10 0% NEW YORK In New York valt zoveel te beleven; waar moet je dan beginnen? Natuurlijk wil je naar het Empire State Building, Broadway en Ground Zero. Maar je wilt ook relaxen in Central Park, winkelen op Fifth Avenue, de gebouwen van de Verenigde Naties bezoeken, de skyline bewonderen vanaf de promenade in Brooklyn, een kijkje nemen op het altijd hectische Times Square, ‘s avonds iets gaan drinken in het hippe Meatpacking District of misschien wel dansen in een bruisende nachtclub. Deze gids leidt je in no-time langs alles wat je graag wilt zien. Sightseeing, shoppen, culinair genieten & avontuur. De overzichtelijke plattegrondjes wijzen je de weg.
1 0 0 % N E W YO R K , O N T D E K D E S TA D I N N O - T I M E !
2 - ALGEMEEN
Voorwerk.indd 2
30-09-10 14:41
Inhoud 100% OVERZICHTELIJK
4
HOTELS
8
VERVOER
14
WALL STREET, CHINATOWN & TRIBECA
16
SOHO, GREENWICH VILLAGE & EAST VILLAGE
36
CENTRAL PARK, TIMES SQUARE & UNION SQUARE
56
UPPER EAST SIDE
76
HARLEM
96
BROOKLYN
116
OVERIGE BEZIENSWAARDIGHEDEN
136
UITGAAN
138
INDEX
142
ALGEMEEN - 3
Voorwerk.indd 3
30-09-10 14:41
100% overzichtelijk Om deze gids overzichtelijk te maken hebben we New York opgedeeld in zes leuke wijken en die voorzien van een gedetailleerde plattegrond. Op de overzichtskaart voor in de gids kun je zien waar die wijken zich ten opzichte van elkaar bevinden en staat tevens met de letters A t/m Z aangegeven waar je de bezienswaardigheden in de buitenwijken, de hotels en de nachtclubs kunt vinden, die verderop in de gids worden beschreven. In de zes hoofdstukken die volgen, staat steeds uitgebreid beschreven wat er in de betreffende wijk allemaal te doen is, wat de belangrijkste bezienswaardigheden in die wijk zijn en waar je lekker kunt eten & drinken, shoppen, wandelen en luieren. Alle adressen zijn voorzien van een nummer 1 dat terug te vinden is op de plattegrond achter in het hoofdstuk van elke wijk. Aan de kleur van het nummer kun je zien om welk soort adres het gaat en waar je het adres terug kunt vinden bij de beschrijvingen:
bezienswaardigheden eten & drinken
shoppen leuk om te doen
ZES WANDELINGEN Aan elk hoofdstuk is bovendien een wandeling toegevoegd die, zonder de genoemde adressen uitgebreid te bezoeken, ongeveer drie uur duurt. Op de plattegrond staat met een lijn aangegeven hoe de route loopt. De wandeling staat beschreven op de pagina naast de plattegrond en voert je vanzelf langs de meest interessante plekken en leukste adressen van de wijk, zodat je er niks van hoeft te missen. Je komt dan niet alleen langs bezienswaardigheden, musea en parken, maar ook bij bijzondere winkels, lekkere lunchadressen en goede restaurants. Wie geen zin heeft om de route te lopen, kan met de beschrijvingen en de plattegronden ook prima alles zelf gaan ontdekken.
4 - ALGEMEEN
Voorwerk.indd 4
30-09-10 14:41
PRIJSINDICATIE BIJ HOTELS EN RESTAURANTS Om je een idee te geven van de prijzen in hotels en restaurants, vind je bij de adresgegevens steeds prijsindicaties. De bedragen die vermeld staan bij hotels zijn, tenzij anders vermeld, de prijzen voor een tweepersoonskamer per nacht. De bedragen bij de restaurants zijn, tenzij anders vermeld, een indicatie van de gemiddelde prijs van een hoofdgerecht. AMERIKAANSE GEWOONTES New Yorkers houden van uit eten gaan. Misschien ook omdat de gemiddelde keuken in een New Yorkse woning bijzonder klein is. Je kunt kiezen uit bijna 20.000 restaurants. De meeste New Yorkers gaan tussen 19.00 en 21.00 uur dineren. Vaak is reserveren niet nodig. Bij heel populaire restaurants teken je bij binnenkomst een wachtlijst en wacht je vervolgens tot er een tafel vrijkomt. Bij chique restaurants moet je voor zowel lunch als diner wél reserveren. Bel eventueel even om te informeren. Als je de rekening vraagt, zul je ontdekken dat er altijd een bedrag aan belastingen boven op de prijs komt. In New York bedraagt het percentage 8,875%. Daarbovenop is een fooi van 15 tot 20% gebruikelijk. Ben je niet goed in percentages, dan is dit een handige vuistregel: verdubbel het bedrag dat achter ‘tax’ op de bon staat en laat dat achter als fooi. In New York wordt altijd fooi gegeven, ongeacht de kwaliteit van de service. Serveersters en barkeepers kunnen alleen rondkomen vanwege de fooien die ze van klanten krijgen. Wees er ook op bedacht dat als je met een groep van minstens vijf mensen bent, in veel restaurants de 20% aan ‘fooi’ al automatisch op de rekening wordt gezet. Lees altijd de kleine lettertjes op de menukaart en kijk de bon even na, zodat je de fooi niet twee keer betaalt, vooral als je met een grote groep bent. Bij de aanschaf van kleding en schoenen betaal je zo'n 4,5% belasting. Voor overige producten, zoals cosmetica en huishoudelijke artikelen, geldt een belastingtoeslag van 8,8%. Voor een hotelkamer betaal je 14,75% extra aan belasting.
ALGEMEEN - 5
Voorwerk.indd 5
18-10-10 08:47
NATIONALE FEESTDAGEN Naast de variabele feestdag Goede Vrijdag hebben de Verenigde Staten de volgende nationale feestdagen: New Year’s Day Martin Luther King Jr. Day President’s Day Memorial Day Independence Day Labor Day Columbus Day Veterans Day Thanksgiving Kerstmis
– 1 januari – derde maandag van januari – derde maandag van februari – laatste maandag van mei – 4 juli – eerste maandag van september – tweede maandag van oktober – 11 november – vierde donderdag van november – 25 december
HEB JE NOG TIPS? We hebben deze gids zo zorgvuldig mogelijk samengesteld. Het aanbod van winkels, eetgelegenheden, cafés en bars wisselt in New York echter regelmatig. Mocht je onverhoopt een adres niet meer kunnen vinden of heb je andere opmerkingen of tips voor deze gids, laat het ons dan weten op www.100procenttravel.com. Op het forum van deze site vind je alle updates voor en aanvullingen op de gids. Voor de goede orde moet worden vermeld dat geen van de geselecteerde adressen voor vermelding betaald heeft. Alle teksten zijn geschreven door de onafhankelijke redactie.
6 - ALGEMEEN
Voorwerk.indd 6
31-05-11 15:46
Voorwerk.indd 7
30-09-10 14:41
Hotels New York heeft meer dan 80.000 hotelkamers. Je vindt ze zowel in grote ketens als in intieme hotels op onverwachte plekken. Het aanbod varieert van bed & breakfasts en 'podhotels' (moderne hotels met kleine, goedkope kamers zonder te veel poespas) tot paleizen waar luxe geen grenzen kent. Of je nu houdt van moderne kunst of van art deco, er is altijd een hotel dat zowel bij je smaak als binnen je budget past. Hoteliers in New York hebben de vervelende eigenschap hun kamers ongeveer per week anders te prijzen, afhankelijk van seizoen, feestdagen of bezetting. Let daarom op aanbiedingen. Over het algemeen zijn goedkopere hotels in Manhattan te vinden vanaf ongeveer $110 per nacht. Ze zijn doorgaans eenvoudig maar comfortabel, met gedeelde badkamers en weinig extra faciliteiten. In de middenklasse is er een ruimere keuze aan goede hotels. De prijzen beginnen hier bij ongeveer $180 per nacht. De duurdere hotels bieden een bijna onbegrensde luxe. Sommige kamers in deze chique hotels zijn zelfs groter dan een gemiddelde New Yorkse flat. Het is handig om voor vertrek uit te zoeken in welke buurt je wilt logeren en wat voor type accommodatie je er kunt verwachten. De letters van de hotels vind je terug op de overzichtskaart voor in de gids. Voor meer hotels kijk je bijvoorbeeld op de officiĂŤle toerismewebsite van New York: www.nycgo.com, die met www.travelocity.com samenwerkt. LAGERE PRIJSKLASSE Het Gershwin Hotel biedt ruimte aan popartschilderijen en performancekunst. In de foyer vind je een gesigneerd werk van Andy Warhol en meubilair van de veelgeprezen ontwerper Philippe Starck. Het gebouw bevindt zich in het trendy Flatiron-district en is ideaal voor reizigers met een beperkt budget. Er zijn hier heel eenvoudige privĂŠkamers en slaapzalen voor meerdere personen. 7 east 27th street, www.gershwinhotel.com, telefoon 212 545 8000, prijs vanaf $109 ($40 voor de jeugdherberg), metro 6 naar 28th st A
8 - HO TELS
Voorwerk.indd 8
30-09-10 14:41
EASTVI LLAG E BED A N D C O F F E E
Voorwerk.indd 9
C
30-09-10 14:41
Het Carlton Arms Hotel is een goed hotel voor een klein budget. De 54 kamers zijn gedecoreerd door kunstenaars uit de hele wereld. Wees dus voorbereid op druk beschilderde muren in felle kleuren. Geen kamer is hetzelfde en zelfs de muren in de hal en de lobby hebben zich niet kunnen onttrekken aan het enthousiasme van de artiesten. Het hotel ligt vlak bij het levendige Union Square. 160 east 25th street, www.carltonarms.com, telefoon 212 679 0680, prijs vanaf $110, metro 6 naar 23rd st B
Eastvillage Bed and Coffee is een klein hotel in een brownstonegebouw midden in East Village. Het is geen doorsnee keten, maar meer een gezellig huis waar je kunt logeren. Slaap bijvoorbeeld in de zeer kleine Dutch Room, met Delfts blauwe tegels aan de muur. De eigenaresse deelt graag al haar geheime adresjes in de buurt met je. Probeer zo vroeg mogelijk te reserveren. 110 avenue c, tussen 7th en 8th street, www.bedandcoffee.com, telefoon 917 816 0071, prijs vanaf $135, metro f naar delancey st C
Als je Hotel 41 uitstapt, sta je letterlijk binnen twee tellen op Times Square. Het hotel valt op door zijn brandtrap die aan de jaren 50 doet denken. De kamers zijn echter modern ingericht en de bar op de begane grond is een prima plek om een dagje New York af te sluiten met een cocktail. 206 west 41st street, tussen 7th en 8th avenue, www.hotel41nyc.com, telefoon 212 703 8600, prijs vanaf $159, metro 1, 2, 3, n, q, r, s naar times square/42nd st D
MIDDENKLASSE Het Ellington Hotel ligt in het noorden van Manhattan, vlak bij de rivier de Hudson en Columbia University. De kamers zijn bescheiden ingericht in zwart-wit. Prettig aan dit hotel is dat het iets buiten de drukte van de stad ligt, maar nog wel zo dichtbij dat je overal makkelijk heen kunt. Als je het hotel uitstapt, loop je zo het Riverside Park in. 610 west 111th street, tussen broadway en riverside drive, telefoon 212 864 7500, prijs vanaf $180, metro 1 naar cathedral pkwy E
10 - HO TELS
Voorwerk.indd 10
30-09-10 14:41
E MP I R E H OT E L
H
Het in Brooklyn gelegen Hotel Le Bleu is een goed alternatief voor wie wat meer rust en ruimte zoekt dan Manhattan kan bieden. Het modern vormgegeven hotel telt bijna vijftig kamers en vanuit de bar/lounge op het dak heb je een goed uitzicht op de skyline van Manhattan. Vlakbij ligt Fifth Avenue, een van de grotere winkelstraten van Brooklyn. 370 4th avenue, www.hotellebleu.com, telefoon 718 625 1500, prijs vanaf $206, metro f, r, g naar 9th st/4th av F
HOTELS - 11
Voorwerk.indd 11
30-09-10 14:41
Voor wie dicht bij Times Square wil zitten, maar ver genoeg ervandaan om de herrie niet te horen, is Hotel 414 een aanrader. Om de hoek liggen de straten met neonverlichting en theaters, maar in het hotel is het rustig. De kamers zijn simpel en schoon en voor de gasten is er ook een kleine tuin. 414 west 46th street, www.hotel414.com, telefoon 212 399 0006, prijs vanaf $210, metro a, c, e naar 42nd st, 1 naar 50th st G
HOGERE PRIJSKLASSE Het Empire Hotel ligt vlak bij Lincoln Center en op een steenworp afstand van Columbus Circle en Central Park. Het hotel heeft schone, comfortabele kamers en veel faciliteiten. Er is een zwembad op het dak. De hotelbar, waar je in de zomer buiten kunt zitten, biedt een prachtig uitzicht. 44 west 63rd street, www.empirehotelnyc.com, telefoon 212 265 7400, prijs vanaf $259, metro 1 naar 66th st/lincoln center H
Bij het Library Hotel staat je een intieme en volstrekt unieke ervaring te wachten. Het centrale thema, afgeleid van de ligging van het hotel vlak bij de New York Public Library, zie je in elk element terug. Terwijl je overnacht in de Erotische Literatuurkamer of de Dierkundekamer (je kunt zelf kiezen of het aan het toeval overlaten), valt er van alles te lezen over je favoriete onderwerp. Intussen geniet je van allerlei extraatjes, zoals Belgische bonbons en een bij de prijs inbegrepen ontbijt of afternoon tea. 299 madison avenue, www.libraryhotel.com, telefoon 212 983 4500, prjis vanaf $399, metro s, 4, 5, 6, 7 naar grand central/42nd st I
In trendy SoHo ligt The Mercer. Het is een moderne en luxe oase midden in deze drukke wijk. De lobby heeft de intieme sfeer van een exclusieve club, maar dan met modern meubilair dat ontworpen is door de bekende ontwerper Christian Liagre. De kamers zijn hoog en groot, waardoor je het voor SoHo kenmerkende loft-gevoel krijgt. Wees niet verbaasd als je een bekende acteur of zanger tegenkomt, want die verblijven hier graag. 147 mercer street, www.mercerhotel.com, telefoon 212 966 6060, prijs vanaf $495, metro n, r naar prince st J
12 - HO TELS
Voorwerk.indd 12
30-09-10 14:41
T H E ME R C E R
Voorwerk.indd 13
J
30-09-10 14:41
Vervoer Er zijn veel manieren om van en naar de vliegvelden te komen. De meest directe manier is per taxi. Een rit van John F. Kennedy (JFK) Airport duurt, afhankelijk van het verkeer, zo’n 40 minuten tot een uur. Er is een vast tarief voor ritten naar Manhattan van $45 (exclusief tol). Dit geldt niet voor de andere stadsdelen, waarvoor je tussen de $33 en $55 betaalt. Land je op LaGuardia Airport, dan doe je er 20 tot 40 minuten over om in Manhattan te komen. Vanaf hier kost een rit met de taxi je tussen de $16 en $26. Wie via de luchthaven Newark (in New Jersey) aankomt in New York, moet ook rekening houden met een reistijd van 40 minuten tot een uur om in Manhattan te komen. Een taxirit kost $40-60 (exclusief tol). Van Manhattan naar Newark Airport betaal je wat er op de teller staat plus een toeslag van $15. Het is gebruikelijk om de chauffeur een fooi te geven van 15 tot 20%. Een goedkopere optie is een pendeldienst, bijvoorbeeld New York Airport Service Express (www.nyairportservice.com), Olympia Airport Express (www.olympiabus.com) of SuperShuttle (www.supershuttle.com). Dit kost je $12-23 per persoon. De bussen vertrekken regelmatig, van ’s ochtends vroeg tot ongeveer 23.00 uur. Pendelbussen hebben vaste haltes in Midtown Manhattan (Grand Central Terminal, Port Authority Bus Terminal en Penn Station). SuperShuttle zet je overal ten zuiden van 227th Street af. Het is ook mogelijk om met het openbaar vervoer te gaan. Zo brengt de M60 bus je van Manhattan naar LaGuardia. Sta je op Newark, dan ben je via de Airtrain en de trein binnen 45 minuten en voor $15 op Penn Station. Op JFK kun je met de Airtrain naar het metrostation waar de A-lijn stopt. Die brengt je vervolgens naar de stad. In New York reis je sowieso het snelst met de metro. Het is er doorgaans schoon en veilig, mits je niet opvallend gaat rondzwaaien met geld en sieraden, natuurlijk. Om van de metro gebruik te maken, heb je een MetroCard nodig. Deze zijn verkrijgbaar als enkeltje ($2,50), als rittenkaart (pay-per-ride) of als kaart voor een bepaalde periode.
14 - VERVOER
Voorwerk.indd 14
18-10-10 08:48
De rittenkaart werkt met een saldo (maximaal $80), waarbij je gratis ritten kunt krijgen als je je saldo met tien dollar of meer opwaardeert. De periodekaarten zijn er in twee varianten: de 7-dagenkaart ($29) en de 30-dagenkaart ($104). Je kunt hiermee gedurende deze periode onbeperkt reizen. Deze kaarten zijn één keer per 18 minuten te gebruiken, met maar één persoon tegelijkertijd. Metrostations hebben dezelfde naam als de straat waaraan ze liggen. Let goed op als je naar binnen gaat: sommige stations hebben aparte ingangen voor de metro’s die in noordelijke (uptown) of in zuidelijke (downtown) richting gaan. Op alle stations vind je plattegronden van de metro en eventuele dienstwijzigingen. Die staan ook vermeld op www.mta.info. Taxi’s zijn er in New York genoeg. Steek je hand op en doorgaans stopt er snel een. Ze zijn beschikbaar als de nummers op het dak verlicht zijn. Zijn de woorden ‘off duty’ verlicht, dan zit de dienst van de chauffeur er op. Brandt er geen licht, dan is de taxi bezet. Als je de chauffeur vertelt waar je heen wilt, is het handig om dwarsstraten te noemen (bijvoorbeeld: 52nd Street, tussen 1st en 2nd). Er mogen maximaal vier passagiers in een taxi en de gemiddelde prijs voor een rit van vijf kilometer is $7-11, afhankelijk van verkeer en tijdstip. De fooi bedraagt ongeveer $1, of bij een hoge ritprijs tussen de 15 en 20%. Je kunt contant betalen of met een creditcard. Als je een creditcard gebruikt, geeft het apparaat vanzelf suggesties voor een fooi. Vraag om een bon als je uitstapt. Hierop staat het nummer van de taxi. Handig als er een probleem ontstaat of als je iets in de taxi laat liggen.
VERVOER - 15
Voorwerk.indd 15
18-10-10 09:49
Wall Street, Chinatown & Tribeca
Historie, exotisch eten en trends Tot in de 19e eeuw speelde het leven in New York zich voornamelijk af in een klein deel van wat nu Lower Manhattan is. Rond 1700 reikte de stad nauwelijks verder dan Fulton Street en honderd jaar later waren er maar een paar huizenblokken meer. Bij de opening van City Hall in 1812 leek het nog onvoorstelbaar dat de stad zich naar het noorden zou uitbreiden. In dit historische gebied vind je prachtige gebouwen uit de vroegste tijd van de stad – van indrukwekkende architectuur in Georgiaanse en federale stijl in de buurt van Wall Street tot de flatgebouwen en tempels van Chinatown. Het levendige Chinatown was ooit een gevaarlijke achterbuurt. Aan het eind van de 19e eeuw was het vaak het toneel van gevechten tussen straatbendes als de Dead Rabbits en de Bowery Boys. De flatgebouwen in het huidige Columbus Park waren het meest berucht, en verwierven duistere bijnamen als Bone Alley, Kerosene Row en Bandits’ Roost.
Wandeling_01.indd 16
30-09-10 14:44
1 Chinatown heeft dat slechte imago al lang geleden van zich afgeschud. Tegenwoordig kom je hier om te genieten van de cultuur, het heerlijke eten en de bijzondere zaakjes. TriBeCa staat voor ‘Triangle Below Canal Street’, de driehoek onder Canal Street. In de jaren 60 en 70 verhuisden veel New Yorkse kunstenaars naar deze voormalige industriebuurt; de goedkope, verwaarloosde pakhuizen en lofts transformeerden in ruime appartementen en kunstgaleries. Tegenwoordig is trendy Tribeca een van de meest gewilde (woon)wijken van New York. In de aangename buurt met geplaveide straatjes vind je interessante gebouwen en vele cafés. Het is leuk om te slenteren langs de gezellige winkels en galeries, die zijn gevestigd in hoge (van oorsprong) gietijzeren gebouwen. Ontdek hier wat nieuw is op culinair gebied in de moderne restaurants, of kijk in de boetiekjes welke schoenen en tassen je het komende seizoen móet hebben.
WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA - 1 7
Wandeling_01.indd 17
30-09-10 14:45
6x zeker doen volgens de locals!
Flor de Sol
Tapas eten onder het genot van liveoptredens.
Ground Zero Het terrein van het voormalige WTC bezoeken.
Century 21
Jing Fong
Op zoek gaan naar
Proeven van authentieke
designerkoopjes.
Chinese specialiteiten.
Beziensw aardigheden Shoppen
Wandeling_01.indd 18
Staten Island Ferry
Een rondvaart maken langs het Vrijheidsbeeld.
Brooklyn Bridge Een wandeling maken met uitzicht op twee skylines.
Eten & drinken Leuk om te doen
30-09-10 14:45
Bezienswaardigheden Castle Clinton, in 1811 voltooid en gebouwd op een kunstmatig eiland, moest de haven van New York tegen de Engelsen beschermen. Na jarenlang een theater te zijn geweest, werd het fort een opvangcentrum. Van 1855 tot 1890 kwamen hier ruim 8 miljoen immigranten aan. Het fort huisvestte ooit het New York Aquarium en nu koop je er kaartjes voor de boottocht naar het Vrijheidsbeeld en Ellis Island. battery park, www.nps.gov/cacl, telefoon 212 344 7220, open dagelijks 8.30-17.00, gratis, metro 1 naar south ferry, 4, 5 naar bowling green 2
De Nederlandse regering schonk in 1926 een vlaggenmast aan New York, precies driehonderd jaar na de stichting van Nieuw-Amsterdam. Dit Netherlands Monument herinnert er nu dagelijks aan dat New York begon als Nederlandse handelspost. Op de zuil staat onder meer afgebeeld hoe de Hollanders Manhattan ‘kochten’ van de indianen. battery park, metro 1 naar south ferry, 4, 5 naar bowling green 3
Op bijna exact dezelfde plek als waar in de 17e eeuw Fort Amsterdam stond, staat nu het US Custom House. Het is voltooid in 1907, toen de New Yorkse haven de belangrijkste toegang tot het land was en er 60 procent van alle invoerbelasting in de Verenigde Staten werd betaald. Tegenwoordig vind je op de eerste drie verdiepingen het National Museum of the American Indian, met vaste en wisselende tentoonstellingen over de indianen, de oorspronkelijke bewoners van Amerika. 1 bowling green, www.nmai.si.edu, telefoon 212 514 3700, open ma-wo & vr-zo 10.00-17.00, do 10.00-20.00, gratis, metro 4, 5 naar bowling green 4
Waar George Washington de eed aflegde als eerste president van Amerika, staat nu het Federal Hall National Memorial. Het huidige gebouw begon als US Custom House en in de kelder lag ooit meer dan 200 miljoen dollar aan zilver en goud. Nu is het een museum over Washingtons inauguratie, persvrijheid en de eerste Federal Hall (capitool) die op deze plek stond. Hier kwam in 1789 het Amerikaanse congres voor het eerst bijeen. 26 wall street, in broad street, www.nps.gov/feha, telefoon 212 825 6990, open ma-vr 9.00-17.00, gratis, metro 2, 3 naar wall st 8
WALL STREET, CHINATOWN & TRIBECA - 19
Wandeling_01.indd 19
30-09-10 14:45
De New York Stock Exchange stamt uit 1792. In dat jaar kwamen 24 handelaren bijeen onder een plataan, waar zij afspraken om alleen met elkaar zaken te doen en elkaar een vast bedrag aan provisie te berekenen. De aandelenhandel vond vanaf 1865 plaats in een gebouw dat in 1901 werd gesloopt. Van het huidige complex trekt het hoofdgebouw op 18 Broad Street de aandacht met z’n grote zuilen en enorme vlag. Het opende in 1903 en had als een van de eerste gebouwen in de Verenigde Staten airconditioning. Sinds de aanslagen van 11 september 2001 is de NYSE gesloten voor publiek. 11 wall street, www.nyse.com, telefoon 212 656 3000, metro 2, 3 naar wall st 9
Het is moeilijk voor te stellen dat Trinity Church in de 19e eeuw een baken was voor schepen die naar New York kwamen. Nu ligt het verscholen tussen de grote wolkenkrabbers. De kerk is een prachtig voorbeeld van de opleving van gotische architectuur. Op de begraafplaats liggen enkele van de eerste Nederlandse kolonisten begraven. 74 trinity place, ingang broadway, in wall street, www.trinitywallstreet.org, telefoon 212 602 0800, open ma-vr 7.00-18.00, za 8.00-16.00, zo 7.00-16.00, zo dienst 9.00 & 11.15, gratis, metro 2, 3, 4, 5 naar wall st, 1, n, r naar rector st, j, m, z naar broad st 10
De wond die de verwoesting van de Twin Towers heeft geslagen, heelt maar langzaam. Op de World Trade Center Site, ook bekend als Ground Zero, waren pas negen jaar na de aanslagen de contouren van de nieuwbouw zichtbaar. Aan de zuidkant, op Liberty Street, is het Tribute WTC Visitor Center gevestigd, waar onder meer persoonlijke bezittingen van 9/11-slachtoffers tentoongesteld zijn. Directbetrokkenen geven rondleidingen langs Ground Zero. Links om de hoek is een bronzen plakkaat ter herdenking van de omgekomen brandweermannen. Met papier en potlood ‘kopiëren’ nabestaanden en vrienden de namen van slachtoffers. church street, tussen liberty en vesey street, tribute wtc visitor center: 120 liberty street, www.tributewtc.org, telefoon 212 393 9160, open ma & wo-za 10.00-18.00, di 12.00-18.00, zo 12.00-17.00, entree $10, metro e naar world trade center, 1, 2, 3, a, c naar chambers st, n, r naar cortlandt st 11
20 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Wandeling_01.indd 20
30-09-10 14:45
GRO U N D Z E R O
Wandeling_01.indd 21
11
30-09-10 14:46
St. Paul’s Chapel behoort tot de parochie van de Trinity Church en is een versimpelde versie van de Londense St. Martin-in-the-Fields. In de loop der jaren heeft de kerk wonder boven wonder allerlei rampspoed doorstaan, zoals de Onafhankelijkheidsoorlog en twee terroristische aanslagen op het World Trade Center. 209 broadway, in vesey street, www.saintpaulschapel.org, telefoon 212 233 4164, open ma-vr 10.00-18.00, za 10.00-16.00, zo 7.00-15.00, gratis, metro 2, 3, 4, 5, a, c naar broadway-nassau st 13
Ben je benieuwd hoe het nieuwe gebied rond het verwoeste World Trade Center er straks uitziet? Stap dan eens binnen bij de 9/11 Memorial Preview Site. Je vindt er niet alleen een maquette met daarop het monument en de nieuwe wolkenkrabbers, maar je kunt ook je eigen verhaal over 11 september bijdragen. 20 vesey street, in church street, www.national911memorial.org, telefoon 212 267 2047, open ma-za 10.00-19.00, zo 10.00-18.00, gratis, metro 4, 5, j, m, z naar fulton st, a, c naar broadway-nassau st 14
Het bouwen van het Woolworth Building, bekend als de Cathedral of Commerce, kostte in 1913 $13,5 miljoen. Tot 1930 was dit het hoogste gebouw ter wereld en het platform op de 58e verdieping was tot 1945 een toeristische attractie. Het is gebouwd in neogotische stijl en wordt gekenmerkt door torenspitsen, waterspuwers, luchtbogen en gewelfde plafonds. 233 park place, in barclay street, niet open voor publiek, metro 2, 3 naar park pl 15
In City Hall huizen de burgemeester, de gemeenteraad en diverse gemeentelijke instanties. Er is een kleine collectie memorabilia te zien, waaronder het bureau en de inaugurele vlag van Amerika’s eerste president George Washington en een aantal voorbeelden van vroeg-Amerikaanse kunst. broadway, in chambers street, telefoon 212 639 9675, open ma-vr 9.0016.00, gratis, groepsrondleidingen mogelijk, metro 4, 5, 6 naar brooklyn bridge-city hall, r naar city hall 16
22 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Wandeling_01.indd 22
30-09-10 14:46
M U N I CI PA L B U I L D I N G
18
In 1909 werd op 1 Centre Street het ontzagwekkende Municipal Building gebouwd, om meer kantoorruimte te creĂŤren voor City Hall. Op de top staat het koperen beeld Civic Fame: een dame met een vijfpuntige kroon in haar hand, als symbool voor de vijf stadsdelen van New York. 1 centre street, open ma-vr 9.00-16.00, gratis, metro 4, 5, 6 naar brooklyn bridge-city hall, r naar city hall 18
Het Kimlau Memorial in hartje Chinatown herdenkt de ChineesAmerikaanse soldaten die in oorlogen zijn gesneuveld. Ernaast vind je het standbeeld van Lin Zexu, een Chinese ambtenaar die tot held uitgroeide door zich in de 19e eeuw te verzetten tegen de Britse import van opium naar China. kimlau square (chatham square), metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 19
WALL STREET, CHINATOWN & TRIBECA - 23
Wandeling_01.indd 23
30-09-10 14:46
21
DOYERS S T REET
Midden op een druk kruispunt staat de oude Chinese geleerde Confucius, gegoten in brons. Het beeld was een geschenk van de Chinese Consolidated Benevolent Association, die meer dan honderd jaar de onofficiĂŤle regering van Chinatown vormde. bowery, in division street, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 20
Rond 1900 was Doyers Street het toneel van veel dodelijke gevechten tussen de Chinese tongs (bendes). Vanwege de scherpe bocht in de weg was het een handige plek voor zowel hinderlagen als snelle ontsnappingen. De steeg stond bekend als Bloody Angle. Op deze plek vonden aan het begin van de 20e eeuw de meeste moorden plaats van de Verenigde Staten. doyers street, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 21
24 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Wandeling_01.indd 24
30-09-10 14:46
De Church of the Transfiguration, ook wel bekend als de Church of Immigrants, is al meer dan twee eeuwen oud en heeft in haar bestaan de deuren geopend voor talloze Ierse, Italiaanse en Chinese gelovigen. De kerk heeft een eigen school en kinderopvang en je kunt er onder meer Kantonees en Mandarijn leren spreken. 29 mott street, in pell street, www.transfigurationnyc.org, telefoon 212 962 5157, open dagelijks 8.00-18.00, gratis, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 23
Van Little Italy is helaas niet meer over dan een toeristische straat. Dit deel van Mulberry Street is het laatste overblijfsel van de grote Italiaanse gemeenschap die daar vroeger woonde. De restaurants zijn over het algemeen middelmatig en veel te duur. Toch kun je er nog iets van die typisch Italiaanse sfeer opsnuiven, terwijl je het spel meespeelt van obers die je hun restaurant in proberen te lokken. mulberry street, tussen canal en grand street, www.littleitalynyc.com, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 29
China is een land waar Amerika steeds meer belangstelling voor krijgt. Het Museum of Chinese in America (MOCA) speelt daar handig op in. Behalve dat het een overzicht toont van de geschiedenis van deze gemeenschap in Amerika, zijn in de galerie ook regelmatig exposities van kunstenaars uit China te zien. 215 centre street, tussen grand en howard street, www.mocanyc.org, telefoon 212 619 4785, open ma & vr 11.00-17.00, do 11.00-21.00, za-zo 10.00-17.00, entree $7, do gratis, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 30
Het in 1983 in Aziatische stijl gebouwde Hong Kong Bank Building is een van de mooist gedecoreerde kantoorgebouwen van New York. 241 canal street, hoek van centre street, winkels open voor publiek, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 31
WALL STREET, CHINATOWN & TRIBECA - 25
Wandeling_01.indd 25
30-09-10 14:46
Eten & drinken Al sinds 1762 bevindt zich in Pearl Street Fraunces Tavern, dat in 1719 werd gebouwd als woonhuis. Nu is het niet alleen een bar en restaurant, maar ook een interessant museum waar je veel leert over de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, waarin de taveerne een rol heeft gespeeld. Het was namelijk hier dat ‘Founding Father’ George Washington en zijn officieren de overwinning vierden met een feestelijk diner. 54 pearl street, in broad street, www.frauncestavern.com, restaurant: telefoon 212 968 1776, open ma-vr 11.30-21.30, za 11.00-21.30, prijs $24, metro n, r naar whitehall st 5
India House is een voorbeeld van de commerciële pronkpaleizen die rond 1850 door vooraanstaande banken werden gebouwd. Ooit waren hier de Hanover Bank en de New York Cotton Exchange gevestigd. Tegenwoordig is het een besloten lunchroom, waar je als argeloze bezoeker niet verder komt dan de lobby. Je kunt wel terecht bij Harry’s, in de kelder. Drink wat aan de bar of eet in het restaurant. Vergeet in dat geval geen toetje te bestellen! 1 hanover square, www.indiahouseclub.org, india house: telefoon 212 269 2323, harry’s: telefoon 212 785 9200, www.harrysnyc.com, open ma-vr 11.30-0.00, za 12.00-0.00, prijs $23, metro 2, 3 naar wall st 7
Bij Vegetarian Dim Sum House kun je genieten van kleine Chinese hapjes en vers vruchtensap. Vooral de monk dumplings en spinach dumplings zijn een aanrader. 24 pell street, telefoon 212 577 7176, open dagelijks 11.00-21.00, prijs $9, metro n, q, r, 6 naar canal st 22
De Chinatown Ice Cream Factory is een verborgen schat voor de avontuurlijke ijsliefhebber. Probeer eens een bolletje groene thee, lychee, avocado of rode boon. Voor de echte waaghals is er de smaak peanut butter & jelly. Het ijs wordt met de hand gemaakt en het aanbod is elke dag anders. 65 bayard street, tussen mott en elizabeth street, www.chinatownicecreamfactory.com, telefoon 212 608 4170, open dagelijks 11.00-22.00 (afhankelijk van het weer), prijs $3, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 25
26 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Wandeling_01.indd 26
30-09-10 14:46
INDIA HOUSE
Wandeling_01.indd 27
7
30-09-10 14:46
Glijd via de roltrappen de rozerode wereld van Jing Fong binnen. Op de kaart staan zo’n beetje alle Chinese specialiteiten. Ze worden door serveersters rondgebracht op speciale rolkarretjes. Kijk tijdens de maaltijd goed rond naar de zilveren draken aan de muur, de kroonluchters aan het plafond en alle schilderijen. Geen plek blijft onbenut voor deze Chinese versierdrift. Op het eerste gezicht lijkt het er hectisch en druk, maar je kunt er toch verbazingwekkend rustig eten. 20 elizabeth street, www.jingfongny.com, telefoon 212 964 5256, open dagelijks dim sum 9.30-14.30 & diner 16.00-21.00, prijs dim sum $2,25, metro j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 26
Allerhande taartjes, zoete broodjes en koeken staan in de vitrine van Fay Da Bakery. Daardoor zie je bijna de Chinese tempel over het hoofd waaronder deze bakkerij is gevestigd. Probeer vooral de ronde kunstwerkjes met chocola eens uit; daar kom je vast nog een keer voor terug. 83 mott street, www.fayda.com, telefoon 212 791 3884, open dagelijks 7.00-20.30, metro j, m, z, n, q, r, 6 naar canal st 27
Ook de meest trendy inwoners van Tribeca hebben wel eens zin in een simpele hamburger. Voor hen is er Bubby’s, een stijlvol restaurant met comfort food op het menu. Tijdens de brunchuren in het weekend (9.00-16.00 uur) is het een komen en gaan van de bon vivants uit de buurt. 120 hudson street, in north moore street, www.bubbys.com, telefoon 212 219 0666, open ma & wo-zo 24 uur per dag, di 8.00-0.00, prijs $17, metro 1 naar franklin st 32
De tapas in Flor de Sol zijn bijna net zo goed als de ambiance waarin ze worden geserveerd. Vrijwel elke avond (maandag uitgezonderd) zijn er liveoptredens van flamencodansers, -muzikanten en -gitaristen. Het zit er bijna altijd vol, dus reserveer van tevoren. Je hoeft overigens niet te wachten op een tafeltje, want je kunt ook eten aan de gezellige bar. 361 greenwich street, www.flordesolnyc.com, telefoon 212 334 8087, open ma 11.45- 23.00, di-wo 11.45-23.30, do 11.45-0.00, vr-za 11.45-1.00, zo 11.45-22.00, prijs tapas $10, metro 1 naar franklin st 34
28 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Wandeling_01.indd 28
30-09-10 14:46
VEG ETARI AN DI M S U M H O U S E
22
WALL STREET, CHINATOWN & TRIBECA - 29
Wandeling_01.indd 29
30-09-10 14:46
28
KAM MAN
Wandeling_01.indd 30
18-10-10 08:59
Shoppen Bij Century 21 komen dromen van koopjesjagers uit: designerkleding van diverse topmerken met fikse kortingen. De winkel is zo groot, dat het even kan duren voordat je bent aangekomen bij de afdeling die je voor ogen had. 22 cortlandt street, www.c21stores.com, telefoon 212 227 9092, open ma-wo 7.45-21.00, do-vr 7.45-21.30, za 10.00-21.00, zo 11.00-20.00, metro 2, 3, 4, 5, a, c, j, m, z naar fulton st/broadway-nassau st 12
Heb je een eetbaar vogelnestje of een emaillen eetstokjeshouder nodig? Kam Man heeft het! Dit Chinese warenhuis is bijna een museum, met eindeloos veel bijzondere gebruiksvoorwerpen en interessante snacks. 200 canal street, tussen mott en mulberry street, telefoon 212 571 0330, open dagelijks 9.00-20.30, metro a, c, e, j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 28
Ben je op zoek naar edgy kleren waarvan je niet weet of het nou kunst is of bedoeld om te dragen? Stap dan binnen bij Tribeca Issey Miyake. Hier in Hudson Street staat de flagship store van de Japanse modeontwerper. Struin langs de kleding, parfums en horloges, als je tenminste niet te veel wordt afgeleid door de enorme titanium sculptuur die door de winkel lijkt te golven. 119 hudson street, www.tribecaisseymiyake.com, telefoon 212 226 0100, open ma-za 11.00-19.00, zo 12.00-18.00, metro 1 naar franklin st, a, c, e naar canal st 33
WALL STREET, CHINATOWN & TRIBECA - 31
Wandeling_01.indd 31
30-09-10 14:46
Leuk om te doen Een overtocht met de Staten Island Ferry is een leuke en kosteloze manier om het Vrijheidsbeeld en de skyline van New York te bekijken. De heen- en terugreis duren bij elkaar ongeveer een uur en je hoeft nooit lang te wachten. Ga bij voorkeur op een heldere dag voor het beste zicht op de stad. whitehall terminal, www.siferry.com, telefoon 718 815 2628, open dagelijks 24 uur, gratis, metro 1 naar south ferry, 4, 5 naar bowling green, n, r naar whitehall st 1
Het verhaal gaat dat Stone Street zijn naam dankt aan het feit dat het de eerste stenen straat van New York was. Na een miljoenenrenovatie in 2000 is dit stukje uitgegroeid tot een populaire plek onder New Yorkers die op Wall Street werken. In de 19e-eeuwse gebouwen vind je vele restaurants en bij mooi weer staat de straat vol houten eettafels. stone street, tussen broad street en hanover street square, metro 2, 3 naar wall st, r whitehall st 6
In 1870 begon de bouw van de 1825 meter lange Brooklyn Bridge. Dertien jaar later was hij af. De gotische stenen bogen, die met ijzeren kabels aan de brug vastzitten, zijn inmiddels een kenmerkend beeld voor New York. Loop naar het midden van de brug voor een uitzicht op de skylines van zowel Manhattan als Brooklyn. Vooral in de schemering is het een prachtige wandeling. park row, bij centre street, metro 4, 5, 6 naar brooklyn bridge-city hall, n, r naar city hall 17
Op het terrein van Columbus Park bevond zich vroeger een van de ergste achterbuurten van de stad. Tegenwoordig biedt het park een vredig tafereel van kaartende vrouwen, mannen die bezig zijn met een potje Chinees schaken, en spelende kinderen. Er is altijd bedrijvigheid. mulberry street, tussen bayard street en worth street, metro a, c, e, j, m, n, q, r, z, 6 naar canal st 24
32 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Wandeling_01.indd 32
30-09-10 14:46
Staten Island Ferry Castle Clinton 3 Netherlands Monument 4 National Museum of the American Indian 5 F raunces Tavern 6 Stone Street 7 India House & Harry’s 8 Federal Hall National Memorial 9 New York Stock Exchange 10 T rinity Church 11 Ground Zero & Tribute WTC Visitor Center 12 Cent ury 21 13 St. Paul’s Chapel 14 9/11 Memorial Preview Site 15 W oolworth Building 16 Cit y Hall 17 Brooklyn Bridge 18 Municipal Building 19 Kimlau Memorial 20 Confucius 21 Doyers Street & Bloody Angle 22 Vegetarian Dim Sum House 23 Church of the Transfiguration 24 Columbus Park 25 Chinatown Ice Cream Factory 26 Jing Fong 27 Fay Da Bakery 28 Kam Man 29 Lit tle Italy 30 Museum of Chinese in America (MOCA) 31 Hong Kong Bank Building 32 Bubb y’s 33 Tribeca Issey Miyake 34 Flor de Sol
SoHo, Greenwich Village & East Village
1 2
Map_wandeling_01.indd 36
Dorpsgevoel, uitgaan, pakhuizen en vintage winkels Ten zuiden van 14th Street onderscheiden de New Yorkse wijken zich duidelijk van hun meer uptown gelegen tegenhangers. In Greenwich Village ontbreekt het strakke rasterpatroon van straten, dat zo kenmerkend is voor de rest van de stad. Hier buigen en kruisen de straten op een meer natuurlijke manier, waardoor de buurt aandoet als een dorp. Het was oorspronkelijk een wijk waar Italiaanse immigranten zich vestigden. In de jaren 60 en 70 veranderde de buurt in een hippiewijk vol artiesten en kunstenaars. Vanwege de gestegen huizenprijzen wonen hier tegenwoordig vooral gelauwerde schrijvers, acteurs en zakenmensen. Aan de rand van Greenwich Village is het hippe Meatpacking District ontstaan. Tot voor kort hingen hier overdag de kadavers aan haken op straat en in de jaren 80 veranderde het gebied ’s nachts in een hangplek voor drugsdealers en prostituees. Maar nu wisselen in dit deel van de stad dure
Wandeling_02.indd 36
30-09-10 14:50
STONE S TREET
Wandeling_01.indd 33
6
30-09-10 30-09-10 14:46 15:10
Wall Street, Chinatown & Tribeca W A N D E L I N G
= beziensw aardigheden = eten & drinken = shoppen = leuk om te doen
1
Loop vanaf de Staten Island Ferry Terminal 1 in noordelijke richting door Battery Park voor een bezoek aan Castle Clinton 2 , het Netherlands Monument 3 en, aan de overkant van het park, het National Museum of the American Indian 4 . Ga rechtsaf bij Whitehall Street, vervolgens links bij Bridge Street. Op de hoek van Pearl en Broad Street vind je Fraunces Tavern 5 . Ga linksaf en loop via Stone Street 6 naar Hanover Square voor een drankje 7 . Ga linksaf via William Street naar Wall Street en sla linksaf voor meer sightseeing 8 9 10 . Als je Trinity Church uit komt, ga je linksaf bij Broadway en nogmaals links bij Liberty Street voor een bezoek aan Ground Zero 11 . Steek Church Street over voor Century 21 12 en St. Paul’s Chapel 13 en ga bij Vesey Street rechtsaf, langs 14 , richting Broadway. Sla linksaf 15 . Steek over en ga door City Hall Park 16 naar de Brooklyn Bridge 17 en Municipal Building 18 . Ga verder over Centre Street naar Worth Street en sla rechtsaf. Wanneer je Park Row bereikt, zie je het Kimlau Memorial 19 . Steek het kruispunt over en loop Bowery in voor het standbeeld van Confucius 20 . Ga vanaf Bowery links Doyers Street in, ooit berucht als Bloody Angle 21 . Ga bij Pell Street linksaf voor dim sum 22 , dan nogmaals links bij Mott Street 23 . Ga bij Mosco Street rechtsaf voor Columbus Park 24 , sla rechtsaf en ga rechts op Bayard Street voor een ijsje 25 . Ga daarna bij Elizabeth Street links voor de specialiteiten van Jing Fong 26 . Loop verder richting Canal Street en sla twee keer linksaf voor een dessert 27 . Weer terug op Canal Street ga je linksaf om te shoppen 28 . Steek over naar Mulberry Street en loop door Little Italy 29 . Ga linksaf bij Hester Street, vervolgens rechts bij Centre Street 30 . Loop terug op Centre Street richting Canal Street 31 . Ga bij Canal Street rechtsaf en loop door naar Broadway, waar je links afslaat. Ga rechts bij White Street en links op West Broadway. Je loopt nu Tribeca in. Sla rechtsaf Franklin Street in en ga rechts bij Hudson Street voor een bezoek aan 32 en 33 aan de overkant. Loop terug en ga rechts op Harrison Street. Ga linksaf Staple Street in, die uitkomt in Duane Park. Ga rechts naar Greenwich Street en weer rechts om deze wandeling te eindigen met lekkere tapas 34 .
34 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Map_wandeling_01.indd 34
30-09-10 15:10
Wall Street, Chinatown & Tribeca W A N D E L I N G
= beziensw aardigheden = eten & drinken = shoppen = leuk om te doen
1
Loop vanaf de Staten Island Ferry Terminal 1 in noordelijke richting door Battery Park voor een bezoek aan Castle Clinton 2 , het Netherlands Monument 3 en, aan de overkant van het park, het National Museum of the American Indian 4 . Ga rechtsaf bij Whitehall Street, vervolgens links bij Bridge Street. Op de hoek van Pearl en Broad Street vind je Fraunces Tavern 5 . Ga linksaf en loop via Stone Street 6 naar Hanover Square voor een drankje 7 . Ga linksaf via William Street naar Wall Street en sla linksaf voor meer sightseeing 8 9 10 . Als je Trinity Church uit komt, ga je linksaf bij Broadway en nogmaals links bij Liberty Street voor een bezoek aan Ground Zero 11 . Steek Church Street over voor Century 21 12 en St. Paul’s Chapel 13 en ga bij Vesey Street rechtsaf, langs 14 , richting Broadway. Sla linksaf 15 . Steek over en ga door City Hall Park 16 naar de Brooklyn Bridge 17 en Municipal Building 18 . Ga verder over Centre Street naar Worth Street en sla rechtsaf. Wanneer je Park Row bereikt, zie je het Kimlau Memorial 19 . Steek het kruispunt over en loop Bowery in voor het standbeeld van Confucius 20 . Ga vanaf Bowery links Doyers Street in, ooit berucht als Bloody Angle 21 . Ga bij Pell Street linksaf voor dim sum 22 , dan nogmaals links bij Mott Street 23 . Ga bij Mosco Street rechtsaf voor Columbus Park 24 , sla rechtsaf en ga rechts op Bayard Street voor een ijsje 25 . Ga daarna bij Elizabeth Street links voor de specialiteiten van Jing Fong 26 . Loop verder richting Canal Street en sla twee keer linksaf voor een dessert 27 . Weer terug op Canal Street ga je linksaf om te shoppen 28 . Steek over naar Mulberry Street en loop door Little Italy 29 . Ga linksaf bij Hester Street, vervolgens rechts bij Centre Street 30 . Loop terug op Centre Street richting Canal Street 31 . Ga bij Canal Street rechtsaf en loop door naar Broadway, waar je links afslaat. Ga rechts bij White Street en links op West Broadway. Je loopt nu Tribeca in. Sla rechtsaf Franklin Street in en ga rechts bij Hudson Street voor een bezoek aan 32 en 33 aan de overkant. Loop terug en ga rechts op Harrison Street. Ga linksaf Staple Street in, die uitkomt in Duane Park. Ga rechts naar Greenwich Street en weer rechts om deze wandeling te eindigen met lekkere tapas 34 .
34 - WALL S TREET, CHINATOWN & TRIBECA
Map_wandeling_01.indd 34
30-09-10 15:10