WWW.100PROCENTTRAVEL.COM
MET HANDIGE EXTRA’S
VOOR, TIJDENS & NA JE REIS INFORMATIE & INSPIRATIE
OM NOOIT MEER TE VERDWALEN
T O S C A N E wonder, want iedereen moet Florence en de scheve toren van Pisa een keer gezien hebben. Wie DIEPER DE REGIO IN gaat, ontdekt dat Toscane veel plekken kent waar je letterlijk en figuurlijk het ECHTE ITALIAANSE LEVEN kunt proeven. 100% TOSCANE brengt je naar die plekken waar anderen niet komen. Bovendien geven we je alle adressen voor in je navigatiesysteem, zodat je nooit meer hoeft te verUITNEEMBARE WEGENKAART
dwalen.
HANDIGE AUTOROUTES
• Zoek & boek DE LEUKSTE HOTELS voor alle 100% bestemmingen • Vind INSPIRATIE EN INFORMATIE over meer dan 50 steden, regio’s en landen • ‘Join’ de 100% COMMUNITY en deel je ervaringen, tips en nieuwste adressen met andere 100% fans
LOSSE ROUTEKAARTEN DOOR STAD & NATUUR
WWW.MOMEDIA.NL
GRATIS 100% APP VOOR JE E SMARTPHONE (IPHONE & ANDROID))
• Check de 100% TRAVEL WEBSHOP voor alle 100% reis- & taalgidsen én veel toffe travel goodies • Schrijf je in voor de nieuwsbrief en blijf op de hoogte van alle 100% NIEUWTJES
100Toscane2014_Cover.indd 1-5
W W W .10 0 P R O C E N T T R AV E L .C O M
T O S C A N E
TOSCANE is al jaren een populaire bestemming voor Nederlanders. Geen
T O S C A N E
UITNEEMBARE WEGENKAART Met de uitneembare autokaart op A2-formaat kun je je vakantiebestemming zonder problemen verkennen. AUTOROUTES In elk hoofdstuk vind je een autoroute, zodat je de leukste adresjes van de regio heel gemakkelijk kunt ontdekken.
LOSSE ROUTEKAARTEN DOOR STAD & NATUUR Achter in deze reisgids vind je zes handige, uitneembare wandel- en/of fietsroutes door stad én natuur. Zodat je je reisgids niet altijd hoeft mee te nemen als je op pad gaat.
TIPS VAN LOCALS + UITNEEMBARE WEGENKAART + GRATIS 100% APP STADS- & NATUURWANDELINGEN + AUTOROUTES + VEEL HIGHLIGHTS
GRATIS 100% APP VOOR JE SMARTPHONE e Met de gratis 100% app voor je smartphone volg je live je weg door Toscane. Offline, dus je hebt géén kosten van dataroaming in het buitenland. Op de kaart zie je waar je op dat moment bent, en welke 100% adressen er in de buurt liggen. De app is te downloaden voor iPhone en Android.
Voor meer informatie over het downloaden van de app, kijk op www.100procenttravel.com/apps
04-06-14 14:18
100Toscane_Binnenwerk.indd 2
28-11-12 11:47
INHOUD Hoe werkt deze reisgids? ...................................................... 4 Inleiding ................................................................................. 6 Toscane toen .......................................................................... 8 Toscane nu ........................................................................... 16 Typerend voor Toscane ........................................................ 18 Praktische info..................................................................... 26 Woordenlijst ......................................................................... 40 10x highlights en favorieten ................................................ 48
OOST-TOSCANE..........................................................56 Florence ............................................................................... 60 Chianti .................................................................................. 98 Cortona .............................................................................. 110 Arezzo ................................................................................ 116
NOORD-TOSCANE .................................................... 126 Lucca.................................................................................. 130 Pistoia ................................................................................ 144 Garfagnana ........................................................................ 160 Versilia ............................................................................... 174 Massa-Carrara .................................................................. 184
WEST-TOSCANE ....................................................... 190 Pisa .................................................................................... 194 Volterra .............................................................................. 210 Livorno ............................................................................... 222 Val di Cornia ....................................................................... 230 Elba .................................................................................... 236
ZUID-TOSCANE ........................................................ 248 Siena .................................................................................. 252 San Gimignano ................................................................. 268 Montepulciano ................................................................... 272 Maremma .......................................................................... 288 Index ................................................................................... 308
100Toscane_Binnenwerk.indd 3
14-12-12 08:02
FLORENCE, CHIANTI, CORTONA, AREZZO
100Toscane_Binnenwerk.indd 56
28-11-12 12:09
OOST-TOSCANE 100Toscane_Binnenwerk.indd 57
28-11-12 12:09
AUTOROUTE OOST-TOSCANE Ontdek Oost-Toscane in vijf dagen. Je mist niets van de belangrijkste bezienswaardigheden, maar komt ook op verrassende plaatsen. Je eet tussen de locals en slaapt op bijzondere plekken. DAG
1
CHIANTI > bezoek het monastero certosa di firenze (p. 99) > rijd in de richting van impruneta langs forno zini (p. 104) en vervolg de route over de via chiantigiana > bezoek het castello vicchiomaggio (p. 99) > lunch bij oltre il giardino in panzano in chianti (p. 102) > rijd een stukje terug naar greve in chianti > proef wijn bij le cantine di greve (p. 105) > bezoek antica macelleria falorni (p. 105) > dineer bij borgo antico (p. 102) in lucolena of bij villa la palagina, waar je ook overnacht (p. 108) >
1318
Tobb
Na Gal Iolo Tav
DAG
DAG
2
CHIANTI > rijd via lucolena naar het parco di cavriglia (p. 106) > wandel langs de moeflons en makaki-apen in het park > rijd via radda in chianti naar volpaia > lunch bij la bottega di volpaia (p. 102) > rijd naar castellina in chianti en bezoek het stadje > eet een ijsje bij l’antica delizia (p. 102) > dineer en overnacht bij residenza del sogno (p. 109) >
3
CHIANTI & CORTONA > rijd naar fonterutoli (p. 101) > bezoek de wijnkelder van het castello di fonterutoli > lunch bij osteria di fonterutoli (p. 102) > rijd via vagliagli door naar pievasciata > bewonder de kunstwerken in het chianti sculpture park (p. 101) > rijd via castelnuovo berardenga naar cortona > dineer bij preludio (p. 114) > overnacht in hotel villa marsili (p. 115) >
DAG
DAG
4 5
CORTONA & AREZZO > bezoek het museo dell’accademia etrusca e della città di cortona (p. 111) > wandel langs de mozaïeken aan de via crucis (p. 115) > lunch bij caffè tuscher (p. 112) > rijd naar arezzo en laat je bagage achter bij badia di pomaio (p. 124) > bezoek het stadscentrum van arezzo > dineer bij enoteca la torre di gnicche (p. 122) >
e
La aS
Mo
Tre
Cer
S
V G Qua
AREZZO & FLORENCE > wandel door het centrum van arezzo > bezoek de basilica di san francesco (p. 117) > rijd over de via sette ponti terug naar florence > laat je bagage achter bij johlea & johanna (p. 92) > loop de stadswandeling (zie losse kaart achter in dit boek) > dineer aan het centrale plein van fiesole (p. 96) > Mon Chiu
44
58 - OOST-TOSCANE > AUTOROUTE
100Toscane_Binnenwerk.indd 58
28-11-12 12:09
S
Reno
Piancáldoli
325
Bibbiana S. Pellegrino
Firenzuola
Panna
Figline Narnali
E35
Coiano
934
Lastra a Signa
Galluzzo
Sambuca
Certaldo Panzano San Donato in Poggio
Bibbiena
Raggiolo OrtignanoRássina Castél Focognano
1548
Montalone
Caprese Michelangelo
Lago di Montedóglio 1414 S. Cristóforo
Loro Ciuffena Talla
5
Viamággio
3bis
Pieve Santo Stéfano
Chitignano
Castelfranco di Sopra
Madonnúccia
S. Giustino la Crocina Terranuova Vald.
69
Prathieghi
1283 la Verna
Chiusi d. Verna
Reggello
Gaville Greve in Chianti Lucolena S. Giovanni Panzano in Chianti 2 Valdarno
892 Lámole
3bis Valsavignone
Socca
Poppi
S. Piero in Frássino
Piàn di Scò
1407
E45
o
a Pes
Tavarnelle Valdi Pesa
1486
Dudda
Montefioralla
Rifíglio
Pietrapiana
Ponte agli Stolli
Lucardo
Moggiona Borgo alla Collina
Montemignáio
Vággio
853
Camáldoli
70
Vallombrosa
Figline Vald.
882
Bagno di Romagna
Éremo di Camáldoli
Pratovécchio
Donnino Saltino Rignano sull Arno
S. Piero in Bagno
1296
Arn
1
Sársina
Stia
1060
Diacceto Pélago
Leccio
Bo
556
Borselli
no Villamagna
Passo d. Pecorai
Fiano
o
67
Pontassieve
Bagno a Ripoli
Tresanti
Fornace
Ar
lo
l re
S. Sofia
1198
1658
Londa
Grássina Chiesanuova Tavarnuzze S. Vincenzo a Tori Impruneta Cerbáia S. Polo 634 S. Casciano in Chianti Incisa in Val di Pesa Ferrone Gr in Val d’Arno Montespértoli ev e Strada in Póggio Mercatale Chianti a. Croce S. Pancrázio Bargino
1:657.000
907 S. Godenzo il Castagno d’Andrea
Pomino Castèl Castagnáio
FLORENCE (FIRENZE)
20 km
Dicomano
Rúfina Fiésole
Signa Mamantile
992
Sesto
Perétola
S. Donnino
Tamburino
e nt de Bi
Civitella di Romagna
10
Petrognano S. Bavello
Sleve
Campi Bisenzio Póggio a Caiano
Vespignano
Bivigliano
Settimello
712 551
e on nt Mo
0
Vîllore
Vicchio
Calenzano
Iolo Tavola
Rocca S. Casciano
744
Val d. Meda
Borgo S. Lorenzo
302 Olmo Pratolino
Tredózio
Pulicciano Gattáia
65
Váglia
PRATO Ia Querce
Galciana
e
Collebarucci S. Piero a Sieve S. Stéfano a Cornétole
916 Croci d. Calenzano A1 Legri
913
Grezzano
Barberino di Mugello Scarperia
Bovécchio
Vaiano
Marradi Lamone
Razzuolo
Galliano S. Ágata
1318 Cantagallo
Méldola
Predáppio 310
Rifredo
Carza
Montecarelli
S. Margherita
S. Adriano Badia d. Borgo
Tr a
Sasseta
Palazzuolo sul Sénio
Badia diPiedimonte Moscheta
Bertinoro
67
zz
Traversa 903 Castro S. Martino
1283Montepiano
662
Ra bbi
Pagliana
1031 Badia
Forlimpopoli
Castrocaro Terme
Modigliana
Coniale
ma
Pietramala
Brúscoli Covigliáio
931
FORLI Terra del Sole
Moradúccio
Castiglione dei Pépoli
Tobbiana
Brisighella
610
Sasso di S. Zanobi
Cavarzano Vérnio
e
Fontanélice o ni Cásola Sé Valsénio
65
1090
FAENZA
Borgo Tossignano
Ronc o
543
on
965
La m
Zena
Vergato
Capolona
Subbiano Ponte Caliano
Sansepolcro
71 Castiglion Chiassa Fibocchi Anghiari 2 Ponte Ponte Laterina Volpáia a. Buriano a. Chiassa E35 Quarata Verazzano Antría Arno Misciano le Ville Radda San Leo Poggibonsi Castellina in Chianti Pieve Gaiole in Chianti Mercatale Búcine Monterchi S. Lucchese Pérgine in Chianti a Maiano E78 Valdarno Valdarne 838 Pieve a Lilliano Nusenna 73 Poggiola S. Severo Colle di Presciano Val d’Elsa Capánnole 526 Stággia Civitella in Fonterútoli Val di Chiana Pieve al Ambra S. Regolo Vagliagli Pallazo Gracciano Toppo Olmo del Pero d’Elsa 540 Tegoleto Mensanello Pievasciata Quercegrossa 4 S. Gusmé Quartáia 1082 634 Monteriggioni Strove Rigutino 3 Ciggiano Alberoro Pianella Vitiano Castelnuovo Palazzuolo 671 Polvano 855 Montagnano Berardenga 541 Monte Scorgiano S. Dalmazio 71 73 S. Savino Poggioni Barberino Val d’Elsa
Bracciolini
Cavríglia A1 Badia Montevarchi Coltibuono Montegonzi Lévane
AREZZO
ia
b Ár
Monteaperti
Costalpino Sovicille Malignano
722
629
Rapolano Terme
Taverne d.’Árbia
la Selva S. Rocco a Pilli
Rosia Grotti
Brenna
Radi
Monteroni d’Árbia
Valdichiana
Asciano Sinalunga Trequanda
Ponte d’Árbia S. Giovanni d’Asso Buonconvento
se
Montepescini
Farma
100Toscane_Binnenwerk.indd 59
2
Asso
bia
Monticiano
Murlo
Cortona
Serra
Ár
502 Casciano
S. Lorenzo a Merse
Mer
Chiusdino Palazzatto 441
Pórtole 742
Marciano d. Chiana Lucignano
Lucignano d’Árbia
223
Montalcinello Pentolina
Castiglion Fiorentino
Castroncello
Pievina
Ponte a Tressa
73 Frósini
iana la Ch Canale Maestro del
SIENA
Pievescola
Montisi
Foiano d. Chiana
Camucia
Busco
Riccio
3
Terontola
802
Centóia
Bettolle Fasciano
Torrita di Siena
Lago Trasimen
327
Gracciano Petróio Sant’Anna Acquaviva Lucignano in Camprena Madonna d’Asso d. Grázie
Valiano
454
Castiglione del Lago
28-11-12 12:09
FLORENCE STAD
100Toscane_Binnenwerk.indd 60
28-11-12 12:09
ROMANTIEK, MODE & RENAISSANCE Florence, de hoofdstad van Toscane, is het middelpunt van elke reis naar deze regio. Deze romantische stad, gelegen aan de oevers van de rivier de Arno, is in 59 voor Christus gesticht door Julius Caesar onder de naam Florentia (Latijn voor ‘bloei’). De stad staat bekend als de geboorteplek van de renaissance. Tegen het eind van de 13e eeuw was Florence een van de grootste en belangrijkste steden van West-Europa en de christelijke wereld. Paus Bonifatius VIII noemde Florence destijds zelfs ‘het vijfde element’, door de enorme geestkracht en inspiratie die hier ontstond. Je kunt de stad heel goed te voet ontdekken: slenter door de smalle steegjes in het historische stadscentrum, geniet van de prachtige paleizen, de minuscule details op gevels en deuren, en de kunstschatten die achter elke hoek verborgen liggen. Bewonder de fraaie vergezichten vanuit de heuvels rondom de stad en begrijp hoe beroemde inwoners als Dante, Da Vinci en Galilei in Florence hun inspiratie opdeden. Een wandeling door Florence is als een bezoek aan een openluchtmuseum. De mooiste werken zijn echter ‘veilig opgeborgen’ in zorgvuldig bewaakte musea. De belangrijkste kunstwerken in Florence zijn Michelangelo’s David in de Galleria dell’Accademia en de Geboorte van Venus en de Primavera van Botticelli in de Galleria degli Uffizi, waar ook werken van Da Vinci, Caravaggio en Rafaël hangen. De lange rijen voor dit museum kun je vermijden door (tegen betaling) een bepaalde entreetijd te reserveren.
Voor een wandeling door de stad, zie het uitneembare kaartje achter in dit boek.
Florence is – na Milaan – een van de belangrijkste modesteden van Italië. In januari en juni vinden in Florence de modebeurzen van Pitti Immagine plaats, een belangrijk evenement voor de stad. Hotels zijn voor die periode al lang van tevoren volgeboekt, dus houd hier rekening mee. In Florence wordt de fiets steeds populairder. Het Italiaanse verkeer is alleen nog niet echt gewend aan de aanwezigheid van fietsers, dus je moet heel goed opletten. De oranje stadsbussen komen vrijwel allemaal langs station Santa Maria Novella. De buitensteden in de regio worden bediend door blauwe streekbussen met onregelmatige vertrektijden en frequenties. Er zijn drie vervoersbedrijven rondom het station: het SITA-busstation aan de zijde van Via Santa Caterina di Siena, het Lazzi-busstation aan Piazza Adua en de CAP op Largo Fratelli Alinari.
OOST-TOSCANE > FLORENCE - 61
100Toscane_Binnenwerk.indd 61
28-11-12 12:09
FLORENCE STAD
NA NO
VIA
Ognissanti
AZ
M
CI
ER PO IG NT O VE E SP UC
R
CA MI LL OC AV OU
I RIC AS OL VIA
Pa Ni
VIA
ELL
Palazzo Pucci
DE I
RIC A
SE
R
SO
LI
I
V
VI A
VIA DE STU LLA FA
ZO
E’ N
PIAZZA DEL DUOMO
Mu dell’ del D VIA OR
VIA DEL PROCONSOLO
VIA DE’ CORSI
VIA DE’ VECCHIETTI
VIA
VIA DE’ CERRETANI
VIA DE’ PESCIONI
NI
OL O
TO D
Santa Maria Battistero Duomo 14 Maggiore 1 Palazzo 41 ORI VIA DEGLI Orlandini VIA DE’ PEC PIAZZA DEL DUOMO San AGLI Palazzo dei Canonici Gaetano
Palazzo Antinori
VIA DE’ TORNABUONI
OG
SO
O
L
LU N
RG
LL O
NCHI
CAN
Basilica di San Lorenzo
VIA DE’ BRUNELLESCHI
BO
BE
NI
VIA DEI BA
BELLE
TE
DE
ON
ZU
PO VIA RC DE EL LL LA A NA
M A
VI
A
A
PA L
59
PIAZZA DI SANTA MARIA NOVELLA
SC AL
DELLE
EL EG
I
VI
A
12
dell
VIA
VIA
LL
IO GL GI L V E I A D A D A LL EL VI OR L’ O
ZA
VIA
NT
39
DE
PA N
DEL
AN L OREN
DE
A
A
58
Palazzo MediciRiccardi
GO S
O
ER
LB ’A LL
’C BE VIA ANA CC NE DE I TTA
DE VIA
VI
VI
15
VIA
36
BOR
I OR T GL I DE VI A
RA TO RT VIA AT ON E
Santa Maria Novella
N
SA
VIA DE MELARA L NCIO
I CONTI
OL O
O
RO VIA ND DE IN ’ EL LI
LL RU CE O RD NA BE R
VIA II P VIA
ZU
A VI
VIA DE’ CERCHI
P DE IAZZA ’M
BO
0
O
5
SA CO N ST GI A OR GI
Forte di Belverdere
VIA DI
100
BELVE
DERE
200 m AN DI S O VIA NARD LEO
1:11.500 55 26
62 - OOST-TOSCANE > FLORENCE
100Toscane_Binnenwerk.indd 62
VIA
VIA
DE
IL
EO
NI
VI S. A PO MA R RIA
CC
VE
RG O
TE
TE
VIA D SAP E’ ITI
V CA IA NE LL A
TO S
IO
IO
GO LA
TE
MA GG
VIA
E
BO RG O
AIO
GO L
A
VI
PO N
VIA DI DEL V SA CO IA D N MPRE VE E’ AR STO RE TIN LL I O VIA MAG GIO
FFIA
MA
VIA
DA I
CA L
DE LL E
HIO
PO
AG LI
RR
I SE
DE
VIA
NE
LIO
DIG
’AR
VIA D
AGL I
ERR
VIA DEI S
AGL I
ERR
DEI S
VIA NA
VIA
RO MA
LI
LI
NO MAG DE’ STA GIO IOR NG SA
VIA ETTA ZZ
MA
RAG
CO
LO IO I CC ITT RU ‘P SD DE
INO ST
SER
PA VI RIO A NC IN O NT TR E SAN INIT TA A TO VIA D RN AB E’ UO NI
PO N CA TE A RR LL AIA A
NE
MI
CA R
EL
AD
ZZ
PIA
GO ’A NT
DEI
VIA D BOM ELLE BAR DE
A
RIO VIA TIRA DEL TOIO
ONOF ANT’
VIA DRA DEL GO D ’ORO VIA DEL LEO NE
NE
EO
LL
SA
6
NA
MA
RO
VIA DEL RONCO
VIA
O LL
DE
DE
VIA
VIA
VIA
PELLICCERIA
VIA CALIMILA
VIA
VIA DE’ SASSETTI
o
PIAZZA DEGLI STROZZI
Arn
Museo Zoologico
VIA
PIAZZA DELLA CALZA
VIA D DE EI F OS L SI M OR O
I
VI
AM
S. Paolino
NT
IGO
O VIA DELL STUDIO
SS A
ER
VIA DEL CALZAIOLI
AM
VIA ROMA
NO
E DONN
VIA DE’ TOSINGHI VIA DELLE DE LL OCHE AS M PA DA VIA Palazzo 25 DE’ Rucellai 60D VIA DEGLI STROZZI VIA DEGLI SPEZIALI VE VIA DEL CORSO SP FEDERIGHI UC P Palazzo 33 Casa di CI NUOVA 29 Strozzi VIGNA Dante 1 ELLA Orsan- VIA DEI LU VIA D NG 42 VIA DEL VIA DANTE ALIGH michele TAVOLINI AR Palazzo PA NO RIONE LU VIA DEI Altovita SO VIA DE’ LAMNG 53 DE CIMATORI Badia (M AR Palazzo RIN BERTI Santa NO Corsini 18 I VIA DELLA VIA PORT Palazzo CO Trinita A 7 VIA PORTA ROSSA CONDOTTA RS Davanzati 31 ROSSA San Frediano IN Palazzo Palazzo I VIA 56 in Cestello San Mercato BOR PIAZZA Uguccione GO S TE DEL Nuovo Fenzi Firenze AN F RM LE Palazzo VIA DELLA VA RED IAN Santi EPalazzo di CCHERE SIGNORIA VIA DE’ GON BORGO SpiniO LU D CCIA NG Apostoli Parte Guelfa Ferroni 49 Palazzo I GREC AR BO LU NO RG Vecchio N GU GA SAN O 22 Uffizi 9 RN ICC 40 O D APOS TI IAR VIA T E LA DIN VIA GL OLI I AC M VIN I VIA BOR 24 CIA 51 EG BER VIA 3 DI GO TES IOL VIA CA STE I GIRO DE’ SP SAN VIA S LLA IRIT TO LAM 17 47 NE DEI ANT S. Jacopo 27 A O RI Uffizi LU I Oltrarno MO NG BORG Palazzo NIC AR O SA A NO N IAC Vita 11 VIA D Santo GE OPO Santa Maria NE SAPO EI Spirito RA NAI del Carmine 28 LE A RMA VIA DE’ 23 NDO V DIAZ BARBADORI VIA VE IA D SP DE’B VIA LL EI NI 2 AR RO UT DE DI DI R N LL I PIAZZA DI IA E AC C Santa C HIE COS SANTO SPIRITO UI LU TA SA Felicita ’G VIA NG 38 20 AR DE DE NO VI LC VIA Palazzo TO A AM RR DE Guadagni 52 PU IGI ’B AN CC VIA DEL AR VIA I IO I DI CANNETO TT CH DEL I ’P IES LA E Santa Lucia San Girolamo CO D A A S d. Magnoli T Z AS AZ CA VIA 8 PI RP UC DE CIA LC VIA Spirito Palazzo AM SA Santo VIC Pitti PU Giardino NT OL NA CC OD AM Torrigiani MA I E O O L AR LA R CA IA VIA VA
GA R
LE
VIA S
VIA
ON NT
A T’
DE
SS A
BE LL L O ER UNG IGO AR VE NO SP UC CI
CU
PIAZZA DELLA STAZIONE
43 48 60A 60B 60E 60F 60G
VIA
PA L
35
IN
SC AL
San Martino A alla Scala
NI
TE
A
VI
’ LL DE TO VIA IEN AR
A
N
Mercato Centrale
ZA
OG
AM
44
LL
E
AL
ON
I AZ
N FAE VIA
O
ELLA ZA D PIAZ AZIONE ST
RG
ON
NI
VIA
AZ
M
AN
A
M
TO RA II P
VI
DE
LA
A
OR
A GI
VI
BO
32
ICE
57
Stazione di Firenze Santa Maria Novella
I LU
AI
VIA
VIA
45
RI
A LL
28-11-12 12:09
GI
US
TI
IA ATT ON A LA M DEL VIA
MAC
14. SANTA MARIA DEL FIORE (DUOMO)
VIA
15. SANTA MARIA NOVELLA
E
NC
AC C
CO
ETEN & DRINKEN > P. 78-83
LLE
’M
17. ’INO 18. ALL’ANTICO RISTORO DI CAMBI
VI GIO ALE D VIN ELL E IT A ALI A
VIA D CA ELL SIN E E
VIA MA ANTO GLIA NIO BEC HI
VIA
DE
DE
VIA
VIA
PON TO GRA ALLE ZIE
16. TEMPIO MAGGIORE ISRAELITICO
DELLA ZE
CCA VECC HIA
19. ALLE MURATE 20. BORGO ANTICO 21. ENOTECA PINCHIORRI 22. GELATERIA CARAPINA 23. GOLDEN VIEW 24. HEMINGWAY
VIA DEI
50
I
LUNGARNO
RENAI
San Niccolò
VIA DI S
AN
NIC
I
LÒ CO
VIA D
VIA DEI BASTIONI E GIUSE PPE VIAL POGGI
10
Giardino delle Rose
A IN CA N RT A ’E LL DE
28. VIVANDA GASTRONOMICA
SHOPPEN > P. 83-85
VI
AL
30. LA TARTARUGA 31. MERCATO NUOVO
E
M
San Salvatore al Monte
IC H
ELA NGIO 54 LO VIA
LILEO
A
27. OLIO & CONVIVIUM
29. EPOCA VINTAGE Giardino dell’ Iris
VIALE GA
TE ON I LM DE ROC VIA LLE C A
VI
NO BENV ENUTO CE LLINI VIA DEL LA FOR VIA NA CE DE IB AS TIO NI
PIAZZALE MICHELANGIOLO
RE
100Toscane_Binnenwerk.indd 63
26. LA TERRAZZA DEL PRINCIPE
LUNGAR
NICCOLÒ I SAN
E
EDER
I BELV
VIA D
25. L’OSTERIA DI GIOVANNI
Arno
SERRISTOR
E
SERRISTOR
MIN AL IATO MO NT
LUNGARNO
Museo Bardini
12. SAN LORENZO 13. SANTA CROCE
SAN
A
P DE IAZZA ’M OZZ I
a Lucia agnoli
I
VIA D PEP EI I V PIN IA DE ZO LLE CH ER VIA E CR SA BO ISTOFAN RG O A NO LLE GR I
DE
’B
EN
CI
VIA PA DE RL L VI AG IO RU A DE ST I I CI VIA BR DEL L AC HE E
NI
7. MUSEO NAZIONALE DEL BARGELLO
11. PONTE VECCHIO
BOR LA C GO ROC E
CI
60C
VIA TRIPOLI
LUNGARNO
6. GIARDINO DI BOBOLI
I CC CA RD U UÈ BORGO LA CROCE
DE’
VIA DELL’ ACQUA
MIC H VIA BU ELA ON NG AR IOL RO O TI BOR ALL GO EGR I
PIETRAPIANA
VIA TRIPOLI
LE GRAZIE
5. GIARDINO BARDINI
10. PIAZZALE MICHELANGELO
VIA AGN MIN OLO VIA DELLA Teatro O VIGNA VECCHIA L VIA Verdi 21 San AV DEI AT VIA Firenze VIA DELL O V D EL I VIA D AN TO IA ’ VIA G F ELL’ IC HIBE GU RT O BORG AGNO LLIN OD IL A LO NDI A GREC E’ S. Simone LAR I A BORGO DE V IA GHIB San GRECI ’ SA PIAZ 37 ELLIN VIA NT ZA A Remigio A C DI VIN 13 VIA D EG RO INE IA I SA CE VIA CAS N Santa Croce GIU NE DEI V S IA P E EP RI OCE PE IET LL A CR RO lazzo DE ANT THO A GO S Vita UA VI Biblioteca BOR R DEI VIA DEI Nazionale NAI VAGELLAI V IA D COR E SO IM DEI ALC TIN Museo ON AZ TOR TEN Horne I TI LUNGARNO DEL
4. GALLERIA DELL’ACCADEMIA
PALAZZO VECCHIO
OS O
34
PE
9. PIAZZA DELLA SIGNORIA /
GI EZZ
VIA
2. CHIESA DI SANTO SPIRITO
8. PALAZZO PITTI
16
DI M
46
3. GALLERIA DEGLI UFFIZI
EP
PIA
NA
ELL’
VIA
OL ON
VO
VIA D
US
1. BATTISTERO
ZZ D’A A M ZE ASS GL IM IO O
ZZ D’A A M ZE ASS GL IM IO O
AC
VIA
VIA
GI
PIA
LL
I VIA I PEP
L’ ULI
GIU
DE
DEI
DI ER EV PP
VIA DEL
SE
VIA DE’ PANDOLFINI LLINA
TI
CA VIA RL LU O F IGI AR IN
DE I PE PI
VIA
GO BO R
30
BORGO DEGLI ALBIZI
VIA V AL ITTO FIE RI RI O
IN TI OP
PI BO RG O LA
PI N PI N
GI
Bargello VIA (Mus. Nazionale) GHIBE
7
GO BO R TI
’E
A
NT
US
VIA
S.M. Madd. de’ Pazzi
NA
PE A LL DE VIA
VI PO A FO RT LCO INA RI
SA
GI
I TR AS IL
19
VIA
IP DE
Pal. Pazzi
A
A VI
A
S. Maria DI VIA O DEL in Campo L’ O Museo dell’ Antropologia RIUOLO
NTE ALIGHIERI
adia
VI
VIA DE GIRARDI
i
VIA DEL PROCONSOLO
SO
V DE IA N ’ C UO AC VA CI NI
RG OL A
NT
VIA DELL ORIUOL ’ O
UR
NT I
I
Ospedale Fiorentino
SA
PE
A LF AN
FIE VIA SO LA N
RV I A
EP
DE
IA
E VIA D
Museo ’ EG dell’ Opera IDIO del Duomo
> P. 67-77
US
LL
GL
SE DE I VI A
VI
LA
VIA
L
DE
Santa Maria d. Angeli
VIA
PE
IO
AC C
TE
VI A
VIA
LL
DE
IS ER
VI
NA
CA S
Palazzo Pucci
OMO
OL ON
I
Palazzo Niccolini
Museo Archeologico
AC
RG
LL
GI
BO
DE
LF AN
I RIC AS OL VIA
VIA
Museo d. Pietre Dure
IA
A
FIE SO
GL
VIA
UR
VIA
DE
LA
TI
VIA
BEZIENSWAARDIGHEDEN
VIA
PIAZZA DELLA SANTISSIMA ANNUNZIATA
RG OL A
4 Galleria dell’ Accademica
8
32. PARCO DELLE CASCINE 33. PATRIZIA PEPE FIRENZE 34. PIAZZA DEI CIOMPI
28-11-12 12:09
35. PIAZZA DEL MERCATO CENTRALE 36. PIAZZA SAN LORENZO
MUSICALE FIORENTINO 46. WEDSTRIJD VAN FIORENTINA BIJWONEN
37. PIAZZA SANTA CROCE 38. PIAZZA SANTO SPIRITO 39. PROFUMERIA SANTA MARIA NOVELLA 40. TWISTED JAZZ SHOP
LEUK OM TE DOEN > P. 85-87
55. FIORENZA BED & BREAKFAST 56. HOTEL BRETAGNA 57. HOTEL FIORITA
UITGAAN > P. 87-91
58. HOTEL PANORAMA
47. DOLCE VITA
59. HOTEL UNIVERSO
48. KITSCH 2
60. RESIDENCES/SUITES
49. LA CITÉ LIBRERIACAFÉ
JOHLEA & JOHANNA
50. NEGRONI / ZOE
60A. ANTICA DIMORA FIRENZE
51. SKY LOUNGE DE’ CONSORTI
60B. ANTICA DIMORA JOHLEA
– HOTEL CONTINENTALE
60C. CASA DEL MERCATO
41. CAMPANILE
52. VOLUME
60D. CASA TORNABUONI
42. CINEMA ODEON
53. YAB
60E. RESIDENZA JOHANNA I 60F. RESIDENZA JOHANNA II
43. FIETSEN 44. SKATEN OF ZWEMMEN (LE PAVONIERE) 45. TEATRO DEL MAGGIO
OVERNACHTEN
60G. RESIDENZA JOHLEA
> P. 91-95 54. CAMPING MICHELANGELO
In 2012 is de eerste tramlijn van Florence in gebruik genomen, deze loopt van het centrum naar de buitenwijk Scandicci. Het is de bedoeling dat trams het busvervoer in de toekomst overbodig maken, waardoor de verkeersproblemen in het centrum verminderen. Het is echter onzeker of de twee andere lijnen die zijn gepland er ook daadwerkelijk gaan komen. Het centrum van Florence is een verkeersvrije zone, op werkdagen van 7.30 tot 19.30 uur en op zaterdag van 7.30 tot 18.00 uur. Wie in een hotel in het centrum slaapt, mag voor het brengen en ophalen van de bagage ook overdag het centrum inrijden. Geef je kenteken en het tijdstip waarop je de camera’s bent gepasseerd door aan de hotelreceptie. In 1565 liet Cosimo I de’ Medici een lange gang aanleggen van het Uffizi, via de Ponte Vecchio, helemaal tot aan het Palazzo Pitti. De nieuwe groothertog was vooral in het begin nog niet zeker van de steun van het volk, en de gang bood een veilige vluchtweg. Ook hoefde hij zich zo niet te mengen met het ‘gepeupel’ als hij van kantoor naar zijn paleis pendelde. Aan het originele ontwerp zijn door Mussolini in 1939 grote panoramavensters toegevoegd in het gedeelte boven de Ponte Vecchio. De Corrodoio Vasariano is alleen met een gids te bezoeken. Reserveer dit via de reserveerlijn van het Uffizi-museum.
In augustus zijn veel restaurants, cafés en winkels een aantal weken of zelfs de hele maand gesloten.
64 - OOST-TOSCANE > FLORENCE
100Toscane_Binnenwerk.indd 64
28-11-12 12:09
UITZICHT VANAF HET PIAZZALE MICHELANGELO
100Toscane_Binnenwerk.indd 65
28-11-12 12:09
SANTA MARIA NOVELLA
100Toscane_Binnenwerk.indd 66
28-11-12 12:10
BEZIENSWAARDIGHEDEN Er is in Florence zo veel bewaard gebleven van de rijke historie dat een bezoek aan de stad eigenlijk per definitie te kort is. Wandelend door het centrum krijg je een openbare les kunstgeschiedenis, waarbij de renaissance vooropstaat. Florence telt tientallen bijzondere paleizen, kerken en musea. Het gehele centrum is sinds 1982 opgenomen op de culturele erfgoedlijst van UNESCO.
SANTA MARIA NOVELLA Het plein van de Santa Maria Novella was tijdens de middeleeuwen al levendig. De dominicanen gebruikten het voor hun preken tegen ketterij en hun processies, en de stad Florence hield er tussen 1563 en 1852 zijn eigen palio: paardenraces waarbij de twee obelisken keerpunten waren. In 1246 begon de bouw van de Santa Maria Novella-kerk. De rijk gedecoreerde voorgevel is in 1456 herbouwd door Leon Battista Alberti, in opdracht van de rijke Florentijnse familie Rucellai. Het interieur van de kapel is in laatgotische stijl gebouwd. In het midden van de kerk hangt een kruis van Giotto uit 1290. Hij brak hier voor het eerst met de traditionele iconografie en gaf een meer natuurlijke voorstelling van Jezus weer. In 1565 liet Giorgio Vasari in een opwelling grote delen van de muurschilderingen wit overschilderen, onder het motto: ‘Alles wat gotisch is, is barbaars!’ Gelukkig heeft hij het meesterwerk van Masaccio, de drie-eenheid uit 1427, laten staan. Masaccio schilderde als een van de eersten volgens de regels van het centrale perspectief zoals die door Filippo Brunelleschi waren bedacht. Dit was het begin van de renaissance: een belangrijke breuk met het traditionele betekenisperspectief, waarbij de verhoudingen en maten werden geschilderd op basis van rangorde. Achter in de kerk vind je de koorkapel uit 1485, gecreëerd door Domenico Ghirlandaio ter ere van de bankiersfamilie Tornabuoni. In de afbeeldingen, die het leven van Maria en Johannes de Doper weergeven, zijn dan ook diverse portretten van de familie opgenomen. PIAZZA SANTA MARIA NOVELLA, WWW.CHIESASANTAMARIANOVELLA.IT, T 055 219257, OPEN MA-ZA 7.00-19.00, ZO & FEESTDAGEN 8.00-19.00, ENTREE € 3,50
CHIESA DI SANTO SPIRITO Een eenvoudige façade verbergt een architectonisch meesterwerk dat een klassiek voorbeeld is van de vroege renaissance. In 1434 kreeg Filippo Brunelleschi opdracht om het oude complex van de augustijnen te herbouwen. Het duurde alleen tien jaar voordat de eerste zuilen werden aangeleverd, waardoor Brunelleschi zelf slechts de eerste bouwfase heeft meegemaakt; hij stierf in 1446. Antonio Manetti heeft het werk afgerond. De Santo Spirito-kerk is een perfecte uitvoering van de regels zoals die al in de laatste eeuw voor Christus werden beschreven door de Romeinse ingenieur en architect Vitruvius in zijn boek De Architectura. PIAZZA SANTO SPIRITO, WWW.BASILICASANTOSPIRITO.IT, T 055 210030, OPEN DO-DI 9.30-12.30 & 16.00-17.30, GRATIS
PALAZZO PITTI Dit paleis werd in 1458 gebouwd als woonhuis voor de schatrijke bankier Luca Pitti. Na de dood van Cosimo I de’ Medici, een belangrijke inkomsten-
OOST-TOSCANE > FLORENCE - 67
100Toscane_Binnenwerk.indd 67
28-11-12 12:10
bron voor Pitti, kwam hij in financiële moeilijkheden. Toen Pitti zelf kort daarna ook stierf, zat er voor de erfgenamen niets anders op dan het paleis in 1539 aan de De’ Medici-familie te verkopen. Het paleis bestaat uit meerdere vertrekken, die tot verschillende musea zijn omgebouwd: een kostuummuseum, een porseleinmuseum, een zilvermuseum, een museum voor moderne kunst, de niet te missen Galleria Palatina en de koninklijke appartementen. Hier vind je de gastvertrekken van de De’ Medici-familie, een rijke verzameling van luxe stoffen, kroonluchters, met goud gedecoreerde stoelen en tafels, en hemelbedden, waardig genoeg om een koning of paus te herbergen. In de Galleria Palatina is werk te zien van Caravaggio, Rubens, Rafaël en Titiaan. De Venuszaal is de meest indrukwekkende zaal van de Galleria. PIAZZA PITTI 1, WWW.PALAZZOPITTI.IT, T 055 2654321, OPEN DI-ZO 8.15-18.50, ENTREE € 8,50
GIARDINO DI BOBOLI Direct achter het Palazzo Pitti liggen de magnifieke Bobolituinen, een oase van maar liefst 11 hectare groen. De Giardini di Boboli waren een cadeautje voor Eleonora de Toledo, de vrouw van Cosimo I de’ Medici, groothertog van Toscane. Bartolomeo Ammanati, Giorgio Vasari en Bernardo Buontalenti werkten samen om sculpturen en grotten in de tuin te maken. De tuin heeft meerdere toegangspoorten, dus je hoeft niet aan te sluiten in de rij voor het Palazzo Pitti. Je kunt een ingang zonder drukke rij vinden door langs de Via Romana tot de stadspoort (Porta Romana) te lopen en daar linksaf te slaan, of door vanaf Villa Bardini de wegwijzers te volgen. PORTA ROMANA, WWW.UFFIZI.COM/BOBOLI-GARDEN-FLORENCE.ASP, T 055 294883, OPEN JAN-FEB & NOV-DEC DGL 8.15-16.30, MRT-MEI & SEP 8.15-18.30, JUN-AUG 8.15-19.30, OKT 8.15-17.30 (1E EN LAATSTE MA V/D MAAND DICHT), ENTREE € 10
GIARDINO BARDINI Klein maar fijn: Giardino Bardini is de intiemere versie van de Giardino di Boboli. In 1259 sprak men al van de moestuin van de familie Mozzi, maar pas in de renaissance werd het park uitgebreid tot de huidige 4 hectare flora. Hoogtepunt is de barokke trap, langs de geaccentueerde terrassen, met een fraai uitzicht op de duomo, de Santa Croce en de heuvels van Fiesole en Settignano. In de Villa Bardini vinden wisselende kunstexposities plaats en bevindt zich een café, restaurant en bar. Geniet ’s zomers van een aperitief op het terras met een adembenemend uitzicht op Florence. VIA DE’ BARDI 1R, COSTA SAN GIORGIO 2, WWW.BARDINIPEYRON.IT, T 055 290112, OPEN JAN-FEB & NOV-DEC DGL 8.15-16.30, MRT-MEI & SEP 8.15-18.30, JUN-AUG 8.15-19.30, OKT 8.15-18.30 (1E EN LAATSTE MA V/D MAAND DICHT), ENTREE € 10
Wil je zowel de Giardino Boboli als de Giardino Bardini bezoeken? Dan hoef je maar voor een van beide tuinen een entreekaartje te kopen, mits je ze op dezelfde dag bezoekt.
68 - OOST-TOSCANE > FLORENCE
100Toscane_Binnenwerk.indd 68
28-11-12 12:10
PONTE VECCHIO
PIAZZALE MICHELANGELO Het hoogste punt van Florence toont ook het mooiste panorama: de rivier de Arno die traag door de stad kronkelt, onder de elf bruggen door (met als hoogtepunt de kleurrijke Ponte Vecchio), de resten van de stadsmuur, de torens van de Duomo en het Palazzo Vecchio, en de façade van de nationale bibliotheek. Maak hier je mooiste vakantiefoto, bij voorkeur ’s ochtends vroeg of bij zonsondergang. Het plein was een eerbetoon van architect Giuseppe Poggi aan Michelangelo. Midden op het plein staat een kopie van de David van Michelangelo. Het Piazzale Michelangelo is te voet te bereiken door vanaf het Piazza Poggi, met de middeleeuwse Porta San Niccolò, via een stelsel van door Poggi aangelegde trappen en hellingen naar boven te lopen. Of neem de lange trap die je vindt door vanaf de Porta San Miniato rechtdoor naar boven te lopen. PIAZZALE MICHELANGELO, BUS 12, 13
PONTE VECCHIO De ‘oude brug’ is het oudste en meest centrale verbindingspunt tussen het centrum en de zuidkant van de stad, ook wel Oltrarno (‘voorbij de Arno’) genoemd. De Romeinen bouwden de originele brug op het smalste punt van de Arno, om de Via Cassia over de rivier te loodsen. Na een overstroming werd de brug in 1345 herbouwd door Taddeo Gaddi. De Ponte Vecchio was de enige van de elf bruggen over
OOST-TOSCANE > FLORENCE - 69
100Toscane_Binnenwerk.indd 69
28-11-12 12:10
PIAZZA DELLA SIGNORIA
100Toscane_Binnenwerk.indd 70
28-11-12 12:10
de Arno die niet tijdens de Tweede Wereldoorlog werd vernietigd. Op de brug zaten altijd winkels; eerst van slagers en vishandelaren, daarna van leerlooiers. In 1593 moesten zij op laste van Ferdinando I plaatsmaken voor handelaren in goud en juwelen. Zij zijn nog altijd exclusief aanwezig in de kleurrijk geverfde winkeltjes die in de 17e eeuw aan de brug zijn gebouwd en deze zijn specifieke karakter geven. Midden op de brug staat de buste van Benvenuto Cellini, beroemd goudsmid en beeldhouwer. Jarenlang beklonken geliefden hun liefde door een slotje met hun namen aan het hek rondom de buste te hangen en de sleutel symbolisch in de Arno te gooien. Vanwege de enorme populariteit heeft de gemeente dit strafbaar gemaakt met een boete; nu zie je rondom de Arno aan meerdere hekken slotjes hangen. Om de massastroom aan toeristen te ontlopen kun je de Ponte Vecchio het beste ’s ochtends vroeg bezoeken. IN HET VERLENGDE VAN DE VIA POR SANTA MARIA AAN DE CENTRUMKANT, EN DE VIA DEI GUICCIARDINI AAN DE ZUIDKANT
Het verhaal gaat dat de term ‘bankroet’ voor het eerst is gebruikt op de Ponte Vecchio. De Florentijnse geldhandelaren stalden hun geld uit op houten tafels, ‘banco’ in het Italiaans (hier komen ook onze termen ‘bank’ en ‘bankiers’ vandaan). Als iemand niet aan zijn financiële verplichtingen kon voldoen, werd de tafel direct in stukken geslagen; ‘banco rotto’ (’tafel stuk’) hield in dat er niet meer gehandeld kon worden. De term is later in het Nederlands overgenomen en verbasterd.
GALLERIA DEGLI UFFIZI Oorspronkelijk is het Uffizi gebouwd als kantoorruimte voor het stadsbestuur onder Cosimo I de’ Medici. Tegenwoordig herbergt het een van de belangrijkste kunstverzamelingen ter wereld. Giorgio Vasari was vanaf 1559 bouwmeester van dit project, dat uniek is door de lange, smalle en hoge constructie die het perspectief van een straat oproept. Na Vasari’s dood in 1574 werd het werk afgerond door Bernardo Buontalenti en Alfredo Parigi. Absolute hoogtepunten van het museum zijn de Geboorte van Venus uit 1485 en de Primavera (Lente) uit 1478 van Sandro Botticelli, en het dubbelportret van Federico da Montefeltro en zijn vrouw Battista Sforza uit 1465-1472 door Piero della Francesca. De minieme details in het landschap achter de geportretteerde personen en het realistische schilderwerk van de gezichten zijn prachtige voorbeelden van de enorme vernieuwing die plaatsvond tijdens de renaissance. Botticelli probeert in zijn Geboorte van Venus de mythologische en christelijke symbolen voor het eerst samen in één beeld te vatten. Een greep uit de lange lijst van beroemde schilders in het Uffizi: Duccio di Buoninsegna, Cimabue, Giotto di Bondone, Leonardo da Vinci, Albrecht Dürer, Michelangelo Buonarotti, Rafaël, Titiaan, Rubens, Caravaggio, Francisco de Goya en Rembrandt. PIAZZALE DEGLI UFFIZI 6, WWW.UFFIZI.COM, T 055 2388651/652, OPEN DI-ZO 8.15-18.50, ENTREE € 6,50 (SPECIALE TENTOONSTELLINGEN DUURDER), RESERVEREN AANBEVOLEN (VIA WWW.B-TICKET.COM/B-TICKET/UFFIZI OF VIA DE RESERVEERLIJN 055 294883, TOESLAG € 4 PER KAART)
OOST-TOSCANE > FLORENCE - 71
100Toscane_Binnenwerk.indd 71
28-11-12 12:10
PIAZZA DELLA SIGNORIA / PALAZZO VECCHIO Het Piazza della Signoria is het politieke hart van de stad. Al vanaf de 14e eeuw kwamen burgers hier bijeen om politiek te bedrijven. Het plein wordt gedomineerd door het Palazzo Vecchio (’oude paleis’), het huidige gemeentehuis van Florence. Binnen vind je imposante zalen als de Salone dei Cinquecento, die diende als vergaderzaal voor de vijfhonderd stadsvertegenwoordigers in de 15e eeuw, en die nu schilderijen herbergt van Donatello, Michelangelo en Verrocchio. In de 94 meter hoge toren werden belangrijke figuren als Cosimo de Oude en de geestelijke Savonarola, een fel tegenstander van de renaissance, vastgehouden in een cel met de bijnaam albergaccio, wat zoiets als ‘verloederd hotel’ betekent. Er zijn diverse kunstwerken op het Piazza: een ruiterstandbeeld van groothertog Cosimo I de’ Medici door Giambologna, de Neptunusfontein van Bartolomeo Ammanati en een kopie van de David van Michelangelo. In de Loggia dei Lanzi, de loge rechts naast het Palazzo Vecchio, staat nog een ander beeld van Giambologna, de Sabijnse Maagdenroof. Het beeld van Perseus met het hoofd van Medusa door Benvenuto Cellini is een van de hoogtepunten uit de Europese beeldhouwkunst. PIAZZA DELLA SIGNORIA, WWW.COMUNE.FI.IT, T 055 2768325, OPEN VR-WO 9.00-0.00, DO & FEESTDAGEN 9.00-14.00, ENTREE € 6
BATTISTERO In het midden van het Piazza San Giovanni staat de doopkapel met zijn bijzondere achthoekige vorm. Het Battistero is oorspronkelijk gebouwd in de 11e eeuw en is geheel gewijd aan Johannes de Doper, de patroonheilige van Florence. Tussen 1245 en 1302 heeft Arnolfo di Cambio de huidige kenmerkende groen-witte versiering in marmer aangebracht, met zebra-achtige strepen op de hoekpilaren. De bronzen deuren zijn ontworpen door Andrea Pisano en Lorenzo Ghiberti (tegenwoordig zijn het kopieën: de originelen bevinden zich in het Musea dell’Opera del Duomo). Vooral de deur aan de oostzijde, waar Ghiberti maar liefst 27 jaar van zijn leven aan gewijd heeft, is van een ongekende schoonheid. Michelangelo noemde deze uit bewondering ‘de deur naar het paradijs’ en sindsdien is het werk onder die naam bekend geraakt. Het doophuis is tot in de 19e eeuw gebruikt om de Florentijnen te dopen, onder wie Dante en de De’ Medici-familie. Aan de binnenzijde is een duizelingwekkend koepelmozaïek te zien van wel 26 meter doorsnede, waarvan de bouw begonnen is onder leiding van Jacopo da Torrita in 1225 en wat ongeveer een eeuw later werd afgerond. In het midden zijn nog de contouren zichtbaar van het centrale doopbekken dat hier tot 1557 heeft gestaan. Tussen twee zuilen in de muur zie je de vergulde figuur van Paus Johannes de 23e, Baldasare Coscia, uitgevoerd door Michelozzo en Donatello. PIAZZA SAN GIOVANNI, WWW.OPERADUOMO.FIRENZE.IT, T 055 2302885, OPEN MA-ZA 11.15-19.00 (1E ZA V/D MAAND 8.30-14.00), ZO & FEESTDAGEN 8.30-14.00, ENTREE € 5
SANTA MARIA DEL FIORE (DUOMO), het centrale punt van de stad, is een van de grootste kerken ter wereld en hét symbool van Florence. De Santa Maria del Fiore wordt in de volksmond simpelweg ‘Duomo’ genoemd. Pisa en Siena waren al druk bezig met hun dom toen men zich in Florence realiseerde dat er behoefte was aan iets wat de macht en status van Florence in de regio zou benadrukken. Arnolfo di
72 - OOST-TOSCANE > FLORENCE
100Toscane_Binnenwerk.indd 72
28-11-12 14:44
SANTA MARIA DEL FIORE (DUOMO)
Cambio begon in 1296 met de bouw, maar na zijn dood in 1302 liep het project direct vast. Diverse bouwmeesters – Talenti, Giotto, Di Lapo Ghini – veranderden tussentijds het bouwplan, dat in 1368 werd omgezet in een eindontwerp. Voor de koepel werd een wedstrijd uitgeschreven, omdat men eigenlijk niet wist hoe een koepel van 45 meter doorsnee en 100 meter hoogte gedragen zou moeten worden. Filippo Brunelleschi kwam met de winnende oplossing en in 1472 werd de koepel uiteindelijk afgerond. De huidige façade werd in 1871 geconstrueerd door Emilio de Fabris. In vergelijking met de overweldigende buitenkant is de dom van binnen tamelijk spartaans ingericht. Een uitzondering is het enorme koepelfresco van Giorgio Vasari en Frederico Zuccari, dat de dag des oordeels vertolkt. De koepel kun je van dichtbij bekijken via een trap die naar het balkon leidt aan de binnenkant van het fresco. De making of van de Duomo wordt uitvoerig beschreven in het Museo dell’Opera di Santa Maria del Fiore. Hier zijn ook de originele deuren van het Battistero en de Pietà van Michelangelo. DUOMO: PIAZZA SAN GIOVANNI, WWW.OPERADUOMO.FIRENZE.IT, T 055 2302885, OPEN KERK MA-WO & VR 10.00-17.00, DO 10.00-16.45 (MEI & OKT 10.00-16.00, JUL-SEP 10.00-17.00), ZA 10.00-16.45, FEESTDAGEN 13.30-16.45, KOEPEL MA-VR 8.30-19.00, ZA 8.30-17.40, ENTREE KERK GRATIS, KOEPEL € 8, MUSEO DELL’OPERA DI SANTA MARIA DEL FIORE: OPEN MA-ZA 9.00-19.30, ZO 9.00-13.45, ENTREE € 6
OOST-TOSCANE > FLORENCE - 73
100Toscane_Binnenwerk.indd 73
28-11-12 14:44
BATTISTERO
100Toscane_Binnenwerk.indd 74
28-11-12 12:10
MUSEO NAZIONALE DEL BARGELLO Deze massieve vesting was vanaf 1261 de zetel van het stadsbestuur. In 1517 veranderde de bestemming in die van gerechtsgebouw en gevangenis. In deze periode is ook de naam Bargello ontstaan, omdat de De’ Medici-familie de hoogste politiefunctionaris (bargello betekent ‘gerechtsdienaar’) in het pand vestigde. Nu herbergt het Bargello de grootste sculptuurverzameling van heel Italië. De belangrijkste werken zijn de marmeren Dronken Bacchus (1496-1497) van Michelangelo en de bronzen David (1440) van Donatello. VIA DEL PROCONSOLO 4, WWW.UFFIZI.COM/BARGELLO-NATIONAL-MUSEUM-FLORENCE.ASP, T 055 294883, OPEN DGL 8.15-13.50 (KASSA SLUIT 13.20), 3 APR-12 JUL DGL 8.15-17.00, ELKE 1E, 3E & 5E ZO EN 2E & 4E MA V/D MAAND GESLOTEN), ENTREE € 4
SANTA CROCE Wat doe je als je collega’s aan de andere kant van de stad een grotere kerk hebben gebouwd dan jij? Juist, je bouwt een nóg grotere kerk. In 1294 werd begonnen met de bouw van de Santa Croce, die nog indrukwekkender moest worden dan de Santa Maria Novella, waarvan de constructie vijftig jaar eerder al begonnen was. De bouw was in handen van Arnolfo di Cambio, die tegelijkertijd aan het domproject werkte. Pas ver na zijn dood, in 1385, werd de Santa Croce voltooid. De huidige gevel is vijf eeuwen daarna geconstrueerd door Niccolò Matas, naar een eeuwenoud ontwerp. Hoewel het ideaal van de franciscanen een ascetisch leven zonder weelde of persoonlijke bezittingen was, groeide de kerk paradoxaal genoeg uit tot een van de rijkste van de stad. Dit kwam doordat de franciscanen gesteund werden door welvarende families, die zich hiermee het recht verschaften om in de Santa Croce begraven te worden. Grote namen als Galileo Galilei, Michelangelo, Machiavelli en Marconi vonden hier hun laatste rustplaats. Het hoofdkoor is voorzien van een serie fresco’s van Agnolo Gaddi, die de legende van het Heilige Kruis (Santa Croce) als thema heeft. In de Cappella dei Pazzi (gekkenkapel) heeft Filippo Brunelleschi weer een architectonisch meesterwerk neergezet. Alles draagt bij aan de harmonie; de twaalf apostelen van Luca della Robbia zijn stijlvol geïntegreerd in de structuur van het gebouw. In het Museo dell’Opera di Santa Croce bevinden zich Het Laatste Avondmaal en de stamboom van Jezus. Beide zijn van de hand van Taddeo Gaddi (1340). PIAZZA SANTA CROCE 16, WWW.SANTACROCEOPERA.IT, T 055 2466105, OPEN MA-ZA 9.30-17.00, ZO & FEESTDAGEN 13.00-17.30 (KASSA SLUIT OM 17:00), ENTREE € 6 (INCL. KAPEL & MUSEUM)
GALLERIA DELL’ACCADEMIA Deze eerste tekenacademie ter wereld werd in 1561 opgericht door de De’ Medici-familie. Sinds 1873 wordt de originele David van Michelangelo hier tentoongesteld. De tribune om het standbeeld heen is speciaal gebouwd om het beeld volledig tot zijn recht te laten komen. De magie van David is dat, vanuit verschillende hoeken bekeken, zijn gezichtsuitdrukking en emotie telkens anders zijn. Michelangelo was slechts 26 jaar toen hij aan David begon; drie jaar lang (van 1501 tot 1504) werkte hij aan deze meesterlijke sculptuur. Het beeld is geheel opgetrokken uit marmer afkomstig uit Carrara. De positie in contrapost, met een speelbeen en een standbeen, draagt bij aan de dynamiek van de sculptuur, en is toonaangevend voor de renaissance. Verder hangen er schilderijen van Botticelli, Ghirlandaio en Andrea del Sarto en is er
OOST-TOSCANE > FLORENCE - 75
100Toscane_Binnenwerk.indd 75
28-11-12 12:10