Contrasten in de stad

5 dingen die je niet wist over… Contrasten in de stad

In de Dordtse binnenstad kijk je je ogen uit. Dagjesmensen vergapen zich het liefst aan eeuwenoude geveltjes en magistrale monumenten, maar het historische centrum herbergt ook een scala aan contrasten. In deze editie duiken we dieper in vijf vreemde eenden in de bijt. Wat doen moderne gebouwen, een industriële scheepslift en een grote spoorbrug in onze skyline?

Vanaf 1970 was ‘de Vlinder’ de spoorverbinding tussen Dordrecht en Zwijndrecht.

Bron: ProRail

De Spoorbrug

Hoe heet die brug nu eigenlijk? Dordtenaren noemen de oeververbinding over de Oude Maas ‘de Zwijndrechtse brug’, terwijl in Zwijndrecht gesproken wordt over de ‘Dordtse brug’. De verkeersbrug heet

In 1946 wordt de spoorbrug over de Oude Maas hersteld, nadat de brug was beschadigd tijdens een explosie in de Tweede Wereldoorlog.

officieel de ‘stadsbrug’, terwijl de treinen over de ‘spoorbrug’ of de ‘grotebrug’ rijden. Tot 1872 was Dordrecht écht een eiland, en was het niet mogelijk om zonder veerpont van of naar de stad te komen. Je zou denken dat veel Dordtenaren enthousiast waren over de aanleg van de brug, maar dat is allerminst het geval. Met 3500 dagelijkse passagiers was de gemeente bang een hoop pontgeld mis te lopen. Een spoorlijn was belangrijk voor het verkeer tussen België en Nederland Er zijn in de geschiedenis drie versies van de spoorbrug geweest. In de Tweede Wereldoorlog werd een deel van de brug verwoest en daarna weer opgebouwd. In 1970 werd vanwege het toegenomen verkeer besloten een vlindervormige hefbrug gebouwd, die als bijnaam ‘de Vlinder’ kreeg. In 1994 kwam de huidige 65 meter hoge constructie gereed. Dordtenaren noemen de spoorbrug ‘het hemelbed’, ‘de dameslaarsjes’ of ‘het waterorgel’. Remy Balistreri is historicus en stadsgids bij Ontdek Dordrecht

www.ontdekdordrecht.com

HET TOMADOHUIS

Tegenover het neoclassicistische stationsgebouw springt het Tomadohuis direct in het oog. Dit hypermoderne gebouw werd in 1962 geopend. Het ontwerp is van de bekende architect Huig Maaskant, die ook de Euromast in Rotterdam ontwierp. Het pand was het hoofdkantoor van Tomado (van der TOgts MAssa-artikelen DOrdrecht), een firma die hulpmiddelen voor in het huishouden ontwikkelde. Het Tomadohuis was een revolutionair ontwerp, zowel voor de installaties, materialen en het interieur. Voor de begrippen van de jaren zestig was het gebouw voorzien van allerlei high tech snufjes, zoals een roltrap. Door de lichte uitstraling lijkt het pand bijna te zweven. Het contrast tussen de villa’s aan de Stationsweg en het moderne kantoorpand was enorm. Sinds 2016 zijn in het Tomadohuis een restaurant en een appartementencomplex gevestigd.

Het Tomadohuis, gezien vanaf het station (1971), helemaal links is de Villa Sint Anna nog te zien. Op die plek is nu de ABN Amro gevestigd.

Bron: Regionaal Archief Dordrecht

Luchtfoto van het Tomadohuis (1962). Het contrast tussen het moderne kantoorgebouw en de villa’s is enorm.

De scheepslift in gebruik (eind jaren

1970) Bron: Regionaal Archief Dordrecht

HET STRAATMANDOK

Het havengebied van Dordrecht is een favoriete plek van veel toeristen en Dordtenaren. De pakhuizen ademen de sfeer van zeventiende en achttiende-eeuwse bedrijvigheid. Het meest gefotografeerde object uit het havengebied is toch echt twintigste eeuws. Het schroevendok van Machinefabriek L. Straatman Ketelmakerij in de Wolwevershaven, een industrieel monument uit 1928, is enkele eeuwen jonger, maar kent een minstens zo interessante historie. Met de scheepslift kon de firma Straatman schepen deels uit het water tillen, bijvoorbeeld voor reparaties aan de scheepsschroef. Het Dordtse ontwerp is uniek. Normaal moeten schepen voor werkzaamheden de wal op, maar doordat de scheepslift van Straatman alleen het achterschip optilde, kon de dok goedkoper en concurrerender werken. In 2000 stortte de scheepslift in. Dordtse bedrijven knapten het dok destijds op, maar in 2019 bleek dat roest het ijzer had aangetast. Van de grootscheepse restauratie, die drie maanden duurde, werd een documentaire gemaakt. De firma Straatman bestaat nog, maar zit sinds 1996 in Zwijndrecht. In het logo is het dokje nog goed te herkennen.

Het Bagijnhof

Toen de Dordtse vastgoedondernemer (én stadsgids bij Ontdek Dordrecht) Pieter van Loon zijn plannen bekend maakte om het C&A-pand aan het Bagijnhof een metamorfose te geven, zullen veel Dordtenaren opgelucht ademgehaald hebben. Het grootwinkelcomplex met C&A en Hema werd al vanaf de voltooiing van de bouw in 1977 door veel Dordtenaren spuuglelijk gevonden. Delen van het Bagijnhof zijn in de geschiedenis regelmatig gesloopt en nieuw opgebouwd. Wie oude foto’s of tekeningen van de straat ziet, herkent geen enkel gebouw. Tijdens de stadssanering van de jaren zestig werden onder meer in 1965 het Bestedelingenhuis (waar behoeftige mannen en vrouwen werden opgevangen) en in 1975 het Postkantoor aan het Bagijnhof gesloopt. Vooral de sloop van het postkantoor wordt door veel oudere Dordtenaren nog betreurd. Het contrast tussen het Bagijnhof vroeger en nu kan bijna niet groter. Met de aanstaande metamorfose krijgt de winkelstraat de oude allure voor een deel terug.

Het nieuwe ontwerp voor het C&A-pand.

Bron: Stijl Architecten

Het Bagijnhof in de jaren 1930. Linksvoor het Bestedelingenhuis, daarachter het Postkantoor. Aan de overkant de eerste vestiging van C&A (met het torentje).

Bron: Regionaal Archief Dordrecht

Nieuwbouw voor de grootwinkelbedrijven C&A

en Hema (1977) Bron: Regionaal Archief Dordrecht

Damiatebolwerk

Op het Damiatebolwerk staat een wooncomplex dat totaal uit de toon valt in het sfeervolle havengebied en het imposante Drierivierenpunt. Het werd er in 1972 gebouwd. Tot die tijd was het Damiatebolwerk onbebouwd. De Wolwevershaven werd in 1609 aangelegd, vooral om toegang te bieden aan grotere wijnschepen. Om de haven te kunnen verdedigen werd aan de Groothoofdzijde een toren, de Joppentoren, gebouwd. Op het Damiatebolwerk stond een rij kanonnen. Ook toen later er een houtopslag werd gevestigd, bleef het bolwerk ruim 300 jaar onbebouwd. Als een projectontwikkelaar in 1970 een bouwvergunning aangevraagd voor moderne woningen op het Damiatebolwerk, breekt een massaal protest los in Dordrecht. Voor het eerst laten de Dordtenaren zich in groten getale horen tegen de, in hun ogen, lelijke gebouwen die in de stad nieuw werden gebouwd. Het protest haalde niets uit, want de woningen kwamen er toch. Ook 50 jaar later worden ze nog tot de lelijkste huizen van de stad gerekend.

Het Damiatebolwerk (1955). Het gebouw links zal later worden gesloopt voor de bouw van het wooncomplex. De demonstratie tegen de nieuwbouwplannen op het Damiatebolwerk (1970) Het wooncomplex direct na de voltooiing. Door de groei van klimop ziet het gebouw er nu minder gruwelijk uit dan destijds.