Τα φύλα στη Λογοτεχνία by 1o Γενικό Λύκειο Σπάρτης

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ Επιβλέπουσα εκπαιδευτικός: Δεμοιράκου Μαρία, φιλόλογος

Ο Κώστας Ταχτσής (Θεσσαλονίκη, 8 Οκτωβρίου 1927– Αθήνα, 25 Αυγούστου; 1988 )ήταν διακεκριμένος έλληνας λογοτέχνης της λεγόμενης μεταπολεμικής γενιάς. Ο πατέρας του Ταχτσή , Γρηγόριος, και η μητέρα του, Έλλη (το γένος Ζάχου), κατάγονταν από την νατολική Ρωμυλία. Σε ηλικία επτά ετών, μετά τον χωρισμό των γονέων του, αναγκάστηκε να πάει στην Αθήνα για να ζήσει με την γιαγιά του. Εγγράφηκε στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του. Το 1947 κλήθηκε να υπηρετήσει στον Στρατό, από όπου τελικά απολύθηκε με τον βαθμό του εφέδρου ανθυπολοχαγού. Το 1951 προσλήφθηκε ως βοηθός του αμερικανού διευθυντή στα έργα για το φράγμα του Λούρου. Από τις αρχές του 1954 έως το τέλος του 1964 ταξίδεψε και έζησε σε διάφορες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, στην Αφρική, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάνοντας διάφορα επαγγέλματα: από ναύτης έως βοηθός μάνατζερ στην κουζίνα εστιατορίου. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, προσπάθησε να επιβιώσει ως ξεναγός, μεταφραστής και, τέλος, ως επαγγελματίας συγγραφέας. Άνθρωπος ειλικρινής και απερίφραστος, συνάντησε την έχθρα και την φιλία πολλών. Κατά την περίοδο της Δικτατορίας, βρέθηκε αντιμέτωπος πολλές φορές με την Ασφάλεια, ενώ κατά την Μεταπολίτευση, πάλεψε για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων — δεδηλωμένος ομοφυλόφιλος και ο ίδιος. Στις 27 Αυγούστου 1988, η αδελφή του τον βρήκε δολοφονημένο στο σπίτι του στον Κολωνό. Η Αστυνομία δεν μπόρεσε ποτέ να διαλευκάνει το έγκλημα. Η ιατροδικαστική εξέταση έδειξε μόνον ότι ο θάνατος είχε επέλθει από στραγγαλισμό περί τα δύο εικοσιτετράωρα νωρίτερα.

Στο κείμενο βλέπουμε την μάνα σκληρή ,έκανε το γιο της να τρέμει στη σκέψη μήπως και αργοπορούσε στη δουλειά που είχε σταλθεί . Όμως ο συγγραφέας αναφέρει ότι καμιά φορά όταν είχε τα κέφια της από τις σπάνιες βραδινές επισκέψεις ήταν όλο χαρά και αγάπη .Τις δουλειές του σπιτιού τις είχε αναλάβει η κυρά-Ρωξάνη γιατί η μάνα τις σιχαινόταν τις δουλιές .Τα βράδια

που είχε τα κέφια της καθόταν με τις γειτόνισσες στο δρόμο και μάθαινε στα παιδιά της γειτονιάς διάφορα παιχνίδια .Αυτές ήταν οι καλύτερες στιγμές . Όταν όμως είχε τα μπουρίνια της αλίμονο σου ,ούτε το κλάμα σου τη συγκινούσε ,αντίθετα θύμωνε περισσότερο και να γίνεις άντρας και μόνο μετά από διαβεβαιώσεις σου σε άφηνε .Εκείνα τα βράδια ήταν που έβγαινε έξω και επέστρεφε τα ξημερώματα .Από τότε έχουν περάσει τριάντα χρόνια .

Τίτλος και συγγραφέας

Το κείμενο

 Η μητέρα μου στην



εκκλησία του Νικηφόρου Βρεττάκου

Άλλαξε τη μπόλια της η μητέρα μου κι ετοιμάστηκε να πάει στην εκκλησία. Καθαρή σαν αστέρι, παρόλα τα μαύρα της, κατεβαίνει τα πέτρινα σκαλοπάτια κοιτάζοντας την ευγένεια του ήλιου και τις άσπρες πορτοκαλιές. Δεν ξέρει η μητέρα μου τι είναι ο ήλιος. Τον φαντάζεται αγάπη που ανατέλλει στον ουρανό — δεν ξέρει η μητέρα μου. Δεν ξέρει αν ήτανε Σάββατο χτες, δεν ξέρει αν αύριο είναι Δευτέρα. Ωστόσο τις μέρες τις γνωρίζει καλά. Η Κυριακή μυρίζει βασιλικό κι η φωνή της καμπάνας είναι γλυκιά. Δεν ξέρει πώς γίνεται. Γύρω της όλα φαίνονται φρέσκα, δείχνουν αλλιώς.

 Ποιός την κούνια μας κουνάει

όταν είμαστε μικράκια Ποιός χαμογελά στο πλάι και γλυκά μας λέει λογάκια και τον ύπνο προσκαλεί; Η μαμά μας η καλή! Τα μαλλιά μας ποιός χτενίζει; Ποιός μας καμαρώνει, αλήθεια; Ποιός παιχνίδια μας χαρίζει; Ποιός μας λέει τα παραμύθια στη φωτίτσα μας σιμά; Η γλυκιά μας η μαμά! Κι όταν κάποτε ένα στόμα κάτι με θυμό μας λέει, κι όταν παρακούμε ακόμα, ποιός πονεί και σιγοκλαίει κι έχει πίκρα στην καρδιά; Πάντα η μάννα μας, παιδιά! Στέλιος Σπεράντσας "Η μανούλα"

 Στο απόσπασμα από το

μυθιστόρημα Η μάνα (1934) της Αμερικανίδας Περλ Μπακ περιγράφονται η καθημερινή ζωή και οι ασχολίες μιας μητέρας που συντηρεί με την αδιάκοπη εργασία και τη σταθερή αφοσίωσή της τη φτωχή αγροτική της οικογένεια. Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Κίνα των αρχών του εικοστού αιώνα και επικεντρώνεται στη μορφή της μητέρας, η οποία, πρότυπο αγάπης, κατανόησης και προσφοράς, στηρίζει την παραδοσιακή πατριαρχική οικογένεια.

Τίτλος και συγγραφέας

Το κείμενο

 Η μάνα μου του Λευτέρη Παπαδόπουλου

 Η μάνα μου φοράει τσεμπέρι*

σαν τις μανάδες τις παλιές. Παίρνει την Παναγιά απ' το χέρι και τρέχουνε στις γειτονιές και σμίγουνε με τον κοσμάκη που λέει το ψωμί ψωμάκι. Κι όταν γυρνάνε κούτσα κούτσα σαν δυο σκιές μες στη βραδιά με τα φτωχόρουχά τους λούτσα από βροχή και λασπουριά δεν ξέρω να τις ξεχωρίσω ποιανής το χέρι να φιλήσω.

Η μητέρα μου στην εκκλησία του Νικηφόρου Βρεττάκου  Στο κείμενο αυτό βλέπουμε τον

συγγραφέα να επαναλλαμβάνει πολλές φορές την έκφραση <Δεν ξέρει η μητέρα μου > και <Δεν ξέρει>. Άραγε γιατί ο συγγραφέας το αναφέρει αυτό, γιατί η μητέρα του δεν ξέρει πληροφορίες που τις γνωρίζει όλος ο κόσμος . Όπως μπορούμε να καταλάβουμε η μητέρα του είναι τυφλή όμως ο συγγραφέας δείχνει ποση αγάπη έχει η μητέρα του. Επίσης φαίνετε η μητέρα να έχει μια μεγάλη αγάπη προς την φύση

 Σε αυτό το κείμενο βλέπουμε το συγγραφέα να

αναδυκνύει την μητέρα του και να την παρομοιάζει αρκετές φορές με την Παναγία. Με άλλα λόγια θα μπορούμε να διακρήνουμε στο κείμενο ομοιότητες της μάνας με την Παναγία.

 Η λέξη «διαπαιδαγώγηση» δεν είναι απλώς συνώνυμη

της τιμωρίας, αλλά συνδέεται πρωτίστως με τη διδασκαλία, την εκπαίδευση και τη διόρθωση. Δεν σχετίζεται ποτέ με την κακοποίηση ή τη βαναυσότητα  Πιστεύω ότι οι γονείς θα πρέπει να δίνουν αγάπη στα παιδιά τους καθώς κατά την γνώμη μου αποτελεσματική διαπαιδαγώγηση στηρίζεται στην αγάπη . Επιπρόσθετα θα πρέπει να στηρίζεται στην λογική δηλαδή να λαμβάνει υπόψη και τις δυνατότητες του έχει το παιδί

 Ο ρόλος της μητέρας στην διαμόρφωση της

προσωπικότητας του παιδιού είναι άμεσος και σημαντικός. Η μητέρα είναι το πρώτο πρόσωπο που θα αντικρύσει το νεογέννητο βρέφος και το ίδιο αυτό πρόσωπο θα καταβάλει τα μέγιστα στην αγωγή και κοινωνικοποίησή του. Είναι ο πρωταρχικός φορέας για να αναπτυχθεί, να ολοκληρωθεί και κατά συνέπεια να προσαρμοστεί στην κοινωνία. Δέχεται την επίδρασή της, δημιουργεί την εικόνα κάποιας συμπεριφοράς κι ανάλογα ενεργεί. Έτσι, λοιπόν, η μητέρα έχει υποχρέωση να δώσει στο παιδί τα κατάλληλα ερεθίσματα και τις ευνοϊκές εκείνες συνθήκες που είναι απαραίτητες για να μπορέσει να προσαρμοστεί στο κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι η μητέρα θα πρέπει να πετύχει το ρόλο της για να διαπαιδαγωγήσει τον γιο της

 Στο κλείσιμο του διηγήματος όπου ο συγγραφέας απευθύνει

το λόγο στη μητέρα, όχι ως παιδί αλλά ως ενήλικας πια , εμφανίζεται να αντιλαμβάνεται για πρώτη φορά το λόγο της συμπεριφοράς της μητέρας του. Έτσι , ενώ ως παιδί δεχόταν την οργή της , αισθανόμενος πως ήταν ο ίδιος υπεύθυνος για το ξέσπασμα της ή έστω χωρίς να κατανοεί και το δικό της πόνο. Όπως δηλώνει ο συγγραφέας κάποια από τα πράγματα που πραγματοποίησε ήταν αποτέλεσμα της αδυναμίας του να καταλάβει εγκαίρως τους λόγους για τους οποίους η μητέρα του συμπεριφερόταν με τόσο αισχρό και απαράδεκτο τρόπο . Ωστόσο , παρόλο που πλέον έχει μεγαλύτερη κατανόηση για τη στάση της , δεν φτάνει στο σημείο να μην την απαλλάξει από τις ευθύνες που της ανήκουν.

 Η μητέρα δεν αφήνει κανένα περιθώριο ηρεμίας στην ψυχή

του μικρού παιδιού , το οποίο ζει πάντοτε υπο την απειλή μιας σκληρής τιμωρίας χωρίς να αντιλαμβάνεται στα σίγουρα αν εκανε ότι του ζήτησε όσο έπρεπε η τυχόν έκανε κάτι που δεν έπρεπε . Κάθε μικρή του εμπειρία , κάθε του ξέσπασμα στο δρόμο , συμβαίνει μέσα σε ένα κλίμα ανασφάλειας εφόσον γυρίζοντας στο σπίτι δεν γνωρίζει ποτέ σε ποια διάθεση θα βρίσκεται η μητέρα του. Έτσι , τις ελάχιστες φορές που εκείνη ήταν σε καλή διάθεση και δεν ήθελε να τον τιμωρεί , το παιδί πλημμύριζε από όλα εκείνα τα συναισθήματα αγάπης που καταπίεζε μέσα του , γιατί εκείνη με τη συμπεριφορά της δεν του επέτρεπε να τα εκδηλώσει.

 Στο κείμενο ο συγγραφέας παρουσιάζει μια σχέση ανάμεσα σε μητέρα

και το γιό που άλλοτε μοιάζει φυσιολογικά και άλλοτε όχι . Το παιδί ζει καταστάσεις που ως παιδί είναι φυσιολογικό να τις αντιλαμβάνεται ως αθώες ,όμως ως άντρας δεν τις καταδικάζει . Έχει αντιληφθεί την δύσκολη κατάσταση της μητέρας του και έχει αναγνωρίσει την προσπάθεια να τον μεγαλώσει κάνοντας τον έναν σωστό άντρα , άσχετα αν αυτό τελικά δεν συνέβη ποτέ. Νιώθει ένοχος που δεν κατάλαβε νωρίτερα και επίσης είναι μετανιωμένος που θέλησε να την εκδικηθεί όμως τον ενοχλεί ακόμη γεγονός ότι ξεσπούσε σε αυτόν . Θεωρεί ότι κακώς υπήρξε τόσο σκληρή και απόμακρη μαζί του . Αυτό που έχει περισσότερη σημασία για αυτόν είναι ότι δεν έχει στιγματίσει από τη σκληρότητα της αλλά από το γεγονός ότι δεν μπορούσε να καταλάβει τους λόγους που την οδηγούσαν σε αυτή . Στο τέλος του κειμένου έχεις την αίσθηση ότι θέλει να την συγχωρέσει όμως κάτι δεν τον αφήνει όπως και επίσης να εκφράσει πόσο την αγαπάει και πόσο μετανιώνει

 Αναγνωρίζει πως στο τέλος ποτέ του δε δικαίωσε τις

προσδοκίες της μητέρας του . Η δήλωσή του πως ακόμη δεν έγινε άντρας λειτουργεί ως μια υποδήλωσή του . Σε ότι επέμενε περισσότερο η μητέρα του , στην επιθυμία της να τον δει να γίνεται άντρας στην δική της βέβαια σκέψη ένας άντρας καλύτερος και πιο έντιμος από τον πατέρα του . Ο συγγραφέας προτείνει την ομοφυλοφιλία του , έστω και αν αυτή δεν υπήρξε αναγκαία μα δική του επιλογή ως τη διάψευσή του μέσω της οποίας τιμωρεί την μητέρα του αλλά και στο τέλος το δικό του εαυτό . Η δική του τιμωρία συνιστά στο γεγονός πως δεν είχε καταλάβει εγκαίρως τα πραγματικά συναισθήματα της μητέρας τους , κάτι που θα τον είχε απαλλάξει από την ανάγκη να την εκδικηθεί . Δεν είχε καταλάβει δηλαδή την πίκρα που βίωνε , την απογοήτευση .

 Κωνσταντίνος Μπουζούκας  Κωνσταντίνος Κυπρής  Θανάσης Μηνακάκης

 Αντώνης Μακρής  Σπύρος Κατσίχτης

ΠΗΓΈΣ

1ο Γενικό Λύκειο Σπάρτης Σχολικό έτος: 2018-2019 Α’ Τετράμηνο - Τμήμα Α2 Ερευνητική Εργασία στη Νέα Ελληνική Λογοτεχνία

Κοινωνικά στερεότυπα σχετικά με τον άνδρα Σπύρος Κρομμύδας - Γιάννης Κούλης – Γιώργος Mιχαλόπουλος - Γιώργος Κλουτσουνιώτης Βασίλης Κατσίχτης

Του νεκρού αδελφού

ΣΠΥΡΟΣ ΚΡΟΜΜΥΔΑΣ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΛΗΣ

Οι λαϊκές αντιλήψεις που εκφράζονται στο τραγούδι για τη γενικότερη λειτουργία της οικογένειας της εποχής των ακριτικών τραγουδιών, συνοψίζονται στα ακόλουθα:

Η θέση της γυναίκας Στο πρόσωπο της Αρετής γίνεται αντιληπτή η υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη. Η Αρετή μεγαλώνει περιορισμένη στο σπίτι, απομονωμένη, όχι μόνο λόγω της ιδιαίτερης αγάπης της μάνας αλλά και της αντίληψης πως η αγνότητα του κοριτσιού μπορεί να προσβληθεί ακόμα και από το «βέβηλο», αδιάκριτο βλέμμα κάποιου ξένου άνδρα, καθώς σε παλαιότερες εποχές η αγνότητα θεωρούνταν η βασική αρετή για μια κοπέλα. Χαρακτηριστικό επίσης της υποδεέστερης θέσης της γυναίκας είναι το γεγονός πως η Αρετή, αν και είναι το άμεσα ενδιαφερόμενο πρόσωπο, δε λαμβάνει μέρος στο οικογενειακό συμβούλιο, ούτε κάν ζητείται η γνώμη της. Οι δικές της ανάγκες και επιθυμίες δεν λαμβάνονται καθόλου υπόψη.

Η θέση της γυναίκας Δείγμα επίσης της ανδροκρατικής κοινωνίας της εποχής είναι και η στάση της Αρετής στην ξαφνική επίσκεψη του Κωνσταντή μες τη νύχτα. Τον ακολουθεί χωρίς να ζητήσει εξηγήσεις, όχι μόνο γιατί ο αποφασιστικός τόνος του αδελφού της δεν αφήνει περιθώρια, αλλά και γιατί γενικά οι γυναίκες όφειλαν να σέβονται και να υπακούουν όχι μόνο τον πατέρα και το σύζυγο, αλλά και τα υπόλοιπα άρρενα μέλη της οικογένειας. 5

Γάμος – Προξενιό • Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως η Αρετή παντρεύεται στην ηλικία των δώδεκα ετών. Η τέλεση γάμου σε τόσο μικρή ηλικία, που στις σύγχρονες, αναπτυγμένες κοινωνίες απαγορεύεται, συνηθιζόταν σε παλαιότερες εποχές, ενώ είθισται ακόμα στις μέρες μας σε διάφορες χώρες (π.χ. αραβικές ή της νοτιανατολικής Ασίας κ.λ.π). • Οι περιποιήσεις της μάνας προς την κόρη, που έχουν να κάνουν με την εξωτερική της εμφάνιση, και η απομόνωσή της υποδηλώνουν την ιδιαίτερη ομορφιά της και την αγνότητά της. Η φήμη για τις χάρες της φαίνεται πως διαδόθηκε, κι ήταν αυτή που πιθανότατα προσέλκυσε τους προξενητές από τη Βαβυλώνα.

Γάμος – Προξενιό Ο γάμος από προξενιό ήταν πολύ συνηθισμένη πρακτική σε παλαιότερες εποχές, σε αντίθεση με τη σύγχρονη εποχή, όπου ο γάμος συνήθως αποτελεί κατάληξη της γνωριμίας δύο νέων και του αμοιβαίου ερωτικού αισθήματος που αναπτύσσεται ανάμεσά τους. Στα βυζαντινά χρόνια μάλιστα υπήρχαν επαγγελματίες προξενητές, που έπαιρναν αμοιβή για τη μεσολάβησή τους. 7

Αντιλήψεις σχετικές με τον άνδρα και τη γυναίκα • Μέσα από το κείμενο μπορούμε να ανιχνεύσουμε και κάποιες αντιλήψεις για τον άντρα και αντίστοιχα για τη γυναίκα. Βλέπουμε τον Κωνσταντή να ξεχωρίζει με το δυναμισμό και την αποφασιστικότητά του και να παίρνει θέση στο θέμα του προξενιού στηριγμένος στη λογική και το συμφέρον. Αντίθετα, η στάση της μάνας στο προξενιό υπαγορεύεται από το συναίσθημα. Η κυριαρχία της λογικής και ο δυναμισμός είναι χαρακτηριστικά που παραδοσιακά αποδίδονται στον άντρα, ενώ στη γυναίκα αντίστοιχα αποδίδεται ο έντονος συναισθηματισμός. 8

Αντιλήψεις σχετικές με τον άνδρα και τη γυναίκα • Επίσης, η προφύλαξη της Αρετής από τον ήλιο σχετίζεται και με το πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς της εποχής, ένα από τα στοιχεία του οποίου ήταν η λευκότητα του δέρματος, η οποία συγχρόνως υποδήλωνε ευγενική καταγωγή, αφού αυτό σήμαινε πως η γυναίκα δεν απασχολούνταν σε εργασίες εκτός σπιτιού. Επιπλέον, η απομόνωση της Αρετής παραπέμπει στην αντίληψη πως η τιμή και η αγνότητα είναι οι βασικές αρετές μιας γυναίκας, γι’ αυτό και θα πρέπει να διαφυλάσσονται, καθώς μάλιστα αυτό επηρεάζει καθοριστικά τη μελλοντική της αποκατάσταση. • Τέλος είναι φανερό πως η μάνα θεωρεί την Αρετή τη συντροφιά και το στήριγμά της για τα μελλοντικά χρόνια, στοιχείο που υποδηλώνει την αντίληψη παλαιότερων εποχών πως το κορίτσι είναι αυτό που αναλαμβάνει την φροντίδα των γονιών όταν αυτοί γεράσουν.

ΣΠΥΡΟΣ ΚΡΟΜΜΥΔΑΣ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΛΗΣ

Συγκρίνοντας τις λαϊκές αντιλήψεις των ακριτικών τραγουδιών με εκείνες που επικρατούν στις σύγχρονες οικογένειες και στη σύγχρονη κοινωνία σημειώνουμε τα ακόλουθα: • Στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια δεν υφίσταται πατριαρχική δομή. Όλα τα μέλη της οικογένειας είναι ισότιμα και οι δυο γονείς αναλαμβάνουν εξίσου την ευθύνη και το έργο της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης των παιδιών και είναι «αρχηγοί» εξίσου και οι δυο. γ Όταν για κάποιο λόγο η οικογένεια στερείται έναν από τους δυο γονείς μοιραία τη συνολική ευθύνη επωμίζεται ο εναπομείνας γονέας, ο οποίος επιφορτίζεται με μεγαλύτερη ευθύνη χωρίς αυτό να σημαίνει ότι απολαμβάνει μεγαλύτερη «εξουσία». Οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού σε θέματα που αφορούν την οικογένεια συνολικά και από το κάθε ενήλικο μέλος της οικογένειας ατομικά εάν το ζήτημα αφορά το συγκεκριμένο μέλος αποκλειστικά. Δεν υφίσταται ζήτημα «ισχυρής» με την έννοια της πολυπληθούς, οικογένειας αφού το ζητούμενο στις μέρες μας είναι η «καλή» και όχι η πολυμελής οικογένεια. Ισχυρή σήμερα είναι η οικογένεια που στηρίζεται σε ηθική και πνευματική βάση αγάπης και σεβασμού ανάμεσα στα μέλη της. 11

Συγκρίνοντας τις λαϊκές αντιλήψεις των ακριτικών τραγουδιών με εκείνες που επικρατούν στις σύγχρονες οικογένειες και στη σύγχρονη κοινωνία σημειώνουμε τα ακόλουθα:

• Ο σεβασμός στο πρόσωπο της μάνας παραμένει απόλυτη ηθική επιταγή και στις μέρες μας δε σημαίνει όμως αναντίρρητη αποδοχή των αποφάσεών της. • Μια μάνα με πολλά παιδιά χαίρει του σεβασμού και της εκτίμησης της κοινωνίας αλλά δεν αποτελεί απαραίτητο χαρακτηριστικό σεβασμού στη γυναίκα. • Η σχέση μάνας- κόρης παραμένει και στις μέρες μας ιδιαίτερα στενή. Αν και αρκετές μανάδες έχουν κατηγορηθεί για ιδιαίτερη αδυναμία στους γιούς, στη μεγάλη πλειοψηφία των οικογενειών υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στη μάνα και την κόρη που διαρκεί για ολόκληρη τη ζωή. 12

Στο θέμα του προξενιού θα λέγαμε ότι με κανένα τρόπο δεν αποτελεί τον κυρίαρχο τρόπο γνωριμίας ενός ζευγαριού. Παρ’ όλα αυτά, στις μέρες μας εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη και γραφεία συνοικεσίων και αντίστοιχες αγγελίες στον τύπο. Δεν υφίσταται το προξενιό του παλιού καιρού αλλά με διαφορετικούς ίσως τρόπους ή διαφορετικές μεθόδους υπάρχουν προσχεδιασμένες συναντήσεις και γνωριμίες από τρίτους, προκειμένου να γνωριστούν δυο άνθρωποι και να διερευνήσουν τις δυνατότητες εξέλιξης της γνωριμίας σε ερωτική σχέση και ενδεχομένως σε γάμο.

Συγκρίνοντας τις λαϊκές αντιλήψεις των ακριτικών τραγουδιών με εκείνες που επικρατούν στις σύγχρονες οικογένειες και στη σύγχρονη κοινωνία σημειώνουμε τα ακόλουθα: Και στις μέρες μας γίνονται γάμοι σκοπιμότητας που υπαγορεύονται από το προσωπικό ή το οικογενειακό συμφέρον αλλά σε πολύ μικρότερο ποσοστό. Σήμερα που όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως φύλου, επιδιώκουν να μορφωθούν, να εργάζονται και να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα, ο γάμος δεν είναι σανίδα επιβίωσης για κανένα. Σήμερα οι άνθρωποι επιδιώκουν ή τουλάχιστον έχουν την πολυτέλεια να μπορούν να ονειρευτούν και να επιδιώξουν να συναντήσουν στο μελλοντικό τους σύντροφο «την αδελφή ψυχή» και να πορευτούν αντάμα οι ψυχές στη ζωή. Έχει βελτιωθεί τρομερά το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων ώστε δε χρειάζεται κάποιος να «κλείσει τα μάτια» και να παντρευτεί κάποιον για να ζήσει. Επίσης, δεν βρίσκονται πλέον εύκολα οικογένειες διαθέσιμες να «θυσιάσουν» οποιοδήποτε μέλος τους σε έναν αθέλητο γάμο σκοπιμότητας. Ακόμα κι αν υπάρχει γάμος σκοπιμότητας, κύρια θα εξυπηρετεί τις σκοπιμότητες του ίδιου του ενδιαφερόμενου και όχι της οικογένειάς του. 14

Μια ουσιαστική διαφορά σε σχέση με το παρελθόν έχει να κάνει με την επιτρεπτή ηλικία γάμου. Η τέλεση γάμου σε παιδική ηλικία, στις σύγχρονες, αναπτυγμένες κοινωνίες θεωρείται έγκλημα και απαγορεύεται. Στη χώρα μας για να γίνει γάμος πρέπει και οι δυο μελλόνυμφοι να έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις με άδεια δικαστηρίου εφόσον έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους. 15

Η θέση της γυναίκας σήμερα είναι ασυγκρίτως καλύτερη από την εποχή της Αρετής. Οι γυναίκες σήμερα μεγαλώνουν με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους άνδρες. Μορφώνονται, εργάζονται, βγαίνουν ελεύθερα, ντύνονται όπως θέλουν, γνωρίζουν όποιον θέλουν, συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων εντός της οικογένειας, αποφασίζουν για τον εαυτό τους, επιλέγουν ελεύθερα τους ερωτικούς συντρόφους τους, παντρεύονται ή συμβιώνουν με τον εκλεκτό της καρδιάς τους ή επιλέγουν να πορευτούν στη ζωή μόνες και αυτό είναι αποδεκτό και σεβαστό από την κοινωνία. Η θέση τους μέσα στην οικογένεια είναι απολύτως ισότιμη με τα άρρενα μέλη της.

Συγκρίνοντας τις λαϊκές αντιλήψεις των ακριτικών τραγουδιών με εκείνες που επικρατούν στις σύγχρονες οικογένειες και στη σύγχρονη κοινωνία σημειώνουμε τα ακόλουθα: Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι ρόδινα και ο δρόμος για την πραγμάτωση της αληθινής ισότητας μεταξύ των δυο φύλων μακρύς. Η ανεργία εξακολουθεί να πλήττει σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό τις γυναίκες, το ποσοστό γυναικών σε υψηλόβαθμες επαγγελματικές θέσεις ευθύνης είναι συντριπτικά μικρότερο από το ποσοστό των ανδρών (και σε αυτό το επίπεδο είναι χειρότερα αμοιβόμενες). Επίσης στο στίβο της πολιτικής και στα κέντρα λήψης αποφάσεων η γυναικεία παρουσία δυστυχώς εξακολουθεί να είναι περιορισμένη. Είναι γεγονός ότι η γυναίκα κατάφερε με το σπαθί της να αποκτήσει πολλούς καινούριους ρόλους μέσα στην κοινωνία αλλά εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να παραμένει αποκλειστικά εγκλωβισμένη με τους στερεότυπους ρόλους μέσα στην οικογένεια (καθαριότητα, μαγειρική, μεγάλωμα παιδιών, φροντίδα ηλικιωμένων) παράλληλα με τους ρόλους που έχει εκτός αυτής.

Η γυναίκα και σήμερα φροντίζει την εξωτερική της εμφάνιση αλλά στις καλλιεργημένες πνευματικά και ηθικά οικογένειες, η γυναίκα φροντίζει πρωτίστως την ηθική και πνευματική της καλλιέργεια. Η τιμή και η αξιοπρέπεια της γυναίκας εξαρτάται από την πνευματική της υπόσταση, την ηθική της συγκρότηση, τις επιλογές της, τις πράξεις της, τη συμμετοχή της στα κοινά και σε καμία περίπτωση από την «αγνότητα» των παλαιών εποχών. 19

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΛΟΥΤΣΟΥΝΙΩΤΗΣ

« Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας»

Τα χαρακτηριστικά με τα οποία παρουσιάζονται οι άνδρες των τραγουδιών στα ακριτικά τραγούδια « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας» Ο άνδρας Διγενής παρουσιάζεται σε μια σκηνή της ειρηνικής ζωής και σπέρνει σαν απλός αγρότης το χωράφι του. Είναι εικόνα που απηχεί την ιστορική πραγματικότητα, καθώς είναι γνωστό πως στους ακρίτες παραχωρούνταν μεγάλες εκτάσεις στις παραμεθόριες περιοχές τις οποίες καλλιεργούσαν χωρίς να καταβάλλουν φόρους με μόνη υποχρέωση τη φύλαξη των συνόρων της αυτοκρατορίας και την αναχαίτιση των εχθρικών επιθέσεων. Επίσης, οι φράσεις ρούσια (εύφορα) χώματα, βαθύ λιβάδι, ώριο ζευγάρι υποδηλώνουν τον πλούτο του Διγενή και συνεπώς των ακριτών. Στη λαϊκή φαντασία οι ηρωικοί αυτοί πολεμιστές δε θα μπορούσαν να είναι παρά άρχοντες, άνδρες πλούσιοι και ισχυροί, γεγονός όμως που δεν απέχει από την πραγματικότητα, καθώς με τις μεγάλες εκτάσεις γης και το στρατό που διέθεταν οι ακρίτες είχαν εξελιχθεί σε ένα είδος ισχυρών τοπικών φεουδαρχών, κάτι ανάλογο με τους μεσαιωνικούς ιππότες της Δύσης. 22

Τα χαρακτηριστικά με τα οποία παρουσιάζονται οι άνδρες των τραγουδιών στα ακριτικά τραγούδια « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας»

Ο Διγενής δε δείχνει να βιάζεται να αναλάβει δράση. Η στάση του αυτή δε σημαίνει αδιαφορία, αλλά απορρέει από την αυτοπεποίθησή του, από την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του και στις δυνατότητες των αλόγων του. Είναι βέβαιος πως θα προλάβει τον απαγωγέα ακόμη κι αν περάσει μια μέρα από την απαγωγή. Η διακοπή της ειρηνικής εργασίας λόγω του βίαιου γεγονότος της αρπαγής δηλώνει συγχρόνως τον διαρκή κίνδυνο μέσα στον οποίο ζούσαν οι ακρίτες, γεγονός που τους υποχρέωνε να βρίσκονται συνεχώς σε πολεμική ετοιμότητα. 23

Τα χαρακτηριστικά με τα οποία παρουσιάζονται οι άνδρες των τραγουδιών στα ακριτικά τραγούδια « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας» • Ο Διγενής ακρίτας αποφασίζει να αναλάβει αμέσως δράση και πηγαίνει στον στάβλο για να ετοιμάσει το άλογο που θα τον συνοδέψει. Η έντρομη αντίδραση των αλόγων δηλώνει τη δυσκολία και τον κίνδυνο της αποστολής. Συγχρόνως η υπερβολή αυτή φανερώνει τις θρυλικές διαστάσεις που είχε πάρει στη λαϊκή φαντασία η μορφή των ακριτών, ώστε και η θέα και μόνο του Διγενή προκαλούσε τόσο τρόμο στα άλογα. Επίσης, τα αργυροκλείδια και ο στάβλος με τα πολλά άλογα αποτελούν ενδείξεις του πλούτου του Διγενή. • Ο Διγενής και το άλογό του άκρως αποτελεσματικοί φθάνουν στην εκκλησία την ώρα της τέλεσης του γάμου και φυσικά διασώζουν τη γυναίκα του Διγενή και απομακρύνονται γρήγορα. 24

Ο ήρωας, που είναι χήρας γιος, απολαμβάνει το γεύμα του. Χαρακτηριστική στους τρεις πρώτους στίχους είναι και πάλι η προβολή του πλούτου των ακριτών, που επιτυγχάνεται με τη χρήση των επιθέτων μαρμαρένια τάβλα, χρουσά πιρούνια, ολάργυρα πιάτα και με τη μετοχή ασημοκουκλωμένη κόρη. Ο πλούτος αυτός, που εδώ δίνεται με κάποια υπερβολή, ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα, καθώς οι ακρίτες εκτός από στρατιωτικοί ήταν συγχρόνως και μεγάλοι γεοκτήμονες και κατά καιρούς απολάμβαναν διάφορα προνόμια σε αντάλλαγμα για τις πολύτιμες υπηρεσίες τους.

Στο άκουσμα της κακής είδησης ο γιος δεν αναστατώνεται, δε χάνει την ψυχραιμία του και δε βιάζεται να αναλάβει δράση, δείχνει μεγάλη αυτοπεποίθηση. Η ψυχραιμία και η ηρεμία του έρχονται σε αντίθεση με την τρομαγμένη μάνα του. Τελικά, αποφασίζει να δράσει μόνο αφού η μητέρα του τον διαβεβαιώνει για το μεγάλο πλήθος των επιδρομέων. Η στάση αυτή του ήρωα δηλώνει την ισχυρή αυτοπεποίθησή του και θυμίζει τη στάση του Διγενή στο άκουσμα της είδησης για την αρπαγή της γυναίκας του. 26

Τα χαρακτηριστικά με τα οποία παρουσιάζονται οι άνδρες των τραγουδιών στα ακριτικά τραγούδια « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας» • Με απίστευτη ορμητικότητα ο γιος της χήρας επιτίθεται στους εχθρούς και τους εξολοθρεύει. Μέσα από την υπερβολή, τη γελοιοποίηση του φοβερού αντιπάλου, την αντίδραση της φύσης και τη θεϊκή παρέμβαση στόχος είναι να τονιστεί η τόλμη, η ανδρεία και η πολεμική ικανότητα του ήρωα, που η δράση του προκαλεί δέος. • Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο ήρωας επιδεικνύει τρομακτικό μένος και αγριότητα, που πιθανόν σοκάρουν. Αυτό όμως μπορεί να δικαιολογηθεί, αφού πολεμώντας ένας ενάντια σε πολλαπλάσιους εχθρούς είναι λογικό μέσα στην ένταση και την παραζάλη της μάχης να χάσει την αίσθηση του μέτρου. Άλλωστε στόχος του ποιήματος είναι να προβάλλει την ανδρεία και την τόλμη του ήρωα. 27

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Η γυναικεία παρουσία και τα χαρακτηριστικά της στα ακριτικά τραγούδια « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας»

Η γυναίκα του Διγενή. Φαίνεται η αγάπη και η τρυφερότητά της προς το γέρικο άλογο ενώ στα λόγια της είναι φανερή η χαρά και η ανακούφισή της για την άφιξη του Διγενή. Ευδιάκριτη επίσης κάποια υπερηφάνεια, αλλά και εμπιστοσύνη στις ικανότητες του Διγενή. «Πάψε παπά.. ο Διγενής ειν κ’ ήρτε». Είναι σίγουρη για το Διγενή και πως η περιπέτειά της θα τελειώσει. 29

Η κόρη στο ακριτικό «ο γιος της χήρας» Εντύπωση προκαλεί ο ρόλος της κόρης. Πρόκειται προφανώς για τη γυναίκα του ήρωα, η οποία όμως είναι βουβό πρόσωπο, δε φαίνεται να συμμετέχει στο γεύμα, αλλά απλώς ασχολείται με οικιακές εργασίες και φροντίζει τον ήρωα, στοιχεία που δείχνουν την υποβαθμισμένη γενικά θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή. 30

Η γυναικεία παρουσία και τα χαρακτηριστικά της στα ακριτικά τραγούδια « Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή» και «Ο γιος της χήρας» Η μάνα στο «ο γιος της χήρας» Ζωηρή αντίθεση προκαλεί η θέση της μάνας σε σύγκριση με τη θέση της κόρης. Η μάνα φαίνεται να έχει πιο ενεργητικό ρόλο και μάλιστα στα λόγια προς το γιο της υπάρχει κάποιος υποτιμητικός τόνος, αλλά και μια έμμεση υπόδειξη του χρέους του. Η ιδιαίτερη αυτή θέση της πρέπει βέβαια, να οφείλεται στο γεγονός πως είναι χήρα, οπότε εδώ και χρόνια έχει αναλάβει το ρόλο του πατέρα, αλλά και στο γεγονός πως είναι η μάνα ενός ανδρειωμένου, στοιχείο που ανεβάζει την κοινωνική της θέση. Η μάνα επίσης ενός αντρειωμένου έχει συνείδηση του χρέους του γιού της για την αντιμετώπιση του κινδύνου, γεγονός που έμμεσα του επισημαίνει. 31

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΤΣΙΧΤΗΣ

Η θέση της γυναίκας και του άνδρα στη εποχή των ακριτικών τραγουδιών «η γυναίκα του Διγενή» και «ο γιος της χήρας»; Στο ακριτικό «η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή, η γυναίκα παρουσιάζεται ως «λάφυρο» σε ένα παιχνίδι εξουσίας. Ο Διγενής και ο απαγωγέας, άνδρες διεκδικητές του «λαφύρου». Για τον άνδρα απαγωγέα η αξία της γυναίκας του Διγενή βρίσκεται πιθανότατα στο γεγονός ότι ανήκει στο Διγενή και δεν έχει καμιά αξία ποια πραγματικά είναι ή τι αισθάνεται. Σημασία έχει να κλέψει κάτι πολύτιμο από την ιδιοκτησία του Διγενή. Για τον άνδρα Διγενή, εκτός από την ενδεχόμενη αγάπη και σεβασμό προς τη γυναίκα του, το μείζον ζήτημα είναι η διεκδίκηση της γυναίκας του ως ιδιοκτησίας. Ακόμη κι αν στην πραγματικότητα την απεχθανόταν, όφειλε να διεκδικήσει με αποφασιστικότητα, ανδρεία και αποτελεσματικότητα το «κτήμα» του. Ο άνδρας ασχολείται με τα έργα της καθημερινότητας σε καιρό ειρήνης αλλά είναι ψύχραιμος, ανδρείος και αποτελεσματικός σε καιρό πολέμου. Χαίρει της απολύτου εμπιστοσύνης και σεβασμού της γυναίκας του. Η γυναίκα του Διγενή εμφανίζεται καλή και συμπονετική αφού φρόντιζε με τόση στοργή το άλογο του Διγενή. Έχει απόλυτη εμπιστοσύνη και προφανώς θαυμασμό στον άνδρα της και τη βεβαιότητα ότι θα φτάσει εγκαίρως και θα τη σώσει από τον απαγωγέα.

Η θέση της γυναίκας και του άνδρα στη εποχή των ακριτικών τραγουδιών «η γυναίκα του Διγενή» και «ο γιος της χήρας»; Στο ακριτικό «Ο γιος της χήρας» συναντάμε δυο γυναικείες μορφές, την κόρη – σύζυγο προφανώς του γιου και τη μάνα του. Μορφές με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η κόρη σιωπηλή – φαίνεται δεν έχει δικαίωμα λόγου – κάθεται παράμερα με μοναδικό σκοπό της ύπαρξής της να υπηρετεί τον άνδρα- γιο της χήρας. Αντίθετα η μάνα έχει σαφώς αναβαθμισμένο ρόλο, παρακολουθεί τις εξελίξεις και είναι αυτή που ενημερώνει για την επιδρομή των εχθρών, αναστατώνεται με την ψυχραιμία ίσως και ολιγωρία που αντιμετωπίζει το γεγονός ο γιός και δε διστάζει να του υπενθυμίσει το χρέος του. Είναι ιδιαίτερα δυναμική ως μάνα του ανδρειωμένου.

Η θέση της γυναίκας και του άνδρα στη εποχή των ακριτικών τραγουδιών «η γυναίκα του Διγενή» και «ο γιος της χήρας»;

Ο άνδρας-γιος της χήρας εμφανίζεται σε καιρό ειρήνης να απολαμβάνει πλουσιοπάροχα τη ζωή του. Υπηρετείται από τη σύζυγο ως αφέντης αφού αυτή δεν κάθεται καν να φάει μαζί του στο ίδιο τραπέζι και βρίσκεται κάτω από το άγρυπνο μάτι της μάνας που είναι έτοιμη να τον παροτρύνει να κάνει το χρέος του. Αναντίρρητα ο άνδρας έχει το χρέος της υπεράσπισης της εδαφικής ακεραιότητας και κάθε επιβουλής. Στα μάτια της γυναίκας φαντάζει αποτελεσματικός, γενναίος και ανελέητος. 35

ΘΕΜΑ ΠΕΜΠΤΟ Κοινωνικά στερεότυπα σχετικά με τον άνδρα 1. Στο τραγούδι αυτό παρά το γεγονός ότι η οικογένεια έχει εννιά αγόρια, μόνο ένα από αυτά προβάλλεται, ο Κωσταντής. Η εστίαση στον Κωσταντή μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την αντίληψη εκείνης της εποχής πως κάθε φορά μόνο ένας από τους άντρες μπορεί να έχει τον πρώτο λόγο σε μια οικογένεια ή κοινωνία, γι’ αυτό και μεταξύ των εννιά αδερφών ο Κωσταντής, έχοντας ισχυρότερη θέληση, ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους. Αν στην οικογένεια του τραγουδιού υπήρχε ο πατέρας, κανένας από τους γιους δε θα ξεχώριζε, υπό την έννοια πως αρχηγός της οικογένειας είναι ο πατέρας και όλοι υπακούουν στις επιθυμίες του. Η απουσία, όμως, του πατέρα αφήνει ανοιχτό το πεδίο για την ανάδειξη ενός άλλου ηγετικού προσώπου, το οποίο τελικά είναι ο Κωσταντής. Το οικογενειακό πλαίσιο ήταν έτσι διαμορφωμένο, ώστε ο ρόλος του συζύγου να είναι πατριαρχικός. Ωστόσο,στις περισσότερες οικογένειες σήμερα οι σχέσεις του άνδρα με τη γυναίκα έχουν αλλάξει.Οι άνδρες και οι γυναίκες κατανέμουν κατά εναν ισότιμο τρόπο την οικιακή σφαίρα.Έχουνε κατανοήσει ότι αυτά που τους ενώνουν είναι περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν και μέσω γόνιμου διαλόγου ανταλλάσσονται απόψεις,η γυναίκα είναι ανεξάρτητη και δεν υπόκεινται στην ιδιοκτησία κανενός άνδρα.Συνεπώς,οι αντιλήψεις οι σημερινές αποκλίνουν αρκετά από τις παλαιότερες,αφού ζούμε σε μια εποχή που δεν είμαστε αναγκασμένοι να υιοθετούμε μηχανικά καθετί

'συνηθισμένο',καθώς,πλέον η εναντιώση στους κοινωνικούς κανόνες δεν θα αμαύρωνε το κοινωνικό μας κύρος. 2. Ο Διγενής Παρουσιάζεται πολύ δυνατός και με υπερφυσικές δυνάμεις. Όπως έκαναν οι ακρίτες σε καιρό ειρήνης, ο Διγενής παρουσιάζεται να καλλιεργεί το χωράφι του, παραμελώντας ενδεχομένως την γυναίκα του ή αμελώντας να μεριμνήσει για την ασφάλειά της. ‘Όταν έμαθε από το πουλί για την απαγωγή της γυναίκας του στην αρχή, επειδή είχε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, αναρωτιέται αν προλαβαίνει να τελειώσει την δουλειά του πρώτα. Έπειτα απευθύνεται στα άλογα του, τα οποία τρομάζουν από την ταραχή του, όλα εκτός από ένα γερασμένο που προσφέρεται να τον βοηθήσει, επειδή η γυναίκα το περιποιούνταν συχνά. Με τη βοήθεια του αλόγου ο Διγενής κατορθώνει πολύ εύκολα να γλυτώσει την γυναίκα του, πράγμα αναμενόμενο από κείνη που ήξερε πόσο δυνατός είναι. Ο γιός της χήρας Εμφανίζεται υπερόπτης, γιατί νοιώθει παντοδύναμος και για αυτό προτίθεται να βγει στην μάχη μόνο για κάτι που αξίζει για την παλληκαριά του. Το πλούσιο σπίτι και η στολισμένη κοπέλα που τον υπηρετούν δηλώνουν μια ευμάρεια η οποία με τη σειρά της προδίδει την ευγενική καταγωγή του αλλά και τις ικανότητες του. Παρακινημένος από την επιτίμηση της μητέρας του, βγαίνει στην μάχη να αντιμετωπίσει τους εχθρούς. Ο τρόπος που μιλάει στο άλογο του- το οποίο έμμεσα προσωποποιείται – δείχνει την συναισθηματική εγγύτητα που υπάρχει μεταξύ τους και συνάδει με τον ακριτικό τρόπο ζωής. Οι πολεμικές του ικανότητες είναι

τόσο μεγάλες που όχι μόνο διαλύει τους εχθρούς του, αλλά αρχίζει να καταστρέφει την φύση, η οποία διαμαρτύρεται και αναγκάζεται να κατέβει άγγελος κυρίου για να τον σταματήσει.

3.Στην αρχαιότητα, η γυναίκα ήταν προορισμένη να φροντίζει το σπίτι και τα παιδιά. Η θέση της βρισκόταν στην οικογένεια, κάτω από την κυριαρχία του άνδρα, χωρίς συμμετοχή στο δημόσιο βίο και χωρίς δικαιώματα στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς της και τη διεκδίκηση μιας θέσης στην κοινωνία πέρα από τη θέση της μητέρας και συζύγου. Η θέση της ήταν κατώτερη μέσα στην οικογένεια και κάτω από την εξουσία του άντρα- συζύγου ή του πρωτότοκου γιου μετά το θάνατο του συζύγου ή κάποιου από τους συγγενείς αδερφούς ή θείους. Οι γυναίκες έμεναν στο σπίτι. Από το ακριτικό τραγούδι προκύπτει και η θέση της μάνας στην συγκεκριμένου τύπου μορφή οικογένειας. Ως γυναίκα ήταν υποχρεωμένη να δρα παθητικά, περιορισμένη μέσα στα όρια του σπιτιού. Η παρουσία της ανώνυμης κόρης είναι ενδεικτική της θέσης των γυναικών. Οι μόνες πληροφορίες που παίρνουμε για αυτήν είναι ότι κερνάει τον ήρωα και ότι είναι “ασημοκουκουλωμένη". Από αυτό προκύπτει ότι o σκοπός των γυναικών είναι να υπηρετούν τους άντρες του και να φροντίζουν το σπίτι γενικά. Παράλληλα, σημαίνει ότι οι ίδιες ως προσωπικότητα δεν έχουν καμιά αξία κι αντιμετωπίζονται και οι ίδιες ως απόκτημα και όχι ως άνθρωποι. Η αξία της κοπέλας στο ποίημα είναι δοτή, τα στολίδια που της έχει φέρει

προφανώς ο ήρωας και με αυτά λειτουργεί ως ντεκόρ και η ίδια, προστιθέμενη στην υπόλοιπη πολυτέλεια του σπιτιού, δείγμα του πλούτου άρα και των ικανοτήτων του άντρας της. Η γυναικεία παρουσία μειονεκτεί τόσο σε επίπεδο μυθιστορηματικών προσώπων όσο και σε επίπεδο γυναικών συγγραφέων. Οι γυναικείοι ρόλοι που υπερτονίζονται είναι της μάνας-συζύγου-νοικοκυράς. Οι γυναίκες παρουσιάζονται προικισμένες κυρίως με ηθικές παραδοσιακές ιδιότητες ενώ στερούνται σχεδόν ολοκληρωτικά από διανοητικές. Ο γυναικείος λόγος παρουσιάζει κάποια ποικιλία όταν οι γυναίκες απευθύνονται σε ομόφυλές τους ή στα παιδία τους. Αντίθετα μπροστά στον άντρα οι γυναίκες αποκτούν την κυριότητα του λόγου μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις επικοινωνίας. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ Ο ρόλος των δύο φύλων στις σημερινή εποχή διαφέρει κατά πολύ σε σχέση με τον ρόλο που είχαν τα δύο φύλα τα παλαιότερα χρόνια Σε άλλα πράγματα φαίνεται ότι υπερτερούν οι γυναίκες και σε άλλα οι άντρες. Όπως και να έχει, ο ρόλος των δύο φύλων είναι διαφορετικός σήμερα σε σχέση με τις παλαιότερες εποχές Ο ρόλος των δύο φύλων παλαιότερα ήταν ένας διακριτός ρόλος. Το κάθε φύλο είχε συγκεκριμένες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις ενώ ήταν αδιανόητο ένας άντρας να ασχοληθεί με μια “γυναικεία” δουλειά και μια γυναίκα με μια “αντρική δουλειά”. Τα φύλα ήταν πλήρως διαχωρισμένα ως προς το τι πρέπει να κάνουν και πώς να συμπεριφέρονται. Ο άντρας ήταν ο αρχηγός του σπιτιού και ήταν αυτός που έπαιρνε την τελική απόφαση. Σε πολλές περιπτώσεις βέβαια

συμβουλεύονταν πρώτα την γυναίκα του ωστόσο και πάλι αυτός έπαιρνε την τελική απόφαση. Ο ρόλος των δύο φύλων σήμερα δεν είναι στατικός. Αποτελεί μία δυναμική ισορροπία που μεταβάλλεται συνεχώς συνήθως προς το καλύτερο όχι όμως πάντα. Σήμερα, οι άντρες και οι γυναίκες έχουν σχεδόν παρόμοιες υποχρεώσεις και δικαιώματα (στις ανεπτυγμένες χώρες) και ποιο πολύ θα λέγαμε ότι μοιράζονται τα βάρη αν και πολλές φορές φαίνεται ότι το βάρος το σηκώνει μόνο η μία πλευρά. Οι γυναίκες πλέον συνεισφέρουν και αυτές στο εισόδημα του σπιτιού και πολλές φορές μάλιστα πιο πολύ και από τους άντρες. Από την άλλη πλευρά το να βοηθάει ένας άντρας στις δουλειές του σπιτιού δεν αποτελεί πλέον ταμπού (κάτι που οι άντρες παλαιότερα ντρέπονταν να το πουν). Σήμερα, οι άντρες και οι γυναίκες έχουν σχεδόν παρόμοιες υποχρεώσεις και δικαιώματα (στις ανεπτυγμένες χώρες) και ποιο πολύ θα λέγαμε ότι μοιράζονται τα βάρη αν και πολλές φορές φαίνεται ότι το βάρος το σηκώνει μόνο η μία πλευρά. Οι γυναίκες πλέον συνεισφέρουν και αυτές στο εισόδημα του σπιτιού και πολλές φορές μάλιστα πιο πολύ και από τους άντρες. Από την άλλη πλευρά το να βοηθάει ένας άντρας στις δουλειές του σπιτιού δεν αποτελεί πλέον ταμπού (κάτι που οι άντρες παλαιότερα ντρέπονταν να το πουν). Όσο αφορά την ανατροφή των παιδιών είναι μία υποχρέωση που μοιράζεται στα δύο με τη γυναίκα βέβαια να έχει τον πρώτο λόγο. Την τελική απόφαση σε προηγείται μια εποικοδομητική συζήτηση πολλές οικογένειες εξακολουθεί να παίρνει ο άντρας ωστόσο

τις περισσότερες φορές έτσι ώστε να αποφασίσουν όλοι μαζί. Οι μαθητές: Θάνος Μόρφης Νίκος Μαλτέζος Αλέξανδρος Μπαλαμπάνης Σωκράτης Κορμπάκης Μιχάλης Μιχαλόπουλος