wz
Kleurrijke manden
jaargang 38 | maart 2014 | nummer 1
WERELDZAKEN
Ontdek de barista in jezelf
Fairtrade: een ingewikkeld prijskaartje
Voorjaar in de Wereldwinkel
kort nieuws
voorwoord
H
et is nieuw, het is verrassend en toch ook heel vertrouwd. Op dit moment leest u inderdaad het eerste digitale nummer van Wereldzaken. De keuze om voortaan digitaal te verschijnen, heeft meerdere redenen. Zo is het aantal abonnees flink afgenomen, wat de druk- en verzendkosten relatief hoog maakt. Daartegenover staat dat we bestuurders en medewerkers in de Wereldwinkels graag blijven infomeren over faitrade ontwikkelingen, de retailwereld en de Wereldwinkels zelf. Omdat steeds meer bestuurders en medewerkers ons Extranet gebruiken als dé centrale informatiebron, was het een logische stap om Wereldzaken te digitaliseren. Op deze manier kan iedereen die betrokken is bij de Wereldwinkels, Wereldzaken ontvangen en op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen. Naast de besparing, heeft een digitale versie nog een ander voordeel: een lossere, frissere en kleurrijkere uitstraling én in een printvriendelijke versie. De printvriendelijke versie vervangt het fysieke exemplaar in uw winkel op een slimme manier. En zo bepaalt elke winkel zelf om één of meerdere exemplaren in kleur te printen: om in de winkel te leggen en/of te verspreiden onder de medewerkers. Kortom, meer maatwerk en ook nog eens kostenbesparend voor de winkels die nu meerdere abonnementen hebben. En zoals gezegd, de inhoud is en blijft onveranderd met leuk, inspirerend nieuws over Wereldwinkels en de diverse campagnes zoals Fairminds en de Fairtrade Gemeente Campagne. Met ook verdiepende achtergrondverhalen over fairtrade. Zo leest u in dit eerste digitale nummer een helder artikel over hoe de kostprijs van een fairtrade artikel tot stand komt. Waarmee we een goed antwoord bieden op de vragen hierover die zowel leven bij medewerkers als klanten van de Wereldwinkel. Een ander bijzonder artikel is het verhaal achter de kleurrijke manden van importeur Teranga die op de laatste winkelposter staan. En ook het artikel met een verslag van de Barista wedstrijd die de Fairninds campagne organiseerde en u leest wat de fairtrade beleving van jongeren en koffie is. Het team van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels heeft met veel plezier aan deze eerste digitale gewerkt. Ik wens u dan ook veel leesplezier!
2
wz | augustus 2014 | nummer 1
Overheden kunnen makkelijker kiezen voor fairtrade
Wereldwinkel Het Bildt goes fashion Wat kan je allemaal verzinnen om je omzet te verhogen? Wereldwinkel Het Bildt zocht samenwerking met de plaatselijke modezaak St. Anna Mode. In mei 2012 ontving St. Anna Mode de Fairtrade Gemeente sticker omdat zij duurzame (o.a. biologisch) geproduceerde kleding verkopen en ook Max Havelaar gecertificeerde kleding van het merk Expresso. Sinds januari van dit jaar staan er ook producten van de Wereldwinkel bij St. Anna Mode. Voor de Wereldwinkel een mooie manier om het assortiment te promoten en in de modewinkel werkt het sfeerverhogend. Elke zes weken worden de producten vervangen, zodat de klant steeds weer wat nieuws ziet.
Overheidsinstellingen kunnen vanaf Maart 2014 makkelijker fairtrade inkopen. Dat komt door nieuwe Europese richtlijnen voor openbare aanbestedingen. Inkopers mogen bij openbare aanbestedingen extra punten toekennen voor producten die voldoen aan de criteria van eerlijke handel. Wordt er op het Gemeentehuis bij jou in de buurt nog geen fairtrade koffie en thee gedronken? Ga naar fairtradegemeenten.nl om te zien wat je daaraan kunt doen.
Socialmedia
Wereldwinkel Heino op een nieuwe locatie
1 op 5 Nederlanders woont in Fairtrade Gemeente Vanaf vrijdag 14 februari 2014 woont 20% van de Nederlanders in een Fairtrade Gemeente. Gemeenten verdienen deze titel als zij via zes criteria aantonen dat de lokale overheid, winkels, bedrijven, organisaties, horeca en inwoners structureel kiezen voor fairtrade producten. Een kwart van alle Nederlandse gemeenten is een Fairtrade Gemeente of ver op weg om deze titel te behalen. Op vrijdag 14 februari werd Ooststellingwerf de 40ste Fairtrade Gemeente van Nederland De gemeente vierde dit met een fairtrade bruiloft tussen Agnes Jongerius en wethouder Jan Henk Veenhouwer.
Wereldwinkel Heino verhuisde in oktober 2013 met veel toeters en bellen van de Canadastraat naar de Marktstraat in Heino. De nieuwe locatie is in het Dorpshuus, een onderdeel van de Stichting MFA (MultiFunctionele Accommodatie Heino) in de voormalige RABObank in het centrum van het dorp. Na enkele maanden wennen aan de nieuwe omgeving willen we hier nooit meer weg. Het is een goed besluit geweest om aan te sluiten bij de Stichting MFA. Hierdoor hebben we een redelijke huurprijs, een prima locatie, leuke winkelburen en meer aanloop van klanten. Arto Kima, de huisarchitect van de LVWW, heeft ons goed geholpen met het inrichten van de winkel volgens de nieuwe ‘refresh’ formule. Op hun advies is de buitenzijde van de winkel voorzien van mooie uitnodigende etalages. Het lichtplan heeft tot slot de finishing touch gegeven. Veel complimenten volgden, waar we bijzonder trots op zijn. De nieuwe winkel heeft minder m2 dan de vorige, maar dat was een bewuste keuze. Al deze aspecten bij elkaar bieden Wereldwinkel Heino een financieel gezonde toekomst en we hopen met onze mooie fairtrade cadeaus nog lang in het winkelbestand in Heino te blijven!
Schoonhoven in de ban van zilver Begin 2013 schreef het fairtrade platform Fairminds een prijsvraag uit voor de leerlingen van de opleidingsschool voor goud-en zilversmeden in Schoonhoven. De opdracht luidde: ontwerp een vernieuwend zilveren sieraad voor jongeren dat door vrouwen en mannen gedragen kan worden. De 3e jaars studente Marlous van der Horst won de wedstrijd. De Wereldwinkel in Schoonhoven sprong daar gelijk op in toen zij hun jaarlijkse vriendinnenavond voorbereidden, zochten contact met de winnares en nodigden haar uit om in de winkel aanwezig te zijn op die avond. De plaatselijke krant nam haar een interview af en de inkopers bestelden snel enkele sieraden om het publiek te kunnen tonen. Er werden die avond meteen 4 beads verkocht. Begin december was Schoonhoven in de ban van de Nacht van het Zilver. Alle zilverwerkplaatsen en winkels waren tot middernacht open en vrij te bezichtigen. De Wereldwinkel exposeerde in een werkplaats de armbanden van Marlous die daarbij ook aanwezig was. Velen bezochten de Nacht van het Zilver en de armbanden van Marlous waren een succes. wz | augustus 2014 | nummer 1
3
Kleurrijke (was)manden in diverse maten Mekhe, Senegal Je kunt er speelgoed in opbergen. Tijdschriften. Spullen die je even niet kwijt kunt. En natuurlijk de was. De kleurrijke ‘was’manden uit Senegal zijn in vier maten verkrijgbaar en ook in andere modellen. Ze zijn al jaren een hit in de woonbladen. Niet zo vreemd: in elke hal, woonkamer of kinderkamer komen deze authentieke, handgemaakte manden goed tot hun recht. En dat is mooi meegenomen voor de makers, zij kunnen hierdoor wat geld sparen voor noodzakelijke voorzieningen als medicijnen en schoolspullen én voor de aanschaf van schapen, kippen of een ezel. In 1991 zag importeur Teranga de manden voor het eerst op de markt in Dakar. En sinds 1995 worden de manden rechtstreeks geïmporteerd van producent Adama Diop. Omdat Adama al op leeftijd is, heeft ze de leiding van het familiebedrijf overgedragen aan schoondochter Coumba die administratief goed onderlegd is. Adama is moeder van drie zoons en drie dochters en oma van 16 kleinkinderen. Eén zoon studeert medicijnen aan de universiteit van Dakar. En één zoon is al jaren mentaal ziek. De kleinkinderen gaan vanaf hun 4e allemaal naar school.
is afvalresten uit een fabriek in Dakar waar plastic bidmatten gemaakt worden.
Vrouwen maken het
De dochters en schoondochters van Adama werken mee in het familiebedrijf. Als de bestelling groot is, worden andere vrouwen uit het dorp Mekhe ingeschakeld, maar ook vrouwen uit de omliggende dorpen Ndoukoura en Thioket. De producten worden stuk voor stuk met de hand gemaakt. In de droge tijd, van oktober tot april, wordt vooral buiten gewerkt in de schaduw van grote bomen. In de regentijd werken de vrouwen als het regent binnen of onder een afdak. De vrouwen werken in hun eigen leefomgeving en krijgen per mand betaald. Elke vrouw maakt ongeveer 15 manden per maand. Bij grote opdrachten wordt de order verdeeld onder meerdere families. Aan de laatste bestellingen werkten 150 vrouwen mee!
Ontdek de barista in jezelf met Fairminds Je kent ze wel, van die snelle jongens in de oh zo populaire koffiebars die je niet zomaar een kopje koffie serveren. Nee, van hun krijg je een latte machiato of een cinnamon cappuccino, compleet met liefdesverklaring in schuim. Barista’s heten ze. Dát wil je toch ook zelf kunnen? Fairminds bood jongeren de mogelijkheid om de nodige koffieskills zelf onder de knie te krijgen. In samenwerking met Fair Trade Original en de Coffee Company organiseerden we in december en januari tien Become a barista workshops. En eerlijk is eerlijk, we wisten zelf écht niet dat koffie zetten een heuse wetenschap is…
“Ik proef iets fruitigs!” Na een kort informatief filmpje over fairtrade koffie duiken de deelnemers in de wereld van ‘cupping’. Cupping is het woord voor koffie proeven, of feitelijk voor het ontleden van geuren en smaken. Het begint met het benoemen van zes basisgeuren. Die geuren zitten in kleine glazen buisjes, en verrek, de ene ruikt naar bosbessen en de andere naar brand. Na het ruiken wordt er geproefd. De vier soorten koffie van Fair Trade Original zijn grof gemalen en worden overgoten met gekookt water. Er ontstaat een korst die voorzichtig gebroken wordt, er wordt een slok genomen, flink geslurpt en… weer uitgespuugd! “Ik proef iets fruitigs!”, roept een deelnemer. En: “Deze is het lekkerst!”. Smaken blijken te verschillen.
“Achtenzestig graden schuim en goed scheef houden” Als de smaakpapillen wakker zijn, is het tijd om mooie dingen te maken. De deelnemers staan een beetje verlegen achter het enorme koffieapparaat. De razendsnelle barista legt uit hoe de koffie moet worden gemalen, aangedrukt en hoe heet water binnen precies dertig seconden door de koffie moet zijn geperst. En de doorlooptijd wordt beïnvloed door alles! Luchtvochtigheid, maling, omgevingstemperatuur. Als dat gelukt is, is het tijd voor de melk. Die wordt opgeschuimd tot 68 graden. Dat is wanneer je het metalen kannetje nét niet meer in je hand kunt houden. Dan gaat de melk bij de koffie. “In één vloeiende beweging, het kannetje goed scheef houden, dan kan het niet mislukken” zegt de barista. Een deelnemer kijkt na zijn poging teleurgesteld: “Kijk, ik heb een atoomramp gemaakt, da’s toch origineler dan een blaadje of een hartje?’
Een kleine honderd coffeelovers Onder de indruk van hoeveel knowhow en handigheid er achter dat ene kopje koffie schuilgaat, praten de deelnemers nog even na. De tien workshops hebben een kleine honderd jonge coffeelovers op het spoor van fairtrade gezet. Ruim de helft van de deelnemers geeft aan voortaan fairtrade koffie te gaan kopen, terwijl vooraf slechts twaalf jongeren dat deden. Nog eens 36 jongeren geven aan dat wel te willen, maar niet te doen omdat ze nooit koffie kopen of omdat ze Nespresso gebruiken en die geen fairtrade variant heeft.
Riet met plastic
Ngaye ligt ongeveer 110 kilometer van de hoofdstad Dakar en is zeer bekend vanwege het ambachtelijke mandwerk, afkomstig uit de omliggende dorpen. De manden van Teranga worden gemaakt in één van die dorpjes, genaamd Mekhe. Het ambacht wordt alleen door vrouwen beoefend en gaat over van moeder op dochter en kleindochter. Vroeger had men geen kasten en werden de manden als opbergruimte voor bijvoorbeeld kleding gebruikt. Tegenwoordig ook om andere spullen in op te bergen. De manden worden gemaakt van gedroogde rietstengels uit de omgeving. Zowel de mannen als de vrouwen gaan in de regentijd naar de rivier om het groene riet te snijden Daarna leggen ze het riet op het veld om gedurende vijf dagen in de zon te drogen. De familie Diop koopt het gedroogde riet elke maandag op de grote markt, zo’n twee kilometer buiten Ngaye. Het kleurrijke plastic dat gebruikt wordt om de rietstengels te bundelen – wat met een grote naald gebeurt 4
wz | augustus 2014 | nummer 1
Nieuwe kleuren en modellen 2014
Hoewel het om authentieke producten gaat, zijn de kleuren van de manden volgens de laatste trends. Zo zijn manden in natureltinten de laatste twee jaar een hit, met name effen wit en wit/grijs. Voor dit voorjaar zijn er ook manden in fellere kleuren zoals rood, oranje en roze. Teranga bestelt met name het authentieke traditionele model manden. Voor dit voorjaar zijn er ook nieuwe vormen, zoals een strakker model met platte deksel.
Pleidooi voor fairtrade koffie Dat het korte verhaal over fairtrade wel indruk heeft gemaakt, blijkt als na een van de workshops de deelnemers met de barista’s van Coffee Company staan te praten. Coffee Company gebruikt geen fairtrade koffie, en dat moest wel even worden uitgelegd. “Ik vind eigenlijk dat jullie bij je baas moeten regelen dat er voortaan fairtrade koffie gebruikt wordt,” drukt een deelnemer een barista op het hart. “En trouwens,” zegt een ander, “Nespresso zou ook gewoon fairtrade moeten gebruiken. Wie kent er iemand bij Nespresso?” wz | augustus 2014 | nummer 1
5
Fairtrade:
een ingewikkeld prijskaartje Als medewerker van een Wereldwinkel verkoop je met trots fairtrade producten. Je weet immers dat jouw werk goed is voor producenten in ontwikkelingslanden. Sommige medewerkers en klanten vragen zich wel af wat de verkoop van dat ene schaaltje concreet betekent voor de makers ervan. “Hoeveel verdient de producent aan dat product?” Een aantal mensen denkt dat het aankoopbedrag van een fairtrade product volledig ten goede komt aan producenten in ontwikkelingslanden. Dat is een misverstand. Maar, hoe zit het dan wel?
Geen hulp maar handel
‘Trade, not aid’ is een oude leus uit Wereldwinkelland. Het betekent dat fairtrade geen traditionele ontwikkelingshulp, maar handel is. Eerlijke handel dan wel. Op veel punten verschilt eerlijke handel niet van reguliere handel. In beide handelsvormen zijn producenten, exporteurs, importeurs en een winkelkanaal betrokken. En bij beide krijgen alle schakels in de handelsketen een deel van de opbrengst. Zij maken allemaal kosten. Wel zo eerlijk als zij hun kosten allemaal gedekt krijgen. Denk alleen maar aan je eigen Wereldwinkel. De verkoopprijzen van producten zijn vaak ruim twee keer zo hoog als de inkoopprijs. Dat verschil komt voort uit de BTW (21%), maar ook uit onkosten die de Wereldwinkels moeten dekken (zoals de huur, het water en het licht). Op een zelfde manier worden de kosten van importeurs en andere partijen doorbelast in de prijs van een product.
ORTEUR EXP
+€
+€
PR O
VE LE
DUCEN T
=€ 6
R AN C I E
wz | augustus 2014 | nummer 1
+€ WINKEL
Het grote verschil tussen gewone en eerlijke handel is dat reguliere handelaren vaak uitgaan van zoveel mogelijk winst voor zichzelf in combinatie met een aantrekkelijke verkoopprijs. Dan rekent een handelaar terug wat andere schakels in de keten kunnen krijgen. Fairtrade organisaties willen (ook) zorgen voor duurzame armoedebestrijding bij producenten in ontwikkelingslanden. Zij werken daarom aan inkomenszekerheid voor producenten. Dat doen zij door een prijs te betalen die de kosten dekt en waarvan de producent onderdak, voedsel, kleding, scholing en gezondheidszorg voor de hele familie kan betalen (een leefbaar inkomen). Door bovendien langdurig samen te werken, creëren fairtrade organisaties een situatie waarin producenten durven te investeren in hun bedrijf.
Een juiste prijs
Bij het vaststellen van de juiste verkoopprijs berekent een fairtrade organisatie eerst wat de producent zou moeten verdienen. Dat is dus niet een vast percentage van de verkoopprijs, maar wat een producent minimaal moet ontvangen. De juiste fairtrade prijs varieert per product per land (zie kader). Het aandeel dat de producent ontvangt is gemiddeld 20% van de verkoopprijs. Van dat bedrag moet een producent ook zijn onkosten betalen. Je kunt ervan uitgaan dat het inkomen van een producent gemiddeld ongeveer zes tot elf procent van de verkoopprijs per product is (zie kader voor een toelichting).
O R TEU R IMP
+€
Inkomenszekerheid
R
Meerwaarde van fairtrade
(Ver)Koop je een fairtrade product dan weet je dus dat alle schakels van de handelsketen, inclusief de producent, een eerlijke prijs hebben gekregen. Fairtrade biedt producenten daarnaast nog meer voordelen. Importeurs ondersteunen fairtrade producenten bijvoorbeeld op het gebied van design en met trainingen om hun bedrijf te kunnen verbeteren. Ook stimuleren ze gelijke kansen voor mannen en vrouwen, veilige arbeidsomstandigheden en respect voor het milieu. Deze elementen zijn net zo waardevol als een goede prijs voor het product. Je kunt dus ook in de toekomst met een gerust hart en vol trots fairtrade producten (ver)kopen bij de Wereldwinkel.
Rekensom van een eerlijke prijs Achter het prijskaartje van een fairtrade product gaan vaak ingewikkelde berekeningen schuil. Het is namelijk niet makkelijk om de juiste prijs voor een fairtrade product te berekenen. Fairtrade importeurs willen ervoor zorgen dat hun producenten een leefbaar loon ontvangen. Dat betekent dat als een producent fulltime werkt, hij of zij daarmee het gezin in alle basisbehoeften kan voorzien. Dat wil zeggen: voedsel, onderdak, kleding, onderwijs en medische zorg. De kosten voor deze basisbehoeften verschillen per land en zelfs per regio (lees meer in Wereldzaken 2012-4 en -5). Nadat een importeur heeft vastgesteld wat een leefbaar loon van een producent zou moeten zijn, moet de importeur berekenen hoe lang de producent doet over het maken van een product en hoeveel producten de importeur per dag kan maken. Zo kan hij berekenen wat een producent aan inkomen moet ontvangen per product.
Leefbaar loon per dag: Thailand 300 Baht : Stuks per dag : Arbeidskosten per stuk :
€ 6,73 10 / € 0,67
Bovenstaand rekenvoorbeeld gaat uit van een Thaise producente. Het leefbare loon is per dag omgerekend € 6,73. Ze kan op één dag gemiddeld tien kopjes maken. Dat betekent dat de producente per kopje € 0,67 arbeidsloon zou moeten ontvangen. De prijs die een producent ontvangt is echter meer dan het inkomen per product. Inge op ten Berg, Business Consultant bij Fair Forward, weet wat er komt kijken bij het berekenen van een kostendekkende prijs voor de producent. “Die prijs bevat natuurlijk niet alleen arbeidskosten". Materiaal en energiekosten voor de productie, verpakking, controle en transport tellen ook mee”. Die kosten verschillen erg per product en per regio. “Een keramiekproducent maakt enorme energiekosten voor bakken en glazuren. Dat doet een mandenvlechter niet. En transport naar een haven kost vanaf de kust van India veel minder dan vanuit de bergen van Nepal”. Elk product heeft zo zijn eigen rekensom voor de kostendekkende prijs. Als Business Consultant ondersteunt Inge producenten onder andere bij het maken van dergelijke berekeningen.
wz | augustus 2014 | nummer 1
7
Tip!
Er zijn nieuwe recepten gefotografeerd. Plaats deze op je lokale website en facebook pagina.
Voorjaar in de Wereldwinkel
Trends Voorjaar/Zomer 2014
Ook dit jaar wordt in opdracht van Fairbezig in de week voor Moederdag en World Fair Trade Day, een landelijke huis aan huis folder verspreid (oplage van 2,2 miljoen). In deze folder staan fairtrade food aanbiedingen en acties van supermarktketens en diverse retailers. De Wereldwinkel is goed vertegenwoordigd met twee pagina’s. Het doel van de folder is om mensen kennis te laten maken met allerlei fairtrade (food) producten voor een leuke prijs. Om goed aan te kunnen sluiten bij dit doel, hebben we in samenwerking met leveranciers Barbosa do Brasil, Fair Trade Original en Kanika drie leuke en lekkere aanbiedingen voor onze klanten. En natuurlijk het ‘choco-lade-doosje’, het leukste fairtrade Moederdagcadeautje. Dit fotodoosje gevuld met chocoladereepjes is ontwikkeld door de LVWW, Fair Trade Original en Only Natural. Een ander ‘nieuw’ product dat in deze folder de aandacht krijgt is Seepje, een 100% natuurlijk wasmiddel. Meer informatie over inkoop en voorintekening lees je vanaf 10 maart op extranet.
Donderdag 13 februari bezochten ruim 120 winkeliers in Centrum Mondiaal de Trenddag Voorjaar/Zomer 2014. Hieronder vind je een verzamelbeeld van de trends en bijpassende producten van de diverse erkende leveranciers. Wij wensen je veel plezier met de trends, acties en thema's voor dit najaar.
Colofon Wereldzaken wordt gemaakt door de redactie van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels. Aan dit nummer werkten mee: Gerdien Boers, Josje Booms, Melinda Choo, Liesbeth van ’t Ende, Gabriël Flink, Eveline Grin, Dionne Irving, Marjolijn van Someren, Ron van Vliet. Fotoverantwoording: Pagina 7: Joss de Groot Pagina 2 bruiloft: Rens Hooyenga
Overname van artikelen: Wereldwinkels kunnen teksten vrij gebruiken, mits voorzien van bronvermelding. Beeldmateriaal valt onder copyright. Reacties zijn welkom. De sluitingsdatum voor het eerstvolgende nummer is 10 oktober 2013. De redactie behoudt zich het recht voor kopij te selecteren en redigeren. Reacties mailen naar: lvww@wereldwinkels.nl t.a.v. Redactie Wereldzaken.
Wereldzaken is het nieuwsorgaan van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels, Randweg 8, 4104 AC Culemborg, T 0345-479250, E lvww@wereldwinkels.nl, www.wereldwinkels.nl.