The New Vision (Filipino)

Opisyal na Pahayagang Pangkampus ng Mataas na Paaralan ng Balugo | Dibisyon ng

Silangang Mindoro | Rehiyon ng MIMAROPA

TOMO XX BLG. 2 | Agosto 2023 - Abril 2024

#Boses ng Kabataan sa Patas na Pamamahayag

PANAGHOY SA DAGOK

ASF, mabilis na kumalat sa bayan ng Mansalay; Bangungot at pagkalugi ang dala sa bayan

Pagkalat ng African Swine Fever (ASF) sa Bayan ng Mansalay ang nagdulot ng bangungot sa mga magbababoy dahil sa pagkamatay at pagkaubos ng kanilang mga alaga na naging sanhi ng kanilang pagkalugi.

Binalot ng hinagpis ang nasabing bayan dahil sa dalang silakbo ng ASF na naglibing sa tinatayang 2,371 na baboy na nanggaling sa iba’t ibang magbababoy ng Mansalay.

Humigit kumulang 243 na magbababoy ang naapektuhan ng nasabing ASF sa pamayanan ng Mansalay.

Unang nakitaan ng sintomas ng virus ang 11 na inahin at 52 biik na namatay sa Brgy. Wasig at Roma noong Oktubre 6, 2023.

Agad na umaksyon ang kawani ng Municipal Agriculture Office sa tulong ng Local Government Unit upang pigilan ang pagkalat ng virus sa pamamagitan ng pagkuha ng blood sample sa mga baboy at pagpapatupad ng mga checkpoints.

Nagsagawa ang Task Force ng ASF checkpoints sa hangganan ng Roxas, Mansalay, at Bulalacao upang makontrol ang pagpasok ng mga baboy sa loob ng bawat

barangay at bawasan ang banta ng sigalot.

Ayon sa ilang magbababoy, maaaring dahil sa paglalabas-pasok ng kanilang mga baboy sa mga kalapit na bayan ang naging sanhi upang mahawaan ang kanilang mga alaga, dagdagan pa ng pakikipaghalubilo ng kanilang mga inahin sa baboy.

Batay sa Mansalay ASF

Outbreak Response update, 1,216 na baboy ang namatay dahil sa ASF at 1,155 ang pinatay dahil sa pagpositibo sa test mula noong Oktubre 6, 2023 hanggang Enero 16, 2024.

Nangunguna ang Brgy. B. Del Mundo sa may pinakamataas na bilang ng naapektuhan sa pamayanan ng Mansalay na may apatnapu’t isa (41) na magbababoy ang apektado, 234 na baboy ang namatay, at 336 ang pinatay dahil sa outbreak ng ASF, ayon sa datos ng

Department of Agriculture.

Inaasahan na mabibigyan ang mga apektadong magbababoy ng tulong pinansiyal mula sa local at nasyunal na ahensiya ng pamahalaan.

P200M lugi dahil sa El Niño; 100% anak ng magsasaka, nanlumo

NASYUNAL

ELLEN M. DE LUNA

pektado ng El Niño ang mga mag-aaral na anak ng magsasaka sa bayan ng Mansalay dahil sa malawakang pinsala sa pananim na umabot sa halagang humigi’t kumulang P200 milyon batay sa datos na nakalap ng Mansalay Municipal Agriculture Office.

Kabilang sa mga naapektuhan ang 453 magaaral ng Balugo National High School (BNHS) katumbas ng kalahating porsyento ng kabuuang bilang ng mga magaaral sa naturang paaralan.

Naakpektuhan ang nutritional status ng karamihan sa mga mag-aaral dulot ng kakapusan sa pagkain.

Maliban dito, nagkaroon din ng pagkaantala sa edukasyon bugso ng kakulangan sa pinansyal dahil sa tagtuyot at mataas na heat index na nagdudulot ng iba’t-ibang sakit.

Sundan sa Pahina 04

Bilang ng Baboy na naapektuhan ng ASF mula Okt. 6, 2023 hanggang Enero 16, 2024.

1,216

1,155

Ang impormasyong nakalap ay mula sa ulat ng Tanggapan ng Pambayang Pagsasaka ng Munisipalidad ng Mansalay

JUSTINE G. FABELLAR

MUNISIPALIDAD

Namatay dahil sa pagkakaroon ng ASF Virus

Semana Santa ‘24

KUWENTO sa LOOB

Kasuotan

KATHLEEN B. MEREZ

GUHIT NI ERNIE RAMOS

GUHIT

SBilang ng mag-eenrol sa SHS ng Balugo NHS, tumaas

iyamnapung porsyento (90%) sa kabuuang bilang

na 166 na mag-aaral mula sa Grade 10 ang gustong manatili pa rin sa Balugo NHS upang maipagpatuloy ang kanilang Senior High School, ayon sa pinakahuling sarbey na isinagawa ng TNV.

Napili ng mga magaaral mula sa Grade 10 ang paaralang Balugo NHS upang dito ipagpatuloy ang kanilang pag-aaral sa Senior High School sa kadahilanang malapit lamang ito at sa polisiyang ipinapatupad ng eskwelahan na “Zero Collection”.

Ayon kay John Mark B. Aparicio , isang mag-aaral ng BNHS mula sa 10Garnet , “ mas mainam na maipagpatuloy ko ang aking pag-aaral sa Senior High School sapagkat walang binabayaran dito at hindi rin gasinong mahigpit pagdating sa pagsusuot ng uniporme”.

Matagal nang hindi naghihigpit sa uniporme ang eskwelahan sapagkat sumusunod ito sa DepEd Order No. 065 s.2010 o ang hindi mandataryong pagsusuot ng uniporme sa mga mag-aaral sa lahat ng pampublikong paaralan.

“Mag-stay lang po ako dito sa BNHS kasi madali lang ang pagpoproseso sa pag-eenrol at isa pa, nasa harapan lang ng aming bahay ang paaralan” , saad ni Justine G. Fabellar, isang mag-aaral din ng 10 - Ruby.

“Considering the learning experiences, kahit parang kulang ang mga pasilidad sa isports gaya ng basketball court, pipiliin

ko pa rin ang Balugo NHS kasi dito ang mga barkada ko. Masaya ako kapag nakakasama ko sila”, ayon kay Renzo B. Solabo ng 10- Garnet.

“ Mas gusto kong lumipat sa private school, sa JPC. Kasi , mas advance ang mga pasilidad doon kung saan mahahasa ang ICT skills ko”, sabi ni Abegail G. Villarosa ng 10Diamond.

Mula sa 90% magaaral sa Grade 10, ang 67.45% nito ay mag-eenrol sa Academic Tracks, habang ang natitirang 22.55% naman ay sa Accountancy, Business , and Management (ABM).

Samantala, ang 10% mula sa kabuuang bilang ng Grade 10 ay nagbabalak na lumipat sa Fe del Mundo National High School upang kumuha ng Technical Vocational Livelihood Strand.

Dahil dito, positibo si Gng. Analiza P. Atienza , Ph.D, ang SHS coordinator ng nasabing paaralan na ang bilang ng mag-eenrol sa Senior High School ay maaari pang lumobo sa ginawang sarbey kung isasaalang-alang ang iba pang mag-aaral mula sa ibang paaralan na mageenrol sa BNHS.

ina Gng. Anna Liza F. Atienza, Teacher lll, Gng. Ma. Atellah M. Pagcaliwagan, Master Teacher I at G. Reynaldo G. Fabellar, Head Teacher lll ay pinarangalan ng DANGAL NG LAHI Commission, Nob. 28

Tinanggap nila ang Dangal Lahi Awards sa Arctic Roam Waterfront Hotel and Casino, Salinas Drive Cebu City.

Si Gng. Pagcaliwagan, Master Teacher I ay tumanggap ng karangalan bilang Philippines’ Exemplary Public Teacher and Outstanding Dedicated Educator of the Year dahil sa kaniyang ipinakitang kahusayan sa larangan ng pagtuturo.

Samantalang si Gng. Atienza,Teacher lll ay hinirang bilang Philippines’ Innovative and Outstanding Senior High School Educator of the Year sa angkin niyang S

NPARA SA MGA SUSUNOD NA HENERASYON

DepEd’s 236K trees: BNHS, nagbahagi ng 62 puno

akilahok ang Balugo National High School (BNHS) sa proyektong simultaneous tree planting na may layuning paunlarin at pangalagaan ang kapaligiran at nakapagtanim ng 62 punla, Dis. 6.

Ayon kay DepED Secretary Sara Z. Duterte noong Nob. 17 na magkakaroon ng Memorandum patungkol sa asynchronous na pagtatanim ng puno na lalahukan ng 47,678 publikong paaralan na kung saan ang bawat paaralan ay magtanim ng hindi bababa sa limang puno.

“The project provides a unique educational opportunity for students to actively participate in tree planting activities, fostering a deeper understanding of environmental issues and promoting conservation efforts through hands-on learning the practical application of environmental concepts, students will develop a strong sense of responsibility towards the environment”, saad sa Memorandum.

Pinangunahan ito ni Dr. Gerald H. Culla, punong guro, katuwang ang mga head teachers na sina Gng. Marygen

Gayundin, si G. Fabellar, Head Teacher lll ay pinarangalan bilang Philippines Most Outstanding Public Educator Servant and Excellence in Leadership Award.

Hindi man siya nakadalo sa personal niyang dahilan ay lubusan pa rin niyang ikinatuwa ang gantimpalang natanggap.

Nakuha nila ang tropeyo, medalya at sertipiko na naglalaman ng kanilang larawan.

Ayon kay Dra. Vicky Cadilag , Chairman ng Dangal ng Lahi Awards-Luzon Chapter “Ang Dangal ng Lahi Awards Committee ay binubuo ng mga lupon ng propesyonal sa iba’t ibang larangan upang bigyan ng karangalan ang mga Pilipino sa kanilang kahusayan at kadakilaan”.

“Unang-una, inaalay ko ang nakamit na karangalan

Gatalio, G. Marlon Branzuela, G. Reynaldo G. Fabellar, G. Arnel M. Anastacio at ng ibang mga boluntaryong guro na sina Gng. Marittes Grado, Gng. Anna Marie Galang, Bb. Rubelyn Fajilagutan at Bb. Joan Sioco. Katuwang rin ang 25 boluntaryong mag-aaral mula sa Supreme Secondary Learner Government (SSLG), Technology and Livelihood Education (TLE) club, Youth for Environment in School (YES-O), Boy/Girl Scouts of the Philippines (B/GSP).

Bago pa man maganap ang nasabing aktibidad, nakipag-ugnayan na ang DepEd Regional Office (RO) sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) para kunin ang mga punla para sa bawat rehiyon. Alinsunod ito sa DepEd Memorandum of Agreement ng Bise Presidente, DENR, at DepEd para sa programa na pinamagatang

‘No

Permit, No Exam’, pinawalangbisa; Magulang sa BNHS sang-ayon pero nangangamba

Nakasaad sa RA No. 119841 na lahat ng pribado at pampublikong institusyon na pang-edukasyon ay kinakailangang tumanggap at payagan ang mga mahihirap na mag-aaral na kumuha ng nakatakdang periodic at final examinations.

Saklaw din nito ang pangunahing institusyon na pang-edukasyon o K to 12, institusyong mas mataas sa edukasyon, at ng institusyong teknikal-bokasyonal.

Nasabi parin ng ilang mga magulang na suliranin din ito dahil sa mga dokumentong kailangan ipasa sa DSWD. “Pabor ako kasi malaking tulong yan sa mga parents and students, kasi paano naman yung mga students na gustong makatapos, pero walang gaanong kakayahan na makapagbayad agad ng tuitions at

contributions dahil lang sa no permit no exam policy na yan, mapipilitan silang mag-quit?

PRINCE CJ M. ARCEMO

na nagtatanim ng punlang dalandan kasama ang dalawang opisyales ng SSLG bilang makiisa sa adhikain ng DepEd’s 236k trees.

CARL BRANZUEA

MARLON P. BRANZUELA

KATHLEEN B. MEREZ

NASYUNAL

Sa isang makasaysayang hakbang ng Department of Education (DepEd), nabawasan ang pasanin ng mga guro sa Balugo National High School (BNHS) sa mga admin tasks. Ang kamakailang pagpapatupad ng Deped Order No. 002 ay nagdulot ng kasiyahan at tuwa sa mga guro, dahil ang kanilang atensyon ay maari na lamang nakatuon sa pagtuturo.

Dahil sa pagtanggal ng mga responsibilidad sa administrasyon, ang mga guro sa BNHS ay maaaring maglaan ng kanilang oras at enerhiya sa pagbibigay ng de-kalidad na edukasyon sa knilang mga estudyante.

Ang pasyang ito ng DepEd Secretary at Bise Presidente Sara Duterte ay inaasahang magpapahusay sa kalidad ng pagtuturo at magbibigay ng mas epektibong kapaligiran sa pag-aaral.

Upang suportahan ang hakbang na ito, plano ng DepEd na humikayat ng mga 20,000 guro at 10,000 administradong tauhan na siyang mag-aasikaso sa mga gawain na dati’y iniatang sa mga guro.

Bukod pa rito, maglalaan din ang DepEd ng pondo para sa mga Gastos sa Pangangasiwa at iba Pang Operasyon ng mga paaralan, upang magkaroon sila ng mga kinakailangang tauhan sa suporta.

Ilan sa mga admin tasks na aalisin sa mga guro ay ang administrasyon ng mga tauhan,

pag-aalaga sa mga pasilidad ng paaralan, pangkalahatang suporta sa administrasyon, pamamahala ng pondo, pamamahala ng mga record, pag-aasikaso ng feeding program, paghahanda sa mga panganib dulot ng sakuna sa paaralan, at iba pang mga programa.

Ang mga tanggapan ng mga School Division (SDOs) ay inatasang ipatupad ang pagkakasama-sama ng mga paaralan at magtatalaga ng karagdagang tauhan sa administrasyon para sa mga pinagsama-samang paaralan. Layunin nitong mapabuti ang mga operasyon at gamitin nang maayos ang mga magagamit na panustos.

Malugod na tinatanggap ng BNHS, kasama ng iba pang mga paaralan, ang mahalagang pagbabagong ito . Hindi lamang nabawasan ang pansinin ng mga guro kundi pinahusay din nito ang kanilang kakayahan na magbigay ng de-kalidad na edukasyon sa kanilang mga estudyante.

Gob. Bonz, Namahagi ng ‘Cash Incentives’ sa mga guro ng Mansalay District

DISTRITO

Nng

Batay sa Resolusyon Blg. 1372022 “An ordinance Providing Monetary Incentives to All Public Elementary and High School Teachers to be Granted during the Celebration of Teacher’s Day every October 5 of each year,” nagkaloob ang pamahalaang panlalawigan ng halagang Php 2,000 bawat guro noong Nobyembre 29. Binigyang pasinaya ni Gobernador Dolor ang mga lupon ng guro mula sa distrito ng Mansalay. Kinilala niya ang sakripisyo at paghihirap ng mga guro sa mga pagsubok kaakibat ng kanilang propesyon. Maliban sa mga insentibo, inilatag niya ang ilang mga proyekto ng

10M inilaan para sa rehabilitasyon ng ‘Slope Protection’

“Sa Wakas! “ Ito ang nasambit ng mga guro at mga magulang sa Balugo NHS matapos ang isinagawang Slope Protection at paglalagay ng kongkretong kanal na may tabon na bakal paikot ng paaralan na pinunduhan ng halos sampung milyong piso. Okt. 25.

Sa ikatlong pagkakataon na pag-uulit ng plano, mula sa Stone Masonry Retaining Wall, ginawang Structural Concrete at sa dakong huli naging Construction of Slope Protection with Drainage ang proyekto.

Pinunduhan ng A-Teacher Party List at isinakatuparan ng AIDFELART Construction sa pangunguna ni Engr. Elmer Caring at paggabay ni Engr. Aida G. Malubay ang naturang proyekto na iginuhit at ginawan ng plano ng Department of Public Works and Highways (DPWH) sa pamamahala ni Engr. Emmanuel Manalaysay, OIC-Ass. District Engineer.

Matatandaang ang anim na silid-aralan sa ibabang bahagi ng bundok ay halos matabunan ng lupa, ang dalawang two-storey building na may anim at walong silid ay nasa panganib na rin ng land slide , ang isa pang gusaling may tatlong silid-aralan ay may

mga bitak na sa dingding at mga sahig na sa kabuuan, kung hindi maagapan ay tuluyang hindi na magiging ligtas ang buong paaralan para sa mga mag-aaral at mga guro.

Sa tulong ni Konsehal Leo Macaraeg, nakatalaga sa Komite ng Edukasyon sa bayan ng Mansalay, ang mga liham-resolusyon na humihingi ng agarang tulong ay nailapit kay Congressman Alfonso Umali at nahanapan ng pondo sa A Teacher Party List.

“Sunod -sunod ang malalakas na ulan. Dahilan upang lumambot ang lupa at makapagdulot ito ng malawakang pagguho sa paaralan, wala akong alam kung sino ang maaring makatulong sa problemang kinahaharap natin ngayon.”ani G. Rey G. Galang, pangulo ng Samahan ng mga Guro at Magulang, taong 2022 pagkatapos ng bagyong Quinta at habang ang buong bansa ay sumasailalim sa COVID-19 pandemic.

Kuwento sa loob ng Agham at Teknolohiya // Pahina 14-15

Gusali ng Balugo NHS ang napoprotektahan ng slope protection na ipinagkaloob ng A Teacher Partylist

porsyentong populasyon ng BNHS hindi na nababahala.

Nakalapan ng TNV

pamahalaang panlalawigan na ang hatid ay magandang benepisyo sa mga tagaMindoro. Kasama sa nabanggit na proyekto ang pagtatayo ng Camping Site ng Boy scout at Girl scout sa Cabalwa, Mansalay, Oriental Mindoro.

Kasama rin ang dalawang palapag na dormitory sa harap ng tanggapan ng DepEd Oriental Mindoro sa Calapan na magiging libreng tulugan para sa mamamayan na walang matulugan.

Dumalo rin sa aktibidad ang iba pang mga opisyal tulad ni DepEd OrMin

SDS Maria Luisa Servando, PhD, CESO VI, Board Member Atty. Roland Ruga, Mansalay

Sa kanyang mensahe ,

ni SDS

ang

ng

Kagawaran ng Edukasyon sa pagpapahatid ng de-kalidad na edukasyon sa mga magaaral ng Oriental Mindoro. Nagpasalamat naman si Jerry Varona, Punong-guro ng B. Del

UMUKIT NG KASAYSAYAN

Katutubo, nanguna sa pagkakonsehal; Soriano, kinilala bilang bagong Kapitan

Nakuha ni Noel Trajico ang unang pwesto na may 419 kabuuang boto mula sa higit 1600 rehistradong mga botante sa barangay at may lamang na 32 boto kay Ruel Ascaňo na nakakuha ng pangalawang pwesto.

“Nagkaisa ang aming grupo sa Sitio Quinomay at napili nila ako na maging kandidato at di naman nila ako binigo dahil solid ang boto nila sa akin kaya ako ang nanguna”, pahayag ni Trajico.

Binanggit rin niya na sa tulong ng kanyang asawang si Mila, boluntaryong guro sa Kilapnit Elementary School, ay nagkaroon siya ng lakas ng loob upang pagsilbihan at maging boses ng mga katutubong mangyan. Sa kabilang banda, naluklok bilang bagong Kapitan ng barangay ang first timer na si Michael Angelo Soriano matapos higitan ang boto ng kasalukuyang nanunungkulan, Sergio Glori, at ang dating konsehal, Lalyna Caducio sa botong 540.

Itinalaga sina Trajico at Ascaňo sa Committee on Agriculture at Committee on Education. Samantala, kabilang rin sa mga nahalal na konsehal sina Clemente Soriano, may 380 na boto, ngayon ay may hahawak sa Committee on Appropriation; Rolly Fabellar at Gilbert Francisco na may 370 parehong boto na ngayon ay nakatalaga sa Committee on Rules and Ethics at Committee on Peace and Order; Dianita Cedamon, may 364 boto, namamahala ng Committee on Health; Marcelino Galiga,

LEYCIA G. GENIZA

a kauna-unahang pagkakataon, nahalal at nanguna bilang konsehal ang isang katutubong mangyan sa Brgy. Balugo, Mansalay, Oriental Mindoro sa halalan na ginanap noong Oct. 30 sa Juan Arcemo Elementary School.

LEYCIA G. GENIZA

NASYUNAL

PAARALAN

KOMUNIDAD

HINAY LANG! Mabusising pagnag-aaralan ni Bb. Sheevah M. Marciano(Admistrative Officer 1 ) ang paggawa

dokumento sa Wins sa unang pagsabak niya sa bagong gampanin. RONIEL M. ORFIANO

PRINCE CJ M. ARCEMO

Vice Mayor Shernan Gamol, at B. Del Mundo Brgy. Captain Armando Samarita.

pinasalamatan

Servando

suporta

Pamahalaang Lalawigan sa

Mundo Elementary School, sa ngalan ng mga guro ng Mansalay District sa pamahalaang lalawigan bago natapos ang aktibidad na may photo opportunity.

KAYLA A. RONDAEL

Matatandaan na karamihan sa mga mamamayan ng Mansalay ay pagsasaka ang pangunahing pinagkukunan ng kabuhayan. Sa kasalukuyan sila ay nakararanas ng malaking problema dulot ng napakainit na panahon at kakulangan sa patubig na naging dahilan ng pagkalugi sa kanilalang pananim.

Ayon sa Mansalay Municipal Agriculturist, Jemalie Fajutnao , 70 porsyento ng kabuuang pananim sa bayan ng Mansalay ang nasalanta dulot ng napakainit na panahon kabilang ang mga taniman ng palay, saging, niyog, abokado, kamote at gulay.

“Hindi maganda ang produksiyon ng butil ng palay, maraming ipa at walang suporta ng tubig. Ang karaniwang ani ko noon na 120 kaban ay bumaba na lamang sa 40 kaban bunga ng El Niño”, ani Vicente Tamayo, magsasaka sa bayan ng Mansalay.

Pahirapan ang tubig sa lugar lalo’t bihira ang pag-ulan dulot ng tagtuyot at

limang barangay lang ang sineserbisyuhan ng National Irrigation Administration (NIA) kaya’t nagdeklara na ng State of Calamity ang bayan ng Mansalay.

Ayon kay Gob. Humerlito “Bonz” Dolor, hindi pa nararamdaman ang epekto ng El Niño sa suplay ng bigas sa probinsya ngunit aminado siyang nakaaapekto ito sa suplay ng ibang pananim gaya ng melon at sibuyas.

“Nagpo-produce ang bayan ng Mansalay ng tons of melon, but because of El Niño , yong posibilidad ng pag-export, kung hindi man tuluyang mawala, mababawasan”, ani Dolor.

Naghanda na ng ayuda ang Local Government Unit (LGU) bukod pa sa planong magdagdag ng irrigation facilities at nagbigay na rin ng binhi ang Department of Agriculture at iba pang ahensiya para makapagtanim ang mga magsasaka , oras na matapos ang tagtuyot.

Magbibigay ng tulong ang Survival Recovery(SURE) sa pamamagitan ng pagpapautang sa mga lihitimong magsasaka ng 25,000 na babayaran sa loob ng tatlong taon na walang tubo at maghahandog din ng insurance ang Philippine Crop Incorporation Company(PCIC).

DENUMERO

ng kabuuang pananim sa bayan ng Mansalay ang nasalanta ng El Niño.

NAKAGUGULAT

BNHS wagi sa Drum and Lyre Competition; Ipinamalas ang ‘Dual Baton Roll at Blindfolded Lyre’

DTinugtog nila ang kantang “The Night” ng nakapiring habang ang mga majorettes ay nagsasagawa ng dual baton roll na naging isa sa mga tampok ng pagtatanghal.

Binigyan rin nila ng importansya ang iba’t-ibang uri ng tao sa Mansalay nang sila ay inilarawan ng ilang mga estudyante habang tinutugtog ng banda ang Mansalay Hymn.

Bilang gantimpala, nakatanggap ang kanilang banda ng Php 50,000 sa pagiging kampeon, Nob. 25 sa Mansalay Sports Entertainment Education and Evacuation Center (SPEC).

Sa limang paaralan na nagtagisan, nakakuha sila ng 92% kabuuang marka, sapat upang makuha ang kampeonato. Samantala, nakamit naman ng Fe Del Mundo National High School ang unang pwesto sa

ual baton at blindfolded lyres ang hindi kapani-paniwalang twist na ginawa ng Balugo National High School drum and glockenspiel band na naging dahilan upang sila ang tanghaling kampeon sa Drum and Lyre Competition sa ginanap na ikawalong Mangyan Festival.

markang 89.5% at tumanggap ng Php 35,000, nakuha din ng Don Pedro High School ang ikalawang pwesto sa markang 83.03% at tumanggap ng Php 15,000.

Tumanggap rin ang Manaul High School at Mansalay Catholic School ang tig Php 10,000 bilang consolation prize.

Nagsilbing hurado sa kumpetisyon sina G. Henry Henerato, Focal Person of Tourisim Unit, Darwin Sarabia, LGU Bulalacao in Culture and Arts at Rodel Cruzado, Composer/Musician, Painter at Performer ang naging punong hurado.

“Magagaling lahat pero may ilan na nagpokus sa choreography at hindi nabigyang pansin ang musicality kaya ang aming desisyon ay batay sa kanilang performance”, pahayag ni Cruzado bago ianunsyo ang panalo.

Inumpisahan

Agricultural and Biosystems Engineers Licensure Examination ‘23,

Bautista, Canilang, pasado sa Board Exam; BNHS, pinatunayan na kayang makipagsabayan

Lisensyado na! Nakapasa sa Agricultural and Biosystems Engineers Licensure Examination (ABELE) sina Engr. Jahzel Keilah Marie A. Bautista at Engr. Christian Jay R. Canilang, dating mag-aaral ng Balugo National High School (BNHS), kaya’t may rate ang paaralan na 2 out of 2 o 100 porsyento.

“In terms of preparations for the board exam, I think consistency and patience ‘yong naging susi para makapag-review ako nang maayos, I’ve set schedule sa mga dapat kong aralin, sagutan, and mga kailangang i-memorize. Be true to your goal, and most of all, pray”, pahayag ni Engr. Bautista.

Matatandaang nagtapos si Engr. Bautista bilang balediktoryan ng kanilang batch sa BNHS at nag-aral ng kolehiyo sa Mindoro State University (MinSU).

Sa kabilang banda, nakakuha naman ng passing rate na 62.50 porsyento ang Mindoro State University (MinSU) katumbas ng 15 mula sa 24 na kumuha ng pagsusulit.

Inanunsyo ng Professional Regulation Commission (PRC) na may rating na 33.41 porsyento ang nakapasa sa buong bansa, katumbas ng 516 mula sa 1,841 na kumuha ng ABELE na galing sa Board of Agricultural and Biosystems Engineering sa NCR, Baguio, Cagayan de Oro, Cebu, Davao, Koronadal, Legazpi, Lucena, Rosales, Tacloban, at Tuguegarao.

Ginanap ang eksaminasyon noong Setyembre 14-15, taong 2023, at matapos ang dalawang araw ay inilabas ang resulta nito.

KATHLEEN B. MEREZ

MUKHA NG TAGUMPAY. Bakas ang kagalakan sa mukha ng bawat miyembro ng Balugo NHS Drum and Glockenspiel Band nang ianunsyo ang kanilang grupo bilang kampeon sa Drum and Lyre Band Competition kaugnay ng pagdiriwang ng 8th Manyang Festival.

TANGLAW NG MANSALAY

NATHALYN F. PATNON PAARALAN

PAARALAN

Mula sa Pahina 01

KATHLEEN B. MEREZ ENGR.CANILANG

BAUTISTA

LEYCIA G. GENIZA

PBong Go, kinilala bilang ‘Adopted Son’

ANG PAGBABALIK

ng lalawigan

inarangalan si Senator Christopher “Bong” Go sa araw ng pasasalamat ng Oriental Mindoro, isang makabuluhang kaganapan sa loob ng taunang Mahaltana Festival, na nagdiriwang ng anibersaryo ng pagkakatatag ng lalawigan, Nob 25. Sa nasabing okasyon, pinarangalan si Go bilang “Adopted Son” ng probinsya, isang pagkilalang kinumpirma sa nagkaisang pagpasa ng Resolution 6828 sa standard session ng 11th Sangguniang Panlalawiga. Pagkatapos ng seremonya, bumisita siya sa bayan ng Bansud para dumalo sa inagurasyon ng bagong Super Health Center.

Ang selebrasyon ay ginanap sa Balai Mindoro Event Center sa Calapan City at dinaluhan din ng 406 Punong Barangay at SK

chairpersons, 15 bise alkalde dalawang kongresista at miyembro ng Sangguniang Panlalawigan na nagpapakita ng mayamang kultural na pamana ng lalawigan.

Binuksan ni Go ang kanyang talumpati sa pamamagitan ng pagbibigay-diin

to ang ating pagbabalik. Paigtingin natin ang espiritu ng pagsusulat sa pamamagitan ng campus journalism sa loob ng tatlong taon,” sabi ni Dr. Gerald H. Culla, punong-guro, sa panahon ng 2023 School-Based Training on Campus Journalism ng Balugo National High School (BNHS), Disyembre 16-18.

Ang The New Vision (TNV), ang opisyal na pahayagan ng BNHS, ay inihayag na kampeon sa Mansalay District Schools Press Conference (MDSPC) matapos ang pagkopo ng 10 na kampeonato sa mga indibidwal na paligsahan sa pagsusulat at 2 sa mga grupo na paligsahan.

Mula sa 193 mga mamamahayag na kalahok mula sa distrito, 24 mula sa TNV ang nakasiguro ng puwesto para sa iba’t ibang kategorya sa Division Schools Press Conference (DSPC) tulad ng News Writing, Feature Writing, Sport Writing, SciTech Writing, Copyreading and Headline Writing, Editorial Cartooning, Pagsulat ng Balita, Pagsulat ng Lathain, at Pagsulat ng Balitang Isports.

Kasabay ng mga indibidwal na kategorya na ito, ang TNV ay magrerepresenta sa DSPC Radio Broadcasting

(Filipino) at Collaborative Writing and Desktop Publishing (English) na paligsahan.

Lima ang mga sekundaryang paaralan na lumahok sa MDSPC kabilang ang Don Pedro High School, Fe Del Mundo National High School, Manaul National High School, Mansalay Catholic High School, at ang host na paaralan na BNHS, Disyembre 9-10.

Apat na mga tagapayo ng paaralang pampahayagan at mga mamamahayag ang nagsilbing mga hurado sa dalawang araw na kumperensiya, kabilang sina Bb. Hazelle Paulene Reamosio, G. Leo Gutierrez at Gng. Minerva Gusi, lahat mula sa Bongabong District at si G. Carl John Bryan L. Branzuela mula sa Mansalay District.

BLS, Isinabuhay ng mga Estudyanteng Sinanay

PRINCESS NICOLE O. SOLABO PAARALAN

Aktibong nakilahok ang mga estudyante ng Balugo NHS sa inilunsad na NSED noong Setyembre, 07. Ito ay nagsilbing daan upang magkaroon ng kamalayan ang mga estudyante sa kung ano ang mga dapat gawin kapag nagkaroon ng lindol o kalamidad.

Katuwang ni Gng. Zenaida B. Mendoza, SDRRM coordinator ang MDRRMO - Mansalay , sa pangunguna ni Vione Steven Sugcang.

Ipinakita sa drills ang agarang pagresponde ng mga 20 estudyante na sinanay ng MDRRMO officers upang magbigay ng BLS sa aaktong mga biktima pagkatapos ng isang malakas na pagyanig sa paaralan.

Mula sa Baitang 12- Twitter , isang estudyante ang natagpuang walang malay sa biranda ng kanyang klasrum. Hindi nakitaan ng pulso ang biktima kung kay ito ay agad na nilapatan ng CPR ni James Bryan G. Bautista , Baitang 11 rescuer.

sa Baitang 8-Venus ang nagkaroon ng matinding bali. Nilapatan naman siya ng splint upang maiwasang lumala pa ang

kaniyang kalagayan. Ito ay isinagawa ni Marvin Malupa, Baitang 11 rescuer.

Sa Baitang 9-Aster, may dalawang estudyante ang natagpuang sugatan. Isa sa mga ito ay kinakitaan ng sintomas ng pagsusuka at bali sa kanang binti. Samatala, isa naman ang naging biktima ng natumbang haligi ng gusali. Ang mga nasabing biktima ay nilapatan ng first aid gaya ng paglilinis ng sugat at pagbebenda ng grupo ng tagaresponde.

Pagkatapos ng drills ay nagkaroon ng feedbacking o assessment sa nasabing gawain. Sa huli, nagpasalamat si Mendoza sa mga nakilahok na mga estudyante at sa mga kawani ng gobyerno. Matapos ang pasasalamat , nag-iwan siya ng katagang

Korona ng tagumpay! Masigabong palakpakan at hiyawan ang natamo ni Ehravelle Insigne , Baitang 8-Mercury, nang tanghalin siyang Ms. Foundation Day 2024 sa husay sa pagrampa at galing sa pagsagot sa katanungan sa ginanap na 47th Balugo National High School Founding Anniversary.

Simula pa lamang ng kompetisyon ay agad na kinakitaan ng angas at husay sa pagrampa na kinagiliwan ng madla na naging tulay niya upang makamit ang korona.

Bukod sa titulong Ms. Foundation Day 2024, siya rin ang itinanghal na Ms. Dazzling Smile, Ms. Photogenic, Peoples’ Choice Award, Best in Warrior Attire, at Best in Long Gown.

Naging batayan ng mga hurado ang School uniform -10 porsyento, Tickets-20 porsyento, Production Outfit-10 porsyento, Warrior Outfit-20 porsyento, Gown-20 porsyento, at Question and Answer-20 porsyento.

Sa kabilang banda, bago pa man makapasok sa top 10 ang mga kandidata, nagbenta ng tiket ang bawat magulang ng kalahok ng ticket na nagkakahalagang P10.00 kada isa. Ang may pinakamalaking kita, anuman ang kanilang baitang, ay mapapabilang sa top 10.

Mula sa 25 kinatawan ng bawat seksyon, 10 lang ang nakapasok, kabilang sina Jovelyn Santillan, Baitang 8-SSC, Jersey Leigh Dela Vega, Baitang 8-Venus, Ehravelle Insigne, Baitang 8-Mercury, Shecainah Mainit, Baitang 8-Jupiter, Jillian Evangelio, Baitang 9-Aster, Lyca Jane Inocencio, Baitang 9-Daisy, Jeddiah Mea Tome, Baitang 9-Lily, Paulin Badar, Baitang 10-Diamond, Jewel Fernando, Baitang 10-Sapphire, at Marjorie Barangas, Baitang 10-Garnet.

Kinailangan munang maabot ng bawat

seksyon ang kota na nagkakahalagang P3000.00, at mula sa labis na kota nagkaroon ng kabahagi ang kandidata.

Napunta ang 15 porsyento sa kalahok at 50 porsyento naman ang napunta sa pagsasaayos ng multi-purpose hall ng paaralan . Habang ang 35 porsyento ay gagamitin ng creative team para sa mga materyales na gagamitin sa nasabing aktibidad.

Pakitang gilas ng mga guro. Itinampok din ng mga teaching at non-teaching staffs ng paaralan ang kanilang medieval attire , bago ang pambungad na mensahe ni G. Gerald H. Culla, punongguro ng BNHS.

Itinampok sa pagdiriwang ang gawang kasuotang pandigma na dinesenyo ni G. Ernie Ramos, guro ng MAPEH at tagapamahala ng okasyon.

Ginanap ang foundation day sa BNHS Hall, ika-11 ng Abril, taong kasalukuyan.

MAGPLANO PARA MANALO. Pinag-iisipang mabuti nina Ma. Nicole O. Amaro at Felomina Lyka P. Merez sa kung anong estilo o atake ang gagamitin sa pagbuo ng artikulo.

MICHO JAKE B. AGOHO

PROBINSYA

“Boy”

Ipinagpatuloy ni Go ang personal na pagkilala sa iba’t-ibang lokal na opisyal, kabilang ang mga alkalde,bise alkalde at mga kapitan ng barangay mula sa iba’t-ibang munisipalidad.

MA. NICOLE O. AMARO

DISTRITO

KATHLEEN B. MEREZ

MICHO

The New Vision

Opisyal na Pahayagang

Pangkampus ng Mataas na Paaralan ng Balugo

Balugo, Mansalay, Or. Mdo.

Tomo XXI Blg. 2

Punong Patnugot

Kathleen B. Merez

Lauren Joyce G. Gatalio

Ikalawang Patnugot

Natalyn F. Patnon

Leycia G. Geniza

Tagapamahalang Patnugot

Felomina Laica P. Merez

Balita

Prince CJ M. Arcemo

Lathalain

Charo Angel G. Famisaran

Kyla A. Rondael

Agham

Marjorie F. Galanga

Rowana Jane L. Geronimo

Isport

Justine G. Fabellar

Tagaguhit

Jairus Gian G. Mateo

Micho Jake B. Agoho

Maging MATATAG--- Ito ang isinusulong ng DepEd upang maging maunlad ang hinaharap ng bansang Pilipinas: Dapat mapagyaman ang kurikulum, mapaunlad pa ang istilo ng pagtuturo, mapangalagaan ang mga kabataang mag-aaral na pag-asa ng bukas at masuportahan ang mga tagapagpanday ng kinabukasanang guro. Ito ang nilalaman ng talumpati ni Bise Presidente at sekretarya ng kagawaran ng edukasyon, Sarah Duterte sa kanyang Basic Education Report 2024 noong Enero 25. MAke the curriculum relevant.

Kontributor/ Tagapagbalita:

Vince Ernest G. Fabellar, John Rey Fajilagutan, Stephany F. Galara , Princess Nicole Solabo, Avegail G. Villarosa, John Jerzel Retiza,Patric John A. Ascaño, John Mark Miran, Marian Gregorio, Lhanz M. Arcemo, Shalanie Miel lawis, Jazmane Delos Reyes, Timothy Mattew Taguba, Azzalea Denise Siscar,Ashley Nicole Osmeña.

Guro sa Filipino

Gng. Analiza F. Atienza, G. Jerry Gabutero, Bb. Christer D.Trajico

Mga Tagapayo

Gng. Ellen M. De Luna

Gng. Aiza M. Tambuon

G. Roniel M. Orfiano

G. Ernie F. Ramos

Consultant

Gng. Rosie M. Anastacio

Gng. Maureen E. Marquez

Ulungguro III

Arnel M. Anastacio

Punungguro

Dr. Gerald H. Culla

EDITORYAL LAYNER

Ang Kalayaan ay Pananagutan ng Bayan para sa Matuwid na Daan

ng mga Pilipino

Dapat makalikha ng mga mamamayang competent, job ready, aktibo at responsible. Sinusuri na ang Senior High School Program at isasakatuparan na ang MATATAG K-10 Curriculum sa taong 2024-2025 na huhulma ng mga bagong Pilipinong may disiplina, integridad, may malasakit sa kapwa at pagmamahal sa bayan. Ang Matatag na Kurikulum ay isang malaking hakbang upang mapabuti ng kalidad at kahusayan ng edukasyon na natatanggap ng ating mga mag-aaral. TAke bigger steps to accelerate the delivery of basic education facilities.

Sisimulan na ang DepEd DigiEd 2028 kung saan magiging school-wide WIFI connected na. Magkakaroon ng e-textbook, modernized assessment systems gamit ang computer-based methodologies. Ito ay naglalayong bigyan ang mga mag-aaral ng mas malawak at malalim na kaalaman sa iba’t ibang larangan. Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng iba’t ibang asignatura tulad ng Science, Mathematics, English, Filipino, at iba pa.

TAking good care of learners. Pinunduhan ng P210M ang Mental Health Program, ngayong taong 2024; isinulong ang Lusog Isip Kabataan Education, “MalayaAkongMaging” at Alternative Delivery Modes upang mapababa ang school drop-outs dahil sa teenage pregnancy at iba pang kadahilanan. Sa pamamagitan ng mga asignaturang tulad ng Critical Thinking at Research, tinuturuan ang mga mag-aaral na

Pagsulong

NDapat lang MATATAG

maging mapanuri at matalino sa pagharap sa mga suliranin at hamon ng buhay.

Give support to teachers. May 9,659 new teaching positions, 3,500 Administrative officer II positions, at 1,500 Project Development Officer I positions na nilikha para mapagaan ang mga gawain sa paaralan.

May Philhealth Konsulta Package, Personal Accident Insurance mula sa GSIS, ibinaba ang Hardship Index cut-off para sa Special Hardhip allowance, Scholrships, over time pay at iba pang mga benipisyo para sa mga guro. Ito ay ilan lamang sa mga nabanggit sa Basic Education Report 2024.

Sa kabuuan, prayoridad pa rin ng bansa ang pagpapaunlad ng edukasyon para sa magiging hinaharap ng bansa. Una sa lahat, hindi dapat kakikitaan ng negatibong impresyon ang mga kawani ng kagawaran, sa halip ay maging matatag upang harapin ang hamong hinangad gampanan-ito ang nakaangkla sa sinumpaang bokasyon.

Ang mga kabataang sasalubong sa agos ng pagsasanay at pagsubok ay dapat buong tapang na yakapin ang proseso sa tamang pagsunod. ”Education is about Making dreams come true.”

Ani DepEd Secretary Duterte. Hindi rin dapat paiiwan ang mga magulang sa pagkatuto ng mga makabagong inobasyon at mabilis na paraan ng komunikasyon upang magabayan sa tahanan ang mga anak.

At sa huli, tayong lahat bilang Pilipino ay maging MAtalino sa pagsinop ng kaalamang mayroon tayo, TAhimik na bansa ang hinahangad, nagsasarili at hindi nagpaaapi, TAgumpay ang laging inaasahan, walang negatibong isipang sisilang habang hinaharap ang masalimuot na pagbabago at dapat Gumagalang sa batas ng Maykapal at tuntuning inilalatag ng pamahalaan para maisulong ang programa ng pagbabago- ang Bansang Makabata at Batang Makabansa.

apakahalaga ng papel ng Sangguniang Kabataan (SK) sa pagpapalakas ng kapangyarihan at boses ng mga kabataan sa pamayanan. Pero, sa ilang mga lugar, tulad ng Balugo, nararanasan ang isang hamon na dapat agarang malutas upang masiguro ang epektibong pagpapatakbo ng SK. Ito ay ang pagkakaroon ng SK councilor na may kapangyarihang mag-release ng pondo para sa mga proyekto at programa ng SK.

Sa Balugo, maraming mga kabataan ang umaasa sa tulong at suporta ng SK upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan. Subalit, dahil sa kakulangan ng SK councilor na may kapangyarihang mag-release ng pondo, hindi nagiging ganap ang pagpapatupad ng mga proyekto at programa na inilatag ng SK. Ito ay nagdudulot ng pagkabahala sa mga kabataan na umaasa sa SK upang mabigyan sila ng kinakailangang suporta.

Ang pagkakaroon ng SK councilor na may kapangyarihang mag-release ng pondo ay isang mahalagang hakbang upang matiyak ang maayos na pagpapatakbo ng SK sa Balugo. Sa pamamagitan nito, magkakaroon ng isang opisyal na may sapat na kaalaman at kakayahan upang pamahalaan at i-release ang pondo para sa mga proyekto at programa ng samahan.

Kapag may kapangyarihang mag-release ng pondo, magkakaroon ng mas malaking pagkakataon para sa mga kabataan na maisakatuparan ang kanilang mga adhikain at mabigyan ng tamang suporta ang mga proyekto at programa na maghahatid ng positibong pagbabago sa komunidad. Ito ay magbubukas ng mga oportunidad sa mga kabataan para maipakita ng kanilang kakayahan sa pamamagitan ng aktibong paglahok sa mga proyekto at programa ng SK.

Gayunpaman, importanteng isaalangalang ang proseso ng pagpili ng SK councilor na may kapangyarihang mag-release ng pondo. Dapat itong maging malinaw at patas upang matiyak na ang napiling councilor ay tunay na may kakayahan at dedikasyon na maglingkod sa mga kabataan ng Balugo. Ang proseso ng pagpili ay mahalaga upang maiwasan ang korapsyon at pag-abuso sa kapangyarihan.

Hiling naming mga kabataan, na magkaroon ng SK councilor na may kapangyarihang mag-release ng pondo sa Balugo. Ito ay isang mahalagang hakbang upang mapalakas ang papel ng SK sa pamayanan. Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng tamang liderato at suporta, ang SK ng Balugo ay magiging isang instrumento ng pagasa at pag-unlad para sa mga kabataan at sa buong komunidad.

Dapat maaksyonan agad ang pagtatalaga ng mga SK kagawad upang magkaroon na ng kakayanang makapaglabas ng pondo upang maisakatuparan ang mga proyekto para sa mga kabataan .

LEYCIA G. GENIZA

STara! Kilos Na! vision

KATHLEEN B. MEREZ

a kasalukuyang panahon, bukambibig ng mga tao ang patuloy na pagtaas ng heat index, karamihan ang mga mag-aaral na tila’y walang ibang gusto kundi ang manatili na lamang sa loob ng kani-kanilang mga tahanan.

Sa Pilipinas, kung saan ang klima ay tropikal, ang heat index o damang init na kilala ring “apparent temperature” ay isang malaking hamon para sa mga estudyante, lalo na sa mga hindi nakakapag-aral sa paaralang airconditioned ang bawat silid-aralan.

Ang heat index ay nagdudulot ng iba’t ibang karamdaman sa ating katawan katulad na lamang ng heat stroke, dehydration, at iba pang health-related na mga sakit. Kaya naman, para sa mga estudyanteng hindi nag-aaral sa air-conditioned na paaralan, ang sitwasyong ito ay isang malaking balakid o isipin.

Ang init ng panahon ay maari ring makaapekto sa kakayahan ng mga mag-aaral upang magpokus at maging produktibo sa kanilang mga gawain sa paaralan. Ang mga

Pkabataan, na may mas mababang kakayahan upang mag-adapt sa matinding init kumpara sa matatanda ay lalong nanganganib.

Sa ngayon inaasahan ang mabilis na aksyon mula sa mga paaralan, komunidad, at pamahalaan. Ang paraang pag-attach ng air-conditioners o mga electricfan sa bawat silid-aralan, pag-adjust ng oras ng klase, at pagbigay ng sapat na tubig sa mga bata ay malaking tulong na rin upang sa gayon ay maiwasan ang pagkakasakit. Upang mabawasan ang init sa kapaligiran, ang mga komunidad at pamahalaan ay maaaring magpatupad ng mga proyekto katulad ng pagtatanim ng mga puno at pagpapalawak sa mga berdengespasyo. Ang mga hakbang na ito, bagaman simple,

ay maaring magkaroon ng malaking epekto sa kaligtasan at kaginhawaan ng ating mga estudyante sa harap ng patuloy na pagtaas ng heat index.

Huwag tayong maging manhid sa mga hinaing ng bawat isa, sa paaralan, komunidad, o sa pamahalaan man. Ang ating layunin ay ang magkaroon ng isang mas magandang kalagayan para sa kanila. Para sa akin, dapat na magkaroon ng pagbabago sa mga pasilidad sa paaralan tulad ng sapat na air-conditioning at pagbibigay ng malinis na tubig. Sa pamamagitan ng pagkakaisa at pagtutulungan, magkakaroon tayo ng isang mas maginhawang karanasan para sa mga estudyante sa kabila ng matinding init.

“ Silidaralan o Pahayagang pampaaralan vision

FELOMINA LAICA P. MEREZ

Inaasahan ang mabilis na aksyon mula sa mga paaralan, komunidad, at pamahalaan. Ang paraang pag-attach ng air-conditioners o mga electricfan sa bawat silid-aralan, pag-adjust ng oras ng klase, at pagbigay ng sapat na tubig sa mga bata ay malaking tulong na rin upang sa gayon ay maiwasan ang pagkakasakit.

agkatuto o Serbisyo? Marahil nalilito narin kayo sa kung ano ang mas pagtutuunan ng aksyon. Parehas naman itong mahalaga, ano nga ba ang dapat na piliin?

Ang nahihirapan lang naman dito ay ang mga estudyante na, mamamahayag pa. Nahihirapan silang magdesisyon dahil ang classroom at journalism ay parehas magbibigay ng bagong ideya, kaalaman, at oportunidad para sa lahat. Na kung saan, sila minsan ay nag e-enjoy sa loob ng silid-aralan, minsan naman ay sa pagsusulat ng mga balita.

Bilang isang estudyanteng journo, minsan ko na ring naranasang mahirapan kung ano ang dapat na unahin o bigyang pansin. Pag-aaral ba na ako ring makikinabang sa huli o pagsusulat na makakatulong sa mamamayan upang dagdag kaalaman. Sa bawat activities na ginagawa ng aking mga kaklase, ang konsensya na nararamdaman ko ay hindi biro, sapagkat mas lumalamang ang pangamba na baka hindi ako pumasa, o kaya’y hindi pahintulutan ang anumang excuses.

Nitong nakaraang buwan, napag-alaman

Akin ding napansin na ang pag-aaral ng mga campus journalist ay naiistobro sa tuwing sila ay naatasang gumawa ng mga artikulo, o ‘di kaya’y kailangang mag-ensayo para sa paparating na labanan ng iba’t-ibang paaralan. Kaya, sila’y pasulpot sulpot na lamang sa silid-aralan kung kailan man sila pwede o walang kinakailangang gawin para sa campus journalism.

Hanggang kailan kaya mababalot sa pangamba at pagdadalawang isip ang mga mamamahayag? Ang pahayagang pampaaralan at silid-aralan ay parehong may pakinabang, naibibigay o naililinaw nito ang mga kasagutan sa mga bagay na malabo para sa bawat isa. Subalit, hindi ito maaaring ipagsabay sa kadahilanang kailangang pumili ng mga mamamahayag kung kanila pang tatahakin ang landas ng pagiging manunulat sa kabila ng mga pangamba.

Hiling ko lamang na mailinaw sa bawat kabataang mamamahayag ang kahalagahan ng pagiging

PBaguhin ang Sistema! vision

ELLEN M. DE LUNA

atuloy ang pagbulusok sa mababang puwesto ng Pilipinas pagdating sa larangan ng Agham, Matematika at reading comprehension. Ayon sa ulat, 80 porsyento ng mga estudyante ay hindi nakaabot sa minimum proficiency level, kung saan ay hindi kawili-wiling pakinggan at dapat lamang na mabigyang solusyon ng pamahalaan.

Sa ginawang paghahanda ng Kagawaran ng Edukasyon mula noong 2019 ay hindi kinakitaan ng progreso sa puwesto ang Pilipinas, bagkus ay lalo pang bumulusok sa isinagawang pagtataya ng Programme for International Student Assessment (PISA) noong 2022. Base sa datos, pang-anim sa huli ang bansa pagdating sa matematika at reading comprehension, at pumangatlo sa huli sa Agham.

Bago pa man magsimula ang Covid-19 outbreak, matagal na itong problema, na mas lalo pang lumala dahil sa pandemya. Isa itong malaking isyung dapat mabigyan ng agarang solusyon sapagkat kahiya-hiya ang Pinas sa naging resulta. Kung dati ay tinitingala ang kalidad ng edukasyon sa ating bansa, ngayon ay isa na itong ganap na tanikala na sumisira sa pundasyong pinanday ng matagal na panahon.

Ayon sa DepEd, gagawin nila ang lahat ng kanilang makakaya upang maiangat ang kalidad ng edukasyon sa bansa. Gagawa ng mga reporma ang kagawaran ukol sa nakaaalarmang isyung ating kinakaharap sa kasalukuyan.

Ang pagbaba ng reading comprehension ng mga mag-aaral sa Pilipinas ay may malalim na epekto sa pag-aaral ng mga kabataan, at sa kanilang kinabukasan. Ang kakulangan sa reading comprehension ay maaaring maging hadlang sa kanila upang magkaroon ng trabaho, umangat sa lipunan, at makaahon mula sa kahirapan.

Tama lamang na gumawa ng hakbang ang DepEd sa paghina ng kalidad ng edukasyon sa Pinas sapagkat ang kakayahang ipinapamalas ng estudyanteng Pilipino ay sumasalamin din sa antas at kalagayan ng ating bansa.

Nasaan ba ang problema? Mahihina ba ang guro ng Agham, Matematika, at Ingles? Kung ito ang sanhi, bakit hindi kumuha ng mga mahuhusay at ekspertong guro sa mga nasabing larangan? O kaya naman ay mas patatagin at paigtingin ang mga seminars at workshops ng mga guro?

Bigyan pansin din naman sana ng DepEd ang mga teksbuk at modyul na maraming mali at mga substandards. Kulang na kulang din sa mga pasilidad ang mga paaralan, na nakahahadlang sa mga estudyante upang madagdagan ang kanilang kaalaman sa asignaturang Agham, Matematika at Ingles.

Sino nga ba ang nagkulang? Dapat maihanda rin ang mentalidad at kakayahan ng mga estudyante. Halos lahat ng estudyanteng Pilipino ay bumababa rin ang interes sa pag-aaral dahil sa kakulungan ng suporta ng pamahalaan. Kaya naman, inaasahan naming mas paigtingin ang pagsasagawa ng mga programang konektado upang mapaunlad ang kaisipan ng mga estudyante.

Mabago rin sana ang nagsisiksikang mga paksa na nagpapalito sa mga bata, kasama na rin ang pagreporma ng kurikulum. Sa pamamagitan nito, mas mapalalawak natin ang posibilidad na mapaunlad ang sinumang nangangailangan, at upang matulungang maabot ang kani-kanilang mga pangarap.

Ang tulong at suporta ng magulang ay higit na kailangan upang mas maiangat pa ang kalidad ng edukasyon. Sa pagsasama-sama at pagtutulungan, tiyak na ang lahat ng problema’y masosolusyonan. Kaya, hiling namin na sana’y magawan ng aksyon ng kinauukulan ang problema ng mga estudyante sa Pilipinas.

GUHIT NI ERNIE RAMOS

GUHIT NI JAIRUS MATEO

Liham sa Patnugot

Mahal kong patnugot, Sa mga balitang aking naririnig, katulad na lamang ng jeepney phase out, hindi po ba dapat lang na salungatin ito ng mga Pilipino? Ang jeepney po ay nakatutulong sa marami upang makarating sa kanilang mga pupuntahan, sa tipid at murang halaga lamang. Dismayado po kaming malaman na ang dyip ay binalak tanggalin sa bansa. Alang-alang po sana sa mga estudyante, mga nagta-trabaho, at mamamayang hindi ganoon kalaki ang kinikita para makasakay sa modernong mga sasakyan ay maipanatili na lamang ang mga dyip.

Ang labis po naming kagustuhan na mapanatili ang mga dyip ay may kanyakanyang dahilan. Hiling po naming mga mamamayan na matigil ang pag-uudyok ng mga kinauukulan na i-phase out ang mga jeep. Sa kadahilanang malaki po ang epektong maipapamalas ng pagkawala ng mga dyip, kung sakali mang ito’y mangyari.

Tugon

sa Liham

Handa ka bang magpalaya? Naku! Huwag naman ang Mindanao. Siguradong aabangan ng lahat ang susunod na kaganapan! Gawin nating trending ang isyung ito!

Patuloy na umiiral ang usapin patungkol sa paghihiwalay ng Mindanao sa Pilipinas. Ang isyung ito ay nagdudulot ng malalim na pagtatalo at pagkabahala sa mga mamamayan. Narinig mo na ba ang tungkol dito?

Ang Mindanao ay may malalim na kasaysayan ng kultura, relihiyon, at politika na kung saan ay gustong ihiwalay mula sa Pilipinas ni dating pangulong Rodrigo R. Duterte o FPRRD. Para saan pa? Ang paghihiwalay ng Mindanao ay hindi mabibigyang solusyon ang anumang hinaharap na problema dito sa bansa. Ang alitan sa pagitan ng pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. at FPRRD ang siyang dahilan ng kagustuhang maalis ang rehiyong Mindanao sa bansa.

Mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan, ang rehiyon ay patuloy na nagpapakita ng kaniyang natatanging pagkakakilanlan. Subalit, hindi rin maiiwasan ang mga suliraning kinakaharap nito tulad ng kahirapan, kawalan ng oportunidad, at kaguluhan. Ito ang pinakamalaking rehiyon sa Pilipinas at may populasyong humigit-kumulang sa 25 milyong katao. Ito rin ang tahanan ng iba’t ibang etnikong grupo, mayaman sa kultura at likas na yaman. Kung kaya, mahalaga ang malawakang talakayan, pag-unawa, at pagkakaisa upang makamit ang tunay na kapayapaan at kaunlaran sa rehiyon.

May malaking potensyal na maging sentro ng pang-ekonomiyang pag-unlad ang rehiyong Mindanao. Mayaman kasi ito sa likas na yaman tulad ng mineral, agrikultura, at enerhiya. Pero, paano pa tayo dito makikinabang kung ang kawalan ng sapat na pamamahala at pagkakaisa ay syang nagiging hadlang sa pag-unlad ng rehiyon?

Ang paghihiwalay ng Mindanao ay hindi lamang isang usapin ng mga lider at politiko, kundi ng bawat mamamayang Pilipino. Tumindig tayo at ipahayag ang ating mga opinyon at pagmamalasakit sa mga isyung kinakaharap ng ating bansa. Sa pamamagitan ng pagkakaisa at pagkilos, maaari nating makamit ang tunay na pag-unlad at kapayapaan para sa rehiyon.

Sa pamamagitan ng paghihiwalay, maaaring magkaroon ng mas malawakang kontrol at pagpaplano sa paggamit ng likas na yaman ng Mindanao. Ito ay magbubukas ng mga oportunidad para sa mas malaking kita at kaunlaran ng mga mamamayan. Ang paghihiwalay ay maaaring magbigay ng pagkakataon upang palakasin at pangalagaan ang natatanging kultura at tradisyon ng mga tao sa rehiyon. Subalit, ito rin ay maaaring maging sanhi ng kawalan ng pag-unlad ng bansang Pilipinas. Kailangan pa ba itong gawin? Walang anumang rason ang nakikita namin upang alisin ang parte ng Mindanao sa Pilipinas.

Ang usaping ito ay kinakailangang pag-aralan at suriin nang mabuti. Sa pamamagitan ng makabuluhan at malalim na aksyon, maaaring matugunan ang mga suliraning kinakaharap ng bansa. Ngunit para sa akin, hindi ako sang-ayon sa paghihiwalay ng Mindanao sa Pilipinas at iyan ay malinaw.

Sa aking obserbasyon bilang isang estudyante, ang ilang mga kapwa ko kabataan sa ngayon ay nalulunod sa mga sunod-sunod na mga gawain sa bahay at paaralan. Kung saan, ito’y nagdudulot sa kanila upang magkaroon ng dahilan mabilis na mapagod ang isipan at pisikal na pangangatawan na nagdudulot ng mga agam-agam at pagtatangka na magpakamatay. Nai-stress ang mga estudyante lalo na kung sila’y nakakaramdam ng pressure na makuha ang mataas na marka o grado. Kasama na dito ang mga ekspektasyon ng mga tao sa paligid. Dahil dito, mahalagang magpatupad ng mga programang makapagpapalinaw o makapagbibigay kaalaman sa bawat isa. Bukod pa dyan, ang layuning mabigyang suporta ang mga nakakaranas ng depresyon.

Isa sa mga sektor na dapat bigyan ng pansin ay ang sektor ng edukasyon, lalo sa mga paaralan.

Sa pagtutok sa mga health awareness ng mga estudyante, maaring maibsan ang mga suliranin kaugnay nito.

Ayon sa Healthline.com, ang kawalan ng ehersisyo, kakulangan sa pagkain at tulog ay ang mga senyales ng depresyon sa isang mag-aaral. Ito rin ang dahilan kung bakit ang ilang mga estudyante ay nagda-drop out na lamang. Sanhi rin ng kanilang depresyon ang problemang pinansyal, hindi maayos na relasyon sa pamilya o kaibigan, at ang palaging pagsangkot sa away.

Ang programang ito ay hindi lamang magbibigay ng kaalaman sa aming mga magaaral kung paano

tunay na maunawaan at masuportahan ang mga kapwa na may depresyon, kundi magbibigay din ng paraan upang sila’y matulungan at kung saan sila makakahanap ng tulong. Dapat itong maging bahagi ng araw-araw ng kanilang edukasyon upang maging handa sila sa anumang sitwasyon na kanilang mararanasan.

Sa pamamagitan ng pagpapalawak ng kaalaman at pag-unawa sa depresyon, maaaring mabawasan ang bilang ng mga indibidwal na nagdurusa mula sa ganitong karamdamang hindi madaling harapin. Hindi sapat na malaman lamang kung ano talaga ang depresyon, kailangan ding malaman kung paano ito maharap at kung saan hahanapin ang tulong.

Sa pagtutok sa mental health awareness ng mga mag-aaral, hindi lamang sila ang makikinabang, kundi pati na rin ang kanilang mga pamilya at komunidad. Ang pag-unawa at suporta sa mga nakakaranas ng depresyon ay magbibigay ng mas positibong epekto sa kanilang kalusugan at kaligtasan. Dapat itong maging bahagi ng kanilang pang-araw-araw na buhay upang mgaing mas maayos at maaliwalas ang kanilang kapaligiran.

Mahalaga ang patuloy na pagtutok sa kalusugan o kalagayan ng mga mag-aaral. Kaya bilang isa ring mag-aaral, ninanais kong maipamalas sa kapwa ko mag-aaral ang isang programang makakatulong sa kanila upang maagapan o malutasan ang pagkakaroon ng depresyon. Ang pagtutulungan ng bawat sektor ng lipunan, lalo na ang sektor ng edukasyon, ay magdudulot ng mas malaking pagbabago at pag-unlad sa kalusugan ng ating mga kababayan. Sa ganitong paraan, mas magiging maaliwalas at mapapabuti ang kinabukasan ng ating bansa.

THE NEW VISION Patnugutan

GUHIT NI ERNIE RAMOS

GUHIT NI ERNIE RAMOS

KUWENTOSALOOB

Konpesyon ng Isang

Taga-Row 7, Line of 7

Pahina 12

Pahina 11

PENITENSYA ay isang panata ng mga Pilipinong Kristiyano na naniniwala sa pagpapakasakit at pagtitiis bilang sakripisyo sa panahon ng Semana Santa.

Semana ‘24

Pag-alaala at pagpapatawad ng kani-kaniyang mga sarili

FELOMINA LAICA P. MEREZ

Humahaginit na paghampas sa likod. Pagtalsik at pagpatak ng mga dugo. Nakatatakot na mga maskara. Naglalakihang mga kasuotan. Pagsasadula at pagganap ng kwento patungkol sa buhay, pagpapasakit, kamatayan at muling pagkabuhay Niya. Ang tunay na mensahe ay ang pagpapatawad, pagsisisi sa mga kasalanan, pagbabagong buhay at pagkakawanggawa.

Hindi alintana ang tirik na araw upang maisagawa ang paraan ng pagbabago at pagsisisi sa mga kasalanan. Maraming tao ang nanonood sa kanila, subalit sila’y hindi makakita nang maayos dahil sa takip sa kanilang mga mukha. Nakahubad, naglalakad nang nakayapak, at nagkalat ang dugo sa kanilang katawan bunga ng pagpalo sa kanilang likod gamit ang maliit na latigo na ang dulo ay gawa sa siit ng kawayan. Ang mga nagpe-penitensya ay nagpapakita ng kanilang pagsisisi at pagpapakumbaba sa harap ng Diyos. Ito ay isang paraan ng pag-aalay ng sarili bilang pagsunod sa mga aral at sakripisyo ng Panginoong Hesukristo.

Narinig ko ang pagtawag sa aking pangalan. Unang dumapo ang aking mga mata sa mga kalalakihang kung titingnan ay tila napakabigat dalhin ng kanilang mga kasuotan, bago ko nasilayan ang aking kaibigang abotlangit ang ngiti dahil sa pananabik. Niyaya niya ako upang panoorin ang pagtatanghal ng mga nakasuot ng maskara at damit bilang sundalong Romano, ayon sa nakasaad sa bibliya sa kuwento ng pagpapakasakit ni Hesus, pati na rin ang paggawad ng gantimpala sa mga nanalo.

Sa kanilang mga paggalaw suot ang kakaibang kostyum ay maririnig ang mahinang pagkalabog ng entablado. Nagpakita ng kanilang talento at husay sa pagtatanghal ang labing-isang (11) kalahok sa patimpalak. Pagkatapos, nagsimula na ang pagpaparangal sa mga nagwagi. Nabatid kong lahat ng mananalo ay makatatanggap ng gantimpalang nagkakahalagang 50k para sa unang pwesto, 30k at 20k naman para sa ikalawa at ikatlo. Napuno ng palakpakan ang paligid, habang ang aking kaibigan ay dumadaldal. Sinabi niyang ang nasaksihang Moriones Festival ay pinangunahan ng Mansalay Tourism Office at ng Mansalay LGU bilang isponsor. Ito ay isang taunang kaganapan na ang sentro ay ang kultura at relihiyon sa puso ng Pilipinas. Napakarami niya pang sinabi tungkol sa isinagawa at isasagawa ngayong araw. Pinoproseso ko pa ang lahat sa aking isipan nang namalayan ko na lang ang aking sariling nagpapatianod sa kanyang paghila. Ngayon, ang aking paningin ay nasa grupo na ng mga taong nakadamit tulad ng nakikita ko sa mga larawang nakakuwadro sa simbahan.

Nakauugnay na ako, mas naiintindihan ko na ang mga nangyayari sa paligid dahil sa mga impormasyong ibinigay ng aking kaibigan, na nauna nang umalis. Marahil ay nakita na niya ang kanyang nobyo.

Maraming manonood ang naantig sa kanilang pagsasadula. Mayroong gumanap bilang si Hesukristo, bilang si Maria, mga apostoles, mga kawal, at marami pang iba. Sila ay nakasuot ng mga damit na naaayon sa kanilang pagganap. Isinabuhay ng mga tauhan ang simula ng paghihirap at pagpapakasakit ni Hesus hanggang sa Siya ay nabuhay muli. Isa sa mga naging tampok sa kaganapan ang Senakulo. Isinasagawa ito upang palalimin ang pananampalataya, binubuhay ang mahabang tradisyon ng mga Kristiyano, gaya ng pagaayuno at pamamanata.

Ang Moriones Festival at Senakulo ay nagsisilbing daan upang mas lumalim tayo sa ating relihiyon at pananampalataya. Ang pagdiriwang na ito ay nagtataguyod ng pagkakaisa sa komunidad, at nagpapanatili ng ating pamana at kultura. Hindi lamang ito ang taunang sakripisyo at pagpapahirap sa pagsuot ng kostyum buong araw, kundi ito rin ay pagbabalik-tanaw.

Isang sagradong araw na ipinagdiriwang ng mga Kristiyano tuwing Biyernes, bago sumapit ang Pasko ng pagkabuhay, ang Biyernes Santo. Tulad na lamang ng isinagawa sa bayan ng Mansalay, ang Penitensya, Moriones Festival, at Senakulo ay kasama sa pagdiriwang. Tayo ay hinihikayat na muling alalahanin at pagnilayan ang sakripisyo ni Hesus para sa kaligtasan ng sangkatauhan.

Sinugatang katawan, pagputong ng koronang tinik, at ipinakong mga kamay. Ngunit, patuloy pa ring inalala ni Hesus ang sanlibutan. Tinanggap Niya ang sakit at pinatawad tayo. Tulad ng isang puno na nagbibigay ng lilim sa lahat ng dumarating at lumalapit, walang pinipiling oras o panahon, ganito rin ang pagpapatawad na itinuro ni Hesus. Hindi ito namimili, hindi rin ito naghihintay ng kapalit. Sa Kaniyang pagkakapako sa krus, ginawa Niya ang pinakamataas na halimbawa ng pagpapatawad, ang mag-alay ng sariling buhay para sa mga nagkasala.

Semana Santa man o hindi, Kristiyano man o hindi, may karapatan tayong magpatawad, patawarin at magbagongbuhay. Halina’t muling itama ang ating mga pagkakamali, magbigay ng tawad, at magpatawaran sa ating paglalakbay patungo sa espiritwal na paglago at pagbabago. Sa ganitong paraan, tayo’y nagiging kahalili ni Hesus sa mundo, nagbibigay ng liwanag at pag-asa sa bawat tao. Magpatawad, magbago, at maranasan ang kaluwagan at kapayapaang dulot nito.

AMEN

Ipakita Mo

Kung Sino Ka

Dumating ka na ba sa punto ng buhay mo na humiling ka na sana kasing galing mo yung isang tao sa isang partikular na larangan? Maaaring “Oo” ‘yung sagot mo. Sigurado akong may kaibigan kang kilalang mang-aawit, mananayaw, manunulat, mangguguhit, matalino, at manlalaro sa iba’t ibang aspeto ng palakasan. Maging totoo tayo, kaibigan. Hindi natin maiiwasang maikumpara yung kakayahan at talento natin sa iba. At maaaring ikaw yung tipo na laging nagtatanong na “Ano kayang talent ko?”, “Sorry, ito lang ako, e.”, “Bakit ba kasi wala akong talent?” o hindi naman kaya ay “Sorry, wala naman akong talent, e. Anong maiiambag ko?”. Bago ka magalit diyan (kasi totoo), tingin ko para sa iyo ito.

Innate Kung meron man na masasabing likas o natural sa bawat tao, ‘yun ay ang pagkakaroon ng maayos na porma ng cells, tissue at muscles sa katawan. Ito yung mga bumubuo sa mga bagay na nagbibigay na awtomatikong kakayahang gumalaw nang maingat at tantyado, mag-isip nang tama, at iba pa. Ito yung mga bagay na nagdedetermina ng mga maaaring magawa ng isang tao. Kung ang isang tao ay isinilang na may matitibay na buto at malakas na pangangatawan, maaaring makapagbigay ito sa kanya nang kakayahang pisikal. Nagagamit natin ang mga bagay na mayroon tayo mula pagkasilang pa lamang at habang tumatanda. May mga taong isinilang na buong-buo ang voice box kaya nabiyayaan ng

Bangungot

ng Kahapon

Lahat tayo may naka-hihiyang karanasan yung tipong mapapasampal ka na lang bigla sa noo mo. Aminin mo. Hindi ka pa minsan makatulog kakaisip. Naku, ‘wag kang mag-alala, nakaranas na rin ako ng ganyan. Maraming beses na rin. Unang hakbang para makamove on ang pagharap sa problema. Ngayon, babalikan natin ang ilang mga nakahihiya moments na ‘yan para hindi ka na gambalain pa gabi-gabi para ako na lang ang gagambala sa panaginip mo.

Sigurado akong nakaranas ka na ring madulas o matapilok sa harap ng maraming tao. Naku! Suking-suki ako niyan. Ito yung kung kailan pormal na pormal yung lakad mo kasi andyan si crush. Syempre, awrang-awra ka dapat anteh paglalakad. Daanin mo sa lakas ng dating ‘wag lang makokontra ng bato at kanto ng lamesa sa baba. Pero sabi nga, hindi lahat aayon sa iyo kaya matatakid ka na lang bigla ng bato na nanggaling sa kung saan. Minsan mapapasigaw ka pa hindi lang sa gulat pati na rin sa paglagapak ng pwet mo sa lupa. Aguy! Syempre mapapapikit ka na lang sa sakit lalong-lalo na sa hiya. Ikaw ba naman ang mapasigaw. Aagaw talaga ‘yan ng pansin. Lahat ng tao malilingat ang pokus papunta sa iyo

Sa sitwasyong ito, kailangan mabilis kang makaisip at makagawa ng palusot. Hindi pwedeng sa sahig ka lang. Hindi pang sahig ang kagandahan o kagwapuhan mo. Paano ka makaiiwas sa ganitong pahiya moment?

A) Isang sigaw ulit pero “Ipis!” na dapat ang isisigaw mo kahit wala naman talagang ipis. Matutuon sa ipis ang atensyon nang lahat. May maghihihiyaw. May maghahanap mismo sa ipis. May magugulantang at tatakbo

palayo. Galingan mo na lang sumigaw. Artehan mo mala-Zephanie sa taas ng boses para kapani-paniwala. B) Punasan mo ang sahig gamit ang panyo o laylayan ng damit mo. Marumi ‘yan? Hindi ba? Pag-arte ang susi darling. Si Cinderella nga nahanap ang prince charming niya sa sipag niyang magpaapi eh. Malay mo may maginoong humawak sa iyo at tulungan kang tumayo. Pagtatatwa: hindi ito kwentong piksyon kaya pakiusap lang, ‘wag munang mag-akala. Unang kaso, solved! Nagmamadali kang naglalakad papunta sa klase mo dahil mahuhuli ka na. Malaking kaso ‘yan sa class standing kaya madaling-madali ka sa pagtakbo habang dala-dala mo ang sandamakmak mong gamit sabayan pa ng mga libro sa mga susunod mong klase. Habang inaayos mo ang mga ito habang tumatakbo, hindi mo na magagawa pang tumingin-tingin sa paligid sa ganyang pagkakataon. Hindi mo napansin na napalampas ka ng room. Karaniwan pa naman ngayon ang bukas na pinto ng room lalo na sa mga pampublikong paaralan. Ang nakahihiya pa nito, kapag may klaseng ginaganap dito at nagulat sila pagpasok mo. Anong gagawin mo? Simple lang, magpasapi ka kay The Flash. Takbo! Bilisan mo! Tipong hindi pa sila nakakakurap, dapat malayo ka na. Kalimutan mo munang ipakita kung sino ka, darling. ‘Wag mo munang ipakita ‘yon. Huwag mo na ring tangkaing lumingon pa. Dumiretso ka sa Comfort Room o hindi naman kaya ay sa klase mo. Ipanalangin mo na lang na matandaan nila yung lesson nila ng araw na ‘yon at makalimutan nila ang bigla mong pagpasok.

Naglalakad ka sa hallway tapos may bigla kang nakasalubong na kumakaway. Hindi mo talaga matandaan kung sino ‘yon. Baka naging kaklase mo na sa ibang asignatura kaya ikaw itong malabo ang mata at memorya kung “Sino nga ba ‘yon?”, kakaway ka na lang basta. Kakaselpon mo ‘yan, sabi nga ng nanay mo. Magtataka ka sa patuloy niyang pagkaway at pag ngiti. “Long time no see”. Sasagot ka ng “Oo nga, e…”, pero hindi mo na matutuloy ‘yan kasi tuloy-tuloy siyang naglakad papunta sa taong nasa likod mo at nakipag-up here. Nakagugulat ‘yong ganon. At nakahihiya lalo na kung maraming nakakita sa pagkaway mo d’yan sa gilid. Paano ka lulusot do’n? Kalma lang. Una, isisi mo sa lamok tipong mapapa-“Ay, lamok! Paborito yata nila ang dugo ko, a. Hahaha.”. Sabihin mo ’yan habang umaakto kang nagbubugaw ng lamok, kahit wala naman. ‘Wag mong nakalilimutang ngumiwi para dama nila ang stress mo. Ikalawa, ilabas mo ang dancer sa katawan mo. Sayawin mo ang pangmalakasan mong steps ng mga sikat na kanta ngayon. Dapat ‘yong pinakaastig mong galaw. Ngayon mo ipakita kung sino ka. Bigyan mo sila ng pangmalakasang performance. Malay mo biglang magkaflash mob at maging simula ito ng dancing career mo. Ikatlo mong maaaring gawin, magkunwaring naiinitan. Ang init naman talaga sa Pilipinas. Pero biruin mo, maliligtas ka pala ng kainitan kung minsan. Dahan-dahan sa pagpunas ng pawis. Paypayan mo ang sarili mo gamit ang kamay mo. Kaunting higit sa damit sabay sipol. Sa susunod, ‘wag basta-bastang kakaway pabalik. Lingon muna sa likod kung walang ibang kinakawayan yung tao para makaiwas sa isa na namang nakahihiyang pangyayari.

Kung wala ka nang maisip na palusot sa mga senaryong ito, tawanan mo na lang. Oo! Tumawa ka. Sakyan mo na lang ang kakatwang nangyari. Sabi nga ni Freddie Aguilar sa kanyang walang kupas na awiting ‘Problema’ bukod sa kanta niyang ‘Anak’ “Tawanan mo ang iyong problema…”, kasi lahat naman tayo may ganitong pinagdadaanan.

magandang boses tulad ni Noli De Castro na naging tatak na pagdating sa broadcasting. Ang iba naman magaling pagdating sa pagawit. Isa sa mga naging sikat na mangaawit sa international stage ay si KZ Tandingan na nakilala sa pagkakaroon ng natatanging boses.

Learned May mga talento o skills na maaari nating matutunan. Sabi nga nila, maraming bagay ang matutunan ng isang tao kung taglay nito ay tiyaga at disiplina. Maaaring ngayon, masabi mong hindi ka marunong magpinta. Pero sa tamang pag-aaral, at pagsasanay, matututunan mo rin ito. Isa pang susi diyan ay ang tamang gabay. Mahirap matuto nang magisa at ikaw lang mismo ang nagaaral. ‘Yung iba nga sumasabak sa mga voice lessons para matutunan o maensayo ang kakahayan sa pag-awit. May mga workshops rin sa pagrampa at pagsayaw. Isang halimbawa nito ang nagbandera ng kakayahan ng mga babae sa Olympics na si Hidilyn Diaz. Hindi siya isinilang na marunong na agad bumuhat ng mabibigat na bagay. Ngunit sa paglaki niya at karanasan sa pagbubuhat ng mga timbang puno ng tubig, natuto siyang bumuhat. Pinagaralan niya ito at nagsanay sa larangan sa ng weightlifting.

Environment Nakukuha ang mga gawi at galaw natin mula sa ating mga nakakasalamuha. Kung lumaki ka sa pamilya ng mga mananayaw, may malaking tyansa na matuto ka ring sumayaw, katulad na lang ng magkakapatid ng Ranz Kyle, Niana at Natalia Guerrero. Habang lumalaki si Natalia, bunso sa magkakapatid, namulat siya sa pagsayaw sa impluwensya ng kanyang dalawang kapatid at nagagaya niya ang mga galaw nila. Dito, sa panggagaya ng galaw ng mga nasa paligid, unti-unting kang makabubuo ng sarili mong estilo at tatak. Sa prosesong ito, malaki ang impluwensya ng ating paligid sa ating mga gusto o nais na makuha at matutunan. Maaaring magbigay ito ng inspirasyon na sumubok at madiskubre pa ang mga natatagong kakayahan natin.

Determination/Will May kilala ka ba na nakawheel chair na naglalaro ng basketball, nagpipinta gamit ang mga paa o hindi naman kaya gamit ang bibig? Kahanga-hanga, hindi ba? Kahit maraming pumupuna at sumasalungat sa kanila, patuloy lang sila sa mga gusto nilang gawin. Teka, napansin mo sigurong salungat ito sa naunang nabanggit. May kakulangan man silang pisikal, nagagawa nilang tumapat at makipagsabayan sa iba’t ibang larangan. Magtataka ka siguro. Paano nila nagagawa iyon sa kabila nito? Determinasyon. Hadlang man ang estadong pisikal o mga sabi-sabi ng mga tao sa paligid, hangga’t ang utak at puso ay determinado at hindi sumusuko, may magagawa at igagaling pa tayo. Alam mo, kadalasan, ang problema ay nasa atin mismo. Minsan, nauuna yung takot at kawalan ng lakas ng loob. Nauunang masabi ang “Hindi ko kaya.” kaysa “Susubukan ko.”. Aminin mo, may mga pagkakataon nangarap kang makatapat sa idolo mo o hindi naman kaya ay maging idolo ng iba sa ginagawa mo. Kaya ano pang hinihintay mo? Hawakan mo na ‘yang lapis. Tugtugin mo na ‘yang gitara. Simulan mong hanapin ang gawaing hinding-hindi mo pagsasawaan. ‘Yung tipong tuloy-tuloy mong magagawa nang hindi lang isang buwan. Magsaliksik ka. Idiskubre mo ‘yung talento mo.

Maganda rin na maghanap ka ng mga taong mga magpapanatili ng motibasyon mo at malugod na magbibigay ng komento, suhestiyon, at gagabay sa’yo. Sa tulong rin nito, maiibsan yung takot mong humarap sa mga tao lalo na kung maaaring maisama sa pagtatanghal.

Lahat tayo ay biniyayaan ng talento. Maaaring maaga lang nadiskubre ng iba yung talento nila pero hindi ito nangangahulugang wala tayo ng mayroon sila. Kaya kung galit ka sa sarili mo sa kawalan ng talento, baka hindi mo pa ‘lang nadidiskubre ‘yan. ‘Yung iba, nakatago pa. Lagi mong tandaan, higit ka pa sa iniisip mo.

NATHALYN F. PATNON

FELOMINA LAICA P. MEREZ

ot a Teacher’s Pet Account n

Isa sa pinakaaabangang programa sa paaralan ang araw ng pagkilala sa mga guro o Teacher’s Day. Binibigyan dito ng parangal at pagkilala ang mga natatanging guro na walang sawang nagbibigay ng kanilang lakas at tiyaga sa pagtuturo ng mga makabuluhang aral sa araw-araw. Sa lahat ng mga guro dito sa paaralang pinapasukan ko, may isang guro akong kinagalitan. Natatangi kasi yung pakikitungo niya sa akin at hindi ko maiwasang mag-isip kung may mali na naman akong nagawa.

Nagbago ang tingin ko sa kanya simula noong napuna niya ako sa klase tulad na lang ng ayos ng buhok ko, kulang kong mga gawain, mga kwaderno ko sa lamesa at kung ano-ano pa. Araw-araw niyang nababanggit ang halos lahat ng kulang at pagkakamali ko. Hindi ko alam kung may galit ba siya sa akin o wala sa mga pamumuna niya sa akin. Nararamdaman ko tuloy na halos mali na lang yung nagagawa ko at hindi malayo sa isip ko na magtampo o sumama ang loob sa kanya.

Sa araw na ito, may inihandang programa ang mga lider na estudyante ng paaralan may mga sayaw at awit na inihandog para sa mga kaguruan. Nagulat ang lahat, lalo na ako na tinawag ang guro na iyon. Napaisip ako, “Bakit paparangalan si Ma’am?”. Dahan-dahang naglakad si Ma’am at umakyat sa entablado. Nagpalakpakan ang lahat kasabay nang pagharap ni Ma’am sa aming mga nanonood.

Pinakilala si Ma’am bilang isang ina ng paaralan. Agad na kumunot ang noo ko noong napakinggan ko iyon. “Siguro dahil wala namang naging anak si Ma’am”. Sinundan ito ng iba pang karangalan ni Ma’am tulad ng kanyang pagtatapos sa kolehiyo bilang cum laude, mga iskolar niyang estudyante, mga naging trabaho niya, at ang mahigit tatlong dekada niyang serbisyo sa paaralan. Hindi nagtagal, ipinalabas sa entablado ang bidyo ng interbyu ni Ma’am na ipinanood sa amin. Yumuko ako at hindi ko iyon tiningnan.

“Alam niyo, sa loob ng ilang dekada kong pagtuturo sa paaralang ito, naranasan ko ang pinakamasaya at pinakamahirap na parte sa propresyon kong ito. Hindi madali ang pagtuturo. Andyan ang mababait na estudyante at hindi rin mawawala ang mga pasaway at makukulit na bata.”, rinig kong salita ni Ma’am sa bidyo.

“Sa mga bata na naging estudyante ko, lalong-lalo na sa mga advisory class ko, salamat sa inyo. Salamat sa pag-unawa kay Ma’am. Hinding-hindi ako magsasawang mag-alaga at magmahal sa inyo. Lagi niyong tatandaan na gusto ko lamang mapabuti kayo.”, pagpapatuloy niya. Hindi ko magawang tumingin pa rin kay Ma’am o

kahit sa bidyo na pinapanood sa amin.

“Kung may napupuna man ako sa inyo, gusto ko lamang mapabuti kayo at hindi dahil galit ako sa inyo. Gusto ko lamang maging maganda at maayos ang pagaaral at buhay ninyo. Alam ko may mga nagtanim na ng galit sa akin sa inyo.”. Nagiging garalgal na yung boses niya sa bidyo. “Kung minsang napuna ko ang mga magugulong ayos ng mga aklat sa lamesa, mga maruruming klasrum, at, lalong -lalo na kung may nasaktan man ako ng damdamin sa inyo, pagpasensyahan niyo na si Ma’am. Wala akong anak na galing sa dugo at laman ko, pero higit sa lahat, kayo ang tinuturing kong mga anak. Malapit ang puso ko sa inyong lahat at pinagmamalaki ko kayo.”.

Saglit na natigil ang lahat nang umugong ang mikropono. Nagsalita ang punong guro sa gilid. “Malugod kong pinababatid sa inyong lahat na sa loob ng ilang dekadang serbisyo ni Ma’am sa paaralang ito, isang malaking karangalan ang makasama niya tayo. Malaki po ang naging ambag ninyo sa pag-unlad ng paaralang ito pati na rin sa kabataan natin dito. Malungkot po naming iaanunsyo na ngayong araw, napagdesisyunan ni Ma’am na siya ay magreretiro na bilang guro.”. Nagulat ang lahat sa pabatid ng punong guro. Huling taon na pala naming makakasama si Ma’am dito sa paaralan.

Dito ko nakita ang ngiti at mga luha ni Ma’am. Marahil ay nahihirapan na rin siya. Unti-unti kong napagtanto ang hangad ni Ma’am para sa amin. Lahat ng mga bagay na nasabi niya sa akin ay para rin sa akin, hindi para pagalitan ako o dahil may galit siya sa akin. Maraming mga estudyante ang nagsilapitan kay Ma’am at binigyan siya ng mga regalo. Hindi ko napigilan ang sarili kong tumayo, nilapitan si Ma’am at niyakap ito. Humingi ako ng tawad kay Ma’am at nagpasalamat sa lahat. “Happy Teacher’s Day po, Ma’am.”

Maraming mga guro ang may mga ganitong senaryo. Maraming estudyante na rin ang nakaranas na mabigyan ng maling interpretasyon ang pagtatama ng mga guro sa kanilang mga maling gawain. Kaunting pagtatama, nagbibigyan kung minsan ng malalim, at personal na pakahulugan. Makintal sana sa atin na ang pagtuturo ay propesyon na hindi lang pagtuturo ng mga pilosopiya at paksa ng mga asignatura kundi mga kaugalian at aral na mabuti. Responsibilidad nila iyon bilang guro at ‘wag rin sana nating kalimutan ang responsibilidad rin natin bilang mag-aaral.

LATHALAIN

Sa

ELLEN M. DE LUNA

Hindi maitatangging may maliit na pagtingin ang karamihan sa propesyong pagtuturo. Oo, alam ko. Maraming namumukod ang pagtingin dati sa mga guro. Maniwala ka. Ang alam ko kasi noon, simpleng trabaho ito na kaya ng lahat. Hindi pala. Simula nung naging titser si ate, nasampal ako ng pagkakamali ko.

Dati, ang alam ko madali lang ang pagtuturo pangkaraniwan at ordinaryo lang ito kumpara sa ibang mga trabaho tulad ng pagiging inhinyero, doktor, negosyante at iba pa pero hindi pala. Mahihiya ka na lang kasi maipamumukha nilang ang akala mong simpleng trabaho ay may malaki palang ambag sa lipunan. Naku! Kung minsan sila pa ang nakikitang may mali at pagkukulang kapag may bumabagsak na mga bata. Sinusugod pa nga kung minsan ng mga nagrereklamo. ‘Wag kang mag-alala sa lahat nang yan, ako na ang hihingi ng kapatawaran sa katayuan ng mga guro. Oo, ako na ang hihingi ng kapatawaran sa sitwasyon nila. Nakakahiya sa inyo e. Ito na.

Ipagpatawad mo, kung minsan madaling araw na silang natatapos sa paggawa ng lesson plan, activities, visual aids, at mga reports. Kung minsan pa nga ay madaling araw na rin silang gumigising para makapaghanda pagpasok. Nakakahiya kasing humarap sa inyo nang hindi handa at walang alam sa mga bagay sa pagkatuto ninyo.

Pasensya na rin kung minsan mukhang pagod at puyat si titser na humaharap sa inyo. Bukod kasi sa pagtuturo, paggawa ng lesson plan, paghahanda ng mga kagamitan sa mga discussion at activities may iba pa silang ginagawa. Andyan ang iba’t ibang reports na hinihingi, kaliwa’t kanang seminar, trainings, at workshop para patuloy kaming maging magaling sa pagtuturo, pagchecheck ng mga papel ng mga bata, at paggawa ng mga eksaminasyon. Hindi natatapos sa paaralan ang mga responsibilidad na ito. Minsan, inaatasan pa silang mangasiwa ng gawaing pang-barangay, lalo na tuwing halalan at mga programa para sa mamamayan.

Mukha man silang stress kung minsan, sinisikap nilang humarap ng pormal sa pagsusuot ng uniporme, pagsasalita nang may diin at laman at pagtayong higit pa sa propesyonal. Hindi man gaanong kagandahan o kagwapuhan si titser pagtyagaan nyo na marami naman silang maiibigay na

kaalaman sa inyo. Pinipilit nilang magawa nang masigla ang pagtuturo ng leksyon sa araw-araw.

Bukod sa pagiging titser, pagpasensyahan niyo na kung itinago nila sa inyo ang isa pa nilang trabaho. Alam mo naman kapag guro, maraming sideline. ‘Wag sana kayong magugulat. Eksklusibo ito kaya sana maintindihan niyo. Aktor at aktres sila. Lowkey lamang at hindi pa kilala. O, baka magpapiktsur na kayo sa kanila, a. Hinay-hinay lang.

Mala-batikang aktor/aktres sila pag-arte. Palagi nilang pinapakita ang mga ngiti at may positibong pananaw kahit na may mahirap na sitwasyon silang kinahaharap. Nasusubok ang kanilang tibay at talento sa pagarte lalo na kung may mga estudyante at kapwa guro na tinetest ang kanilang pasensya. Ganunman, bilang propesyonal na guro at batikang aktor/aktres handa nilang hinaharap ‘yan.

Paumanhin kung sa tingin niyo ay strikto at matapang sila lalo na kung nananaway. Matapang nilang inilalaban ang inyong mga karapatan sa pag-gabay sa inyo pero sana maunawaan na para sa inyo ang lahat ng paalalang ibinibigay nila upang gabayan kayo sa inyong tinatahak na landas. Pagpasensyahan niyo na rin ang walang sawang pagdidisiplina at pagpapaalala nila ng mabubuting asal. Hindi lamang natatapos sa apat na sulok ng room ang mga kaalaman na patuloy nilang ibinabahagi. Kagustuhan ng lahat ng guro ang matutunan ng kabataan hindi lang ang mga leksyon kundi mga kagandahang asal at pag-uugali.

Sabi nga nila, malaki ang parte ng mga guro sa pagpapanday ng pundasyon ng lipunan, sa pagsisikap nila sa pagtuturo kasabay ng patnubay at gabay nila, marami ang mga pulis, nars, inhinyero, arkitekto, doktor, at lider na nangunguna sa lipunan. Pasensya na kayo. Ito lang si titser, e. Pero sabi nga sa kanta ng Ben&Ben: “Mahiwaga, Pipiliin ka sa araw-araw.” Pipiliin at pipiliin pa rin ang pagtuturo, kahit ano ang mangyari. Ito ang tawag ng bokasyon sa kanila. Habang

CHARO ANGEL FAMISARAN

by PATRICK JOHN A. ASCAÑO

lan ba sa ating mga Pilipino ang nagbibigay ng

Itaning na taon sa ating buhay? Meron pa ba? O halos lahat ay nalunod na sa salitang BAHALA NA… isang nakalalasong sakit sa mga kabataan ngayon na minana pa simula pa noong una.

“BAHALA NA”, salitang parang walang lakas. Bumigay na, na pakiramdam ko wala nang pag-asa. Mga salitang ayaw ko banggitin ngunit sa huli’y nabanggit ko din. Bago pa humaba ang istorya na meron ako, nais ko munang magpakilala sa inyo. Isa lang naman ako sa maraming Pilipinong na nangarap na makaahon sa hirap ng buhay. Isang normal na estudyanteng nagbigay taning sa bawat yugto ng buhay. Nagplano, nagsikap, nagtiis, at walang ibang inisip kundi makatulong sa pamilya.

“Sampung taon mula ngayon, nasa himpapawid na ko’t tanaw ang ganda ng Pilipinas kong mahal. Nasa abroad at may magandang trabaho”, mga katagang binitiwan ko nung labing-apat na taon gulang pa lang ako.

Hindi ko lubos maisip na magaganap ang lahat ng mga sinambit ko. Hanggang ngayon tila lumulutang pa rin ako sa ulap, sarap sa pakiramdam. Kapag naiisip ko ang mga bagay na pinagdaanan ko marating ko lang kung ano ang meron ako ngayon, para akong nananaginip ng dilat. Paano nga ba nangyari ang lahat ng ito? Parang kahapon lang nakikipag-unahan lang ako sa ranking ng top 10 sa klase namin. Parang kahapon lang nung nanghihingi ako ng papel sa aking kaklase.

Katulad mo, probinsyana ako’t walang alam sa syudad. Nalaman ko lang ang mga bagay bagay dahil sa TV naming de-antenna na kung minsa’y black and white pa. AH! Ganun pala ang elevator, ang escalator, at iba pang bagay na makikita lang sa syudad. Ni wala ngang Jollibee manlang masaya na kami sa tusok-tusok sa harap ng eskwelahan. Madalas akong mag-day-dreaming kala nga ng titser ko very attentive ako hihihihi… Sorry, Ma’am. Lumilipad na ko at kung saan-saang bansa na nakakarating ang isip ko.

Gusto kong lumabas sa pulo ng Mindoro, makapunta sa ibang lugar, at maranasang manirahan sa ibang bansa. Makakain ng mga pagkaing hindi ko nakakain sa karaniwang araw. Gusto ko magkasasakyang pula yung pag lalabas ako ng kotse naka- sun glass pa. Dati kase pag naka sunglass ay yayamanin ka na.

Tanda ko pa noong una kong binanggit sa aking kaklase, “BALANG ARAW SA JAPAN AKO TITIRA, MALAMIG DUN SABI NANG AKING INA”. Tinawanan lang nila ako, masyado daw akong ambisyosa. Pero ganun naman diba? Kung gusto mo ang isang bagay kahit gaano pa yan kaimposible, magiging possible yan sa mata ng mga naniniwala sa ‘yo!

OFW si mama sa Japan noon at ang dami niyang baong magagandang kwento sa akin. Tuwing uuwi sya ng Pilipinas hindi kami magkanda-ugaga ng mga kapatid ko sa mga dala niyang tsokolate. Sabi pa niya, “pagbutihin mo ang pag-aaral mo para kahit saang bansa pwede kang magtrabaho, makain mo lahat ng gustuhin mo, at makapupunta ka sa mga lugar na sa larawan mo lang nakikita”. Nung una di ko to maintindihan basta ang alam ko lang masarap ang tsokolate sa Japan ha ha ha…

“MAG-ARAL KA NANG MABUTI”, yan talaga ang tumatak sa isip ko. Busog ako sa pangaral ng magulang . Kahit na minsan nakasasakal dahil gusto ko ding maranasan ang maglupakan sa bahay ng kaklase. Gusto ko mag-over-night at tumalon sa swimming pool kahit na hindi ako marunong lumangoy. Gusto kong maranasan tumalon sa bakod at mapagalitan ng guro. Pero dahil istrikto ang mama at papa ko, takot akong bumagsak. Ayaw ko ma-disappoint si papa. Kaya subsob ako sa pag-aaral hanggang mag kolehiyo.

Alam ko ang hirap ng aking magulang dahil kasama nila ako sa lahat ng bagay. Marahil ang alam ng iba ay mayamanin ako at nag-iisang anak dahil sa aking pananamit. Mahilig kasi magpadala si mama ng magagandang damit mula sa Japan nung nandun pa sya. Kasama nila magtinda sa sabungan. Kaya naman nung mag-kolehiyo na ako ay nagsumikap din akong maging isang iskolar. Apat na taon din akong

nagtyaga at hindi Nawala ang pag-asang balang araw mapupuntahan ko din ang bansang Japan.

Fast-forward na tayo sa magulong- mundo na puro pagsubok pero di natin namamalayang nalalagpasan din naman… Salamat sa puong Maykapal! Janunary 2024. Minna-sama Konnichiwa. Labin-dalawang taon na ang nakakalipas noong sinabi kong pupunta ako ng Japan. At…. HELLO sa inyo magpipitong taon na ko ngayon dito. May magandang trabaho, may sariling sasakyan at lupa. Nakatutulong na sa magulang at mga kapatid. Baka po hindi ninyo alam, kami po ay pitong anak na ubod ng liligalig katulad mo na nagbabasa. Masayang makatulong sa magulang, at magaan sa pakiramdam na nakakapagbigay sa kapwa. Kahit ilang beses pa akong lumipad sa himpapawid, tawagin man akong alila sa ibang bansa, hindi ko maipagkakait ang mabuting dulot nito sa aking pamilya. Hindi masamang maghabol ng pangarap dahil senyales yan na meron kang mararating balang araw.

Hindi ko sinasabing umalis ka ng Pinas, pero malay mo sa ibang bansa pala ang swerte mo. Sabi nga nang nabasa kong aklat, “alamin mo ang halaga mo”. Ang halaga ng isang tao ay depende kung saang lugar sya naruroon. Katulad ng isang bato na pagtiningnan mo’y walang value. Pero sa mag-aalahas, malaki pala. Hirap ka man ngayon, bukas hindi na. Magtiwala ka’t panghawakan mo ang pangarap na imposible sa iba, dahil sayo- possible yun.

Wag kang titigil hanggang sa maabot mo din ang iyong ulap. Walang makakapigil sayong himpapawid na pangarap. Pilipino tayo, at lagi tayong bumabangon kahit na anong hirap at problema ang ibato sa atin. Magagaling ang mga Pinoy dahil kahit saang bansa ka magpunta may makakasalubong kang magsasabi sa’yong,” LABAN, KABAYAN! LABAN!”

“Ituloy niyo lang at aayunan din kayo ng panahon”. Ito ang motto sa buhay ng isang online seller na si Niña Gre gorio,. Martillan nagtapos ng haiskul dito sa ating paaralan kung saan ay nakamit niya ang tagumpay sa pamamagitan ng online selling.

Ang mga produktong pampahaba ng buhok (Azla at Hair Mask) at pampaputi ng ngipin (teeth whitening) ay ilan lamang sa mga produktong kanyang pinasikat online. Dahil sa tinataglay na sipag at tiyaga ay nakamit niya unti-unting ang kanyang mga adhikain sa buhay.

Taong 2006 ng siya ay nakapagtapos ng pag-aaral. Siya ay anak nina G. Francisco B. Gregorio at Gng. Lolita M. Gregorio. Pangatlo siya sa walong magkakapatid. Dahil sa kakulangang pinansyal para sa kanyang pagpapatuloy ng pag-aaral sa kolehiyo, napagdesisyunan niyang magtrabaho at matulungan ang kanyang mga magulang at nakababatang kapatid. Sa murang edad ay nakasanayan na niyang magtinda habang nag-aaral. Kapalit ang kakarampot na salapi, ay iniipon niya upang may baon kinabukasan. Ganito ang kanyang naging buhay simula elementarya hanggang sekundarya. Aniya’y mas nakikita niya ang sarili sa larangan ng pagnenegosyo at napapaunlad ang kanyang kasanayan sa matematika sa pagkokompyut ng kabuoang kita sa isang Linggong tiyaga sa pagtitinda.

Sa edad na labing-anim ay una siyang nagtrabaho sa Baclaran, isang maliit na department store na matatagpuan sa Roxas, Oriental, Mindoro. Dahil sa kanyang galing sa panghihikayat sa mga mamimili ay itinalaga siya sa isang branch nito sa San Jose Occidental at kasunod nito ay muling namasukan sa isang shoe-shop sa Calapan. Tumagal siya ng halos 3 taon sa mga naturang trabahong kanyang pinasukan. Nang lumaon ay napagdesiyunan niya muling maghanap ng trabaho at makipagsapalaran sa Laguna. Isa na namang hamon ng buhay ang kanyang dapat malampasan sa kabila ng walang katiyakang kung may tutulong sa kanya. Tanging naging baon lamang niya sa pag-asang makahanap ng trabaho ay pananalig sa Diyos, lakas ng loob at tiwala sa sarili. Batid niyang higit na naka-aangat yaong mga taong nakapagtapos ng kolehiyo kaysa sa tulad niyang high school graduate lamang.

Dumating sa puntong pinanghinaan din siya ng loob subalit mas nanaig ang kanyang determinasyon at pagpupursigi para sa pamilyang umaasa sa kanya. Muli siyang sumubok na nag-apply sa mga kompanya ng pagaawan ng goma tumagal siya rito ng mahigit isang taon at kalahati. Dito niya nakilala ang kanyang napangasawa na si Randy Martillan. Taong 2019 ng sila ay magpakasal, kapwa naghanap ng trabaho at nag-ipon para sa kanilang pamilya. Uuwing pagod, puyat at nanakit ang buong katawan buhat sa maghapong nakatayo at nag-iintay ng mga mamimili.

Nang sumunod na taon ay nagtrabaho siya sa isang hardware at tumagal ng apat na taon. Kasabay ng pagtatrabaho ay may isang nauusong application na kinahuhumalingan ng marami partikular na ang mga kabataan sa ngayon. Nagsagawa siya ng pananaliksik at kalauna’y natuklasan niyang maaari pa lang magtinda online gamit ang kanyang Tiktok account. Sa simula ay madalang lamang ang bumibili sa kanya hanggang sa paglipas ng tatlong bu-

wan ay dumami ang kanyang followers at benta sa online. Sa kabilang banda ay marami na rin ang nanonood sa kanyang ligo live at nababato-balani sa kanyang husay at galing sa pagbebenta ng mga produktong sumisikat online. Sa kabila ng kanyang kasikatan, may iilan pa ring basher ang pilit siyang hinihila pababa. Ang tanging naging sandata niya ay ang mga mapait na karanasan ng buhay na nagpapalakas ng kanyang loob upang lumaban at manalig sa sariling kakayahan.

Sa kabilang banda, ang nahinto niyang pangarap ay ipinagpatuloy niya sa pamamagitan ng pagtulong sa kanyang bunsong kapatid na si Jay M. Gregorio. Nagtapos ito ng Kursong Edukasyon Medyor sa Filipino bilang Magna Cum Laude. Ang karangalang ito ay kanyang ipinagpasalamat sa Poong Maykapal sapagkat hindi man siya nakapagtapos ng pag-aaral at maabot ang pangarap na minimithi, nakatulong siya at natupad ang pangako niyang hanggang sa kanyang huling salapi ay ibibigay niya sa mga taong nangangailangan.

Sa kabuoan, hindi naging madali ang daan tungo sa pangarap. Marahil ang lahat ng bagay na nangyayari sa buhay ng tao ay hindi lamang naka-ukit sa mga palad bagkus ay itinadha ng Poong Maykapal. “Walang shortcut sa pagtatagumpay ng isang tao”, wika niya dahil ang mga karanasang kanyang hinarap na nagdulot ng kasiyahan at kalungkutan ay bahagi ng buhay at dapat ipagpasalamat. Sa lahat ng biyayang kanyang natatamasa, nananatili siyang mapagkumbaba at nakalapat ang mga paa sa lupa sapagkat batid niyang ang kahirapang naranasan niya noon kapalit nito’y kaginhawaan na nakakamit niya sa ngayon. Nasa kamay natin ang pagbabago, nasa ating puso at isip ang pagsisimula ng hakbang sa tungo sa pag-unlad at pag-asenso.

Sa ngayon, lahat na yata ng kanyang ninais bilhin at magkaroon ay natupad na.

Halina’t gawin nating inspirasyon ang makulay na bahaghari ng kanyang pagsusumikap na makaahon sa kumunoy ng kahirapan.

Opisyal na Pahayagang Pangkampus ng Mataas na Paaralan ng Balugo Agosto 2023 - Abril 2024 | Tomo XXI Blg. 2

APRUBADO

DA, ipinakita ang paggamit ng drone seeder

MUNISIPALIDAD

NNakipagtulungan ang Lokal na Pamahalaan ng Mansalay sa ginawang demonstrasyon ng Kagawaran ng Agrikultura sa pag-aabono at pagsasabog ng binhi gamit ang drone seeder, na dinaluhan ng mahigit 100 na magsasaka sa bayan ng Mansalay. Ang drone seeder ay may espesyal na mekanismo na nagsasabog tanim ng mga binhing palay sa lupa habang ito’y lumilipad sa ibabaw ng sakahan.

Ito ay may kakayahang makapagtanim ng mabilis at epektibo, na nagpapabuti sa produktibidad at efficiency ng pagsasaka.

Isinagawa sa mahigit sampung ektaryang sakahan ng palay sa Baroc, Barangay Sta. Brigida, noong Ika-15 ng Enero,2024, ang nasabing paraan ng pagtatanim.

Sa pamamagitan ng isinagawang pagpapakita sa paggamit ng nasabing teknolohiya ay maipalas sa mga magsasaka na mas nakatitipid ito, hindi na kailangang umupa ng tagapagtanim at tagapag-abono sa kanilang mga sakahan.

Sa pamamagitan ng bagong teknolohiyang pang-agrikulturang ito, mas mapapabilis ng mga magsasaka ang pagtatanim ng mga binhing palay nang walang kapagod-pagod.

“ Kamangha-mangha talaga ang drone seeder. Iba talaga ang nagagawa ng technology, pinapagaan lahat ng mga gawain,” saad ni Randy G. Gatalio, isang magsasaka ng Brgy. Balugo.

Ayon naman kay John Rey S. Madrid, magsasaka ng Sta. Brigida ,“Yong tipong uupo ka lang at manonood pero nakapagtanim ka ng binhi ng palay . Astig ‘di ba?”

Pinabilib ng drone seeder ang mga magsasakang Mansalenyo sa isinigawang demonstrasyon.

Matapos ang demonstrasyon, nagpasalamat sila sa DA ng bayan ng Mansalay sa pagpapakilala sa publiko ng makabagong kagamitan sa pagtatanim na may layuning mas maiangat at mapaunlad ang sektor ng agricultura.

Inaasahan sa susunod na taon ang paglaganap ng paggamit ng teknolohiyang ito sa iba’t-ibang panig ng bansa, isang senyales ng magandang kinabukasan na naghihintay sa mga magsasaka.

FIRST AID

“Naniniwala akong ang pagsasanay para sa Kalusugang Pangkaisipan ay mabisang tugon sa mga suliranin ng kabataan ngayon”.

Ito ang pahayag ni G. Shernan F. Gamol, Vice Mayor ng bayan ng Mansalay, at Executive Director ng Keep Hope Alive. Kung kaya’t inilunsad ang MIND Matters: A Mental Health Advocacy Project seminar sa magkasamang pwersa ng mga pangkatang pang adbokasiya, Keep Hope Alive, Local Government Unit (LGU) at Youth for Mental Health Coalition, Inc., Youth Development Office at Office of the Vice Mayor.

Kasama sa 68 na guro na dumalo sa seminar na ito sina Gng. Zenaida B. Mendoza, Gng. Ayleen M. Tamayo, Gng. Sheira Mar F. Baluntong, Gng. Aileen C. Diacoma at Gng. Ana Marie B. Galang bilang kinatawan ng paaralan.

Layunin nito na bigyan ng dagdag kaalaman at kamalayan ang mga guro tungkol sa mga suliraning pangkalusugan ng pag-iisip ng mga kabataan upang magabayan at matulungan ang mga magaaral. Ibinahagi ni Dr. Kristian U. Caringal,

Rural Health Physician ang kanyang kaalaman bilang panimula patungkol sa mental health issues at si Gng. Roxane Mariana Capungan, isang rehistradong psychometrician at guidance counselor ang Building Emotional Resiliency.

Nagbahagi na ng kaalaman tungkol sa counselor’s role at Tier of Mental Health na mula kay Engr. Mary Grace T. Famorcan, DepEd resource person.

Samantala, tinalakay naman nina Jhon Arno Sodayi, Guidance Counselor ng Divine Word College of Calapan at Gng. Aleth Attila D. Abarquez, Guidance Counselor III ng Mindoro State University ang Psychological First Aid.

“Kailangang magabayan ang mga mag-aaral kung paano harapin ang mga suliraning kinakaharap. Mahalaga rin ang support system mula sa mga mahal sa buhay kaya kailangan din ipaalala sa pamilya ng mga mag-aaral ang tungkol dito”, saad ni Gng. Ayleen M. Tamayo, itinalagang guidance counselor ng paaralan.

PAGLALAYAG

Maynila - Opisyal na ipinakilala ng Kagawaran ng Agham at Teknolohiya ang gawang Pinoy na Safe, Efficient and Suitable Solar Assisted Plug-In Electric Boat (SESSY E-Boat) sa Manila Yatch Club noong Ika-29 ng Pebrero.

Ang nasabing E-Boat na binuo ng mga reAng nasabing E-Boat ay binuo ng mga researchers mula sa Mapua University. Upang matapos ang 19 milyong proyekto, ito ay tinuwangan ng Kagawaran ng Agham at Teknolohiya, Pangasiwaan sa Industriyang Maritima ( kilala bilang MARINA) at Kagawaran ng Enerhiya, Phil. Council for Industry, Energy and Emerging Technology Research and Development (PCIEERD).

Saad ni Enric Paringit, Direktor ng DOST, “The Goal is highly efficient considering its size and form, mayroon itong tahimik na makina at Ecofriendly. Its source is from the solar.”

“ Ito ay umaandar sa pamamagitan ng elektrisidad , may baterya sa ilalim ng vessel, tapos may motor sa halip na engine . kaya, mas tahimik , energy efficient at syempre mas malinis” dagdag pa niya.

Ang naturang E-Boat ay kayang maglaman ng 12 katao kasama ang crew. Tumatakbo ito hanggang 20 kilometro. Ito ay dinisenyo para sa mga turista. Ang sasakyang ito ay sumailalim sa masusing pagsusuri at pumasa sa standards ng mga sasakyang pandagat matapos mabuo at maisagawa ang demonstrasyon ng ilang beses.

Ang mga tao sa likod ng pagbuo nito ay gumawa ng mga replika upang maibenta.

“Ito ay may dalawang paraan ng pag-charge , maaring solar o kaya ay sa saksakan ng kuryente basta mayroon siyang proper equipment”, dagdag muli ni Paringit.

Ang SESSY E-Boat ay maaring magamit sa loob ng dalawang oras samantalang anim na oras naman ang kailangan upang ma- fully charge ito. Kung maganda ang init ng araw ay madaragdagan ito ng dalawang oras o higit pa.

Inasaasang ang sasakyang pandagat na ito ay makatutulong sa pag-angat ng turismo sa bansa.

Katuwang ng Material Recovery Facility (MRF) ang proyektong SAVE THE EARTH. Nagkaroon ang Balugo National High School ng MRF upang maisalansan ng tama ang mga basurang maaring mapakinabangan at pwede muling magamit sa ibang pamamaraan.

Magsisilbi itong panawagan sa mga kabataan na sila ay magkaroon ng pagpapahalaga at pagmamahal sa mundong kanilang ginagalawan. Ang nasabing proyekto ay nakaangkla sa DepEd ORDER NO. 54, series of 1995 na mas kilala sa katawagang “War on Waste”.

Ang proyektong ito ay naglalayon na maipakita ang suporta, pagmamalasakit at pagtulong sa simpleng gawain tulad ng pagkakaroon ng kamalayan na sa basura ay may PERA. Anumang halagang malilikom mula sa proyektong ito ay isa sa napakagandang simulain upang makapagpaabot ng tulong sa mga mag-aaral.

Sa pagpapanukala, iminungkahi ng Punong Guro na si G. Gerald H. Culla, PhD, at Gng. Aiza M. Tambuon, Guro, ang paaralan ang magsisilbing modelo upang

mapanatili ang kalinisan at kaayusan ng mga natural and physical resources sa isang komunidad. Ang kikitain sa nasabing proyekto ay ibibili ng mga school supplies o kaya naman ay hygiene at sanitation supplies na ibabahagi sa mga mag-aaral na kapos at nangangailangan.

Sa pagsisimula, siniguro ng paaralan na may mga basurahan sa bawat silid-aralan. Ang bawat basurahan ay kinakailangan may pagkakakilanlan gaya ng BIODEGRADABLE, NON-BIODEGRADABLE, RECYCLABLE, AT INFECTIOUS upang maiwasan ang pagkalito sa bawat mag-aaral.

“Sa proyektong SAVE THE EARTH, problema sa basura ay nasulosyunan nang may kapakinabangan” saad ni G. Culla.

NICOLE O. AMARO

MARBE NICOLE C. BASILIO

MARJORIE F. GALANGA

NASYUNAL

LHANZ M. ARCEMO

NASYUNAL

AGRI-ANGAT!. Nagpamalas ng demonstrasyon ang Kagawarang ng Agrikultura sa paggamit ng drone seeder sa pagtatanim ng butil ng palay sa mga magsasakang nasasakupan ng munisipalidad ng Mansalay.

TANGLAW NG MANSALAY

LHANZ M. ARCEMO

USHER TECH:

INSTRUMENTONG GABAY SA PANGANIB NA DALA

NG LINDOL

“7.4 na magnitude tumama sa Taiwan, pinakamalakas na naitalang pagyanig sa loob ng 25 na taon . Siyam katao naitalang patay, samantalang mahigit 1000 na Taiwanese ang sugatan”, headlines ng mga balita na nagpayanig sa aking isipan sa pagdaan nito sa newsfeed ko. Paano kaya kung dito sa Pinas ito nangyari?

Siguradong marami ang mababawian ng buhay at maraming ari-arian din ang masisira sa delubyong hatid ng lindol na ito.

Sa pangyayaring ito, hudyat na siguro ito upang maging listo at maagap na mapaghandaan ang mga kalamidad at sakuna na maaring dumating sa atin, upang maging ligtas ang ating komunidad at maiwasan ang pagkasira ng mga ari-arian at pagkasawi ng mga buhay.

Ang Pilipinas ay napalilibutan ng mga bulkan kaya’t tinawag itong “Pacific Ring of Fire” kung saan hindi mabilang ang mga pagyanig o lindol kada taon dahil sa mga faults na nakakalat sa buong kapuluan ng bansa.

Ang bagong tuklas na teknolohiya na tinatawag na Universal Structural Health

Evaluation and Recording System o mas kilala bilang USHER TECH na inobasyong ginawa ni Dr. Francis Aldrine A. Uy ang magbibigay kalutasan sa mga nakaambang panganib na hatid ng mga hindi inaasahang pangyayari sa mundo.

Ang teknolohiyang ito ay naging tanyag at naparangalan ng Benita and Catalino Yap Foundation Inc. ( BCYFI) Innovation Awards noong 2023 at nag-uwi ng tumataginting na 1M pesos.

Ang USHER Tech ay isang monitoring system na sumusukat sa estabilidad at katatagan ng mga gusali. Ito ay maaaring magamit 24/7 na binubuo ng tatlong bahagi, advanced accelerograph, web portal system, at mobile application.

Ito ay magsisilbing solusyon upang magbigay kalutasan sa problema ng Disaster Risk Reduction and Management sa mga pribado at publikong sektor, sa mga ahensya ng gobyerno at mga Local Government Units.

Ito ay maaaring ilagay sa mga pampublikong imprastruktura kagaya ng mga tulay, gusali, at iba pang establisyemento. Sa tulong ng USHER Tech, masisiyasat palagi ng mga inhinyero o tagapamahala ng gusali ang tibay at tatag nito. Sa ganoong paraan,

malalaman agad kung ligtas bang manatili sa loob ng gusali.

Sa ibinigay na mensahe mula sa ginawang video ni Dr. Uy, isinaad niyang “Ang inobasyong ito ay may layunin na maprotektahan ang buhay at ari-arian na maaring masira o mawala sa mga hindi inaasahang sakuna at kalamidad. Higit sa lahat, ito ay isang paraan upang mapaghandaan ang kinatatakutang pinsala na dala-dala ng lindol.”

Dagdag pa niya sa kanyang mensahe, “ Ako si Dr. Uy , ang gumawa ng USHER Technology. Saan mang dako sa mundo ay nakararanas ng matinding lindol. It is not a matter of IF but WHEN. The global annual cost of damage due to earthquake is 36 billion dollars.”

Ang USHER Tech ay kahanga-hangang sining ng agham at teknolohiya, nagbibigay ng kahandaan sa mga pangyayari upang matugunan agad ang problema at hindi na makagawa ng malaking pinsala. Ang teknolohiyang ito ay gawa ng kapwa nating Pilipino na magsisilbing inspirasyon hindi lang sa Pilipinas kundi sa buong mundo. Nagpapatunay lamang ito na hindi bastabasta ang mga Pinoy sa anumang larangan. Produkto ito ng malikhaing pag-iisip ng isang Pinoy na pinanday ng “KATATAGAN SA BUHAY” Kaya Be proud! Angat Pinoy!

EBOLUSYON NG MAKABAGONG TRANSPORTASYON

ng pag-usad ng makabagong teknolohiya ang naghatid sa atin ng makabagong uri ng transportasyon, pagsulong ng mga elektronikong sasakyan o mas kilala sa tawag na E-bike.

Alam natin na hindi tumitigil ang tao sa paghahanap ng paraan upang mas mapadali ang gawain , makapagtipid ng oras, makapagtanggal ng stress at higit sa lahat ay mas mapaunlad pa ang kalidad ng buhay. Isa sa mahalagang pagnanais ng bawat indibidwal ay mas mapaalwan pa ang buhay ng mga mamamayan sa lahat ng aspeto na maaring magdulot ng katipiran at walang hungkag na malasakit sa mamamayan, bayan at kalikasan.

Sa bansang Pinas, ang pag-usbong ng E-bike ay patuloy na umuusad upang baguhin ang kinagisnan ng mga tao sa larangan ng transportasyon sa mga kalsada, siyudad at saan mang lugar.

Ang E- bike ay lalong nakilala dahil sa positibong benepisyo nito sa mga tao.

Mababang maintenance

Kumpara sa conventional na mga sasakyan, ang E-bike ay may simpleng disenyo, kaunti ang bahagi at walang gasinong kumplikadong combustion engines. Sa kasimplehan ng disenyo nito at bahagi ay napapababa din nito ang masyadong mataas na konsumo para sa maintenance.

Malasakit sa Kapaligiran Katuwang ang Pilipinas ng ibang bansa sa nagtataguyod na mabawasan ang carbondioxide emission at maprotektahan

Bago pa man matuklasan at umusbong ang bakuna para sa polyo ay nagkaroon muna ng “iron lung”. Ano nga ba ang iron lung? Kailan at paano ito naging daan upang makapagsalba ng mga buhay?

Ang iron lung ay isang masalimuot na aparato sapagkat ramdam ang matinding init sa loob ng makina. Sa ilang pananaw, ito ay kahalintulad ng pakiramdam ng isang tao na nasa loob ng isang ataul o himlayan.

Huwag maliitin ang halaga ng aparatong ito, nakapagligtas na ito ng ilang daang sanggol at mga bata na tinamaan ng sakit na polyo noong kasagsagan ng polio outbreak noong 1950. Ang polyo ay isang viral infection na inaatake ang buong katawan na maaaring mauwi sa pagkaparalisa at humantong sa kamatayan kapag napabayaan.

Gayunman, ang aparatong ito ang umagapay sa nasabing problemang pangkalusugan. Ito ay isang makina na nagbibigay ng air pressure sa mga pasyenteng may polyo para matulungang mapagana ang paralisadong bahagi ng baga, nagsusuplay at nagproseso ito ng hangin sa katawan upang makapagdugtong ng buhay.

PINAKAMATAGAL NA INDIBIDWAL SA LOOB NG IRON LUNG. Isa sa pasyente na gumamit nito ay si Paul Alexander na tinaguriang “The Man in the Iron Lung”, na noong Marso 11,2024 ay binawian ng buhay sa edad na 78. Siya ay nagkaroon ng sakit na polio noong 1952 sa edad na anim. Ito ay nauwi sa pagkaparalisa ng kanyang buong katawan, mula sa leeg hanggang ibabang bahagi kung kaya’t ito ang dahilan upang maigupo siya sa loob ng makina habang buhay. Ito rin ang naging sandalan niya upang maisakatuparan ang pangarap na makapag-aral at makapagtapos ng abogasya sa likod ng kanyang kondisyon.

ang kapaligiran. Ang E-bike ay gumagamit lamang ng electric motors hindi tulad ng tradisyunal na sasakyan. Ito ay tumutulong na mabawasan ang masamang epekto ng green house gas emission. Gamit ang sasakyang ito, makapaglalakbay sa malayong lugar na hindi kumukonsumo ng gasolina na nakadadagdag sa polusyon sa hangin. Makatutulong ito na mabawasan ang nakasusulasok na usok sa kapaligiran na nagdudulot ng matinding init ng panahon . Walang Huli Hindi na kailangang pumila sa Land Transportation Office (LTO) para magparehistro. Dito sa Pinas, naglabas ng batas ang LTO, Ang Administrative Order No. 2021-039, na naglalahad ng panuntunan sa pagkaklasipika, pagrerehistro at paggamit ng elektronikong mga sasakyan gaya ng E-bikes. Nakasaad dito na maaari itong magamit kahit walang rehistro o lisensya ang drayber, basta tumatakbo ito ng mababa sa 50kph. Gayunman, ang pagtatalaga ng tamang panuntunan ng paggamit nito ay nakadepende sa pamahalaan na kinabibilangan. Sapagkat , may mga ilang lugar sa Pinas na ipinagbabawal ang paggamit nito. Mas mainam pa rin na sumunod sa ordinansa ng inyong komunidad

upang maiwasan ang anumang problema. Sa kabilang banda , ang mga positibong benepisyong hatid nito ay may kaakibat rin na negatibong benepisyo. May Limitadong Kapasidad Hindi katulad ng ibang sasakyan , ang E-bike ay hindi komportableng gamitin sa napakalayong lugar. Ang E-bike ay nakadepende sa kapasidad ng baterya nito. Kapag na-lowbat, kailangan mong mag-antay na ma-full charge bago muling magamit.

Nakatagong Gastusin Nakaayon sa mataas na teknolohiya ang sasakyang ito. Kapag nasira ang isang parte, siguradong malaking pera rin ang iyong kakailanganin upang maipaayos ito . Ang mga taong nagpaplano na bumili nito ay mas tinitingnan ang pangekonomiyang halaga kaysa sa kalidad na maaari nitong ibigay.

Bagaman ang E-bike ay nakagagaan sa bulsa at kaibigan ng kalikasan , nakadepende pa rin sa tao kung ano ang preperableng gamitin na transportasyong sang-ayon sa kanilang edad, kasarian,lugar, sitwasyon, pangangailangan , kapaligiran at benepisyong naidudulot nito.

MARJORIE F. GALANGA

ROWANA JANE L. GERONIMO

ROWANA JANE L. GERONIMO

GUHIT NI JAIRUS MATEO

USHER.PH

at makapagbigay ng normal na paghinga. Ang inobasyong ito ay nagbibigay pag-asa rin upang matugunan ang mga respiratory problems, gaya ng pneumonia, sa kasalukuyan.

Isa sa makabuluhang inobasyon ang exovent sa pag-usad sa pagbabalik-tanaw sa imbensyong iron lung. Mula sa napakabigat, napakainit at malaking makina ay nagkaroon ng bagong mukha, mas pinataas ang teknolohiya at mas pinaalwang gamitin.

“Kailangan nating lumingon sa ambag ng mga nakalipas upang umusad sa modernong hamon ng pagbabago ng panahon”. Magpasalamat tayo sa mga imbensyong mula sa mga taong namuhunan ng talino, oras, dugo at pawis sa pagnanais na mabuo ang kanilang imbensyon , sapagkat ang ambag nila ay nakatutulong upang mapagaan ang gawain at makapagdugtong ng buhay ng mga tao.

Ano pa kaya ang kayang gawin ng iron lung sa kasalukuyan? Ano pa kayang inobasyon nito sa mga susunod na henerasyon? Mga katanungang ang kasagutan ay makukuha lamang sa takdang panahon.

kaso ng Pertussis Vaccine, Solusyon sa lumalalang

Living is so amazing to me. No matter how great an artist, I would never be able to mix hues and place them on a canvas so eloquently that they could ever come close to expressing the true portrait of my life

Mula sa aklat na akda ni Paul Alexander na “ Three Minutes for a Dog”

Bawat indibidwal ay nagnanais na magkaroon ng maganda, malambot, maputi at makinis na kutis ng balat. May mga natural na pamamaraan at masusustansyang pagkaing nakatutulong sa ating pagnanais na gumanda ang ating balat. Maraming prutas na mahahanap lamang saan mang lupalop ng Pilipinas. Mga lokal na prutas ito, malimit itong makita sa bakuran o kaya naman ay sa kapit bahay. Mabibili rin sa mga bangketa at palengke. Paano nga ba ma-achieve ang gandang natural?

Pinag-uusapan ngayon ang paglaganap ng sakit na pertussis. Sa ilan, ito ay bago sa pandinig kung kaya’t ito ay nagdulot ng pangamba sa mga mamamayang Pilipino kung gaano ito nakapamiminsala.

Umabot sa 568 na kaso ng pertussis sa buong Pilipinas at 40 rito ay humantong sa kamatayan, base sa datos na ibinigay ng Department of Health mula Enero 1 hangang Marso 16.

Sa Maynila, naitala ang kaso ng pertussis na umabot hanggang 58 katao. May naitalang kaso rin sa mga rehiyon ng CALABARZON, NCR, Western Visayas, MIMAROPA at Central Visayas. Sa NCR ay mayroong 27% sa kabuuang bilang na kumpirmadong may pertussis. Tinatayang 62.7 % ang mga sanggol na may edad anim na buwan pababa. Samantala, 75.8 % sa mga ito ay walang bakuna o walang records ng bakuna.

Matatandaang nitong Marso umugong ang usapusapan sa pag-anunsyo at paglunsad ng quarantine ng pamahalaang Mansalay sa Sitio Quinomay, Barangay Balugo. Ito ay sa kadahilanang mayroong isang taong gulang na babae na kinakitaan ng sintomas ng pertussis na na-confined sa Oriental Mindoro Provincial Hospital.

Ayon sa Municipal Health Officer na si Dr. Dennis R. Pacho, ang pinaghihinalaang may sakit na pertussis na batang babae ay nagnegatibo sa isinagawang medikal na pagsusuri.

Dahil sa pangyayaring iyon, nagbigay ang Provincial Health Office at Department of Health ng alokasyong 1000 doses ng bakuna para sa bayan ng Mansalay. Ito ay itatalaga sa mga barangay para mabigyan ng bakuna ang mga sanggol na hindi pa nababakunahan. Layunin ng alokasyon na ito na maiwasan ang paglaganap ng sakit na pertussis.

Ang sakit na ito ay sanhi ng bakteryang Bordetella pertussis at Bordetella parapertussis.Ang bakteryang mga nabanggit ay nakagagawa ng lason, dahilan upang maparalisa ang mga respiratory cells, na maaring maging sanhi ng pamamaga ng daluyan ng hangin.

Ang sakit na ito ay napakamapanganib sa mga sanggol at bata. Ang inisyal na senyales ng sakit na ito ay ang pagkakaroon ng sipon, malimit na pagbahing, at ubo. Ang sinat o lagnat ay maaari ding maranasan. Habang tumatagal, ang ubo ay unti-unting lumalala. Nakararanas din ang pasyente ng walang patid na pag-ubo na sinusundan ng “whooping sounds” o matinis na tunog.

Ang mga sanggol na may edad na anim na buwan pababa ay mas mataas ang tyansa na mahawa at magkaroon nito. Pag napabayaan ito ay maaaring humantong sa kamatayan. Ang mga kumplikasyon na hatid nito ay ang pneumonia, seizures, ear infections, dehydrations at iba pa.

Sa ngayon, ang DTP vaccine ay napalitan ng DTaP ( Diphteria, tetanus at acellular pertussis ) vaccine. At ang whole-cell pertussis vaccine ay tuluyan nang hindi ginamit dahil sa masamang epekto nito sa kalusugan. Ang acellular vaccines ay garantisadong nagbibigay ng proteksyon sa mga nagbabadyang mga sakit, gaya ng pertussis na kinakitaan lamang ng kaunting side effects

kumpara sa whole – cell pertussis vaccine. Sa katulad na kombinasyon ng bakunang tinatawag na TDaP, nagbibigay din ito ng booster protection sa tetanus, diphteria at pertussis sa mga may edad na.

Dahil sa paglaganap ng pertussis sa Pilipinas, ang Department of Health (DOH) ay naglabas agad ng estratehiya na makapagbigay ng bakuna sa mamayang Pilipino. Mayroon nang tinatayang 64,400 doses ng pentavalent vaccines at naitakdang ipamahagi ngayong taon. Mayroon pang inaantay na 3M vaccines ang pamahalaan upang lahat ng Pilipino ay maproteksyunan sa nagbabadyang panganib ng sakit.

Ang pentavalent vaccines ay isang bakuna, proteksyon para sa DPT, kasama rin nito ang panlaban sa Hepa B at Hemophilus influenza type B. Ang nasabing bakuna ay libreng makukuha saan mang ospital at health centers. Maging ang isang nagdadalang tao ay maaaring makatanggap nito upang maproteksyunan agad sa pertussis ang batang nasa sinapupunan.

ng mga dark spots at pigmentation sa balat.

May mga natural at masusustansyang pagkain na makatutulong upang makamit ang pangarap nating malasutlang kutis. Ito na nga ‘yon.

Narito ang ilang mga halimbawa ng pagkain na nakapapaganda ng kutis:

1. Abokado – Ang abokado ay mayaman sa Vitamin E at C na parehong mahalaga para sa kalusugan ng balat . Mayroong antioxidant property ang Vitamin E na nagbibigay proteksyon sa balat mula sa free radicals na nakasisira sa balat. Nakatutulong naman sa collagen production ang Vitamin C na mapananatili ang elasticity at firmness ng balat. .

2. Pakwan – Ang pakwan ay hindi lang masarap kainin lalo na sa mainit na panahon, kundi maganda rin ito para sa kutis. Mayroon itong 93% na water content na nagbibigay ng hydration sa balat. May antioxidant din ito na lycopene na nagpoprotekta sa balat mula sa pagkasira nito gawa ng araw.

3. Kamatis – Ang kamatis ay isa pang prutas na maganda para sa kutis dahil sa carotenoid at vitamin C. Ang carotenoid ay nakatutulong upang maging mamula-mula at mala rosas ang ating balat. Habang ang vitamin C ay nagpapasigla sa produksiyon ng collagen at nakababawas

4. Papaya – Ang papaya ay mayaman sa enzyme na PAPAIN na nakatutulong sa pagtanggal ng dead skins at impurities sa balat. May vitamin C at E din ito, na parehong nagbibigay ng antioxidant protection at nagpapalakas ng collagen productions.

5.Mangga- Ang mangga ay mayaman sa Vitamin C, at beta-carotene na nagpapaganda ng kalusugan ng balat. Ito rin ay may enzymes na nakatutulong sa exfoliation at nakakapagpaputi ng balat.

Ang mga lokal na prutas na ito ay sumailalim din sa masusing pag-aaral kung paano ito nakatutulong sa kalusugan. Sa isang pag-aaral ng mga tagapagsaliksik mula sa Australia, natuklasan nilang ang mga taong mahilig kumain ng prutas at gulay ay may mas magandang tekstura ng balat at mas mababa ang posibilidad na magkaroon kaagad ng kulubot na balat.

Dapat tayo ay hindi lang nakapokus sa pag-aalaga sa loob ng katawan pati na rin dapat sa labas nito. Ang pagkain ng mga natural at masustansyang pagkain ay nagbibigay ng hindi lang health

LEYCIA G. GENIZA

RONIEL M. ORFIANO

TARA, Sakay na!

Sa kasalukuyan, ang agham at teknolohiya ay patuloy na nalaglalayag bunga ng matinding imahinasyon at inobasyon ng mga taong hindi tumitigil sa pagtuklas ng mga bagong kaalaman. Mga kaalaman na magpapabago sa mga kinagawian ng mga tao.

Isa sa mga matagal na nating pinapangarap ang pagkakaroon ng flying cars o mga kotseng lumilipad. Kung ating sisiyasatin, ito ay para bang tila isang eksenang napapanood sa mga pilikula o sa ilan ay fiction o kathang isip lang. Ngunit sa katunayan , ito ay malapit ng maisakatuparan .

Ang pagsisimula ng eVTOL o Electric Vertical Take Off and Landing ang magbubukas sa posibilidad na pagkakaroon ng sasakyang panghimpapawid. Ito ay hindi lamang isang pangarap o kathang - isip, kundi isang makabuluhang solusyon sa problema sa transportasyon sa hinaharap.

Isa ako sa sang-ayon sa pagbubukas ng konsepto ng flying cars sapagkat ito ay makatutulong sa mas mabilis , mas komportable at mas ligtas na paglalakbay.

Dahil ito ay pinapagana ng elektrisidad , hindi ito magkapagdudulot ng malaking panganib sa kapaligiran hindi katulad ng mga tradisyunal na mga sasakyan na naglalabas ng nakasusulasok

na usok at dumaragdag sa polusyon sa hangin. Kung ang flying cars ay kikilalanin sa Pililipinas , maaaring magdulot ito ng malaking pagbabago sa mundo ng transportasyon dito. Ito ay makatutulong sa epektibong solusyon sa mahabang trapiko sa kalsada. Nakatitipid ito ng oras sa pagbabyahe. Ito rin ay maaring magbigay ng mas malawak na konektibidad sa mga lugar na mahihirap puntahan. Ganun pa man, mahalagang isaalang – alang ang mga hamon at panganib na kaakibat sa pagdating ng flying cars. Upang maging maayos,

regulasyon , panuntunan at batas ukol dito.

Hindi natin mapipigil ang mabilis na pag-usad ng teknolohiya. Ang flying cars ay isang malaking hakbang sa pagtalunton sa makabagong mundo ng transportasyon.

Lahat tayo ay nag-aasam na mas mapabuti at mapagaan ang ating pamumuhay kaagapay ng mga bagong tuklas na teknolohiya na maghahatid sa atin ng magandang paglalakbay tungo sa makabagong mundo.

Sa kabilang banda,dapat nating balansehin at pag-aralan ito nang mabuti upang sa huli hindi tayo magsisi.

AApektado na’ko, ano na!? new vision

LEYCIA G. GENIZA

Ang mga kabataan sa ngayon ay dumedepende na sa paggamit ng internet o iba’t-ibang social media application. Isa sa mga hindi kanais-nais

Ayon sa kwento ng aking kaibigan, mayroon siyang naka-chat sa messenger na Afam na nagyaya sa kanya ng pagtatalik. Gawin lang daw niya ang lahat ng utos niya at bibigyan siya ng malaking halaga ng dolyar. Ito ay isang patunay lamang na kahit sa liblib , kabundukan o kung saan man ay naaabot na rin ng ganitong Gawain.

Ano nga ba ang cybersex? Ang cybersex ay bantog rin sa tawag na computer sex, internet sex, netsex o e-sex. Ito ay isang uri ng long distance sex ng dalawa o higit pa gamit ang electronic video communications gaya ng webcams , VR headsets, messenger at iba pa. Ito ay nakababahalang gawain na maaaring magdulot ng masamang epekto sa personalidad at moralidad ng isang indibidwal. Nararapat lamang na mabigyang pansin at mas paigtingin pa ang pagpapatupad ng mga batas ukol sa ganitong mga gawain.

Kabilang ako sa mga saksi sa mga kabataang naaadik sa social media sa kasalukuyan, kung saan malaya nilang nagagawa ang mga bagay na nais nilang gawin dahil sa kakulangan nila ng parental guidance. Kaya ang ilan sa kanila ay nalilihis ng landas at ilan ay kumakapit na lamang sa patalim upang matustusan ang kanilang luho at pang-araw-araw na pangangailangan.

Ayon sa mga nasasagap at naririnig ko, isa sa dahilan ng pagkakasadlak nila sa cybersex ay ang kahirapan at kakapusan sa pangtustos sa sarili at pamilya. Dahil dito, may ilang mga magulang na nag-uudyok sa kanilang anak na pasukin ang pagbebenta ng sarili gamit ang social media. Naglalatag sila ng mga hubad na larawan at kalaunay magpapalitan na ng usapan sa kung magkano ang offer na bayad sa serbisyo. Sa sitwasyong ito, mas iniisip ng mga magulang ang salaping kanilang matatanggap, at hindi sa kung ano ang magiging epekto nito sa kanilang anak, sa mental at emosyunal na pangkalusugan.

Ang mga kabataan na nawiwili sa cybersex ay nanganganib na mawalan ng tamang pananaw sa kahalagahan ng respeto sa sarili at sa ibang tao. Kaugnay nito, ang kawalan nila ng konsiderasyon sa pagpapahalaga sa batas moral ng tao na minsan ay maaring humahantong sa kahungkagan at depresyon.

Sa mga tumatangkilik nito higit sa lahat ang mga kabataang wala pang sapat na solidong pagdedesisyon ay mas malaki ang epekto nito. Unti-unti itong papatay sa

malaking krimen gaya ng pangmomolestya at panggagahasa.

Ang cybersex ay makaaapekto sa mental, social, at emotional na kapasidad ng isang bata. Ang kalagayan at kalusugan ng mga kabataan ay posibleng maapektuhan ng cybersex, sa paraang mas pinaglalaanan na nila ng oras ang pakikipagtalik sa internet at hindi ang pagpapa-unlad ng sarili, kagaya na lamang ng pag-eehersisyo, pagbabasa, o paggawa ng mga bagay na makakatulong sa kanila upang maiangat ang sarili .

Dapat magkaroon ng sama-samang pagtutulungan ang magulang at guro upang matiyak na ang mga kabataan ay hindi maakit sa ganitong uri ng aktibidad sa internet. Dapat bigyan ng sapat na kaalaman ang mga kabataan kung paano nakaaapekto ito sa kanilang emosyonal at mental na kalusugan.

Dapat ang mga kabataan ay magpursiging mag-aral at makapagtapos. Ito ang susi sa maayos at matiwasay na pamumuhay.

Huwag kang agad-agad masisilaw sa mga bagay na madaling makuha sapagkat madali din itong mawala. Iba rin

talaga ang mga bagay na pinaghihirapan, pinapahalagahan.

Itaas ang respeto sa sarili at moralidad upang hind maging kakatwa at maging sentro ng usapan ng mga tsismosa. Huwag dungisan ang sariling pangalan bagkus ito ay ingatan.

Ang mga magulang , guro ,kaibigan , pamilya at komunidad ay dapat umalalay sa kanila upang maging inspirasyon at kalakasan. Sa pagmamahal at pagmamalasakit , mailalayo natin sila sa landas ng kamalian at kahungkagan.

ng ChatGPT ay isang online application na nagpoproseso ng utos o tanong sa tulong ng artificial intelligence technology ( AI), nagbibigay daan ito para sa mga pag-uusap sa pagitan ng tao at mas advanced na teknolohiya kaysa sa tradisyunal na mga chatbox . Binibigyang solusyon nito ang problema sa paghahabi-habi ng mga salita o ideya sa mas episyente, sistematiko, at organisadong pamamaraan. Tumutulong ito sa pagbuo ng email, salaysay, code, at pagbibigay tugon sa mga katanungan.Ito ay kasalukuyang ginagamit ng mga tao upang mapadali at makatipid ng oras na ilalaan sa mga gawain.

Ayon kay Genc (2023) , ang ChatGPT ay maaaring makatulong sa pagbibigay ng paliwanag para sa mas kumplikadong mga paksa at maglingkod bilang isang virtual tutor. Ito ay maaaring makipag-usap sa maraming wika o magbigay pagsasalin upang maunawaan natin ang teksto. Mas makatitipid dito sapagkat, hindi na kailangang magbayad ng malaki sa tagapagturo. Kaya rin nitong magpaliwanag ng mga konsepto na hindi sakop ng ating utak.

Bunga ng hindi mapigil na pag-unlad ng teknolohiya, naiiba na ang pagpapadaloy ng kaalaman ng mga kabataan sa kasalukuyan. Naiiba na rin ang pagkuha ng mga datos at impormasyon. Dahil dito, mabilis na nakagagawa ang mga estudyante ng mga takdang aralin at iba pang-gawaing pampaaralan.

Bilang isang mag-aaral, talagang kahanga-hanga ang tulong na ibinibigay nito, sapagkat sa bawat utos at tanong ay ura-urada itong magpoproseso upang magbigay ng mga kasagutan. Literal na malaki ang tugong tulong nito sa mga estudyante subalit,

estudyante, nagiging tamad,nagiging limitado ang kaalaman at nagdudulot ng kawalan ng pangangatwiran. Kung hindi agad mapuputol ang pisi na nag-uugnay sa paggamit nito sa mga estudyante, hahantong ito sa mas malaking problema, Lalo na dito sa bansang Pilipinas kung saan salat ngayon ang ilang batang pinoy sa verbal linguistics, logical reasoning, problem solving at critical thinking.

Base sa isinagawang pagtataya ng Program for International Student Assessment o mas kilala sa tawag na PISA, ang Pilipinas ay pumapangatlo sa pinakamababa sa Agham, at pumapanganim sa pinakamababa sa matematika at pagbasa.

Ang ChatGPT ay maaring maging lason na sisira sa sistema ng isang estudyante. Kaya dapat ay maging responsable sa paggamit upang hindi pagsisihan ang nakasusulasok na epekto nito sa kabataan sa bandang huli. Huwag laging umasa sa robot, magpokus ka sa kung paano mo maiaangat ang sariling kakayahan bilang isang natatanging indibidwal.

Ang pasya ng pagbabago o pagdedesisyon ay nasa ating kamay. Magpapatalo ba tayo sa simbuyo ng damdamin sa ganitong uri ng gawain? Ang Kabataang adik sa cybersex ay mas higit pa sa malansang isda. Itigil mo na ! ‘wag mo ng pangarapin pa.

ROWANA JANE L. GERONIMO

GUHIT NI JAIRUS MATEO

GUHIT NI ERNIE RAMOS

GUHIT NI

RAMOS

Opisyal na Pahayagang Pangkampus ng Mataas na Paaralan ng Balugo Agosto 2023 - Abril 2024 | Tomo XXI Blg. 2

deNUMERO

Eto ay ayon sa ginawang sarbey ng mga miyembro ng publikasyon ng TNV.

... mula sa isang daang (100) respondente na nakapanayam tungkol sa usap-usapan na kung ang pag-aaway ng gagamba ay sugal o laro...

#SuperMa’am

Ang natatanging Bayani

Sila ay tila reyna ng maraming kadalubhasaan. Sa apat na sulok ng silid-aralan, sila ang mga tanglaw ng pagsulong. Pagsulong ng edukasyon, ng talento at lakas, ng mga isip na nag-uugnay ng mga karanasan at kaalaman ukol sa kumplikadong buhay ng mga tao.

Limitado man ang oras nila, napapagkasya at nababalanse pa rin nila ito. Nagsusumikap sila na makapaglaan ng oras para sa pamilya at trabaho. Sa likod ng kanilang pagsasakripisyo, patuloy pa rin silang nagtatanim ng punla ng karunungan at kalakasan sa mga mag-aaral.

Bagwis ng intelihensiya.

Sa bawat guro, naroroon ang isang malaking responsibilidad na mag-ambag sa paghubog ng pakpak ng mga indibidwal para sa mga susunod na henerasyon. Sila ang mga tagapagligtas ng kaalaman, nagbibigay-daan sa paglago at pag-unlad ng mga kabataan, upang maging handa sa mga hamon ng hinaharap. Ngunit, ang dalawang mga gurong ito mula sa Balugo National High School, hindi lamang sa larangan ng akademiya nagsisilbing alas. Sila rin ay tagapagsanay sa isports at pahayagang pampaaralan.

Saligan ng Dunong. Si Gng. Ellen M. De Luna, 48 taong gulang at nakapagtapos sa kursong Bachelor of Science in Business Administration, Major in Computer Data Management sa Lyceum of the Philippines at 30 units ng Professional Education sa Clarendon College, ay isang pinto na nagbubukas sa mundo ng kaalaman at kultura. Sa kasalukuyan ay walong taon na siyang nagseserbisyo sa DepEd, nagtuturo sa Baitang 9 sa asignaturang Filipino at nagsisilbing tagapayo sa pangkat Daisy. Si Gng. Aiza M. Tambuon naman ay 35 taong gulang at 13 taon nang nagseserbisyo sa DepEd. Siya ay nagtapos sa kursong Bachelor of Secondary Education major in English sa paaralan ng Clarendon College. Sa kasalukuyan, nagtuturo siya sa Baitang 8 at tagapayo sa pangkat Venus. Sila ay saligan ng karunungan. Bagaman magkaiba sila ng espesyalisasyon hangad nila na mapatuto ang bata saan man larangan. Tagalinang ng Potensyal. Bukod sa pagiging tagapaghasa ng mga utak, sina Gng. Ellen at Gng. Aiza din ay tagapagsanay sa isports, binibigyang tuon ang talento at lakas. Si Gng. Ellen ay tagapagsanay sa larangang Athletics at anim na taon nang opisyal sa palarong pampaaralan hanggang sa Unit meet. Maraming mga bata ang pumapailanglang pagdating isports kaya’t nagsisikap siya upang patuloy silang maiangat. Mula sa pagod at hirap ng pagsasanay, may dalawang manlalaro ang nakapasok at maglalaro sa long distance run, 1500m at 3000m sa darating na Unit Meet. Patuloy pa rin siyang sumusuporta dahil sa mga batang nangangarap na maging atleta at para na rin sa pag-unlad ng paaralan. Si Gng. Aiza naman ay isang tagapagsanay sa larangan ng chess. Siya ay siyam na taon nang opisyal mula sa palarong pampaaralan hanggang mas mataas na antas. Sa kabila ng araw-araw na pagsasanay maging sa recess at tanghali, isa sa kaniyang manlalaro sa chess boys ang nakapasok at nakatakdang sasabak sa Unit Meet. Ang paghanga at kasiyahan ay naging

maliwanag sa wangis ng bawat isa. Sila man ay naging abala dahil sa pagsasanay, patuloy pa rin sila sa paghakbang upang makamit ang kampeonato sa nasabing palaro.

Gabay ng Mamamahayag. Bilang mga tagapayo sa pahayagang pampaaralam, sila ay tulad ng mga titik na naglalakbay sa papel, tagapag-ugnay ng mga ideya at mga pangarap. Tinutulungan nila ang mga estudyanteng manunulat na magbigay-buhay sa bawat tinta at pahina.

Sa nagdaang District Presscon, laking tuwa ni Gng. Ellen na tatlo sa indibidwal na paligsahan sa pagsulat sa Filipino ang nag-uwi ng kampeonato, Ang araw-araw at gabi-gabing pakikipagbakbakan sa mga papel, salita, at artikulo ay hindi naging hadlang upang ipagpatuloy ang mga pagsasanay para muling manalo ang mga sasabak sa susunod na laban sa Division Schools Press Conference na gaganapin sa Pinamalayan.

o 68 sa respondente ang nagsasabing sa panahon ngayon eto na’y isang sugal.

o 32 sa respondente ang nagsasabing ang paglalaban ng gagambay ay nananatiling laro. 32%

Gayundin si Gng. Aiza ay isang aktibong tagapayo sa kategoryang Ingles ng The New Vision. Ang lahat ng pawis at pagod na iginugol ay nagbunga ng maraming nagwagi sa naturang patimpalak. Ang bawat pagkabigo ay mga hakbang patungo sa tagumpay, at ang bawat tagumpay ay nagdudulot ng masayang pagpintig ng puso. Ang dalawang gurong ito ay tunay na karapat-dapat ilantad at ipagmalaki, sapagkat sila ay tanglaw ng kahusayan, kalakasan, at katalinuhan. Nagsisilbi silang ilaw ng pangalawa nating tahanan. Sa malawak na paligid ng edukasyon, sila ay tila mga alon na naglalayag sa karagatan ng kaalaman. Sila’y nagdadala ng kaliwanagan sa isip ng bawat mag-aaral. Dala-dala nila ang susi na nagbubukas ng pintuan ng pag-unawa, habang ang kanilang mga salita ay mga himig na sumasayaw sa hangin na nagsisilbing inspirasyon.

Maglibang o Mahibang?

Sa bawat pag-ikot ng kamay ng orasan ganun din kabilis ang pagbabago ng teknolohiya. Sa bilis nito minsan ay hindi na natin nababatid na unti-unti na pala tayong nagugupo sa pagkakasadlak sa gawaing nagpapabago ng kamalayan sa ilang bagay.

Sumagi sa aking isipan ang napanood kong dokyumentaryo , nalulong ang isang ama sa online sabong na kung saan ultimo asawa ay naisangla narin. Limas na limas ang mga ari-arian , bahay, sasakyan at nagkautang pa ng higit kumalang sa isang milyon.

Marami talagang nahuhumaling at nahihibang hindi lang sa sugal na online sabong maging sa iba pang online games gaya ng mobile legends, PUBG, call of duty at iba pa. Hindi maitatatwa na ito ngayon ang pinakasikat na uri ng libangan. Sa pamamagitan nito , napupunan ng mga kabataan ang munting kasiyahan , pakikipagkaibigan at pagtakas sa mga problema. Ganun pa man,may nakatago parin itong nakababahalang epekto na maaring magdulot ng pagkaadik sa online games.

Isang malaking usapin ang tumataas na bilang ng mga kabataang naaadik sa online games. Ano nga ba ang online game addiction? Ang Online Game Addiction ay tumutukoy sa mahabang pagbababad at labis-labis na paglalaro gamit ang cellphone, computer o anumang elektronikong gadgets na nagdudulot ng pisikal at sikolohikal na problema.

Maaring magkakaiba-iba ang antas ng pagkahumaling ng bawat

Masasabing makasaysayan rin ang mga palaro ng lahi kung kaya dapat itong pahalagahan at gunitain. Sapagkat, ito rin ay sumasalamin sa kaugalian , kakayahan at kaalaman bilang isang Pilipino. Marami ang mga masasayang alaala sa paglalaro nito kasama ang ating mga kaibigan, pinsan o kapamilya. Sa pagdaan ng panahon, ang pagbabalik- tanaw sa mga larong ito ay dapat pahalagahan dahil ito ay natatanging pamana ng ating ninuno. Magsisilbing identidad bilang isang tunay na Pilipino. Ang pagsasabuhay nito ay may positibong epekto sa mga kabataan at komunidad. Sa ngayon, ang halos lahat ng kabataan ay nakapokus sa paglalaro ng online games bilang

indibidwal sa mga online games. Sa isyung ito dapat malaman din ang sanhi at bunga ng Kabataang humahantong sa pagka-adik sa nasabing mga laro. Naapektuhan ang kanilang pisikal, emosyunal at mental na kapasidad. Nagiging tamad sila na kumilos at kumain na humahantong pa nga sa matinding karamadaman. Naapektuhan din ang kanilang relasyon sa pamilya at mga kaibigan. At maari din itong maging dahilan sa pagbagsak sa pagaaral o pagkabigo sa trabaho.

Ang pagpapalawig ng edukasyon at kamalayan sa mga kabataan ay higit na kailangan ngayon . Matutunan dapat nila ang tamang pamamahala sa oras. Mas bigyang halaga dapat nila ang mga bagay na makabuluhan kaysa sa paglalaro ng walang kwentang mga online games. Kundi man mapigilan ang paglalaro, ang pagtatakda ng oras sa paglalaro ay makabubuti upang malimitahan ang pagkakahumaling sa mga ito.

Bukod sa pansariling hakbang, dapat maging agresibo din ang pamahalaan at komunidad sa mga hakbang upang mailayo sila sa ganitong uri ng libangan. Ang pagkakaroon ng paliga ay makatutulong din upang maibaling nila ang atensyon sa ibang bagay gaya ng isports o anumang recreational activities gaya ng pagsasayaw, pagkanta at iba pa . Sa kabilang banda, dapat magkaroon tayo ng tamang edukasyon , suporta at pagtatakda ng mga limitasyon upang mapangalagaan ang kalusugan at kapakanan ng kabataan sa kabila ng udyok ng mga modernong teknolohiyang libangan.

libangan, mainam na maipakilala sa bagong henerasyon ang mga larong ito upang mapahalagahan rin nila ang kultura at kasaysayan

Felomina Laica P. Merez

Presto umupo sa pangatlong pwesto; ‘No-to-tanso’ sa susunod torneyo

3 Duo Smashers, nag-uwi ng kampeonato; aabante sa Palarong Pangyunit

Mananakbo ng BNHS, bumagsak; sawing makapunta sa Prov’l Meet

NA NG TAMARAW

Belarmino, nanatiling reyna sa 1500m, 3 iba pa kasamang

Matapos ang matinding laban ng Balugo Lady Spikers at masungkit ang gintong medalya kontra sa dating kampeon Mansalay Catholic HS Netters sa Volleyball Girls Championship na nagbigay daan sa kanilang makapaglaro sa Unit Meet na gaganapin sa San Roque National High School.

Ipinakita ng Lady Spikers ang determinasyon at lakas ng loob na nagbigay daan sa kanila upang masungkit ang kampeonato, 30-32, 25-23, 29-27, 32-30, malakas na palo mula kay Fhea Cuasay na inambagan ni Ryza Pajanel ang tumapos sa laro. Bagaman nabigong hadlangan ang MCHS netters sa unang set, agad na umahon ang lady spikers.

Isang kamangha-manghang laro ni Rhia Rose Gadon, Team Captain ng Netter, ang nagbuhat sa

kaniyang team kasabay ang quick drops ni Isabel na nag-ambag ng 15 na puntos at nagresulta ng pagkapanalo nila sa unang set, 30-32.

Hindi naman papahuli ang Lady Spikers na matamo ang inaasam na pagkapanalo ng magkakasunod na pumuntos at maagaw ang posisyon sa Netters.

“Masaya kasi aabot na kami ng Unit Meet pagkatapos ng mga nakakapagod na training. Practice pa para ganito ulit pagdating ng Unit” pahayag ni Cuasay pagkatapos ng kanilang laban.

“Proud ako, ipinakita nila ang best nila. Masusuklian din lahat ng pagod nila sa training. Pagpapahingahin ko lang sila tapos diretso training na ulit para sulit pa rin ang pagod pagdating ng Unit” sabi ni ma’am Nicole Gabayno.

TAKBUHAN

anaig si Meriam Belarmino ng Balugo National High School (BNHS) sa 1500m na takbuhan kontra sa pitong mananakbo ng iba’t-ibang paaralan noong nakaraang Palarong Pandistrito sa Fe Del Mundo National High School, Feb. 3, 2024. Mula unang ikot hanggang sa magtapos ay pursigido at determinado si Belarmino na makamit ang kampeonato at bigyang karangalan ang BNHS. Ayon sa panayam kay Belarmino, hindi ito ang unang beses niyang maging kampeon ngunit isang malaking karangalan pa rin na irepresenta

LAUREN JOYCE G. GATALIO

KAYE B. DIAMA

GINTO’T PILAK

Bago matalo kay Elijah Daniel Valencia pinatumba muna ni Eugenio ang beteranong si Timothy James Sadiwa ng Yunit 4 sa Semi-finals.

ang ginto ay binigyang karangalan pa rin ni Eugenio ang BNHS nang makuha ang pilak na medalya sa pagbubukas ng Palarong Panlalawigan.

madali kay Eugenio na makasabay sa liksi dahil sa isang baguhan siya sa larangan ng boksing.

experience, and proud kasi nakaabot ako ng provincial at nakakuha ng second place. Sa susunod na laban ko, mas lalo kong gagalingan pa.” ani ni Eugenio.

hindi ako ang coach kita ko sa kaniyang pagpupursige at determinasyon na manalo. First time niya rin kaya hindi ko inaasahan tapos naka second place pa sya. Congrats pa rin, ituloy lang nya baka next year magchampion na sya” pahayag naman ni Ernie Ramos, PESS Coordinator ng BNHS.

Palarong Pang-Yunit.

ni Eugenio ang gintong medalya sa Yunit na nagbigay daan sa kaniya na makarating sa Palarong Panlalawigan at maging delegado ng Yunit 6.

ng BNHS sa boksing, si Eugenio lang ang nakatungtong ng Provincial kasama ang iba pang delegado ng Yunit-6.

MStandard Chess Category noong palarong pamprobinsyal, Abril 9-13.

Nagbigay motibasyon sa mga atleta ng Balugo National High School ang knilang kauna-unahang hataw bilang

delegado ng Mansalay noong unit meet

2024 sa San Roque National High School upang ipagpatuloy muli ang nasimulan sa sunod na mga taon.

Nagpakitang gilas sina Jhon Rudolph Sediaco at Donaleen Delos Reyes kasabay sina Gian Carlo Baldera at Lian Arcemo, atleta ng Latin category, sa mga sayaw na chachacha, rumba, at jive.

Nagmalas din ng mga talento sina Jusfer Galicia at Alice Joy Dela Fuente kasama sina Kevenlee Felia at Aivie Cezar na may mananayaw ng Modern Standard category, sa mga sayaw na slow waltz, tango, at quickstep.

Bagaman nakapasok ang walong mananayaw sa semifinals,, hindi na sila muling nakaabante patungong kampeonato.

Ayon sa panayam kay Sediaco, talagang nahirapan silang makipagsabayan sa mga beteranong mananayaw ng bawat distrito kahit na mahigit dalawang buwan silang nag- ensayo.

“Magandang experience kasi first time rin namin dito. Masaya pa rin na lumaban kahit alam naming hindi madaling manalo kasi yung mga naging kalaban namin ay talagang mga sanay na” pahayag naman ni Cezar.

“Pananalig lang talaga sa panginoon at tiwala namin sa aming

kasabay nito

ang pilak na medalya sa kaunaunahang laban niya sa boxing men’s Light Fly (Junior) division, Palarong Panlalawigan, na ginanap sa Pinamalayan, Apr. 10-13.

atapos makapagtala ng 4(panalo)-1(talo) si Rheyben Presto,delegado ng Yunit 6 nakamit niya ang tansong medalya, pangatlong pwesto sa Men’s

ENSAYO

BAGUHAN

LAUREN JOYCE G. GATALIO

Sa round 2 (Rheyben Presto-white vs. Arjay Atienza-black), simulan ni Presto sa e4 pawn at dumipensa ng caro-cann si

nakapagdala ng medalya si Presto sa Yunit 6, sa indibidwal na kategorya.

LAUREN JOYCE G. GATALIO

LAUREN JOYCE G. GATALIO

RONIEL M. ORFIANO

RONIEL M. ORFIANO

Bigong makuha ng dating gold medalist na si Hidilyn Diaz ang tiket patungo sa Paris sa 59 kg category sa Weight Lifting maungusan ng kapwa pinay na si Elreen Ando.

Sumadsad si Diaz sa ikalabing isa na pwesto matapos mabuhat ang kabuuang 222 kg, dahilan upang masilat ni Ando ang pwesto sa nasabing larong palakasan.

Natapos sa kabuuang bigat na 228 kg ang naitala ni Ando sa 59 category Weight Lifting Division dahilan upang umarangkada sa ika-pitong

pwesto.

Ang sampung lifters sa iba’t ibang kategorya ang makauusad sa Quadrennial Games na kung saan isa lang kada bansa ang makakuwalipikado para masigurado ang pwesto.

Maliban kay Ando, makakasama din niya sa Paris sina pole vaulter EJ Obiena, mga gymnasts na sina Carlos Yulo at Aleah Finnegan, Boksingerong sina Nesthy Tetecio, Eumir Marcial at Aira Villegas at mga kasamahan niya sa weight lifting, John Febuar Geniza at Ramos.

Thank you po sa lahat ng suporta. Lalaban kami para sa Bayan" ani ni Ando

UMARANGKADA

bilis ng kanyang bangka na humabol sa

ng taos-pusong pasasalamat kay Mayor Ferdinand M. Maliwanagan at suporta ng LGU

SUNDAN SA PAHINA 17

LEYCIA G. GENIZA

LAUREN JOYCE G. GATALIO

Pana-panahon ang pagkakataon Maibabalik ba ang kahapon mula sa kantang Kanlungan ni Noel Cabangon

2024 IWF World Cup

JUSTINE G. FABELLAR

MUNISIPALIDAD

GUHIT NI ERNIE RAMOS