tr 003 / Tytuł Roboczy / Working Title by galeria 2b / STEP / tytuł roboczy

tytu! roboczy 2004.11 (003)

DQQFFFQKFDgm4sYVn9r[lji+it++t?))(=~!~!_>-””””^^^^^^^^’’’’;`,:``:,``:,,`,,``:.......... ... ...... . ....,::;;;``...............``’;,.. ..... .................::`,::`;’’;;;^^^^^^^^^””””””<!!\¬”””””””””\!!!~~=)?)i+ij121%7l}l%£ucI6aG*5yameUbFdgFPXK###RRR QFFDDFWWQQZmmOL&n9J}7}ttt++tt?)()=~~~!!>_”””””””^^^^^’’;’;;;’’’;’;:,’:,:,``,......`... ......... ... .... .....:,`,;;’,`........ .....``’’;:............................:,`,,``,,`’;;’’’^^^^^^””””””””>>!!!!!/_\/-”””_<>!!~~=|?)iil{%1[vjl7]%uICywV8G&aV*GhqQSFFDKX###NNN DQQFDKWWQQqmmV4&s£%jll+++t++t(?()=~~!!!\<””””””””””^^^^^^^^^^^^^^;’;;;,,`:,::.`....... ...,:::..............:,`,`:,;;;::....... ...::,`’^^;:..........................`:``’;’;;’;;’^^^^^^^^””””>-¬_\!!!!!~~~!!-\¬¬<¬/¬!!!~~==?)t++%1][v}lj%fII£zTGemO&mxmhqFdDQDKW###RRR PFDQPWXKPDZemLOTy3v1}l}iti+tti)||=~~!!-_\””””””””””^^^^^””^^^^^^^^’’;’;:’;’:,:....... .::`,,:`,,....`,.....,`,:`:,;;;’,``...... ..`:`:`’^^^;,:.......,,....,:::.....::,:;;;’’;;;’’^^^^^^^”””””_!!!!!!!!!!!~~~~!!</!!!!!!!!~~===)+ij%1rv%[]vJrcIIonGxGYLxZeSDPPPFWWX###EEE DQPQKWWXKQbm8VL6wr1}}jj{7+it+i(?|=~!!>_¬\/””””\¬/””””””””””””””^^^^^^^’;^^’;’,:....... .`:``,,’’`,..``:`,,..,``,,,`’;’;`:,:........:`::;’^^^’,,:::.,:,,,,`..,,`,,..,,:,;’;;’^^’’^^^^^””””””””-!!~~~~~~~~~~~~~~~~!!!!!!!!!!!~~=~=|(+i[1f%v[]%rfJ22z&mhe00xZgAQFDPPDK####NNN FQPFWW#KXPhm*V5y£c%[{{{jl+itt+(|=~~~!_-_/”””””!!_>””””¬>_¬¬>”””””^^^^^^^^^^^;;:::,:......`,,;`::’’:,`:::,,,``:,:::`;’’^;;``::.......,,,::;^^^^’;,,:`,``:’;```:,`:,:..``;’;’’’^^^’^^^^”””””””<!!!~~==~~~~==~~~~!~~~~~!!!!!!!~~~~~==)|++jv23]]13f23r3okxhe0k*UqFPDPPPQWK###### DPDQKWXXQgm0YY5yur[1jj{77{}tit|)==~!!_-\\>-/>!!!!_!!!!<-\!!!<””””””””””””^”^^^’;;;;,,,,,,``’;’;’;;;,`::,,:`,`,``,::;;’^^’;`:``,.....,,,:,’^^^^^’:``,:,`:;;;:,,,:,:,``;;^^^^^^^^^^^”””””\/!<!!~~~==(?=====)|==~~~~~~~~~~~~~~~~~~==?|?++71vJ]]1%r3[3IyVexhY0mhbFPPWWDWPW##RNNN FQQFXKQQSx8L&Y6Cur%j7j{jj}{}ti?|?=~~!/>¬/¬\!!!!!!!!~!!!!<>¬>”\-!!!\<”””””””””^^^^;’;,::`’’’;’;’’^;’’’;:,`,;;,,,::`;;^^^^^’:,:,,:...::``:’’^^^^^;::`:``,`’;’;’;’;,,`;;’^^^^^””””””””””><!!!!!!~~==|??|||==|)(?=~~~~==~~===========?)i++{v%3v[[vJr[rI5L8hhkOmhdFXKKWXKXW##ENNN PDDPWKXDZGGLOswC$3v777}7l{7lti|?)=~~~!¬>_!!~~~~!~~~~~!!_/\¬<-¬!~~~!!!!!¬”””””””””^^^^’’;^^^^^^^^^^;;’’’,,’’’;’’’;;’^^^^^’’:::,,:...:,:`’’^^^”^^’,,`:`,`,’’’;;;;;;;;^^”””/_>!!!!>¬>!!!!~~======((?(?iti|?()))()========|)|(?(|)==)(?it{7[1331%]Jrfcu5k888V&OeUFFXWWWWX###NRRN DQAPX##WPxmkYny9or17{ljl}{j}i+i?|==~~!<>!~~~==~!~~~!!!><>!!!!!!~~~~~~~~!!!_/_”/””””””^^^^^^^^^^^^^^^^^;’;;;;;;;^^^^^^^^^;;;:`,,,:::``:’;’^^^””^^;;’;;’:;’’;;^^^^^^^^”/!!!~~==~~~~~~~~==??()(|)|i)ttiii+)|?|)((?))|(|===(||))((())|++il%]%f3]vJrfJroT&8*44k8eAQQWKKWWX###NRRN qSDFK##WPx*4Ys69ucv{7l{7}}ltit+?|)=~~!!!~~~==~~~~~~!/\”\!~~~~!~~~~~====~~~~~!!~~~~!!><”””^^^”””^^^^^^^^;;^^^^^^^^^^^^^^^’;’;’:,`:`:,::;’’’^^””^^^’’;;’;;’;;^^^^^^^””!~~==)|?||)))(??(|?+titi+it++itl7+ii?|()()|?|||(===|(ti+it|?)tti}7v22fcrr3cc3£6aL84VY0mADQDKWWWKW###RERN SPPQKWKFFe8Os9zuc31{}{7{7j{iii+|||=~~!~~~~==~~~~~~!<””>!~==~~!~~==============(|(==~~!!_””””””””^^””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^;’’;,:,,,`:`’’’’’^^”””^^^^^’’’’;’’^^””””””!~~=|?tt+i+i+t+t+)(ii+{7{7l}{ll7{%[jji|?=||?(()||?==(|i++ii+ttiitj{%f33rcr3fc3Iya&000&0GgQDXKXWWKW####NNN dqDKWXDDdhkn5yoCf][l}l}{jj{i+it?|)?==========~~~~!!\””<~=?|=~~=(|((===))))ttiiiti+(?|=~~~~~!__¬\””””””^^^^^^^^^^^^^^””^^^’’;;`:```,,;’;’;^^””””^^^^^^^’;;^^^”””””-!~=??(|tlj}77}tjjljj{{l[[fv[%1]]v[[v1ljt(|(?()||?||)()tiilli++t++7lv23f2f3Jrff3f£wnV08Y*GZFKWXKWXW######NN SpQXWXPPAeLT9z$c3%%l{l{l{jlt}+ii)|())|(?())====~~!!\/¬!~===?=))(((||(|)(+i}7ll}77l+tt))|||?=~!!!!>\/””””^^^^^^^^^^^””””^^’’’;’::::::’’;;^^^”””””^^^^^^^^^^^^”””\!~=?==??i+j{v%%jjj%11[1l7vfuCC$f2]%[1v1][jt(||(|?(tiii((i{7{}j{it+}lv]33ccr23cfc[Jf9s4***G*SQWXWKKWK#######N gbFQPQFbq*4z6CcJv]]}{jllll{{}{+tii+i+tt|?((?====~~!!!~~==)((?titt+ttt+i7}]%3fJ21v%%vl}jj{{+i?===~!!!!-_”””””^^^^^^”””””^^’;’’’;:,`,`:’’^^^^^”””””^^^^^^^^^^”””/!~=?|)))+t{l%%13rc3J$CIf2f2Cy69zoo$cv%]v]%ji??===|)(i+itt7{]]1%[}j77v1fJu22fc3fc%1%rwn&*xG8mZPWXWKXWK######## ZqQDDDUee45wI2cc[1{lll}7l}jl{{7i+t++i+t|tt()?====~~~~=|?()??iit7tt++tllv[rJfcJ3f33Jf31[j7j77t+t|=~~~!!!\””””^^^^^””””””^^’’’;’’’`,,`:’’^^^^^”””””””^^^^^^”””””/~=??|?|iil1]v2232£IIzo66oo96woy9zoz£J1%%{7ti?(=~~~~=(?+j{l{%v3rcvvjl%[f£I£IC£c3Jv1J3yaLmx*G8gFKWXXKKW######## AUDDgqeGmLT$32r3[{llj}lj{7[]{}{}7{}t+i++ttit?|(======||)||()i++7itjj[2cJ£$CCuI69yzoo96CJ3%rr1}7i(=~~~~!\>”””””””””””””^^^^’’’;;;’:,`:;;^^^^^””””””””^^^”””””¬!!~(??|+ii}v[rJJJI96y6yooasnwwwCJJfc]1{ttit((?==~~!!!~=(t}j}%v[cf£C2%[v1fCI$$CI£221]r2osG*eGmmxQWKKXKWK######## bddAehxG8Ls$Icf1v7}7{{7{1%vl7{{v%{j}i+{jjlt+i?))()))))==||()|ti++tl1cu£$u9zw9ysT5O4sT66oI3JJc]l+?=~~~~!!¬<<”””””””””””^^^^^^^’’;’`:`:’;^^^^””””””””””””””””<!!~=(?(|t+71[1rJ£wyy9wozowo9oC£r%%7t+|)|?|(?=~~~~~~!!!~=)it}}[v2f3u6uJ]v]f2uu$£$CcJ[1rco&Gmh88*xgDWWXWWX######## UgShhhm*8L5yIrJ]]{ljl}7v]17llvvv%]vv%%1]l{+ttt))))?===~~~~=|((|((i7]f33fJuwzzwn55asTa5oyoIc2J]%7+(==~~~!!!!/\”””””””””^^^^^^^^’’’:,,,;’^^^””””/””””””””””__!!~=(??)i}{[[2rcuIyoz9zI£32c%%l+t+)|=~!!!!!~~!!!!!!!!!!~~=|tt}]rfr3£69w2%[22$$CI$£2f%133oLG*m8GGxbFKKXWKW######## xxxehem8G4soIcc1[{7jjj}][%}7]]%][]3JIrcv{+tti+)?)?=~~!!<\!!~~====(t7l[]v1Jru$6y6yo9zwzzo6Ifrf1]7{i)==~~!!!!!!<>”””””””^^^^^^^^;’::,:;’^^^”””””/<””””””””</!!~~=|(|i+}[fc2uIII£££u$$317j+(==~~!!!//”””/¬!!!!!¬_\!!!~~=|ii{[2f2IIzzwCcfJ$y6yzo$u2%f3CaV*hx8m*xSPW#XW########## 8G*8hmGmemwC2JJ][li{lll[[%77l%[]r$uI6£31j+ttt)||==~!!¬/””_-!!!!!~=((?)?t+i+}}]v1rJr22JJJ3J2v[]3]]li|(==~~~~~~!//”””””””^^^^^^^;;`,,:;’^^^””””””><””””__¬>!!~~=)|(t7v13I$uC£I3r[[1%ji+)=~!>””””””””””””””--!!_>\¬!!!!~=?ilvcJ£u$Iw6$223$wz9oI9£f]]cyT4GGGexGeqFX#W########### Gm8GLL8hUGocfcrv]}++j}ll[1}}71[2Iu6uIrv{ttt|))=~~~~!_”_//!!!!!!!!!~~~~~~~==||till{7]v1[]1[[%1fcv%l+||?|==~=~~!!<”””””””^^^^^^’;;::’’’^^^^”””””””-/</-!!!!!~~=?|+t{v2f$ywI2cJ]jl++|(?~!!\””””^^”””””””””””>!!!¬/!!!!!>!=?i1[2Cu£y£C9I£IC6woC£££3%3£zaLGm8xxeepFX#W########### OL4Vn&*hxOocfr2%%{ttjl{}v]{7}vv3uz6uJ%ltt(()=~~!!!!!</_!!!!!!!!/<””””””””<<!!~~=?|ti++t+{{}j%]]][v7ii(?((=?=~~!¬”””””””””””^^^;’:’;^’^^^^^”””/_>/¬_!!!~~~~=(??ii{[rC££I3%1]}++)|?=~!¬”””^^^^^^^^”””””””””-/!!!!!!!!!<!~)i{1[fI£9uIz6£r$69z£$I$cJc2zs&YV*exexgPX############# O455skxde4C1]c3%}i++ij{{jl}l{v%I6z£ffv7t(||=~~!!!!!!!!!!!!!!<\_”””^^^”””””””>¬<!~==(||||iiit+l]%%[1lt+i))|(==~!>”””””””””””^^^’;;’’^^^^^^^”””///¬!!!!~~==)|?)tt71r$z$r]]7tii)|((=~!¬/”””^^^^^^^^””””””””\<_/!!!!!~~~!~=|t7l][fC9£CwoJ3f£9ywIIuJ2J26a4GL*GhxdZDW############# Vaz9Y8hxGTr[1]rvl+tti{}}}7j77]f£CIrJc1{t|)=~!!~!!!!!!!!!!!!->_”””””^””””^^””””””¬!~~~===(?|?+i+7vvvv]{jt(|)(=~~!-”””””^^””””^^^’’;’^;’^^^^”””_!!!!!~~~=|||iiil1Jc£$c]l7ti?)====~~!!\¬¬””””””””””””/\””¬!>>-!!!!!~~~====|++{]13£y£$u£3JrCuz6z£$Jrrc6TOY&&8GexeFX############# nT9TY*G*G6[7j[c]7iiil7}jl%vv1vfrrJ2c3[[ii|=~!!~~!!!!!!!!!!!!>-””</--””””””””””””>!!~~=====?||)|t+}v[1[{+t?(?=~~!!<\””^^^”^^^”^^^^;’’;;^^^^””””_!!!!~~==)|+tjj13uu$f1lt)???==~~~~~~!!!-_/<_-!!!!!!!>>-!!!!!!!!!!~~~==)|)(ttjvv3IoCIu$u33$CyowC$£23cynsL4***8xebPX############ 6zsLLmmkV9%77%]]j+t+}}7{jv[%{}]1]2rc3%%t+?=~~~==~~~~~~===|()((|))iti))===))|=~!!~=========(|===||ti711%7li+?|==~~!!”””^^”^^^^^^^^;’;’’;^^^^””¬!!!~~~=??|t77[2u6u$[li+|)((====~==|(?|)|(|))itt{l}7t+)+itti|t?)===)((||++tt{%fcIzCcrJcCCC£$£9y£$rr3u6anOV8GmGexDDX############ zzOGG*GLaI]j%v]l}+tii+ll{%1{}{j{lv1]r]1t+|====|)===???i{71%frrJC6o6oy£fv[13]{t++ti+++)(|)?))====()(+}[[[[l7tt?(=~!!/””””””^^^^^^;;:`,’;^^^^””_!~~~~~=|)++{%JCwIJ%{i||)|)?))(|(+tt7v][v2f$ywwaV*mO5o9wzww$ucv7t++i?|))t+ti{%2£9z$Crf3uII$£6z6£31]cIoaaaL*88m8AQQK############ ya*8GY8kT$f]]vl7}lttitjl}17{ll{l7{[]]v{}t?)?((?+++7l[J6zwz9a5G8xeSgqAh8OVkmY5$C3cJf111}jii+|?=====(|+jjv%1]}7ti|=~!_””””””^^^;^;;`,``’;’^^^^”\!~~~~=)?tij%cI9zc1lt(|)|(()(i+}1vJcJc9wLYmxeGxbDQQQDbemmVkLV0TzCIJ1{t+i+}}7113£wour31ruCcfuuz6I2]vJuya6a4Gm8G8bFPX############ 5T88GOV5y£r1%jjl7j}+++i}%1ljlll1vv%[%[%7t+((?ttjvr29TOGG*kTaVmADPpQPQdpbhUgA*OOy9Iu$zyIc%l+i))((===(?t+jv2c[1lt(|~!”””””””^^^;’;,,``::’;^^^””-!!~~~=|+i}]rIww317+)?|??((|+l[ry69uJryT8hSShxeZZdpApgpeVno5Om*8V&Tzu]l{l7j7112$6y6fr2Jr33f3CooIr[fJ£wzw55Y8m*mAPDDW########### nOm88OOa9wu[]}l7l}jit+t{v[%l7jj[[%[}[vvv}i+i+1]Coak8G8GmnyJ£58AdxhhxbQbdppFASe&ao£w6yz5wwc]}tit|?|(|?+i}]]rcJ][t+=~/\”/””””^^’’`:...`,;’^^^”””<!!~~=|it[fo6oCf}tit)|)iit7]rw6sanyIuw4xbdx8GexGxm*mhe*kCv%J6TaY***&aCr]1v]]%r£z992c3rrfJffu$u$rv3$66w95akGmGGdQQFX########### 0kGmG&naszc[1j}l{}7it+il}v[77ljj}}l7[%%[jtt{v$oVV**mG4sJli(i$4G8YsaLhAehm**heGno£IcffrCwyw£3%{itt||)?ti+71%3J3f]t)=~!!!-”””^^;;:`....:,;^^^””””¬!~~=?ilv$96wJ]}it+t)titjvCynTo$£$9TV8*8kn5&0&LO04VkGm5f+||+l1$a0*8LT6u2%1[[c£yoz3c22JcccICC££31ru9C$osn0mG*mhgFD############ kYG*8Y5ns9£[]llt77}iiiiij1][j+++j{jv]J1[jv]J90G8eG*sw3l(~~~+rTnT9oy9£$uy5&k4GVof%[v1]vrcu99Iu3]l}++ttt++l{1%f£I3%+?=~~!/-””^^;’,:....:`;^^^^^””\>~~((i[$9Tzuf[{l+t+t+j]c95nnwCcrC9&8m8LTn9f}+7c6nnTa&zr?!¬!=(i]w088G4T6I3f23£o9w$rrfcff$uy£Cc3cfCI$£665V8*O*eSbPW########### L08mO5awn6Icvll+{j{ltt+ij{}7ll+tj}%[r3[v%rynLmmGmOO£7)~!¬!)]9&swnssf(~=i2TTa5nnJii}%[[]v%Ju9z$r]{l}+t+i7lll11ff21{i?=~!/_””^^’;,:...,,:’;^^^^”””¬!~=)7Cs5nw2]7ll{it7{%26Tno2rrJf$w&GYkn5&$)”^<tzsYs6nsI+~/>!~|+190GmY&5yzC£IC66z$CIIuI3II6C3fcfI$£2IoyonkmLO*epQW########### GGG8Ln69nyo2vli+j}}itt++tj{7lljjl7[1f223c90G*m88kouj=¬”””~tI&YsoTYV]!^¬?rTzz95ar+=?i}1}j{]3u66Ic3v[{j}}j}7}}j]1f3%7|=~!_”””^^;;,,...:,:,`’;^^^””/!~|+Jw0Tzf1%l7{j}]vcCzzwIfv%[%%[u5OOTnOx5i¬”_+C0kTo456{~””<!~=+16V8&&G4VTzyzwoyow66£CJCCIr2]%r£$Cruuy9TYGVL*exFF########### 8*GG5owy5oo1j+tt+tj}jtt+i+7}7}{}j1[33uu9zOGxe8mL5$7|!””””=7a8Gsn&mmI~”~t3Ta5zss2t!!~|tjlj}%]3Iwu$cc%]1]7}7jl{j}[%vl)=!¬”””^^^;;::...`,:`,’;^^^”””!~(lu54a$J][[]v132CzozuJ1%1J17it16VOsnY88wJ1[r6Y0sT*4n[=__-/~~({uw&00mG8&s5595wz69yuIrrJJ2vv[£9Cff36zoT8G80m8xdP########### *G*0T6an4T9[ji+i+i+t+tl}ttt+ii77]1f3$6z9T*xx84LwC7|~/”””¬|15Yksn&meVvi}ronTa5TTf)¬””!=t{j{j{vc2I$£rf3[%][1%}}{}7v[lt=!_””^^^^;:::.....`,:’’^^^”””!~)%yn5wJ[[]]%c2f$zu£31v%v%v7(==iyOssTV*hhqe*Y&00nkGmO]|_\\!~~?+v$9y0mxx*8OTs5aozwzIf2f3][llvJuf3r3$o6TG8*GG**AP########### mmmOsaaYOT9%litiiti+ij{j{++ti+il1JJICw6z0*hh8k9£3+(~!_-!!(%zk0T5s0hUx888L55TaTaf)”^^”!=ti7l}{j[f3JJrrcv[%v}ljt+illji(!\””^^^’`,``......:,’;’^^^”_!~ivznyr[%[][332crJJv[v1%%1}?~!!+IOOTzTT8gPPUh*&naLm*Tr)!_¬!~~)i[2f£9LhZSe*ks5699yzr3ccr%{{j[3cf11c2Iy5G8GGGG*pQ######NE### GGGLsnY&kay37++tttitit}j7}it+++lv22£CIoyY**m0yc]{+|~~!!!!?lun4sawamFK#QdGTwnV&5v=^;’’^<=(+7jl7{j{v[33vv[{{{j++iiij}t|~\””^^;;:,`... ...`,’;’^^”<~=t39z£]l7l%11%%[%[{}77%1vi?!”””)vn0VoynkhdQSSm0as4m&n%)!!!!~=)i7{]1ILhbdh8k55wozwCr1v%]jtt}]]][]]]f£uT0ee8G*mgF#######RRRR G8V59an&Ynyf[{it+itiiti}j}+iititlv22£$IznVV0Vw[+t))=~~!!!=icn&nw6yamxee0n6sT&59{!^;’’^^_~?+{7}77t7}}%{jll7j++iittit+)~!””^^;’,::... ..`,;;^^”\~=iczCr}t+i{j}}l{+}}][]1j+|!”^^”~lzn4Tsnnk&Gm8Vsz5VxG6}(!!!~=()t{++lILhxxxmYTa9zyC2]j{j7ii+{71[vl1vfc$zOhee8G8SX#######ENNE &OTss5VL&sy3%}i++++ttii7}{{iit)+t7%JJ£yw504asIl((?|)=~~!!~([T*Y6wCyT4YnsT5nnVyc?”’’;;;’^>=)+tittiitit++ii?|)|(((?+t++=!””^^;’,:,... .:`’’^^”/~)t2Ir1t?))(()|+++++itiit)!”^^^^-=%zLsaTTTo5sTs5T&L*a[(=!!~==|(ii)?i3s*G8*m04s5oIJvjttt++ii{7vv{{vvvJ£sVxex8*hZW########RR# kYakLmmkYsoc%7t++iiti+i+t{{ti+titj%[c$6sOkL5zr+)?((|=~!!!!~i6m0azownsnysTLTTO£7~^;’’,,,^”!~=)(|ii(?)=========)()(?iit|~””^^’;,::... ...`’’^^”!=?73£rlt?=~~!~=|ii+)~\!?(=\^;’;’^\)3aa4sTTTso6T5488L£i=~~~~==(?it?|i1sG**8GmYknyf]}+ti+++ii}l1]vvv%3cCn&epxk0xPW########### na5O*hGYYa9c%li++tt+(ttitti+i+++i{{[3zT4VLsswci|==?|~~!!!!!?[aYY5sTa5T5a4Yno9}=”;:,,`:`^”””¬!~=?)?)=~!!!\_<<!~??||tti?~_””^^’,:... ...,,;^”¬!=(jvr[t+=!/””_~=?++~”^^/~!”^;’’;;^!t2w5&4&45n6s8hG0I+(~~~~===||)(~=|[wkO04Vm8&n$2%tii+it+til{j[[vv[rcos0GeGnOmF############ swyV8hGGL59c1}ti+ti++(++ttittttti{%J$sOLaa56y3+=~~==~~!!~!!~)1TGmm8YkOL&mVLyv)/^``:,,’’^””^””!!~)|)=~!/””^^”>~=(??i+i(~>””^^;:`.. ...`,’^”/!=?j12%+|~!”””/!~)i+=-^^””””^^’;’;;^!tfsk8G*GVLkmemz7(~!~~=====|(=~=(]yOnasV0kL9C1j+iit+i+i+7v}{]%%]]r9s4GGVnT*F############ 6oyoGxh*mk5$1}+t+i+))||+ti+iti++t7[rC95syy66oJi=~!~~~~!!!~!!!?1osYGmkGmG0ayj)”^:`:’’;’^”””^^”\!~)||=!<””^^;^”!~(()(+)|~!”””^;:`.. ....:’^”_!=)i[]1t)=!\”””<!=|)=!-”^^^”””^’’;;;^!(vus&kLkanLzJi=!!!~~==~~~=~~!=t3wT59aTTTyIc]}++itiiitljj}jv][%[3oYYO596ahW############ nyJ9Yexhmk5I1jtt++()))||())?))?)ijvrc£99w$£Cy27|~!!!!!!!~!!-”/=lrzT0LGm4n27=_^;``’’;;^””””^^”!~||(|~!””””^^^”!~==|))|)~!-””^’:`.. .....:’^”-!=?+v11}i=~!!<¬>”!~)?|=!”^””<¬”””^^;;^”=i[J6oo$3[+?~!-!!!~~~~~~~!~~?{2w96z6yyywf3vj+itt|)+ttjj{l[1%v]Iwk*O£36Yb############# aw2rs*xeh05$]7iii|?|(|()|)=====?|i+{%vc332fI£I1+=!>-!!!!!!\”^^”!)71c£u$fj?~”^;:’’’^^^””>>”””<!~==~~\”””””””””!~==||??|~!>””^;;`.. .....`’^”¬~??il%]}+)=~~!¬”””\!~==~/””>->””””^^;’’^\~?+ii+?=!””””\!!!~~~!!!!~=+]I9oy6wyufJv[j{i(??|(itt+7l7v[111uy0k92v68F##R#####RNEEN &TC$z&*h8&nCc{t+it|((?|)||=~~~~==)(tj1]1Jc2JC£Iv+=!>/\_>!>””^^^^”!~||t(|~-”^’;’’^^^””””-/!!!!!~~~!_”””””””””>!~===?()=~!!<”^^;,,. ....`’^^<~|(i}]]7t?|~~\_””^^””-\!!!!\/””””””^^’`:’””_!>_”””^”””/!!!!!!!!!~=i%$ooI96$If%[177i()((()++t++l%v1]JrC5naI[3agX########NNRRR 406rIoYx8ma92vlttt??it|||=~~~!~~~=(|t}77v%1JcI$cl(~!>”””””””^^^’^^”””””^^’;^^^^^^^^””””/!~==~!!!!>”””””””\_-!~~=~=||?=~!!/”^^’;``. ...:;^^_~((t{]%lji|=~<¬”””^^^””/!!!_””^^^^^^^;`,`;;^^^^^^^^””””_/\_!!!!~=ij£95youuc%[{}+tt))|=))|)(it{{%]2c23$nno£3oGF#####R###NNRRR *&y3f£amemO93v}tiiiiii?(=~~~~~~~~=?|++jjl11c33£C1t?~!\”””””””^^^^^^^^^’```^^^^^^^^^^^””!!~~~!!!!!>/””””<””_!!~~~~==()=~!!<””^’’,`.. ...:;^”\~)?tl1{l}+i(~!_\>””””””<!!!””^^’,`’;’;’’^^^^^^^^^^”””””<_\--<!~?+l3oas6$£23]l7+++)?((=??(((+t7}1v]rf2Iyaz9TOgX#####N####EEEE hGaCv]JT8x8T£%1}+tiiii||=~~~~~~~~=(||tti{[%3f2££cl+?=!_”””””^^^^^^^^’`,.`:^^^^^^^^^^””-!~~~~~~~!!!_¬””/”””\!!~~~~====~~!!/<”^’’:`.. ....`;^”_~)|t}}}7{++|=!!!!!!!!!!!!!!>”””^’`’;’’’^^^^^^^^”””””””””_!!!~=(i7cuTTn9y$3]}+tt(?)|====)|()tti7j%32cc£zn&V*bP######E#####N## 8*Lz]i]C&x*Ty1vj7+ii++|=~~~~!!!~~=????)+t7%3[ccc21{t|=~!<””^^^^^^^^^^;;;’^^^^;’;’^^”>!~~~~~~~==~~!!-\>¬”””!!!!!!~~==~~!!!<\”^;’:,.. .....:’^”!~(|t77}+ti+t(~!!!!!~~~~~==~~!!-”^^^^;;;’’’^^^^””””””””””!~~=|)tl1rzTzwyuw3[ji?)?)=======)))|tit7v%JJfoz&08hgX############### *88a27l%T8G46f[{jti++(?~~~~~!!!!~~====)(i{vc22fJ32%ji((=~!_””^””^^^^^^^”””^^^^^^^”_!~~======)|(=~~!!!->””_!!!!!!~~=~~!!!!\-””^:`... ...,`:;^”!=)iitittit+t?=~!~~~~=(|((|(===~!!¬_”””^^^^””””/_\<-/”¬-!=((it}7%r$owyw£yu3{t))|=========)?)iitt7%2rJIwT*egAPW############### 8Ge&63{v£0mVzc1{ji+it)=!!!!!!!!!!~~~~~=()i%232Jfr2%{liii?=~!\>>””^^^^^””””””””<--!~==????)(||?)=~~!!!!-””¬!!!!!!~~~~~!!!!!-””^,....... ..,:;’^”~=?+iiiiit)+i)=~!~~~~=|?||)()|?======~~!!-¬!!!!!!!~~~~~=)i+t}l]1]$zyy££IICf{|?===~=======|)?+ti+j]vc$yaL*eUQPX############### ehx*8nuf£zL&T$%l}l{7+?=!!!~!!/-!!!!!!~~=(t}Jf3v[3rv[jtiit??=~~~~!””””><!!!/!!~~===?()?)??|)?))=~~!~~~!-””\!!!!!!~~~~!!!!!!!””^;:...... .`,`;;^”~=?t+++t(??(??(~!!~~==|||++i++))(|?||(((|?=====?(=(?)??|it}}j%v[2£yyoC£u£3%i|=~~~~~~=====|)|tt+jjv22u95*hbAPX###EENE######### Fdhhe*Oo9ykYao3l}{7}}+)~~~~!!!¬!!!!!!!~~?i7%c[[%[v2v7}t+i)()))?===~~~========?|(?())+i+ti+ti(=~!!!!~!\”””<!!!!!!~~~~!!!!!!!<”^;`,.... ..`:`’^”>~(i+++it?(||((?~!!!~===||+tii+i+++?)))|||???==||)()i++(i+ill}%%[f9oo$£$6CJl?=~!!!!!~~==(|)(??tti}v2$zo&*xSQDX###NNNN######### QDpexehGs5YY0w2v}7[%j+|=~~~~!_/-/!!!!!!~=)i%][[1v]v117{iii(?((()?|?))?()|||()|)?|??tii++i+t()~~!!!!!!””””>!!!!!!!~~~!!!!!!!/”^’``.......`,;’^”/~|+iiti|)(?|?+|=!¬!~====)(ittitiitt()))++t+(?(|?+ititi+itt7}}[3J£6w£CIu63v+)~!!\!!!!~=(?(?|((i+il]f£ysOxpSFF##R#REEN######### WFQxxee*V4V00zu1]{}j{+(=~~~~!\-\_<<>!!!~=?+7%[vvv1%%[{{jti|)|()|i|(()??|)====?(((?)+t+++iit(=~!!!!~!>””””<><-_!!!!!!!!!!!!!-”^^`,. ....:`;’^^^-~)+7t+i+|)||)?((~!\!~~=~=)i+++iti+ti)|??)))|===)))|))(tt+itjv1Cu99£uIoICJ[i)~!-_!!!!~=)?)))|?itj}[f£zT4eZdFW#####NNN######### KQPgxhhxhmm**5£[1%1{j+i)=~~~!\¬-_\>/¬/!~~=|+7vv11j]v1]11lt??)?()))|==|)??=~==?|()t+iiitit(?)~!!!!!~!””””¬<¬¬/<\!!!!!!!!!!!!/”^^;:.. ..,`:’’^^^”~?t}jt)?()?(((?(=!/!!~~~~=)(+t++tiiit|(|???))==|)??()iti++{]1fow999y£our%j?=!>_-!!!!~=|(|(?|++t7vJC$wTGxdqQX######RNE#####XXX KQQeG8*xxexmGLzcvv1{{j+))=~~!\<__-_”””¬!!~=|7v[1%7{7l%%%vttt()||?(===(|)(====|)?+++i++t||??=~~~~~~!¬”^””-¬/¬-\-!!!!!!!!!!!!_”^^;`.....``,’;’^^”!=ti}t)|)?)==??|=~><_!~~~=)|)+++tiiiti+t?|||?(|())|(t++7}[v2r$9y6o66oCf[7+|~>-_/-!!!~~(((||(tt7}[%uysVmebdQK######NRNN####WXW WKPhGV**xUdxx4zc1%1]l}t+(|=~!¬¬\<--””””_¬!~)ij[v[{lj}v%[]7li+ti)||)||(?|(|()???ti+titt?|===~~~~~~!!””^”””-_-_///\/_/!!!!!!!<”^^;`.....`,,:;;^^^\~|+li?)|?===?(()=~!-!!!~~=)((tt+itii+i+i+tti+tttt+t{jl][ccuC6y9zoz9$f%}i)=!//_->¬!!~~=?)))i++7{]2IyaLmhUqF#######NENN######X XWQh8&Lk*hpSe0a$3[%[{jit?)=~!!><_-””””””<!!=i7j[17j}7[v]1[7l{ttiti|+iittt?(|)|+t+t+i(?)====~===~~!-”””””/\<>\¬/¬¬/-!!!!!!!!-”^^;::.....```’^^^”_~(tjt)(?==~==??))=~!!!!~~~=||)t+i{ltittt+tii++i7tl}%[%12fI9zzyoyw$9£rl+)=~!¬\/_<-¬!~~==|))+i+{j%r£wn4*hgqF#########RR####### XXPA84TTkhdSm4Twr%]v{7t+?)=~~!!!</”””””””_!~)il1}jl}{{1[]v][]ljj+iti+jj}itti+itii+i?)?|========~~!””^”””\->_!_><”\\!!!!!~~!\”^^;:,.....,::’^^^”_~|tji?(===~~=((?)(=~!!!~~~~=?|)i+t+tiit++tt+l}7j1]%3cJu$$66w6y£3u£c]li)=~!!>>_/<//!~~==()(t+{{j13ow04*8pSW################## KKDp8aoy&8xe*Lnocv1%]{tit(=~~~!!_””””””””_!~(+l1ljjl}l{l%%]]]%v7l}}j{%]{7{i++++t+t|)()?(|====~~~!_”^^”””-\\!!!_\<<\/!!!~~~!_”^^;,.......`:;^^^”¬~?+7t(|==~~==|)|)?=~!!~~~===?)|ittii+ttt+tij{1v[1cJrJuz6y9yo£32r3fJ1t)?=~!!-\//>--!~~==((t++7]7%JyoV88xZFK################## WWWQGa9z5GG8445Cr221[jii+)=~~~!!>””””””””</!~|t7j{jl}tlj}7lj][v1%[1%[]%1{li+tt+it?|?)||()=====~!!<”^^””¬-_/!!->_””_\!!!~~~!>”^^’``.....:,`;^^^”>~(+{++)==~~==|()|)=~!!~~====|?)|ti?+++t+i+i}j1[c2JJ3ICo9w6Ifcv]%1][t()=~~!/-¬””>¬!!~~=|)(t+{l1[12zn&GheqQ################### WWWF*TIIa0*m0n9If331vj}+i?=~~!!<\””””””””””\~|tl{7{7t+++i}l7{j7{j}jj]v1}j7i++iii+)??)|)()=====~!-””^”””/¬-/>>¬-”””><-!!~~~!-”^^’;`,...,,`:’;^””-~)t}++|=~~~==|?()(|=~!~~=====?()???()+iii+i{1v[JJ3fc3II£u22]v}l[%1{i(=~~!!--””””\!!~~=||iti7}[1r£zTY*xbQW################### KWXQZky9n0&OkwI2r2fv%{}ii|=~~!!\>””””””””””¬!~(il}}iiit++iii+it7jlj7jlltiii++t++?(?)|))(======~!””””””/\>_>_-¬->””>\!!!~~~!/”^^;’:`:::,::,;;^^”!~(t{l+)==~~==?|??|?=~~~~~===|?(?))()|ttii++7lvv[v%v31c2r[]1{l7jj[}i)=~~!!>>”””””\!!~~=)?ttjjv1J£wzaO*eSPK################### WK#KF*ao5VLLn69Jf3[]%{+i(?=~~~!!_”””””””””””<!=?t{}{tii((?ttt+it+tiittitt++|+iii)(||?(|)=====~!\””””””/>-->”-¬/>”¬_!!!~~~!!/”^^’’,,`:,,`,’;’^^”!~(i77i?=======?(=)?=~!!!~==()?|))(?|(()?|tt+tl7llll}777j}{7}jj}7}+?=~!!!!\\””””<<!!~~==(i+{{1rJ$zTkL*hSFX################### KK###P*nasTan6wufr11%l7+|)=~~~!_¬””””””””””””<~(+ijjti?|?)()(|))?ti)???)?|?||i(?)?|))|?)====~!<”””””””\-¬__>\<¬-¬/\!!!~~~!!””^^;’`:`::,:,’’^^^”!~|+7j+|===========?=~!!!~==((()(??(?|??)(?+i+ti+tti++t++tj{{{7lj+|=~!!_-¬>//””¬<_!!~~=(?it}1[c2Iy548GxFW########XKKFW####### KX###XSmVTTsTz6I£JJ[17li?|=~~~!//”””””””^””””\!=|+t{itt)?)?)?|)(?(?|))(||)|)?|()()(??))|?==~~!_”^^”””””¬¬/_>¬-””_\/-!~~~~!!>””^;`::....::;;^^^”!~(i}ji?===~~======??=~!!~=(||((())((?(?(()?iti(+ti??)((it+l}}}7+?=~!!¬<><!_</_\!!!!~=)(iii{]fCIy95L*8hAK####KXWWWKPQFK###### FK##N#F8n6snzzwCIfJ[%7l{t|=~~~!<¬”””””””^^”””¬\~=?+t+ti|(|(|?((|((?(?)((((())???(|i|(|)(==~~!¬””^^^””””\<\/>-/””””</!~~~~!!””^^’’,,.....,’’^^””!~?i}7i)?==~~~====))?=~!!~~=?)()?)(|?ttii|??))||()(((?||itil}}+t|=!!>>/”_¬>\>\\¬!!!!~=(ii+il[2C£9waOmGhUK####XXKWKWFDbFD##### QD####Q8aw65oow£$f3]%%vjt(|=~~!</””””””^^^”””\-!~)|t+tttt||?|(?|??(?)?)|()||?(||?((()|??|=~!¬”””””””””-¬\>\-_””””>-\!~~~~!\””^^’’,:....,:;;^^””!=(i}ji+)=======)?)|?=~!!!~~==(|())iii+ti+tti|))())||)?+it{+++||=~!/””¬-\/<_””_\!!!!~=)t7tj{[3uI9Tk&m*hQXW###XXQPXKPDqbdQ#### FFX##KQ4IJya6z9$$rrv%%1}ti(=~~!!/””””””^^^^”””/!!~=|i+tt+i)|(()(????)??()(||(((?)?|((=?==~!-””””””””””</_/\\\_/”_/-!!~~~~!/””^^;’:,....:;;^^^””!=)t7jti?======)?))|==~!!!!!~~((++iti+t+i+tt+ttt(?|)?|+ititt|(=~!!¬”””<>/¬””””¬_!!!~~=(+jt}{[3C$zsV8*8xPKKWKXKWFPQWQFZeepDX## DPK##WSnfrwswyo$u£J][%[lit?)=~!!->\<””””^^^””””!!~~=)itit+iitt(|)()|)?(?|)|?|||(()((==~~~!!>”””””””””””¬\”>¬/-”-<<<!!~~~~!<””^^’’::....:;;^”””_~=(t}77+?|====?|)|?(==~~!!!!~~=|tt+it+tttiitiit+i)|(?ii+tti|?=~~!\_””_¬_”-””””/!!~~~~=?i++l1%3ICzT&m**hPXXWKXWPFDFFPDbxehpDDD DPW##XbkuJya6z6Cu3c[1]v}ji+)=~~!<¬!/””””^^^^^””_>!!~~))ti+iii++i??)??)?|????((||?===~~~!!¬\””^^^”””””””/_¬>/-¬>_/>!!!~~~~!¬””^^;’:,...,,;^^”””\~=(+77{i()===(|))||===~~!!¬/!!~=?tttit++}tit+}+++++++t+i+?|=~!!<\/”””_”-_”””””\!~~~~=?i+t}l[rruo654*m8hDWXXWFKXFqUFPQDbhxxUUU WWK##XDVI3onzwwuII2[[v[7{it)=~~!!_!\””””^^^^^””””_--!~=))(??tt+i?)|?|?(?=|()|?)==~~~~!!-¬””””^^^^”””””<>¬\¬_¬_>¬!!!!!~~~~!_””^^;;’:`..`;;^^””<!~=)t{j7i(|?|(?)|(|====~~~!/_>!~=|?(t++jil}litttt+i+tti++))(=~!_¬”””””””><””””¬\!~~==(|it}}[%fcI6w5V*m8xF##KKXXXFqqAgDQQdqeeee KK####Dmz£ywzwzICuc1][1%lt+|(~~!!!!!\”””^^^^^^^””””””!~~===|))||||||(|===?)())|=~!/<!!¬<”””””^^^^””””””//!!¬\/-¬!!!!~~~~!!-””^^^^’::.`,’^^^””<!~=(tt+ti)()?((((||===~~~!!_”\/!~==||tt+titti+tt+itti+ii??(=~!>”””””””””””””-<<!!~===|)ii}}[[3$I9w5VG8mdX###KXWXDAh8ebPQQQSppp ##W###XxsCoozw9$yI2%][]1ltt|)=~~!~~!/”””^^^^^^^””””””/!!!!!~~=====|)====|(??|=?~!-””__”””””^^^^^””””””\_>!!/>\¬\!!!~~~~!!!/””^^^^’:`,:,;^^^””<!~=)iiiti)()|((|(??==~~~~!!-_-\/!!!~)?(t++t+i+i++ti+t+(()((=!/\”””””””””””””_!!!~~==(?(t+}%[[r£zw5T0m*eDW###XKWPFbx*eAFDDFFPpp ##XW##Xx5wzTyoyywuf2J[v[j++?)==~~~~!!/”””^^^^^^^^^”””””””<¬!!!!!~~~~~~=====~~~~~!>”””””””^^^^”””””””””¬¬/!!>-<>!!!~~~~!!!_”””^^^;;````;;^^^””>!~=(i+itit??(|(()?||==~~~!!->_””\_!!~=(?|()|(|()|?|??|===~~!-””””””””””””””>!!!~~~=(|?(ttj}]JrI6zTkYm*ePK####XXPPShGGxAFDXQPpp ##XK##Khaoo5z6o6oCJrf[v%7ii()(=~~!!!!/”””^^^^^^^^^””””””””_<_--\!!!!~~==~~~~!!~~!!/””^””^^^^^””””””””<_\/__<<¬/!!~~~~~!!¬””^^^^^’’’’’’;^^^^””<!~=||tiiti|)(|??)??)===~~!!<</>”>_\!!~~===========~~~~~~!!!¬””””””””””>\”><\!!~~~==(??it+{l%rJI96aO8*mhPW####XWPPgx4V8xQDFQDDD ######Q*soyaTaozw9cf333]]ji+??(=~~!!!/¬”””””^^^^^^”””””^^”””””””””/>!!~~!!!!¬_>/!/”””^^^^^^^”””””””””>¬¬//!!-/!!!~~~~~!/”””^^^^^’’’’’’^^^^^^”¬!~=)?iti+t(((|(|||?|===~~~!__¬/””””_<!!!~~!!!~~~~~!!-/\<\¬>””””””””””\/-\>!!!~~~~|||(+ti771[2£yyzs0GG*xDK#####WDPpeGY8hPDFQQOO #####WPmToTsT5yzoIufr2f%]jtt?(|=~~!!!!/”””””””””””^^^^^^^^””^^^^””””>!\_¬<¬\””””””””^^^^^^^””””””””””<>/\!!!!!!!!~~~~!!\”””^^^^^’;;’;’^^^^^^”_!~=?|?ti)|+|)()|?))|)=~~~~!!<¬>””””””\>-!!>/!!!!!!_--””””””””””””””””_\>¬>!!!~~~=|(itt+l}%1f2£z65&Y8*GhUF##E###XDPqem*ebDPPQOO #####XpOz$znTa9y99Crrcc][{lt+?(==~~!!!¬-/”””””””””^^^^^^^^^^^^^^^”””””””””””””^^^^^^^^^^^^””””^^”””<¬¬<>!!!!!!!~~~~~~!!\”””^^^^^’;;’’;;^’^^””/!~=?((||((++??|(?)))===~~!!\>_/”””””””””-””¬¬_¬<_<\”””””””””””””””””<\-/<!!~~~~=))i+++{}jv123£zwTYkmmxhZF##N###XKPQDdexAPDDDDD #####KenC$6n5sy696$fJc2]%v7t??|==~~!!!!<¬_¬<”””””””^^^^^^^^^^^^””””””””””””””””^^^^^^^^^^^””””^^^””_/!>!!!~~!!!~~~~~~!!/”””^^^^’;’’’;;’;’^^””¬!~~=?)(|(|tii)t()?)(|=~~!!!/<>>”””””¬¬_”””””””””-/>””””””””””””””””/->¬>!!~~~~~=?(tt+t77[[2rJI6w5&k88hxAQ##R####WXQDDPAdQFPFFF ####NKh5f3z5s9wooyIcccffv[l+i)?)==~~~!!_/<\¬/”””””””^^^^^^^^^^”””^^^^^^^^^^^^”^^^^^^^^^^^^””””^^^””_!!!!~~~~~!~~~~~~~!!\<””^^’^;;,:;;;’’’^^””\!~~===)|(+tttt+it)()==~!!<¬¬_-_-””””\¬”””””””””””””””^^^^”””””””””_//>>!!~~~~=||)t++iillv]32$oowsLk8xhhdD##N#####KKXKDPPFFDWWW #####KS5$co99y66o9C3Jf33[%{ii?)|==~~~!!!</-__”””””””””^^^^^^^^””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^””””^^^^^”¬!!!!~~~~~~~~~~~~~!!!¬””^^^^;,::’’’’’;^^””¬!~~===)(?+t+ttttiti))~~!!¬/-!!_-\”””<”””””””””””””””^^^^^”””””””””>-_!!!~~~===||++iiiil[[vJcuw96aO8mhehAF#RRR####KXQWWKPFPQWWW #####Wq5uc9n566wyy£3J32f][l{ti)(?==~~~!!!!!__<\””””””””^”””””^”^^^^^^^^^^^’^^^^^^^^^^^^^^^^^””^^^””/!!~~====~~~~===~~!!\<””^^^;;``;’^^^’’^^””\!~~=~~=))tt+i+t+t++))~~!!\\!!!!/¬_””””””””””””””””””^^^^^””””””””-/!!!!!~~=(|?t+itt+tl11[rffu$$wnL*hxeebW#RNE####XXKWWXKWXWWWW #####KS5I3wyTn5owzCf322fv17li++)|(==~~~!!!!!!/<>>””””””””””””””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^”””””””_!~~=))?==~~~===~~!!\>””^^^’’;;;;^^^^^^^””!!~=====?(ii+ijljjit)=~~!!!!!!!!<\”””””””””-<””””””””^^^”””””””¬<_-!!!!!~~==|)i{}t++++7vrc3f2££6osV8xxxeUW#NRRR####KXX#KKXKKWWW ######gk$ry9a55yzy£2cr23]vllitt)|?)==~~~~~~~!!<->-<””””””””””””^^^^^^^^^^^^^^^;’^^^^^^^;^^^^^””””””/!~~((|)|=~~====~~!!-_”””^^’;;’;’^^^^^^^””!!~~====()+it+{}}}7i()~~!!!!!!!-¬-¬””””””””<¬>”””””””^””””””>__/\>!!!!~~===)?t{{l}ti+7{%ff3f2ruwTTV*xhheD#NHBE#############KXXX #####KpkC3uzaaTy9u$J2Jr2J%{7itti???(=~~~~~~~~!!!>\¬\>/”””””””””^^^^^^^^^^^^^^^;;^^^^^^’;^^^^^^”””””_!~~(?(()=~~=====~!!>””””^^;’’;;^^^^^^^^””-!~~====))i++ilj7}7+i|=~~!!¬<<\_”-<\”>””””””\>_”””””””””””/-><_-_-!!~~~===()(+tlj7ti+{lvJfr3JcIwaLm8eeexQ#EHHNN###############X ######P0C]$o5asyy6Jcrc3Jr[[{ti+i++i)|==~~~~~~~!!!!!¬-<_<->¬””””^^^^^^^’^^^^^^^;;;^^^^^^’^^^^^^”””””!!~=))((?==~~====~!><””””^^^^;^^^^^^^^^^”””<~~====|(ititj}{j7}t?=~~!\/-¬>_”>/¬__<”””””_¬<<””””””””\/¬_!!!!!!!~~~==)||(i+ti+iit}{]vrJcrrJ9oTOmmhxeeF#BHHNRR############### W##EN#PV2%ronTny9oIJrf3f2c1%{++++ti||===~~~~~~!!!!!!!___¬!!!”””^^^^^^^^^^^^^^^’;’^^^^^^^^^^^^^””””¬!!~=(+(|(==~~====~!!¬”””^^^^^^^^^^^^^^”””””\!======(i+}7ljjl}jt|=~!_\¬>/<”>\/<\\\\”””_/-\\””””””””¬>>!!!!!!!~~===(|)((it+ttiii7%11fJrJJ39aO48xehexQ#HBHHRR############### PK#RE#WGc{fwzsns6z£cr23fJcc]{iii+it+t??======~~!!!!!!!><!~~~_””^^^^^^^^^^^^^^^;^^^^^^^^^^^^^^^^””>>!~=(|(|?|==~~~==~~!¬>”””^^^^^^^^^^^^^”””””/¬!~=~~~=(ttj}tl7{71{)=~!<”\-\_>/\<\<>>/”””_>_<_”””””””””¬¬!!!!!~~~===)())|(t+t++i+}l1][cf$r$£yT4Y8hexxhP#BHBBR################ PF##ERX*Ivf£yTnTTo$3r[32rJc[77jttt+t+|?=======~!!!!!!!>\!~=~!””^^^^^^^^^^^^^^^’^^^^^^^^^^^^^^^^””>!~~()+(||(=~~~===~~!\”>””^””^^^^^^^^^^”””””-/!~~~~~=(t+j+i++{}v{t=~!__¬_¬”<>¬_/<\¬”””\-<<_”””””””””-/<_¬!!!~~====??|itti+iit+t71]%rJ$uu£Cwo5Y8hhGxpXEBHHBR################ DFQ####h9]cI9nsTTyo22c]3r2f1v1l}iitii+i?)===)=~~~~!!!!>\!~~~!>””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^””/!~=)|(|)))==~====~!!\¬_””””””^^^^^^^^””””””/¬!~~~~~=?tii+i+tl7]}i=~->¬!/_”<<-”>-/_-”_>>>_\¬”””””””-<<\<\!!!~~====|??itittit++l}%11c£u$£Iu9wTk*hhmhD#NHBHHN################ QQFWXW#g52JCyTysT6zCc23c32][1]7}}tit}7+t))====~~~~~!!!_<!!!!!-””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^”¬!~=)?|(??)=======~~!!--””””””^^^^^^^^^”””””_<!~~~~=|(+tit+ii+7]{t)~->¬<-””_”””/_><\\¬<\<//-””””””_/-¬<_\!!!~~====))()+++t+itj}[%%2J3rcuIoo9VVGeempWEBMHBHRN############### PQPFQPWDxT6owTans5zC32%%fr1]v]1}+itt{}li((=======~~!!!!!-<>>¬””””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^”-!~=()|)|(========~~!!\_”””/””^^;;’;^^^”””””-!!~~===(?it++(+tttl{t(~!--\/”””””””-<_-¬\\//_->”””””¬¬_<-_-_!!!~~===()?||)ti+i++7vvv[c3fcrc£$z5LGGxxhQ#NHBHHNEN############### QDQbqDPQD*ToysT5s5yw$3[%cc%%%[%7l++ii77i)(=======~~!!!!!!_/”””””””^^^^^”””^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^””<!~))(|()=========~~!!/_<__!<>”^’:`’^^”””””¬/!!~~==)|?+iii()(|++{j)~!!!\¬”””>--_¬/>\/>”\¬¬/\<”””-¬\_\\¬-¬!!~~~====)?|)+i+tt+77[v]2rfcf2396yn4m*xxeQ#HBBBHRNNN############## AUZSPQXXKb*YTs5sTa5y£c]]%2][[v{}jii+ii+t+??======~~~!!!-!_-”””””””””””””””^^^^^^’^^”””^^^^^””””¬\_!=|?)((===~~~~~~~~~~!\¬>_>!/-”^’,:’^^”””””-!!!~~==)?|i++i|(|(t+{li|~!!-¬”””-¬_\<¬”<_¬_\_¬_-\<\<\-/!</<_¬!!~~~====)?(?+t+t777%113fr3rcJuCyz5&mheehD#BBBNEERNRR############# pbAQWW#XKFQhknTa5n56z3[%[[v]{}7lltiiiii+i?(=====~~~~!!!\>>/”””””””””””””””^^”^^^^^^””””^^^^”””\\/!~=????====~~~~~~~~~~!>_/¬/\¬”^’:,;’^^””””-/-!!~~=(|?(t++tt(()(t+7+)=~!!\>_>”¬-”””/¬-/_>/>-/_<”\\-/!!/\<!!~~~~====))|iiitjj}}%132rrc32f3Iw9kV*heexPEHBRRRNNNNE############# epUDK######Fx5noanaywrv]v[%]llll}i+t?|+tt))(==(==~~~~!//<>\>>”””””””””””””””””^^^^^^”””””””””>\!_!~=?((=====~~~~~~~~~!!_””””””^^;:’’^^^”””_\¬!!~~~=))(tt+ttt+(?iiilti(~!!__<¬>-_”¬_\/\<_\/->/_\>__\!!!/!!!!~~~====|||?t++t}}l[]]crfc3vrrrIynOGmhxxpKNHBNN##RNEN############# ZqZqF######WU0TznTTz9c3%]]%[77}{j+ii||(i((()?)|?=~~~~!!_-/_/>/”””””””””””””””^”^^^^”””””””””””->!!~=(?)======~~~~~~~~!!_””””””^’;:;^^^^””/<<¬!!~~==()?)+i++tt)(t+t7l+=~!!!-\””\”<<-_><¬\/¬¬>>\-¬_<¬!_!!!!!!~~~===|(?|(tti7j{v[1]ff2v]]vcr£95V8mexxU#NBHERNREEEN############# QDpAFX####N#Q*565naw6$c][[1vv[1}llt+i?(?|)?|?(====~~~!!!¬>-¬-\\””””””””””””””””^^^^^””””””””””>\!~~|)?|=========~~~~~!!-””””””^;’;^^^^^””>_/¬!!~~==)|(i+i+ti+i+ti}]lt(~!!//\””/¬_<\-¬>/¬_!>-_-_<¬-¬!!!!~~~~~~~==((?))i+t}77l11[]fc]%%[%2f£95L8heGhD#RHBENRNRNERE######WXW### FPQDQQK###N#PGz$wsnT6$c]v[]%vv1ljli+i++?(?(|(=====~~!!!!!<>¬-_>”””””””””””””””^^^^^^^”^””””””-\!!~~|)|()(========~~~~!!¬””””””^^^^^^^^”””-<<\_!~~=||)|iit+ititi+t}v{t)=!!¬”””\-->-><\>\¬-->-<>¬¬-!!!!!~~~~~~~==(?|)((it{lj{{%v[]1[1%]v%rJ$za4*eeGhF#NHREEERRBHNN######XFXWWW PQDPPQW###N#FxauyasTo$fv[]1]%]%l{7}it+i(((|?(=====~~~!!!!¬¬<\/-<”””””””””””””””^”^^^^^^””””””/-!!~=|)????(((======~~~!\-”””””^^^^^^^^^”””\-/_¬!~=(?(?ttit}+it+tt+}]%t)=~!-<_\-/\\>\¬-_-/\>¬\-!!!!!!!!~~~~~~~~==??(?+iii}}jl%%vv]]]]v11JJ2I6V**eh8eD#RBNEERERBBHRN#####FDXXXW FDFQFDW#X###Whsyz55Twyc2vv%[]v7{lljiii+i?|(?|(====~~~!!!!!_\_>¬-””””””””””””””””””””””””””””””¬!!~=?)()?|?)|======~~!!>””””””^^;^^^^^””””-¬\/!~===(?|t+}jjlttitt7]v17)=~~!!!!-/_--¬\\!/\_-_</!!!!!!!!~~~~~~===()(?|tit+i}}{%%%%1%v2fJr3Jr$wLGexhGgD#RENRERNEERRRNN####FQXXXX FDPQDQW######g4yo9n5ayCJ[]vl{jj7ll}iti++(()?(??====~~~!!!!!><<_-””””””””””””””””””””””””””””””_!~==)|ii?)|||======~~~!-”””””^^’’;’^^”””””>_!!!~===(?|+{}}}iti++t7]c]l)?===~~!!_->><</-_///>!!!!!!!!!~~~~~~===??)))tt+iiij7}v][][%vrJ2JJ2f£yOGehxhSX#ENN#ERENNNNNNE####DPWXXX FPQQQWK######QGwo5aTn9£3v1[{}}l7j}jj7it+?(?(|(|()===~~!!!!!!__¬/””””””””””””””””””””””””””””\¬¬!~=?)it+i||))(======~~!\”””””^^;’;;;^””””->>!!~~~==((ttl7jj7iitt{]3r%}t|=?(=~~!!_/><></-/<¬!!!!!!!!!!~~~~=====|(?)?ii+7{7j7%]]%]v%113rJf2cCT&8xhhed##NER#NRERNRERRRN##WQQWXXX KWKKWKXK#####Wh&n9nTsyI3v}{jl}l}j{j}{l+++)())()((====~~!!!!!!!</<”””--””_\-””””””””””””””””<\¬-!~==?ii++t|?)|???|==~~!<”””””^^;;;’^^”””>”_!!!~~~==??i}ljl{{j7l{[2CC27)===|=~~!!!!<¬__>--_¬!!!!!!~~~~~~~======)|)|ii++}l{{[[]]][%1[[v1%%fJ6aGmxm8hQ#RR##EEERRRERRE####KFPKWWW DKWWKXQK#####KU4T65a5ww2%j7jj{}ljllj}iiiit+?||?))====~~~!!!!!!!><”””__””>_>-/”””””””””””””\/¬¬\!~~=?ti+ii(|)|???(?=~~!<””””^^^’;’;^^”””\->!!~~~==|)++7}7jj}{}7j]ruCc7|=~~~=~~!!!!!!¬<_>>__!!!!!~~~~~~~=====|?)(it+itit+{7v%1[vv%v[1[v1[r36&mmxmeAF#N####REEENRRNR###XQPPFWWW DFWKKXQF####R#QGn9yas592%{7j{j{{l7{}tiiiiii(||(()======~~!!!!!!//_””<¬””-/>--””””””””””/_¬\>¬!!!~~~=(t+tt+tt)((((?=~~!<””””^^^^;^^^””””\><!!~~==|?t+{lv77}7jlv]Jzy$]i)~!~~~~!!!!!!!!¬/>-\!!!!!!~~~~~~======)())i+ii+++t{7]]%1%]]%jjjj][f$a&*8*8xAF######RENNERREE#E#FPQQQKKK XWXWKKDPW###E#Q*59n5asw£2vl}{{{ttl{ttt+++it+??((?)(====~~!!!!!!!_<””/¬””>_>-/”””””””””---!!!!!!!!!!=)il}iitit||)|)?=~!>””””^^^’^^^”””-\<¬!!~~~==(|i7l%j}{}[]v1cuoyu[t|=~~~!!!!!!!!!!>¬¬/>!!!!!~~~~~~=======)(?iii+++ii+t7]rf[]][%j}jl%v$w58***GxpW#######EREENEERE##FpQQPDDD KKXX#KFDQW#EE#WULo5T55ToJ[vljl}+itt+ttittit?|((?|(|====~~~!!!!!!!¬_>¬-_”””””¬_”””-/<¬¬¬-!!!!~~~!!!!~(tj[{{7l++ttt(?=~!\”””””^^^^^””””_\!!!!!~~=((ti]v%[}[][c2u669yC[t(~~~~!!!!!!!!!!!!//_!!!!~~~==~~=====||((++tt++t+ttt{vrf[%[[]}l77]2ys&*m*88xDK#######ENNNNEEER##FFFQPDPD KK###KKFQX#NEN#dOsana5a6ucv7}}lt+t+tiitiiiti|((||)?=|===~~!!!!!!!!<_-<\--”””””””<>-¬/_<!!!!!~~~!!!!~=tlvv11{{}itt+i?~!_””””^”^^^””””\¬¬!!!!~~~=(++{%f3]v1%3uuzsnnwf{(=~~~~~!!!!!!!!!!!\_-!!~~~~===~~=====|(??t++tiit()(tl1J211%vjj7}%2£6sVG888*xQW#######RNRNENRRE#XFFKKDUUU KX###WWWPW#NRN#P8TTynTawwf[7{}j7++iit++++i+t|((|(?)?(?(==~~!!!!!!!_\/¬>/_”””_¬””__-<-<!!!!!~~~~~!!!!~)i][rJ22]1{}it?=~!-<”””””””””¬¬-//!!!!~~=||+7122rJr£$665n0snu[t(~~~~~~~~!!!!!!!!!-\!!!~~~====~~====)|?(?())ttti(|((t%u2[l%]{l}[]fy5&*8mG8mhPX#######RENRR##E##XFQ#WUxxx XK#####WQW##EN#Q8Tnyo65yoI21v{[{j++ti+t++it+|||||))|?)?==~~~!!!!!!¬<___>””/\<_/¬</”->/!!!!!~~~~~~!!!!=ivcccrIu£c1{i()~!><”””””””””<_¬¬!!!~~~=)|tl[cc£u£ywnn&0O4sor}?=~!!~~~~~~~~!!~!!!\!!!~~~~========|))?(||?))i+i)?==(7Juf1{{l77{][JwTYG8*m8GpP########EEENN##N#XQQK#Xbddd XX#####KKFW#RREXq0sz6w5wy$c[v][]jt+ttiii+itt??(||)??)?|===~~~!!!!!!!!!¬\/¬//--\_<</<<!!!!!!~~~~~~!!<-~|+v3J$65s631lt|=~!!>_””””””¬<¬<!!~~~~=()+jvrCyo5VVkm*m&kno27+|~!!!~~~~~~~~~~~~!!!!!~~~~~=======?|??(||)?++it+|=~~?{2Cr[jl%}77%JI9T&mG808*bW########ERNR####XQDQKKPFZZZ ##KW####XFK#ENEWFms96a55ow2v%}}}7l++++tti+ttt?||||||)((====~~~!!!!!!!!!>>-¬__\></\/-!!!!!!~~~~~!!!_->!~|j32zzsOTzr[l+)=!!_\<\””>---!!!~~~==)(tj]3IwTOmheee**O59c]t)=~!!!~~~===~~~~~~!!!!~~~~~~=======?)|||??(?t+it|=~!~|jII3[j}jlj1[cz6TLmmmYmeFW########RNRN####DApPXWPPSSS ##WW#####WWK#NN#WhYwssa5zw$f%{ll}jitiii+iiit+|?||)|||||======~~~~!!!!!!!-<-<//>/!!!!!!!!~~~~~~!!!<!_<\!~(lv$9T5n6£J1li)~~!!!/->¬-!!!!~~==(?)t}[cIy5G*bZgZhGLnCrlt|)=~!!!!~~~==~~~~~~~!!!~~~~~========??)?????++tii(=~!~?]£r2[vv[v]v3IyTVG*GmYGeQ#########NRR###WPFgqPKFFQQOO ##########XK##N##Z85Tan599Cr]vlll{+ti+tit+iiit||(|)(()|(====~~~~~~~!!!!!!-!!!!!!!!!!!!!!~~~~~~!!!/!!_\<!=ilc$6wo9£Cr]+t=~~!!!!_!!!~~~~==))?ijvfuzOGhgqZZxmOy$]}i|==~~~!!~~~~~~~~~~~~~~!!~~~~=======?)||((((|(ii+i+(=~~=i3IIc]%[vv1[f9zaO*m*kk8dX#########RN###XFPUxqDPPFQPPP ##########KK##ER#Q*TnTTny69$J1[7}{iti+++i+t+ii))(|?????(====~~~~=~~~!!!!!!!!!!!!~~!!!!!~~~~~~!!!¬!!!!>/!!=t}[2fCI$CI2vi)|=~~~~!!~~~===|)(iij]rIaV8egQbe8LnoJ%+?)=~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~=======)?(|((()|tttii+?|==|vIo$c3%[[1[rIoss4*8Vk4eD##N###########XDbgqAdQPqFQKKO #####NN####KX##N#Whkn9nn6yyCr1%7{tti+i+tittit+i((||)((|)(===~~~~==~~!!!!!!~~~~~~~~~~~~~~~~~!!!!!!!!!!!/!!~(+l[32c£uI$v7i)(==~~~~~===|)(?+t}1cC6O*dqbUh8VyIc{i)|=~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~=====?||)?((|(+t++tt+)?t}co6J%]1][v129on&8G*YOYhP#############XFdxxqgPFgAdPKKX WW###NN########RE#U4Tsaas9wwCc[jitttti++tttiiti+|?)||?||(====~~~==~~~!!!!~~~~~~~=~~~~~~~~~~!!!!!!!!!~!!!!~=))il[frI£u2[}ii)()?|)(|()?)+itvr$y50xqUexemnCr]j+|=~~~~~!!!~~===~~~=====~~~~~~~~~~~=====((?))??t+i+iitti+i7c$6Icv%%[11r$65&4G*mL4GSX####K#######KDgeexpPPDDSFFXXX KXK#############N#Q*azsswoouu3v{iii+tt++tiiti+ti+|?|||))(=====~~~=~~~~~!!~~~~~~~~~~~~~~=~~~!!!!!!!!!!!!!!~=)()ij[2c£fJJv7tti()??()(?t+il]f39T0mhdeemGsz37+++|=~!~~~~~~~~=~~~~~======~~~~~~~~~======|)(?it+t+i+7t++l7%2Io£2][l}[%vc$y5L8G*&k8*UK####W######KDpeexeZFQQFFPKWWK X#########RN####E#Ke4sssnwzzCc%}}titiiiitii+tt+ti+t|))|)======~~~~~~~~~~!~~~~~~!~~~~~~~~~~~!!!!!!!!!!!!!!~===(|tlv1r]f23J1vltiiiitti}7]%cIysVxSqe8&4sy27++i??~~!~~~~~~~==~~~~~=======~~~~~========?))?+++ii+i}j{+l}1JI9uJ%%l{7%]2$£9sOm*mYV*eD#E###X####KFQg*GedqFQPFQKWX### ##########ENE###ER#Z*a6znao$rr]v{j{ii+ttii+ittit+iti||(?=======~~~~~~~~~!~~~~~!!~~~~~~~~~~!!!!!!!~~~!!!!~~===)|t+7j{{vcCu$J%]7l}l}7{vv3Iwy5GhdgeGYTy£fvj++|)(=~~~~~~~===~~~~~========~~~~~~===)|=()|?|t++++i+j7li+{]cru33[%j1v[rc9oTO&V88mG*hQ#EE######WKDS8**qFQDQKWXXKXKKK #########EERRR##NR#KeVa9s5yoCJr%v}{7}i+i+ii)i+tt+i++?|)??====~~~~~~~~~~~!~~~~~~~~~~~~~~~~~~!!!!!!~~~!!~~====))?+itti{%f3zowI£fr2JJru£wyakVmhbpp*LT9J]}7+t???)=~~~~~~====~~~~~=============~====?|??(?i?()i+til}iitj1[fJ[11]]%v]3I66n0OY***8hP#EEN#####WWQpGkGxPDDQWXW##KXKKK N#####EEEREERNRRRNN#A0Twnoyw9Irv1}}l7ittti?)itttt+i+t||)(==~~~~~~~~~~~~~!!~~~~~~~~~~~~~~~~~!!!!!~~~~~~~~()==||?))tt+{]%3fzyT5y96y9onanL*Geehbhh8T93[7lj++i||)==~~~~====~~~~~~====================(|)(t)|(tti+ti+t+lv[1311[%vvv1fuys&kL4VG8*xQ#NER#####XDDhLVedDQPKWX###XXKKK ######ERRENNERRNNRE#P8VTTow9oy2f[%77j{titi)?tititii||?|)i)=~~~~~~~~~~~~~~!~~~~~~~~~~~~~~~~~!!!!!!~~~~~~=?)==?((?((ttjjlv1rwn5YkL408m*mmexdee*8YTw2vji+ti+ii((========~~~~~~~=====================||(i+))++i{ti+t+t{}j]1%]1v]v]rruoTVOL00*8*eX#RRR####KKDSemGpDXXXWW######### #######ERENRERENNEHNWh&aT6nnn6I3vvl{l}+i++i|)?++ii?((|)+++|~~!~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~!!!!~~~~=)(|==|()??iitl}l7{]c£z5&*mxbSeeexeem04nywc%]+ti++tti?)(=======~~~~=======================(()|t+i+ii+tt+i+++}7}j%%v1[v%vr$C9TL&&O*O*8gXNENE#####KQqxxqQKWXWK########## ######NENN#NEEEEERHR#QGnszTTTzIc111lj7+i+ii+?|(+tt(?)(+ii+(~~!~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~!!!~~!!~====~~=))i)it+i7{j7{]Jcos08hxxh8m8LVa69Jfr17j+i+i++i(||||==??==~~~======================?)(?)?+i+++it++i+titl{}{%]]v]%[1cIyw5YLk4O&8*P#EBNE######PPgDW################ ######RNN###NRERNENERPGsaosaTw$Jv][{}j+iii+tt||)ii))|)+ttt?=~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~!!~~==~~=)(tt)|?+ttll}7lv[I95a4LO00nTzo£JJ[]%}}7i+t+iii|)|(??)(((=~====??|===||?(=====|=|))??|?(((?iit+iti+ti++}}l]][v1v]%%f$zy5k&0LVk*xPRHHRN#####XQDFK################# ######NR####NNER#ENRN#SYT95w56yr][%}}iit+++ti)))iii+(tttt+?)=~~~~~~~~~~=~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~===~~~!~~~~=~=)|++?)(t+i7jli+jl%12r£y66uufcvvj7}{77+i+i+i+ii)((?)(||(?=====(|()??()?|?|(||)?=)(|(|))))t++t++iiiiti+{}11v]v21vv1r$w6T5Y4k4&4GZ#RHHRR#####XKW###########E####### #######N####NR####NEN#F8s6z6aww£f11{j77+ii++t)())itiii++itt?|==~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~======~~~~~~~=====?(?|)(|)it+itit}jl%][2322r%v]i+it{l7t+i+tit+i)?))?i|()(===)??||?|(())((||(??===?|))?(+t+ii+ttttitit+l]%v1]JfJv]1c£9oa0VY4kVOeQ#RBBNRRN###############EE######## ############NN###ERREEKhYwzw99oIcr]v1[}i+++i???(i+titi|iitt)(======~~~~~~======~===~~~====~~=====~~~~~!~=====|?||i|)+i+tittiiiti+j}%1v[{lt(((i+{ittit+i+i+t(???t+(|)==(?)?||?))))((|?(?)|===)))?)|ittii+ttii++iii7%%[]ffc2]v[r$9TkOV004&8pKEHHHRRRNR############NR######XXXX #####NE###########ENBR#b*sy6zz9y$3crv17{j+ttt()(titt+tiitit|?|======~~~~===========~~=====~~====~~~~~~!~~=)===|||tti+++t)())))+i+{7{[%}{i))|)(+t{}i+++t+tiiititt()?|(|(|?)(??|)(?)(?(?|||====|((?(?)+t+i+i+l+tti+j7]v%3fff]%JI65sVL0L4OLGb#RBBBBNRRENE########NNEN######KWWW #####REE######NEEERNNNRWeas6y9669£2rJ%ll{l{+i(t+ttitii+t)?(())?======~~====|==============~~=?===~~~~~~~=()|=?|)i+i+i+t(|)(?)?)+i}{lljlti)??)|(+i}itttiti+ti+itt)))|)|||(?(|(?(((||?|(?((?)?(((?|)))+++i+t}jtii+tj}]vvrJ223r29wTYO&LLV0*mP#BHHHBBRERNRRNENNNNRNRNR#KWX##KWWW #####REE###E###ENERENER#SLsoz6y6oIC3r%%l7jjttiiti++tt(it?)((|(|==========)()===========|==~=((?(===~~~~=)|()=??tit)+ti+?|=)()?ii}}{7{i+tt))))((tti++i+itittiit++|?(((?(||(?(|)))?|?)(++()|||)(()(||t+++ti}7itt()+{v%%cJcJcfr$ys000YkkLm*hPRBHHBBBRNNEREEEEREEENER##WKK###### ####NNRNR#NR#RRREN#RNEB#Pm&sTTa6zoCJr[[11117i+ittit+||)|(?(?)(?)========()|=====~======(==~=)|)(??|====|())=)?i+()?+ti?|==|??tttljj+t++(?)(||()(+++i+i++)?ti+it?(?+ti?i??(+it)|?|)|)t+i+t|)|?(?(|((+tt+t}{ji+t(++[rcJf2cJ2336saLLkkkVGmxP#R@HHBHBBNRNERNNENREEN####X######## ####RNRNRNRNEERNBEN##EHRKeL5sssnwz$JJ]1v%vvl7++tit+ti?)|)||(?????=====|?(|====~======)(=====?))|+)||=(?)))===|t+|((+tt?====(|tt+i7itt+t))i++??)??t++iitt+(ttt+++)+it++||?(i+tt?))??|+tti+?|?|(?)(?tti+ii{tt+i+|t}J£$cc22frJ$wa00YO&OGm8hP#B@HBHHHHHNNEREEENEE############### ####ERNERREERERNHR###ERE#QhLsn5syour32f][[[l{tii+t+t()()(|???)?)|====(|))=====~=====|?)|===()|((i(||???)|===|?|?(?)ii)(==~=|)ttttiitt+|)iiit+?(|)+ititittii+ti(?tti++i(((?(t+++(|?(++itijtt()?)?(ii+iiti}iitit+j]Czz$3ff3I$w5Y4YLLYO8mGpXEBM@BBBBRERNREENRNN###WWW########## ####RRNNRRENNENREER#NERNEXb&anTzzICIf3r[11{{++t+ti+t()(?((?(()(()(==?|)|)=====~=====))((==))(|+t+)??)()(====?()))((it|)=~~=??tti+i+itt++tt+i+()(|(?ti+iii+tiit|?(+++ti)(()?)+ti)||(tt+7j7{+?|))?)t+iii+{{t+++tt}]Cww$c2rI6onsY0YVVY8mGmS#H@MBHHBHENRNNNNNEENE##WKW########## #####EENERNERRRERNREEREEE#Q*Y55yw$uC3rccvv]}+t+i+ii()|)((???(?()?|))()|)()(===~~=(=)((|)|?))?tit+?)?()|===?|(???)))?))(==~=|)?+iti+iit+iti++))?()||+++ii++tit+()+itii+()()||t+i)((?+it7lv77t|(((t+it+ij{lj7}7{j}JCzzC2cCIoa0OkaTYY&km*xFEH@@@HBBHBBBHBRNEERNNE############## #####REERRNRERNNEENERRRRHEWh45ayzCIuc3r2vv[7t+ittt+)()????(??|(|)()()(|?|??|?====)|(???)?)|||+ttt|(|)()(==))?(|))))|?()=====|||+tttt+?()|)||?)??))))++tii+iit+i(+ti+ii?)(((+iiii+i|+iti{{v7j+)i+ii+t++}lj{{}}l77[£yz$IC£99nY00aa5&044mpWEM@MBHHBHHBBBHHNE#NRRNER############ #####EENNNNEENRNENRRNRNNBN#QGYTyo$$££222f1v7{ttttii|())()()||||)((|((?())(||(??=?((|(()(it??|++it|???)(?|???(()??))|??=====?|((tiii+i?)|?)?()(()(?|(it++ii++iiiii+iiit+titittit++t??+tijj7]7+t++itiii7jl7j}{lit7[c$wzu£6osn4VL55ak&**eD#HM@MHHHHHHBM@BBRE#RENEERERRR######## ######NERRNENRR#EERBEENNNRNWxYV6yz9I£IJc2%%}7t+t+t+t)(?||)?((?????))())|||tt||||)|)|))??+t(|)|it+t|)?(?|?||?|?((((|?=======|||tt+iti+((?)|)|(==?(((?tiii+t+++iti+ititti+++iii+tt+?|(?++j7}}{j+tttiiiij{l}}j7++i{vfu6zCu9zs5LVO0a5V0GmZWNHM@HBBBBHMHHBHHEEEERERNNRRNNNRR##### #####RNENREEEENNNEEBENNREEN#Q*La9oowuIrrc]v}l7iitiit||(?|?)(|(?)?|)(???(|t+i+ii||)|(||(?i++)((ittt??)||?)|?|???|)???====~==)||(|?itti()((?))====)()+iii+iitii+i+i+t+i+tjj}titti+)|((t++tj{7j[7+i++++i7j}l}}{iti{[J£uwyuzwssYV0ksa0GheP#HH@MHMBHBHHBBBHHRENENHHBREENRENENNNNN ###NERNNERNENRRREEBBHNNNRNHRXxVaw69z9I£J2[]l{7+ii+it+))?)))?(?)(()|?((||?tt+ttt(?(??)))?i+i))|itttt|)|)|?)(??(||())((==~~===??|??(|??))??)?======|)tt+t))|i+tii+tt+tt+t{ltit+t++?))t+++++i+jl{+t+tit+{ljl{{j++i}]C£zuu96o5n0&0V4L8*hpWEBMMHBBBHHHBHHHHHBERNBBHHBBNREEENNENNN ###EERNEEHHNRERHBHBHHBNEEBHH#ZG5Tyowo6CJf1[v[7tt+tit+i))?)?()|?)(??)?)(|tt+ttii()?|))(?(tt+?|)ti++++t??|?|?|??()?)?))==~~~~===???)|)||?|=====~~~=?(++t(?(?ttititt++ttiii+it++ttiitii+itt+ti}{{tii+tlj7}{jl7}ti}vcC6wyw9wwaaV4Y&L&mGpF#N@BB@HBBBBBNBBBBHHRRHBHBHBHNENNNHNEEEE ###NRR#ERHBHRRNHBBBHHHBENBHHNKxT56zoz6££fcv[%ll++i+++i+)||)|())(?(|???((()?))ti|?|?)|(??it)??tti+tlitii?|()|??((?|?)|===~~~~~===())((?)==~=~~~~~=???)(??(|+t+{+i+t+tiitittii+it+ii+++it+tii+j{7+7l{{llljll7}l{l%fIo966o9aa5YLOY0&8mbQ#BMHBBBHHHHBRHHHBBENNHHHHBERNNEENRRNRRR ##NRE#NRRBHBBEHBHHBBBBHHEBHBB#UGLnwy6wy£Jcv117}++ttttt+))???())|)|?(|(?iti(?)))((??)|(?(|+?t+ttl{{l{l7t+((?())|)|?(====~~!!!~~==(?====~~~~~~~~~~~=)()(|)|((+ijtt++t++ii+tj{lttt+tttti++ttitt{7j}{l77jljjjvj7lj[3£yz9wwznnakOkY&L0*8Q#NH@@HHBHHHBHHBBMHBERRBBHBBRRRENREEBBBBB ##EE##NENBBBHHRNHHHHBHBHBBHHBNPxYTT66zI$r3J]v7{}ittt+i++)?|?+++|)????)+i+t|(|(|)|???(||((iii+7{{{{7l{{t+tit((?||)|(|=~~~~~!!~~=====~~~~!~~~~~!~~~~=?)=???(?it++itit+ti+i}l}{it+tiitttt+iittijl{}ll{7{{}lj17ll[%3u99ow9ann5V4LkO08GxF#H@@HBBBHHHBHHHBBBRNNEHHHHHEEREREEHHHHHH #RNN#NNNBHHBHBEENHHENRHBHHEBHH#Q8aszowzouJr%[jjl7+tti+i???)(ii+i)()??tt+i+i)()|??|||?)t+ttittlj}}}{l}}t+it++|?=))|()=~~!!!!!!~~===~~~~!!!!!!!!~~~~=======()t+++ttti+t+tj77l}i+tt7j+ii+++}}l{7}v]j{l7}jjj}%1%1113u£ow665TsVkOLVLVGeUWEM@HBHHHHHBBHHBBBHRRRHBBHHHHBHBHHBBBHBBB NE###ENBBBBHBBNNNENRERHBBHNBHHEXe0aaz96o6$$c1{77jjt+itit?(?+ii++)?|t++tilj+?()||?(it+itiiii+it}tiij}ll{i++ti|?==|)?==~~!!!!!!~~~~~~~!!!!\¬!!!!!~~~=======(|ii++tittti+}77jj7l+i{jlj+++l}lljl}v[%ljllljll{%]v[ccf£zyo65n4LYLVTa488hQ#BM@@HHBBHHHHBBBBBBBBNEBBHBBHBHBHBHBBBHHH EE##RNBBHHBHHBNRRBHHRRHHRERHB@H#F8&5w9o6yyoIr%}llj+itit++ii++++i(ti+tt+tlltt??(t)tttitiit+ittitt+t+}{jit+t+t))===?)==~~!!!!!!!!!~~~!!!!\</>!-!~~~==)(|)|??ti+i+j7i+ti+{7j7lj777j7j}jl{}{}l{7]][][{}j}7j{j%]%3cff$ywzssLO&4YYs&LGmdD#BMM@M@HBHBHBBBBHBHBHBBBHBBBBHBBHHBHHBHHB ER##EEHBHBBBBHHHHBHBHHHBNNHBBMMNKx0566y66y66J[vj}7tt++t+iti+t+titt+i+t+ij7i??)+tii+++it+i+t+ttttt++jllitt+ti(?===)===~~~~!!!!!!!~~!!!!!!_-!!!~~~==(|())+ii++itlj7iittj7%lj{}7}l{}7}77{}}{{{]%]f%]]l7l{jj{1]vfrJrf$yonVY0&4&L5Ym*eqWRHMM@@MBBHHHBBHHBHBBBHBBHBHHHBBHBHBBBBBBB E###NEBHHHHHBBBHBBBHBBHHNNHBHM@H#D*Ty69y6696ur[77}+tt+i+titti+titit+tiii7lt?(+ittt777ti+7}itt+titiiilli)((|)??)?|)))|===~~~!!!!!!!!!!!>/!!!~~==()?i+ti}j}{{77j[[]%77%v11v[%][]%v1j[%{}7}%v[][[2r[]7{{}{l{{%vJJJr$C995LOVL&LkLVG*xF#RH@M@M@@@HHHBBBHBBBBBHHHBHHHBBHBBBHHHHHBB R###EHBBBBBHBHBHHHHHBHBHNNH@B@MHNWh5569z6zwy$J]11ll++ii++t++t+titt+t+tti}}++itttitlllj}7j7}++tt+++i+t+ii)|?|??()((|?)(?(=~~~~~!!!!!!!!!!!~~==(|tttl77][[f3v[12Jcc3cc3Iu3J223vvv]v%[17l}{]%vr2cf23%1v]{{}jj1vrcc2I6waLLnsVOkL0kGmgDWRHM@@MMBB@MBBHHHHHBHBBBHBBHHHBBHHBHBHBHBH N##NEHHBHBBBHHHBBBBBHHHHRRB@M@@MB#p05Toywo6ywu2]vvlitiit{itt+t+tii+iit++{7jli++ttlj}}11v[][j}}7ti+ti++iiiiti++itttitti+i|)====~~!!!~~~!~~=(?(ttlvJJrfr££zwouI9oyo66wns5wozywyCCuu$rf3%1[%f333f2fJJv]v[{lj[[[2c2CIo9nssnskkLLL&GxgF#RBM@MMMHB@M@MHBHBHHHHBHBHBHBBBBBHBHHBHHHH NRRERHHHHHHBBBBBBBBBHHHHRRB@M@MB@EPmYnnsy9669ur22v1}t++i{{ititttlitit+tt7}7777it77}j11113311%7l}{{7j{7iititii+}}j}l7{l{j+i?))(==~~~~~~==()(t+{%32u69ywz6nTaTsssaakLL0YL&OL4&aaasna9zCJfcJc3222]rrfr][}jj][[Jr3cu995snTnTT00G0GmhSQ#RB@@MBBHBHBHBBBBHHBBBBNBHHHHBHBBBBHBBBHHH NNRRHBBHBBHBHHHHBHHHHBHHEBBMMHBHMH#gm55nzyasz6Ccc%[j{ii++tiit+ttlllj}jijj7%[]jj{j[1%1JcruC23f[cv[[]%v1%%v%v[%%]%JfJ3ff2%17j+ti+?||===|(+ttj]f3o9w5annTaOLLLLYL50V4Y&&4OY&YLnTsYY0VVsTyzw9CuC3rrf33f[%7l{v][fc£C$9o5aTns5k0Om88GSDPWEH@@MBBHBBHBBHBHHBHHBRRHHBHBEBHBHHBHHHHHH ERREHHHBHHHHBHM@MHHH@BBENHBMHBHHMHNPxY5555ansyorf%[}{+i++ittiit+i}{}7jll111%vvv[]12fCu$CozwouuC£c3c£cJCIfuC6I£uz69$£$I£uI2c]]jlit+(?)?+i7vc£y9n&YkLY4YOOLLLVss5n5sswwzyyoz9969wak&8mYLka59zu$rff3r2]][ll1]1322£9zossaaLLVY8mm8xSDF#EBHHBBBBBBHBBBHBHHHBBBBHHBHHEBHBHHBBBBHHH NRREBBBHBBBBHBB@@BBBHBNNEBBBHBHBHHH#D8O5T5nnTzw£c%v}}7j++i+++ttii{ll]v77[][JcJcJI$yoTTnwwynTT6z96y6zwzw9w99ysw9wzTwyy99y9z6C£2c3vl}l7j[13I9sa4Yk4VV&Yk0nTnwy9yuu$$rrJfcJr3]]13c$6s&VV&V0Ln5o9uf2r3]%vv%v1%[%ffI9z6nnT4VY8**G*xdFFP#RHBB@BMHHHHBHHHBHHHENBBHHBBBNRRRHHBHBHBHH RRRNHHHBBBHHBBHBBBHHHBENHHHBHHBBHHBNWeVsansynayu3[%{}j{}iiii+++i+tj7{v7%vrrfcuuyTkk*kO4aa5s5n055aaaTyywTT5oyoz6z6o66oo969y6z6w6£c3Jr33fwwaaTnann5ywwoz£uu2Jf3]v1]1v]v{17}}{{{1%12C6os54LOsT66w£JJvv%1vv%v][32Cy6zoanLOL**mGm8epFPD#RB@BHBBHBHHHHBBHHHRNRBHHHBBBERNRBBBBBHBHB ERRNHHHHHHHBBBBHHBHHHENHHHHMBHHHHBHB#Q*asnTs5soz$3]%1]}7+ii+t+itt+}l71v[vrC69yaOkGm00TowzC£666z6wwwy£IIo96ur23JJ32fcI$£$$u£6o96yu$uuC66yona96u$rf2%[%vv[]j7{l{l}}iiii{+t++itil7{j[r$$ywa55aw9oy2c1v[1v[[]]1f3C£9wwa&VY*G8*8GegFPFW#RHMHHHMHBHBBHHBHBBNENNBHBBHHENNRBBHBHHHHH NERRBBHBBHHBBHHHHBBBHRBHBBHHHBHBBBHBNXeYssasssy9o£r]%%%jjttttiti+ilv{[]%r3z9nY0YLOnz£32v]%1[]JffJJrJ[v]%J]v}j{v77}}{}[v%11%1c2JIuIIIIIzI£f32[1%]7}j}{{}jit{j}l}ti++++7tti++ti{l}7}]fIoyow9ow9yCJJ11rff1vvv3rf££Izos4kmG8Gm*xUbDQFX#NHHHBBBHHBHBBHHBBBENENHHHHBHEEENBHHHHENNN ENEHHBHHHHBBHHHHHHBERRHBBBHBHHBBHHBHH#PmkanTTaaw9wIc2[%}j{+ttittti}7[1vfJ6oa4YYYTo$2[j}7+i+++ll}{l{l}t{l{{ttt+t++it+ttiitit+ti{{]111%v[[l7l++ii++t+ii+i+i+++tii+i+t+ii++it+i}7ll{jl%c3J2r££zCCf2222cfff1v3c3Iuu£wTV048*G**mhbPDPDX#RB@HBBHBBHHBBHHBHHHEREBHHBBBNNRRBHHBNRHHR RRHHHBHHBBHBBHBBBENRRRHHHHHBBHBHHHHBHN#Z45nTsa5a6yIf2]1v{ljii++it+{%%vccuzo5sna66CJv{lj{iiittttii+i+iiiiiti+ttit+i|)(??()|))?|)?t+tit+ii++itt(+++t?|(?)|()+t+t+t|it+i+ii7j7{}{jl{}112cccc3IuufcJJfu$r232323ru£6zzaOGL8*hG8*bDQQQDK#RHHHHHBHHBHHBBHHHENEENHHHBHBERNEBHHNRREEE RRHBHBHBBHBHHHHRERRNEBHHBBHHHBBBBBHHHHRDe&s55s&5a9zcJ1]]j{ll}{j{tl{%v[Jr$zywo96Ifv]7jl{+ti+tt++++)it++ttt+it+iiit)?(?)===~~~~~~~~=====?||?)?|))?(?)())||||???)())?+ttt+iljjl}j7ll{[]frvv[J2r2J2JC£uI3crcf2£Cuuza5k&G8*eh**hdDPQPFX#RBBHBBHHBBHHHHHBHERNERHBBBBBRRNRNNRNENRRN NBBBBHHBBBHBHHERRRERBBHBHHBHHHRBHHBHBHH#UGO5nL4snoIrf]%vj}7}l7}l}j}[]1JC£yywu£rJJ[j7}{l+tt++t++it)+i)))?()?(((|)|?)=====~~~~~~!~~~~==)||)|(()|()||?((?)(?((|(())||+++ittl}7}jj7}7j[]%v1vJJc3cJ3u$£frc3JrJ33u£wz5s4O*mhhhxxbDFPQDQW#NB@BBHBHBHHHHHBHHHENNRHBHHBHBNRENEEENNRRR HBHBBBHBHBBBHEEEEENNHHBBHBHHHBNHBHHHBHBRWe*VYkL0T96$r21[l7j[%[[7{j{{%%cuI£IJ22r%]v7l777{ltittit+)((|)|)?(||??)??|(|================)(|?()()++i(|(?)?||))()|)()?||(++ttit{7%%jl}7ljv]]1%1Jrr3J2££CIc2JrJJ23£CzzT5Y&8*xexhhZQDQQQPDX#RBBHHBBHBBBBBHHBHBEENRHHHBBBHBERERERNENNN HHHBBBHBHBHBNRNE#NRHHHBBHBHBHHEBHHBHBHBE#PhkL4Ok&azoCcr%[j{][][77j{}[[f33rf3J]v]v1j{j7jj{tiiii+tt?()?|?|?)?|?)?)(|)|||(?|?|)|)?)()iit+ti+it++tt++ti(??)?(|()))?|(i+iiiti{1%v}j}7}7]]%v[[[c2cc$z6CC3Jff23cc$I9zaaYmGehxehUFFPFDDFDK#NHBBBHHBHBBHHHBBHHNENHHBHBBHBEERERNNEEEEE HHBHBBBHBHBENNENNNBBBHHHHHHBBERHBHBHHBBHE#Zm*04&OVay9o31%]]%%vv1v%v1vfJr2J%][[1%[%{}}{}lj+++i+ti+??|))??|))|?)?))(|??(|?iittt+{l77jl}jl{ljl{t+it++i+t|((|?t+??)?t+tiit+{7l7jl7}{j{lv[]vrrrJfIC9zC£32JCruIIyzwys0488hxxeddDDPDQQFPX#HHHBHBHHHBHBBBBHHNERRBHHBHBHRNRERERNENRRR HBBBHHHBHHHHHNNEERHHBHBBBHHHBNRHBBHBBBHNN#Ph8OYVL05wz9C2%v[vvf2%1v[]v%J3cJ][%[[1%1l}l{l{jiii+t+t+t?(?(?(+)|?()|?(|)(++iit}ll7%]1[[]Jr[[%j7vv[}{t+tttti+??it+i+t+i++tttt}}}}l}jj{7}{l][JJcr2rcIIu£uIuCuI£y9996TYV8mxheqAgFQPFQPQPFX#BHHHBHHBHHHBHHBHHENRNBHHBHBBHREENNRENNNNN BHBHBBBHBHBBBNNERHBHHHHHBHBHHEEHBBHBHBBRBE#PhGGOGLL5oy6Crv[123f1]][c3rc33[v%%]r]1]1}}j}jtttiiittt+(|?((+ti?))?(?+ttitit{j[1Jcf2fJffc3r2]v12r%]}{tt{}lj+ttittiti+it+ttij{jjjlj7{{{j}1[1333u£Crfu££$$zICu9zzwnn4k**ehxpdADDQPFDPDPQW#HHBBHBBBHHNRRRHRRNRREHBBHBHBHERERENNNBBBB HBHBHBBHBHHBBRENRBBBBBBBHHHBBEEEBHHBBBBBBNEXg88m88LOn6oocJ%cfcc]%[r3fuCJf%v1]]cr1%%7ll{j77tttittt+i||)iitt(?|||+iti+7}{v1r2JJJJJrfrrrrfffrr[v[j7ll7}%l+iitiiiti+l}tt7{jjl{j}7{ll}][][v33$y9IfrrrJu96ozy6o5aa&Y*mGhUpbdDQQFDQFFDPPKRHHBBHHHHHHHBHEBREREEEHHHBBHBRENNRRRERHBBB HBBHHBBHBHBHREENHHHBHBHHHHBHBRNNHHBBBHBHHHH#KUmG8*m&YsTy9r23rrf3v2cfuC$rcv1vv3Jf1[1%}j{}lj}{lti++itttt+ti+++?ii++++l{1]cJ3cc2rffr[1vf32c33%]1[[[[]v1v[{l}j{{lj}j7{{j7v%vjljj7jjj7[%[][2fowwuJrJf2u6yz9yy5nTTO8*eeddAPPFDFFDQQPQPQ#NBBHBBBHHHHRHHBHRNNRNRBBBHBHBERRENERRNHHHH BBHHMHHBBBHBHHRHHHBHHBHBHBBBHRNREBHBHHREEHHN#Qem88G84know$$$I$c2r3J£$I$c2%v[[23f][1%l77{}{}7jjtii+ittti+i+i+++++jl}jv[rfccr1v[1%%1[1]]][]]%[]vvv]]][21[v1v[J][[%%v1]v[[%jjljj7{{}%vv1cr£zoI£r2f3fIowzTasTnTaYGGxhpUFQQDPPQDQQFFQP#RBBBBBHHHBHENBHHENNERBBHHBHBBHEENENREENBBB HHBHHBHHBHHBBHBBRHHBBBHBHBBHNEENRBBBHHEEEBHBN#qG**GGG&0any6wowu$ccu$£uuf3c2Jc2cJ[%]v%j{7}l7{j}{77ll}}l+it7jiit7}j1]%1]3rc%v[]%%v]{lljv%1]%[]]vr22fJrf21v%cf23J2%%1]%v]%]]7{7}}j7jv1[3cJII9$I$IrJfC9ysssT50nV&*xedDSPQFDQDDQPQFPDD#NBBHHHBHHHHERBHBHNNEEHBHHHHHBHRENNNERERBBB HHBBBHHHHBBHBBHENNHBBHBBBBBHRRREHHBBBHNENRHBH#KSh*mm*mkYLa9o69CuCCCu$IuCI$3rccfr2%]1v%jjjlj{[7}{}l}{l{{{l{jjj7l}%]%[1vJ31]][[1%1]]{l{%%[v]]v1J3r3rrJ2rrc3c2rfJcccJccf3[vvj}l{j77{[1v33$u£IuCCuC$Co6ozTaskLTLY8hdpPFPPQFQbPFPDDpPW#EHBHHBBBBHRRNNBBHNENEBHBHHBBHBHRERENRRBBBB HBHBBBBHHBHBHBRERNHBBBBBHBHBNERNHHBHBBENRNNBHR#Qdm*8mmG*YLss9wzz9o9Cu££uuIrcc3rrfJr]%1[]7}}%[]]%%[]]1v]]]11vv11%1[1]1]cr%11%v]%[1]%ll1%%v%%]]cf23c33r332cc2rff2J3rrr3J]%1}lj}7ll[]%2JI£uCu£Cozywoozwysn0&4LLVhZUDDDQFPQgFFPDDQbPXNBBBHHHBHBREEERHHBREEBHHBHHBHHBHRNENRERHHHH BHBHHHBHBHBBHHEEEENHHHBHBHHHEEEHBHBBBBHRERRRBENKqxm8mGm8G0OTT5wozyyI£CC$CrJ3c2J2J2c31v%11[]]%]3Jr%[[[]v[%%1]1[32c[11[vJc%2322%[[%vvv%1%%222fJf2Jv%rfc3cc32]]232rr2cJrJ1]1]]v%]%%1f3cu$££IuC999z9zywaTT5444V48eqFDDFFQFQqQQPQPQqF#EHBHHBBHHHRRERHEBERNRBHHHHRHBHHEREENRNRHBBB HHHHBBHBBBBHBBNRNRRBHBBHBHBRERRBHBBHHBBNRNRNHRR#Pgexh*xGmGYOanswoyywy9££ufJJf223fc2c1[]vv%v%[%2cJc1v]%1J]%]3Jc3crf2[1]ff22fff%1%1v[]v1[cf2uJc22vv1%f2Jr31%v1cfr2fJrf1v]]%[][[[]fcc££wouI$zz9ww9oo55aasY0OYY*GZPFFPQQDPPdFQXDDSPX#HHBHBBBHHRNENBBHNRNENBBHHBHBBBHRNERRNREHHHH HHBHBBBBBHBHBBBERENHHHHBBHBBNENRBHHBBHBHRNNNBRR#FpAhx8xeeG00kazzyww6o9uuCJc3crfr2r23J333Jr%vvvcrrrr]]1]Jf333cJ2JJ21%]f2c2cc33r[%[[1r1]2f3$C$3J2]v[2rf111[%[%3r3f2r33]v1]1%]cr3fJcuwyy9I$zwwyywnnsaV4ssL4&8mxdUFFDPPFPbdDFQDQPpQX#BBHHHHBHHENNHBBBRREENBHBBEBHBBHREEERRNNBBBB HBHBBBBH@HBBHBHBNREBHHHBHBBHBNRNHHBBHBHHRENNHEE#PqUqeheex*G&Y5nzywzzyyy£ufrfrcff2rr22J2c3c3]1%rJrrrccrf3rJcff23cr]vJ2ccrf2cc2Jf2cfffcf22fuu£ffccJJ323vr%1[1[f23Jrf3Jc[[1c2JJ2r£u$66zo9oo9zy99TnsTkLVs&0GG*hZgDFFQQPFDgPQPFPQbSF#EBHBHHBBHERNNRBHHRERRBBBHHHBHBBBRENNERRHBHHH HHHHBNHHHHHHHBHBRNRBHBBMBBHHBHHHBBHHBHBNNEEEBRN#DbpZqexex8m*L&5z6w9z9IC9yC33J23r23Jr£$232f3][323fJJc2cff3crfJ3ffJ323ccfc32rfJ32cJJ3c£$$£uCIuC$IcCc3rfcJJc3%%3rrc2crcv[]vffrr£Cz9ww6sz6y6oo9zynTnkY0YaLL*mxegQDPQFFQQZDPPQPDFADX#NHHHBHHBRRNNRRENRENRHHBHHHBHBBBHBERNEREBBHHB BHBBHHBBHBHBBBHHBNRNHBBBHHHBHNBHBHHHHBRNREERHNE#FAAZZgSeh**8mOsnw6a5zyyyzw£c2rr$$£u$$£££2rJcrJJ3r[3J22c[3cJcJcfJ%]2f3c3Jrfccr2cC$u$$u6z£$2JcJ£u$I$3cfcr3

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

tytul_roboczy3b_podzial.indd 1

sztuki magazyn otwarty

tytu$ roboczy

2004.11 (003)

04/11/13, 8:34:45 PM

Pii

Pisanie wst!pniaków to balansowanie miedzy sileniem si! na oryginalno"# a poddawaniem si! bana$owi. Nieostre !cie naczelnej zrobione przez po%czoszk! (na (n marginesie: my te& zamie"cili"my w tym numerze swoje zdj!cia)

lub przeostrzona fotka red. naczelnego upozowanego na Supermena na (na marginesie: margines zmar$ w tym roku) i taki oto tekst: „Nadszed$ listopad. Miesi'c reeksji i zadumy, miesi'c pami!ci o bliskich, którzy odeszli”. Czytamy

takie zdania o tej porze roku (co roku) w dziesi'tkach czasopism. „Bana$ – my"limy, – znów to samo”. Z drugiej jednak strony, je"li kto" zdecyduje si! nie podejmowa# tego tematu i zacznie numer listopadowy od opiewania, za$ó&my, uroków windsurngu, a nawet od najmodniejszego ostatnio tematu redeniowania p$ci, równie& pope$ni niezr!czno"#. „Silenie si! na oryginalno"# – powiemy. – Bez sensu”. I tak (le i tak niedobrze. Miejmy to na uwadze ((na marginesie: e: o subtelnej s telnej grze grz miedzy awangard' awa a tradycj' opowiada w jednym ze swoich „poesejów lub, jak kto woli, esejomatów” Radek Nowakowski, ki autor r!cznie r! sk$adanych, artystycznych ksi'&ek).

Nasza ok!adka

Staram si! spojrze# z zewn'trz na to, co prezentujemy n w tym numerze TR, i samo narzuca mi si!, &e zarówno nas, jak i naszych autorów najmocniej kr!ci... praca.. Nie jest to &aden symptom pracoholizmu. To g$!bokie przekonanie,

stylizacja w!asna autoportret, 2004.11.10

&e warsztat, doskonalona umiej!tno"#, panowanie an nad powierzon' nam materi' nadaje sens, dodaje do naszego codziennego tyrania i zm!czenia to „co"”. Prawdopodobnie d nie da si! tego powiedzie# lepiej, ni& tak, jak to wiele lat temu sformu$owa$ Norwid: „Bo pi!kno na to jest, es by zachwyca$o do pracy. Praca – by si! zmartwychwsta$o”. y ((na

model "uk

przez program Image to Ascii Converter, version 1.0, created by Peter Bone

pewn' prawd!, o któr' zreszt' pewnie wcale nie chodzi$o jego autorom: Mo&na widzie# rzeczy taki, jakimi s', a mo&na widzie# w nich co" wi!cej. O zycznych podstawach widzenia barw, o tym, dlaczego widzimy tak, a nie inaczej, pisz' w TR operatorzy Bogdan Dziworski i Jerzy )ukaszewicz (na (n marginesie: pisanie o barwie w czarno-

ne gi ar

(od 27 lat), przepu%ci# je

mo$e by% Jezus”.) Ten trywialny dowcip (na marginesie: rginesie: Jezus J tak&e wyst!puje w tym numerze TR) uzmys$awia

robi# sobie zdj$cie codziennie

jest: rude, ma d!ugi ogon i skacze po drzewach? Na co Ja": jes J No, na 9 99 procent to wiewiórka, ale znaj"c siostr#, to

Jak osi'gn'# ten look?

marginesie: przy przypomina mi si! w tym momencie pewien pew dowcip o Jasiu: „Zakonnica pyta na religii: Dzieci, co to

bia$ym miesi!czniku jest sporym wyzwaniem :). Ich tekst to dobra podstawa do tego, by zobaczy# owe „co" wi!cej”. Niew'tpliwie uda$o si! to Stefanowi Gierowskiemu (patrz tekst Janusza Zagrodzkiego), który w swej twórczo"ci wychodzi od wyranowanej gry barw, a dochodzi do... hm... ducha? O pi'tym „duchowym” &ywiole opowiada te& Zenon Kulpa, zaczynaj'c od tak prozaicznej, zdawa$oby si! sprawy jak – diagramy.

zdj!cie na 4 ok$adce Józef "uk Piwkowski, &lad dibara, (heliograa) 1984

Nasze rozumienie pracy i jej zwi'zku z tym, jacy jeste"my, ma te& wp$yw na to, jak piszemy. Moim idea$em jest, aby o sztuce mówi# tak, jak gdyby nie istnia$a krytyka sztuki. Stosunkowo $atwo jest zaszuadkowa# prac! lub autora zgodnie z obowi'zuj'cymi trendami, znacznie trudniej jest co" prze&y# czy zrozumie#, nie uzurpuj'c sobie >>

w imieniu krytyki sztuki prawa do nieomylno"ci. I tak nie stanie si! przez to nauk' "cis$'. A zatem: o konkretach pisa# konkretnie, a o sztuce raczej tak, jak czujemy, z pe$nym prawem do b$!du, przypisanego niejako sferze uczu#. Mo&e si! uda. (na marginesie: polecam w tym miejscu rozwa&ania Hanny D'browskiej i Joanny Jarz'bek na temat malarstwa). A wi!c koniec ko%ców, w tym numerze piszemy, malujemy, rysujemy i fotografujemy i o "mierci i o przemijaniu, tytul_roboczy3b_podzial.indd 2

t l ii i

t 

T k

Wk %

li t

 k ji

04/11/13, 8:34:47 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

powitanie w imieniu krytyki sztuki prawa do nieomylno"ci. I tak nie stanie si! przez to nauk' "cis$'. A zatem: o konkretach pisa# konkretnie, a o sztuce raczej tak, jak czujemy, z pe$nym prawem do b$!du, przypisanego niejako sferze uczu#. Mo&e si! uda. (na (n marginesie: esie polecam w tym miejscu rozwa&ania Hanny D'browskiej i Joanny Jarz'bek na temat malarstwa). arstwa). A wi!c koniec ko%ców, w tym numerze piszemy, malujemy, rysujemy i fotografujemy i o "mierci i o przemijaniu, i o nostalgii, i o metazyce. Tak wysz$o. W ko%cu listopad to miesi'c zadumy i reeksji... Klara Kopci%ska

miesi$cznik 2004.11 (003) ISSN 1733 4691 nak!ad 500 egzemplarzy

redakcja i projekt Klara Kopci&ska i Józef "uk Piwkowski wydawca Stowarzyszenie Edukacji i Post$pu STEP Radzi$owska 5 m. 1 03-943 Warszawa tel. 617 68 06 i 601 39 02 05 e-mail zuk@zuk.neostrada.pl www.zuk.neostrada.pl druk i oprawa Roband © Klara Kopci&ska, Józef "uk Piwkowski i autorzy wydrukowano na papierze MUNKEN LYNX 115 g/m2("rodek) oraz 200 g/m2(ok$adka) www.arcticpaper.com

tytul_roboczy3b_podzial.indd 3

04/11/13, 8:34:48 PM

Krzysztof Wojciechowski

tytul_roboczy3b_podzial.indd 4

04/11/13, 8:34:49 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

powitanie Klara Kopci!ska, fast forward, slow motion Klara Kopci!ska, na jednego z Jezusem, z Pragi Rados"aw Nowakowski, o pisaniu i inne teksty Zenon Kulpa, obraz jest wart tysi#ca s"ów Zenon Kulpa, “El quinto elemento?” Janusz Zagrodzki, Stefan Gierowski i Krzywe Ko"o Hanna D#browska, metazyka materii malarskiej Joanna Jarz#bek, malowanie jako proces Bogdan Dziworski & Jerzy $ukaszewicz, %wiat"o i cie!, cz. 2 Jerzy Ko%nik, warsztat Iwona Siwek-Front, %mier& wARTo: sekcja otwarta Laryko, haiku Jerzy Konrad )wi'c, piramidy Teresa Gierzy!ska, robi& zdj'cia... Hanna D#browska i Joanna Jarzabek, mikro%wiaty malarstwa Marek Konieczny, (yj' w kraju... Anna Karwat, M. Natalia Ró(ycka, co si' dzieje zanim Ingmar sta" si' Bergmanem english abstracts podzi'kowania

tytul_roboczy3b_podzial.indd 5

04/11/13, 8:34:53 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 6

04/11/13, 8:35:06 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 7

04/11/13, 8:35:27 PM

Klara Kopci&ska 2003

tytul_roboczy3b_podzial.indd 8

04/11/13, 8:35:40 PM

fast forward slow motion

GGG8Ln69nyo2vli+j}}itt++tj{7lljjl7[1f223c90G*m88kouj=¬”””~tI&YsoTYV]!^¬?r

tytul_roboczy3b_podzial.indd 9

04/11/13, 8:35:46 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 10

04/11/13, 8:35:52 PM

pomoc

projekt

pytanie

podró%

praca

pami!"

> Mi

Mia$o si! oby# bez dwóch rzeczy: bez Franza Kafki i bez nieuniknionego nasze-wasze. Zobligowana przez swe 37,5% czeskiej krwi, przygotowa$am si! do wyjazdu do Pragi porz'dnie: naby$am w antykwariacie rozmówki czeskie i map! miasta, wys$ucha$am Poematu Zdenka Fibicha w wykonaniu Marka i Wacka, odkurzy$am Szwejka i na wszelki wypadek nie zap$aci$am czynszu.

pocz#tek

na jednego z Jezusem z Pragi

Pierwsze wra&enie – Praga nie jest bardzo zamerykanizowana. Naj"mieszniejszy, w naszym mniemaniu, j!zyk "wiata broni si! przed q, przed x i przed ej, bi, si. W budce na ulicy mo&na zatem kupi# parek w rohliku, w nawiasie – dla turystów – hot-dog. W poszukiwaniu nowych s$ówek traam do ksi!garni, gdzie wzrok przyci'gaj' eleganckie, nie krzykliwe wydania klasyki. Nie udaje mi si! dowiedzie#, czemu dzie$o Joyce’a nosi tu tytu$ Odysseus. Inna osobliwo"# to czeskie szatnie. P$aci si! z góry i otrzymuje papierowy numerek. Drugi taki sam szatniarka przypina do kurtki drewnianym spinaczem do bielizny. Przewaga „przedp$aty” wychodzi na jaw w kinie po zako%czeniu seansu. Kolejka znika w ci'gu minuty. Film (rocznik 1993), nosi tytu$ Andelske oci. Scenariusz powsta$ na podstawie prozy Hrabala. Film jest bardzo "mieszny, cho# nie rozumiem wszystkich dialogów, i bardzo smutny, mimo, &e ich nie rozumiem. Jest w nim czeska prowincja, i szko$a ta%ca, gdzie z braku partnerek, nauki pobieraj' sami m!&czy(ni, s' oszu"ci-babiarze i nami!tna rze(niczka, jest inicjacja, lunapark i podgl'danie przez dziurk! od klucza. S$owem – czeskie kino. Tu nikt nawet nie próbuje robi# Rambo. Staram si! mówi# po czesku. Moje rozmówki s' z 1959 roku. „Dejte mi prosim exportni kecky s dvojitou podrizkou” – odczytuj! z przej!ciem. – „Prosz! o trampki eksportowe z podwójn' podeszw'”. Na ko%cu ksi'&eczki – Tematy polityczne i socjalne. „Jak si! przedstawia kwestia kobiet pracuj'cych?” – brzmi temat spo$eczny; „Je to Cech ci Slovak?” – jest zapewne problemem politycznym. Par! dni pó(niej zadaj! sobie tekst i zdj!cia

identyczne pytanie w metrze, gdzie praski faszysta wy"piewuje na ca$e gard$o swój program spo$eczny. Czech – odpowiadam na w$asne pytanie, gdy obok *ydów i Cyganów pojawiaj' si! w przy"piewce S$owacy.

Klara Kopci&ska tekst publikowany pierwotnie w „Twórczo"ci”

Kamienice z wszystkich mo&liwych epok maj' w oknach szyby starsze od warszawskiej starówki. B$'kamy si! z moj' towarzyszk' po praskich ulicach, przewrotnie szukaj'c czego" brzydkiego, g$upiego lub >>

denerwuj'cego. erw Jest – d$ugie stanie na czerwonym "wietle! Ale to tylko popsu$ si! automat, a policjant zmieniaj'cyy "wiat$a za pomoc' guziczka zagapi$ za si! na ryj'c' w We$tawie pog$!biark!. Prawdziwy zawód spotka nas dopiero w teatrze. W mie"cie kilkudziesi!ciu teatrów dramatycznych upar$am si!, &eby zobaczy# s$ynne czarne divadlo. Ich tak&e jest w Pradze kilka. Z diabelskiego podszeptu wybieram teatr Image przy ulicy Paryskiej 4. Nie wiem, sk'd wzi!$am ten adres, nie ma go w &adnym informatorze. tytul_roboczy3b_podzial.indd 11

C d

i d

t lik

dk 

b j

# ó$t

d i

t l

04/11/13, 8:36:14 PM

denerwuj'cego. Jest – d$ugie stanie na czerwonym ""wietle! Ale to tylko popsu$ si! automat, a policjant zmieniaj'cy "wiat$a za pomoc' guziczka zagapi$ si! na ryj'c' w We$tawie pog$!biark!. Prawdziwy zawód spotka nas dopiero w teatrze. W mie"cie kilkudziesi!ciu teatrów dramatycznych upar$am si!, &eby zobaczy# s$ynne czarne divadlo. Ich tak&e jest w Pradze kilka. Z diabelskiego podszeptu wybieram teatr Image przy ulicy Paryskiej 4. Nie wiem, sk'd wzi!$am ten adres, nie ma go w &adnym informatorze. Cudzoziemska widownia zasiada przy stolikach nad kuem piwa, by obejrze# pó$torej godziny nieczytelnej pantomimy i zdegenerowanego czarnego teatru, gdzie biel wypar$y fosforyzuj'ce zielenie, ró&e i b$!kity. Mimowie wkraczaj' wreszcie na widowni! i ,,otwieraj'’’ czaszki przypadkowym widzom. Z playbacku s$yszymy a to pobrz!kiwanie pieni!dzy, to ryk silnika, to znów do"# jednoznaczne poj!kiwanie. Chichocz! nerwowo, przygl'daj'c si! m!czonemu tu& obok mnie niemieckiemu tury"cie. Ostatniemu panu z g$owy wytryska fontanna. Woda sika mi na jedyn' porz'dn' koszul!. Nie do"#, &e drogie i niedobre, to jeszcze niebezpieczne. Moja przyjació$ka jest entuzjastk' Kafki. Poddaj! si!: ogl'dam dom, w którym si! urodzi$, Pa$ac Kinskych, gdzie znajdowa$ si! sklep jego ojca. Szukam nawet budynku przy ulicy Na Po+ici 7, gdzie mie"ci$ si! zak$ad ubezpiecze%, w którym zarabia$ na &ycie. Dom jest, ale wygl'da inaczej ni& na zdj!ciu w wydanej w Polsce ksi'&ce Janoucha. Stawiam "mia$' tez!, &e kopu$! dobudowano po "mierci Kafki. Niestety – fa$szyw'. To w ksi'&ce zamieniono fotograe. ,ladem Rozmów z Kafk" traamy do ko"cio$a "wi!tego Jakuba, gdzie po dzi" dzie% wisi podobno r!ka z$odzieja, który próbowa$ obrabowa# gur! Matki Boskiej. Sta$ si! cud – rabu" nie móg$ oderwa# r!ki od pos'gu i trzeba j' by$o oder&n'#. Szukamy jej teraz w"ród barokowego ornamentu – bezskutecznie. Fiaskiem ko%czy si! te& poszukiwanie kichaj'cego anio$ka za gur' Madonny na mo"cie Karola. Kafka twierdzi$, &e nie kicha on, a tylko zatyka nos z obrzydzenia, macierzy%stwo jest bowiem rzecz' ziemsk', a wszystko, co ziemskie, "mierdzi anio$kowi. Zawiedziona, przeklinam w$asn' krótkowzroczno"#, Janoucha i Kafk!. Próbuj! odmówi# udzia$u w wyprawie na grób pisarza... Kafka le&y pod brzydkim kamieniem na nowszym &ydowskim cmentarzu w dzielnicy Stranice. Na grobie le&' kartki z imionami turystów i ró&owy plastikowy wianuszek. >>

i t

Chi

H i W Sh

Shih

d j k i &

ki t

90 t

d kt

04/11/13, 8:36:28 PM

pomoc

projekt

pytanie

podró%

praca

pami!"

pocz#tek

Stary cmentarz &ydowski, po$o&ony w "rodku miasta, jest zmursza$y i otoczony sznurkiem. Idziemy g!siego, jak w procesji, przypatruj'c si! g!sto ustawionym zielonym macewom. Pochowany tu jest rabin Löw – legendarny twórca Golema. Kawa$ek dalej m!&czyzna w "rednim wieku zarzuca w!dk! w kratce "ciekowej, skupiaj'c wokó$ siebie gromad! gapiów z mapkami i aparatami fotogracznymi. Nie $owi jednak ryb, tylko drobne monety. Gdzie indziej wyznawcy mistrza duchowego Ching Hai Wu Shang Shih rozdaj' ksi'&eczki streszczaj'ce na 90 stronach jego doktryn!. Z lakierowanej ok$adki spogl'da na nas m$oda jeszcze twarz. Mistrz ma pomalowane usta, a na d$oniach bia$e a&urowe r!kawiczki. Mostem Karola, którym chodzimy kilka razy dziennie i gdzie za ka&dym razem robi! dziesi'tki zdj!#, cho# obiektyw przes$aniaj' nachalne mewy i go$!bie, docieramy do Malej Strany. Traamy tam do nale&'cego do Kawalerów Malta%skich ko"cio$a Panny Marii. Wkrótce ma si! odby# msza i ko"cielny „rozgrzewa’’ g$o"niki. Bezrobotne urz'dzenie nag$a"niaj'ce wychwytuje co" na chybi$ tra$ z eteru i zza gury jednego z Kawalerów dobiega przebój o mi$o"ci i t!sknocie. Nikt nie interweniuje – Czesi przyjmuj' wszystko ze spokojem. Przeczesuj'c antykwariaty z zamiarem wydania reszty czynszu znajduj! czeskiego Jezusa. Otrzymuj! go szczelnie zawini!tego w papier "niadaniowy. Odpakuj! swój nabytek nieco pó(niej, siedz'c wraz z grupk' znajomych nad komunaln' herbat' i ostatnim ju& kieliszkiem (mocnego i g!stego) ajerkoniaku w kawiarni Teatru Na Zabradli. Obok nas odchudzona staruszka, z lisem omotanym wokó$ szyi, opró&nia drugi kufel piwa zakrapianego bodaj rumem. Jezus jest gipsowy, owini!ty w ca$un i le&y na desce. Nie wiemy nic o zwyczajach czeskich Jezusów. Stawiamy ko$o niego resztk! czeskiego trunku, ale nie gramy mu naszego mazura. A nu& przyjdzie mu do g$owy podskoczy#?

!^¬?rTzz95ar+=?i}1}j{]3u66Ic3v[{j}}j}7}}j]1f3%7|=~!_”””^^;;,,...:,:,`’;^^^””/!~|+Jw0Tzf1%l7{j}]vcCzzwIfv%[%%[u5OOTnOx5i¬”_+C0kTo456{~””<!~=+16V8&&G4VTzy

Tekst drukowany na nast!pnej stronie mia$ si! ukaza# w poprzednim numerze TR, a to dlatego, &e by$by wtedy wprowadzeniem do prezentacji moich ksi'&ek podczas drugiej edycji wARTo. Jednak na skutek zmowy komputerów, albo ich zwyk$ego widzimisi!, nie zosta$ on wydrukowany (od dawna wiadomo, &e Windows nie darzy sympati' Linuksa). Mia$o mu towarzyszy# takie oto wyja"nienie, które nie zawieruszy$o si! i zosta$o wydrukowane... Ten tekst pochodzi z ksi"$ki “Nieposk!adana teoria sztuki”. Normalnie jest on drukowany specjalnie zaprojektowan" dla tej ksi"$ki czcionk" o wdzi#cznej nazwie “bazgranie” na oddzielnej kartce formatu A4. Wszystkie teksty w tej ksi"$ce s" tak drukowane. Kartki s" potem zginane na pó! i wsadzane do drewnianego pude!ka. Dotychczas zrobi!em tytul_roboczy3b_podzial.indd 13

26 egzemplarzy (14 polskich 9 angielskich i 3 esperanckie) W zwi"zku z tym $e jest to ksi"$ka otwarta i rosn"ca (czyli

04/11/13, 8:36:42 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 14

04/11/13, 8:36:51 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

> Te

pami!"

pocz#tek

o pisaniu

Linuksa). Mia$o mu towarzyszy# takie oto wyja"nienie, które nie zawieruszy$o si! i zosta$o wydrukowane... Ten tekst pochodzi z ksi"$ki “Nieposk!adana teoria sztuki”. Normalnie jest on drukowany specjalnie zaprojektowan" dla tej ksi"$ki czcionk" o wdzi#cznej nazwie “bazgranie” na oddzielnej kartce formatu A4. Wszystkie teksty w tej ksi"$ce s" tak drukowane. Kartki s" potem zginane na pó! i wsadzane do drewnianego pude!ka. Dotychczas zrobi!em 26 egzemplarzy (14 polskich, 9 angielskich i 3 esperanckie). W zwi"zku z tym, $e jest to ksi"$ka otwarta i rosn"ca (czyli tak$e nieposk!adana), prawie ka$dy egzemplarz zawiera inn", coraz to wi#ksz" liczb# kartek, w miar# jak dopisuj# kolejne, mniej lub bardziej normalne poemato-eseje, czyli poeseje lub esejomaty, jak kto woli. Ten jest na tyle normalny, $e nawet mo$na go wydrukowa% normaln" czcionk". Propozycj# obecno'ci innych poesejów lub esejomatów, jak kto woli, w nast#pnych numerach TR rozwa$ymy dog!#bnie i stanowczo w niedalekiej przysz!o'ci. ... i z braku owego tekstu sta$o si! raczej zaciemnieniem (co te& jest zadaniem odpowiedzialnym i nie$atwym). W zwi'zku z tym, &e w trzeciej edycji wARTo nie b!d! bra$ udzia$u, nie dlatego &e nie warto, lecz dlatego &e akurat w tym samym czasie b!d! bra$ udzia$ w czym" innym gdzie indziej – doprawdy, warto by si! czasami sklonowa# – tekst ten b!dzie pe$ni$ funkcj! wyprowadzenia z prezentacji moich ksi'&ek podczas drugiej edycji wARTo. Oprócz tego tekstu na nast!pnych kartkach znajduj' si! jeszcze inne teksty z “Nieposk$adanej teorii sztuki”. Wbrew tytu$owi kartki te nale&y z$o&y# tak, aby znaczniki w postaci linii przerywanych znalaz$y si! wewn'trz z$o&onych kartek. Mo&na te& potraktowa# te kartki jako cia$o obce w TR, swego rodzaju wklejk!, dodatek, intruzj! i je wyrwa# lub wyci'#. W ten sposób mo&ecie Pa%stwo zacz'# kolekcjonowa# (czyli sk$ada#) NTS. Ostrzegam jednak przed nadmiernym optymizmem: 1) nie da si! z$o&y# ca$ej NTS, albowiem liczne kartki s' drukowane w kolorze i te nie znajd' si! w “Tytule roboczym”, no chyba &e... a poza tym na pewno co" schowam, czego" nie udost!pni!... 2) b!dzie to trwa$o upiornie d$ugo, ba! bez ko%ca – oczywista bzdura, bo przecie& ja si! kiedy" sko%cz! – no chyba &e to klonowanie... 3) na pewno

teksty i typograa >> Rados!aw Nowakowski

to, co ju& si! uda zgromadzi#, gdzie" si! zapodzieje, czym wprawi Was w ohydny nastrój, albo wr!cz przeciwnie... 4) oczywi"cie, spróbowa# zawsze mo&na, a nawet warto... >>

<< zdj!cie Jerzy Ko%nik

tytul_roboczy3b_podzial.indd 15

04/11/13, 8:36:54 PM

DLACZEGO? JAK? PO CO?

od redakcji w zwi'zku z tym, &e autor w tek"cie o pisaniu zada$ a& trzy pytania i sam sobie udzieli$ na nie odpowiedzi, w tym numerze TR nie zamieszczmy kwestionariusza pt.

Taka jest trójca pyta% najwa&niejszych: I ju& zaczynaj' si! z&yma#, wykrzywia#, protestowa#, poddawa# w w'tpliwo"#. Po co to PO CO? I trójc! redukuj' do dwójcy. Lecz ja mog! si! uprze# i w swej fantastycznej gramatyce twierdzi# bezdowodnie, &e dwójca równa si! trójcy, bowiem trójca nast!puje po dwójcy, ta za" trójc! poprzedza, zatem istnie# bez siebie nie mog!, w sobie si! zawieraj'. Tak oto narodzi si! mistyka, tak oto tajemnica stanie si! Tajemnic', a wyja"nienie zamieni si! w zaciemnianie. Mnie za" chodzi o odpowiedzi, jasno-ciemne i prosto-pokr!tne, wszak najpi!kniejsze s' Tajemnice ods$oni!te. Czym&e pytania ró&ni' si! od odpowiedzi? Wszak w pytaniu zawarta jest odpowied(, a odpowied( nasycona jest i przepe$niona pytaniem – poprzedzaj' si! i goni' nawzajem, pop!dzaj' i depcz' sobie po pi!tach. Zatem pytam-odpowiadam: Jak jest? Dlaczego jest tak jak jest? Po co jest? Jaki jest "wiat? Dlaczego "wiat jest taki jaki jest? Po co jest "wiat? Jak pisz!? Dlaczego pisz! tak jak pisz!? Po co pisz!? Analogie, metafory, parafrazy, symbole, piktogramy, lustrzane odbicia, krzywe zwierciad$a, zniekszta$cenia, dos$owno"ci. Oto moja g$owa. G$owa kula ziemska. Kula-g$owoida. D&ungla w$osów, polany $ysin, jeziora oczu, jaskinie uszu, góra nosa, otch$a% ust ..... Kto" kiedy" malowa$ takie pejza&e. Wydaj' si! &artem. Rebusem. Niestosownym kalamburem. A przecie& w puszczy moich brwi grasuj' t$umy &yj'tek .... Kto" kiedy" pokazywa$ mi zdj!cie tropikalnej puszczy wspinaj'cej si! na zbocza gór, próbuj'cej zarosn'# meandryczn' ran! b$yszcz'cej rzeki. Czy ja by$em wówczas ptakiem? Czy te& lecia$em samolotem? A mo&e tylko zagl'da$em w okular mikroskopu elektronowego, by ogl'dn'# drobny fragment b$ony komórkowej, cz'steczki lipidów.....? Jak&e wielowarstwowa musi by# ksi'&ka! Iludenn' walizk', kufrem, szuad'! Ka&dy znak, ka&da literka winna by# wielostronicow' ksi'&k'. Ksi'&ka w ksi'&ce w ksi'&ce w ksi'&ce..... Niczym "wiat w "wiecie w "wiecie w "wiecie ...... A te "wiaty jak&e ró&ne w swych ekspresjach, kolorach, fakturach ...... A te ksi'&ki jak&e ró&ne ...... W mej g$owie-"wiecie, jak we wn!trzu Ziemi, konwekcyjne ruchy my"li. K$!bowiska. Warstwy. P$aszcze. J'dro ...... I wszystko, prawie wszystko, dzieje si! naraz: wspomnienia, wyobra&enia, wra&enia, d(wi!ki, poj!cia, kolory, syntezy, analizy..... I nic, prawie nic, nie dzieje si! po kolei: my"li nie p$yn' cienk' stru&k' jak mowa i pismo – p$yn' ogromn' fal' tsunami ..... A i mowa nigdy nie jest tak u$adzona, jak rz'dki równych literek. Rytmy, intonacje, gesty, akcenty, grymasy, miny..... Taka ma by# ksi'&ka, jaki jest "wiat. Takie ma by# pisanie. Taki jest "wiat, jaka ma by# ksi'&ka? Leci ptak po pustym niebie – leci s$owo po pustej kartce. Machaj' skrzyd$ami. Lec' w prawo. Lec' w lewo. W gór! i w dó$. Ko$uj'. Przysiadaj' na ga$!zi. Ga$'( zamienia si! w pie%. Pie% wrasta w ziemi!, staje si! sypkim piaskiem. Piach liter zasypuje niebo. Niebo zamienia si! w ska$!. Tak oto góra staje si! do$em, a twarda (lub mi!kka) ok$adka ma niczego nie ok$ada#, nie oddziela#, nie ogranicza#, raczej $'czy#, raczej tworzy# pomost. Nic si! w naszym &yciu nie zaczyna i nic si! nie ko%czy. Nie ma w naszym &yciu jasno okre"lonych odcinków. Tak oto dos$owno"# staje si! najg$!bsz' metafor' ....

jakie jest pytanie (i odpowied' na nie)

I po to pisz!, by dowiedzie# si!, jaki jest ten "wiat, dlaczego jest taki jaki jest. I po co? (A jednak nie tylko po to czytam ksi'&ki, by si! czego" dowiedzie#. Tak&e, by mie# rado"# z czytania, by dosta# na twarzy wypieków, by si! zas$ucha# w nies$ychane, wewn!trzne jej brzmienia.) >>

tytul_roboczy3b_podzial.indd 16

04/11/13, 8:36:54 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 17

04/11/13, 8:37:01 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 18

04/11/13, 8:37:12 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 19

04/11/13, 8:37:22 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 20

04/11/13, 8:37:33 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 21

04/11/13, 8:37:47 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 22

04/11/13, 8:37:57 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 23

04/11/13, 8:38:08 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 24

04/11/13, 8:38:17 PM

pomoc

projekt

portret

pytanie

pami!"

praca

> Zm

pocz#tek

Zmys$ wzroku jest niew'tpliwie najwa&niejszym z ludzkich zmys$ów, je"li wzi'# pod uwag! ilo"# i bogactwo informacji, jakiej dostarcza cz$owiekowi. Wi!kszo"# informacji otrzymywanych ze "wiata zewn!trznego, w$'czaj'c informacje

obraz jest wart tysi#ca s"ów

komunikowane przez innych ludzi, ma charakter wizualny. Niew'tpliwie wi!c ogromne znaczenie ma g$!bsze poznanie tej

postaci komunikacji informacji oraz rozwijanie "rodków, w tym technicznych, dla wspomagania jej szerszego i $atwiejszego

u&ycia. Nauka i technika, podstawowe si$y nap!dowe wspó$czesnej cywilizacji, bazuj' w du&ym stopniu na wykorzystaniu informacji wizualnej – powszechne u&ycie ró&nego rodzaju map, wykresów, planów czy rysunków technicznych dowodzi tego jednoznacznie. Spo"ród ró&nych rodzajów przedstawie% wizualnych, w dalszym ci'gu b!dzie nas szczególnie interesowa$ jeden ich

czyli tysi(c i troch$

rodzaj, zwany diagramem, cho# wiele rozwa&a% b!dzie si! stosowa$o równie& do innych rodzajów przedstawie%. Jak

s!ów o diagramach

podaje s$ownik,1 „diagram to rysunek dla celów naukowych lub matematycznych, który przedstawia rozmieszczenie cz!"ci i relacje mi!dzy nimi”. Nie jest to najlepsza z denicji, ale dla celów tego tekstu na razie nam wystarczy. Bardziej szczegó$ow' charakterystyk! i analiz! poj!cia diagramu przeprowadzimy w oddzielnym tek"cie. U&ycie diagramów w nauce jako narz!dzi badawczych, tak&e w naukach "cis$ych, takich jak matematyka, ma d$ug' i powa&n' histori!. W ró&nych dziedzinach nauki i w ró&nych czasach, stosunek do ich u&ycia bywa$ ró&ny, od traktowania ich jako oczywistych, u&ytecznych narz!dzi badawczych, przez niech!tne tolerowanie jako co najwy&ej pogl'dowych ilustracji przydatnych jedynie nowicjuszom, do otwartej krytyki jako (ród$a b$!dów i przejawu braku profesjonalizmu. Nawet wtedy jednak, gdy by$y one stosowane bez wi!kszych oporów (np. w takich dziedzinach jak in&ynieria i inne dzia$y techniki), praktycznie nigdy nie traktowano ich jako na tyle fundamentalnych narz!dzi, by po"wi!ca# im wi!cej naukowego zainteresowania, nie mówi'c ju& o powo$ywaniu specjalnej dziedziny nauki dla ich badania. St'd ich stosowanie mia$o i wci'& cz!sto ma charakter improwizacji i amatorszczyzny, skutkuj'c nisk' efektywno"ci' ich u&ycia oraz powstawaniem licznych b$!dów i nie"cis$o"ci. Do wyj'tków mo&na zaliczy# geogra#, gdzie wiele aspektów tworzenia dobrych map by$o intensywnie badanych, zw$aszcza problemy rzutowania sferycznej powierzchni ziemi na p$ask' powierzchni! mapy (cho#

Potrzebujemy i chcemy

ju& z kwestiami efektywnej prezentacji ró&nego rodzaju danych na mapach bywa ró&nie), oraz rysunek techniczny, z ca$ym

odbudowa# pomost

wspomagaj'cym go dzia$em geometrii wykre'lnej.

mi$dzy postrzeganiem a my%leniem.

Porównajmy to z traktowaniem innego narz!dzia komunikacji informacji, jakim jest j!zyk i oparte na nim systemy tekst i rysunek Zenon Kulpa

j!zykopodobnych notacji, takie jak formu$y matematyczne czy j!zyki programowania komputerów. Ju& dawno temu powsta$a specjalna dziedzina nauki do ich badania, mianowicie lingwistyka, z jej nowoczesnymi, sformalizowanymi

Rudolf Arnheim: Visual Thinking,

dzia$ami, jak lingwistyka matematyczna. Posun!$o to znacz'co nasz' wiedz! na ten temat, pozwalaj'c znacznie >>

1969

efektywniej wykorzystywa# to narz!dzie i umo&liwiaj'c rozwój takich nowych technik jak informatyka. W dziedzinie badania diagramów d$ugo nic porównywalnego nie mia$o miejsca, lecz w ko%cu i tu pojawiaj' si! pewne oznaki zmian. Kilkana"cie lat temu 2 rozpocz'$ si! nie"mia$o proces powstawania nowej dyscypliny naukowej, zwanej diagramatyk', a zajmuj'cej si! naukowym badaniem diagramów jako narz!dzia przedstawiania informacji i wiedzy oraz narz!dzia wnioskowania i rozumowania w oparciu o tak' reprezentacj!. Rozwój diagramatyki napotyka jednak ci'gle na du&e trudno"ci, m.in. na skutek oporów znacznego od$amu "rodowiska naukowego, g$ównie matematyków, przed przyznaniem powa&nego statusu tytul_roboczy3b_podzial.indd 25

d i d i i

j i

j ki i" t

i” Sk d bi

i t ki

i ? S ób j

# t t j kilk

04/11/13, 8:38:23 PM

si! naukowym badaniem diagramów jako narz!dzia przedstawiania informacji i wiedzy oraz narz!dzia wnioskowania i rozumowania w oparciu o tak' reprezentacj!. Rozwój diagramatyki napotyka jednak ci'gle na du&e trudno"ci, m.in. na dziedzinie zajmuj'cej si! „jakimi" tam obrazkami”. Sk'd bierze si! takie nastawienie? Spróbujemy sformu$owa# tutaj kilka my"li na ten temat. Poniewa& najwi!ksze obiekcje przeciwko stosowaniu diagramów zg$aszaj' matematycy, prze"led(my histori! ich u&ycia w matematyce. Najbardziej naturaln' dla stosowania diagramów dziedzin' matematyki jest oczywi"cie geometria. Nic wi!c dziwnego, &e Elementy Euklidesa, pierwszy tekst matematyczny o geometrii zapowiadaj'cy wspó$czesne aksjomatyczne podej"cie do matematyki, opiera$ si! w du&ym stopniu na diagramach. Diagramy by$y pó(niej u&ywane nie tylko w geometrii. Prosty diagram osi liczbowej odegra$ istotn' rol! w ostatecznym zaakceptowaniu liczb ujemnych, przez

urojone

skutek oporów znacznego od$amu "rodowiska naukowego, g$ównie matematyków, przed przyznaniem powa&nego statusu

d$ugi czas przed tym nazywanych numeri cti („liczby kcyjne”). Podobna historia powtórzy$a si! pó(niej dzi!ki diagramowi innych dziwnych liczb zwanych liczbami urojonymi, ale odegra$ równie& istotn' rol! w rozwoju analizy zespolonej, wykorzystuj'cej te liczby, a b!d'cej podstaw' wielu dyscyplin in&ynierskich, w szczególno"ci elektrotechniki i elektroniki. Wci'& jeszcze dokonuje si! nowych odkry# za pomoc' diagramowej notacji wywodz'cej si! z tego diagramu.4 Mimo to, wraz z wynalezieniem logicznego rachunku predykatów przez Fregego 5 i narodzinami tzw. programu Hilberta 6 pe$nej formalizacji matematyki pod koniec XIX wieku, diagramy zosta$y zakwestionowane jako powa&ne narz!dzie badawcze w matematyce, a w wielu jej dziedzinach (w$'czaj'c geometri!) s' do tej pory aktywnie zwalczane. Ten trend posun'$ si! tak daleko, &e niektórzy matematycy pisali ksi'&ki o geometrii nie zawieraj'ce ani jednego diagramu i byli z tego dumni.7 Anegdota opowiada jednak, &e jeden z nich, gdy mia$ na wyk$adzie udowodni# twierdzenie z geometrii, na brzegu tablicy szkicowa$ odpowiedni diagram, zas$aniaj'c go starannie przed publiczno"ci', po czym go zmazywa$ i wracaj'c na "rodek

liczby fikcyjne

liczby

p$aszczyzny liczb zespolonych (zwanemu te& diagramem Arganda 3). Diagram ten nie tylko doprowadzi$ do akceptacji

wypisywa$ dowód bez &adnego ju& odniesienia do diagramu. Antydiagramowa moda w matematyce jest wci'& &ywa, pomimo, &e wielu prominentnych matematyków przyznawa$o si! do u&ycia wizualnych obrazów i diagramów w swojej pracy,8 cho# zazwyczaj nie znajdywa$o to bezpo"redniego odbicia w ich publikacjach. Najwyra(niej matematycy unikaj' otwartego u&ywania diagramów uwa&aj'c, &e publikacja bez diagramów b!dzie wygl'da$a na bardziej „profesjonaln'.” W rezultacie, badania nad w$a"ciwym >> konstruowaniem i stosowaniem diagramów stan!$y w miejscu, nie mówi'c ju& o braku nauczania technik diagramowych, co prowadzi do $atwych oskar&e%, &e ich stosowanie jest trudne i prowadzi do b$!dów. Dodatkowym czynnikiem jest zapewne fakt, &e naukowa analiza i formalizacja jednowymiarowych systemów reprezentacji i wnioskowania (formu$y matematyczne, tekstowe j!zyki programowania) jest znacznie $atwiejsza ni& analiza diagramów, maj'cych istotnie bogatsz' i znacznie bardziej z$o&on' struktur!. tytul_roboczy3b_podzial.indd 26

Diagram jako "rodek reprezentacji informacji posiada wiele zalet, takich jak du&a pojemno"# informacyjna (jak przypomina

04/11/13, 8:38:27 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

konstruowaniem i stosowaniem diagramów stan!$y w miejscu, nie mówi'c ju& o braku nauczania technik diagramowych, co prowadzi do $atwych oskar&e%, &e ich stosowanie jest trudne i prowadzi do b$!dów. Dodatkowym czynnikiem jest zapewne fakt, &e naukowa analiza i formalizacja jednowymiarowych systemów reprezentacji i wnioskowania (formu$y matematyczne, tekstowe j!zyki programowania) jest znacznie $atwiejsza ni& analiza diagramów, maj'cych istotnie bogatsz' i znacznie bardziej z$o&on' struktur!. Diagram jako "rodek reprezentacji informacji posiada wiele zalet, takich jak du&a pojemno"# informacyjna (jak przypomina powiedzenie u&yte jako tytu$ tego tekstu), bezpo"rednio"# przedstawienia struktury i w$a"ciwo"ci opisywanego obiektu, czy mo&liwo"# wykorzystania w rozumowaniu bardzo dobrze rozwini!tego systemu postrzegania wzrokowego cz$owieka. Jak ka&de narz!dzie, ma on te& swoje wady, lecz korzy"ci, przynajmniej w wielu zastosowaniach, wyra(nie je przewy&szaj'. Bli&sze poznanie w$a"ciwo"ci tego narz!dzia pozwoli w pe$ni wykorzysta# jego zalety i uchroni# si! przed jego wadami. Nale&y tu koniecznie doda#, &e zwolennicy szerszego stosowania diagramów w nauce w ogólno"ci, a w matematyce w szczególno"ci, bynajmniej nie zamierzaj' u&ywa# diagramów zamiast formu$ czy tekstu. Nie mia$oby to wi!kszego sensu: praktycznie u&ytecznym sposobem ich wykorzystania mo&e by# tylko "cis$e po$'czenie diagramu z formu$ami i tekstem, aby wzajemnie skompensowa# w ten sposób s$abo"ci obu reprezentacji, a po$'czy# ich zalety. Takie po$'czenie nazywane jest reprezentacj' hybrydow", heterogeniczn", lub multimodaln". Ciekawe, &e b$!dny paradygmat „czysto diagramowych” reprezentacji w matematyce jest propagowany, zapewne mimo woli, przez jedno ze znanych czasopism matematycznych. Zamieszcza ono sta$' rubryk! pod tytu$em ”Proofs without Words” („Dowody bez s$ów”), prezentuj'c' proste diagramy ilustruj'ce matematyczne twierdzenia czy w$asno"ci (zbiór tych diagramów wydano tak&e w formie ksi'&kowej 9). Tytu$ rubryki (i ksi'&ki) jest podwójnie myl'cy. Po pierwsze, diagramy te trudno nazwa# dowodami w ca$ym tego s$owa znaczeniu, jako &e nie zawieraj' istotnych elementów dowodu, jak cho#by wykazania nale&ytej ogólno"ci argumentu (&e np. twierdzenie Pitagorasa jest s$uszne dla ka&dego trójk'ta prostok'tnego, nie tylko dla tego jednego narysowanego na diagramie). Po drugie, w wi!kszo"ci przypadków diagramy te zawieraj' ró&ne literowe oznaczenia

hybrydowa

i formu$y, wiec trudno twierdzi#, &e s' „bez s$ów.” Poza tym kto" móg$by mylnie s'dzi#, &e istnienie takiej rubryki w matematycznym czasopi"mie dowodzi pe$nego uznania przez matematyków warto"ci diagramów w matematyce. Niestety, zawarto"# tej rubryki i sposób traktowania w niej diagramów dowodzi raczej czego" przeciwnego. Rubryka

heterogeniczna

zawiera ilustracje elementarnych i prostych faktów matematycznych (jak wspomniano wy&ej, nie s' to prawdziwe dowody matematyczne), od dawna dobrze znanych, bez pretensji do matematycznej nowo"ci czy odkrywczo"ci. Pe$ni ona prawie wy$'cznie rol! rozrywki dla czytelników, jak krzy&ówki czy dzia$y zagadek w zwyk$ych czasopismach, zw$aszcza, &e cz!sto

multimodalna

trudno zrozumie#, bez brakuj'cych „s$ów,” co w$a"ciwie demonstruje dany diagram lub w jaki sposób to robi. Utrwala ona tylko w czytelnikach przekonanie, &e diagramy mog' najwy&ej s$u&y# rozrywce, a nie powa&nej pracy naukowej. >>

Jakie g$ówne argumenty s' wysuwane przeciwko szerszemu u&ywaniu diagramów? Przewija$y si! one ju& powy&ej, spróbujmy je sformu$owa# wyra(niej: Argument trudno%ci. Wnioskowanie za pomoc' diagramów jest znacznie trudniejsze ni& za pomoc' medium tekstowego trudno jest formu$owa# problemy, interpretowa# sformu$owanie diagramowe, sprawdza# poprawno"# rozumowania, itd. tytul_roboczy3b_podzial.indd 27

04/11/13, 8:38:31 PM

Jakie g$ówne argumenty s' wysuwane przeciwko szerszemu u&ywaniu diagramów? Przewija$y si! one ju& powy&ej, spróbujmy je sformu$owa# wyra(niej:

trudno

Argument trudno%ci. Wnioskowanie za pomoc' diagramów jest znacznie trudniejsze ni& za pomoc' medium tekstowego trudno jest formu$owa# problemy, interpretowa# sformu$owanie diagramowe, sprawdza# poprawno"# rozumowania itd.

zawodno

Argument zawodno%ci. Wnioskowanie diagramowe jest niedok$adne i notorycznie prowadzi do b$!dów, ukrytych za$o&e% itd. Argument nie%cis!o%ci. Wnioskowanie za pomoc' diagramów jest niezgodne z podstawow' lozo' i natur' "cis$ego,

nie ci s o

formalnego rozumowania. Pierwszy argument jest do"# nieoczekiwany z punktu widzenia zwolenników szerszego u&ywania diagramów, dla których w$a"nie pos$ugiwanie si! reprezentacja diagramow' u$atwia rozumowanie. Co ciekawe, niektórzy prominentni naukowcy u&ywaj'cy diagramów równie& wyra&aj' czasem tak' opini!.10 Najwyra(niej istnieje tu pewien rzeczywisty problem, warto wi!c b!dzie po"wi!ci# temu argumentowi wi!cej uwagi. Drugi z argumentów powy&ej jest chyba najwa&niejszy i tym bardziej zas$uguje na oddzielne, szczegó$owe omówienie. Trzeci jest do"# $atwy do zbicia. Po pierwsze, nie ca$a dzia$alno"# matematyczna sprowadza si! do formalnego rozumowania, co przyznawa$ sam Hilbert, uwa&any za twórc! programu pe$nej formalizacji matematyki, który mimo to sam obcie u&ywa$ diagramów w swoich pracach.11 Po drugie, stworzono ju& wiele w pe$ni sformalizowanych systemów wnioskowania diagramowego,12 a zapewne zostan' opracowane nast!pne. W nast!pnych odcinkach m.in.: co to s' diagramy, dlaczego niektórym sprawiaj' trudno"#, a tak&e jakie b$!dy i dlaczego pope$niamy przy ich u&yciu.

Przypisy

1 2

tytul_roboczy3b_podzial.indd 28

Merriam-Webster OnLine, http://www.m-w.com/ . Pierwsze sympozjum naukowe po"wi!cone tej dziedzinie: N. Hari Narayanan, ed.: Reasoning with

Diagrammatic Representations (1992 AAAI Spring Symposium). AAAI Press, Menlo Park, CA. 1992.

4 5 6 7 8

opisany przez Caspara Wessela (1745-1818), geodet! norweskiego, co odkryto dopiero w 1895 r.

Jean Robert Argand (1768-1822), francuski matematyk-amator. Diagram nosz'cy jego imi! zosta$ wcze"niej

Tristan Needham: Visual Complex Analysis, Clarendon Press, Oxford 1997. Gottlob Frege (1848-1925), matematyk niemiecki. David Hilbert (1862-1943), matematyk niemiecki. Np. Jean Dieudonné: Algèbre linéaire et géométrie élémentaire. (1964) Jacques Hadamard: The Psychology of Invention in the Mathematical Field. Princeton University Press,

04/11/13, 8:38:34 PM

pomoc

projekt

portret

pytanie

pami!"

praca

pocz#tek

Przypisy

1 2

Merriam-Webster OnLine, http://www.m-w.com Pierwsze sympozjum naukowe po"wi!cone tej dziedzinie: N. Hari Narayanan, ed.: Reasoning with

Diagrammatic Representations (1992 AAAI Spring Symposium). AAAI Press, Menlo Park, CA. 1992.

4 5 6 7 8

opisany przez Caspara Wessela (1745-1818), geodet! norweskiego, co odkryto dopiero w 1895 r.

Princeton, NJ. 1945.

Washington, DC. 1993.

Jean Robert Argand (1768-1822), francuski matematyk-amator. Diagram nosz'cy jego imi! zosta$ wcze"niej

Roger B. Nelsen: Proofs Without Words: Exercises in Visual Thinking. The Mathematical Association of America,

Tristan Needham, op. cit.; Ryszard Feynman, cytowany w: D.L. Goodstein, J.R. Goodstein: Feynman’s Lost Lecture: The Motion of Planets Around the Sun. W.W. Norton & Co., 1996. (Polskie wydanie: Zaginiony wyk!ad

11 12

Feynmana: Ruch planet wokó! S!o(ca. Prószy%ski i S-ka, Warszawa 1997.) Cytaty z prac Hilberta i informacja o u&yciu przez niego diagramów wg: Jacques Hadamard, op. cit. Eric Hammer: Logic and Visual Information. Cambridge University Press, Cambridge 1996. Nathaniel Miller: A Diagrammatic Formal System for Euclidean Geometry. Ph.D. Thesis, Cornell University, Ithaca, NY. 2001. Mateja Jamnik: Mathematical Reasoning with Diagrams: From Intuition to Automation. CSLI Publications, Stanford, CA. 2001.

VTzyzwoyow66£CJCCIr2]%r£$Cruuy9TYGVL*exFF#########8*GG5owy5oo1j+tt+tj}jtt+i+7}7}{}j1[33uu9zOGxe8mL5$7|!””””=7a8Gsn&mmI~”~t3Ta5zss2t!!~|tjlj}%]3Iwu$cc%

Moim skromnym zdaniem, dzie$o sztuki, aby mo&na je by$o nazwa# prawdziwym i warto"ciowym, musi komunikowa# co" wa&nego. Dzie$a sztuki mo&na w przybli&eniu podzieli# na takie, które przemawiaj' raczej do emocji, i takie, które przemawiaj' bardziej do intelektu. Ró&ne formy sztuki i ró&ne stosowane w sztuce motywy zwykle lepiej si! nadaj' do jednego lub te& do drugiego typu komunikatu, aczkolwiek rozró&nienie to nie jest ostre i wiele utworów zawiera mieszanin! obu elementów. Takie motywy, jak konstrukcje geometryczne, z$udzenia wizualne, zagadki percepcyjne, itd., s' stosowane przez artystów do przekazywania tre"ci intelektualnych, jako szczególnie si! do tego celu nadaj'ce i pozwalaj'ce uzyska# du&' wyrazisto"# i aktualno"# komunikatu dla wspó$czesnego odbiorcy. Jednym z najwybitniejszych artystów, którzy dowiedli, &e takie motywy mog' by# tworzywem dzie$a sztuki by$ Maurycy Korneliusz Escher. U"wiadomi$ on odbiorcom, &e nie zawsze to, co widzimy, jest tym, co nam si! wydaje, i &e je"li nie b!dziemy ostro&ni, mo&emy $atwo da# si! wprowadzi# w tytul_roboczy3b_podzial.indd 29

b$ d R

k Vi

t M

ill S

í El

i t

t ? (Pi t &

i $?) ó

i &

t i d

d &

&li

" it

04/11/13, 8:38:36 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 30

04/11/13, 8:38:36 PM

pomoc

projekt

portret

pytanie

pami!"

praca

> Mo

pocz#tek

Moim skromnym zdaniem, dzie$o sztuki, aby mo&na je by$o nazwa# prawdziwym i warto"ciowym, musi komunikowa#

co" wa&nego. Dzie$a sztuki mo&na w przybli&eniu podzieli# na takie, które przemawiaj' raczej do emocji, i takie, które przemawiaj' bardziej do intelektu. Ró&ne formy sztuki i ró&ne stosowane w sztuce motywy zwykle lepiej si! nadaj' do jednego lub te& do drugiego typu komunikatu, aczkolwiek rozró&nienie to nie jest ostre i wiele utworów zawiera mieszanin!

obu elementów. Takie motywy, jak konstrukcje geometryczne, z$udzenia wizualne, zagadki percepcyjne itd., s' stosowane przez artystów do przekazywania tre"ci intelektualnych, jako szczególnie si! do tego celu nadaj'ce i pozwalaj'ce uzyska#

“El quinto elemento?”

du&' wyrazisto"# i aktualno"# komunikatu dla wspó$czesnego odbiorcy. Jednym z najwybitniejszych artystów, którzy dowiedli, &e takie motywy mog' by# tworzywem dzie$a sztuki by$ Maurycy Korneliusz Escher. U"wiadomi$ on odbiorcom, &e

diagramowy esej lozoczny

nie zawsze to, co widzimy, jest tym, co nam si! wydaje, i &e je"li nie b!dziemy ostro&ni, mo&emy $atwo da# si! wprowadzi# w b$'d. Rysunek Vicente Meavilla Seguí El quinto elemento? (Pi"ty $ywio!?) równie& potwierdza du&e mo&liwo"ci tego typu motywów jako "rodka wyrazu. Staro&ytni Grecy uwa&ali, &e "wiat sk$ada si! z czterech &ywio$ów – ognia, powietrza, wody i ziemi. Platon w dialogu Timaios przypisa$ czterem &ywio$om cztery spo"ród pi!ciu najbardziej regularnych bry$, od tego czasu zwanych bry!ami plato(skimi. Najl&ejsza z nich, z k$uj'co ostrymi wierzcho$kami i kraw!dziami – tetraedr (czworo"cian) – w oczywisty sposób pasowa$a do ognia. Nast!pna, równie& wygl'daj'ca lekko, lecz bardziej regularnie symetryczna i g$adsza – oktaedr (o"mio"cian) – symbolizowa$a powietrze. Ikosaedr (trzydziesto"cian), ostatnia z bry$ o trójk'tnych "cianach, z jej prawie kulistym kszta$tem tekst Zenon Kulpa

i g$adko"ci', w równie oczywisty sposób pasowa$a do g$adko p$yn'cej wody. Co do czwartej z bry$, solidnego sze"cianu z kwadratowymi "cianami, by$o jasne, &e pasuje najlepiej jako symbol ziemi. Ale pi'ta bry$a – dodekaedr (dwunasto"cian)

(nieco zmieniona i rozszerzona

– z jej ciekaw' symetri' dwunastu pi!ciok'tnych "cian, nie mie"ci$a si! w tym schemacie. Platon mia$ na to swoj' odpowied(,

wersja tekstu zamieszczonego

jak zobaczymy ni&ej, ale Seguí ma swoj', by# mo&e lepsz'. W El quinto elemento? (Pi"tym $ywiole?) pokazuje wszystkie

w ksi'&ce: V.M. Seguí, Figuras Imposibles: geometría para heterodoxos. Proyecto Sur de Ediciones, S.L., Granada 2004)

cztery &ywio$y wraz z odpowiadaj'cymi im bry$ami zawartymi w kwadratowych ramach, czy raczej, w czterech mo&liwych widokach tej samej kwadratowej ramy. Ka&dy z tych widoków jest odmiennym cyklicznym uk$adem czterech ró&nych naro&ników. Artysta wyjmuje nast!pnie po jednym naro&niku z ka&dej ramy i buduje z nich pi't' ram! – ca$kiem odmienn', aczkolwiek u&ywaj'c' elementów czterech poprzednich. Jest ona dziwna, wyimaginowana, mo&na powiedzie# – niemo&liwa. Ale charakteryzuje si! pi!kn', pe$n' symetri' – wydaje si!, &e jest to niezb!dne uzupe$nienie pozosta$ych, zwyczajnych

rysunek

widoków. Ta nowa rama zawiera, jak mo&na si! by$o spodziewa#, pi't', najbardziej niezwyk$' z bry$ – dodekaedr. Wed$ug

Vicente Meavilla Seguí,

Platona, jest to symbol wszech"wiata. Lecz tutaj dodekaedr niesie podpis artysty. Czy jest to zatem wszech"wiat artysty?

El quinto elemento? 2003

Ale wszech"wiat, cho# zbudowany z &ywio$ów, sam nie jest przecie& &ywio$em. Mo&e wi!c Platon by$ w b$!dzie, jak sugeruje Seguí, i ta ostatnia z plato%skich bry$ powinna zosta# zinterpretowana inaczej, jako pi'ty &ywio$ – umys! lub my'l, lub duch,

Amicus Plato, sed magis amica veritas.

czyli si$a organizuj'ca wszystkie inne &ywio$y? Jest to przy tym &ywio$ istotnie odmienny od czterech pozosta$ych, w gruncie rzeczy bardzo do siebie podobnych. W odró&nieniu od nich jest elementem niematerialnym, niepostrzegalnym zmys$owo, ale równie silnym i istotnym sk$adnikiem rzeczywisto"ci "wiata.

cc%]1]7}7jl{j}[%vl)=!¬”””^^^;;::...`,:`,’;^^^”””!~(lu54a$J][[]v132CzozuJ1%1J17it16VOsnY88wJ1[r6Y0sT*4n[=__-/~~({uw&00mG8&s5595wz69yuIr

Na dokonania sztuki sk$adaj' si! dziesi'tki pyta%, w'tpliwo"ci, hipotez i odkry#, które prowadz' do formu$owania prze$omowych my"li i wynikaj'cych z nich postaw artystycznych. Trudno przeceni# tu rol! przypadku, tym bardziej, &e odkrycia, których przewidzie# si! nie da, zazwyczaj okazuj' si! najwa&niejsze. Wielu twórców nie chce pogodzi# si! z bezspornym faktem, i& kreatorem zjawisk artystycznych mo&e by# przypadek, wpisany zarówno w istot! tytul_roboczy3b_podzial.indd 31

d i $ %

i k

j ki

t i

ó$

&li

" i

& %

d i

h d

04/11/13, 8:38:42 PM

%% %

n on o o nn on o

tytul_roboczy3b_podzial.indd 32

l l

w w & w & &o ow w o & & o o 04/11/13, 8:38:43 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

> Na

Na dokonania sztuki sk!adaj" si# dziesi"tki pyta$, w"tpliwo%ci, hipotez i odkry&, które prowadz" do formu!owania prze!omowych my%li i wynikaj"cych z nich postaw artystycznych. Trudno przeceni& tu rol# przypadku, tym bardziej, 'e odkrycia, których przewidzie& si# nie da, zazwyczaj okazuj" si# najwa'niejsze. Wielu twórców nie chce pogodzi&

si# z bezspornym faktem, i' kreatorem zjawisk artystycznych mo'e by& przypadek, wpisany zarówno w istot# dzia!a$ cz!owieka, jak i ca!ego instrumentarium wspó!czesnych mo'liwo%ci, sprz#'e$, niespodziewanych zdarze$, uwarunkowa$ politycznych czy po prostu zwyk!ych zbiegów okoliczno%ci. Chocia' nie jeste%my w stanie przewidzie&, które z poszukiwa$ stan" si# podstaw" przysz!ych dokona$, to o sposobie, w jaki artysta wykorzystuje efekty swoich eksperymentów, decyduje oczywi%cie jego intuicja i wyobra(nia. Wszystko, co sk!ada si# na ostateczny wyraz pracy twórczej, polega na wykorzystywaniu struktur my%lowych i w rezultacie – porz"dkowaniu najbardziej subiektywnych

Stefan Gierowski i Krzywe Ko!o

decyzji. Pod%wiadomie odrzucamy niektóre my%li i skojarzenia ze wzgl#du na ich tre%& i form#. Dzielimy odczucia i idee na wa'ne, oboj#tne, a czasem wr#cz nie do zaakceptowania. Mózg werbalizuje my%li i selekcjonuje je niemal

wyzwolenie wyobra&ni

automatycznie. St"d zarówno koncepcja przypadku, jak i zjawisko przyczynowo%ci wpisane s" w istot# pracy artystycznej, mimo i' pozornie wydaj" si# dwoma odr#bnymi punktami widzenia. tekst (trzeci z cyklu Sztuka przekraczania granic) Janusz Zagrodzki zdj#cia archiwum Wystawy z cyklu Sztuka przekraczania granic s" realizowane w Muzeum Sztuki w )odzi. Pierwsza z cyklu: Zbigniew D!ubak i Grupa 55 odby!a si# w czerwcu-sierpniu 2003, druga: Stefan Gierowski i Krzywe Ko!o w pa(dzierniku-listopadzie 2003

Okre%lenie momentu, w którym pojawi!a si# nowa, przezwyci#'aj"ca socrealizm forma istnienia sztuki, jest zadaniem niezwykle trudnym, o ile w ogóle wykonalnym.2 Niemal dla ka'dego artysty by!by to inny okres, cho&by tylko z tego

Wolno!" zaczyna si# wtedy, kiedy

powodu, 'e wiele dzie! istnia!o w sposób utajony, nie opuszczaj"c pracowni. Wyzwolenie sztuki, a w!a%ciwie jej

zwraca si# ku intelektowi: wtedy

ponowne narodziny w drugiej po!owie lat 50., sta!o si# dla twórców czym% niezb#dnym, od dawna oczekiwanym.

osi$ga prawd#-rzeczywisto!"

Tej eksplozji dzia!a$ nie da si# wyt!umaczy& pierwszym powa'nym kryzysem stalinizmu, nie mo'na jej te' uto'samia&

i dzia%a wed%ug w%asnej natury,

z uchyleniem 'elaznej kurtyny. Sztuka sta!a si# integraln" cz#%ci" m!odej odnowionej epoki, w której powtórnie zdano

czyli w sposób wolny.

sobie spraw#, 'e dzie!o nie musi wynika& z narzuconych odgórnie tre%ci, ale z barwy i formy, ekspresji czy gestu. Nadej%cie nowego typu %wiadomo%ci artystycznej sta!o si# nieuniknione. Stanowi!o logiczne nast#pstwo zarówno dokona$

Piero Martinetti, La Libertà, 19281

mi#dzywojennej awangardy, jak i krótkotrwa!ego okresu swobód kulturalnych bezpo%rednio po II wojnie %wiatowej. By!o reakcj" na bezpardonow" walk# z wszelkimi przejawami istnienia sztuki nowoczesnej, jak" prowadzono na prze!omie lat 40. i 50. z gabinetów centralnych i wojewódzkich sekretarzy, katedr akademickich, redakcji czasopism artystycznych. Kultura pa$stwowa socjalistycznej Polski mia!a wówczas w!asne precyzyjnie ukszta!towane oblicze. Wprowadzony w okresie socrealizmu model upowszechniania i zarz"dzania sztuk" oznacza! przede wszystkim podejmowanie dzia!a$ pozornych s!u'"cych do umocnienia rangi zajmowanego stanowiska. W praktyce ogranicza!o si# to do przygotowywania sobie wygodnego 'ycia poprzez korzy%ci p!yn"ce z dost#pu do dóbr rozdzielanych wed!ug rekomendacji partyjnych na ró'nych szczeblach administracji. Przydzia! centralnych stanowisk, mieszka$, stypendiów, nagród, a tak'e udzia! w ró'norodnych >> wyjazdach zagranicznych, delegacjach, komisjach, opanowa!y na d!ugo porz"dek dzia!a$ zamkni#tego %wiata urz#dników zasiadaj"cych w ministerstwie, wydzia!ach kultury i (!) muzeach. W przypadku wybranej grupy artystów !"czy!o si# to z dokonywaniem zakupów, a tak'e uczestnictwem w konkursach zamkni#tych organizowanych tylko dla wybranych. Stworzony wówczas uk!ad wzajemnych zale'no%ci obowi"zywa! jeszcze d!ugo. Doskonale sprawdza! si# w latach 60., 70. i w okresie stanu wojennego, a jego pozosta!o%ci mo'emy jeszcze obserwowa& dzisiaj.

tytul_roboczy3b_podzial.indd 33

Dopiero patrz"c obok, czy te' ponad tymi narzucaj"cymi si# interpretacjami mo'na stwierdzi&, 'e sztuka, jaka narodzi!a si#

04/11/13, 8:47:18 PM

odwieczne stwarzanie na nowo

wyjazdach zagranicznych, delegacjach, komisjach, opanowa!y na d!ugo porz"dek dzia!a$ zamkni#tego %wiata urz#dników zasiadaj"cych w ministerstwie, wydzia!ach kultury i (!) muzeach. W przypadku wybranej grupy artystów !"czy!o si# to z dokonywaniem zakupów, a tak'e uczestnictwem w konkursach zamkni#tych organizowanych tylko dla wybranych.

Stworzony wówczas uk!ad wzajemnych zale'no%ci obowi"zywa! jeszcze d!ugo. Doskonale sprawdza! si# w latach 60., 70. i w okresie stanu wojennego, a jego pozosta!o%ci mo'emy jeszcze obserwowa& dzisiaj.

Dopiero patrz"c obok, czy te' ponad tymi narzucaj"cymi si# interpretacjami mo'na stwierdzi&, 'e sztuka, jaka narodzi!a si#

w drugiej po!owie lat 50., by!a wynikiem ogólnej ewolucji wielokierunkowego stylu wy!onionego po II wojnie %wiatowej z ideologii surrealizmu i ekspresjonizmu abstrakcyjnego – stylu, w którym surrealizm straci! swoj" przedmiotowo%&, a abstrakcja sta!a si# mi#kka, niemal organiczna. Sensem istnienia sztuki by!o poszukiwanie tego sensu, odwieczne stwarzanie na nowo, równie cz#sto odwo!uj"ce si# do przesz!o%ci co przysz!o%ci. Tak rozumiana sztuka w!"czy!a w swój obr#b reeksj# eseistyczn", nadaj"c kompozycji swobod#, prawo do dygresji, a czasem postdadaistyczny zmys! niepowagi, dzieci#c" rado%& i zabaw#. Sztuka mo'e by& zwana abstrakcyjn", je%li odrywa si# od pospolitej rzeczywisto%ci, je%li nie mo'na lub nie ma powodu rozpoznawa& w niej obrazu realistycznego %wiata – dzie!o jest wtedy abstrakcyjne, kiedy wobec nieobecno%ci rozpoznawalnych kszta!tów czy te' innych wyczuwalnych odniesie$ jeste%my zmuszeni do oceniania wyrazu i znacze$, a tak'e musimy zwróci& uwag# na to, co w nim jest form". Czym wi#c by!a nowa forma sztuki lat 50.? Prób" stworzenia mowy uniwersalnej, o wielu indywidualnych odcieniach, mowy okre%laj"cej warto%ci, zmagaj"cej si# z tworzywem, a czasem i histori". Oderwana od form przedmiotowych ekspresja wypowiedzi pozwoli!a arty%cie odkry& samego siebie. Jednak nie ma znacz"cej sztuki bez odrobiny ducha, bez czego% nie do ko$ca znanego, niewypowiedzianego, bez tajemniczego zwi"zku twórcy z materi", przeb!ysku jasnowidzenia. Za!o'eniem sta!o si# odrzucenie dogmatycznych zasad, schematów my%lenia i warto%ciowania, do których dawniej trzeba si# by!o odwo!ywa&. Idea sztuki czystej pojawia si# zawsze wtedy, gdy odrzucamy tre%& jako nadrz#dne kryterium warto%ci. Dzie!a kreuj" wówczas w!asny odr#bny %wiat, wype!niaj" si# sob" i nie wyra'aj" niczego poza w!asn" natur". Sztuka, która cieszy si# niezale'no%ci", sama dyktuje sobie prawa, tworzy fantazje pozornie bez celu, a jednak niemal instynktownie osi"ga cel wernisa' wystawy:

najwy'szy. Marzenie o czystej sztuce, czystej materii, o czym% na kszta!t wizualnego d(wi#ku, stanowi!o najwa'niejszy

Magdalena Wi"cek, Marian

cel dzia!a$ artysty. *wiadomo%&, 'e poszukiwanie czystej materii zawsze pozostanie iluzj", owocem abstrahowania,

Bogusz, Stefan Gierowski,

stanowi!a najg!#bszy wyraz tej sztuki. Je%li marzenie o niej, mimo ca!ej kcyjno%ci, mog!o nabra& historycznego znaczenia,

grudzie$ 1958

zawdzi#cza& to nale'y stopniowemu oddalaniu si# od tego, co realne i jednoznaczne, ku temu, co ulotne i duchowe. Forma pojmowana jako konsystencja dzie!a, jako proces duchowy odciskaj"cy si# w tworzywie, stopniowo >>

przejmuje nowe znaczenia i tre%ci. Punktem wyj%cia by!a my%l o charakterze formy, o energii zawartej w materiale, o kszta!towaniu odczu&. Je%li przyj"&, 'e tre%& w sztuce zawarta jest w formie, to okre%lenie formy jako tre%ci znaczy tyle, 'e siedliskiem odczu&, których wcze%niejsza nauka o sztuce dopatrywa!a si# w tre%ci, sta!a si# forma. Odczucia artysty zawarte w materii dzie!a przeobrazi!o si# w form#. Materia ta wytworzy!a i przyci"gn#!a ku sobie znacz"ce s!owa, a w ko$cu i motywy my%lowe. Istota tych przeobra'e$ pozosta!a ta sama — tak w okresie dokona$ historycznej awangardy, jak i odrodzenia idei sztuki czystej w latach 50.3 tytul_roboczy3b_podzial.indd 34

04/11/13, 8:47:19 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

w Klubie Krzywego Ko!a Mo'liwo%& powo!ania nowych zespo!ów twórczych w Polsce by!a uwarunkowana przemianami politycznymi po %mierci Józefa Stalina 5 marca 1953 roku. Jednak prawdziwe zmiany nast"pi!y dopiero trzy lata pó(niej, bezpo%rednio po tajemniczym zgonie jego „polskiego na%ladowcy” Boles!awa Bieruta, który zmar! 12 marca 1956 roku w Moskwie, uczestnicz"c w XX Zje(dzie Komunistycznej Partii Zwi"zku Radzieckiego. Proces odnowy kultury nast#powa!by zapewne powoli, z uwzgl#dnieniem wielu ci"gle zmieniaj"cych si# czynników, gdyby nie tajny referat Nikity Chruszczowa wyg!oszony na Zje(dzie 25 lutego. Obudzi! on g!#boko ukryte w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przekonania liberalne, wywodz"ce si# jeszcze z Komunistycznej Partii Polski, i wywo!a! szybko rozszerzaj"c" si# fal# krytyki, a wreszcie zapocz"tkowa! ruch d"'"cy do demokratycznych reform ideowych. Ruch ten próbowa! wywrze& presj# na kierownictwie partii przez pras#, publiczne wypowiedzi, tworzenie ró'norodnych zrzesze$, klubów inteligencji czy nawet masowe protesty, jak na przyk!ad demonstracja pozna$ska z 28 czerwca 1956 roku. „Pocz"tki Klubu Krzywego Ko!a s" ciemne” – pisa! cz!onek ostatniego zarz"du Klubu Witold Jedlicki – powsta! on w mieszkaniu Juliusza i Ewy Garzteckich, przy ulicy Krzywe Ko!o na Starym Mie%cie w Warszawie.”5 Zbieraj"ca si# tam grupa niemal automatycznie wywo!ywa!a dyskusj# na najwa'niejsze wówczas tematy. Ze wzgl#du na szybko powi#kszaj"ce si# grono uczestników jeszcze w 1955 roku zosta!a zawarta umowa ze Staromiejskim Domem Kultury o wydzielenie miejsca na cotygodniowe, czwartkowe spotkania dyskusyjne, zawsze o godzinie 18. Wówczas Klub Krzywego Ko!a zaistnia! ocjalnie. W kronice klubowej, opublikowanej w nr 1 wydawanego na prawach r#kopisu Klub Krzywego Ko%a Warszawa, Rynek Starego Miasta 2 1956

czasopisma Nowy Nurt, ujawniaj"cej zestaw tematów pierwszych zebra$, dominuje kultura. Sprawozdanie wymienia 27 spotka$ jeszcze w 1955 roku.6 Rozpoczyna je dyskusja o wystawach indywidualnych Bogus!awa Szwacza i Tadeusza Gleba, a na jej tle rozwa'anie wspó!czesnej sytuacji artystów w Polsce. Kolejny wieczór po%wi#cony by! repertuarowi i mo'liwo%ciom dzia!ania warszawskiego Teatru Polskiego. A nast#pne przedstawia!y: tradycje post#powe kultury polskiej, rok mickiewiczowski, dzia!alno%& Cepelii, upowszechnianie muzyki i ksi"'ek, wzornictwo >>

Klub Krzywego Ko%a odegra% kolosaln$ rol#, ja bym to nazwa% rol$ nie tylko forum dyskusyjnego, ale wolnego, ogólnokszta%c$cego uniwersytetu dla inteligencji warszawskiej. Kolosaln$ cz#!" tego, co mam w g%owie, zawdzi#czam Klubowi. Odbywa%y si# tam najpierw odczyty, a po nich zawsze dyskusje, które po prostu cz%owieka kszta%ci%y: socjologia, ekonomia, tematy z dziedziny kultury, w ogóle ze wszystkich dziedzin szeroko rozumianej humanistyki. To co pozosta%o, mie!ci si# g%ównie w g%owach ludzi. Jan Józef Lipski, 1990 4

przemys!owe – a wi#c szeroki zakres problemów dotycz"cych niemal wszystkich zagadnie$ kultury. Na kolejnych spotkaniach znowu dominuj" zagadnienia artystyczne: sytuacja 'yciowa m!odych plastyków i aktorów, wystawa w Arsenale, lm polski, kultura wn#trza mieszkalnego, szkolnictwo teatralne, percepcja jazzu; ale tak'e problemy socjologiczne, jak np.: rola krytyki partyjnej, badania nad folklorem band chuliga$skich, problem moralno%ci socjalistycznej. Jednym z ostatnich spotka$ w roku 1955 by!a wielogodzinna dyskusja z twórcami Grupy 55. Swoje obrazy przedstawiali Marian Bogusz, Zbigniew D!ubak, Kajetan Sosnowski i Andrzej Zaborowski. tytul_roboczy3b_podzial.indd 35

04/11/13, 8:47:21 PM

Pierwszy przewodnicz"cy Klubu Stefan Król, pracownik Wydzia!u Historii Partii KC PZPR, opublikowa! w wydawnictwie klubowym artyku! O nowej inteligencji. Autor odpowiadaj"c na zadane sobie pytanie: „Kim jest inteligencja w Polsce Ludowej?” — napisa!: „Inteligencja jest to nowa warstwa klasy robotniczej i ch!opstwa”, dodaj"c na zako$czenie: „Jeszcze dzisiaj na ni'szych szczeblach aparatu pa$stwowego zdarzaj" si# wypadki nieufnego i sekciarskiego

podchodzenia do inteligencji, fa!szywego i antymarksistowskiego pojmowania jej roli”.7 Omówienie tych „dra'liwych” (jak pisa!) zagadnie$ nast"pi& mia!o w osobnym artykule, który ju' si# nie ukaza!. Marzec 1956 roku przyniós! zmian# zarz"du Klubu. Nowym prezesem zosta! socjolog i publicysta Jan Strzelecki, który zapocz"tkowa! wyodr#bnianie sekcji zajmuj"cych si# problematyk" twórcz" – w%ród nich najpr#'niej dzia!aj"cych Ernesta Brylla (estrada poezji) i Mariana Bogusza (plastyczna). Informacj# o powstaniu sekcji i zal"'ek programu poda! kolejny numer Nowego Nurtu: „Sekcja adaptuje jedn" z sal lokalu klubowego na sta!y salon wystawienniczy nowoczesnej plastyki, z tym 'e ka'da ekspozycja b#dzie przerzucana w teren 2-3 fabryk warszawskich, gdzie odbywa& si# b#d" spotkania artystów z widzami”.8 Wprawdzie wystaw w fabrykach nie uda!o si# zrealizowa&, to jednak program spo!ecznego oddzia!ywania sta! si# g!ównym celem nowonarodzonej galerii. „Z biegiem czasu Galeria Krzywego Ko!a stawa!a si# jednostk" autonomiczn".” – pisa! Jedlicki – „Wszystkie zarz"dy Klubu, rzecz prosta, w pe!ni szanowa!y autonomi# Galerii i do zapadaj"cych tam decyzji nie wtr"ca!y si#, nawet je%li poszczególni cz!onkowie zarz"du mieli wzgl#dem nich jakie% zastrze'enia.”9

wielko

Nowy Nurt, mimo 'e by! wewn#trznym wydawnictwem Klubu Krzywego Ko!a, spe!nia! rol# Centralnego Biuletynu Klubowego rozsy!anego do klubów dyskusyjnych na terenie ca!ej Polski. Tym bardziej interesuj"cym by! anons og!oszony w lutym 1956 roku: „Redakcja Nowego Nurtu poszukuje egzemplarzy wszystkich prac W!. Strzemi$skiego: artyku!ów, skryptów wyk!adów, prac z dziedziny estetyki i wszystkich innych. Materia!y te potrzebne Stefan Gierowski, Regaty 1948

s" do dyskusji klubowych oraz uprzyst#pnienia zainteresowanym klubom terenowym. Redakcja zobowi"zuje si# do zwrotu materia!ów, których posiadacze nie b#d" mogli oarowa& ich klubowi.”10 Na apel odpowiedzieli przede wszystkim !odzianie. Do redakcji wp!yn#!y skrypty nie wydanej jeszcze Teorii widzenia, a tak'e zeszyt Druku funkcjonalnego11 stanowi"cy dope!nienie tekstu Strzemi$skiego opublikowanego w Grace w 1933 roku12. >> Rozwa'ania na temat typograi by!y niemal bezpo%rednio skierowane do Mariana Bogusza, kieruj"c jego zainteresowanie na t# dziedzin# pracy artystycznej, tym bardziej, 'e zaproszenia i katalogi stanowi!y swoist" wizytówk# przygotowywanych wystaw. Komponowanie druków z wykorzystywaniem uk!adów geometrycznych, linii pionowych i poziomych, sta!o si# podstawow" zasad" przygotowywanych przez niego publikacji. Opracowania typograczne przeistoczy!y si# w manifesty nowej sztuki, podobnie jak w awangardzie okresu mi#dzywojennego. Sekcja plastyczna usamodzielni!a si#, przyjmuj"c nazw# Galeria Sztuki Nowoczesnej Krzywe Ko!o. Blisk" wspó!prac# z Boguszem

tytul_roboczy3b_podzial.indd 36

! St f

ki13

d ZPAP d

i d i l

04/11/13, 8:47:24 PM

portret

pytanie

praca

pami!"

pocz#tek

Rozwa'ania na temat typograi by!y niemal bezpo%rednio skierowane do Mariana Bogusza, kieruj"c jego zainteresowanie na t# dziedzin# pracy artystycznej, tym bardziej, 'e zaproszenia i katalogi stanowi!y swoist" wizytówk# przygotowywanych wystaw. Komponowanie druków z wykorzystywaniem uk!adów geometrycznych, linii pionowych

projekt

pomoc

i poziomych, sta!o si# podstawow" zasad" przygotowywanych przez niego publikacji. Opracowania typograczne przeistoczy!y si# w manifesty nowej sztuki, podobnie jak w awangardzie okresu mi#dzywojennego. Sekcja plastyczna usamodzielni!a si#, przyjmuj"c nazw# Galeria Sztuki Nowoczesnej Krzywe Ko!o. Blisk" wspó!prac# z Boguszem 13 nawi"za! Stefan Gierowski , wówczas cz!onek zarz"du ZPAP odpowiedzialny za „sprawy wystaw i wspomagania

inicjatyw w tej dziedzinie”. Wydaniem prze!omowym by! katalog po!"czonych wystaw Stefana Gierowskiego i Mariana

"ci#

Bogusza. Podstaw" uk!adu gracznego by! arkusz o formacie A-4, z!o'ony na trzy cz#%ci, wyodr#bniaj"cy z obu stron druku ok!adk# i rozk!adówk# katalogu.14 Do okre%lonych gracznie miejsc zosta!y wklejone niewielkie prace oryginalne (gwasze o wym. 6,5 x 8 cm) i fotograe zamiast reprodukcji, by!o to pierwsze wydawnictwo artystyczne Galerii Krzywe Ko!o. Mo'liwo%& dodawania do druków grak lub rysunków sta!a si# wa'nym za!o'eniem programowym galerii, upowszechniaj"cym oryginalne dzie!a artystów. Niektóre wystawy sk!adane w teczki zawiera!y czasami po kilkadziesi"t prac gracznych, akwarel, gwaszy, !"czonych w ró'nych wariantach. Istniej" nawet druki wydawane w nak!adzie 100 lub 200 egzemplarzy zaopatrzone w rysunki artystów. Dla Bogusza podobnie jak dla Strzemi$skiego budowa graczna tekstu zawsze by!a wyk!adnikiem jego tre%ci. Przy opracowywaniu druku dzieli! go na cz#%ci lub strefy, wyodr#bniaj"c poszczególne grupy znaczeniowe. Ostateczny efekt rozwi"zania gracznego uzale'nia! od tego, któr" cz#%& tekstu chcia! wyodr#bni&, a jak" uwa'a! za mniej istotn", ró'nicuj"c efekt wizualny grubo%ci" i wielko%ci" czcionek.

Stefan Gierowski, Go!"bnik olej, p!ótno 1955

W tym samym czasie wspó!prac# z redakcj" Nowego Nurtu rozpocz#!a Bo'ena Kowalska, autorka pierwszych publikowanych tam tekstów krytycznych o plastyce, prowadz"ca równie' dyskusje o metodach, a w!a%ciwie braku

jakiejkolwiek metody upowszechniania sztuki w Polsce. „Porównanie nasilenia zainteresowania spo!ecze$stwa

cio

nowoczesn" poezj", muzyk" i plastyk" wypadnie chyba na niekorzy%& tej ostatniej” – podkre%la – „w%ród inteligencji,

z której rekrutuj" si# zespo!y klubowe, znajduje si# sporo ludzi zainteresowanych plastyk" i chyba s!usznym by by!o, aby przyczynili si# w ramach swoich mo'liwo%ci do pracy na tym jednym z najbardziej zaniedbanych – odcinku kultury

w naszym kraju.”15 Kowalska sta!a si# wa'nym recenzentem wyst"pie$ Grupy 55, krytykiem zaanga'owanym w dokonania sztuki nowoczesnej, cz!onkiem zespo!u redakcyjnego a' do ostatniego numeru czasopisma.16 Potrzeba rozwijania bezpo%rednich kontaktów z widzem stymulowa!a kolejne dzia!ania. Arty%ci prowadz"cy galeri# zdawali sobie spraw#, 'e dyskusje, nawet najbardziej za'arte, nie s" w stanie „wype!ni& 'enuj"cych luk w my%leniu plastycznym”17. Idea ci"gle zmieniaj"cych si# wystaw i towarzysz"cych im wydawnictw artystycznych >> z dodawanymi oryginalnymi dzie!ami sztuki zosta!a rozszerzona o zaczerpni#ty od Strzemi$skiego pomys! stworzenia nowej Mi#dzynarodowej Kolekcji Sztuki Wspó!czesnej. Galeria nawi"za!a bliski kontakt z grup" twórców nowoczesnych w )odzi. We wrze%niu 1956 roku, jako nast#pne zespo!owe wyst"pienie po Grupie 55, mia!a miejsce wystawa !odzian: Stanis!awa Fija!kowskiego, Lecha Kunki, Romana Modzelewskiego, Anatoniego Starczewskiego, Stefana Wegnera, Leny Kowalewicz-Wegner, Teresy Tyszkiewicz. Niemal w tym samym czasie, na dwa lata przed wydaniem ksi"'kowym, zosta! opublikowany w Nowym Nurcie wst#p do Teorii widzenia18. Ukaza!y si# co prawda tylko dwa fragmenty

tytul_roboczy3b_podzial.indd 37

d i !

i ”i

i t % i”

! i

d i j

d l

04/11/13, 8:47:28 PM

z dodawanymi oryginalnymi dzie!ami sztuki zosta!a rozszerzona o zaczerpni#ty od Strzemi$skiego pomys! stworzenia nowej Mi#dzynarodowej Kolekcji Sztuki Wspó!czesnej. Galeria nawi"za!a bliski kontakt z grup" twórców nowoczesnych w )odzi. We wrze%niu 1956 roku, jako nast#pne zespo!owe wyst"pienie po Grupie 55, mia!a miejsce wystawa !odzian: Stanis!awa Fija!kowskiego, Lecha Kunki, Romana Modzelewskiego, Anatoniego Starczewskiego, Stefana Wegnera, Leny Kowalewicz-Wegner, Teresy Tyszkiewicz. Niemal w tym samym czasie, na dwa lata przed wydaniem ksi"'kowym, zosta! opublikowany w Nowym Nurcie wst#p do Teorii widzenia18. Ukaza!y si# co prawda tylko dwa fragmenty wst#pnego rozdzia!u: „widzenie” i „realizm – obraz rzeczywisto%ci”, z niespe!nion" nadziej", 'e ci"g dalszy nast"pi. Bogusz sta! si# wielbicielem nie tylko teorii, ale tak'e praktyki artystycznej Strzemi$skiego, wyg!asza! odczyty o unizmie, Stefan Gierowski,

ale i sam komponowa! czyste, uwolnione od realnych odniesie$ obrazy struktury. By! równie' jednym z inspiratorów

Okr"t

i twórc" scenariusza wystawy Katarzyny Kobro i W!adys!awa Strzemi$skiego w !ódzkim O%rodku Propagandy Sztuki

1956

i w warszawskiej Zach#cie, przygotowanej w grudniu 1956 i styczniu 1957 roku. Razem z architektem Jerzym Oplustilem aran'owa! ekspozycj# tej najwa'niejszej polskiej wystawy drugiej po!owy lat 50. Prawdopodobnie wówczas dosz!o do rozmów z dyrektorem Muzeum Sztuki w )odzi Marianem Minichem. Wspólnie z nim próbowano rozszerza& uszczuplon" podczas wojny kolekcj# o najnowsze dzie!a „plastyki polskiej i zagranicznej” – jak podano w programie-regulaminie Galerii Krzywe Ko!o. Twórczo%& artystów, którzy mieli „prawo” wystawia& w galerii i nast#pnie znale(& si# w muzeum, zosta!a precyzyjnie okre%lona: „a.) sztuka nie guratywna:

sztuka nie guratywna:

abstrakcja geometryczna i niegeometryczna, dzia!ania automatyczne

abstrakcja geometryczna

i organizowane, poszukiwania strukturalne.

i niegeometryczna

b.) sztuka guratywna:

dzia!ania automatyczne

kreacja wyobra'eniowa, operuj"ca plastyczn" metafor" (nadrealizm).

i organizowane

Wy!"cza si# proste odtwarzanie natury, stylizacj# czy transpozycj# postfowistyczn" czy postkubistyczn".

poszukiwania strukturalne

W zamian za koszty organizacji wystawy poniesione przez kierownictwo galerii autor po porozumieniu si# z rad" plastyczn" galerii oarowuje jedn" prac# do zbiorów Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Oarowana praca oddana jest w depozyt Muzeum Sztuki Nowoczesnej w )odzi.

sztuka guratywna:

Praca oddana przez kierownictwo galerii w depozyt Muzeum Sztuki Nowoczesnej w )odzi zostaje wystawiona

kreacja wyobra'eniowa

w specjalnych salach Muzeum.”19

operuj"ca plastyczn" metafor" (nadrealizm)

Program ukaza! si# w Plastyce, redagowanej od maja 1957 roku przez Janusza Boguckiego, jako dodatek do krakowskiego tygodnika !ycie Literackie. Wspó!pracownikiem pisma, najbardziej radykalnym krytykiem tego >> okresu by! Jerzy Ludwi$ski20. Jego postawa bardziej przypomina dzia!ania twórcy ni' historyka sztuki. Nie dba! o propagowanie w!asnych opracowa$. Jego teksty teoretyczne i krytyczne rozproszone s" po wielu katalogach, czasopismach, okazjonalnie wydawanych drukach ulotnych odbijanych na powielaczach, pisanych na maszynie czy nawet r#cznie. Zebrane dzie!a Ludwi$skiego, u!o'one w opowie%& o dziejach sztuki ostatnich pi#&dziesi#ciu lat, sta!yby si# cennym (ród!em wiedzy o najwa'niejszych dokonaniach artystycznych tego okresu. +ród!em, w przeciwie$stwie do wi#kszo%ci opracowa$, podaj"cym informacje z pierwszej r#ki, poprzez w!asne uczestnictwo w setkach spotka$,

tytul_roboczy3b_podzial.indd 38

i ó'

hd i ! $

h któ

d ' j

! Wt j i

04/11/13, 8:47:30 PM

pomoc

projekt

portret

pytanie

praca

pami!"

pocz#tek

okresu by! Jerzy Ludwi$ski20. Jego postawa bardziej przypomina dzia!ania twórcy ni' historyka sztuki. Nie dba! o propagowanie w!asnych opracowa$. Jego teksty teoretyczne i krytyczne rozproszone s" po wielu katalogach, czasopismach, okazjonalnie wydawanych drukach ulotnych odbijanych na powielaczach, pisanych na maszynie czy nawet r#cznie. Zebrane dzie!a Ludwi$skiego, u!o'one w opowie%& o dziejach sztuki ostatnich pi#&dziesi#ciu lat, sta!yby si# cennym (ród!em wiedzy o najwa'niejszych dokonaniach artystycznych tego okresu. +ród!em, w przeciwie$stwie do wi#kszo%ci opracowa$, podaj"cym informacje z pierwszej r#ki, poprzez w!asne uczestnictwo w setkach spotka$, dyskusji, wystaw i ró'norodnych dzia!a$ artystycznych, które w du'ej mierze inspirowa!, a nawet organizowa!. W tej nie wydanej dotychczas historii sztuki wed!ug Jerzego Ludwi$skiego poczesne miejsce zajmowaliby arty%ci, których pozna! na wystawach Klubu Krzywego Ko!a, a jednym z pierwszych by!by mieszkaj"cy na sta!e w Pary'u Jerzy Kujawski, który przedstawi! swoje obrazy w maju 1957 roku – od pierwszych jeszcze surrealistycznych kompozycji, a' po ostatnie prace bezprzedmiotowe. „Wystawa Kujawskiego zjawi!a si# w sam" por#. Pokaza!a postaw# malarsk", w której nie ma zbyt du'o miejsca ani na automatyczn" przypadkowo%&, ani na nieokie!znany ekshibicjonizm faktury” – pisze Ludwi$ski – „w obrazach Kujawskiego jest jaki% nurt epicki, wyra'ony nieko$cz"cymi si# wirami materii. Nie ma on nic z eposu bohaterskiego jak w niektórych kreacjach Matty. To jest raczej tajemnicze, intelektualne misterium, rozgrywaj"ce si# na elektryzowanych przestrzeniach.”21

Stefan Gierowski,

Kujawski, wspólnie z Boguszem, który od 1958 roku by! ju' pe!noprawnym uczestnikiem ruchu Phases, stara! si# doprowadzi& do zebrania mi#dzynarodowej kolekcji i przekazania jej w depozyt do Muzeum Sztuki w )odzi. Obaj

Figura bia!o-zielona 1956

mieli nadziej# dokona& tego poprzez wystaw# Phases zorganizowan" w Polsce. Nowo za!o'one Stowarzyszenie Mi!o%ników Sztuki Nowoczesnej, którego prezesem zosta! polski korespondent Phases, redaktor Plastyki Janusz Bogucki, zainicjowa!o sprowadzenie wystawy do Polski. Zarz"d stowarzyszenia, w sk!ad którego wchodzili obaj arty%ci prowadz"cy Galeri# Krzywe Ko!o Marian Bogusz i Stefan Gierowski, a szeregowym cz!onkiem stowarzyszenia, wówczas jedynym w )odzi by! Marian Minich, wspólnie z Grup" Krakowsk" doprowadzili do wydania katalogu z tekstami Eduarda Jaguera22 i otwarcia wystawy w Galerii Krzysztofory w lipcu 1959 roku, a w pa(dzierniku w Galerii Krzywe Ko!o. By!a to mi#dzynarodowa manifestacja ruchu, przewidziana jeszcze do kolejnych ekspozycji za granic". Jednak decyzja o stworzeniu kolekcji zosta!a ju' podj#ta. Wystaw# poprzedzi! depozyt Kujawskiego w Muzeum Sztuki w )odzi, a kolejne przekazy artystów dla muzeum sk!adane by!y w Pary'u za jego po%rednictwem lub bezpo%rednio przez artystów w ambasadzie polskiej.23 W zbiorach znalaz!y si# prace nast#puj"cych artystów zwi"zanych z ruchem Phases: Enrico Baj, Sergio Dangelo, Claude Georges, Karl Otto Götz, Jerzy Kujawski, Jean Charles Langlois, Roberto Matta Echaurren, Paul Revel, Jean Revol, Jaroslav Serpan, Claude Viseux, Enrique Za,artu. Wi#kszo%& z nich >> natychmiast udost#pniono zwiedzaj"cym w sali neoekspresjonistycznego abstrakcjonizmu, przygotowanej w okresie organizowania Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki w )odzi (21-22 pa(dziernika 1960 r.) i jubileuszu dwudziestopi#ciolecia pracy Mariana Minicha. Pisz"c o wystawionych pracach Minich nawi"zuje do „wewn#trznej rzeczywisto%ci” Kujawskiego, „dynamicznego kaligrazmu” Götza, „marz"cego i ba%niowego” Za,artu, „drapie'nego i agresywnego” Revola. Powo!uje si# równie' na manifest „malarstwa nuklearnego” Baja i Dangelo, przekazany przez Jaguera. We wspomnieniach Minicha mo'emy odnale(& informacj#, 'e w 1957 roku w Pary'u korzysta! z pomocy tytul_roboczy3b_podzial.indd 39

j '

% i jJ

K j

j k ó

i 'i

h Ph

04/11/13, 8:47:33 PM

niemal natychmiast udost#pniono zwiedzaj"cym w sali neoekspresjonistycznego abstrakcjonizmu, przygotowanej w okresie organizowania Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki w )odzi (21-22 pa(dziernika 1960 r.) i jubileuszu dwudziestopi#ciolecia pracy Mariana Minicha. Pisz"c o wystawionych pracach Minich nawi"zuje do „wewn#trznej rzeczywisto%ci” Kujawskiego, „dynamicznego kaligrazmu” Götza, „marz"cego i ba%niowego” Za,artu, „drapie'nego i agresywnego” Revola. Powo!uje si# równie' na manifest „malarstwa nuklearnego” Baja i Dangelo, przekazany przez Jaguera. We wspomnieniach Minicha mo'emy odnale(& informacj#, 'e w 1957 roku w Pary'u korzysta! z pomocy znanego mu ju' wcze%niej Jerzego Kujawskiego – jemu, jak równie' innym organizatorom ruchu Phases (Jean Jacques Lebel i Eduard Jaguer), a tak'e poszczególnym artystom jest wdzi#czny za pomoc w pozyskaniu dzie! do zbiorów muzeum. Dzi#kuje równie' Aleksandrowi Heniszowi, przewodnicz"cemu Sekcji Sztuki Nowoczesnej Towarzystwa Przyjació! Sztuk Pi#knych w Pary'u, które pomaga!o w organizacji wystawy Phases, i innym osobom i instytucjom, nie wspomina jednak o Galerii Krzywe Ko!o.24 Trudno jest precyzyjnie odtworzy& charakter kontaktów pomi#dzy galeri" a muzeum. Jeszcze w listopadzie 1957 roku Bogusz opracowuje gracznie katalog wystawy Précurseurs de l’art abstrait en Pologne (Henryk Berlewi, Katarzyna Kobro, Kazimierz Malewicz, Henryk Sta'ewski, W!adys!aw Strzemi$ski), w Galerie Denise René w Pary'u25, pó(niej kontakty ustaj". Wed!ug ustnych informacji Mariana Bogusza Minich mia! nie zgodzi& si# na istnienie w muzeum Stefan Gierowski, Obraz XXXIII 1958

autonomicznej Kolekcji, w której kszta!t nie móg!by ingerowa&. Galeria natomiast chcia!a zachowa& odr#bny status Kolekcji zbli'ony do depozytu grupy „a.r.” Ostatecznie I Kolekcja Galerii Krzywe Ko!o zebrana w Polsce w latach 1957-1961, sk!adaj"ca si# z 35 obrazów, 31 twórców (m.in. arty%ci !ódzcy: Stanis!aw Fija!kowski, Zdzis!aw G!owacki, Lech Kunka, Andrzej )obodzi$ski, Ireneusz Pierzgalski, Teresa Tyszkiewicz, Stefan Wegner), zosta!a przekazana do Muzeum Narodowego w Warszawie 13 lutego 1963 roku26, stanowi"c podstaw# przysz!ego zbioru sztuki nowoczesnej, a II Kolekcja, znacznie mniejsza, sk!adaj"ca si# z 13 obrazów, 11 twórców, w tym 3 artystów czeskich (Josef Istler, Mikuláš Medek, Aleš Vesely), tra!a do Muzeum Okr#gowego w Koszalinie jako zal"'ek przysz!ego mi#dzynarodowego zbioru sztuki powstaj"cego w wyniku darów artystów po plenerach w Osiekach. O niewielu twórcach mo'na powiedzie&, 'e antycypowali przemiany, jakie zaistnia!y w sztuce, wytyczali drog#, po której obecnie poruszaj" si# dziesi"tki artystów. Z tego punktu widzenia postawy twórcze przedstawiane w Galerii Krzywe Ko!o sta!y si# zjawiskiem bez precedensu w polskiej sztuce nowoczesnej. Dzi#ki nim mo'liwe by!o ujawnienie indywidualnych %wiatów, w których o zamierzeniach artysty informuje forma – czasem ekspresyjna, czasem odwo!uj"ca si# do materii, struktury czy konstrukcji. Badaczem towarzysz"cym wydarzeniom w sztuce niemal od pocz"tku istnienia galerii by! bez w"tpienia Aleksander Wojciechowski i w!a%nie jemu nale'y podzi#kowa& za wnikliwe opracowanie >> wystawy Konfrontacje 1960, przy wspó!pracy Bogusza i Gierowskiego. Ekspozycji monumentalnej, jak na mo'liwo%ci przestrzenne galerii, sumuj"cej najistotniejsze dokonania artystów. By! to okres szczególnych sukcesów sztuki polskiej: oprócz Prix de la Ville de Paris, któr" przyznano Janowi Lebensteinowi na Biennale M"odych w Pary'u w 1959 roku, specjaln" nagrod# zbiorow" za warto%& eksponowanych prac uzyskali Polacy – Stefan Gierowski, Bronis!aw Kierzkowski, Jan Lebenstein, Teresa P"gowska, Jan Tarasin, Rajmund Ziemski (malarstwo), Alina Szapocznikow i Magdalena Wi#cek (rze(ba).

tytul_roboczy3b_podzial.indd 40

04/11/13, 8:47:36 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

wystawy Konfrontacje 1960, przy wspó!pracy Bogusza i Gierowskiego. Ekspozycji monumentalnej, jak na mo'liwo%ci przestrzenne galerii, sumuj"cej najistotniejsze dokonania artystów. By! to okres szczególnych sukcesów sztuki polskiej: oprócz Prix de la Ville de Paris, któr" przyznano Janowi Lebensteinowi na Biennale M"odych w Pary'u w 1959 roku, specjaln" nagrod# zbiorow" za warto%& eksponowanych prac uzyskali Polacy – Stefan Gierowski, Bronis!aw Kierzkowski, Jan Lebenstein, Teresa P"gowska, Jan Tarasin, Rajmund Ziemski (malarstwo), Alina Szapocznikow i Magdalena Wi#cek (rze(ba). Bezpo%rednio po Konfrontacjach 22 pa(dziernika 1960 roku otwarto w Galerii Krzywe Ko!o wystaw# nestora polskiej awangardy – Henryka Sta'ewskiego. Na wniosek galerii zarz"d, pod przewodnictwem Jana Józefa Lipskiego, przyzna! arty%cie nagrod# za prace malarskie. Nagrod# u%wietni!o obszerne wydawnictwo artystyczne przygotowane w 1961 roku. Opracowano rozbudowan" wk!adk# z tekstami teoretycznymi: Wies!awa Borowskiego Sta#ewski 1961, Anki

Stefan Gierowski, Obraz CVI 1961

Ptaszkowskiej Twórczo$% Sta#ewskiego…, Mariusza Tchorka Obraz konieczny i obraz mo#liwy. Ze swojej strony autor dodawa! jeszcze odbitk# graczn" Bia"y relief. By!a to jedyna nagroda dla artysty plastyka, jak" zarz"d Klubu Krzywego Ko!a zd"'y! nada&. Mo'liwo%& otwartej wymiany pogl"dów i istnienia wyzwolonej sztuki szybko sta!a si# niewygodna dla aparatu w!adzy nie uznaj"cej niepodporz"dkowanych sobie ognisk rozwoju kultury. W wyniku prowokacji s!u'by bezpiecze$stwa Klub Krzywego Ko!a zosta! zamkni#ty w lutym 1962 roku. Galeria istnia!a jeszcze jaki% czas si!" inicjatyw Bogusza. Niemniej powrót dawnych systemów kontroli my%lenia i ka'dej formy dzia!ania zmieni! sytuacj# galerii, pozbawiaj"c j" stopniowo

'wiat%o jest tre!ci$ malarstwa,

najwa'niejszej zdobyczy – niezale'no%ci.

ono stanowi o jego wyj$tkowo!ci i tajemnicy warsztatu wielkich

Malarstwo absolutne

mistrzów. Ale !wiat%o ma równie( znaczenie symboliczne, które

Podstaw" badania procesów zachodz"cych w przyrodzie jest d"'no%& zdobywania wiedzy o funkcjonowaniu jej

towarzyszy ludzko!ci od zarania

zasadniczych elementów, a tak'e próba wychwytywania czego%, co je wyró'nia, co daje si# wyabstrahowa& dla

wieków. 'wiat%o to dobro i (ycie.

dokonania syntetycznego zapisu. Obrazowanie to przekazywanie otaczaj"cych zjawisk tak, jak si# one jawi"

Jest co! niepokoj$cego w tej

obserwuj"cemu arty%cie w danej sytuacji. W zale'no%ci od dociekliwo%ci obserwatora i jego indywidualnego

nieuchwytnej granicy mi#dzy

odbioru, obraz mo'e oznacza& ró'ne stany wtajemniczenia – od zwyk!ej formy uplastycznienia realnego %wiata do

!wiat%em zycznym a duchowym.

jego matematycznego ustrukturyzowania. Obrazy okre%lone %wiadomo%ci" obserwatora przestaj" by& przekazem uniwersalnym. Nawet najbardziej udany akt obrazowania nie jest w stanie przekaza& niczego innego poza okre%lonym

Stefan Gierowski, 1998 27

stanem %wiadomo%ci artysty. Jednak zdecydowanie bogatsz", cho& trudniejsz", form" poznania praw naturalnych >> mo'e sta& si# widzenie sfery zdarze$ od wewn"trz, obrazowanie jej od %rodka, niemal w dos!ownym znaczeniu identykowanie si# z materi" powstaj"cych dzie!. Twórczo%& Stefana Gierowskiego wynika w!a%nie z takiego podej%cia do problemów otaczaj"cego nas %wiata. Artysta intuicyjnie odczuwa magiczne w!a%ciwo%ci malarstwa, widzi w nim mo'liwo%& odkrywania ci"gle nowych warto%ci, a zarazem sposób na ich zrozumienie, który „nie czyni"c z!a, wy%wiadcza dobro”.28 tytul_roboczy3b_podzial.indd 41

Gierowski rozpocz"! samodzieln" prac# twórcz" w ko$cu dekady lat 40., tu' przed og!oszeniem doktryny realizmu

04/11/13, 8:47:39 PM

mo'e sta& si# widzenie sfery zdarze$ od wewn"trz, obrazowanie jej od %rodka, niemal w dos!ownym znaczeniu identykowanie si# z materi" powstaj"cych dzie!. Twórczo%& Stefana Gierowskiego wynika w!a%nie z takiego podej%cia do problemów otaczaj"cego nas %wiata. Artysta intuicyjnie odczuwa magiczne w!a%ciwo%ci malarstwa, widzi w nim mo'liwo%& odkrywania ci"gle nowych warto%ci, a zarazem sposób na ich zrozumienie, który „nie czyni"c z!a, wy%wiadcza dobro”.28 Gierowski rozpocz"! samodzieln" prac# twórcz" w ko$cu dekady lat 40., tu' przed og!oszeniem doktryny realizmu socjalistycznego, okresu na blisko sze%& lat przerywaj"cego czas niepodleg!o%ci sztuki w Polsce. Jego najwcze%niejsze wyst"pienia zwi"zane s" ze %rodowiskiem artystycznym Krakowa. Dzia!alno%& grupy skupionej wokó! osoby Tadeusza Kantora %ledzi! z dystansu, odrzucaj"c zarówno metafor# surrealistyczn" jak i widoczne ju' tendencje do upolityczniania plastycznej wypowiedzi. Mimo 'e nie uczestniczy! w przygotowywaniu I Wystawy Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, tworzone przez niego od 1948 roku uk!ady form barwnych z powodzeniem mog!yby si# na niej znale(&. Po wystawie w Arsenale (1955) artysta zdecydowanie odrzuca potrzeb# przedmiotowego obrazowania. Wi"'e si# z warszawsk" Galeri" Krzywe Ko!o, najwa'niejszym miejscem istnienia sztuki polskiej ko$ca lat 50. Stefan Gierowski, Warszawa, 1963

Stefan Gierowski, Lato litograa 1960

Pocz"wszy od 1957 roku Gierowski jest sta!ym uczestnikiem wystaw w Krzywym Kole i %ci%le wspó!pracuje z Marianem Boguszem. Ju' wcze%niej jego strukturalne, przepe!nione mistycznym %wiat!em obrazy pojawia!y si# na ostatnich wystawach Grupy 55, do których by! dodatkowo zaproszony. Obrazy Gierowskiego szybko zosta!y zauwa'one i doczeka!y si# wielu interesuj"cych interpretacji. Julian Przybo% dostrzeg! w jego materiach kontynuacj# unizmu29, natomiast Bogusz — najbli'szy mu spo%ród dawnych cz!onków Grupy 55 — podkre%la! emocjonalno%& wczesnych kompozycji „wyros!ych z samego tworzywa”: „Czy' %wietliste punkty i formy jakby po!o'one w kontemplacji nad lini" Paula Klee albo form" Miro nie wyra'aj" lirycznej drapie'no%ci niszczenia form geometrycznych, tak typowych w poprzednich obrazach Gierowskiego?” – pyta i odpowiada – „Wch!anianie perspektyw, jakie otwar! Kandinsky, Klee i jakie otwiera Pollock, Tobey, a przede wszystkim Gorky, cechuje obecne poszukiwania Gierowskiego. Poszukiwania, w których zreszt" ani na chwil# nie zatraca on w!asnego ja.”30 Apogeum zwi"zków Gierowskiego z Galeri" Krzywe Ko!o przypada na rok 1960, kiedy wspólnie z Aleksandrem Wojciechowskim i Marianem Boguszem tworz" komitet organizacyjny wystawy Konfrontacje 1960, towarzysz"cej Mi#dzynarodowemu Kongresowi Krytyków Sztuki (AICA). Pó(niej stroni ju' od dzia!a$ grupowych, wspiera wystawy galerii, ale bardziej koncentruje si# na materii obrazów, których duchowe %wiat!o wype!nia jego dzie$ powszedni. O tworzonych przez siebie Obrazach, oznaczanych od 1957 roku numeracj" !aci$sk" I, II, III..., mówi: „nie s" to >> abstrakcje, poniewa' nie ma w nich odniesienia do jakich% oderwanych koncepcji my%lowych”31. W malarstwie poszukuje cech autonomicznych, absolutyzacji procesu twórczego. Podanie w w"tpliwo%& przydatno%ci terminu abstrakcja jest jeszcze bardziej wymowne ni' wcze%niejsza decyzja artysty odej%cia od guratywno%ci: „Abstrakcja to s!owo, które nic nie znaczy w stosunku do malarstwa. Sam fakt malowania sprawia, 'e nie jest to ju' abstrakcja tylko wielki konkret.”32 W sensie lozocznym do%wiadczenia Gierowskiego mo'na wi#c nazwa& prób" sformu!owania za!o'e$ malarstwa absolutnego, bytu istniej"cego bez konkretnej przyczyny, niezale'nie od niczego.

tytul_roboczy3b_podzial.indd 42

04/11/13, 8:47:42 PM

pomoc

projekt

portret

pytanie

praca

pami!"

pocz#tek

abstrakcje, poniewa' nie ma w nich odniesienia do jakich% oderwanych koncepcji my%lowych”31. W malarstwie poszukuje cech autonomicznych, absolutyzacji procesu twórczego. Podanie w w"tpliwo%& przydatno%ci terminu abstrakcja jest jeszcze bardziej wymowne ni' wcze%niejsza decyzja artysty odej%cia od guratywno%ci: „Abstrakcja to s!owo, które nic nie znaczy w stosunku do malarstwa. Sam fakt malowania sprawia, 'e nie jest to ju' abstrakcja 32

tylko wielki konkret.”

W sensie lozocznym do%wiadczenia Gierowskiego mo'na wi#c nazwa& prób" sformu!owania

za!o'e$ malarstwa absolutnego, bytu istniej"cego bez konkretnej przyczyny, niezale'nie od niczego. Obrazy bia!o-szare, z u'yciem czerni, prze!amywane odcieniami br"zu, mimo celowo zaw#'onej gamy barwnej s" przepe!nione wewn#trznym blaskiem. Biel w malarstwie Gierowskiego pe!ni zgo!a odmienn" rol# ni' przyk!adowo w dzie!ach wielkich metazyków XX w. Kazimierza Malewicza i Pieta Mondriana. W kompozycjach Malewicza staje si# wszech%wiatem otaczaj"cym ikoniczne znaki, a u Mondriana jest jednym z tak zwanych niekolorów wprowadzanych jako element stabilizuj"cy budow# kompozycji. Istota oddzia!ywania prac Gierowskiego wynika z rozja%niania ich tajemnym (ród!em energii, gdzie biel staje si# w pe!ni nasycon" barw", której si!a gasi inne kolory. Proces malowania prowadzi od ch#ci wyra'enia jakiego% poj#cia, do próby okre%lenia koncepcji obrazu... zaczyna

Stefan Gierowski, *** litograa 1960

si# od %wiat!a, potem dopiero my%li si# o przestrzeni, w ko$cu o materii. G!ównym problemem technologicznym, a jednocze%nie ideowym, by!a wi#c zasada wprowadzania do wn#trza dzie!a metazycznego %wiat!a, staj"cego si# odt"d nienaruszalnym, zykalnym pod!o'em przywo!ywanej materii malarskiej. Przestrze$ jego obrazów nie ogranicza si# do dwuwymiarowej p!aszczyzny, pozostaje otwarta, ponadczasowa, nieokre%lona, a zarazem skupiona

biel staje si$ w pe!ni nasycon# barw#

wokó! dynamicznych barw i linii. Jej rol# mo'na porówna& do sceny, której rang# okre%laj" zdarzenia formalnokolorystyczne, ich waga i znaczenie wzmaga si# wraz z mo'liwo%ci" odczytywania wyrazu przep!ywaj"cego przez ni" zapisu uniwersalnego 'ycia. W kolejnych Obrazach – ci"gle rozrastaj"cego si# cyklu – artysta znacznie rozszerza %ciszon" dotychczas gam# barwn". Bogactwo, a zarazem si!a koloru, który emanuje z jego malarstwa, wskazuje, 'e posiad! wyj"tkow" zdolno%& %wiadomego widzenia. Tak jak istnieje s!uch absolutny, tak predyspozycje wizualne Gierowskiego mo'na nazwa& absolutnym odczuwaniem najdrobniejszych niuansów barwnych. Ogl"daj"c jego obrazy odbieramy niezwyk!e doznania. U%wiadamiamy sobie, 'e tak zwane prawid!owe rozpoznanie natury koloru jest zaledwie abecad!em wzrokowej orientacji. Dzi#ki jego malarstwu mo'na wzbogaci& stopie$ zmys!owego odbioru, przekroczy& u!omno%&, niedoskona!o%& w!asnych odczu& estetycznych. Unaoczniamy sobie istnienie barw, których dotychczas nawet nie potrali%my nazwa&, podziwiamy zdolno%& artysty do ich swobodnego przywo!ywania, urzeczywistniania zdarze$ na pozór nieistniej"cych w realnym %wiecie, a jednak mo'liwych do zobaczenia. Nie do%&, 'e artysta odkrywa >> zestawienia kolorów, których sami nie jeste%my w stanie dostrzec, to jeszcze wie, jak ich znacz"c" wspó!zale'no%& przekaza& innym. Nie jest istotne, czy obrazy ukszta!towane s" osiowo, dynamicznie, ekspresyjnie, czy geometrycznie. Materia sk!adaj"ca si# z drobnych uderze$ p#dzla, punktów %wiec"cych niczym gwiazdy, tworzy obszary o ró'norodnej energii, pog!#biaj"c lub przekszta!caj"c w!a%ciwo%ci barwne p!aszczyzny, przyk!adowo zmieniaj"c czerwie$ w ziele$ poprzez niezwyk!e sfery czerwono-zielone, trudne do okre%lenia s!owami — bo jak mo'na opisa& co%, co tylko wyj"tkowo udaje si# odnale(&. Powierzchnie mieni"ce si# kolorem umo'liwiaj" przekazanie zjawisk

tytul_roboczy3b_podzial.indd 43

! % i i

i i t i j

h Wi

h Ob

d i ! !

( i

d b i

04/11/13, 8:47:46 PM

zestawienia kolorów, których sami nie jeste%my w stanie dostrzec, to jeszcze wie, jak ich znacz"c" wspó!zale'no%& przekaza& innym. Nie jest istotne, czy obrazy ukszta!towane s" osiowo, dynamicznie, ekspresyjnie, czy geometrycznie. Materia sk!adaj"ca si# z drobnych uderze$ p#dzla, punktów %wiec"cych niczym gwiazdy, tworzy obszary o ró'norodnej energii, pog!#biaj"c lub przekszta!caj"c w!a%ciwo%ci barwne p!aszczyzny, przyk!adowo zmieniaj"c czerwie$ w ziele$ poprzez niezwyk!e sfery czerwono-zielone, trudne do okre%lenia s!owami — bo jak mo'na opisa& co%, co tylko wyj"tkowo udaje si# odnale(&. Powierzchnie mieni"ce si# kolorem umo'liwiaj" przekazanie zjawisk w!a%ciwie nieistniej"cych. W innych Obrazach podzia! p!aszczyzny na wyra(nie wyodr#bnione, zgeometryzowane strefy i zró'nicowanie ich barw" stwarza pozór, 'e kolory zosta!y u'yte jako cz#%ci logicznej struktury. Powstaje uk!ad zmiennej optyki, w którym barwy iluzyjnie przemieszczaj" si#, niezale'nie od pierwotnego miejsca przyznanego im przez artyst# – rodzaj przestrzennej gry wizualnej, bo tak naprawd# widz jeszcze nie wie, co w!a%ciwie powinien sobie uzmys!owi&, mo'e si# dowiedzie& tylko tyle, ile jest w stanie zobaczy&. Linia sztuki Gierowskiego prowadzona od Obrazu I po dzie$ dzisiejszy, niezwykle rzadko bezpo%rednio przekazuje g!#bokie podteksty, ujawnia niesion" przez form# tre%&. To, co gdzie indziej by!o zaledwie zasugerowane i niedopowiedziane, nabiera nagle g!#bokiego sensu. „Materia barw opanowuje my%l i ukierunkowuje wyobra(ni#” – komentuje artysta – „w zamian nabiera moich cech, aby sta& si# %wiadectwem w swojej obrazowej egzystencji; ...farba nazwana biel" tytanow" lub czerni" kostn" staje si# barw" bia!" i barw" czarn", a wi#c biel" i czerni", to znaczy jasno%ci" i ciemno%ci", wreszcie niebem i piek!em, dobrem i z!em.”33 Jednoznaczne po!"czenie idei i formy nast"pi!o w czasie malowania dziesi#ciu Obrazów, mi#dzy DLXVII (1986) a DLXXVI (1987), które twórca odniós! do przykaza$ danych Moj'eszowi34. Ta pierwsza wspó!czesna próba wizualnego przekazania poj#& okre%laj"cych istot# cz!owiecze$stwa, boskich zasad skierowanych do bezwzgl#dnego przestrzegania, poprzedzaj"ca kolejny, tym razem lmowy Dekalog Krzysztofa Kie%lowskiego, wskazuje na ci"gle jeszcze nieujawnion" specyk# polskiej kultury lat 80., a zarazem wyj"tkow" odpowiedzialno%& autorów za oarowane widzom przes!anie. G!ównym aktorem spektaklu rozgrywaj"cego si# wewn"trz Obrazów Gierowskiego jest oczywi%cie barwa, przenikaj"ca i o'ywiaj"ca materi# p!ótna, wiruj"ca wokó! wszystkich form, porz"dkuj"ca zawarty w nich przekaz. Przestrze$ koloru zawarta w p!aszczy(nie obrazu staje si# nie do ko$ca uchwytn" pe!ni" egzystencji, samej w sobie, z wszystkimi mo'liwo%ciami interpretacji, jest ich j"drem, najg!#bsz" esencj", powodem istnienia. Artysta wymagaj"ce szerokich omówie$ tre%ci ujawni! w sposób Materia barw opanowuje my!l i ukierunkowuje wyobra&ni#

najprostszy, uniwersalny, jedynie poprzez ekspresj# form i barw. Jak mo'na odbiera& jego obrazy? Jak do nich przenikn"&? Dotychczasowa, klasyczna metoda ogl"dania, traktuj"ca obraz jak okno prowadz"ce w inny naznaczony kolorem %wiat, mo'e okaza& si# niewystarczaj"ca. Gierowski zach#ca >> do kreatywnego aktu widzenia, sugeruje przekroczenie granicy malarskiej rzeczywisto%ci, zaprasza do %rodka, do pe!nej identykacji z przestrzeni" barwn", do odnalezienia we wn#trzu samego siebie. Podró' w g!"b obrazu, dotyk materii, jej g#sto%&, której towarzyszy %wiat!o przenikaj"ce poprzez unosz"ce si# swobodnie drobiny koloru, staje si# tre%ci" barwnych opowiada$ o rado%ci 'ycia, zagro'eniach, %wietlistych sferach, pomara$czowym deszczu czy zielonych mg!ach. Przywo!uje napi#cia towarzysz"ce magicznej chwili, gdy obraz staje si# cz#%ci" osobistego %wiata, w!asnego wn#trza.

tytul_roboczy3b_podzial.indd 44

Istota bezpo%redniego do%wiadczania wykracza poza poznanie intelektualne a w pewnym sensie ponad percepcj#

04/11/13, 8:47:49 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

do kreatywnego aktu widzenia, sugeruje przekroczenie granicy malarskiej rzeczywisto%ci, zaprasza do %rodka, do pe!nej identykacji z przestrzeni" barwn", do odnalezienia we wn#trzu samego siebie. Podró' w g!"b obrazu, dotyk materii, jej g#sto%&, której towarzyszy %wiat!o przenikaj"ce poprzez unosz"ce si# swobodnie drobiny koloru, staje si# tre%ci" barwnych opowiada$ o rado%ci 'ycia, zagro'eniach, %wietlistych sferach, pomara$czowym deszczu czy zielonych mg!ach. Przywo!uje napi#cia towarzysz"ce magicznej chwili, gdy obraz staje si# cz#%ci" osobistego %wiata, w!asnego wn#trza. Istota bezpo%redniego do%wiadczania wykracza poza poznanie intelektualne, a w pewnym sensie ponad percepcj# zmys!ow". Odczucie pochodz"ce z takiego do%wiadczania mo'na okre%li& doznaniem absolutnym, nie polegaj"cym na rozró'nianiu odmiennych stanów abstrahowania, na kwalikacjach intelektualnych, zawsze wzgl#dnych i przybli'onych. Poj#cie tej nadrz#dnej, ostatecznej rzeczywisto%ci metazycznej nie mo'e by& przedmiotem bada$ uk!adanych wed!ug zasad sprawdzalnej wiedzy. Pytania: jak je przedstawi&? jakimi znakami opisa&? stanowi" punkt wyj%cia pracy artystycznej Stefana Gierowskiego. *wiadomo%& u!omno%ci zmys!ów, s!ów i poj#& zwi#ksza jeszcze odpowiedzialno%& artysty. Malarstwo absolutne jest do%wiadczaniem, powstaj"cym w niezwyk!ym stanie %wiadomo%ci, który mo'na okre%li& jako medytacyjny lub mistyczny. *wiadomo%& racjonalna jest tylko szczególnym rodzajem %wiadomo%ci, poza którym istniej" nag!e, rozja%niaj"ce umys! doznania intuicyjne, kojarz"ce si# ze stanem rado%ci, spe!nienia. Nawet je%li obrazowanie nazwiemy prób" racjonalizacji odczu&, to forma uchwycona przez artyst# b#dzie nie tylko Stefan Gierowski, Obraz DLXXVI 1987 z cyklu Malowanie Dziesi"ciorga Przykaza# Ex. 20, 7: Nie b"dziesz bra! imienia Pana Boga twego na daremno

jeszcze jednym sposobem opisywania, lecz uzewn#trznianiem tego, co wewn#trzne. Powstaj"ce w ten sposób obrazy stanowi" nierozerwaln" cz#%& osobowo%ci twórcy, co% organicznego, wrodzonego, cz#%& jego mapy poj#ciowej. Wynikaj"ca z dokona$ awangardy konstruktywistycznej naukowa metoda abstrahowania, uszeregowywania form czy znaków, prowadz"ca do dozna$ o%wieconych, zawsze zale'na od interpretacji, wykorzystuje intelekt do analizy odczu& intuicyjnych. Stefan Gierowski si#ga poza obszar dozna$ pojmowanych racjonalnie, traktuje sztuk# jako miejsce obserwacji wewn#trznej, wejrzenie w siebie. Takie postrzeganie staje si# (ród!em jeszcze szerzej poj#tej %wiadomo%ci. Percepcji, która przekracza percepcj# wzrokow", staj"c si# ponadzmys!owym do%wiadczaniem. Zapisem natury wszech%wiata porównywalnym z tybeta$sk" mandal".

Stefan Gierowski, Obraz DLXX 1986 z cyklu Malowanie Dziesi"ciorga Przykaza# Ex. 20, 8: Pami"taj, aby$ dzie# Sobotni $wi"ci!

Przypisy

1 2 3 tytul_roboczy3b_podzial.indd 45

P. Martinetti, La Libertà, Torino 1965 Por.: Galeria Krzywe Ko"o, katalog wystawy retrospektywnej, red. J. Zagrodzki, Muzeum Narodowe w Warszawie 1990; Odwil#, sztuka ok. 1956 r., red. P. Piotrowski, Muzeum Narodowe w Poznaniu 1996. Por.: J. Zagrodzki, Reine Materie, Reine Kunst, [w:] Reduktivismus.Abstraction in Polen, Tschechoslowakei, Ungarn 1950-1980, Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig, Wien 1992. Jan Józef Lipski, ostatni przewodnicz"cy Klubu Krzywego Ko!a; wypowied( w audycji telewizyjnej Pegaz z 26 04/11/13, 8:47:50 PM

Przypisy

1 2 3

Ungarn 1950-1980, Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig, Wien 1992.

5 6 7 8 9 10 11 12 13

z 26 lipca 1990 r.

Jan Józef Lipski, ostatni przewodnicz"cy Klubu Krzywego Ko!a; wypowied( w audycji telewizyjnej Pegaz

W. Jedlicki, Klub Krzywego Ko"a, Instytut Literacki, Pary' 1963, s. 73. „Nowy Nurt” 1956 nr 1; komitet redakcyjny: Juliusz Garztecki, Jerzy Mikke, Stefan Król. S. Król, O nowej inteligencji, „Nowy Nurt” 1956, nr 2. „Nowy Nurt” 1956, nr 3. W. Jedlicki, op. cit., s. 81-82. „Nowy Nurt” 1956, nr 2. Druk funkcjonalny, biblioteka „a.r.”, tom 6, )ód( 1934. W. Strzemi$ski, Druk funkcjonalny, Graka 1933, z. 2. W Krzywym Kole, rozmowa ze Stefanem Gierowskim przeprowadzona przez Janusza Zagrodzkiego w pracowni artysty w Warszawie 20 wrze%nia 1989 r., [w:] Galeria Krzywe Ko"o, Muzeum Narodowe

w Warszawie 1990.

Wystawa prac Stefana Gierowskiego. Wystawa prac Mariana Bogusza, Klub Krzywe Ko!o, Staromiejski Dom

15 16

Kultury, Warszawa — Rynek Starego Miasta 2, stycze$-luty 1957.

17 18

rzeczypospolitej plastycznej, „Nowy Nurt” 1957, nr 2 (11).

19 20

B. Kowalska, Kluby a plastyka, „Nowy Nurt”, 1957 nr 1 (10). B. Kowalska, Z wyst&pie' dwóch klubów, „Nowy Nurt” 1956, nr 8; Rozmy$lania nad napraw&

M. Bogusz, O nowoczesnej plastyce w telegracznym skrócie, „Nowy Nurt” 1957, nr 1 (10). W. Strzemi$ski, Teoria widzenia, „Nowy Nurt” 1956, nr 8.

M. Bogusz, Galeria Staromiejska, „Plastyka” nr 11, dodatek do „-ycia Literackiego” 1957, nr 297. J. Ludwi$ski pod koniec 1956 roku sta! si# twórc" idei powstania Grupy Zamek, która dwukrotnie — w maju 1957 i we wrze%niu 1958 roku — eksponowa!a swoje prace w Galerii Krzywe Ko!o; by! równie' merytorycznym opiekunem cz!onków grupy, a szczególnie W!odzimierza Borowskiego, i redaktorem Struktur, dodatku do lubelskiej

tytul_roboczy3b_podzial.indd 46

04/11/13, 8:47:55 PM

pomoc

projekt

19 20

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

M. Bogusz, Galeria Staromiejska, „Plastyka” nr 11, dodatek do „-ycia Literackiego” 1957, nr 297. J. Ludwi$ski pod koniec 1956 roku sta! si# twórc" idei powstania Grupy Zamek, która dwukrotnie – w maju 1957 i we wrze%niu 1958 roku – eksponowa!a swoje prace w Galerii Krzywe Ko!o; by! równie' merytorycznym opiekunem cz!onków grupy, a szczególnie W!odzimierza Borowskiego, i redaktorem „Struktur”, dodatku do

lubelskiej „Kameny”, których ukaza!o si# 11 numerów od 15 maja 1959 r. do 30 listopada 1961 r.

22 23

„Plastyka” nr 4, dodatek do „-ycia Literackiego” 1957, nr 283.

J. Ludwi$ski, Plakat Salonu Klubu „Krzywego Ko"a” oznajmia: Wystawa Jerzego Kujawskiego Pary',

Wystawa malarstwa Phases, Galeria Krzysztofory, Kraków 1959. Komisarzem by! Janusz Bogucki. Pierwsze dzie!a przewiezione transportem dyplomatycznym dotar!y do muzeum 11 marca 1959 r., a nast#pne 20 lipca 1960 r. Por.: Ksi(ga inwentarzowa dla zbiorów artystycznych. Obrazy i rze)ba, Archiwum Muzeum

Sztuki w )odzi, sygn. 10/494. M. Minich, O now& organizacj( muzeów sztuki, [w:] „Sztuka wspó!czesna” II, red. E. Dutkiewicz,

Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966.

26 27 28 29 30 31

Przybo%, a Marian Minich cz!onkiem komitetu honorowego.

32 33

udost#pnionego przez artyst# z 1998 r.

1987, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990.

Précurseur de l‘art abstrait en Pologne, Galerie Denise René, Paris 1957. Komisarzem wystawy by! Julian

Ksi(ga Akcesji – 1963 rok, poz. nr 3613, Dzia! inwentarzy Muzeum Narodowego w Warszawie. S. Gierowski, r#kopis, 1998. Ibidem. J. Przybo%, Sztuka abstrakcyjna, „Przegl"d Kulturalny” 1957, nr 45. M. Bogusz, Uwagi polemiczne, „Plastyka” nr 5, dodatek do „-ycia Literackiego” 1957, nr 305. Wypowiedzi S. Gierowskiego pochodz" z wywiadu przeprowadzonego w 1989 r. (por. przyp. 13) i r#kopisu

Ibidem. S. Gierowski, Cztery drobne informacje, [w:] Stefan Gierowski, Malowanie dziesi(ciorga przykaza' 1986-

Ciekaw" interpretacj# dzie!a Gierowskiego przedstawi! Stanis!aw Jerzy Ruksza, por.: S.J. Ruksza, Wobec bieli. Dekalog Stefana Gierowskiego, [w:] Sol Invictus, BWA, Katowice 2003.

yuIrrJJ2vv[£9Cff36zoT8G80m8xdP#########*G*0T6an4T9[ji+i+i+t+tl}ttt+ii77]1f3$6z9T*xx84LwC7|~/”””¬|15Yk

Ontologiczne ja artysty nie jest nale'yt" podstaw", wystarczaj"cym powodem w sztuce. Ja artysty uzasadnia si# samo przez si# w dziele, w jego materialnym aspekcie. Przekroczenie swojego ja to okie!znanie materii na drodze opanowania warsztatu. Zrozumienie prawide!, jakie rz"dz" warsztatem artysty, pozwala zdystansowa& si# do siebie jako o%rodka indywidualnej ekspresji. Emocje nale'" do repertuaru pó!prawd. Perfekcja warsztatu pozwala skupi& si# nie na tym „jak zrobi&?”, ale „co zrobi&?” Warsztat, tak jak i kanon uwalnia, a nie zniewala . tytul_roboczy3b_podzial.indd 47

04/11/13, 8:47:56 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 48

04/11/13, 8:47:56 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

> On

jako o%rodka indywidualnej ekspresji. Emocje nale'" do repertuaru pó!prawd. Perfekcja warsztatu pozwala skupi& si# nie na tym „jak?”, ale „co zrobi&?” Warsztat, tak jak i kanon uwalnia, a nie zniewala. Wszystko, co sk!ada si# na warsztat, co stanowi rzemios!o artysty musi by& przenikni#te obiektywn" prawd" wychodz"c" ze zrozumienia swoistych cech materii, w tym przypadku malarskiej. Konsekwencja na ka'dym etapie pracy, pocz"wszy od przygotowania pod!o'a, a' do po!o'enia ostatniego s!oju (warstwy koloru) ma sens metazyczny. A wi#c w konsystencji farby, sposobie jej nak!adania na dan" powierzchni#, w mechanicznej i zycznej strukturze samej powierzchni, chemicznych i zycznych w!a%ciwo%ciach spoiwa farb istnieje porz"dek. A je%li by „wola

metazyka materii malarskiej

artysty w pos!ugiwaniu si# takimi materialnymi przyczynami dzia!a!a pod%wiadomie, jak pod%wiadomie stosuje artysta t# lub inn" form#, nie tylko nie przemawia!oby to przeciw metazycznemu wymiarowi twórczo%ci artystycznej, lecz, na odwrót, sk!ania!oby do upatrywania w niej czego% dalekiego od samowoli rozumu, jakiego% przed!u'enia twórczej 1 dzia!alno%ci podstawowych si! organizmu, z których ukszta!towane jest artystycznie nasze cia!o.” Nieprzypadkowy

dobór materii jest swoisty epoce, umiejscawia obraz=ikon# w czasie i miejscu, jest wyrazem „rozumu historii”. „Przyczyna materialna” lepiej oddaje odczuwanie rzeczywisto%ci epoki ni' styl, który jest wyrazem przelotnych upodoba$ i gustów. Prawos!awny teolog ikony Pawe! Florenski celnie okre%la duchow" struktur# materii, która nie podlega 'adnym zmianom i zabiegom artystycznym. Mówi o odpowiadaj"cych ka'dej materii swoistych „rytmach”, których odkrycie jest zadaniem artysty. Odbywa si# ono poprzez do%wiadczenie powierzchni pod!o'a w momencie k!adzenia farby (nie ma mowy o mechanicznym przenoszeniu obrazu z jednej p!aszczyzny na drug"; z projektu-szkicu na w!a%ciw" materi#). Owo odkrycie mo'e odby& si# jedynie poprzez podporz"dkowanie si# p!aszczy(nie malarskiej lub (co jest obrazy Ikonostas 2003 i tekst Hanna D$browska

bardziej naturalne) poprzez %wiadomy wybór p!aszczyzny dopasowuj"cy j" do wewn#trznych „rytmów artysty”2. Wida& tu %cis!" !"czno%& materii z 'yciem duchowym. Ascetyzm 'ycia warunkuje jako%& sztuki. Prostota i wyrazisto%& jest podstaw" prze'ycia prawdy obrazu. Odzwierciedla si# ona w formie kanonicznej, formie

e-mail:hannadab@poczta.fm

najwi#kszej naturalno%ci.3 P!aszczyzna jest p!aska, artysta rezygnuje z iluzji przestrzeni, likwiduje %wiat!o modeluj"ce

http://www.trojkamurarska.art.pl

form#, padaj"ce z zewn"trz, %wiat!o staje si# immanentn" podstaw" ka'dej formy, przenika j". Mo'na powiedzie&, 'e

http://free.art.pl/hannadabrowska

obraz %wieci swoim %wiat!em wewn#trznym. Ulotna zyczno%& %wiat!a zbli'a nas do niematerialnego %wiata, >>

b '

i j d j

'li

j% i

% i b t k

%& k

k t

” 4 Z! t j

t % dki

04/11/13, 8:47:58 PM

objawia pe!ni# bytu. „Owocem bowiem %wiat!o%ci jest wszelka prawo%& i sprawiedliwo%&, i prawda. (...), bo wszystko, co staje si# jawne, jest %wiat!em” (List do Efezjan 5,8-13). Metazyka %wiat!a jest podstaw" malarstwa. Poprzez materi# z!ota oraz poprzez kolor do%wiadczamy tajemnicy. W procesie twórczym z!oto pojawia si# zaraz po rysunku, który okre%la form#, tre%&, jest najbardziej obiektywny, najbli'szy s!owu, jest pierwsz" naoczno%ci" obrazu, ledwie widoczny, najmniej materialny, nadaje granice. Z!oto jest pierwszym konkretem zjawiaj"cego si# obrazu, wydobywa z nico%ci potencjalny byt przysz!ego wyobra'enia. ”Z!ote %wiat!o bytu ponadjako%ciowego padaj"c na kontur przysz!ego wyobra'enia wyjawia je daj"c mo'liwo%& przej%cia nico%ci abstrakcyjnej w nico%& konkretn"”.4 Z!oto jest %rodkiem wyrazu malarskiego tak jak kolor, lecz „opisuje” ono inn" rzeczywisto%&, pozornie niszczy jedno%& obrazu, lecz jedynie w sensie naturalistycznym. Nie portretuje rzeczywisto%ci widzialnej, lecz uciele%nia rzeczywisto%& niebia$sk", przenikni#t" boskim %wiat!em. „Holos Opthalmos... ca!e oko!” – Oto czym jest z!oto. W przeciwie$stwie do innych kolorów „z!oto <<nie widzi>> %wiat!o%ci, gdy' samo jest %wiat!o%ci"”5. Kolejny etap wydobywania %wiat!a odbywa si# poprzez k!adzenie warstw malatury – farby tak, by jej materialno%& znik!a na rzecz czystego doznania koloru. Wszystkie etapy tworzenia obrazu s" organicznie jednorodne poprzez konsekwentne wspó!przenikanie, wynikaj"ce z kontemplacji substancji, powierzchni, koloru, %wiat!a. Materia dzie!a sztuki jest bezpo%rednim, g!#bokim odczuwaniem rzeczywisto%ci, któr" twórcza wola artysty pragnie wyrazi& danym dzie!em.

15Yksn&meVvi}ronTa5TTf)¬””!=t{j{j{vc2I$£rf3[%][1%}}{}7v[lt=!_””^^^^;:::.....`,:’’^^^”””!~)%yn5wJ[[]]%c2

Przypisy 1 P. Florenski, Ikonostas i inne szkice, Instytut wydawniczy Pax, Warszawa 1984, s. 150,

2 P. Florenski, op.cit.,s. 154, 3 P. Florenski, op.cit., s. 140, 4 Michel Quenot, Ikona.Okno ku Pierwotn" przyczyn" malowania jest T.SKNOTA. Jako czynno%& zyczna malowanie rozpoczyna si# od skromnego studium postrzegania kadrów codzienno%ci i wyboru MOTYWU, tzw. „pretekstu malarskiego” który jest „wtórn" przyczyn" malowania”, bod(cem u%wiadamiaj"cym arty%cie jego nostalgie.

wieczno$ci. ORTHDRUK, Bia!ystok 1997, s. 106,

5 M. Quenot, op.cit., s. 136.

Malowanie nigdy nie wynika z teorii, nie wyprzedza praktyki. Kandinsky pisze: „prawdziwe dzie!o sztuki powstaje >>z artysty<< w sposób tajemniczy, zagadkowy, wprost mistyczny. Oddzielone od niego rozpoczyna w!asny 'ywot, staje si# samo sob", odr#bnym podmiotem poruszanym duchem, jednym s!owem >>bytem<< istniej"cym realnie i materialnie.”1 Obraz, cho& nie jest zwi"zany z miejscem – jest przynale'ny pewnemu momentowi w czasie. Od strony formalnej element czasu w malarstwie wyobra'ony jest przez punkt, cz"stk# o najmniejszej rozci"g!o%ci tytul_roboczy3b_podzial.indd 50

czasowej. To w!a%nie punkt jest efektem i %wiadectwem pierwszego zetkni#cia si# narz#dzia artysty z p!aszczyzn"

04/11/13, 8:47:59 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

> Pi

Pierwotn" przyczyn" malowania jest T.SKNOTA. Jako czynno%& zyczna malowanie rozpoczyna si# od skromnego studium postrzegania kadrów codzienno%ci i wyboru MOTYWU, tzw. „pretekstu malarskiego” który jest „wtórn" przyczyn" malowania”, bod(cem u%wiadamiaj"cym arty%cie jego nostalgie.

malowanie jako proces

staje si# samo sob", odr#bnym podmiotem poruszanym duchem, jednym s!owem >>bytem<< istniej"cym realnie 1

i materialnie.”

Obraz, cho& nie jest zwi"zany z miejscem – jest przynale'ny pewnemu momentowi w czasie. Od strony formalnej element czasu w malarstwie wyobra'ony jest przez punkt, cz"stk# o najmniejszej rozci"g!o%ci czasowej. To w!a%nie punkt jest efektem i %wiadectwem pierwszego zetkni#cia si# narz#dzia artysty z p!aszczyzn" p!ótna. Jest %ladem ingerencji cz!owieka w pozorn" „niewzruszono%&” p!ótna, w jego milcz"ce bytowanie. Ten zyczny gest ustala zwi"zek cz!owieka z dzie!em sztuki, wnosi to, co ludzkie w to, co „kosmiczne”, jest „momentem zap!odnienia p!aszczyzny obrazu.” 2 Bezpo%rednio%& kontaktu artysta – p!aszczyzna obrazu ma w przypadku malarstwa o wiele wi#ksze znaczenie ni' tylko mo'liwo%& zaznaczenia si# w nim osobowo%ci twórcy. W owej bezpo%rednio%ci malowania zamyka si# ca!y proces tworzenia obrazu, od fazy „patrzenia”, dojrzewania wizji malarskiej po sam akt malowania. O tym momencie, w którym klaruje si# ca!o%& kompozycji, Cybis mawia!: „obraz ju' na mnie patrzy.”3 Malowanie jako obrazowanie odnosi si# do d!ugiego procesu obejmuj"cego dzia!ania malarskie oraz relacje mi#dzy dzie!em a modelem (natur"), dzie!em a artyst" i wreszcie dzie!em a widzem. Mo'na powiedzie&, 'e proces malowania obrazu, przeradza si# w „zjawisko malarstwa”, które trwa dzi#ki samodzielnym obrazom, dzi#ki którym odbiorca obrazy i tekst Joanna Jarz$bek

Przypisy 1 W. Kandinsky, O duchowo$ci

do%wiadcza prawdy medium. O kreatywnej mocy malarstwa Leon Tarasewicz pisze: „mam takie do%wiadczenie, 'e

w sztuce, )ód( 1996

widz# %wiat przez pryzmat moich obrazów, a przedtem tych rzeczy nie widzia!em”.4

2 W. Kandinsky, Punkt, linia

W przypadku. malarstwa liczy si# tak samo wytwór jak i droga jego powstawania Bez %wiadomo%ci tych czynników

3 J. Cybis, Dzienniki 1954-1966,

a p"aszczyzna, )ód( 1968 e-mail:joannajarzabek@wp.pl http://www.trojkamurarska.art.pl tel. 0 693 783 629

obiekt staje si# niepe!ny. Ulega si# odczuciu niedosytu, braku „w!asnej historii” dzie!a, zintegrowanej z procesem jego kreacji. Obraz to efekt kulminacji napi#& wynikaj"cych z relacji artysta – medium. Do%wiadczenie ca!o%ciowe dzie!a malarskiego to u%wiadomienie sobie jego „narastania” w czasie.

Warszawa 1980

4 L. Tarasewicz, Bóg objawia si( w sztuce, „Przekrój” nr 24, 2001

Postrzegamy %wiat jako zbiór wra'e$ wzrokowych, s!uchowych, smakowych itp. Dlaczego jawi si# on takim, a nie innym? Dlaczego czarny kot jest czarny? Czy tylko dlatego, 'e struktura rzeczywistego bod(ca powoduje takie wra'enie wzrokowe? W ludzkim do%wiadczeniu rzadkie s" przyk!ady czystego odbioru wra'e$. Gdy s!yszymy jaki% d(wi#k, natychmiast tytul_roboczy3b_podzial.indd 51

k j

id i

d i t

i % i d

ób j

l bk

t !t

04/11/13, 8:47:59 PM

]%c2f$zu£31v%v%v7(==iyOssTV*hhqe*Y&00nkGmO]|_\\!~~?+v$9y0mxx*8OTs5aoz

tytul_roboczy3b_podzial.indd 52

04/11/13, 8:48:10 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

dlaczego czarny kot?

> Po

Postrzegamy %wiat jako zbiór wra'e$ wzrokowych, s!uchowych, smakowych itp. Dlaczego jawi si# on takim, a nie

innym? Dlaczego czarny kot jest czarny? Czy tylko dlatego, 'e struktura rzeczywistego bod(ca powoduje takie wra'enie wzrokowe? W ludzkim do%wiadczeniu rzadkie s" przyk!ady czystego odbioru wra'e$. Gdy s!yszymy jaki% d(wi#k, natychmiast

kojarzymy go z czym$ znanym. Gdy widzimy przedmiot, nie%wiadomie próbujemy zwi"za& go z form& lub kszta"tem wcze%niej poznanym. Przyk!adem czystego odbioru wra'e$ mog!aby by& sytuacja, w której pokazano by po raz pierwszy kolor osobie, która by!a niewidoma od urodzenia i nagle zacz#!a widzie&.

"wiat!o i cie% cz. 2

A zatem nikt z nas nie mo'e odbiera& wra'e$ bez uwzgl#dnienia charakteru swojego do%wiadczenia 'yciowego. Dla jednych pomara$cza mo'e kojarzy& si# z kolorow" pi!k", dla drugich z owocem podawanym na %niadanie w formie soku, a innym jawi& si# jako rarytas, artyku! luksusowy. Tak wi#c opisuj"c zjawisko percepcji dochodzimy do aspektu psychologicznego i lozocznego, poruszanego mi#dzy innymi przez Immanuela Kanta. Jednym s!owem, wszystko to, co postrzegamy, b#dzie zale'a!o nie tylko od zycznego charakteru bod(ca, ale i od naszych uczu&, dozna$ sensorycznych, pragnie$, potrzeb, czyli od tego jacy jeste$my.

tekst prof. zw. Bogdan Dziworski & dr hab. Jerzy )ukaszewicz (wersja sierpie$ 2004)

W jaki wi#c sposób dochodzimy do poznania otaczaj"cej nas rzeczywisto%ci? W rozdziale Fenomen percepcji przeanalizujemy proces postrzegania %wiata przez zmys! wzroku. Skupimy si# (w skrótowej oczywi%cie formie) na tych problemach percepcji, które otwieraj" drzwi do poznania i artystycznego przetworzenia otaczaj"cego nas %wiata w aspekcie warsztatu operatora lmowego. >>

publikowany tekst jest fragmentem ksi"'ki pt. %wiat!o i cie# – warsztat operatora lmowego (w przygotowaniu do druku)

Rzeczy widzimy nie takimi, jakie W%ród wielu czynników decyduj"cych o charakterze postrzegania otaczaj"cego nas %wiata wyró'niamy mi#dzy innymi

s$, ale takimi, jacy jeste!my

takie, które decyduj" o tym, jaki obiekt widzimy. W%ród nich nale'y wymieni& blisko%&, podobie$stwo, zamkni#cie, zdj#cia Bogdan Dziworski i Jerzy Ko!nik

„wspólny los” oraz kontekst. Mamy te' sk!onno%& do postrzegania tak zwanych „dobrych gur”, to znaczy prostych,

Immanuel Kant

regularnych; ta gura jest „lepsza”, któr" !atwiej odgadn"& na podstawie znajomo%ci której% z jej cz#%ci. Przy postrzeganiu otaczaj"cej nas rzeczywisto%ci pos!ugujemy si# wi#c mi#dzy innymi sygna!ami takimi jak: perspektywa liniowa – w miar# jak obiekty oddalaj" si#, wydaj" si# mniejsze i bli'sze siebie; perspektywa powietrzna – ze wzgl#du na obecno%& pary wodnej oraz zanieczyszczenie %rodowiska zarysy oddalonych obiektów mog" wydawa& si# zamglone i niewyra(ne;

tytul_roboczy3b_podzial.indd 53

!wiat%o i cie* – gdy %wiat!o pada na nieregularn" powierzchni#, na przyk!ad na twarz ludzk", pewne cz#%ci s" jasno

04/11/13, 8:48:15 PM

fenomen percepcji W%ród wielu czynników decyduj"cych o charakterze postrzegania otaczaj"cego nas %wiata wyró'niamy mi#dzy innymi takie, które decyduj" o tym, jaki obiekt widzimy. W%ród nich nale'y wymieni& blisko$%, podobie'stwo, zamkni(cie, „wspólny los” oraz kontekst. Mamy te' sk!onno%& do postrzegania tak zwanych „dobrych gur”, to znaczy prostych, regularnych; ta gura jest „lepsza”, któr" !atwiej odgadn"& na podstawie znajomo%ci której% z jej cz#%ci. Przy postrzeganiu otaczaj"cej nas rzeczywisto%ci pos!ugujemy si# wi#c mi#dzy innymi sygna!ami takimi jak: perspektywa liniowa – w miar# jak obiekty oddalaj" si#, wydaj" si# mniejsze i bli'sze siebie; perspektywa powietrzna – ze wzgl#du na obecno%& pary wodnej oraz zanieczyszczenie %rodowiska zarysy oddalonych obiektów mog" wydawa& si# zamglone i niewyra(ne; !wiat%o i cie* – gdy %wiat!o pada na nieregularn" powierzchni#, na przyk!ad na twarz ludzk", pewne cz#%ci s" jasno o%wietlone, a inne pogr"'one w cieniu. Usytuowanie cieni okre%la „g!#boko%&” tych cz#%ci. Operator pos!uguj"c si# %wiat!em (m. in. kontrastem o%wietlenia, warto%ci" ekspozycji), trójwymiarow", rzeczywist" przestrze$ odwzorowuje na dwuwymiarowym ekranie; faktura – czynnik, który jest %ci%le zwi"zany z perspektyw" liniow". Na ka'dej powierzchni nie prostopad!ej do linii wzroku, elementy faktury zdaj" si# rozmieszczone g#%ciej w miar# oddalania si# tej powierzchni. Faktura wspomaga zatem perspektyw# liniow" w sytuacjach, w których brak zbiegaj"cych si# linii równoleg!ych dostarczaj"cych sygna!ów, które pozwalaj" okre%li& odleg!o%&; wzgl#dne po%o(enie – gdy dwa przedmioty znajduj" si# na tej samej linii widzenia, wówczas bli'szy zas!ania dalszy lub jego cz#%&. Bli'sze obiekty zwykle zdaj" si# znajdowa& w dolnej cz#%ci dwuwymiarowego pola widzenia, odleg!e obiekty – w jego górnej cz#%ci; znane standardy – poniewa' znamy wielko%& lub kszta!t danego obiektu, mo'emy wi#c pos!ugiwa& si# nimi jak standardami przy okre%leniu wysoko%ci innych obiektów. Ten sygna! ma oczywi%cie decyduj"ce znaczenie przy kszta!towaniu sta!o%ci w postrzeganiu przedmiotów; >>

tytul_roboczy3b_podzial.indd 54

blisko!" – elementy, które s" zycznie bliskie, widzimy jako nale'"ce do siebie nawzajem, bardziej ni' do podobnych

04/11/13, 8:48:19 PM

pomoc

projekt

pytanie

praca

portret

pami!"

pocz#tek

konwergencja (zbie(no!") oczu – widzenie dwuoczne w du'ym stopniu pomaga w spostrzeganiu g!#bi, ze wzgl#du na dodatkow" informacj# dostarczan" poprzez zbie'no%& oczu, gdy ogniskuj" si# one na obiekcie bliskim obserwatora; podobie*stwo – podobne elementy widzimy jako nale'"ce do siebie nawzajem, bardziej ni' do innych elementów, równie bliskich lecz mniej podobnych; blisko!" – elementy, które s" zycznie bliskie, widzimy jako nale'"ce do siebie nawzajem, bardziej ni' do podobnych elementów, które znajduj" si# dalej. Blisko%& równie' mo'e sprawia& wra'enie, 'e obiekty s" podobniejsze ni' ma to miejsce w rzeczywisto%ci; zamykanie – jeste%my sk!onni postrzega& gury niekompletne tak, jakby by!y one kompletne; kontynuacja (ci$g%o!") – postrzegamy pojedyncze elementy jako nale'"ce do siebie nawzajem, je%li zdaj" si# kontynuacj" kierunku poprzednich elementów; wspólny los – elementy, które poruszaj" si# w tym samym kierunku, postrzegamy jako nale'"ce do siebie nawzajem; odwracalno!" obiektu i t%a – niekiedy wzorzec bod(cowy jest tak zorganizowany, 'e mo'na spostrzega& wi#cej ni' jedn" relacj# obiekt-t!o. Gdy s" one w „konikcie”, wówczas wyst#puj" w %wiadomo%ci na zmian#; „dobro" gury” – uk!ad nerwowy zdaje si# preferowa& regularne, proste formy. Na charakter postrzegania oddzia!uj" równie' do%wiadczenia kulturowe, do$wiadczenie osobiste, nastawienie, zainteresowania, motywy i oczekiwania. Jednak nale'y podkre%li&, 'e wewn#trzne, specyczne dla danego cz!owieka czynniki maj" wi#kszy wp!yw na percepcj# wtedy, gdy bod(ce staj" si# jednoznaczne (uproszczone).

Teorie percepcji: 1.

teorie g!osz"ce, 'e uczymy si# z!o'onych spostrze'e$ poprzez kojarzenie spostrze'e$ prostych. Potrzebna jest wtedy introspekcja, aby wyeliminowa& „dodatki” wynikaj"ce z uczenia si#, oraz „zidentykowanie pierwotne” do%wiadcze$ zmys!owych

teoria postaci, wed!ug której nawet przed uczeniem si# percepcja dostarcza nam struktur i relacji

teoria zak!adaj"ca, 'e percepcja opiera si# na naszych za!o'eniach co do rzeczywisto%ci i naszych transakcjach ze %rodowiskiem

teoria, zgodnie z któr" uczenie si# spostrzegania nie jest w istocie procesem dodawania czego%, lecz procesem redukcji, w trakcie którego dokonujemy nowych zró'nicowa$ i identykujemy trwa!e struktury. >>

Z k! d j

ji j

t i

t l

j kb d i

h i d

04/11/13, 8:48:25 PM

Ten z!o'ony charakter procesu percepcyjnego pozwala nam odnale(& sta!o%& i ci"g!o%& w nieustannie zmieniaj"cym si# otoczeniu. A wi#c proces ten umo'liwia zorganizowanie i ukierunkowanie naszego zachowania w %wiecie. Bez niego nie widzieliby%my przedmiotów, przestrzeni, zdarze$, ruchu, ludzi i poruszaliby%my si# przez %wiat bezsensownych przypadkowych wra'e$. Zmys! wzroku jest jednym z najwa'niejszych zmys!ów cz!owieka. Zak!adaj"c, 'e nasz system percepcji jest niezwykle rzetelny, jak b#dziemy t!umaczy& powszechnie doznawane zjawisko z!udze$? Nale'y do nich zaliczy& zjawisko „” (phi phenomenon), dzi#ki któremu w lmie postrzegamy p!ynny ruch, który tam w istocie nie istnieje. To w!a%nie dzieje si# w sali kinowej. P!ynny ruch aktorów sk!ada si# z serii pojedynczych fragmentów (klatek, ramek), które pojawiaj" si# z okre%lon" cz#stotliwo%ci" (24 klatki na sekund#, 25 ramek na sekund#). W obr#bie pojedynczych klatek nie ma zarejestrowanego 'adnego ruchu, a jednak go widzimy. Tak wi#c, je%li bod(ce s" odpowiednio zsynchronizowane i odpowiednio blisko siebie, nieruchome zdarzenia „o'ywaj"” na ekranie. Do oszustw percepcji – z!udze$ nale'y zaliczy& równie' wszystkie spostrze'enia dotycz"ce perspektywy linearnej w dwuwymiarowej przestrzeni (np. przedmioty b#d" bli'ej obserwatora, je%li s" wi#ksze od pozosta!ych; punkt zbiegu mo'e znajdowa& si# w dowolnym miejscu, powoduj"c zak!ócenie znanych proporcji przestrzennych itp.). Gdy zatem poszukujemy wyja%nienia z!udze$ lub staramy si# zrozumie&, w jaki sposób system percepcyjny ustanawia sta!y zwi"zek pomi#dzy obiektywn& rzeczywisto$ci& a rzeczywisto$ci& postrzegan&, wówczas ujawnia si# sie& wzajemnie powi"zanych procesów. System percepcyjny dzia!a bowiem w sposób przejrzysty pobieraj"c informacj# z ró'nych (róde!, selekcjonuj"c j", integruj"c, abstrahuj"c, porównuj"c, sprawdzaj"c, sortuj"c, podaj"c wynik, a nast#pnie powtarzaj"c te wszystkie operacje od nowa. Tak wi#c ka'dy akt percepcyjny jest konstruowaniem, tworzeniem rzeczywisto$ci na podstawie wszystkich istotnych informacji – przesz!ych (do%wiadczenia) i aktualnych – które odbiera nasz system postrzegania.

praca z barw# pytanie o barw#

Nie wnikaj"c g!#biej w szczegó!y procesu percepcji barwy zdeniujemy j" jako wra#enie psychozjologiczne odczuwane za po$rednictwem zmys"u wzroku pod wp"ywem $wiat"a o okre$lonym sk"adzie widmowym. Ze wzgl#du na subiektywizm odbioru wra'e$ wzrokowych, ustala si# obiektywne, liczbowe parametry charakteryzuj"ce ka'd" barw#. S" to nast#puj"ce cechy: ilo%ciowa, zwan" jasno%ci", oraz dwie jako%ciowe: jako%& (ton) i nasycenie. >> Jako%& (ton) – okre%la barw# (chromatyczno%&), daje jej nazw# (np. czerwony, niebieski, 'ó!ty itp.). Okre%la odpowiadaj"ca jej d!ugo%& fali elektromagnetycznej w zakresie od 400 nm do 700 nm. Jasno%& (nat#'enie) – cecha opisuj"ca wra'enie barwne; okre%la j" strumie$ %wiat!a przechodz"cy przez (renic# oka. Oko ma ró'n" czu!o%& zale'n" od d!ugo%ci fali, tak wi#c pobudzaj"c oko promieniowaniem monochromatycznym o tej samej mocy otrzymujemy ró'ne wra'enia jasno%ci. Najwy'sz" czu!o%& oko wykazuje dla promieniowania o d!ugo%ci fali tytul_roboczy3b_podzial.indd 56

550 nanometrów (barwa 'ó!tozielona)

04/11/13, 8:48:29 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

Jako!" (ton) – okre%la barw# (chromatyczno%&), daje jej nazw# (np. czerwony, niebieski, 'ó!ty itp.). Okre%la odpowiadaj"ca jej d!ugo%& fali elektromagnetycznej w zakresie od 400 nm do 700 nm. Jasno!" (nat#(enie) – cecha opisuj"ca wra'enie barwne; okre%la j" strumie$ %wiat!a przechodz"cy przez (renic# oka. Oko ma ró'n" czu!o%& zale'n" od d!ugo%ci fali, tak wi#c pobudzaj"c oko promieniowaniem monochromatycznym o tej

Barwy addytywne: R (red – czerwony) – zakres promieniowania 600-700 nm

samej mocy otrzymujemy ró'ne wra'enia jasno%ci. Najwy'sz" czu!o%& oko wykazuje dla promieniowania o d!ugo%ci fali 550 nanometrów (barwa 'ó!tozielona).

G (green – zielony)

Nasycenie (czysto!") barwy – maleje wraz z domieszk" %wiat!a bia!ego (np. czerwona, ró'owa, bia!a). Maleje te'

– zakres promieniowania 500-600 nm

wraz ze zbli'aniem si# do czerni (np. czerwona, czerwonobr"zowa, czer$). B (blue – niebieski) – zakres promieniowania 400-500 nm

barwy komplementarne Niezwykle interesuj"c" klasykacj# barw przyjmuje w swojej pracy pt.: Sztuka i percepcja Rudolf Arnheim. Obala on s!ynn" teori# impresjonistów, wed!ug której, aby np. osi"gn"& efekt jasnej zieleni umieszczali oni tu' obok siebie plamki

Barwy subtraktywne:

'ó!cieni i b!#kitu. Obie plamki, postrzegane przez obserwatora z pewnej odleg!o%ci, miesza!yby si#, tworz"c efekt jasnej zieleni. Otó' u impresjonistów nic takiego nie mia!o miejsca z prostej przyczyny: zestawienie 'ó!cieni i b!#kitu wytwarza

C (cyjan – niebieskozielony) = B + G

addytywny efekt bieli b"d( szaro%ci. Ziele$ mo'na uzyska& jedynie przez zmieszanie pigmentu 'ó!tego z niebieskim.

(zakres promieniowania 400-600 nm)

Wyst#puje tu efekt barw komplementarnych, które w po!"czeniu tworz" monochromatyczn" biel lub szaro%&. Zasada

M (magenta – purpurowy) = B + R

barw komplementarnych jest fundamentem w budowie materia!ów %wiat!oczu!ych. Jednocze%nie, jest pierwszym

(zakres promieniowania

sposobem subiektywnej oceny reprodukcji barw przez operatora w procesie negatyw / pozytyw („czysto$%” reprodukcji

400-500 i 600-700 nm)

szaro$ci). Barwy komplementarne dope!niaj" si# zatem wzajemnie w ocenie obserwatora. Tak wi#c, schematyczne ko!o barw powsta!e w wyniku optycznego na!o'enia %wiate!, uka'e jako par( dope"niaj&c& (komplementarn&) barwy #ó"t&

Y (yellow – (ó%ty) = G + R

i niebiesk&; znajd" si# one bowiem naprzeciw siebie.

(zakres promieniowania 500-700 nm)

Oto przyk%adowe pary barw komplementarnych: czerwony

niebieskozielony

oran'

zielononiebieski

'ó!ty

niebieski

'ó!to-zielony

oletowy

zielony

purpurowy >>

Dane uzyskane przez mechanizmy zjologiczne oka daj" równie' rezultaty zgodne z parami komplementarnymi. Dotyczy to równie' kontrastu równoczesnego (wspó!czesnego), dzi#ki któremu postrzegamy fragment papieru szarego le'"cego na zielonym tle jako purpurowy, oraz powidoków, które w skrócie tworz" nast#puj"ce g!ówne pary komplementarne: czerwony (R) / niebiesko-zielony (C) zielony (G) / purpurowy (M) tytul_roboczy3b_podzial.indd 57

niebieski (B) / 'ó!ty (Y)

04/11/13, 8:48:34 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 58

04/11/13, 8:48:35 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

osobowo!" barwy Cz#sto mówimy o delikatnym b!#kicie, #ywej czerwieni, weso"ej 'ó!cieni, naiwnej zieleni, brutalnej czerwieni. Tym sposobem nadajemy barwie samodzieln" osobowo%& podobn" do charakteru ludzkiego. Mo'emy wi#c mówi& o charakterze barwy, czyli o jej psychologicznej osobowo$ci. Istotnym dla nas b#dzie teraz nie to, jak" dana barwa jest, ale jak" si# nam przedstawia. Zasadnym jest okre%lanie w!a%ciwo%ci barwy w kontek%cie jej „warto%ci uczuciowej”, czyli ustalenie, czy dane wra'enie jest przyjemne czy nieprzyjemne. Takie uprzywilejowanie barw mo'e wyst#powa& jako preferencja grupowa, uporz"dkowana lub indywidualna. W 1941 Eysenck sformu!owa! wniosek, 'e istnieje jeden ogólny porz"dek preferencji barw zgodny z ich warto%ci" uczuciow": barwy najprzyjemniejsze – niebieska, czerwona, zielona, purpurowa barwy nieprzyjemne – 'ó!ta i pomara$czowa oraz 'e wszystkie inne barwy przej%ciowe s" mniej przyjemne ni' ka'da z ich sk!adowych. Jednak statystyczne opracowanie najdok!adniejszych danych nie daje nam 'adnych wskazówek co do przyczyn tych preferencji. O wiele bardziej sta!e i zdecydowane uprzywilejowanie barw ma indywidualny odbiorca. Niemniej jednak mo'na si# pokusi& o stwierdzenie, 'e barwy jaskrawe i nasycone maj" wi#ksze uprzywilejowanie ni' spokojniejsze, o s!abym nasyceniu. Preferencja barw ma ogromne praktyczne znaczenie dla %wiadomego dzia!ania operatora, który, jak si# wydaje, winien %ledzi& na bie'"co obowi"zuj"ce wzorce w 'yciu powszednim. Widzenie barwy jest nie tylko samotn" reakcj" wzbudzonego zewn#trznego narz"du wzroku, lecz procesem anga'uj"cym ca!y aparat zmys!owy. Gdy na przyk!ad widzimy barw# zielon", mamy do czynienia nie tylko z prostym >>

zarejestrowaniem bod(ca, ale z aktem psychicznym, który mo'e wp!ywa& na wiele funkcji naszego organizmu nie maj"cych nic wspólnego ze zmys!em wzroku (na przyk!ad stwierdzono, 'e bodziec barwy czerwonej przyspiesza t#tno, za% barwy zielonej i niebieskiej zwalnia je). Równie' w mowie potocznej u'ywamy okre%le$ wra'e$ barwy, które przenosz" owe wra'enia na inne zmys!y ni' wzrok (synestezja). Okre%lamy wi#c wra'enia niektórych barw jako: mi#kkie, twarde, ostre, gryz"ce, ciche, krzykliwe, s!odkie, tytul_roboczy3b_podzial.indd 59

ki it

04/11/13, 8:48:39 PM

zarejestrowaniem bod(ca, ale z aktem psychicznym, który mo'e wp!ywa& na wiele funkcji naszego organizmu nie maj"cych nic wspólnego ze zmys!em wzroku (na przyk!ad stwierdzono, 'e bodziec barwy czerwonej przyspiesza t#tno, za% barwy zielonej i niebieskiej zwalnia je). Równie' w mowie potocznej u'ywamy okre%le$ wra'e$ barwy, które przenosz" owe wra'enia na inne zmys!y ni' wzrok (synestezja). Okre%lamy wi#c wra'enia niektórych barw jako: mi(kkie, twarde, ostre, gryz&ce, ciche, krzykliwe, s"odkie, md"e, cierpkie itp.

zimne – ciep%e Potocznie przyj#to zasad# klasykowania barw na podstawie ich cech ekspresyjnych. Tak wi#c zwyk!o si# okre%la& barwy jako ciep"e i zimne. Równie' takich okre%le$ u'ywa si# w trakcie produkcji lmu; w trakcie kreowania jego ogólnej koncepcji plastycznej, w ustaleniach ze scenografem, kostiumologiem itp. Czy wi#c zwyczajowo tylko opisujemy barw# szukaj"c prostych analogii do dozna$ temperaturowych? Co tu jest wspóln" cech"? Nie my%limy przecie' np. o gor"cej k"pieli ani upalnym lecie, kiedy postrzegamy ciemn" czerwie$ ró'y. S!owa ciep"y i zimny odnoszone s" do barw dlatego, 'e ta cecha ekspresyjna jest najsilniejsza i biologicznie najwa'niejsza. Powstaje pytanie, czy czyst" czerwie$ mo'na nazwa& cieplejsz" od czystej barwy niebieskiej o takim samym nasyceniu? Jaka wobec tego jest czysta 'ó!cie$ – zimna czy ciep!a? Przypuszczalnie o „temperaturze” barwy decyduj" przypisane im przymiotniki i domieszki barw. Tak wi#c niebieskawa 'ó!cie$ lub czerwie$ cz#sto wydaj" si# zimne, a czerwona 'ó!cie$ lub b!#kit wydaj" si# ciep"e. Rudolf Arnheim w swojej pracy Sztuka i percepcja wzrokowa stawia tez#, 'e o efekcie „temperaturowym” barwy decyduje nie barwa g!ówna, lecz ta, ku której g!ówna oscyluje. Taka teza prowadzi do nieoczekiwanych rezultatów, mianowicie – czerwonawy b!#kit wywo!a uczucie ciep!a, natomiast niebieskawa czerwie$ wywo!a uczucie zimna. W pewnym sensie utarte spojrzenie na ten problem potwierdza przewidywania Arnheima. Domieszka czerwieni „ogrzeje” barw#, natomiast smuga b!#kitu „och!odzi”. Teoria Arnheima rozszerza poj#cie ekspresyjno%ci barw. Nie tyle ton dominuj"cy barwy decyduje o jej charakterze, ale jego „infekcja” inn" barw". Czyste, proste barwy zasadnicze pozbawione s" dynamicznych w!asno%ci mieszanek; >> równie' pod wzgl#dem ekspresyjnym mog" by& bardziej neutralne. Natomiast barwa, która odchyla si# ku innej i która wywo!uje efekt dynamicznego napi#cia, b#dzie mia!a silniejszy wyraz.

kontrast barwny Nasze wra'enia wzrokowe, a dotyczy to równie' wra'e$ barwy, zale'" od po%rednich bod(ców %wietlnych dzia!aj"cych tytul_roboczy3b_podzial.indd 60

na narz"d wzroku równocze%nie lub wcze%niej. Te dwa spostrze'enia maj" ogromne znaczenie dla operatora w pracy

04/11/13, 8:48:45 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

równie' pod wzgl#dem ekspresyjnym mog" by& bardziej neutralne. Natomiast barwa, która odchyla si# ku innej i która wywo!uje efekt dynamicznego napi#cia, b#dzie mia!a silniejszy wyraz.

kontrast barwny Nasze wra'enia wzrokowe, a dotyczy to równie' wra'e$ barwy, zale'" od po%rednich bod(ców %wietlnych dzia!aj"cych na narz"d wzroku równocze$nie lub wcze$niej. Te dwa spostrze'enia maj" ogromne znaczenie dla operatora w pracy z barw" (nie tylko na planie, ale i w okresie kszta!towania wizji plastycznej lmu – projekty, szkice, ogólna koncepcja kolorystyczna lmu itp.). Zmiany barw w przypadku kontrastu wspó!czesnego mog" dotyczy& wszystkich trzech cech charakterystycznych barwy: jako$ci (tonu), jasno$ci i nasycenia. Przy czym zmiany kontrastu dotycz"ce jako%ci i nasycenia zdeniujemy jako kontrast barwno%ci, a zmiany jasno%ci jako kontrast %wietlny. W zale'no%ci od tego, czy bod(ce dzia!aj" na siatkówk# oka równocze%nie czy po sobie rozró'niamy kontrast równoczesny (wspó"czesny) i nie równoczesny (nast(pczy). Kontrast wspó"czesny zdeniujemy tak: barwa dowolnego obiektu zale#y od barwy otaczaj&cego t"a. W praktyce wygl"da to tak, 'e np. obiekt o barwie niebieskozielonej na zielonym tle wydaje si# niebieski, na tle niebieskim – zielony. Zjawisko kontrastu nast(pczego zdeniujemy jako wra#enie barwne powstaj&ce w wyniku podra#nienia narz&du wzroku w czasie poprzedzaj&cym moment widzenia. Podobnie jak w przypadku kontrastu wspó!czesnego, indukowana barwa kontrastu nast#pczego generalnie (cho& s" od tego wyj"tki) skierowana b#dzie w stron# barwy dope!niaj"cej. W!a%nie zjawisko kontrastu nast#pczego ma olbrzymie znaczenie przy kszta!towaniu wizji plastycznej lmu. W zjawisku tym mo'emy upatrywa& (ród!a harmonii barw b"d( ich kontrastu. W trakcie projekcji lmu klatka od klatki jest oddzielona okre%lonym czasem czerni (kiedy migawka projektora przes!ania strumie$ %wietlny rzutowany na ekran), by znowu ods!oni& rzutowan" nast#pn" klatk#. Przyjrzyjmy si# temu procesowi w momencie zmiany uj#cia (ci#cia). Chc"c budowa& harmoni# barw, zastosujemy takie p!ynne „przej%cie”, które sugeruje indukowana barwa kontrastu nast#pczego. W 'yciu codziennym znamy takie zjawisko w momencie wyje'd'ania z ciemnego tunelu, podziemnego przejazdu. Aby kierowca nie zosta! „o%lepiony” s!onecznym plenerem, warto%& nat#'enia zastosowanego %wiat!a we wn#trzu unelu powinna dorówna& nat#'eniu o%wietlenia w otwartej przestrzeni. Spe!nienie tych warunków jest z oczywistych >> (ekonomicznych) wzgl#dów niemo'liwe. Tak wi#c odwo!ano si# do zjawiska kontrastu nast#pczego. Plener dzienny charakteryzuje si# du'ym nat#'eniem o%wietlenia i dominant" barwy niebieskiej (temperatura barwowa pleneru pochmurnego oko!o 7000 K). Aby kierowca nie dozna! wra'enia „o%lepienia”, w podziemiu stosuje si# %wiat!o o mniejszym nat#'eniu, ale o temperaturze barwowej odpowiadaj"cej barwie dope!niaj"cej do niebieskiego (np. %wiat!o sodowe). Zjawisko kontrastu nast#pczego rozwi"za!o problem. Kierowca nie ulega wra'eniu o%lepienia, „!agodnie” wje'd'aj"c w dzienny plener (oko kierowcy ca!y czas postrzega szczegó!y – ocenia sytuacj# na drodze). tytul_roboczy3b_podzial.indd 61

04/11/13, 8:48:49 PM

(ekonomicznych) wzgl#dów niemo'liwe. Tak wi#c odwo!ano si# do zjawiska kontrastu nast#pczego. Plener dzienny charakteryzuje si# du'ym nat#'eniem o%wietlenia i dominant" barwy niebieskiej (temperatura barwowa pleneru pochmurnego oko!o 7000K). Aby kierowca nie dozna! wra'enia „o%lepienia”, w podziemiu stosuje si# %wiat!o o mniejszym nat#'eniu, ale o temperaturze barwowej odpowiadaj"cej barwie dope!niaj"cej do niebieskiego (np. %wiat!o sodowe). Zjawisko kontrastu nast#pczego rozwi"za!o problem. Kierowca nie ulega wra'eniu o%lepienia, „!agodnie” wje'd'aj"c w dzienny plener (oko kierowcy ca!y czas postrzega szczegó!y – ocenia sytuacj# na drodze). Tak wi#c zjawiska kontrastu wspó!czesnego i nast#pczego maj" podstawowe znaczenie dla rzeczywistego przebiegu procesu widzenia. Mo'emy zatem stwierdzi&, 'e postrzeganie otaczaj"cej nas rzeczywisto%ci nast#puje w warunkach pobudzania narz"du wzroku, b"d( to równoczesnego (wspó!czesnego) b"d( nast#pczego (czyli przesuni#tego w czasie). Zjawisko kontrastu wspó!czesnego i nast#pczego jest podstawowym elementem rzeczywistej percepcji barw. Ogólnie znanym zjawiskiem postrzegania barw jest równie' zjawisko J. E. Purkinjego. Jest ono bezpo%rednio zwi"zane z wp!ywem nat#'enia o%wietlenia na barw#. W du'ym nat#'eniu o%wietlenia np. czerwienie wydaj" si# szczególnie jaskrawe, a w ma!ym nat#'eniu o%wietlenia na pierwszy plan wysuwaj" si# b!#kity (maj" wygl"d bielszych). Zjawisko to wykorzystywane jest przy kreowaniu efektu zmierzchu, który oprócz zani'onej warto%ci ekspozycji charakteryzuje si# ja%niejszymi wra'eniami barw niebieskich ni' ciep!ych. Dlatego te' realizuj"c efekt zmierzchu staramy si#, aby wi#kszo%& kadru zajmowa!y obiekty o barwie niebieskiej lub stosujemy %wiat!o o wy'szej temperaturze barwowej. Jednocze%nie wszystkie odcienie ciep!ych barw schodz" w „dó!” na krzywej charakterystycznej negatywowej, czyli nie odwzorowuj" si# szczegó!y w zacienionych partiach obrazu. Nie nale'y oczywi%cie zapomina& o podstawowym elemencie kreowania efektu zmierzchu, czyli o okre%lonym stopniu podekspozycji. Bardzo podobn" zasad" kierujemy si# kreuj"c efekt „nocy w dzie$” (stosujemy ltry ch!odne), oraz efekt „nocy w noc”. Ka'dy z tych efektów wymaga jednak uprzednich rzetelnych prób, aby w procesie zdj#ciowym operator dzia!a! sprawnie, szybko i skutecznie.

zjawisko powidoku Wra'enia wzrokowe nie zanikaj" wraz z ustaniem dzia!ania bod(ca. Przyk!adem tego zjawiska mo'e by& efekt zimnych ogni, kiedy% nieodzownej ozdoby choinki podczas Bo'ego Narodzenia. Je'eli zapalimy je i b#dziemy zakre%la& w ciemno%ci ko!a, widoczne b#d" wyra(ne kr#gi %wietlne, a nie przesuwaj"ca si# pojedyncza plama ognia. Przyczyn" tego zjawiska jest to, i' wywo!ane dzia!aniem bod(ca %wietlnego substancje powoduj"ce powstawanie wra'enia, >> znikaj" natychmiast. W takiej sytuacji bodziec powoduje „zu'ycie” pewnej cz#%ci substancji %wiat!oczu!ych narz"du wzroku. Dlatego te', gdy bodziec dzia!a powtórnie, oko b#dzie reagowa!o na ten ostatni inaczej, ni' reagowa!oby wtedy, gdyby uprzedniego zu'ycia substancji %wiat!oczu!ej nie by!o. Dla wyrównania owej „straty” równie' potrzeba okre%lonego czasu. Zbadano, i' w tym czasie zachodz" procesy regeneracyjne w narz"dach wzrokowych. W tym w!a%nie czasie powstaje %lad bod(ca pierwotnego. *lad ten nazwiemy powidokiem. tytul_roboczy3b_podzial.indd 62

i ”

04/11/13, 8:48:54 PM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

nie znikaj" natychmiast. W takiej sytuacji bodziec powoduje „zu'ycie” pewnej cz#%ci substancji %wiat!oczu!ych narz"du wzroku. Dlatego te', gdy bodziec dzia!a powtórnie, oko b#dzie reagowa!o na ten ostatni inaczej, ni' reagowa!oby wtedy, gdyby uprzedniego zu'ycia substancji %wiat!oczu!ej nie by!o. Dla wyrównania owej „straty” równie' potrzeba okre%lonego czasu. Zbadano, i' w tym czasie zachodz" procesy regeneracyjne w narz"dach wzrokowych. W tym w!a%nie czasie powstaje %lad bod(ca pierwotnego. *lad ten nazwiemy powidokiem.

niewidome widzenie Jednym z najbardziej interesuj"cych przyk!adów rejestracji zjawiska powidoków jest malarstwo W!adys!awa Strzemi$skiego. Jego teoria „widzenia powidokowego” mo'e by& interesuj"cym materia!em do inspiracji twórczej w pracy operatora. Strzemi$ski w ostatnim okresie swojego 'ycia namalowa! S"o'ce, które o$lepia i ca!" seri# obrazów solarystycznych, które wyja%niaj" jego zainteresowanie problemem powidoków. Sugerowa! oderwanie si# od bezpo%redniego widzenia %wiata i wycofanie spojrzenia „pod zamkni#te powieki”. Tak wyja%nia! ide# swojego zamys!u: „na s!o$ce d!ugo nie mo'na patrze& – wi#c zamyka si# powieki”. Pomara$czowy kolor, to skutek prze%wiecania s!o$ca przez powieki. Mo'na wi#c powiedzie&, 'e malowa! to, co widzia! przy zamkni#tych oczach. Oto, co o tym zjawisku pisze Henri Bergson: „Zamknijmy oczy i zobaczmy, co si# b#dzie dzia!o. Wiele osób powie, 'e nic si# nie dzieje: to znaczy, 'e nie patrz" uwa'nie. W rzeczywisto%ci dostrzec mo'na wiele ró'nych rzeczy. Najpierw czarne t!o. Potem plamy o rozmaitych barwach, czasem matowych, czasem tak'e o wyj"tkowym rozb!ysku. Plamy te rozszerzaj" si# lub zacie%niaj", zmieniaj" kszta!t i odcienie, zachodz" jedne na drugie. Zmiana mo'e by& powolna i stopniowa, ale czasem bywa gwa!towna.” Na pewno wi#c zainteresowania Strzemi$skiego zbiegaj" si# z zainteresowaniami Bergsona w programowej wra'liwo%ci, jak" obaj manifestowali wobec bezpo$rednich danych $wiadomo$ci. G!ówn" tez" teorii widzenia Strzemi$skiego jest za!o'enie, 'e oko nie tylko widzi, nie widz"c siebie, ale – co wi#cej – wytwarza widzenie, nie widz"c (cho& przecie' jest to skutek widzenia). Zatem niewidome widzenie, rozpatrywane w sferze do%wiadcze$ wizualnych, to jawny dowód, 'e widzenie nie sprowadza si# do wizualnego. Analizuj"c w!a%ciwo%ci widzenia przy zamkni#tych oczach, nale'y dostrzec niezdecydowany sposób pojawiania si# barw (powstaj"cych na siatkówce oka). Odznaczaj" si# one wyj"tkow" %wietlisto%ci", chocia' %wiat!o znik"d nie pochodzi. W!a%nie ta fundamentalna niestabilno%& barw w obrazie malarskim wprawia widza w zak!opotanie – czy patrz"c na obraz mamy nadal otwarte oczy? >>

harmonia barw Podstawowy udzia! operatora w tworzeniu koncepcji plastycznej lmu, a tak'e jego dzia!ania w czasie realizacji zdj#& na planie lmowym b#d" zmierza& w kierunku poszukiwania klucza, który wi"'e ze sob" ró'ne barwy. Powstaje w tym momencie pytanie, które barwy ze sob" harmonizuj". Jednym s!owem – tworz" zestawienia odbierane tytul_roboczy3b_podzial.indd 63

przez widza jako „p!ynne”, „przyjemne”, „niekrzykliwe”, „!agodne”. Poszukuj"c porz"dku umo'liwiaj"cego obiektywn"

04/11/13, 8:48:59 PM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 64

04/11/13, 8:49:04 PM

pomoc

projekt

pytanie

praca

portret

pami!"

pocz#tek

harmonia barw Podstawowy udzia! operatora w tworzeniu koncepcji plastycznej lmu, a tak"e jego dzia!ania w czasie realizacji zdj#$ na planie lmowym b#d% zmierza$ w kierunku poszukiwania klucza, który wi%"e ze sob% ró"ne barwy. Powstaje w tym momencie pytanie, które barwy ze sob% harmonizuj%. Jednym s!owem – tworz% zestawienia odbierane przez widza jako „p!ynne”, „przyjemne”, „niekrzykliwe”, „!agodne”. Poszukuj%c porz%dku umo"liwiaj%cego obiektywn% identykacj# barw, które ze sob% harmonizuj%, nale"y uwzgl#dni$ trzy ich podstawowe cechy: jako!" (ton), jasno!", nasycenie. Dla teoretyków zajmuj%cych si# teori% barwy (mi#dzy innymi Wilhelm Ostwald, Albert Munsell), kluczem do poszukiwania harmonii barw jest spe!nienie podstawowego warunku: zasada harmonii polega na identyczno&ci podstawowych cech barwy. Teoria ta oparta jest na zasadzie „wspólnych elementów”. Tak wi#c w ka"dej harmonijnej kompozycji jako&$ (ton), miejsce i wielko&$ pojedynczych modu!ów barwnych, ich jasno&$ i nasycenie tworz% wyra'ny !ad, to znaczy zrównowa"on% ca!o&$, w której wszystkie barwy stabilizuj% si# wzajemnie. Harmonia, jako jeden z podstawowych elementów struktury dzie!a plastycznego, !%czy poszczególne elementy kompozycyjne; tworzy wra"enie spójnej ca!o&ci. Na pewno niektórzy malarze i operatorzy utrzymuj% gam# barw w pewnych okre&lonych granicach, wykluczaj%cych niektóre jako&ci (tony), walory jasno&ci i stopnie nasycenia. Natomiast inni przyjmuj%, "e harmonia polega na tym, "e ca!o&$ kompozycji nie k!óci si# z "adnych szczegó!em. Wszystkie „lokalne” stosunki mi#dzy barwami cechuje podobny, !agodny ton. Naszym zdaniem jest to najprostszy, a mo"e „najprymitywniejszy” rodzaj harmonii. Kompozycja kolorystyczna utrzymana w takim „sosie”, maj%ca taki wspólny mianownik, nie mog!aby ukaza$ innego &wiata poza &wiatem spokoju, &wiatem pozbawionego koniktów, &wiatem statycznym, u&pionym. Tak wi#c, porównuj%c harmoni# barw do harmonii d'wi#ków w muzyce, dochodzimy do wniosku, "e aspekt ani harmonii barw, ani harmonii muzycznej nie ma "adnej trwa!ej warto&ci. Zale"y od gustu artysty, mody i smaku, wyznaczonych okre&lonym czasem, w którym dzie!o powstaje. Warunek, "e wszystko, co jest pomieszczone w dzia!aniu plastycznym na ekranie, musi tworzy$ spójn% ca!o&$, jest tylko jednym ze sposobów dzia!ania form%. Warto wi#c podkre&li$, "e skala u"ytych &rodków wyrazu powinna by$ dla operatora drog% wolnego wyboru, cho$by dlatego, "e nie wszystkie elementy dzie!a musz% ze sob% wspó!gra$, ale powinny dzia!a$ równie" poprzez kontrast. Tradycyjna teoria barw daje nam tylko te zwi%zki, które !%cz% barwy, ale wyklucza podzia!y (kontrasty). I w tym sensie jest jeszcze niepe!na i niedopracowana. >>

l d ki j W

tki t

ji b

l



t t

li ij

04/11/14, 12:06:53 AM

symbolika wra!e" barwy Omówiony zosta! ju" ten aspekt procesu percepcji, który wyja&nia, i" proces ten nie ogranicza si# tylko do funkcji rejestracji bod'ca przez obserwatora. Tak wi#c, nie dotyczy wy!%cznie zmys!owej i zycznej sfery cz!owieka. Jest równie" zwi%zany z jego psychik%. Percepcja barwy jest logicznym ci%giem zdarze( poruszaj%cych emocjonaln%, umys!ow% „osobowo&$” ludzk%, jego inteligencj#, pami#$, &wiatopogl%d, etyk#, doznania estetyczne ujawniaj%ce sfer# duchow% natury ludzkiej. Wszystkie te aspekty percepcji barwy: etyczne, uczuciowe, lozoczne, estetyczne, religijne i inne z tej kategorii maj% podstawowe znaczenie dla kszta!towania postaw ludzkich. Spróbujmy nazwa$ je symbolik# wra$e% barwy. Pos!ugiwanie si# barw% jako symbolem znajduje liczne przyk!ady ju" w najdawniejszych czasach: magiczne amulety, wierzenia, znachorstwo, zakl#cia, wró"by, ceremonie liturgiczne – wszystkie te przejawy ludzkiej duchowo&ci pos!uguj% si# barw% jako elementem praktyk maj%cych doprowadzi$ do zamierzonego celu. Niektóre ludy pierwotne zak!adaj%, "e barwa czerwona chroni przed zaka"eniami, barwa $ó&ta leczy "ó!taczk#, czarna chroni przed „z!ym okiem”, a bia&a oczyszcza z grzechów. W &redniowieczu obserwujemy szczególnie wyra'ne ustalenie kodeksu symbolicznych barw, w którym ka"da z nich ma oznaczon%, sprecyzowan% tre&$. Charakterystycznym przyk!adem rozwoju symbolizmu barw jest heraldyka. Znane jest poj#cie heraldycznych barw (zwanych tynkturami); s% to barwy znajduj%ce si# na herbach. Rozpowszechni!y si# cztery zasadnicze barwy heraldyczne: czerwona, b&'kitna, zielona, czarna. Stosowano równie" dwa rodzaje metali: z&oto i srebro. Z biegiem lat symbolika barw heraldycznych zosta!a zebrana w &ci&le formalny system, w którym ka"dej z barw lub ich uk!adom przypisano okre&lone znaczenie. Klasycznym uk!adem barw heraldycznych jest Katalog Siciliusa z roku 1450. A oto uk!ad symboli dla barw heraldycznych: barwa czerwona – waleczno&$, zwyci#stwo, panowanie barwa z#ota – m%dro&$, szacunek, doskona!o&$, wybitno&$ barwa srebrna – rado&$, szlachetno&$, czysto&$, rozs%dek barwa niebieska – skromno&$, oddanie, wierno&$, barwa zielona – nadzieja, pi#kno, rado&$, barwa purpurowa – panowanie, dostoje(stwo, umiarkowanie >>

t k

b " ! b

04/11/14, 12:06:59 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

Bardzo podobny kodeks symboli barw wyst#puje w liturgii ko&cio!ów chrze&cija(skich. I tak, na przyk!ad w liturgii ko&cio!a rzymskokatolickiego, papie" Innocenty III (1116-1216) ustali! cztery barwy liturgiczne: biel, czer%, czerwie% i ziele%. W wieku XIII uzupe!niono je o barw# purpurow#. Oto symbolika pi#ciu barw liturgicznych w ko&ciele rzymskokatolickim: barwa bia#a – chwa!a, czysto&$, rado&$, niewinno&$ barwa czarna – smutek, pogrzeb, "a!oba barwa czerwona – mi!osierdzie, m#cze(stwo, po&wi#cenie barwa zielona – nadzieja, wieczne "ycie barwa purpurowa – kontemplacja, rozmy&lania, rezygnacja W innych kulturach wyst#puje równie" bogata symbolika barw. Na przyk!ad w Chinach dla okre&lenia mi#dzy innymi stron &wiata stosuje si# barwy: wschód – niebieska, zachód – bia&y, po!udnie – czerwona, pó!noc – czarna; dla okre&lenia pór roku: wiosna – niebieska, lato – czerwona, jesie( – bia&a, zima – czarna; dla okre&lenia "ywio!ów ziemskich: drzewo – niebieska, ogie( – czerwona, metal – bia&a, woda – czarna; oraz dla okre&lenia w!a&ciwo&ci charakteru: przychylno&$ – niebieska, zaufanie – $ó&ta, sprawiedliwo&$ – bia&a, wiedza – czarna. Niemniej jednak wszystkie wierzenia religijne przypisuj% niebu barw# – bia&#, piek!u – czarn# (oczywi&cie zale"nie od tego, jak okre&laj% te tajemne byty). Równie" do dzi& w "yciu codziennym istnieje potocznie przyj#ta symbolika barw, któr% ch#tnie stosujemy. Jest to rodzaj automatycznie ustalonego frazesu, którym pos!ugujemy si# dla pe!niejszego okre&lenia naszego stosunku do opisywanych zjawisk, na przyk!ad: ró"owe okulary, czarna armia, czarny rynek, b!#kitna krew, zielone lata, bia!a gor%czka itp. Do dzi& w "yciu codziennym wi%"emy barw# zielon# z nadziej%, barw# niebiesk# z wierno&ci%, barw# czerwon# z mi!o&ci%, $ó&t# z nienawi&ci%, zdrad%, bia&# z niewinno&ci%, czarn# (cho$ nie wsz#dzie) z "a!ob%.

tytul_roboczy3b_podzial.indd 67

aozwzIf2f3][llvJuf3r3$o6TG8*GG**AP#########mmmOsaaYOT9%litiiti+ij{j{++ti+il1JJICw6z0*hh8k9£3+(~!_-!!(%zk0T5s0hUx888L55TaTaf)”^^”!=ti7l}{j[f3JJrrcv[%v}ljt+illji(!\””^^^’`,``....

04/11/14, 12:07:05 AM

zdj#cia Jerzy Ko$nik zdj#cia zrealizowano w Warsztacie Mechanicznym, Muzeum Przemys!u, d. Fabryka Norblina w Warszawie

tytul_roboczy3b_podzial.indd 68

04/11/14, 12:07:09 AM

warsztat

tytul_roboczy3b_podzial.indd 69

04/11/14, 12:07:13 AM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 70

04/11/14, 12:07:16 AM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 71

04/11/14, 12:07:20 AM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 72

04/11/14, 12:07:24 AM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 73

04/11/14, 12:07:28 AM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 74

04/11/14, 12:07:32 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

!mier"

......:,’;’^^^”_!~ivznyr[%[][332crJJv[v1%%1}?~!!+IOOTzTT8gPPUh*

komiks Iwona Siwek-Front www.siwek-front.art.pl zdj#cie artystki %ukasz Korczy"ski

tytul_roboczy3b_podzial.indd 75

04/11/14, 12:07:33 AM

honorowy patronat nad wARTo i „Tytu!em roboczym”

obj%!

Business Centre Club www.bcc.org.pl

czyli

Warszawskie Otwarte Targi Sztuki wARTo to cykliczne Targi Sztuki, podczas których twórcy i w!a&ciciele dzie! sztuki mog% wystawia$ je na sprzeda" lub eksponowa$ bez konieczno&ci sprzeda"y. wARTo odbywaj% si# w Muzeum Przemys!u – Oddzia! Muzeum Techniki (d. Fabryka Norblina), przy ul. )elaznej 51/53 w Warszawie, w trzeci weekend ka"dego miesi%ca od godziny 12.00.

wARTo i sekcja otwarta

Celem wARTo jest zmniejszenie dystansu mi#dzy twórcami, sztuk% i publiczno&ci%. Pozwolaj% one artystom na swobodn% prezentacj# prac oraz umo"liwiaj% „przeci#tnemu odbiorcy” bezpo&redni kontakt ze sztuk% i jej twórcami. Na wARTo prezentowane s% wszelkie formy sztuki, takie jak fotograa, malarstwo, graka, lm, sztuki performatywne, rze'ba, architektura, multimedia, internet, muzyka, ksi%"ka. Ka"de wARTo maj% go&cia specjalnego – artyst# (artystów), a wernisa" wystawy jest jednym z wydarze( dnia. wspó!praca Muzeum Techniki

Ka"dego artyst# poprosili&my o wystawienie jednego dzie!a w cenie 10 z!otych, w ramach akcji

za dych$.

dzie#o

Uczestnicy i go&cie mog% te" zrobi$ sobie „portret wielokrotny” na wzór starych

jarmarcznych sposobów portretowania, który wykorzystywali tacy arty&ci jak Duchamp, Witkacy, Szpakowski.

Na nast#pnych stronach przedstawiamy

sekcj$ otwart% – prace artystów i autorów,

którzy prezentuj% to, co robi%, na wARTo, lub tam w!a&nie znale'li inspiracj# do swoich dzia!a(. Informacje o kolejnych Targach, ich regulamin i kart# rejestracyjn% mo"na znale"$ na

www.zuk.neostrada.pl/warto

tytul_roboczy3b_podzial.indd 76

dotychczas go$&mi specjalnymi na wARTo byli: Bogdan Dziworski Janusz Kobyli"ski Ryszard Grzyb Rados#aw Nowakowski

04/11/14, 12:07:34 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

haiku

laryko@tlen.pl

tytul_roboczy3b_podzial.indd 77

04/11/14, 12:07:38 AM

Idea wykonania cyklu zdj#$-obrazów

The idea of this cycle – „Pyramids”

„Piramidy” zrodzi!a si# podczas moich

was born during my summer vacations

letnich wakacji w 2003-2004 r.

2003-2004 in Mazovia region and

Na Mazowszu, w miejscowo&ci

particular village *WIERCZE and

*wiercze i okolicach, miejscowi

surroundings.

rolnicy po "niwach zbieraj% bry!y

After harvesting, local villagers gather

s!omy formuj%c z nich stogi

cubes of straws to form “pyramid-like”

piramidopodobne o ró"nych kszta!tach

piles of different shapes and heights.

architektonicznych.

In the at “Mazovian” landscape

W p!askim, mazowieckim krajobrazie

they look like soft monuments full of

wygl%daj% jak mi#kkie monumenty

mystery and majesty with their own

pe!ne majestatu i tajemniczo&ci – silnie

individual architecture.

piramidy

dzia!aj%ce na wyobra'ni#. Cho$ ka"dy stóg jest inny, !%czy je wspólny temat. Moje zabiegi – interwencje chemiczne,

It’s one of many mysteries of this

ods!anianie poszczególnych warstw

county strongly inuential on our

emulsji fotogracznej lub odwracanie

imagination. I’m trying trough chemical

procesu poprzez nak!adanie na nie

interventions, which are stripping off

pigmentu, pozwalaj% mi uzyska$

coats of emulsions, or adding pigments

indywidualny charakter ka"dego

to achieve individual character of

zdj#cia.

my works. Working on this problem

W prezentowanych pracach chcia!bym

for years, I’d like to connect my

po!%czy$ moje wizualne emocje

visual excitements when I’m taking

podczas robienia zdj#$ z emocjami w czasie ich przekszta!cania na drodze eksperymentów z farb% oraz chemikaliami.

photo-shots with emotions during Jerzy Konrad 'wi(c „Piramidy”/ „Pyramids”

experiments with paint and other chemicals.

*wiercze 2003-2004 fotograa technika w!asna/own technique

tytul_roboczy3b_podzial.indd 78

04/11/14, 12:07:40 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

robi" zdj$cia...

Robi& zdj(cia, jakich nie widzia#am, albo TAKIE, JAKIE chcia#abym ogl)da&. CZASAMI zamienia& si( w fotoreportera, UTRWALAJ*CEGO przemijanie, Teresa Gierzy"ska

tytul_roboczy3b_podzial.indd 79

destrukcyjn) si#( czasu, przechodzenie w nico$&.

04/11/14, 12:07:44 AM

tytul_roboczy3b_podzial.indd 80

04/11/14, 12:07:45 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

Zacz#!o si# od zabawy po!%czonej z eksperymentem. A mo"e odwrotnie... Któ" to teraz rozs%dzi. Ciekawo&$, tak , to nas popchn#!o do odpowiedzenia sobie na pytanie: A co by by!o, gdyby... malowa$ obrazy na kafelkach. Absurd!? I tak narodzi!y si# KAFLE, a na nich „miniatury” naszych poszukiwa( malarskich. Zwykle narodziny obrazu maj% miejsce na p!aszczy'nie p!ótna lub monumentalnej twardej &ciany, a tu naraz – zwyczajny kafelek ceramiczny. Nie jest on nam ca!kiem obcy; zd%"y!y&my ju" „przerobi$” kilka metrów kwadratowych w celach szczytnych, równie" artystycznych, tworz%c mozaiki; podobne kae istniej%, cho$ w innym „stanie egzystencjalnym” na elewacji cerkwi w Radomiu. Teraz sta!y si# one dla nas kolejnym czworobokiem, kolejnym podobraziem. Obszar dzia!ania niewielki, bo zaledwie 20cm x 20cm, ale w ko(cu to wci%" „p!aszczyzna”. Troch# inne uderzenie p#dzla, zdyscyplinowanie, jednoznaczno&$

poci%gni#cia, nienaruszona czysto&$ t!a, która narzuca reakcj#. Zabawa czy co& wi#cej ? Wyjdzie, czy nie... efekt jak najbardziej spontaniczny, cho$ nie pozbawiony porz%dku.

mikro!wiaty malarstwa

Nie mylcie skojarze(! Tu serduszko, tam papierowy ludzik, gdzie indziej „paj#czyna” albo serwetka. Kae to manipulacja czy dekoracja? To „radosna twórczo&$” okie!znana.

kae i tekst

Pomy&lmy o przestrzeni. „Mikro dzie!a makro”. My budujemy... Buduj razem z nami :)

Hanna D)browska i Joanna Jarzabek e-mail:hannadab@poczta.fm joannajarzabek@wp.pl http://www.trojkamurarska.art.pl

tytul_roboczy3b_podzial.indd 81

04/11/14, 12:07:47 AM

)yj# w kraju, który nie jest republik%, a jego obywatele nie s% wolni. Nie jest to wyspa, nie chroni go "adna armia ani ota. Spojrzenia w!adców nie s% dumne ani wspania!e, nie zdobi ich ufno&$ ani ol&niewaj%ce wyranowanie. Przypominaj% drobnych handlarzy, którzy za garstk# rosyjskich brylantów s% w stanie sami i za pomoc% innych wspó!obywateli i zbirów zrobi$ ka"de &wi(stwo. )yj# w kraju podbitym przez t#pe hordy, a podbój nazywa si# socjalizmem*. Rz%dzenie tym krajem to jedno pasmo szanta"u, przekupstwa i korupcji. Niestety, kiedy& ci wolni i tolerancyjni obywatele dali si# zastraszy$.

&yj$ w kraju...

By! to kiedy& kraj ludzi wolnych, ludzi dumnych, ludzi &wiat!ych, wspania!ych indywidualno&ci, którzy potrali walczy$ o swoje ja. Tak nie jest.

* teraz „wolny rynek”

Marek Konieczny „Bia!y Orze!”, 1982 „Gold Crazy”, 2004

tytul_roboczy3b_podzial.indd 82

04/11/14, 12:07:48 AM

projekt

pomoc

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

Co si( dzieje !e si( nie dzieje !e r(ce mi dr!) !e zimno mi !e fale raz takie... raz inne !e czer"... !e biel !ebym my$la#a... !ebym nie my$la#a !e jeste$... !e cie nie ma ...........

co si$ dzieje

rysunek i tekst Natalia R贸!ycka zdj#cie Micha# Ma&kowiak (twiggins)

tytul_roboczy3b_podzial.indd 83

04/11/14, 12:07:53 AM

M. w bladoró"owej sukience wysz!a z domu o 4:30. 4:35 wsiad!a do autobusu linii E-2. W autobusie jak co dzie( siedzia! ju" Pan w granatowym gole, Pan w garniturze i Pan, który co dzie( ubrany by! inaczej. M. usiad!a na swoim miejscu i otworzy!a antologi# poezji rumu(skiej XX w. na dwudziestej trzeciej stronie. Zazwyczaj udawa!o jej si# zrobi$ tylko trzy p#tle, gdy" przy czwartej w autobusie zaczyna!o robi$ si# t!oczno. Wtedy wysiada!a na przystanku pod swoim blokiem. Dzi& postanowi!a pozna$ s%siada mieszkaj%cego w piwnicy. Pan K. zamieszka! w tej"e piwnicy mniej wi#cej siedem lat temu. Urz%dzi! sobie pokój z luster (trzy &ciany plus sut), w których odbijali si# wchodz%cy i wychodz%cy z bloku. Aby dosta$ si# do piwnicy, mieszka(cy musieli przej&$ przez ten szklany pokój – co nie zawsze by!o mi!e, ze wzgl#du na nijaki wygl%d zwyk!ych mieszka(ców zwyk!ego bloku. Mieszka(cy zatem nie cz#sto schodzili do piwnicy, od czasu do czasu znosz%c tam tylko niepotrzebne graty.

M. wchodz%c z kajzerkami zobaczy!a siebie w bladoró"owej sukience, z torb% na ramieniu i reklamówk% w d!oni. Powoli pokona!a trzy stopnie prowadz%ce w dó! i usiad!a na najni"szym z nich. Zacz#!a wyobra"a$ sobie odbicia innych twarzy w lustrze, naprzeciw którego siedzia!a. Nie mog!y znale'$ dla siebie miejsca, wciska!y si# jedna na drug% rozci%gaj%c sobie policzki, które wchodz%c na oczy lub zniekszta!caj%c lini# ust tworzy!y mas# nieuformowanych cia!ek. Oprócz tego twarze robi!y grymasy skierowane ewidentnie do M., które mówi!y: – Ojej, co za paskudztwo! M. patrzy!a nie poruszona. My&la!a o pot#dze wyobra'ni, któr% sta$ na autonomi#, gdy na tle grymasz%cych twarzy stan%! lokator owego pokoju o twarzy szarej, zapad!ej i powiedzia!: – Nie lubi% jak je kto& ogl%da. Mi#dzy sob% "yj% w zgodzie, bo nie widz% siebie nawzajem. Widz% tych, którzy na nie patrz%, i uwa"aj% podgl%daczy za paskudztwa. Esteci. Denerwujesz ich. M. wsta!a, podesz!a do lokatora, wyci%gn#!a praw% d!o(, dygn#!a i powiedzia!a : – M. Lokator jakby uzna! t# sytuacj# za wci%gni#ty przez czas epizod. Kontynuowa!: – Nale"% do ludzi, którzy niegdy& zach!annie przegl%dali si# w tych lustrach. Ich odbicia pozosta!y tu na zawsze. Minifotki ludzkich g#b. – A czy moja te" tam jest? – Nikogo ju" nie przyjmuj%. Sama widzisz – nie ma ju" miejsca. Poza tym, odk%d przeczyta!em na g!os artyku! o mo"liwo&ciach transgresury, nie chc% ju" nowych. Zdecydowali si# istnie$ jako cia!a pneumatyczne. Istnieje zatem mo"liwo&$, "e gdy tak patrz% na Ciebie, rzeczywi&cie stoj% obok Ciebie i razem z Tob% wpatruj% si# w lustra. S% jednocze&nie tu i tu. Przechyli! lekko g!ow# w prawo, odwróci! si# i znikn%! w g!#bi pokoju. M. podesz!a do jednego z luster. Dotkn#!a go i us!ysza!a nasilaj%ce si# szepty i szmery. Spojrza!a w stron#, sk%d dochodzi!y, i zobaczy!a wiele malutkich twarzy patrz%cych na ni% z lustra znajduj%cego si# na sucie. G!ówki wielko&ci koralików krzycza!y co& ze wszystkich si! do M. >>

tytul_roboczy3b_podzial.indd 84

tekst i zdj#cia Anna Karwat

04/11/14, 12:07:54 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

Wydawa!o jej si#, "e s!yszy: – ... abra... abra Widzia!a, jak koralikowe g!ówki mia"d"% niczym plastelin# odbicie jej twarzy, jak masowo wpadaj% w jej oczodo!y i w dziurki od nosa, a" zupe!nie zas!oni!y jej twarz, wci%" co& wykrzykuj%c. Us!ysza!a g!os lokatora, który stan%! za ni%: – Powtarzaj% mi to codziennie. Odwróci!a si# do niego. Sta! z g!ow% uniesion% do góry. – Co one krzycz%? – Krzycz%, "eby&my uciekali, "e z!y pan w ka"dej chwili mo"e nas o&mieszy$. Zrobi co& takiego, co sprawi, "e b#d% si# &miali. – Kto si# b#dzie &mia!? – Ludzie. Ci z parady. M. wykrzywi!a twarz. – Poza tym trzy&ciennym pokojem odbywa si# nieko(cz%ca parada. Wszyscy paraduj% – rodz% si#, umieraj%. Zarabiaj% pieni%dze, rodz% dzieci, robi% ró"ne niezrozumia!e dla nich pierdo!y, które nag!a&niaj% parad#. Przez to s% &mieszni. Ale poniewa" Ci tam widz% siebie nawzajem i widz%, "e wszyscy podlegaj% podobnym schematom, nie widz% jacy s% &mieszni. Wielki z!y pan mo"e zrobi$ co& takiego, "e w&ród tych nie&wiadomych swej &mieszno&ci ludzi kto& zostanie o&mieszony podczas parady. – To dok%d mamy uciec? – Tego nie wiem. Nie wiem czym mo"e by$ ucieczka. Niezgod% na paradowanie? Musisz ju" i&$. Zirytowa!a& je. Nie b#d# móg! ich uciszy$. M. pokiwa!a g!ow%, spojrza!a lokatorowi w oczy i wysz!a. Wróci!a do mieszkania. Ods!ucha!a wiadomo&ci na sekretarce, proszono j% by wcze&niej przysz!a do pracy. Na Woronicza okaza!o si#, "e dzi& b#dzie emitowane specjalne wydanie wiadomo&ci, gdzie zostanie pokazana pó!godzinna relacja z porodu nast#pcy tronu. M. musia!a mie$ przymiark# stroju siostry po!o"nej, w którym b#dzie relacjonowa$ poród. W gabinecie szefa, gdzie odbywa!o si# zebranie, patrzy!a na twarze swoich kolegów i kole"anek z redakcji tak podobnych do tych z luster. Gdyby zacz#li robi$ do niej takie grymasy jak tamte twarze, obrazek by!by identyczny. Strój by! obcis!y, za obcis!y, ale M. nie my&la!a o tym. Po kolei odczyta!a napisy z telewizorka, a" do zdania „Królewna Maestra nie b#dzie mog!a pe!ni$ roli nast#pcy tronu, chyba "e lekarze opracuj% terapi# hormonaln%, która pozwoli na identykowanie przez media Maestry jako Maestra.” Wymawiaj%c d'wi#k – „maj” w m#skiej odmianie imienia dziecka, M. poczu!a "e p#ka jej gumka w majtkach. Zd%"y!a dopowiedzie$ imi# do ko(ca – gumka p#k!a ostatecznie, a M. od stóp i czubka g!owy jednocze&nie, b!yskawicznie zwin#!a si# w rulonik, i w kszta!cie bia!ej karimaty poturla!a si# pod jedn% ze szpitalnych szafek. Dalsze wiadomo&ci przekazywa! ju" kto& inny.

tytul_roboczy3b_podzial.indd 85

04/11/14, 12:07:55 AM

Trzy wieczory z lmami Ingmara Bergmana w kinie Muranów to próba przybli"enia dorobku tego wybitnego re"ysera. Wybór tytu!ów zosta! pomy&lany tak, aby usatysfakcjonowa$ zagorza!ych jego mi!o&ników, a dla widzów, którzy dopiero zaczynaj% poznawa$ jego twórczo&$, by! odkryciem. Go&ciem Muranowa b#dzie wielka aktorka, Harriet Andersson, znana z obrazów szwedzkiego twórcy, dla której specjalnie napisa! on rol# w lmie „Wakacje z Monik%”. Muranów odwiedzi równie" Torbjörn Ehrnvall, re"yser wspomagaj%cy lmu „Sarabanda”. Spotkanie z go&$mi poprowadz% Tadeusz Sobolewski („Gazeta Wyborcza”) i Tadeusz Szczepa(ski (znawca twórczo&ci Bergmana). W Mazowieckim Centrum Kultury i Sztuki w dniach 3-26 grudnia 2004 r. publiczno&$ polska, jako pierwsza spo&ród krajów Unii Europejskiej, b#dzie mog!a zobaczy$ ca!% wystaw# Zanim Ingmar sta& si' Bergmanem, na któr% z!o"y!y si# m.in. materia!y z prywatnych zbiorów re"ysera. Jest to pocz%tek &wiatowego tournee wystawy przygotowanej przez nowopowsta!% Fundacj# im. Ingmara Bergmana. Zanim Ingmar sta& si' Bergmanem to pierwsza wystawa zorganizowana przez Fundacj# Ingmara Bergmana, za!o"on% w celu zarz%dzania przekazanym przez re"ysera w darze archiwum. Sk!ada si# ono z odr#cznych manuskryptów, notatek, dzienników oraz skoroszytów i obejmuje 65 lat pracy artystycznej tego wielkiego szwedzkiego twórcy w dziedzinie lmu, teatru i literatury. Wystawa jest ciekaw% prezentacj% pierwszych kroków m!odego m#"czyzny na drodze do mi#dzynarodowej s!awy. Ekspozycja, za pomoc% nawi%za( do klasycznych lmów Bergmana, jak i do pó'niejszej jego kariery, przedstawia okres „zanim” Ingmar zosta! Bergmanem. Po raz pierwszy

zanim Ingmar sta# si$ Bergmanem

ta wst#pna faza drogi artystycznej re"ysera zosta!a zaprezentowana szerszej publiczno&ci. Na wystaw# sk!adaj% si# manuskrypty, notatki robocze, cytaty, rysunki i fotograe z jego pierwszych produkcji teatralnych i lmowych. Epilogiem za& jest ostatni lm Bergmana „Sarabanda” oraz ostatnia wystawiona przez niego sztuka teatralna „Duchy Ibsena”. Mo"na tak"e obejrze$ fotoplastikon, który 10-letni Ingmar dosta! na gwiazdk# i który sta! si# jego ulubion% zabawk%, oraz zrealizowany przez niego krótkometra"owy lm pod tytu!em „Twarz

tytul_roboczy3b_podzial.indd 86

3-5 grudnia 2004 kino Muranów, ul. Gen. Andersa 1 3-26 grudnia 2004 Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki Galeria Elektor, ul. Elektoralna 12

Karin” (Karins Ansikte), sk!adaj%cy si# z fotograi jego matki zaczerpni#tych z rodzinnych

tekst i zdj#cia

albumów.

Gutek Film

04/11/14, 12:07:56 AM

ON WRITING by Rados#aw Nowakowski How do I write? Why do I write the way I do? What do I write for? Analogies, metaphors, paraphrases, symbols, pictograms, reections, distortions, literalness ..... Here is my head. A head earth globe. A sphere headoid. Jungle of the hair, clearings of the bald spots, lakes of eyes, caves of ears, mountain of the nose, abyss of the mouth ...... Somebody somewhen used to paint such landscapes. They seem to be a joke. A puzzle. A lthy pun. Yet crowds of creatures swarm in the wilderness of my eyebrows ..... Somebody somewhen showed me a picture of a tropical forest climbing the mountain slope, trying to cover the meander wound of glittering river. Was I a bird then? Or was I on a board of a plane? Or maybe I was only looking into an electronic microscope to see a very small part of cell membrane, some lipid particles ..... How many strata must a book have! What a multibottom suitcase, drawer or trunk must a book be! Each sign, each letter should be a multipage book. A book in a book in a book in a book .... Like a world in a world in a world in a world ...... And each world having different expression, colours, textures ..... And each book different ..... In my head-world, like inside the Earth, convection of thoughts. Swarms and whirls. Strata. Mantles. Core .... And everything, almost everything is going on in the same time: memories, imagining, impressions, sounds, notions, ideas, colours, synthesising, analysing .... And nothing, almost nothing is going on by turns: the thoughts don’t stream like talking and writing do - they are a huge tsunami wave ..... And talking is never as smooth as straight rows of neat letters. Rhythms, intonations, gestures, accents, grimaces ..... A book should be like the world is. So should be the writing. Should the world be like a book is?

english abstracts

A bird is ying across the empty sky - a word is ying across the empty page. They’re uttering their wings. They are ying right. They are ying left. Up and down. They are making circles. They are perching on a branch. The branch is changing into a trunk. The trunk is merging into the ground, is becoming loose sand. The sand of letters is covering the sky. The sky is changing into a rock. Thus up is becoming down and hard (or a soft) cover shouldn’t cover anything, shouldn’t separate, isolate; it should join, create a bridge. Nothing in our life has the beginning or end. Our life is not composed of well dened segments. Thus literalness is becoming the most profound metaphor. I’m writing to learn what this world is like and why. And what for?

tytul_roboczy3b_podzial.indd 87

04/11/14, 12:08:04 AM

“El quinto elemento?” – a diagrammatic philosophical argument by Zenon Kulpa, drawing by Vincente Meavilla Seguí In my humble opinion, the art that deserves to be called true and valuable must communicate something important. Generally, there are two types of important messages – that appealing to emotions and that appealing to thought. Different forms of art and different artistic motifs are usually more tting to either one or the other type of message, though distinctions are not razor sharp and usually a mixture of both elements is present in any particular artwork. The motifs like geometrical constructions, impossible gures, perceptual puzzles, etc., are usually best suited for communicating intellectual messages. That such motifs and type of message may lead to great art was demonstrated by many artists, the greatest of which being probably Maurits C. Escher. The drawing “El quinto elemento?” by Vicente Meavilla Seguí shows

Amicus Plato, sed magis amica veritas.

that as well. Ancient Greeks considered the world as consisting of four elements – re, air, water, and earth. Plato in Timaeus ascribed to the four elements four of the ve most regular solids, thence named Platonic solids. The lightest one, with prickly sharp vertices and edges – tetrahedron – obviously tted the re. The next, also light-looking but more regularly symmetric and smooth – octahedron – symbolised the air. The icosahedron, the last of the three triangular-faced ones, with its almost spherically smooth look and feel was obviously enough tting the smoothly owing water. The fourth, stolid squarefaced cube was clearly best for the solid earth. But the fth solid – dodecahedron – with its curious symmetry of twelve pentagonal faces, did not t that scheme. Plato had his answer, as we will see below, but Seguí has its own, possibly better. In “El quinto elemento?’ he shows all the four elements with their associated solids enclosed in square frames – actually, the all four possible views of the same square frame. Every such view is a different cyclical arrangement of four different corners. He takes then one of the corners from every frame and builds from them the fth frame – quite different, though using the elements of the four. It is bizarre, imaginary, one may say – impossible. But it has a beautiful and full symmetry, seemingly a necessary addition to the other quite mundane views of the frame. That new frame contains, expectedly, the fth, most unusual solid – dodecahedron. According to Plato, the symbol for the Universe. Here, the dodecahedron bears the signature of Seguí. Is it then the Universe of the artist? But the Universe, though built of the elements, itself is hardly an element. So, possibly Plato was wrong, as Seguí suggests, and this last Platonic solid should be reconsidered as the fth element – mind, or thought, or spirit, the organizing force of all other elements? (From the book: V.M. Seguí, “Figuras Imposibles: geometría para heterodoxos”. Proyecto Sur de Ediciones, S.L., Granada 2004.)

tytul_roboczy3b_podzial.indd 88

04/11/14, 12:08:08 AM

Stefan Gierowski and the Krzywe Ko#o Club by Janusz Zagrodzki The revival of art in Poland in the late 1950s was a long expected process. It was both a continuation of the avantgarde tradition of the 1930s and a reaction to the Communist struggle against modern art, which had place in the turn of the 1940s and 1950s. For contemporary artists creating everything again – from scratch – became the meaning of art. It was an attempt to create a universal language with many nuances, and to dene new values. Inspired by those changes the Krzywego Ko!a Club was created – it was a sort of an open university for the Warsaw intelligentsia, unprecedented in Polish culture of that period. Stefan Gierowski participated in exhibitions organized by the Club, beginning of 1957. His early works were referred to as „strongly emotional”. In 1960, together with Aleksander Wojciechowski and Marian Bogusz, he created the organizational committee of the Konfrontacje 1960 art exhibition. In the following years he withdraws from group activities and concentrates on his own paintings. Since 1957, he gives his Paintings consequent numbers. He is trying to make his art an autonomous being. His works, mainly black and white, have a deep sense of internal light. In his later works he introduces new, more bright colours. His art allows the viewer to perceive new qualities, to become more aware of the nature of colour. Light and colour are the main elements of Gierowski’s paintings. It is his own way of expressing deep, important messages through forms and colours. He goes beyond visual perception and his record of the nature of the universe can be compared to a Tibetan mandala.

opracowanie/ edited by Maria Bia#ek t!umaczenia autorzy i redakcja

tytul_roboczy3b_podzial.indd 89

04/11/14, 12:08:14 AM

wszystko jest edukacj% Dobr% albo z!%. Pragniemy, aby tej dobrej by!o wi#cej. Edukujemy przez sztuk#, bo uczy otwarto&ci, abstrakcyjnego my&lenia, twórczego dzia!ania i – pozornie – jest mniej potrzebna ni" np. marketing. Prowadzimy warsztaty, organizujemy nietypowe wystawy, realizujemy lmy, a teraz wydajemy te" miesi#cznik, który trzymasz w r#ce. Je&li chcesz pomóc nam w realizacji naszej misji, we' udzia! w akcji

warzyszenia znika wskazanej przez Ciebie lub (je&li jej placówce kulturalnej w Polsce (darowizna awowo, tzn. do 350 z!otych rocznie). Dzi#kujemy. Stowarzyszenie Edukacji i Post#pu STEP ul. Radzi!owska 5 m. 1 03-943 Warszawa NIP 113-23-13-765 numer konta: 69 1370 1037 0000 1701 4021 5100 w banku BISE SA III O. Warszawa (w tytule wp!aty: „sztuka kr%"y”) Prowadzimy te" sprzeda" wysy!kow% „Tytu!u roboczego” w cenie 9 z!otych/ egz. (w tym numery archiwalne). Wysy!ka poczt% zwyk!% w cenie numeru. Zamówienie mo"na z!o"y$ mejlowo: zuk@zuk.neostrada.pl lub telefonicznie (22) 617 68 06, 0 601 39 02 05

wARTo otworzy" si$ na sztuk$!

tytul_roboczy3b_podzial.indd 90

04/11/14, 12:08:20 AM

pomoc

projekt

pytanie

portret

praca

pami!"

pocz#tek

dzi$kujemy naszym partnerom i przyjacio#om we wish to thank our partners and friends szczególne podzi(kowania dla

Robert Kawka

Muzeum Techniki

Robert K#os

i Pana Dyrektora Jerzego Jasiuka

Janusz Kobyli"ski Zuzanna Krygiel

ALE OKAZJA MEDIA

Eryk Kulm

Arctic Paper Polska Sp. z o.o.

Magda Lipska

Ma#gorzata Barczyk

Maga

Maria Bia#ek

Jaros#aw Niewodzki

Ewa Bieli"ska

Joanna Pawlu$kiewicz

Dorota Binkiewicz

Katarzyna Rozmuszcz

Business Centre Club

SPEC S.A.

Zbigniew Chmielewski

Paulina Stycze"

Szymon Cygielski

Dawid Szablewski

Bia#o Czerwona

Teatr Scena Prezentacje

Centrum Sztuki STUDIO im. St. I. Witkiewicza

Joanna Urbanek

Marek D)browski

Borys Wi(zowski

Wiera Ditchen

Iza Wojciechowska

Adam Gut

Krzysztof Wojciechowski

Wika Husarzewska

ZREW S.A.

podzi$kowania

Galeria Zaoczna

tytul_roboczy3b_podzial.indd 91

Green Gallery

podzi(kowania dla rmy Press-Service

Gutek Film

Ogólnopolska sie& dystrybucji i promocji prasy

Marek Je!ewski

www.press-service.pl

Piotr Joël

biuro@press-service.pl

04/11/14, 12:08:21 AM

creative dreams away from home: www.okidoki.pl

tytul_roboczy3b_podzial.indd 92

04/11/14, 12:08:22 AM

montujesz? darmowy program do monta&u lmów

znajdziesz na

www.avid.com/freedv

Us#ugi o!wietleniowe Piotr Joel tel. (22) 617 74 82 0 602 24 06 72

tytul_roboczy3b_podzial.indd 93

04/11/14, 12:08:23 AM

specjalistyczny sklep fotograczny najwi(kszy wybór czarno-bia#ych lmów chemii i papierów akcesoria ciemniowe, archiwizacyjne i fotograczne materia#y specjalistyczne

laboratorium fotograi CZARNO-BIA'EJ prace wykonywane pod powi(kszalnikiem do formatu 100x70 cm kadrowanie, przys#anianie, do$wietlanie, bia#e i czarne ramki, sepiowanie, us#ugi specjalistyczne oprawa zdj(& na wystawy i do prac dyplomowych: podklejanie i laminowanie

sponsorujemy wystawy fotograczne zni&ki dla studentów i uczniów fotograi ul. Ho!a 9, 00-528 Warszawa tel./fax: (0 22) 621 40 07 e-mail: info@czarno-biale.pl www.czarno-biale.pl

tytul_roboczy3b_podzial.indd 94

04/11/14, 12:08:25 AM

ALE OKAZJA MEDIA reklama wielkoformatowa

02-605 Warszawa ul. Ursynowska 44 Tel./ fax 022 844 38 36, 844 37 07 e-mail: robert@mgp.pl www.mgp.pl

tytul_roboczy3b_podzial.indd 95

04/11/14, 12:08:28 AM

krystynka zamiast i$" do kina zrób swój w%asny lm!

Otwarte Warsztaty Filmowe

dubel

dla m!odzie"y w dowolnym wieku od lat 7 do 107

klaps

w cenie biletu* do kina proponujemy czterogodzinne warsztaty we wspó!pracy z do#wiadczonymi lmowcami poznasz tajniki sztuki lmowej, wymy#lisz i zrealizujesz w!asny lm przyk%adowe tematy przewodnie: >> spojrze" na $wiat inaczej szukanie nowych punktów widzenia rzeczywisto$ci >> portret miasta ró&ne sposoby opowiadania o miejscu >> memo osoby, miejsca, sprawy godne zapami!tania

tytul_roboczy3b_podzial.indd 96

W roku 2005 planujemy festiwal etiud powsta!ych podczas warsztatów program i czas trwania OWF dopasowujemy do zainteresowa$ uczestników – od 4 godzin do sta!ych cyklicznych zaj%& kontakt: Stowarzyszenie Edukacji i Post%pu STEP ul. Radzi!owska 5 m. 1 03-943 Warszawa zuk@zuk.neostrada.pl tel. (22) 617 68 06, 0 601 39 02 05

praktikabel

bateraj

* cena minimalna skalkulowana dla grupy ok. 20 uczestników (np. klasa szkolna)

zoom

szwenk

04/11/14, 12:08:29 AM