zeker doen Eten & drinken O The Outsider, Edinburgh. Stijlvolle en ambitieuze brasserie > 36
O Two Fat Ladies, Glasgow. Gespecialiseerd in vis > 65
O Café 1, Inverness. Focus op lokale
producten van eigen boerderij > 99
O Crannog, Fort William. Vis en zeevruchten aan de pier > 99
O Three Chimneys, Skye. Internationale topklasse ver, ver weg > 105
Met de kids O Our Dynamic Earth, Edinburgh. Naar het binnenste van de aarde en terug in de tijd > 28
O Cream o’ Galloway, Zuid-Schotland. Maak zelf biologisch ijs > 47
O Science Centre, Glasgow. Spelen met natuurwetenschap > 59
O Transition Extreme Sports, Aberdeen. Klimmuren & skatepark > 82
De beste pubs O Milne’s Bar, Edinburgh. ‘Little Kremlin’ met literaire roots > 39
O The Lismore, Glasgow. Stijlvolle bar met imposant whiskyaanbod > 67
O Fittie Bar, Aberdeen. De tijd staat stil aan de haven > 99
O Hootananny, Inverness. Schotse
folkmuziek en lokaal, ecologisch bier > 99
O Torvhaug Inn, Kirkwall, Orkney.
Beslagen ruiten bij de haven > 121
Kastelen en burchten O Edinburgh Castle, Edinburgh. Groot en
O Highland Wildlife Park, Hooglanden.
Zoölogische autorit met ijsberen en jaks > 90
Wandelen O Arthur’s Seat, Edinburgh. Gedoofde vulkaan met uitzicht > 27
O St. Cuthbert’s Way, Zuid-Schotland. In het spoor van monnik St. Cuthbert > 43
O Highland Boundary Trail, Centraal-Schot land. Nationaal park met bossen > 75
O Speyside, Hooglanden. Tegen de stroom in, in het hart van de Hooglanden > 85
O Old Man of Storr, Skye. Fantastisch
landschap, gevormd tijdens de ijstijd > 105
imposant > 25
O Neidpath, Peebles, Zuid-Schotland. Lelijk, maar effectief tegen bendes > 44
O Stirling, Centraal-Schotland. Hier werd Mary, Queen of Scots, gekroond > 77
O Dunnottar, Hooglanden. Kasteelruïne met bloedige geschiedenis > 82
O Urquhart, Hooglanden. Spectaculaire ruïne aan Loch Ness > 94
83456_tgt skotland_r7.indd 2
10-11-10 14:48
inhoud O . . . . . . . . . . . . . . . . . O ..O . .O . . O . .O ..O . .O . .O
VOORWOORD 5 OVER SCHOTLAND Schotland nu 6 Miljardairs en arbeidersklasse 8 Zingende butler en doedelzakken 10 Van havermoutpap tot haggis 12 Engelenwhisky 14 Lange strijd voor zelfstandigheid 16 Belangrijke jaartallen 18 Munro en natuurkracht 20
Edinburgh 23 zuid-schotland 41 Glasgow 53 centraal-schotland 69 de hooglanden 79 binnen-hebriden 103 Orkney-eilanden 115 Praktisch 123 Voor vertrek 123, Reis en aankomst 126, Vervoer 127, Autorijden in Schotland 129, Praktische info 130, In geval van nood 131, Lokale gebruiken 132, Agenda 133, Overnachten 133, Eten & drinken 134, Uitgaan 135, Handig om te weten 136, Activiteiten 136
100% actief 138 woordenlijst 140 index 142
83456_tgt skotland_r7.indd 3
10-11-10 14:48
83456_tgt skotland_r7.indd 4
10-11-10 14:48
Voorwoord Een voor een komen de sterren tevoorschijn aan de nachtelijke hemel. Hoe aandachtiger je naar het universum staart, hoe meer sterren er zichtbaar worden. Tijdens een goede nacht kun je een vallende ster voorbij zien schieten. De nachtelijke hemel is een minder bekende bezienswaardigheid van Schotland. Grote delen van het land liggen ver van de steden en drukke wegen. Daardoor kun je warm ingepakt vanaf een bergtop in de Schotse natuur genieten van een astronomisch spektakel. De sterren zijn een bonus in het overdadige Schotse landschap, dat 24 uur per dag open is. Sta tegelijk met de vogels en de natuur op en maak een rustige wandeling rond een van de vele meren terwijl de zon langzaam achter de toppen opkomt. Of ga naar bed met een lichte roes van een goede, Schotse whisky in de frisse nachtlucht. Schotland kun je het best ervaren met stevig schoeisel aan. Grote steden zoals Edinburgh en Glasgow beleef je goed te voet. Terwijl de natuur betoverende panorama’s biedt, zijn de kleine, discrete architectonische indrukken zo bijzonder aan de steden. Vooral in de dorpen word je meestal met oprechte en eerlijke nieuwsgierigheid begroet. Die vriendelijkheid vind je vooral bij
w a n d e l a a r s bi j d e b e r g c a i r n g o r m i n C a i r n g o r m n ati o n a l pa r k n a bi j Avi e m o r e .
de gastheren en gastvrouwen van de vele Bed & Breakfasts. Tijdens een reis door de Hooglanden en de Laaglanden of op de eilanden zijn die B&B’s zeker een bezoek waard. Je vindt er van alles: van eenvoudige britsen tot hemelbedden die haast bezwijken onder zware stoffen. Het zijn niet voor niets bed én breakfasts. Een goed ontbijt is net zo belangrijk als een goed bed en in Schotland is het ontbijt een stevige en vullende maaltijd. De meeste gastheren en gastvrouwen weten hoe ze hun gasten een welkom gevoel moeten geven; foto’s van de kinderen op de buffetkast laten zien dat je in de oude kinderkamer hebt geslapen. Schotland is zowel een apart land als een deel van Groot-Brittannië. Deze gemengde verbondenheid geeft soms een verwarrend beeld van wat het betekent om Schots te zijn. Whisky, doedelzakken en kilts benadrukken het Schotse gevoel. Het land heeft eigen bankbiljetten en de blauwe vlag met wit kruis wappert overal. Van menukaarten tot aan de bewegwijzering: het land is tweetalig. Want al is de voertaal Engels, zij het met een Schots accent, er zijn vooral aan de westkust nog steeds mensen die vasthouden aan hun Schots-Gaelische afkomst. Het is daarom goed om te weten dat je hartelijk welkom bent als je wordt begroet met: Ceud Mile Fàilte – ‘Honderdduizend maal welkom’.O Bjarne Nørum voorwoord
83456_tgt skotland_r7.indd 5
5
10-11-10 14:48
schotl and nu Op eigen wijze weerspiegelt het parlementsgebouw in Edinburgh de Schotse ziel. Het symbool van toenemende zelfstandigheid is ontworpen door een Spaanse architect uit het net zo naar zelfstandigheid snakkende CataloniĂŤ. De kosten overschreden ruimschoots het budget en dat wordt gezien als een ironisch antwoord op de mythe van de gierige Schotten. Tegenwoordig regeert de Schotse Nationale Partij (SNP) vanuit het fu-
Schotland dat deel kan uitmaken van een gouden as van Ierland via Schotland door Noorwegen tot aan IJsland. Maar eerst kwam de Ierse economie tot stilstand. Toen volgde de ineenstorting van IJsland en nu is alleen nog het olierijke Noorwegen een voorbeeld voor de Nationale Partij en haar pijlers.
de rivalen
De hoofdstad Edinburgh trekt veel toeris-
niet alle Schotten delen de droom van een zelfstandig Schotland dat alle banden met de rest van Groot-BrittanniĂŤ heeft verbroken. turistische parlement met gras op het dak. De SNP moet echter genoegen nemen met een minderheidsregering. Al is het de eerste keer dat de SNP de macht heeft, de zetelverdeling laat zien dat niet alle Schotten dromen van een zelfstandig Schotland dat alle banden met de rest van Groot-BrittanniĂŤ en de regering in Londen heeft verbroken. De miljoenen tonnen olie die elk jaar uit de Noordzee worden gehaald staan centraal in de strijd voor zelfstandigheid. Minister Alex Salmond droomde van een zelfstandig 6
ten. Edinburgh is niet alleen het thuis van het parlement. De stad ziet zichzelf ook als het geestelijke en culturele centrum van het land. Een feit dat wordt bevestigd door een heleboel internationale festivals. Zo is er de jaarlijkse taptoe (> 30), waar gedrilde tamboerkorpsen met militaire precisie op de maat van de muziek marcheren. Het absoluut tegenovergestelde is Edinburgh Fringe Festival (> 34), waar stand-up comedians met de Engelse taal spelen en over actuele onderwerpen improviseren, waar acrobaten
over schotl and
83456_tgt skotland_r7.indd 6
10-11-10 14:48
m e t m ilita i r e p r e cisi e t r e d e n m u zi e kko r ps e n o p ti j d e n s d e w e r e l d b e r o e m d e ta pto e i n e d i n b u rgh c a stl e .
en straatartiesten om aandacht vechten en waar de alternatieve theaterwereld zijn visie op het theater van de toekomst toont. Hoofdstad of niet – Glasgow is de grootste stad. De rit van Edinburgh naar Glasgow duurt per trein slechts vijftig minuten. Glasgow werpt steeds krachtiger de reputatie van vervallen industriestad van zich af. De havenkant langs de rivier Clyde staat vol met nieuwe gebouwen, ontworpen door architecten als Norman Foster en Zaha Hadid. Universiteitsstudenten drukken hun stempel op de stad met concertpodia, cafés, kunst en mode en steken daarmee Edinburgh naar de kroon als trendy hoofdstad van Schotland.
Schapen in het verleden en in de toekomst
De meeste mensen wonen in het zuiden van het land, maar blatende schapen domineren de heuvelruggen en hellingen in gebieden waar geen traditionele landbouw is. Het statussymbool van Schotland is dan ook een schaap en wel Dolly, het eerste gekloonde schaap ter wereld, dat in een vitrine in het National Museum of Scotland in Edinburgh (> 28) ronddraait. O
schotland in het kort Inwoneraantal: Circa 5.194.000 (schatting 2009). Oppervlakte: 78.772 km2 Hoofdstad: Edinburgh. Grote steden: Glasgow, Aberdeen, Dundee, Perth en Inverness. Taal: Engels en Schots-Gaelisch. Godsdienst: 65% is christelijk met de presbyteriaanse Church of Scotland als grootste groep. 27% zegt geen religie te hebben. Regeringsvorm: Lokaal zelfbestuur, maar deel van Groot-Brittannië. Regeringsleider: Eerste minister Alex Salmond, premier David Cameron. Staatshoofd: Koningin Elizabeth II. Valuta: Britse pond, met eigen bankbiljetten. Nationale feestdag: St. Andrew’s Day 30 november. Nationale feestdag sinds 2006. Werkloosheid: 6,9% (2010). Levensverwachting: Mannen 74,6 jaar, vrouwen 79,6 jaar. Belangrijkste sectoren: Olie, whisky, toerisme, financiën en industrie. Klimaat: Gematigd zeeklimaat.
schotl and nu
83456_tgt skotland_r7.indd 7
7
10-11-10 14:48
83456_tgt skotland_r7.indd 22
10-11-10 14:48
|
ED I N B UR G H chEc K : www. ED I N B UR G H .OR G B e zo e k : NAT I ONA L MU S EUM p r o e f: g e f r it u u r d e MAR S
EDINBURGH
T i j d e n s h e t E d i n b u r gh F r i n g e F e stiva l zi j n d e st r at e n g e v u l d m e t s t r e e t a r t i s t s d i e o m a a n d a cht - e n g e l d - v r a g e n .
gebied van sport is Edinburgh niet de hoofdstad. De plaatselijke clubs spelen slechts een bijrol in de Schotse voetbalcompetitie waar de arbeidersclubs uit Glasgow overheersen. De navelstreng van de stad is de Royal Mile, die symbolisch van de poort van het kasteel tot Holyrood Palace, het officiële verblijf van koningin Elizabeth als ze in Edinburgh is, loopt. In schril contrast met de rode bakstenen staat het futuristische parlementsgebouw. Een opzichtig contrast met de reputatie van gierige Schotten, want het budget werd schandelijk overschreden. De omliggende Old Town en New Town aan de andere kant van het park kwamen in 1995 op de Werelderfgoedlijst van Unesco. De stad heeft meer dan 4500 gebouwen die als beschermd of behoudenswaardig staan aangemerkt. De rots met het kasteel is samen met de gedoofde vulkaan Arthur’s Seat een van de zeven toppen die de stad domineren. Het is meer dan 350 miljoen jaar geleden dat Arthur Edinburgh
83456_tgt skotland_r7.indd 23
|
Niets erboven, niets ernaast: Edinburgh Castle werd gebouwd om de stad onneembaar te maken. Nu maakt het de stad juist aantrekkelijk. Het ligt op een van de grote vulkanische rotsen uit de ijstijd. Het zwaar versterkte kasteel is het natuurlijke middelpunt van de stad, die zich vandaaruit tot het culturele, politieke, financiële en intellectuele centrum van Schotland heeft ontwikkeld. Qua inwoneraantal is Glasgow groter, maar de inwoners van Edinburgh weten dat hun stad in alle opzichten de hoofdstad is. De universiteiten vinden zichzelf net iets beter en architectonisch gezien is de stad harmonieuzer. Toonaangevende auteurs als J.K. Rowling en Ian Rankin zijn ondanks hun faam in Edinburgh blijven wonen waar ze ongestoord kunnen rondlopen. Alleen op het
|
Exclusief winkelen in Multrees Walk. Schitterende kunst in de National Gallery. Een pint of twee in een van de pubs van Rose Street. Boven parken en drukke straten verrijst de beroemde burcht. Hiervandaan loopt de levensader de Royal Mile naar beneden tot het koninklijk paleis Holyrood. Daartegenover wordt de klassieke architectuur uitgedaagd door het parlement van Schotland. Het zijn nieuwe tijden in de hoofdstad.
23
10-11-10 14:48
th W alk
Le i
Calton Hill
Le
sa
Ho l y
r
5
6
Canongate Kirk
Mile Cano
Plea
h Sout
. onard ' s St St. Le
ow
k S t. Cler t.
ter Pot
S on ols Ni c
ge B r id
ge Brid
e IV
e nc
g Ge or
Edinburgh
ReRo t en
4
te nga
8
d oa dR oo Dr ive
Royal
St. High
ce rra Te ntd e g a
Queen 's
W
The
Calton Rd.
idge
ley
M
St.
Re g
Waverley Station East Market St.
h Br
Nort
er Wavr. B
nd
Fo
Royal Terrace
i t h St.
.
Ha m
De an Te rra ce
Mo
ce
15
t arke
Road
Glasgow (A8)
.
11
s
ED I N B UR G H
London Rd. Royal Terrace Gardens
19
St. 14 St. James Centre Andrew ce Sq. o Pla erlo 12
Mou
Ca
i s o n S t.
St.
Pla York
Montgomery St.
Berwick, Newcastle (A1)
n St
St. The over
.
et Stre 10
ny Alba
Leith
St.
. St
li Dub
s
n ndo
1 St. High Edinburgh 3 Castle nm. ate King La w owg 2 University of C 's St . Edinburgh r t l e ab Ter t. St. Te les Johnst on rket ers S nd mb rr. R d. ma mo Cha ass um r Gr D rt Old Town 9 st P o We Bread St. N e idg br in ta n 21 22 u 0 200 400 m
n Lothia
Morr
ick
k St
rry
dw an Sh
Rose
t. on S
Lo East
at
et Stre
et S tr e s ces rden Prin t Ga e e r t sS e c Prin 13
fe
St . . Pl
tle This
eric
t.
ns
Han
Fred
tle S
Cas
ee
Charlotte Square
Lond
en Gard
ow ot R Street t. Heri en S n e e Que St. Qu
. ill St t. H ng S e g r You o Ge
17 18 Qu
St.
ace
New Town
St. das Dun
P lace
St.
ray Pl
t. nd S berla Cum St. g Kin t t Grea nd S a l ber thum r o N
e How
. St r c us
.
hen St ep St
India
16
Ci
Pl.
on ht ug
20
ilton
B ro
24 23
7
Holyrood Park
Jedburgh, Newcastle (A7)
UBQ
1 Royal Mile 2 Edinburgh Castle 3 Tartan Weaving Mill 4 Parlement 5 Palace of Holyroodhouse 6 The Queen’s Gallery 7 Arhur’s Seat 8 Our Dynamic Earth 9 National Museum of Scotland 0 Princes Street q National Gallery of Scotland w The Scott Monument e Rose Street r Multrees Walk t Edinburgh Dungeon y Water of Leith Walkway u Scottish National Gallery of Modern Art i The Dean Gallery o Pink Triangle p Edinburgh Zoo å Rosslyn Chapel s Liberton Tower d Bruntsfield Links Golf f Forth Rail Bridge voor het laatst lava en as spuwde, maar in Edinburgh zijn ze er trots op dat ze als enige grote Europese stad een vulkaan hebben. Archeologische vondsten laten zien dat er al duizenden jaren mensen op de plek van Edinburgh Castle wonen. Op Arthur’s Seat, de andere grote basaltrots, zijn sporen van vroege landbouw en wapens uit de bronstijd gevonden. Men weet niet zeker of de Romeinen de berg in Edinburgh als schans hebben gebruikt, maar ze verbleven zeker op minder dan 10 kilometer afstand in de stad Inveresk waar ze een fort hadden. De eerste bewoners op de rots waren Keltische stammen. Koning Mynyddog heerste vanaf het begin van de 7e eeuw over de omgeving. Zijn volk noemde de plek Dun Eidyn: De burcht op de heuvel. In 638 werd Zuid-Schotland door volken uit Northumbria veroverd. Zij veranderden de naam in het meer Engels klinkende Edinburgh. Een populaire maar omstreden theorie is dat de naam Edwins burcht betekent. De Engelse Northumbrians regeerden er 380 24
jaar, maar in 1018 riep de Schotse koning Malcolm II Edinburgh weer uit tot Schotse stad. Zijn kleinkind Malcolm III zat van 1058 tot 1093 op de Schotse troon en bouwde het eerste kasteel. Hij is onsterfelijk geworden door zijn rol in Macbeth van Shakespeare. Sindsdien is de stad de meest vooraanstaande stad van Schotland. Vooral in augustus als festivals de stad op zijn kop zetten. Op Andrew Square in New Town tonen de paleisachtige gebouwen de rol als financieel centrum van Schotland. In het Britse bankwezen is alleen Londen belangrijker. De banken zitten deels in oude, respectabele gebouwen, deels in moderne paleizen van staal en glas. Zo wordt benadrukt dat men in Edinburgh rijker is dan in de rest van Schotland. Dat was zo tot de wereldwijde financiële crisis in 2008-2009 ervoor zorgde dat de Britse staat de Royal Bank of Scotland nationaliseerde en een andere grote bank, HBOS, door Lloyd’s TBS in Londen werd gekocht. Edinburgh heeft vandaag de
EDINBURGH
83456_tgt skotland_r7.indd 24
10-11-10 14:48
dag 472.000 inwoners. Met meer dan een miljoen bezoekers per jaar is de stad Londen als toeristenbestemming voorbijgestreefd.
in dit hoofdstuk
Old Town met The Royal Mile verbindt de geschiedenis van Edinburgh Castle, via duistere geesten, heksen en moord met het nieuwe parlement. New Town is het echte klassieke Edinburgh, terwijl je in Broughton, Stockbridge en Water of Leith het moderne Edinburgh beleeft. Ga je de stad uit dan kun je imponerende bruggen zien en The Da Vinci Code een beetje beleven.
OLD TOWN Edinburgh Castle is het verblijf van de koningin en het Schotse parlement. Old Town staat vol bezienswaardigheden, verbonden door de levendige weg The Royal Mile.
The Royal Mile 1
EDINBURGH CASTLE 2
Het geluid van een kanon dat wordt afgevuurd splijt de lucht open en trekt alle aandacht naar zich toe. Voor onvoorbereide toeristen komt de knal als een schok. De lokale bevolking merkt het nauwelijks op en zet hoogstens even het horloge goed. Het kanon wordt elke dag, behalve zondag, exact om 13.00 uur afgevuurd. Oorspronkelijk als signaal voor zeelieden in de haven in Leith om de klokken van het schip op tijd te zetten bij thuiskomst na een lange reis. Terwijl het kanon een vreedzaam doel had, heeft het kasteel in het verleden een centrale rol gespeeld in de strijd om de macht in Schotland. In de dertiende eeuw was het kasteel om en om in Schotse en Engelse
va n Uit d e j u ist e h o e k zi e j e n i e t d at e d i n b u r gh C a stl e m i d d e n i n e e n g r o t e sta d ligt.
X
Kaart p. 24
83456_tgt skotland_r7.indd 25
old town
ED I N B UR G H
Overal aan The Royal Mile zitten souvenirwinkels. De naam van deze weg stamt uit de tijd dat koninklijken geregeld de tocht van het kasteel naar het paleis aflegden. Nu bezoeken toeristen de twee bezienswaardigheden. Onderweg moet je je een weg banen langs straatartiesten, mensen die flyers
uitdelen en winkels met alles van whisky, stoffen met Schotse ruit en kilts tot het onvervalste Schotse clichĂŠ: een roodgeruite pet met rood haar en een pluchen bolletje bovenop. In augustus, tijdens het festivalseizoen, is het heel druk op de The Royal Mile maar het scala aan bezienswaardigheden is de moeite waard. The Royal Mile strekt zich uit over de straten Castlehill, Lawnmarket, High Street en Canongate. High Street, EH1 2ND, w edinburgh-royalmile. com.
25
10-11-10 14:48
ED I N B UR G H
handen. In 1313 sloopten de Schotten het toenmalige kasteel. Koning David II bouwde kort daarna een toren die het begin was van het huidige gebouw. Die toren bleef tot 1573 staan tot hij instortte in de strijd om Mary, Queen of Scots (> 19) te beschermen. De laatste slag om het kasteel was in 1745 toen Bonnie Prince Charlie vanaf de andere kant van The Royal Mile de Jacobieten leidde in een laatste, vergeefse poging om de macht te grijpen. De weg naar het kasteel loopt door Gatehouse, waar de Schotse helden William Wallace en Robert the Bruce de ingang boven de oude vestinggracht flankeren. Gatehouse uit het eind van de 19e eeuw is een van de laatste toevoegingen aan het kasteel. De eerste stop is Half Moon Battery, dat in 1574 werd gebouwd ter vervanging van de toren die koning David tweehonderd jaar eerder oprichtte. Half Moon Battery ligt als een halve maan op het smalle, eerste deel van de toegang tot het slot en verspert op effectieve wijze de weg voor ongenode gasten. Vanaf Mills Mount Battery staan zwarte, opgepoetste kanonnen op zilverkleurige affuiten gericht op Princes Street en het geordende New Town met de rechtlijnige straten. De kleine kanonnen maken niet veel indruk vergeleken met Mons Meg. Het meer dan zes ton wegende kanon is een van de oudste kanonnen ter wereld. De stenen kogels die er netjes opgestapeld naast liggen, wegen elk 150 kilo. In 1457 ontving koning James II het in de Belgische stad Mons gegoten kanon. Het kanon werd tijdens slagen op vele plekken in Schotland gebruikt. Het is zelfs naar de Tower of London geweest voordat het na een grote, door de Schotse schrijver Sir Walter Scott aangevoerde campagne in 1829 terugkwam in Schotland. Castlehill, E1 2NG, å apr-sep dgl 9.30-18, oktmrt 9.30-17, E £13/6,50, w edinburghcastle. gov.uk.
TARTAN WEAVING MILL 3
De weefmachines draaien ritmisch en leveren meters Schotsgeruite stof af. Tartan Weaving Mill onderscheidt zich van de talrijke andere winkels met Schotse stoffen. Behalve dat je er van alles met een Schotse ruit kunt kopen, is de plek ook een werkende weverij waar je de route van schaap tot winkel kunt volgen. Veel Schotten kopen hier de verplichte kilt 26
EDINBURGH
83456_tgt skotland_r7.indd 26
limousine en bakfiets Lord Provost is de formele titel van de burgemeester. Een titel die verhult dat de burgemeester ook de plaatsvervanger van de Britse koningin is als zij niet zelf in de stad is. Normaal gesproken wordt Lord Provost door een chauffeur rondgereden in een limousine met een koningskroon op het dak, maar hij is ook de gelukkige eigenaar van de ons wel bekende bakfiets. Die kreeg hij tijdens een fietsenexpositie cadeau. in de kleuren van hun eigen clan. En heet je bijvoorbeeld Andersen, dan kun je je, zonder je zelfrespect te verliezen, rustig kleden in de tartan van de Anderson-clan. 555 Castlehill, EH1 2ND, w geoffreykilts.co.uk.
PARLeMENT van schandalen 4
Op 9 oktober 2004 opende koningin Elizabeth II met pomp and circumstance het nieuwe Schotse parlement. De feestelijkheden werden echter met meer dan een korreltje zout genomen. De bouw was niet alleen drie jaar vertraagd; het budget van 40 miljoen pond was met een fenomenale 400 miljoen pond overschreden. Het gebouw ligt nu als modern contrast aan de voet van Arthur’s Seat en naast Holyrood Palace. Met gras op het dak en deuren van bamboe is het niet bepaald het prototype van Schotse architectuur. De man achter het gebouw is de Catalaanse architecht Enric Miralles. Ironisch genoeg maakte noch hij, noch de toenmalige eerste minister van Schotland, Donald Dewar, de voltooiing van het gebouw en de economische schandalen mee. In 2000 stierven ze respectievelijk aan een hersentumor en een hersenbloeding. Ondanks de scepsis van de Schotten is het parlement een voorbeeld van spannende architectuur. Het manifesteert zich niet als één gebouw maar als een samenvoeging van verschillende bouwstijlen en muurkleuren. Daardoor onderscheidt het zich duidelijk van de omliggende historische gebouwen. Canongate, EH99 1SP, t 0131 348 5200, å 9-18.30 als het parlement bijeenkomt, overige dagen 10-17 (okt-mrt 10-16), za 11-17.30, g rondleidingen en plaatsen op de tribune als het parlement samenkomt moeten van tevoren worden gereserveerd, E gratis, w scottish. parliament.uk. Kaart p. 24
X
10-11-10 14:48
PALACE OF HOLYROODHOUSE 5
Twee rode, lege tronen op een klein, verhoogd bordes met rood tapijt laten zien dat Holyroodhouse het officiële verblijf is als koningin Elizabeth in Edinburgh is. Tijdens koninklijk bezoek is het niet mogelijk voor het publiek om een kijkje te nemen in de verblijven. Het nu vredige paleis kent een lange, dramatische geschiedenis. Hier keek de hoogzwangere Mary, Queen of Scots (> 19) toe, hoe vier edelen haar secretaris David Rizzio vermoordden. Later rustte koningin Victoria hier uit als ze van Londen op weg was naar het nieuw aangekochte kasteel Balmoral in de Schotse Hooglanden. Achter het paleis liggen ruïnes van een kerk uit 1128 die oorspronkelijk op deze plek stond. Canongate, The Royal Mile, EH8 8DX, å dgl apr-okt 9.30-18, nov-mrt 9.30-16.30, E £10/6, w royalcollection.org.uk.
THE QUEEN’S GALLERY 6
ARtHUR’S SEAT 7
‘Als ik een plek moest kiezen waar je de zonsopkomst en -ondergang het best kunt aanschouwen, dan zou dat hier zijn.’ Zo beschrijft Sir Walter Scott Arthur’s Seat in The Heart of Midlothian. Edinburgh kan pronken met het feit dat het de enige grote stad is met een gedoofde vulkaan in het centrum. De laatste uitbarsting was meer dan 350 miljoen jaar geleden, dus de vulkaan is nu ongevaarlijk. Een mythe vertelt dat de naam verwijst naar de legendarische koning Arthur. Arthur’s Seat kan vanaf verschillende kanten worden beklommen. De beste route begint bij St. Margaret’s Loch, ver in het park achter
h e t e e r st e g e kl o o n d e sch a a p t e r w e r e l d, D o lly, is t e zi e n i n h e t n ati o n a l m u s e u m .
X
Kaart p. 24
83456_tgt skotland_r7.indd 27
old town
ED I N B UR G H
Tere, roodachtige tekeningen van Leonardo da Vinci laten zien hoe de grote Italiaanse meester planten, dieren en mensen intensief bestudeerde. De tekeningen zijn slechts een deel van de omvangrijke kunstverzameling waarvan koningin Elizabeth en het Britse koningshuis eigenaar zijn. Elk halfjaar gaan
curatoren op jacht in de collectie in verschillende koninklijke kastelen en sturen ze een expositie naar The Queen’s Gallery. Het museum bevindt zich binnen de muren van een oude kerk en een school, maar het interieur is verbouwd tot een modern museum. De museumwinkel heeft veel koninklijke souvenirs: van gegraveerd glas tot een servies voor wie vorstelijk wil eten. Canongate, The Royal Mile, EH8 8DX, å aprokt dgl 9.30-18, nov-mrt 9.30-16.30, E £10/6, korting op een combikaartje met het paleis, w royalcollection.org.uk.
27
10-11-10 14:48
HOGMANAY
ED I N B UR G H
Nieuwjaar in Schotland heet Hogmanay en in Edinburgh is het een van de grootste gebeurtenissen. Princes Street en het park aan de voet van het kasteel worden omgebouwd tot een grote feestlocatie met vele podia met dj’s en bands. Om middernacht maken de dreunende dansbeats plaats voor een enkele doedelzak die het nieuwe jaar tegemoet speelt waarna iedereen inhaakt en het onofficiële volkslied Auld Lang Syne (Ik zeg u geen vaarwel mijn vriend) van de nationale dichter Robert Burns zingt. Daarna barst het vuurwerk los en gaan de champagneflessen open. w edinburghshogmanay.org. Holyrood Palace. Daarna loop je langs het kleine meer voorbij de ruïnes van St. Anthony’s Chapel. Loop verder door een klein dal en de top doemt voor je op. Houd rechts aan en als je voorbij een heuvel bent gekomen, ben je op de weg naar de top. De moeite wordt beloond met een 360 graden panoramisch uitzicht over Edinburgh en het water van de fjord Forth. St. Margaret’s Loch, Queens Drive, EH8 8HG, V route circa een uur (4 km).
OUR DYNAMIC EARTH 8
Van brandend hete lava tot de bevroren ijstijd. Elke dag opnieuw ontstaat de aarde in de interactieve tentoonstelling ‘Our Dynamic Earth’. Deze kindvriendelijke, natuurwetenschappelijke attractie zit in een grote op een tent lijkende koepel en vertelt hoe de aarde is ontstaan en hoe het leven zich heeft ontwikkeld. Wees moedig en steek je hoofd in de muil van een van de voorhistorische, uitgestorven sabeltijgers. Reserveer minstens twee uur voor deze reis van 14 miljoen jaar. Holyrood Rd., EH8 8AS, t 0131 550 7800, å dgl 10-18, E £9,50/5,95, w dynamicearth.co.uk.
NATIONAL MUSEUM OF SCOTLAND 9
’s Werelds eerste gekloonde schaap, Dolly, draait rond in een vitrine en om de hoek zijn runenstenen stille getuigen van de tijd waarin de Vikingen hun stempel op grote delen van Schotland drukten. Alles in het museum vertelt over de Schotse geschiedenis en de nationale identiteit van 28
EDINBURGH
83456_tgt skotland_r7.indd 28
een land dat zowel eigen baas is als een deel van Groot-Brittannië. Het museum werd in 1998 door koningin Elizabeth geopend. De tentoonstelling loopt van de prehistorische tijd via de turbulente middeleeuwen tot het pak en de rode aktetas die de van geboorte Schotse Gordon Brown droeg toen hij als pasbenoemde minister van Financiën zijn eerste miljoenennota presenteerde in het Londense parlement. Voor kinderen en jeugdige zielen is er de Formule 1-simulator die uitmaakt wie van de familie het beste is op vier wielen. Het museum is bezig de voormalige Royal Collection in het naastgelegen gebouw te integreren tot een deel van het National Museum. Dit is waarschijnlijk in 2011 gereed. Chambers St., EH1 1JF, å dgl 10-17, E gratis, w nms.ac.uk.
NEW TOWN Neoclassicistische architectuur en de nationale galerie van Schotland. Na een tour in het Sir Walter Scottmonument kun je je dorst lessen in Rose Street. Multrees Walk is er voor het winkelen en de Edinburgh Dungeon voor bloederige rillingen.
Symmetrische stadswandeling
Ondanks zijn naam is het al meer dan tweehonderd jaar geleden dat New Town werd aangelegd. Je verdwaalt er niet snel, maar het is lastig je er te oriënteren doordat het stadsdeel eentonig is vanwege de neoclassicistische architectuur en de rechte straten. George Street is de middenas en de zuidelijke straten naar Princes Street worden in het noorden gespiegeld herhaald naar Queen Street. George Street komt uit op St. Andrew’s Square in het oosten en Charlotte Square in het westen. De man achter dit stadsdeel is architect James Craig die, pas 22 jaar oud, in 1766 de uitgeschreven architectuurwedstrijd won. New Town is gebouwd op een voormalig meer en het duurde zestig jaar om de vochtige grond te draineren. Ten noordwesten van de symmetrische wijken liggen ronde pleinen, circuses, waaronder Anslie Place en Moray Place. Hier staan keurige, zandkleurige huizen met grote ramen zonder vitrages die een inkijk geven in het dagelijkse leven van de betere burgerij. Kaart p. 24
X
10-11-10 14:48
Sommige huizen zijn verdeeld in appartementen, andere worden door één familie bewoond. Zij beschikken niet slechts over de drie etages aan de straatkant. De huizen zijn gebouwd op de hellingen van de rivier Water of Leith. Sommige huizen hebben daardoor zeven etages beneden straatniveau, maar met vrij uitzicht aan de achterzijde. George Street, EH2 2PF.
PRINCES STreet 0
NATIONAL GALLERY OF SCOTLAND q
Met gevouwen armen schaatst de in het zwart geklede dominee Robert Walker. Het schilderij van Sir Henry Raeburn is een van de populairste in de Schotse collectie in het nationale kunstmuseum. In de volksmond heet het schilderij De schaatsende dominee en het staat afgebeeld op ansichtkaarten en posters. Andere Schotse namen zijn Allan Ramsay, David Wilkie en de schilder met de meest Schotse naam: William McTaggart. Het museum zit in een neoclassicistisch gebouw in het park tussen New Town en Old Town. Diana en Actaeon van Titiaan is een internationale trekpleister. Het schilderij is een van de twee werken van Titiaan die waren uitgeleend aan de hertog van Sutherland. De
X
Kaart p. 24
83456_tgt skotland_r7.indd 29
spanning in het donker
ED I N B UR G H
Princes Street is de niet te vermijden hoofdader in het centrum. In het zuiden liggen de Princes Street Gardens met uitzicht op het kasteel en Old Town. ‘In loving memory of Simon Spencer’. Bordjes van messing tonen dat veel families overledenen herdenken met een bankje in het park. Eerst was het park voorbehouden aan de welvarende bewoners van Princes Street., maar sinds 1876 mag iedereen er rondlopen en relaxen op een bankje. In het park, aan de oostkant, ligt Waverly Station met het Balmoral Hotel (> 35). Het noorden van Princes Street wordt ontsierd door een lange rij nieuwe gebouwen met allerlei winkels erin. Dit in schril contrast met de neoclassicistische bouwstijl die New Town zo uniek maakt. Een opvallende uitzondering is Jenners, het oude, fraaie warenhuis dat in 1838 werd geopend. Maar het raakte in verval en in 2005 verkochten de eigenaren het aan House of Fraser (> 39). Voor de lokale bevolking blijft het echter Jenners. Princes St., EH2 2YJ.
laatste hertog wilde het vanwege geldgebrek aan de hoogstbiedende verkopen. Een landelijke inzameling zorgde er in 2008 voor dat het schilderij voor 50 miljoen pond openbaar Brits bezit bleef. Er wordt nu ingezameld om ook het tweede schilderij van Titiaan te kopen. De schilderijen worden om en om in Edinburgh en Londen tentoongesteld. The Mound, EH2 2EL, å dgl 10-17, do 10-19, E gratis, w nationalgalleries.org.
Je weet wel dat je geen echte spoken hoort schreeuwen, maar na een avond vol verhalen over geesten, doden, executies en de slechte mannen Burke en Hare, die geld verdienden met het stelen van lijken, worden de spoken op het kerkhof Greyfriars levensecht. Edinburgh biedt een groot aantal wandelingen in het donker die je allemaal als een soort tijdmachine meenemen naar het gruwelijke en huiveringwekkende verleden. Old Town met zijn kronkelige, nauwe stegen en steile trappen is het perfecte decor. Het aanbod is groot en spannend: van historisch correcte tot goedkope, maar effectieve rillingen. Boek van tevoren om zeker te zijn van een plek. City of the Dead Tours, t 0131 225 9044, å dgl 20.30 en 22 vanaf Mercat Cross voor St. Giles Cathedral, E £8,50, w blackhart. uk.com. Mercat, t 0131 225 5445, E £8,50/5, familie £22. Verschillende wandelingen: Ghosthunter Trail, Secrets of the Royal Mile, Haunted Underground. w mercattours.com. Real Mary Kings Close, t 0845 070 6244, E £10,50/6. Wandelingen voor degene die historische correctheid belangrijker vindt dan spanning, w realmarykingsclose.com.
Ne w town
29
10-11-10 14:48
THE SCOTT MONUMENT w
257 treden naar de top. Het kleine bord bij de ingang dient niet alleen als informatie, maar ook als waarschuwing dat het ver is naar boven. Het bord vertelt er niet bij dat de wenteltraptreden steeds smaller worden naarmate je de top nadert. Voor mensen met claustrofobie of overgewicht is het niet aan te raden de hele weg af te leggen, maar voor degenen die boven komen is de beloning een fantastisch uitzicht over de stad. De stad richtte de 65 meter hoge, gotische toren op ter herinnering aan Sir Walter Scott. De toren heeft gargoyles (> 43) in de vorm van groteske draken- en vogelkoppen die niet alleen als versiering dienen, maar ook water spuwen als het regent. Het monument is het enige gebouw van de architecht George Meikle Kemp. Op een mistige avond voordat
FESTIVAL, festival, festival
ED I N B UR G H
Op het geluid van doedelzakken en trommels marcheert de garde in uniform in nauwkeurig geplande geometrische vormen. De pet van berenvel zit stevig vast en geen stap wordt verkeerd gezet. Voor militaire korpsen en amateurgardes uit kleine steden is de Edinburgh Military Tattoo op Castlehill voor Edinburgh Castle het ultieme toneel. De Edinburgh taptoe is slechts een van de vele festivals in Edinburgh. Augustus is het meest intens met stand-up, klassieke muziek, literatuur en theater. Als een maalstroom zuigt Edinburgh in deze maand alle culturele energie naar zich toe. In alle bescheidenheid noemt de stad het zelf de grootste viering van kunst op onze planeet. Van gratis stand-up en theater, waarbij het publiek in een rode emmer contant een bijdrage kan betalen, via de grootste namen van de Britse comedyscene tot bekende zangers zoals de Finse sopraan Karita Mattila, die in de fraaie, oude concertzaal Usher Hall samen met het symfonieorkest van de stad een concert geeft. Internationale namen als John Cleese, Kenneth Branagh en Emma Thompson hebben hun komische doorbraak beleefd op Edinburgh Fringe Festival. Maar wees erop voorbereid dat niet alles even goed is. Edinburgh Fringe Festival is een gratis, open festival waar iedereen tegen kleine betaling in het programma kan komen.
30
EDINBURGH
83456_tgt skotland_r7.indd 30
het gebouw af was, viel hij in een kanaal en verdronk. Princes St. Gardens, EH2 2EJ, å apr-sep ma-za 9-18, zo 10-18, okt-mrt ma-za 9-15, zo 10-15, E £3, w edinburgh.gov.uk.
ROSE STreet e
Het schuimende bier stroomt uit de tap in Dirty Dicks (> 39), een van de vele bars en pubs in de smalle straat in New Town. Na een snelle toost verlaten drie mannen de bar alweer. De straat is beroemd en berucht om de vele kroegen. Niet in de laatste plaats vanwege de ultieme uitdaging ‘The Rose Street Challenge’, die bestaat uit één drankje in elke pub en elk restaurant. Maar minder mag ook. Veel pubs verwijzen naar het literaire Edinburgh. Kenilworth (> 39) en Abbotsford (> 39) refereren aan Sir Walter Scott, terwijl Milne’s Bar (> 39) ook wel ‘Little Kremlin’ wordt genoemd omdat de culturele en linksgeoriënteerde elite met onder andere Hugh MacDiarmid zich hier ophield tijdens de Schotse renaissance. Aan de muur in Milne’s Bar hangen foto’s van cultuurradicale Schotse dichters. Rose Street, EH2 4LS.
MULTREES WALK r
De kleine voetgangerszone Multrees Walk is een miniatuuruitgave van Bond Street in Londen met alle grote, dure merken zoals Louis Vuitton, Emporio Armani, DAKS, Mulberry en andere merken waar je een goedgevulde portemonnee voor nodig hebt. Heb je een ander budget, dan is het erachter gelegen winkelcentrum St. James (> 38) een alternatief. Dicht bij Multrees Walk ligt het warenhuis Harvey Nichols (> 38) – de magneet onder alle merkenwinkels. De sfeer is er cosmopolitisch en daar dankt bar en restaurant Cosmopolitan wellicht zijn naam aan. Vanaf hier heb je uitzicht over New Town. Multrees Walk, EH1 3DQ.
EDINBURGH DUNGEON t
Bloed druipt van het afgehakte hoofd dat de beul triomfantelijk in de lucht houdt. In de kerker wordt de Schotse geschiedenis op groteske wijze met het ene spookverhaal na het andere naverteld. Leg de strop om je hals en ervaar een beetje hoe het vroeger was toen moordenaars en dieven werden opgehangen op Grassmarket. Niet geschikt voor tere zielen, maar een hit bij de meeste kinderen. Kaart p. 24
X
10-11-10 14:48
de trams komen terug In 1956 reed de laatste tram de remise in, maar al snel kwam hij terug op de rails. Een supermoderne en milieuvriendelijke uitvoering zal van het vliegveld naar de haven in Leith gaan rijden. In het centrum van Edinburgh zal het spoor door Princes Street lopen, ondanks de hevige protesten vanwege de verwachte belemmering van het autoverkeer. Daarbij komt een aantal financiële schandalen. Alles wijst erop dat de prijs op 750 miljoen pond uitkomt. Dat is 250 miljoen pond meer dan het budget. Eerst zou de tram in 2011 gaan rijden, maar nu is dat volgens de laatste prognoses pas in 2013. Lees meer op w edinburghtrams.com. 32 Market St., EH1 1QB, å 10-19 in het hoogseizoen, korter buiten het seizoen, E £15/11 – korting en geen rij als je online kaarten koopt, w thedungeons.com.
Vroeger werd er vee over de brug in Stockbridge naar de markt in Edinburgh gedreven. Nu zijn het creatievelingen die zich in dit stadsdeel ten noorden van New Town ophouden. De brug over Water of Leith is nog steeds het centrum van het stadsdeel met kleine straten vol restaurants, cafés, tweedehandswinkels en galerieën. Dit alles geeft Stockbridge een eigen bohemienachtige dorpssfeer die de wijk onderscheidt van het meer gepolijste New Town.
SCOTTISH NATIONAL GALLERY OF MODERN ART u
Een dame uitgevoerd door Henry Moore ligt languit voor de ingang. Binnen in de voormalige school hangt moderne kunst vanaf het begin van de 20e eeuw, met het accent op de impressionisten, tot aan moderne Schotse schilders. De sterren op de eerste verdieping zijn Matisse, Picasso en Jackson Pollock en de Schotse schilders Peter Howson, Steven Campbell en Adrian Wiszniewski die als de ‘Glasgow Boys’ uit de jaren tachtig bekendstaan. De begane grond is voorbehouden aan wisselende exposities. Het park buiten bestaat uit Landform, een landschapskunstwerk van de Amerikaan Charles Jencks. 75 Belford Rd., EH4 3DR, å dgl 10-17, E gratis, wel entree voor speciale exposities, w nationalgalleries.org.
T h e W hisky S h o p i n V ict o r i a S t r e e t is e e n l o gisch e pitst o p i n h e t c e n t r u m .
ED I N B UR G H
BROUGHTON, STOCKBRiDGE en WATER OF LEITH
route worden modderig tijdens nat weer. V 20 km van begin tot eind, maar je kunt een deel wandelen, Water of Leith Visitor Centre, 24 Lanark Rd., EH14 1TQ, w waterofleith.org.uk.
WATER OF LEITH WALKWAY y
Bij de brug in Stockbridge zit een Pizza Express in een gebouw dat lijkt op een burcht. Buiten stroomt het riviertje Water of Leith. Niet de meest imposante Schotse rivier maar je kunt er wel langs het water wandelen: naar de monding in Leith, of in tegenovergestelde richting naar de Scottish National Gallery of Modern Art. De wandeling biedt alles van moderne architectuur tot oude watermolens. Het riviertje loopt door een dal waar de rand van New Town boven de kleine, groene strook uittorent. Hier zie je hoe de grote huizen aan de achterkant meer etages hebben dan je aan de voorkant ziet. Delen van de
X
Kaart p. 24
83456_tgt skotland_r7.indd 31
b r o u g h to n , s to c k b r i d g e e n w at e r o f l e i t h
31
10-11-10 14:48
ED I N B UR G H
d e i m p o s a n t e , f u t u r istisch e V u lc a n is n i e t t e m iss e n i n T h e D e a n G a ll e r y.
THE DEAN GALLERY i
Vulcan is half mens, half machine. Uitgevoerd in blinkend metaal heet hij je welkom, maar je ziet alleen het onderste deel. Als je zijn gezicht wilt zien, moet je naar de eerste verdieping. Dean Gallery ligt tegenover Modern Art Gallery, maar hier zijn het surrealisme en
prikkende nationale bloem Naast de rozen, lelies en het andere kleurrijke aanbod bij de bloemist staan distels met bolvormige, paarse bloemhoofden. In Schotland is het geen belediging om met een boeket distels aan te komen. De distel is daarentegen een passende nationale bloem voor Schotland. De strijdbare, geharde plant die zowel prikt als mooi is, past goed bij de Schotse aard. De distel is bovendien verbonden met de Scandinavische Vikingen. Er gaat een verhaal dat de Vikingen een hinderlaag planden, maar daarbij klaagden ze zo luid over de prikkende distels dat de Schotten gewaarschuwd werden.
32
EDINBURGH
83456_tgt skotland_r7.indd 32
dadaïsme het belangrijkst. Het museum heeft ook een chaotische kamer gewijd aan Sir Eduardo Paolozzi (1924-2005), die ondanks zijn Italiaanse naam in Edinburgh is geboren. Hij wordt gezien als het brein achter popart en is ook de man achter Vulcan. 75 Belford Rd., EH4 3DR, å dgl 10-17, E gratis, wel entree voor speciale exposities. Bezoek ook het café Ruthven (>37). w nationalgalleries.org.
PINK TRIANGLE o
Strakke T-shirts en kleurige cocktails zijn de norm in de bar Planet Out (> 39) met een spartaans interieur en pompende muziek. Hier maken homo’s en lesbiennes die de stad in gaan een pitstop. Picardy Place, waar Broughton Street Leith Walk ontmoet, wordt Pink Triangle genoemd, omdat de levendige homoscene van de stad zich hier afspeelt. Hier vind je cafés, restaurants, bars en nachtclubs. Blue Moon Café op de hoek van Barony Street en Broughton Street is een rustige plek om te beginnen. Het is het oudste homocafé van de stad. Habana aan Leith Walk naast Playhouse Theatre is homovriendelijk en heeft een terras, als het Schotse weer het toelaat. Op 2 Picardy Kaart p. 24
X
10-11-10 14:48
Place ligt het trendy The Street met diepe leunstoelen en glinsterende kroonluchters. Net als zijn gasten verandert The Street in de loop van de dag: van café en restaurant tot een bonkende bar en nachtclub.
de stad uit De meeste bezienswaardigheden vind je in het centrum, maar net buiten Edinburgh is ook genoeg te beleven. Van de historische kerk Rosslyn Chapel tot de koningspinguïns in de dierentuin.
EDINBURGH ZOO p
ROSSLYN CHAPEL a
Acteur Tom Hanks heeft er met zijn rol als Dr. Robert Langdon voor gezorgd dat de oude kapel in het zuiden van Edinburgh weer een trekpleister is geworden. Het boek en de film The Da Vinci Code hebben een menigte op jacht naar de heilige graal op de been gebracht. Jarenlang gingen er geruchten dat Schotse kruisridders na hun tochten naar Jeruzalem heilige voorwerpen hadden meegenomen en verstopt in Rosslyn Chapel. De kerk werd in 1446 gesticht met de naam ‘De Bijbel in steen’, omdat er in het metselwerk veel Bijbelse vertellingen zijn uitgehakt. Een van de mooiste voorbeelden is Pilaar van de leerling. Volgens de overlevering was de leidinggevende steenhouwer weg en versierde zijn leerling zelf de pilaar. De steenhouwer werd zo kwaad van jaloezie dat hij de leerling vermoordde. Het hele verhaal hoor je tijdens een van de dagelijkse rondleidingen. Chapel Loan, EH25 9PU, b 15 en 62A, å ma-za
X
Kaart p. 24
83456_tgt skotland_r7.indd 33
OVERNAchten in LIBERTON TOWER s
Van buitenaf lijkt Liberton Tower een onneembare, oncharmante vestingtoren. Zo was het gebouw oorspronkelijk ook bedoeld, maar nu er geen dreiging meer is van woeste stammen en Engelse soldaten, is de toren ingericht als vakantiewoning. De ingang zit op de eerste verdieping en kan alleen bereikt worden via een smalle houten trap. In de enige slaapkamer, the master bedroom, staat natuurlijk een hemelbed. De toren net buiten Edinburgh biedt plaats aan vier overnachtende gasten. Liberton Tower, Liberton Rd., EH16 6NR, w libertontower.co.uk, E afhankelijk van seizoen £679-890 voor een week.
BRUNTSFIELD LINKS GOLF d
Hier neemt men de etiquette in acht. Jeans en voetbalshirts zijn niet toegestaan op de golfbaan. En als je als man een korte broek wilt dragen, dan moet je lange kousen aan. De club met een groots uitzicht over Firth of Forth is een van de 22 golfbanen in de nabije omgeving van Edinburgh. 32 Barnton Avenue, EH4 6JH, t 0131 336 1479, å dagpas ma-vr £85, za-zo £90, w bruntsfieldlinks.co.uk.
ED I N B UR G H
Dit is de grootse dierentuin van Schotland. De koningspinguïn is een van de eerste diersoort die de dierentuin gehouden werd. De oudste koningspinguïn is de kolonel en hij heet Nils Olav. Hij is zelfs tot de adelstand verheven. Je kunt de koningspinguïns, die in de zomer elke dag om 14.15 uur een wandeling maken, bekijken. In de dierentuin vind je meer dan duizend verschillende diersoorten, van tapirs tot de enige koala in een Britse dierentuin. Een van de nieuwste initiatieven is Budongo Trail, het nieuwe verblijf voor de chimpansees. Corstophine Rd., EH12 6TS, t 0131 334 9171, b 12, 26, 31, å apr-sep 9-18, okt-mrt 9-17, nov-feb 9-16.30, E £14/9,30, w edinburgh zoo.org.uk.
9.30-17, zo 12-16.45, E £7,50, gratis voor kinderen tot 16 jaar, w rosslynchapel.org.uk.
FORTH RAIL BRIDGE f
Het achtste wereldwonder. Men kwam superlatieven te kort toen de 2,5 kilometer lang spoorbrug over de fjord Forth in 1880 werd geopend. Daarmee was het plotseling veel eenvoudiger om naar Fife ten noorden van het water te komen. De spectaculaire, rode, metalen constructie trekt nog steeds bouwkunstliefhebbers aan en staat in schril contrast met het viaduct uit 1964. Maak een tocht op het water vanaf South Queensferry en geniet van de brug. Of neem de trein vanaf Edinburgh Waverly naar het station in Dalmeny. Hiervandaan is het slechts een kilometer tot de brug. w forthbridges.org.uk.
Handig om te weten over EDINBURGH i 3 Princes St., EH2 2QP, t 0845 225 5121, w edinburgh.org, w edinburghonline.co. uk. Edinburgh Pass geeft gratis toegang tot 30 d e s ta d u i t
33
10-11-10 14:48
ED I N B UR G H
d e P u bc u lt u u r is v e r a n d e r d, m a a r e r zi j n n o g t r a d iti o n e l e p u bs o m e e n pi n t t e d r i n k e n .
bezienswaardigheden en gratis busvervoer in Edinburgh. Je ontvangt ook een gratis gids. E £24 voor een dag, £48 voor 3 dagen. Kinderen resp. £16 en £32, w edinburgh.org/pass.
Spa en massage Geroutineerde vingers boren zich in je kuitspieren, precies daar waar de vele wandeluren in Edinburgh zich hebben opgehoopt. Het almaar groeiende aanbod omvat alles van massages en gezichtsbehandelingen tot een stevig potje zweten in de sauna. Een reeks nieuwe of gemoderniseerde hotels biedt het hele palet aan dat bij een perfect verblijf in een spa hoort. Onder in Hotel Scotsman (> 35) wacht je een 16 meter lang, stalen zwembad. Sheraton Grand lokt je met een buitenhydropool op het dakterras. De oude dame onder de hotels in de stad, The Balmoral (> 35), sprong in 2004 aan boord van de spatrein. Bij alle drie de luxe hotels zijn de spafaciliteiten niet uitsluitend voorbehouden aan de hotelgasten. Als alternatief kun je ook naar Zen Lifestyle (> 39) gaan om je lichaam en gezicht een opkikker te geven. Meer op w edinburgh.org/spa.
34
EDINBURGH
83456_tgt skotland_r7.indd 34
b Lothian Buses rijden in Edinburgh en omgeving. Met een dagkaart van £3 kun je met alle bussen mee (behalve luchthaven-, nachten sightseeingbussen), w lothianbuses.com. T Edinburgh heeft twee stations, Waverley en Haymarket, met verbindingen door heel Schotland met ScotRail en door Engeland naar Londen (> 127). b Naar Edinburgh Airport (> 126). q Edinburgh International Festival, w eif. co.uk. Dit klassieke festival werd in 1947 opgericht en biedt het beste van klassiek theater, opera, ballet en klassieke muziek. q Edinburgh Fringe Festival, w edfringe. com. Een afsplitsing van Edinburgh International Festival. Bekend om de vele komieken. q Edinburgh International Book Festival, w edbookfest.co.uk. Van Ian Rankin tot Jamie Oliver. De laatste twee weken van augustus wordt gesproken over alles van detectives en existentiële romans tot kookboeken. q Edinburgh International Jazz and Blues Festival, w edinburghjazzfestival.co.uk. Opent in de eerste week van augustus de drukke festivalmaand. q Edinburgh Military Tattoo (> 11), w edintattoo.co.uk. Op 1 dec worden de kaartjes vrijgegeven. De 200.000 plaatsen zijn razendsnel uitverkocht, dus wees er snel bij. (zie ook > 30) Kaart p. 24
X
10-11-10 14:48
overnachten OLD TOWN
**** The Scotsman, 20 North Bridge, EH1 1YT, t 0131 556 5565, w thescotsmanhotel.co.uk. Totaal gerenoveerd hotel in het oude hoofdkwartier van de krant The Scotsman. Ook een goed restaurant: North Bridge Brasserie (zie ‘Eten & drinken’ > 37). v St. Christophers Inn, 9-13 Market St., EH1 1DE, t 207 407 1856, w st-christophers.co.uk/edinburgh-hostels. Beter hostel, waar de prijs afhangt van de kamer en of je de kamer met anderen deelt. Centrale ligging bij Waverley Station.
NEW TOWN
I N H E T V I J F S T ERREN H O T E L B A L MORA L S C H REE F J . K . RO W L I N G H E T L AAT S T E H ARR Y P O T T ER B OE K .
de leukste adressen
83456_tgt skotland_r7.indd 35
d e l e u kst e a d r e ss e n
***** The Balmoral, 1 Princes St., EH2 2EQ, t 0131 556 2414, w thebalmoralhotel.com. Iets verouderd, maar The Balmoral is nog steeds het fraaiste hotel van Edinburgh. Het hotel torent boven Waverley Station uit en de grote klok op de toren loopt altijd twee minuten voor zodat gehaaste passagiers hun trein halen. Binnen blijft het hotel bij de tijd. De kamers zijn aan de dure kant, maar ook als je geen gast bent, kun je genieten van afternoon tea in de palmentuin of een goede borrel in een van de leunstoelen in de bar. **** Christopher North House Hotel, 6 Gloucester Place, EH3 6EF, t 0131 225
2720, w christophernorth.co.uk. Stijlvol boetiekhotel met luxueuze inrichting aan een kleine, rustige weg. *** Premier Inn, 82 Lauriston Place, EH3 9DG, t 0870 990 6610, w premierinn. com. Goede standaard hotelketen met mooie kamers. Functionaliteit gaat boven charme. De keten heeft meerdere hotels in de stad. *** Ardmor House, 74 Pilrig St., EH6 5AS, t 0131 554 4944, w ardmorhouse.com. Een betere B&B. Smaakvol ingericht door de eigenaars Colin en Robin. Vijf kamers in verschillende groottes. *** Dene Guesthouse, 7 Eyre Place, EH3 5ES, t 0131 556 2700, w deneguesthouse. com. Gelegen in New Town. Een prima mogelijkheid om de beroemde architectuur in de wijk te bestuderen. Slechts zeven kamers, niet allemaal met eigen douche en toilet. ** The Richmond Hotel, 20 Leopold Place, EH7 5LB, t 131 556 3556, w the-richmond. co.uk. Ouder Georgiaans gebouw, vijf minuten te voet vanaf het centrum en bus-/ treinstation, vriendelijk personeel, goed ontbijt, alle kamers met eigen douche en toilet, gratis internet in de lobby. ** Sheridan Guesthouse, 1 Bonnington Terrace, EH6 4BP, t 0131 554 4107, w sheridanedinburgh.co.uk. Het echtpaar
35
10-11-10 14:48
Rowena en Tom Watt bestieren sinds 2003 deze kleine, gezellige B&B in een beschermd Edwardiaans stadshuis. * University of Edinburgh Accomodation Service, 18 Holyrood Park Rd., EH16 5AY, t 0131 667 1971, w accom.ed.ac.uk. Als de studenten op vakantie zijn, kun je een studentenkamer huren. Eenvoudig, spartaans en soms met fantastische ligging. v Belford Hostel, Douglas Gardens, EH4 3DA, t 0131 225 6209, w edinburghhostels.com. 98 bedden in een voormalige kerk. De bovenste bedden hebben uitzicht op het houtsnijwerk in het plafond en het mozaïek in de ramen. Een hele andere hostelbeleving.
de stad uit
d e l e u kst e a d r e ss e n
***** Prestonfield, Priestfield Rd., EH16 5UT, t 0131 225 7800, w prestonfield.com. Een paar langhoornige Schotse hooglanders kijken geduldig naar de bezoekers die de
parkeerplaats oprijden. Oorspronkelijk gebouwd voor de burgemeester van de stad, Lord Provost (> 26), maar nu is het een luxueus en persoonlijk ingericht hotel, waar beroemdheden als Winston Churchill, de Dalai Lama en Sean Connery logeerden. Ook een kwaliteitsrestaurant: Rhubarb @ Prestonfield (zie ‘Eten & drinken’ > 37). **** Borthwick Castle, North Middleton, EH23 4QY, A 20 kilometer ten zuiden van Edinburgh, t 01875 820 514, w borthwickcastle.com. Het fluweelrode hemelbed in de torenkamer ziet er uitnodigend uit, maar de geschiedenis achter de kamer is zo bloedrood als het bed. Hier werd een dienstmeid vermoord die zwanger was geworden van het buitenechtelijke kind van de graaf. Nu spookt de dienstmeid in de kamer. Er zijn slechts tien hotelkamers in dit historische kasteel waar Mary, Queen of Scots heeft gewoond en dat belegerd is geweest door Oliver Cromwell.
Eten & drinken OLD TOWN
***** The Witchery by the Castle, Castlehill, EH1 2NF, t 0131 225 5613, w thewitchery. com. De naam betekent hekserij en betovering en dat past bij dit restaurant met leren stoelen, stijve, stoffen servetten en een middeleeuws interieur. De plek waar beroemdheden eten. Reserveren is absoluut noodzakelijk, evenals een goedgevulde portemonnee. å De keuken is geopend tot 23.30. **** Oloroso, 33 Castle St., t 0131 226 7614, w oloroso.co.uk. Hier komen keuken en ligging schitterend samen. Vanuit het restaurant op de bovenste verdieping heb je uitzicht over het kasteel en de stad. Als het weer het toelaat, wordt er buiten geserveerd. Fusionkeuken waarin je de Indische roots van chef Tony Singh merkt, maar absoluut geen standaard curryrestaurant. Ook een goede bar met ruime keuze in cocktails voor in de voor- of namiddag. *** Stac Polly, 8a Grindlay St., EH3 9AS, t 0131 229 5405, w stacpolly.com. Vernoemd naar een bergtop in de Schotse Hooglanden 36
en deel van een keten met drie restaurants. Het interieur kan bijna niet nog Schotser, met heel veel ruiten, zijn en het menu bestaat uit het beste van de Schotse Hooglanden. Een must is de haggis (> 12) geserveerd in filodeeg met pruimensaus. Een verrassend lekkere combinatie. *** The Outsider, 15-16 George IV Bridge, EH1 1EE, t 0131 226 3131. Trendy en moderne brasserie met minimalistische inrichting. Uitzicht op het kasteel vanaf de achterste tafels. ** Bonsai, 46 West Richmond St., EH8 9DS, t 0131 668 3847, w bonsaibarbistro.co.uk. Goed, klein Japans restaurant dicht bij de universiteit. Grote keus voor vegetariërs. Het is mogelijk eigen drank mee te nemen tegen betaling van vijf pond kurkengeld om zo op de rekening te besparen. å 12-22, zo gesloten. ** The Elephant House, 21 George IV Bridge, EH1 1EN, t 0131 220 5355, w elephanthouse.biz. De koffie is hier goed, maar de grote trekker is dat dit een van de cafés is waar de nog onbekende J.K. Rowling haar
Edinburgh
83456_tgt skotland_r7.indd 36
10-11-10 14:48
eerste boek over Harry Potter schreef. Wees dus voorbereid op veel Harry Potterfans.
NEW TOWN
STOCKBRIDGE
*** Redwood, 33a St. Stephen St., EH3 5AZ, t 0131 225 8342, w redwood-restaurant. co.uk. Californische keuken. De relaxte sfeer zie je terug in de bereiding van het eten en de bediening. Geen toegang voor kinderen onder 15 jaar. *** Smoke Stack, 53-55 Broughton St., EH1 3RJ, t 0131 556 6032, w smokestack.org. uk. Steaks en meer van de grill staan hoog in het vaandel. Moderne kunst siert de muren. Goede aanbiedingen voor de lunch en pre-theatre: twee gerechten voor tien pond. *** North Bridge Brasserie, 20 North Bridge, EH1 1YT, t 0131 622 2900, w tshg.co.uk. Een van de beste restaurants van de stad. Vanaf het balkon heb je uitzicht over andere etende gasten. Hier zaten de journalisten van The Scotsman vroeger. Nu is het gebouw een hotel (zie ‘Overnachten’ > 35). ** Patisserie Florentin, 5 N.W. Circus Place, t 0131 220 0225. Taart bij de koffie of soep bij de lunch? Dan is Florentin dé plek. Geel, Frans interieur op een relaxte manier. ** Songkran 2, 8 Glouster St., Stockbridge, EH3 6EG, t 0131 225 4804. Eenvoudig en goed bereid Thais eten, waar de pittige chili lekker brandt. ** Ruthven, Dean Gallery,, 73 Belford Rd., EH4 3RD, t 0131 332 6245. Klein, modern
H aggis m et m o d e r n e twist, i n filod e e g e n g es erv ee r d m et p ru im e n s au s bij S tac P o lly.
café dat goed bij de moderne Dean Gallery past. De plek waar je de kunst met koffie en gebak of een kleine, warme lunch wegspoelt. ** The Basement, 10a Broughton St., EH1 3RH, t 0131 557 0097, w thebasement.org. uk. Bar en restaurant aan levendige Broughton Street. Zoals de naam zegt, in een kelder. * Café Piccante, 19 Broughton St., EH1 3JU, t 0131 478 7884, w cafepiccante.com. Gelegen in het mijnenveld bij Picardy Place. Een klassieke grillbar met fish and chips als specialiteit. Men serveert hier ook de beruchte gefrituurde Marsreep (> 13), waarschijnlijk het ongezondste wat je je kunt voorstellen. Het smaakt echter naar verluidt goed.
de stad uit
***** Rhubarb @ Prestonfield. Decadent, weelderig en onweerstaanbaar luxueus. En dat is alleen nog maar de inrichting van het restaurant van Prestonfield Hotel (zie ‘Overnachten’ > 36). In de keuken staat James Thompson, die routinematig Michelinsterren verzamelt voor zijn restaurants. Duur, maar veel beter vind je het niet in Edinburgh. **** The Kitchin, 78 Commercial Quay, Leith, EH6 6LX, t 0131 555 1755, w thekitchin. com, å di-vr. Varkenskop met kreeft of een doorgesneden varkenspoot met merg, De Leukste adressen
83456_tgt skotland_r7.indd 37
D e l e u kst e a d r e ss e n
**** Fishers in the City, 58 Thistle St. Lane, EH2 1EN, t 0131 225 5109, w fishersbistros.co.uk. Verstopt in een kleine zijstraat in het hart van New Town. Zeker een bezoek waard voor visliefhebbers. Van een schaal verse oesters tot een goed bereide Schotse schol op een bedje van artisjok. Ook vlees en vegetarische gerechten. å De keuken is open van lunch tot 22.30. *** Cafe Marlayne, 76 Thistle St., EH2 1EN, t 0131 226 2230, w cafemarlayne.com. Klein, intiem, Frans restaurant met negen tafels. De Schotse Islay staat in de keuken en de Franse Marcelline zorgt voor de vriendelijke bediening. Goede prijs-kwaliteitverhouding. *** The Olive Branch, 91 Broughton St. EH1 3RX, t 0131 557 8589, w theolivebranchscotland.co.uk. Eenvoudig, bescheiden en Italiaans. Kleine keten met drie restaurants in de stad.
37
10-11-10 14:48
geserveerd met slakken. In de industriehaven in Leith vind je een vooruitstrevend restaurant. In de keuken regeert Tom Kitchin, een van de aanstormende jonge koks van het
land. Zijn naam op de gevel betekent dat reserveren noodzakelijk is. Het is de vraag of de varkenskop of meer gebruikelijke delen je smaakpapillen aanspreken.
SHOPPen
d e l e u kst e a d r e ss e n
Old Town
Word Power Books, 43-45 West Nicolson St., EH8 9DB, w word-power.co.uk. Zelfstandige boekhandel, gespecialiseerd in nieuwe schrijvers en kleine titels. Geoffrey Kiltmakers and Weavers, 57-61 High St., EH1 2ND, w geoffreykilts.co.uk. (> 26). Scottish Designer Knitwear, 42 Candlemaker Row, EH1 2QE, w joyce.forsyth. btinternet.co.uk. Kleurrijk breiwerk van de plaatselijke ontwerper Joyce Forsyth, ĂĽ diza 10-17.30. Godiva, 9 West Port, EH1 2JA, w godivaboutique.co.uk. Mooie, dure tweedehandskleding en eigen collectie van eigenares
38
Fleur MacIntosh en andere lokale ontwerpers.
New Town
Harvey Nichols, 30-34 St. Andrew Square, EH2 2AD, harveynichols.com. De enige vestiging van dit trendy Britse warenhuis in Schotland. Multrees Walk, EH1 3DQ, w the-walk.co.uk. Kleine, exclusieve voetgangerszone met de meest chique boetieks. St. James Shopping Centre, Leith St., EH1 3SS, w stjamesshopping.com. Van John Lewis tot Costa Coffee. Het centraal gelegen winkelcentrum van de stad. Jenners – House of Fraser, 48 Princes St.,
Edinburgh
83456_tgt skotland_r7.indd 38
10-11-10 14:48
EH2 2YJ, w houseoffraser.co.uk. Dit oude, respectabele warenhuis van de stad kreeg een nieuw leven toen het door House of Fraser werd overgenomen. Kakao by K, 45 Thistle St., EH2 1DY, t 0131 226 3584, w kakao.co.uk. De missie van de Deense Karina Baldorf is om Scandinavische mode te verkopen aan de vrouwen in Edinburgh, maar de boetiek verkoopt ook mode van lokale Schotse ontwerpers. 21st Century Kilts, 48 Thistle St., EH2 1EN, t 0131 220 9450, w 21stcenturykilts.com. Van Robbie Williams tot Vin Diesel. Zoek je
een wat minder traditionele kilt, ga dan langs bij Howie Nicholsby, die sinds 1996 talrijke nieuwe collecties kilts, in varianten van leer tot camouflageprint, heeft gepresenteerd. Flaubert Gallery, 26 North West Circus Place, EH3 6TP, t 0131 225 5007, w flaubertlimited.com. Galerie met overwegend Schotse kunst. Zen Lifestyle (> 34), 9 Bruntsfield Place, EH10 4HN, t 0131 477 3535, å dgl 8-22. Voor massages, gezichtsbehandelingen en soortgelijke zelfverwennerij.
uitg aan Old Town
New Town
Tempus Bar & Restaurant, 19-21 George St., EH2 2BP, t 0131 240 7190, w principalhayley.com. Koffie of een middagcocktail. Zondagmiddag is er live jazz in de bar van The George Hotel. Dirty Dick’s, 159 Rose St., EH2 4LS, t 0131 225 4610. De naam komt van een man die paardenvijgen op straat verzamelde en ze vervolgens als mest verkocht. Een traditionele pub, maar met focus op eten en drinken voor de vele toeristen. Kinderen zijn tot 21 uur welkom. Kenilworth, 152 Rose St., EH1 3JD, t 0131 226 1773. Zit in een gebouw uit de tijd toen
New Town nog nieuw was. Live akoestische muziek op zondagmiddag. Abbotsford, 3 Rose St., EH2 2PR, t 0131 225 527. Het bier met dezelfde naam als de bar is een van de specialiteiten, vernoemd naar het huis van Sir Walter Scott bij Melrose. Milne’s Bar, 35 Hanover St., EH2 2PJ, t 0131 225 6738. Het officiële adres is de kelder bij Hanover Street maar er is ook een ingang aan Rose Street. Ruime keus in whisky. Ze serveren traditionele pubmaaltijden zoals fish and chips en pies. The Stand Comedy Club, 5 York Place, EH1 3EB, t 0131 558 7272, w thestand.co.uk. De grappen worden met precisie verteld. In The Stand beschouwen stand-up-comedians uit de stad de dagelijkse gebeurtenissen. Op sommige avonden is er improvisatietheater, maar een goede lach is altijd gegarandeerd. Oxford Bar, 8 Young St., EH2 4JB, w oxford bar.com. Maak een reis terug in de tijd in deze oude, victoriaanse pub; er is niet veel veranderd. De pub staat bekend als ontmoetingsplaats voor politieagenten na hun dienst, maar er zijn ook veel gasten die Edinburgh in de voetsporen van rechercheur Rebus (> 11) beleven.
Stockbridge
Edinburgh Playhouse, 18-22 Greenside Place, EH1 3AA, w edinburghplayhouse.org.uk. Legendarisch theater en concertzaal met alles van musicals op toernee tot grote rocksterren Planet Out (> 32), 6 Baxter’s Pl, EH1 3A. de leukste adressen
83456_tgt skotland_r7.indd 39
d e l e u kst e a d r e ss e n
The Royal Oak, 1 Infirmary St., EH1 1LC, t 0131 557 2976, w royal-oak-folk.com. Oude, onbedorven pub, waar moeder en dochter May en Heather McKenzie de biertaps hanteren. Ook de plek voor levendige Schotse folkmuziek in de achterste bar. Er is echter slechts plek voor twintig zittende en minder dan twintig staande gasten. Jazz Bar, 1A Chambers, EH1 1HR, t 0131 220 429, w thejazzbar.co.uk. Op elke avond van de week is er dynamische jazz in de intieme kelder. Ondanks de breedgeschouderde portiers hangt er een goede sfeer. The Bongo Club, 37 Holyrood Rd., EH8 8BA, t 0131 558 7604, w thebongoclub.co.uk. Café en club met een meer dan ruime keus aan muziek en evenementen.
39
10-11-10 14:48