Λευτέρης Τσίλογλου
Η ΝΕΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ (Μυθιστόρημα)
Αθήνα 2016
[1]
[2]
Πεπιεσόμενα 1. Η λέα ηαπηόηεηα …………………………….. 5 2. Ελειηθίσζε ………………………………….19 3. Ο έθεδξνο αμησκαηηθόο………………….. 24 4. Ο κνίξαξρνο………………………………. 26 5. Η Φσηεηλή………………………………….. 30 6. Ο αλζππνκνίξαξρνο…………………….. 32 7. Η ζπλάληεζε……………………………… 35 8. Η ηξαγηθή ζύκπησζε…………………….. 39 9. Η αλάθξηζε ζπλερίδεηαη…………………. 45 10. Αλεζπρίεο……………………………….. 49 11. Η πόξηα άλνημε………………………….. 51 12. Απώιεηεο…………………………………. 53 13. Η Φσηεηλή πάιη…………………………. 61 14. Ο ππνκνίξαξρνο………………………... 73 15. Απνινγηζκόο…………………………… 77 [3]
16. Η «θάζαξζε» ………………………….. 80 17. Η ηζνξξνπία ησλ ζθνπηκνηήησλ……. 86 18. Η απιαία πέθηεη …………………………. 88 19. Η λέα νηθνγέλεηα …………………………. 94 20. Η επίζθεςε ζην ρσξηό…………………..97 21 Η απνθάιπςε……………………………. 104 22. Η ηειηθή θάζαξζε ……………………… 108
[4]
1.
Η νέα ηαςηόηηηα
Κάζε ηφζν νη ηξαγηθέο ζηηγκέο πνπ έδεζε κηθξφο ήηαλ ν λπρηεξηλφο εθηάιηεο ηνπ. Δθεί πνπ πήγαηλε λα εξεκήζεη, λα θιείζεη ηα κάηηα ηνπ θαη λ’ αλαδεηήζεη ιίγε μεθνχξαζε θαη παξεγνξηά ζηνλ χπλν θαη ηελ αζπλεηδεζία, ηφηε ε ίδηα ζθελή δσληάλεπε ζην κπαιφ ηνπ. Λεο θαη ην γεγνλφο έγηλε πξφζθαηα, πξηλ απφ ιίγεο κφλν κέξεο, ελψ ζηε πξαγκαηηθφηεηα είραλ πεξάζεη ηφζα ρξφληα. Θπκφηαλ κε θάζε ιεπηνκέξεηα ηα αλαηξηρηαζηηθά γεγνλφηα. Δθείλν πνπ ηνλ πιήγσλε πεξηζζφηεξν ήηαλ ε δηθή ηνπ αλεκπφξηα λα βνεζήζεη, λα θάλεη θάηη γηα λ’ απνηξέςεη ην ηξαγηθφ ζπκβάλ. Ο θαεκέλνο ν παηέξαο! Μ’ φιε ηε δχλακε ηεο θσλήο ηνπ ηνλ πξνέηξεςε: - Φύγε Νηθόια, θύγε λα ζσζείο! Σξέμε! Με ζηακαηάο θαζόινπ. Απηό ζέισ κόλν από ζέλα, γηε κνπ. ε ηθεηεύσ άθνπζε κε! Σνλ εαπηφ ηνπ δελ ηνλ ζθεθηφηαλ. Ίζσο ήμεξε ην αλαπφθεπθην ηέινο ηνπ. Ο ίδηνο, φληαο κηθξφο, δελ κπνξνχζε λα γλσξίδεη ηη ζπκβαίλεη ζηε ρψξα απηήλ ηελ πεξίνδν. Γελ ήηαλ ζηελ θαηάιιειε ειηθία. Οχηε κπνξνχζε λα ήηαλ ελήκεξνο ησλ ηξαγηθψλ γεγνλφησλ πνπ δηαδξακαηίδνληαλ ζ’ φιν ην κήθνο θαη ην πιάηνο ηεο ρψξαο. κσο απηά ηα γεγνλφηα ηξέραλε. Ζ εκθχιηα δηακάρε, πνπ είρε μεζπάζεη ζηνλ ηφπν εθείλε ηελ πεξίνδν, είρε θέξεη ζην πξνζθήλην αληηζέζεηο θαη κίζε παιηά, πνιχρξνλεο δήιηεο, κλήκεο δπζάξεζηεο θη απνθξνπζηηθέο. Γηα ηνπο κηθξνχο αλζξψπνπο απνηέιεζε ηελ επθαηξία θαη ην έλαπζκα λα απειεπζεξσζνχλ ηα πην ηαπεηλά, ηα πην ζθνηεηλά ειαηήξηα πνπ ήηαλ θξπκκέλα κέζα ηνπο. Ζ αηκαηεξή αληηπαιφηεηα είρε λεθξαλαζηήζεη ηνλ αλζξψπηλν θαληβαιηζκφ, αλ δερζνχκε επηεηθψο φηη θάπνηα πξνεγνχκελε ζηηγκή είρε [5]
απαιεηθζεί απφ ηελ αλζξψπηλε δηαδξνκή κέζα ζηα ηζηνξηθά δξψκελα. Σψξα φια απηά, φπσο ζπρλά ζπκβαίλεη, θαιχθηεθαλ κε λέν απαηειφ πνιηηηθφ καλδχα: Ο «εζληθφο θίλδπλνο» απφ μελνθίλεηνπο εζσηεξηθνχο ερζξνχο. ηελ πξάμε, ζηα κπαιά ησλ αλάμησλ αλζξψπσλ, απηφ κεηαθξάζηεθε ζε δνινθνληθή καλία θαη αλειεέο θπλεγεηφ ησλ «αληηπάισλ», κέρξηο εζράησλ: Σν «εζληθφ», αξθεηέο θνξέο, ηαπηίζηεθε κε ην πξνζσπηθφ, ην ηδηνηειέο ζπκθέξνλ! Ζ επθαηξία γηα αξπαγή, ε αβάζηκε εθδηθεηηθφηεηα, ε πιενλεμία θη ε δήιεηα έγηλαλ ηα θίλεηξα γηα ην καησκέλν μεθαζάξηζκα πνπ επαθνινχζεζε. Βιέπεηο ε αληίζηαζε ζηνλ βάξβαξν θαηαθηεηή ζεσξήζεθε απφ ηνπο «ληθεηέο» ηειηθψο σο πξνδνζία, ελψ ε αδηαθνξία ή αθφκα ρεηξφηεξα ε θηιηθή ζπκπεξηθνξά καδί ηνπ βαπηίζηεθε απζαίξεηα εζληθή πξάμε θαη ζεάξεζηε ζπκπεξηθνξά. Ο ίδηνο δελ είρε θη άιιε επηινγή. Τπάθνπζε ζηελ παηξηθή παξαίλεζε. Άιισζηε ήηαλ κηθξφο ν έξκνο θη ν θφβνο ηνλ παξέιπε. Έξημε έλα ηξεραιεηφ, κα ηη ηξεραιεηφ! Σφζν έληνλν πνπ ε ςπρή ηνπ ήξζε ζην ζηφκα. ηάζεθε δεηιφο θη αλάμηνο γηνο. Δλφο παλάμηνπ θη αιεζκφλεηνπ παηέξα. Σελ θξίζηκε ζηηγκή ην έζθαζε! Απηή ε ηχςε ζα ηνλ θπλήγαγε ζηελ ππφινηπε δσή ηνπ. Ζ αιήζεηα είλαη φηη αδίθσο θαηεγνξνχζε ηνλ εαπηφ ηνπ. Γελ ππήξρε, ζηηο ζπλζήθεο ηεο επνρήο θαη ηα ηνπηθά δεδνκέλα, θακηά άιιε ελαιιαθηηθή ιχζε. Σν κφλν πνπ ζα πεηχραηλε αλ έκελε εθεί ζα ήηαλ θαη ν δηθφο ηνπ αθαληζκφο, ην δηθφ ηνπ αίκα λα ζθνξπηζηεί ζηελ ξεκαηηά φπσο έγηλε κε ηνλ παηέξα ηνπ. Δλψ ινγηθά ηα πξάγκαηα είραλ έηζη, άληε λα πείζεη ηελ απζηεξή ζπλείδεζή ηνπ θαη ηελ αλήζπρε θσλή πνπ ρσξίο ζηακαηεκφ ηνπ ππελζχκηδε ηελ ελνρή ηνπ θαη πνπ είρε κεηαηξαπεί γη’ απηφλ ζε ζπρλφ εθηάιηε. Κη απηή ε αιήζεηα πξέπεη λα ιέγεηαη. Κάπνηα ζηηγκή φηαλ βξέζεθε πνιχ καθξηά, πξνθπιαγκέλνο απφ ηελ απφζηαζε θαη ηα ππθλά βάηα ηφικεζε λα γπξίζεη θαη λα θνηηάμεη πίζσ. Γελ έβιεπε πνιιά, κφλν κηθξέο θηγνχξεο αλαθαηεκέλεο λα θηλνχληαη γχξσ απφ θάηη. Μάιινλ ηνλ [6]
παηέξα ηνπ. Πέξα καθξηά, ην Αηγαίν απισλφηαλ ηεξάζηην, ρσξίο ηειεησκφ, αλήζπρν, γεκάην «πξνβαηάθηα», ελψ γχξσ ηνπ επηθξαηνχζε ε απφιπηε εξεκηά, πνπ ηε δηέθνπηαλ κφλν νη ακέξηκλεο θσλέο ησλ πνπιηψλ. ηαλ κεηά απφ αξθεηή ψξα νη ιχθνη θφξεζαλ ηε δνινθνληθή ηνπο καλία ζθνξπίζηεθαλ θαη πήξαλ ηα κνλνπάηηα επηζηξνθήο ζην ρσξηφ. Ζ «απνζηνιή» είρε εθηειεζηεί επηηπρψο. Άθεζε λα πεξάζεη αξθεηή ψξα αθφκα παξαηεξψληαο κε έληαζε ην ρψξν, έρνληαο ζην κπαιφ ηνπ ην θφβν ηεο επηζηξνθήο ηνπο. Ζ αγσλία γηα ηελ ηχρε ηνπ παηέξα ηνπ δελ ηνλ άθελε λα εμαθαληζηεί νξηζηηθά. Με πξνζνρή, κε ρίιηεο πξνθπιάμεηο, θπξηεπκέλνο απφ θφβν θαη εχινγε αγσλία επέζηξεςε ζηνλ ηφπν ηνπ γεγνλφηνο. Ήηαλ κέζα ζην θηήκα ηνπο. Ο παηέξαο δελ αλαγλσξηδφηαλ πηα. Σν ζψκα ζρεδφλ δηακειηζκέλν, ηα αίκαηα ζθνξπηζκέλα ηξηγχξσ. Δθείλνο ν δπλαηφο άλδξαο πνπ πξηλ απφ ιίγεο ψξεο κπνξνχζε λα αλαζθαιέςεη κε άλεζε ην ρψκα κε ηνλ θαζκά, εθείλνο ν άμηνο άλδξαο πνπ κπνξνχζε λα ζηχςεη αθφκα θαη ηε πέηξα ηψξα, απφ ηε δνινθνληθή καλία θάπνησλ, ήηαλ έλα άςπρν θνπθάξη ζην έδαθνο. Γελ ζα ηνλ παξαηνχζε έηζη, λα ηνλ θάλε ηα ζθπιηά θαη ηα ηζαθάιηα. ρη. Ήηαλ ν παηέξαο ηνπ! Πήγε ζην πξφρεηξν ππνζηαηηθφ, πνπ είρε ην θηήκα ηνπο θαη πήξε ηνλ θαζκά θαη ην θηπάξη. Παξά ην λεαξφ ηεο ειηθίαο ηνπ ήμεξε λα ηα ρεηξίδεηαη. ηξάθεθε γχξσ ηνπ θαη δηάιεμε ην θαηάιιειν κέξνο. Δθεί ζα ηνλ ζάςεη. Με πξσηφθαλην πείζκα θαη ππνκνλή έζθαςε έλαλ επξχρσξν ιάθθν. ηαλ μαλάξημε πάλσ ην ρψκα, πνπ βγήθε κε ην ζθάςηκν, θξφληηζε κε επηκνλή λα θαιχςεη ηα ίρλε. Έθνςε πνπξλάξηα θαη ζθέπαζε ην ρψξν, αθνχ πξνεγνπκέλσο έβαιε ζην πξνζθεθάιη ηνπ πξφρεηξνπ ηάθνπ δπν ραξαθηεξηζηηθέο πέηξεο. Ζ βξνρή πνπ ζε ιίγν άξρηζε λα πέθηεη βνήζεζε ζ’ απηφ. Γνλαηηζκέλνο δίπια ζηνλ ηάθν, κε πιήξε ζπληξηβή θαξδηάο, έδσζε ηνλ φξθν: - Θα έξζεη ε ώξα λα εθδηθεζώ ην ζάλαηό ζνπ, Παηέξα. Να εζπράζεη θαη ζέλα ε ςπρνύια ζνπ. ην νξθίδνκαη ζηε κλήκε ηεο ρακέλεο κάλαο κνπ θαη γπλαίθαο ζνπ! [7]
Ήηαλ πηψκα ζηελ θνχξαζε, κνπζθεκέλνο απ’ ηνλ ηδξψηα θαη ηε βξνρή. Να γπξίζεη ζην ρσξηφ ζα ήηαλ ζθέηε απηνθηνλία. Γελ κπνξνχζε λα εμεγήζεη ην γηαηί θαη ην δηφηη. Απιψο ην δηαηζζαλφηαλ. Οη δνινθφλνη είραλ δεη φηη ήηαλ εθεί θη είραλ αθνχζεη ηηο απειπηζκέλεο θσλέο ηνπ παηέξα γηα ηε δηθή ηνπ ζσηεξία. Δίλαη θαλεξφ φηη αξγά ή γξήγνξα ζα ηνλ αλαδεηνχζαλ γηα λα εμαθαλίζνπλ επηηέινπο ηνλ κφλν απηφπηε κάξηπξα ηνπ αλνκήκαηφο ηνπο. Έπξεπε λα αζθαιίζνπλ ηα λψηα ηνπο. Πνχ μέξεηο αχξην ηί εμέιημε ζα έρνπλ ηα πξάγκαηα; Αο έρνπλ γηα θαιφ θαη θαθφ θπιαγκέλα ηα λψηα ηνπο. ρη! Έπξεπε λα εμαθαληζηεί απφ ηελ πεξηνρή. Γελ ηνλ ζήθσλε εδψ πηα ην θιίκα. Ναη, αιιά πνχ αιινχ λα πάεη; Γελ ππήξραλ ζπγγελείο θαη θηιφμελν θαηαθχγην. Ζ νηθνγέλεηά ηνπ είρε απνδεθαηηζηεί, πιεξψλνληαο ην ηίκεκα ηεο πξνζθνξάο πξνο ηελ παηξίδα. Ο αδειθφο ηνπ παηέξα ηνπ είρε ζθνησζεί ζε κάρε κε ηνπο Γεξκαλνχο. Απέμσ-απέμσ ν παηέξαο, ηνπ είρε πεη κεξηθά αζαθή πξάγκαηα, ίζσο γηα λα ηνλ πξνζηαηέςεη. Γελ ήηαλ θαη ζηελ θαηάιιειε ειηθία λα ηα αθνκνηψζεη. Έηζη πήξε ζηνλ ψκν ην δηζάθη, φπνπ είραλ ηηο πξνκήζεηεο θαγεηνχ γηα ηε ζεκεξηλή εκέξα θη άξρηζε κηα πνξεία πξνο ην άγλσζην, ρσξίο λα έρεη θαζφινπ εκπεηξίεο απφ άιινπο ηφπνπο, αθνχ ιφγσ ησλ γεγνλφησλ ηεο επνρήο ηα ηαμίδηα ήηαλ πεξηνξηζκέλα θη επηθίλδπλα. Πεξπάηεζε αηέιεησηεο ψξεο έρνληαο επηιέμεη ζηελ ηχρε κηα ζηαζεξή πνξεία πνπ ηνλ απνκάθξπλε απφ ηα δηθά ηνπ κέξε. Μέξεο νιφθιεξεο πεξπαηνχζε, απνθεχγνληαο θαηά ην δπλαηφλ θάζε ζπλάληεζε κε αλζξψπνπο θαη κηθξά ρσξηά πνπ ηχραηλαλ ζηελ πνξεία ηνπ. Σηο λχρηεο κε ην θφβν πειψξην κέζα ηνπ έςαρλε λα βξίζθεη έλα απάγθην γηα λα μεθνπξαζηεί. Σε κηθξή πνζφηεηα ηεο μεξήο ηξνθήο πνπ πεξηείρε ην δηζάθη γηα ηνπο δπν ηνπο ζηελ εκεξήζηα παξακνλή ηνπο ζηα ρσξάθηα, έθαλε θνπκάλην λα δηαξθέζεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν. Αμηνπνίεζε φ,ηη θαγψζηκν δίλεη ε θχζε θαη δπν ηξεηο θνξέο κπήθε ζε
[8]
απνκνλσκέλνπο κπαμέδεο. Σν παγνχξη κε ην λεξφ ην μαλαγέκηδε ζηα άθζνλα ξπάθηα πνπ ππήξραλ ζηελ πεξηνρή. Κάπνηα ζηηγκή ζηε δεκνζηά, έμσ απφ έλα εμνρηθφ καγαδί, φπνπ νη ηαμηδηψηεο βξίζθαλε επθαηξία γηα ιίγε μεθνχξαζε θαη θαγεηφ, είδε έλα ζηακαηεκέλν παιαηφ θνξηεγφ πνπ ν νδεγφο ηνπ έιεηπε. θαξθάισζε ζηελ θαξφηζα θαη ρψζεθε ζαλ θπλεγεκέλνο θάησ απφ έλαλ κνπζακά. ιν ηνπ ην ζψκα ην αηζζαλφηαλ ζαλ κηα πιεγή. Υσξίο λα έρεη ζπλείδεζε ηνπ γεγνλφηνο είρε θηάζεη πηα ζηα φξηά ηνπ. Θα πάεη φπνπ είρε πξννξηζκφ ν νδεγφο. Σνλ πήξε έλαο βαζχο ιπηξσηηθφο χπλνο, πνπ δελ είρε θακηά αίζζεζε πφζν θξάηεζε. ηαλ μχπλεζε ηνλ έθνβε ε πείλα θη ε δίςα. Έςαμε ζην δηζάθη θη έθαγε ηα ηειεπηαία ππνιείκκαηα ηεο ηξνθήο, ρσξίο βέβαηα λα θνξέζεη ηελ πείλα ηνπ θαη κε ρίιηεο πξνθπιάμεηο έβγαιε ην θεθάιη ηνπ κέζα απφ ην κνπζακά. Σν θνξηεγφ ήηαλ ζηακαηεκέλν ζ’ έλαλ δξφκν γεκάην ζπίηηα, αιιά ηψξα ήηαλ βαζεηά λχρηα ν δξφκνο ήηαλ έξεκνο θη απεηιεηηθφο. Ήηαλ ζην εζσηεξηθφ κηαο κεγάιεο, ηνπιάρηζηνλ γηα ηα παξζέλα κάηηα ηνπ, πφιεο θη έπξεπε λα αλαδεηήζεη ηξφπν λα επηβηψζεη θαη λα ζπλερίζεη ηε δσή ηνπ. Υσξίο λα ην μέξεη ήξζε θη αθνχκπεζε ζηελ κεγάιε κεηξφπνιε ηεο ρψξαο, ηελ Αζήλα, απηφ ην ρσλεπηήξη πνπ έζσζε πνιινχο κέζα ζηελ αλσλπκία πνπ κπνξνχζε λα ηνπο πξνζθέξεη. Πεξπάηεζε γηα ιίγν άζθνπα ζηνπο έξεκνπο δξφκνπο, απνθεχγνληαο ηηο ζπλαληήζεηο, πεξηκέλνληαο κε πξνζκνλή ην μεκέξσκα γηα αλαγλψξηζε θαη πξνζαλαηνιηζκφ. Μα ην ζηνκάρη ηνπ γνπξγνχξηδε θαη δελ ππάθνπε ζηηο πξνηξνπέο ηεο ππνκνλήο. Σνπ ήξζε ζηε κχηε ε κπξνπδηά ηνπ θξεζθνςεκέλνπ ςσκηνχ θη ε πείλα λίθεζε θάζε αλαζηνιή. Μπήθε ζηελ πεγή ηεο κπξνπδηάο θη απφ ηνλ θνχξλαξε, πνπ μεθνχξληδε αζηακάηεηα, δήηεζε ιίγν ςσκί. Δθείλνο είδε ηα ράιηα ηνπ θαη ηνλ πξνζθάιεζε κέζα: - Έια κέζα παηδί κνπ! Κάζηζε εδώ ζηε δέζηε. Καθνκνίξε κνπ! Δγώ ζα ζε θηιέςσ. Με θνβάζαη.
[9]
Μαδί κε ην κπφιηθν θνκκάηη θξέζθνπ ςσκηνχ έθεξε ιίγν ηπξί θαη δξνζεξφ λεξφ. Σα έθαγε κε φξεμε θη επραξίζηεζε, ελψ ν θαιφβνινο θνχξλαξεο ηνλ παξαηεξνχζε ζπλερψο. Δθεί ζηελ ζαιπσξή ηεο δέζηεο, ρσξίο λα ην ζέιεη, παξά ηελ πξνζπάζεηά ηνπ, δελ άληεμε ζηελ θνχξαζε πνπ ηνπ έθιεηλε ηα κάηηα. Έπεζε ζ’ έλαλ βαζχ ιήζαξγν θη έραζε θάζε επαθή κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα. ηαλ κεηά απφ αξθεηέο ψξεο μχπλεζε, ζθεπαζκέλνο κε άδεηα ηζνπβάιηα απφ η’ αιεχξη, ήηαλ πηα δεηιηλφ. Απέλαληη ηνπ αληίθξηζε κηα επηξαθή, αιιά γιπθνπξφζσπε, κεζφθνπε θπξία λα ηνπ ρακνγειάεη ηξπθεξά. Ήηαλ ε θνπξλάξηζζα. Υσξίο λα ην μέξεη ε ηχρε απηή ηε θνξά ηνπ ρακνγέιαζε. Δίρε κπεη ζην πίζσ εξγαζηήξη ελφο θνχξλνπ, πνπ ε θχξηα είζνδνο ήηαλ απφ ηελ άιιε πιεπξά ηνπ δξφκνπ. Δθεί απηή ηελ ψξα βξηζθφηαλ ν θνχξλαξεο θη εμππεξεηνχζε ηνπο πειάηεο. Σν δεπγάξη ήηαλ άθιεξν θαη ε μαθληθή εκθάληζε ελφο ηαιαηπσξεκέλνπ θαη πεηλαζκέλνπ παηδηνχ ήηαλ γεγνλφο πνπ μχπλαγε κέζα ηνπο θνηκηζκέλεο ηξπθεξφηεηεο θαη πνιχρξνλα απσζεκέλα. Μάηαηα νιφθιεξα ρξφληα είραλ πξνζπαζήζεη λ’ απνθηήζνπλ δηθφ ηνπο παηδί, αιιά ν ζεφο δελ ηνπο είρε δψζεη απηή ηε ραξά θαη ζρεδφλ είραλ ππνηαρζεί ζηε κνίξα ηνπο. Ζ ψξα είρε πεξάζεη θαη ζε ιίγν ν θνχξλνο ζα έθιεηλε. Ζ θνπξλάξηζζα κε ηελ ηξπθεξή θαη πξφζραξε εκθάληζή ηεο, ηνπ δεκηνχξγεζε, ρσξίο λα ην θαηαιαβαίλεη, κηα νηθεηφηεηα θη έλα αίζζεκα εκπηζηνζχλεο. Σνπ έιεηπε ηφζν πνιχ ε κεηξηθή δεζηαζηά θη αγάπε. Γελ ρξεηαδφληαλε θαη πνιιά γηα λα πέζεη ζηελ παγίδα ηεο. Σνλ ξψηεζε: - Θα πεηλάο ηώξα θαθόκνηξό κνπ! Έια ζηελ θνπδίλα λα θάκε. ε ιίγν ζα θιείζεη ην καγαδί θαη ζα ‘ξζεη θη ν άληξαο κνπ. Έρσ θηηάμεη καθαξόληα κε θηκά θαη ζα ζ’ αξέζνπλ. Άξρηζαλ λα ηξέρνπλ ηα ζάιηα ηνπ. Δίρε κέξεο λα θάεη καγεηξεπηφ θαγεηφ θαη ην ιηκπηδφηαλ ηφζν. Σν πηάην ήξζε μέρεηιν κπξνζηά ηνπ θαη ρσξίο επγέλεηεο θαη θξαηήκαηα έπεζε ζαλ πεηλαζκέλνο ιχθνο πάλσ ηνπ. Απηή δελ ηνικνχζε λα ηνλ [10]
ζηακαηήζεη κε ηηο πνιιέο εξσηήζεηο πνπ είρε ζην κπαιφ ηεο. ην κεηαμχ ήξζε θη ν θπξ Νίθνο, ν άλδξαο ηεο θαη θάζηζε ζην ηξαπέδη. Σνπ ζέξβηξε, φπσο θαη ζηνλ εαπηφ ηεο. Ο θπξ Νίθνο ξψηεζε: - Σν παηδί έθαγε; Βάιηνπ ιίγν αθόκα. Ζ θπξά Θάιεηα, ε θνπξλάξηζζα ηνλ ξψηεζε: - Θεο ιίγν αθόκα; - ρη άιιν. Έζθαζα ήδε. Να είζηε θαιά. αο επραξηζηώ πάξα πνιύ γηα ηε βνήζεηα πνπ κνπ δώζαηε! Σφηε ν θπξ Νίθνο, αιιά κε θάπνην δηζηαγκφ κήπσο ηνλ θνβίζεη, ηνπ έθαλε ηελ πξψηε εξψηεζε: - Πώο ζε ιέλε παηδί κνπ; Γηα λα ηνπ δψζεη ιίγν ζάξξνο ζπκπιήξσζε: - Δκέλα κε ιέλε Νίθν θαη ηελ θπξά κνπ Θάιεηα. Δίδαλ ην δηζηαγκφ θαη ην θφκπηαζκά ηνπ. Ήηαλ ηφζν θαινί καδί ηνπ θαη δελ ηνπ εξρφηαλ λα ηνπο πεη ςέκαηα ή λ’ αξλεζεί λ’ απαληήζεη. - Νίθν κε βαπηίζαλε. Απηό είλαη η’ όλνκά κνπ. - Από πνύ έξρεζαη Νίθν; Πνπ βξίζθνληαη νη γνλείο ζνπ;. - Σε κάλα κνπ ηελ έραζα πνιύ λσξίο, πνπ δελ ζπκάκαη θηόιαο ηίπνηα απ’ απηή. Σνλ παηέξα κνπ ηώξα πξόζθαηα. Άιια αδέιθηα δελ έρσ. Δίκαη κόλνο πηα ζηε δσή Αιιά ζπγρσξήζηε κε. Γε ζέισ λα πσ πεξηζζόηεξα.. - Πψο ζα δήζεηο απφ δσ θαη πέξα, κηθξέ; Θα γπξίζεηο ζηα κέξε ζνπ; - Να γπξίζσ πίζσ; Γελ ππάξρεη ηέηνηα πεξίπησζε. βήζηε ην. Δθεί ζην ρσξηό ηειείσζε ε δσή κνπ. Γελ ζα γπξίζσ πνηέ! Σν πώο ζα δήζσ είλαη ζίγνπξα πξόβιεκα, αιιά έρσ πξόζεζε λα δνπιέςσ γηα λα βγάισ ην ςσκί κνπ. - Πξνο ην παξόλ εξέκεζε. Θα ζε θηινμελήζνπκε εκείο. Μελ έρεηο άγρνο γη’ απηό ην δηάζηεκα. Γηα καο δελ είζαη βάξνο. Παηδηά, ζθπιηά, εκείο δελ έρνπκε. Τπάξρεη δσκάηην ειεύζεξν λα ζε θηινμελήζνπκε. Αλ ζέιεηο κπνξείο λα βνεζάο θαη ζηηο δνπιεηέο ηνπ θνύξλνπ. Δίλαη κηα πξόηαζε. Έρεηο δηθαίσκα λα ηε δερηείο ή λα ηελ απνξξίςεηο. [11]
Υσξίο θακηά θαζπζηέξεζε απάληεζε ζεηηθά: - Γέρνκαη! Γέρνκαη! αο επραξηζηώ κ’ όιε κνπ ηε ςπρή. Γελ έρσ άιιε δπλαηόηεηα θη ε πξόηαζε ζαο είλαη γηα κέλα ζαλίδα ζσηεξίαο. Δύρνκαη απηήλ ηελ θαινζύλε ζαο ν Θεόο λα ζαο ηελ αληαπνδώζεη! ε φια πνπ είπε ν θπξ Νίθνο, ε θπξά Θάιεηα θνπλνχζε κφλν ζπγθαηαβαηηθά ην θεθάιη ηεο. Σφηε γηα πξψηε θνξά επελέβε ε ίδηα θαη πξφζζεζε: - Αλ ζηε γεηηνληά ή θαλέλαο από ηνπο πειάηεο ζε ξσηήζεη από πνύ μεθύηξσζεο, εζύ ζα απαληήζεηο: Δίκαη αληςηόο ηεο θπξά Θάιεηαο. Δίζαη ην κνλάθξηβν παηδί ηνπ αδειθνύ κνπ θαη ήξζεο απ’ ην ρσξηό. Ο θπξ Νίθνο πξνζπάζεζε λα παξέκβεη αιιά ε θνπξλάξηζζα απνθαζηζηηθή, ζθίγγνληαο ηνπ ηνλ ψκν, δελ ηνλ άθεζε λα βγάιεη άρλα. πλέρηζε ε ίδηα απηφεηε θαη ζίγνπξε γηα ηνλ εαπηφ ηεο: - Καηάγνκαη από έλα νξεηλό κηθξό ρσξηό ζηα Γηάλλελα θη από εθεί εζύ θαηέθηαζεο κόιηο ρζεο. Αύξην ζα πάκε ζηνλ έκπνξα λ’ αγνξάζνπκε ιίγα ξνύρα πνπ ρξεηάδεζαη. ια η’ άιια ζα ηα δνύκε ζηελ πνξεία. Βιέπνληαο θαη θάλνληαο. Δζύ εξέκεζε, θαλείο δε ζε θπλεγάεη. Έηζη φια θαλνλίζηεθαλ. Ο θπξ Νίθνο ηνλ μελάγεζε ζηνπο ρψξνπο ηνπ καγαδηνχ θη ε θπξά Θάιεηα ηνπ έδεημε ην δσκάηηφ ηνπ ζην ζπίηη, πνπ ήηαλ ζηνλ πάλσ φξνθν. Πάλσ απφ ην καγαδί. Ήηαλ πηα ψξα λ’ απνζπξζνχλ ζηα δσκάηηά ηνπο. Ο θπξ Νίθνο ζπκπιήξσζε: - Βιέπεηο ε δνπιεηά κνπ έρεη πξσηλό εγεξηήξην. Αιιά εζύ κε ρνινζθάο αθόκα. Κνηκήζνπ κ’ αζθάιεηα θαη ρσξίο θόβνπο όζν ηξαβάεη ε ςπρνύια ζνπ. Νηώζε όηη είζαη ζε δηθό ζνπ ζπίηη. Έρεηο ηώξα αζθάιεηα θαη εξέκεζε. ίγνπξα ζα ρξεηάδεζαη κηα πεξίνδν πξνζαξκνγήο. Σν πξσί ε θπξά Θάιεηα ζα ζνύ ’ρεη πξσηλό έηνηκν. Δίλαη θαη ηα ξνύρα ζηε κέζε. Θα βγείηε γηα ςώληα. Από ηελ αξρή ζέισ λα ζνπ μεθαζαξίζσ θάηη. ,ηη θάλνπκε γηα ζέλα, ην θάλνπκε κ’ επραξίζηεζε γηαηί ην ζέινπκε. Πεο, όηη ην θάλνπκε, γηα ηε ζσηεξία ηεο ςπρήο καο. Απηό [12]
εζέλα δελ ζε δεζκεύεη ζε ηίπνηα. πνηε ζέιεηο, είζαη ειεύζεξνο λα επηιέμεηο ην δηθό ζνπ δξόκν. κσο εδώ κέζα ζα έρεηο αζθάιεηα, ζηγνπξηά θαη έγλνηα γηα ηελ ηύρε ζνπ από αλζξώπνπο ηίκηνπο θη εξγαηηθνύο. Καιελύρηα αγόξη κνπ! Έλησζε ηφζν φκνξθα! Μέζα ζην δσκάηην ην θξεβάηη ήηαλ ζηξσκέλν κε πνιιά δεζηά ζθεπάζκαηα θαη δίπια ζην θνκνδίλν κηα θαλάηα κε λεξφ. Σνπ είραλ ιείςεη φια απηά. Βιέπεηο είρε ράζεη λσξίο ηε κάλα ηνπ, ρσξίο λα ζπκάηαη ιεπηνκέξεηεο γηα ην πψο θαη ην γηαηί. ηαλ ξσηνχζε ηνλ παηέξα έβιεπε ηελ ακεραλία πνπ ηνπ πξνθαινχζε. Έηζη έπαςε λα ην ςάρλεη. Ο ίδηνο ήηαλ θπξηεπκέλνο απφ αηζζήκαηα αλεζπρίαο γηα ηε δσή ηνπ αιιά πεξηζζφηεξν γη’ απηφλ, πνπ ήηαλ κηθξφο αθφκα, αλίζρπξνο θη άκαζνο απφ ηηο θαηαζηάζεηο πνπ δηαδξακαηίδνληαλ ζην ηφπν. Μφλν θάηη κηζφινγα βγαίλαλε απφ ην ζηφκα ηνπ πνπ φκσο δελ μεθαζάξηδαλ ην ηνπίν. Με ηνπο ιίγνπο ζπγγελείο πνπ είραλ ζην ρσξηφ, γηα άγλσζηνπο ζ’ απηφλ ιφγνπο, νη ζρέζεηο ήηαλ θνκκέλεο. Ήηαλ κηθξφο θη ν παηέξαο ίζσο δελ ήζειε λα ηνλ βάιεη ζ’ άζθνπεο έγλνηεο. Θα ζρεδίαδε λα ηνπ ηα πεη αξγφηεξα, αιιά ε ηξαγηθή εμέιημε έθνςε νξηζηηθά απηή ηε δπλαηφηεηα. ηελ επίζεζε πνπ ηνπο έθαλαλ ζην θηήκα, είρε πξνιάβεη λα δεη δπν- ηξεηο θάηζεο ηνπ ρσξηνχ, αιιά ν ίδηνο δελ κπνξνχζε λα μέξεη φηη ηελ επφκελε κέξα κπνπθάξαλε ζην ζπίηη ηνπ θαη κε πείζκα θαη επηκνλή αλαδεηνχζαλ ηνλ ίδηνλ, γηα κέξεο. Έλα βξάδπ πήξαλ απφ κέζα φ,ηη ζεψξεζαλ ρξήζηκν γη’ απηνχο θαη, αθνχ ην ιεειάηεζαλ, ζηε ζπλέρεηα ηνπ έβαιαλ θσηηά, θξνληίδνληαο έγθαηξα λα εμαθαληζηνχλ. ηε ζέζε, πνπ πξηλ ιίγν θαηξφ βξηζθφηαλ ην ζπίηη κηαο νηθνγέλεηαο κε φιν ην λνηθνθπξηφ ηεο, ηψξα ήηαλ έλαο ζσξφο απφ ραιάζκαηα θη απνθαΐδηα. Μφλν πνπ, φπσο ζπκβαίλεη πάληα, ζην δηπιαλφ ζπίηη πνπ θάληαδε έξεκν θαη ζθνηεηλφ, έλαο ζησπειφο κάξηπξαο ηα είδε φια θαη ηα θαηέγξαςε ζηε κλήκε ηνπ. ην γεηηνληθφ δσκάηην ην δεπγάξη, πνπ ηνπ είρε ηφζν ζεξκά ζηαζεί, είρε αλνίμεη δσεξή ζπδήηεζε. Ο θπξ Νίθνο γεκάηνο απνξία έιεγε ζηε γπλαίθα ηνπ, ηε Θάιεηα: [13]
- Καιά κσξέ γπλαίθα, είζαη κε ηα θαιά ζνπ; Σνπ είπεο λα πεη όηη είλαη παηδί ηνπ αδειθνύ ζνπ; Αθνύ απηό ην παηδί έρεη πεζάλεη από πέξζη. - Αθξηβώο γη’ απηό, ραδέ! Αιιά εζύ πνύ λα ην θαηαιάβεηο! Πνηνο ζα θάηζεη λα ην ςάμεη; Πνηνο μέξεη απηό ην γεγνλόο; Σν παηδί πνπ κπήθε ζήκεξα απ’ ηελ πόξηα καο θσλάδεη από καθξηά. Αληαξηόπιεθην θαη θπλεγεκέλν είλαη! Μέζα ζηηο αγξηάδεο πνπ γίλνληαη όπσο μέξεηο, ζηελ επαξρία έραζε ηνπο γνλείο ηνπ θαη ηώξα είλαη ζαλ κόλε θη έξεκε θαιακηά ζηνλ θάκπν. Αλ βέβαηα ιέεη αιήζεηα! Δγώ όκσο ηνλ πηζηεύσ. Απηό ιέεη ε δηαίζζεζή κνπ. Σν παηδί ην ζπκπάζεζα απ’ ηελ πξώηε ζηηγκή. Μνπ θαίλεηαη εηιηθξηλέο. Πνύ μέξεηο; Μπνξεί λα καο βγεη ζε θαιό. Αο ηνλ δνθηκάζνπκε έλα δηάζηεκα θη αλ όια πάλε θαιά, ζα ηνπ δώζνπκε θαηλνύξγηα ηαπηόηεηα θαη κηα δεύηεξε επθαηξία ζηε δσή! Σφηε θαη κφλν ηφηε ν θπξ Νίθνο θαηάιαβε: - Βξε ηη δηαβνιηθό κπαιό πνπ έρνπλ ηα ζειπθά! Από κέλα δελ πέξαζε θαζόινπ απ’ ηε ζθέςε κνπ! ε ιίγν, κε ηε ξπζκηζκέλε ζαλ ξνιφη δσή, ηνπο είρε πάξεη θαη ηνπο δπν ν χπλνο. Αληίζεηα ν κηθξφο ζηξηθνγχξηδε ζην θξεβάηη ηνπ γηαηί ηα θαληάζκαηά, πνπ ήηαλ αθφκα πξφζθαηα, δελ ηνλ άθελαλ λα θνηκεζεί. εθψζεθε απ’ ην θξεβάηη ηειεπηαίνο, αιιά νη άιινη δελ γλψξηδαλ ηνλ αγψλα πνπ έδσζε γηα λα ηνλ πάξεη ηελ λχρηα ν χπλνο. Ζ θπξά Θάιεηα ηνπ είρε έηνηκν δεζηφ λεξφ θαη κέζα ζηε ζθάθε, αιιά θνληά ζηε δεζηαζηά ηνπ θνχξλνπ, ηνλ μεβξφκηζε αθνχ ηφζεο κέξεο δελ ηνπ είρε δνζεί ε δπλαηφηεηα θη ε πνιπηέιεηα λα ζθεθηεί ηελ πξνζσπηθή ηνπ θαζαξηφηεηα. Σνλ έπηαζαλ νη ληξνπέο κπξνζηά ζηελ θπξά Θάιεηα αιιά εθείλε δπλακηθή θαη απνθαζηζηηθή δελ ηνπ άθεζε πεξηζψξην γηα αληηξξήζεηο: - Θεώξεζε πσο είκαη ε κάλα ζνπ! Με κε ληξέπεζαη. Σνλ έληπζε πξνζσξηλά κε θάηη απνθφξηα ηνπ θπξ Νίθνπ πνπ έπιεαλ πάλσ ηνπ θαη ηνπ έδσζε ζάξξνο: - Μόλν γηα ιίγν είλαη. Σα δηθά ζνπ δελ θνξηνύληαη, έηζη βξόκηθα πνπ είλαη. [14]
Ήζειε δελ ήζειε ππνηάρζεθε ζηελ γιπθηά απηαξρηθφηεηα ηεο θπξά Θάιεηαο. Ήξζε ε ψξα ηνπ πξσηλνχ. Έθαηζε ζην ηξαπέδη καδί ηεο. Κάπνηα ζηηγκή ήξζε θη ν θπξ Νίθνο λα ηνπο πεη ηελ θαιεκέξα ηνπ: - ε κπαληάξηζε κε ην δόξη θαθνκνίξε κνπ; κσο ην ρξεηαδόζνπλ! Μελ ην ζπδεηάο. Σώξα είζαη άιινο άλζξσπνο. Ξέρλα όια ηα παιηά θη από ζήκεξα άξρηζε ηε λέα δσή ζνπ. ηνλ γλσζηφ ηεο έκπνξα ηνλ ζχζηεζε ζαλ αληςηφ ηεο: - Δίλαη ν γηνο ηνπ αδειθνύ κνπ θαη ήξζε ρζεο απ’ ην ρσξηό. Δθείλνο απφ πεξηέξγεηα θαη γηα λα ζπάζεη ηνλ αξρηθφ πάγν ηνλ ξψηεζε: - Πνην είλαη η’ όλνκά ζνπ λεαξέ; Πξηλ θαλ πξνιάβεη ν Νίθνο λ’ αλνίμεη ην ζηφκα ηνπ γηα λ’ απαληήζεη, ε θπξά Θάιεηα ηνλ πξφιαβε: - Κσλζηαληίλν ηνλ ιέλε! Βιέπεηο ν αδειθόο κνπ έβγαιε η’ όλνκα ηνπ παηέξα καο. ην εξσηεκαηηθφ βιέκκα ηνπ Νίθνπ απάληεζε κ’ έλα θαζεζπραζηηθφ λεχκα, πνπ έιεγε: ζα ζηα εμεγήζσ όια αξγόηεξα. Φψληζαλ φ,ηη ε θπξά Θάιεηα δηάιεγε. Δζψξνπρα, πνπθάκηζα, παληειφληα - καθξηά γηα πξψηε θνξά - ζαθάθη θαη ζην δηπιαλφ ηζαγθαξάδηθν δπν δεπγάξηα παπνχηζηα. Έλα θαζεκεξηλφ θη έλα θπξηαθάηηθν γηα ηελ εθθιεζία. Σφζα πνιιά θαη θαιά ξνχρα δελ είρε πνηέ κέρξη ηψξα. - Παιηό ζα πάξνπκε όηαλ πιεζηάδεη ν ρεηκώλαο. Μέρξη ηόηε κπνξεί λα ’ρνπλ θαξδύλεη θη νη πιάηεο ζνπ. Θα ην θξνληίζσ εγώ. Έμσ ηνπ εμήγεζε: - Σνλ αληςηό κνπ Κώζηα ηνλ ιέλε. Κάλε ππνκνλή. Έηζη ζα ζε θσλάδνπκε, ηνπιάρηζηνλ γηα θάπνην δηάζηεκα. Σνπ θάλεθε ινγηθφ θη αλαπφθεπθην. Γελ ήηαλ ζε ζέζε λα ςεηξίδεη ηηο θαηαζηάζεηο. Ήηαλ ππφ δησγκφ, ζηελ αλψκαιε πεξίνδν πνπ πεξλνχζε ε ρψξα. Μπνξεί λα κελ θαηαιάβαηλε πνιιά πξάγκαηα, αιιά ε πξνζσπηθή ηξαγηθή ηνπ εκπεηξία, κε κηα έκθπηε απμεκέλε δηαίζζεζε πνπ δηέζεηε, ηνπ έιεγε θαζαξά απφ κέζα ηνπ: [15]
- Καθνκνίξε κνπ θάηζε ήζπρνο. Βξήθεο έλα αζθαιέο θαηαθύγην θαη είζαη ηπρεξόο. Φαίλεηαη θαζαξά όηη νη θνπξλαξαίνη είλαη θαινί άλζξσπνη, όηη ζ’ αγαπάλε θαη ζε ζέινπλε. Μελ ιεο θνπβέληα! Ο πξψηνο κήλαο κέζα ζην θνχξλν πέξαζε ρσξίο θαλέλα απξφνπην. Πξνζπάζεζε κ’ φιε ηελ θαιή δηάζεζε λα βνεζήζεη ζηηο θαζεκεξηλέο ππνρξεψζεηο. Έδεημε ηελ νιφζεξκε δηάζεζε λα ζπκβάιεη πεξηζζφηεξν, κα ε θπξά Θάιεηα δελ ηνλ άθελε θαη πνιχ. Ο θπξ Νίθνο ήηαλ ςπρνχια, αγλή θαη θηιφηηκε. Δθηηκνχζε ηελ θαιή ηνπ πξφζεζε θαη ηνπ είρε πιήξε εκπηζηνζχλε. Σνλ άθελε κφλν ζην ηακείν, αιιά πνηέ δε ζθέθηεθε λα θάλεη θακηά ιαδηά. Γελ ήηαλ ζηνλ ραξαθηήξα ηνπ θαη άιισζηε θάζε πηζαλή παηδηθή ηνπ επηζπκία ε θπξά Θάιεηα ηελ θάιππηε ρσξίο θαλ απηφο λα ηελ δεηήζεη. Δίρε κάζεη ηε δνπιεηά γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ θαη φιε εθηίκεζαλ ηνλ επγεληθφ ραξαθηήξα ηνπ. Σν κπαιφ ηεο θπξά Θάιεηαο είρε άιια ζρέδηα γη’ απηφλ. Κάπνηα ζηηγκή ηνλ ξψηεζε: - Με ηα γξάκκαηα πώο παο; Έρεηο πάεη ζρνιείν; - ην ρσξηό ην ζρνιείν είρε θαεί θαη δάζθαινο δελ ππήξρε. Μεξηθά παηδηά ηα είραλ ζηείιεη νη γνλείο ηνπο ζηε Λάξηζα λα κάζνπλ γξάκκαηα. Ο δηθόο κνπ παηέξαο δελ ήζειε λα κ’ απνρσξηζηεί. Γελ είρα θαηαιάβεη ην γηαηί, αιιά θάηη θνβόηαλ. κσο απηόο ν ίδηνο κέζα ζην ζπίηη, κόλνο ηνπ, κ’ έκαζε λα δηαβάδσ θαη λα γξάθσ, όπσο κ’ έκαζε θαη ιίγε αξηζκεηηθή. Απηά μέξσ κόλν. Σνπ απάληεζε ε θπξά Θάιεηα. Απηή είρε ζπλήζσο ηελ πξσηνβνπιία ησλ ελεξγεηψλ, αιιά θαη ησλ απνθάζεσλ. - Δζύ δε ζέινπκε λα κείλεηο θνύηζνπξν ζαλ θη εκάο. Ήηαλ άιια ρξόληα, βιέπεηο, ηόηε! Δκείο πήγακε πνιύ ιίγν ζρνιείν θαη μέξνπκε δπν ηξία θνιιπβνγξάκκαηα, όζν είλαη αλαγθαία λα θάλνπκε ηε δνπιεηά καο. Δζύ δελ κπνξεί λα κείλεηο έηζη. Αιήζεηα πόζν ρξνλώλ είζαη;
[16]
- Γελλήζεθα ηνλ Γεθέκβξε ηνπ ’40. Γελ ζπκάκαη αθξηβώο ηελ εκεξνκελία. Άξα ζήκεξα είκαη 9 ρξόλσλ. Αλ πήγαηλα ζρνιείν ηη ηάμε ζα ήκνπλ; - Απηά μέραζε ηα. Γηα ιόγνπο πνπ θη εζύ ππνςηάδεζαη πξέπεη, κέρξη λα ζηάμνπλ ηα πξάγκαηα, ζα ζνπ δώζνπκε κηα θαηλνύξηα ηαπηόηεηα. Πώο ζα ζε γξάςνπκε άιισζηε ζην ζρνιείν, όπνπ πξέπεη νπσζδήπνηε λα παο; Υξεηάδεηαη πηζηνπνηεηηθό γέλλεζεο από ηελ θνηλόηεηά ζνπ. Δίζαη ζε ζέζε λα θέξεηο έλα ηέηνην πηζηνπνηεηηθό από ην ρσξηό ζνπ; Απηφο ηελ θνίηαμε ακίιεηνο γεκάηνο ακεραλία. - Σν ‘δεο θαη κόλνο ζνπ. Φαληάδνκαη πσο όρη. Μηα θνξά ζα ζηα πσ. Άθνπ ηα θαη ηύπσζε ηα δπλαηά ζην κπαιό ζνπ: Απηφεηε θαη ζίγνπξε γηα ηηο επηινγέο ηεο ζπλέρηζε: - ε ιέλε Κσλζηαληίλν Μπαιηά. Δίλαη ην παηξηθό κνπ επίζεην. Σνλ παηέξα ζνπ ηνλ ιέλε ηαύξν θαη ηε κάλα ζνπ Αξγπξώ. Σν επίζεην ηνπ άλδξα κνπ είλαη σηεξίνπ. Δζύ γελλήζεθεο ζηελ Αεηνξάρε ησλ Ισαλλίλσλ ζηηο 25 Μαξηίνπ ηνπ 1942. Σε κέξα ηνπ Δπαγγειηζκνύ, αιιά θαη εκέξα ηεο εζληθήο καο γηνξηήο. Δπεηδή ε κάλα ζνπ πέζαλε από αξξώζηηα πέξζη, ν αδειθόο κνπ ζ’ έζηεηιε ζε κέλα λα ζε κεγαιώζσ. Γελ ζε ξώηεζα κέρξη ηώξα ηίπνηα γηα ηνπο δηθνύο ζνπ θαη ηνλ ηόπν ζνπ. Μόλν, αλ εζύ ζειήζεηο θη όπνηε απνθαζίζεηο ζα κνπ πεηο ό,ηη ζέιεηο. Γηα κέλα, λα μέξεηο, δελ είλαη θη απαξαίηεην. Πήξε κηα αλάζα θαη κε ηελ ίδηα απνθαζηζηηθφηεηα ζπλέρηζε απηφεηε: - Πξέπεη λα πάξνπκε δάζθαιν ζην ζπίηη λα ζε πξνεηνηκάζεη γηα ηηο εμεηάζεηο ζην ζρνιείν. Με βάζε ηηο γλώζεηο ζνπ ζα ζε θαηαηάμνπλ ζηελ αληίζηνηρε ηάμε. Μελ λνκίδεηο όηη όια απηά ηα βγάδσ από ην θεθάιη κνπ. Πήγα πξνεγνπκέλσο θαη ξώηεζα. Έγξαςα ζηνλ αδειθό κνπ λα κνπ ζηείιεη έλα πηζηνπνηεηηθό γελλήζεσο από ηελ θνηλόηεηα καο. Βξήθα κηα ςεύηηθε δηθαηνινγία. Από ζέλα έλα πξάγκα ζέισ: Να ην πάξεηο δεζηά ην δήηεκα θαη λα γίλεηο θαιόο καζεηήο. Γίπια ηεο ν θπξ Νίθνο ηελ παξαηεξνχζε κε ζαπκαζκφ θαη θνπλνχζε ην θεθάιη δείρλνληαο φηη ζπκθσλνχζε καδί ηεο. [17]
Ο Νίθνο ην είρε πηα ζπλεηδεηνπνηήζεη θη ν ίδηνο. Ήηαλ ε κφλε δηέμνδνο. Γελ κπνξνχζε λ’ αγλνήζεη ην γεγνλφο φηη ήηαλ αδχλαην λα επηθαιεζηεί ηελ πξνέιεπζε ηνπ θαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα. Θα δερφηαλ ηε ινγηθή ηεο θπξά Θάιεηαο. Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη ζα πξφδηδε ηνπο πξαγκαηηθνχο ηνπ γνλείο. Άιισζηε ε κλήκε ηεο ηξαγηθήο δνινθνλίαο ηνπ παηέξα ηνλ επηζθεπηφηαλ ζπρλά, θπξίσο ηα βξάδηα κε ηε κνξθή εθηάιηε θαη δελ ηνλ άθελαλ λα εζπράζεη. Κάπνηα ζηηγκή ζα επαλέιζεη θαη ηφηε ζα πάξεη ην αίκα ηνπ πίζσ. Πξνο ην παξφλ απφ Θεζζαιφο, ζηηο αλαηνιηθέο παξπθέο ηνπ Κίζαβνπ πνπ βξηζθφηαλ ην ρσξηφ ηνπ γηλφηαλ Ζπεηξψηεο. Με ιεζκνλήζεη ην φλνκα ηνπ ρσξηνχ ηνπ: έζθιν ην έιεγαλ θη είρε ζέα ην απέξαλην Αηγαίν. Να κε μεράζεη ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα: Νηθφιαο Γεκεηξίνπ. Σνλ παηέξα ηνπ ηνλ ιέγαλε Αιέθν θαη ηε κάλα ηνπ νθία. ηηο εμεηάζεηο ηα πήγε πνιχ θαιά. Σνλ θαηέηαμαλ ζηελ ηξίηε Γεκνηηθνχ θαη ζα αθνινπζνχζε ην δξφκν πνπ θάλνπλ φια ηα παηδηά. Έπξεπε λα ζπλεζίζεη ηελ λέα ηνπ ηαπηφηεηα. Γελ είρε αλαζθάιεηεο. Οη λένη θεδεκφλεο ηνπ ηθαλνπνηνχζαλ, πξηλ αθφκα ην δεηήζεη, θάζε επηζπκία ηνπ.
2. Ενηλικίυζη [18]
…Έηζη πέξαζαλ ηα ρξφληα. Ήξεκα θαη δεκηνπξγηθά. ην ζρνιείν, ν Νίθνο ηα πήγαηλε πνιχ θαιά. Οχηε θαηάιαβε πψο πέξαζε ν θαηξφο. Ζ εθεβεία ηνπ ήηαλ ζρεηηθά ήξεκε γηαηί ζην κπαιφ ηνπ θπξηαξρνχζαλ αθφκα ηα ηξαγηθά γεγνλφηα ησλ παηδηθψλ ηνπ ρξφλσλ πνπ ηνλ θξαηνχζαλ ζπγθξαηεκέλν θαη γηαηί φρη, ιίγν θνβηζκέλν κε ηπρφλ βγεη ζηελ επηθάλεηα ην κπζηηθφ. ηνπο λένπο ζεηνχο ηνπ γνλείο δε δεκηνχξγεζε πνηέ θάπνην πξφβιεκα, αληίζεηα πξνζπαζνχζε κε θάζε ηξφπν λα βνεζήζεη ζηηο θαζεκεξηλέο ππνρξεψζεηο θη αλάγθεο ηνπ θνχξλνπ, παξά ηελ θάζεηε άξλεζε ηεο θπξά Θάιεηαο πνπ ζπλερψο ηνπ έιεγε: - Γε ζα κείλεηο κέζα ζην θνύξλν. Γηα ζέλα έρνπκε, αγόξη κνπ, άιια όλεηξα! Έηζη κε ηα ρξφληα ήξζε ε θπζηθή εμέιημε. Υσξίο ηδηαίηεξε δπζθνιία, κε ηνλ πξνζσπηθφ ηνπ πλεπκαηηθφ εμνπιηζκφ θαη ηελ έκθπηε επηκέιεηα πνπ πάληα ηνλ ραξαθηήξηδε, βξέζεθε πεξήθαλνο θνηηεηήο ζην Παλεπηζηήκην ηεο Αζήλαο. Γηθεγφξνο ζα γηλφηαλ. Οη δηθνί ηνπ είραλ πηα κεγαιψζεη, αιιά, πξνο ην παξφλ θξαηηφληαλ αθφκα θαιά, ηδηαίηεξα ε θπξά Θάιεηα, πνπ φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ηνπ ζπκπεξηθέξζεθε θαιχηεξα απφ κάλα. Αιιά θη απηφο ηνπο αγαπνχζε θαη ηνπο ζεβφηαλ. Μέρξη ηψξα κφλν ραξέο ηνπο είρε πξνζθέξεη κε ηελ πξφνδν ηνπ, έλα κηθξφ αληίδσξν ζηελ δηθή ηνπο αλεπηθχιαθηε αγάπε θη ππνζηήξημε. Ο θπξ Νίθνο είρε θάπνηα πξνβιήκαηα κε ηελ πγεία ηνπ, αιιά αθφκα ηίπνηα ην ζνβαξφ. Ζ γεληθφηεξε εηθφλα ζηε ρψξα είρε βειηησζεί ζεκαληηθά. Ζ εκθχιηα δηακάρε, κε ηελ έλλνηα ησλ πνιεκηθψλ ζπγθξνχζεσλ πάλσ ζηα βνπλά, είρε θιείζεη, αιιά νη ζπλέπεηεο ηεο θη νη δηαρσξηζκνί, πνπ είρε απηή πξνθαιέζεη ήηαλ αθφκα δσληαλέο θαη παξνχζεο ζηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή δσή ηεο ρψξαο. κσο ηα παξάινγα θπλεγεηά, νη αηκαηεξέο απζαηξεζίεο απνηεινχζαλ, επηπρψο, παξειζφλ. Απηφ ήηαλ θαηάθηεζε ησλ αγψλσλ ηνπ ιανχ, αιιά θαη ησλ αληηθεηκεληθψλ εμειίμεσλ ζηελ παγθφζκηα ζθαθηέξα ησλ θξαηψλ. [19]
Ο ίδηνο ελεκεξσλφηαλ φζν κπνξνχζε, δηάβαδε εθεκεξίδεο, άθνπγε ζπδεηήζεηο θαη θαηαβξφρζηδε ηζηνξηθά βηβιία. Έηζη είρε απνθηήζεη κηα εηθφλα ησλ ηξαγηθψλ πεξηζηαηηθψλ, πνπ αθνξνχζαλ θαη ηνλ ίδην. Γελ ήηαλ δπλαηφλ λα κείλεη αδηάθνξνο, αιιά νη ζθιεξέο εκπεηξίεο δελ ηνπ επέηξεπαλ λα είλαη επηπφιαηνο θαη βηαζηηθφο ζηηο θξίζεηο ηνπ. Πξνζπάζεζε, φζν απηφ είλαη δπλαηφλ, λα κελ ηνλ επεξεάζεη ε πξνζσπηθή ζπλαηζζεκαηηθή ηνπ θφξηηζε. Δίρε θαηαιήμεη ζε κεξηθέο ζηαζεξέο, αιιά ηίπνηε πεξηζζφηεξν. ίγνπξα επεξεάζηεθε θαη απφ ηνπο δπν ζεηνχο γνλείο ηνπ, πνπ ήηαλ ζ’ φια απηά ακέηνρνη ησλ πνιηηηθψλ δξψκελσλ, ζησπεινί κελ αιιά φρη αδηάθνξνη. Ήηαλ ζπγθξαηεκέλνο. Γελ εμέθξαζε πνηέ κέρξη ηψξα ζ’ αλνηρηή ζπδήηεζε πξνζσπηθέο απφςεηο, απέθεπγε επηκειψο θάζε πνιηηηθή – θαη πνιχ πεξηζζφηεξν θνκκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Να μεθαζαξίζνπκε θάηη: Γελ ήηαλ, απφ έλα ζεκείν θαη κεηά, θφβνο. Ήηαλ πεξηζζφηεξν κηα απζφξκεηε εζσηεξηθή δηάζεζε λα πξνθπιάμεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ ζπλέπεηεο πνπ δελ ζα ηνπ επέηξεπαλ ηελ απξφζθνπηε πξνεηνηκαζία ηνπ εαπηνχ ηνπ ζηα θαηνπηλά ρξφληα. Ήηαλ γξακκέλν ζην πεηζί ηνπ πσο νη εκθχιηεο δηακάρεο νδεγνχλ κηα ρψξα θαη ηνπο πνιίηεο ηεο ζε αθξφηεηεο. κσο ήμεξε θαιά ηνλ βαζαληζκέλν θπζηθφ ηνπ παηέξα. Ήηαλ ζπνπδαίνο άλζξσπνο, αγαπνχζε ηνπο ζπγρσξηαλνχο θαη ηνλ ηφπν ηνπ. Μεηά φκσο απφ ηελ έληαζε θαη ην μέζπαζκα ησλ γεγνλφησλ απνκνλψζεθε θαη κε νδεγφ ην έκθπην αίζζεκα ηεο απηνζπληήξεζεο πξνζπάζεζε λα πξνζηαηεχζεη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Ζ απιεζηία φκσο θάπνησλ ζην ρσξηφ δελ ηνπ ην επέηξεςε. Έπεζε θη απηφο, κε ηξαγηθφ ηξφπν, ζχκα ησλ αλειεψλ θπλεγεηψλ θαη δησγκψλ πνπ αθνινχζεζαλ λα θαηαδπλαζηεχνπλ ηε ρψξα κεηά ηελ αλαρψξεζε θαη ήηηα ησλ Γεξκαλψλ θαηαθηεηψλ. Άξρηζε κέζα ηνπ λα ηνλ ηξηβειίδεη ε ζθέςε. Να εκθηινρσξνχλ κέζα ηνπ νη πξψηεο ακθηβνιίεο θαη ηα αλαπφθεπθηα εξσηήκαηα: [20]
- Δίλαη ε εθδίθεζε αλαγθαία θαη ηθαλή ιύζε; Θα γίλσ θη εγώ ίδηνο ζαλ θη απηά ηα ιπζζαζκέλα ζθπιηά; Θπκάκαη ηόζν θαζαξά ηηο θάηζεο ηνπο. κσο πξέπεη λα μαλαδώ ην δήηεκα εμαξρήο. ε ηη ζα βνεζήζεη κηα ηέηνηα πξάμε αληεθδίθεζεο κνπ; Μόλν κηα εζσηεξηθή επηζπκία γηα ιύηξσζε. Κη αλ ην θάλσ ηη ζα θεξδίζσ πέξα από κηα πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε; Ίζσο ζηε ζπλέρεηα δηθέο κνπ Δξηλύεο λα θάλνπλ ρεηξόηεξα ηα πξάγκαηα. Αληί ηεο ιύηξσζεο πνπ αλαδεηώ, λα ζπλαληήζσ λένπο ρεηξόηεξνπο εθηάιηεο. Πξέπεη ςύρξαηκα θαη ινγηθά λ’ αληηκεησπίζσ ηα πξάγκαηα. Έρνπκε θαηξό κπξνζηά καο. Ναη ξε Νηθόια, αιιά ε ππόζρεζε πνπ έδσζεο ζηνλ παηέξα ζνπ; Άζε, ην ζέκα ζε εθθξεκόηεηα. Άιισζηε αλ θάπνηα θνξά βξεζείο πάιη ζηα πάηξηα εδάθε θνληά ζηε ζθελή ηνπ δξάκαηνο είλαη άδειν πώο ζα αληηδξάζεηο. Αο ην πξνο ην παξόλ ην πξόβιεκα λα θνηκάηαη κέζα ζνπ. Μεηά βιέπνπκε. Σν ζθνπιεθάθη ηεο ακθηβνιίαο φκσο είρε ήδε εηζρσξήζεη κέζα ηνπ θαη δνχιεπε αζφξπβα. Παξαηήξεζε θάηη. ηαλ ζθεθηφηαλ ηνπο πξαγκαηηθνχο γνλείο ηνπ απνθαινχζε, απφ κέζα ηνπ βέβαηα, ηνλ εαπηφ ηνπ κε ην βαπηηζηηθφ ηνπ φλνκα ελψ ζ’ φιεο ηηο άιιεο δξαζηεξηφηεηεο ήηαλ ν Κσλζηαληίλνο Μπαιηάο. Έθαλε θαινχο θίινπο, ηδηαίηεξα φηαλ έγηλε θνηηεηήο. κσο πάληα ππήξρε ην εζσηεξηθφ θξάηεκα. Απηφ ήηαλ έλα αλππέξβιεην εκπφδην πνπ ηνλ θξαηνχζε ιίγν ζθιαβσκέλν, αιιά δε γηλφηαλ δηαθνξεηηθά. Σνπ ζηέξεζε επθαηξίεο λ’ αλνίμεη κφληκεο θη νξηζηηθέο ζρέζεηο. Σνλ έθαλε ιίγν απιεζίαζην θαη εζσζηξεθή. Τπήξμαλ επηπρψο ιίγεο πεξηπηψζεηο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θάπνηεο, έζησ κηθξέο, παξεμεγήζεηο. Ζ πξαγκαηηθή ηνπ ηαπηφηεηα έκελε απφιπηα θξπκκέλε απ’ φινπο, αθφκα θη απφ ηελ θπξά Θάιεηα πνπ ηελ αηζζαλφηαλ πηα ζαλ ηελ κάλα ηνπ. Δίρε δηζηαγκνχο θη αλαζηνιέο, πνπ ηνλ θξαηνχζαλ καθξηά απφ κφληκεο δεζκεχζεηο. Κάπνηα ζηηγκή φκσο αηζζάλζεθε ηελ αλάγθε λα θάλεη θνηλσλφ ησλ κπζηηθψλ ηνπ έλα δεχηεξν άηνκν. Να κνηξαζηεί ην κπζηηθφ ηνπ. Γελ άληερε κφλνο ηνπ φιν ην βάξνο ησλ [21]
παξαρσκέλσλ κέζα ηνπ αλακλήζεσλ. Γηάιεμε ηνλ άλζξσπν πνπ έλησζε πεξηζζφηεξν θνληά ηνπ: Σελ θπξά Θάιεηα. ρη φηη είρε ιηγφηεξε εκπηζηνζχλε ζηνλ θπξ Νίθν. Κάζε άιιν. Απιψο ηε γπλαίθα ηελ έλησζε ή απηή ηνλ έλησζε θαιχηεξα. Δίραλ αλνίμεη κεηαμχ ηνπο έλαλ αλεκπφδηζην δίαπιν επηθνηλσλίαο θη εκπηζηνζχλεο. Μηα ζηηγκή σξίκαζε κέζα ηνπ ε απφθαζε. Σεο πεξηέγξαςε κ’ φιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο φ,ηη ζπκφηαλ θη φ,ηη ππνπηεπφηαλ. Σνλ ηξαγηθφ ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ θαη ηελ πεξηπέηεηά ηνπ κέρξη λα βξεη θαηαθχγην θνληά ηνπο. - Πνηέ δελ ζα μεράζσ ηελ αλνηρηή αγθαιηά κε ηελ νπνία θη νη δπν ζαο κε δερηήθαηε θαη κ’ αγαπήζαηε. Κπξά Θάιεηα λα μέξεηο όηη θη εγώ ην ίδην ζαο αγάπεζα. Πνηέ δελ ήιπηδα όηη ζα ζπλαληήζσ ηέηνηα ηύρε ζηε δσή κνπ! ιν απηφ ην δηάζηεκα ηεο πεξηγξαθήο απφ ηα κάηηα ηεο θπξά Θάιεηαο ηξέραλε δάθξηα κε αλαθηιεηά. - Σν θαηαιάβακε από ηελ αξρή, παηδί κνπ, όηη ήζνπλ θπλεγεκέλνο. Βιέπεηο εθείλα ηα ρξόληα ήηαλ ζθιεξά γηα όινπο ζηελ παηξίδα καο. Κώζηα, γηα καο, ν εξρνκόο ζνπ ήηαλ έλα ζείν δώξν. Ήκαζηαλ ζηεξεκέλνη από ηελ παξνπζία ελόο παηδηνύ θνληά καο θη απηήλ ηελ αλάγθε καο ηελ θάιπςεο εζύ κε ηνλ θαιύηεξν ηξόπν. Δίλαη επθαηξία λα ζνπ πσ θη εγώ κεξηθά πξάγκαηα. Πήξε κηα αλάζα θαη ζπλέρηζε: - Ο αληςηόο κνπ, πνπ εζύ πήξεο η’ όλνκα ηνπ, ήηαλ ήδε πεζακέλνο. Πνηνο ζα αλαζθαιέςεη ζήκεξα ηέηνηα πξάγκαηα ςάρλνληαο γηα ζέλα; Από ηόηε έρνπλ πεξάζεη πνιιά ρξόληα θαη ε λέα θαηάζηαζε παγηώζεθε. Από ηελ νηθνγέλεηα ηνπ αδειθνύ κνπ δελ ππάξρεη πηα θαλέλαο θαη εζύ είζαη πεξαζκέλνο ζην δεκνηνιόγην ηνπ δήκνπ ηεο Αζήλαο. Άξα είζαη πιήξσο θαιπκκέλνο. Κφκπηαζε ιίγν, αιιά ζε ιίγν ζπλέρηζε απνθαζηζηηθά: - Μελ έρεηο όκσο ηελ αγσλία όηη έζβεζε νξηζηηθά ην παξειζόλ ζνπ. Γελ ζέισ ηώξα λα κπσ ζε ιεπηνκέξεηεο, αιιά από ηε κεξηά κνπ απηό ζα ην θξνληίζσ. Θα ηα κάζεηο όηαλ έξζεη ην πιήξσκα ηνπ ρξόλνπ θαη θύγσ απ’ ηε δσή. Μαδί κε ηε [22]
δηαζήθε κνπ ζα θαηαζέζσ ζην ζπκβνιαηνγξάθν εζώθιεηζηε επηζηνιή πνπ κόλν εζύ κπνξείο λα ηελ αλνίμεηο θαη λα ηελ δηαβάζεηο. Υξεζηκνπνίεζε ηελ όπσο εζύ θξίλεηο ζθόπηκν. Από εκέλα θαη ηνλ άλδξα κνπ έρεηο όιν ην ειεύζεξν. Η κνλαδηθή καο έγλνηα θαη ησλ δπν καο είλαη λα εμαζθαιίζνπκε ην κέιινλ ζνπ. πγθηλεκέλνο ν Κψζηαο ηεο απάληεζε: - Γελ μέξσ αθόκα ηη ζα θάλσ. Ο ρξόλνο ζα δείμεη. Κη ε αγάπε πνπ έρσ θαη γηα ηνπο δπν ζαο ζα είλαη ν νδεγόο ζ’ όιε ηε δσή κνπ. Ο νξίδνληαο απφ ηνπο δηθνχο ηνπ ήηαλ ηψξα μεθάζαξνο. Αιιά ήηαλ λσξίο γηα νπνηαδήπνηε πξσηνβνπιία. Αο θνηηάμεη πξψηα λα νηθνδνκήζεη ην κέιινλ ηνπ ζε ζηαζεξά θαη κφληκα ζεκέιηα. Γπν ήηαλ νη θχξηνη ζηφρνη ζηελ πξνζσπηθή ηνπ ηεξάξρεζε. Πξψηνλ λα ηειεηψζεη ηε ζρνιή, λα πάξεη ην πηπρίν ηνπ θαη δεχηεξνλ λα μεκπιέμεη κε ηελ ππνρξέσζε ηεο ζηξαηησηηθήο ηνπ ζεηείαο. Μέρξη ηφηε δελ ζα επέηξεπε ζηνλ εαπηφ ηνπ θακηά παξεθηξνπή. Κακηά άιιε δέζκεπζε. κσο ζηα ζρέδηα ζνπ, πνπ έζησ κέζα ζνπ είλαη εληειψο μεθάζαξα, παξεκβάιινληαη πνιιέο θνξέο νη αληηθεηκεληθέο εμειίμεηο πνπ αλαπφθεπθηα θέξλεη ν ρξφλνο. Μπνξεί αλεπάληερα γεγνλφηα λ’ αιιάμνπλ άξδελ ηα δεδνκέλα. Σφηε δελ είλαη ζηα ρέξηα ζνπ λα ηηο ειέγμεηο. Απηέο θαλνλαξρνχληαη θαη θαζνξίδνληαη απφ άγλσζηεο εμσηεξηθέο δπλάκεηο. Ζ κνίξα, ην πεπξσκέλν, ν ζεφο; Άγλσζην!
3. Ο έθεδπορ αξιυμαηικόρ
[23]
Σα πξνζσπηθά ηνπ ζρέδηα πξνρσξνχζαλ, φπσο ηα είρε ζθεθηεί. Σνλ Ηνχλην ηνπ ’64 έδσζε ην ηειεπηαίν κάζεκα πηπρίνπ θαη ζηελ αξρή ηνπ επφκελνπ κήλα νξθίζηεθε σο πηπρηνχρνο κέζα ζηελ αίζνπζα ησλ ηειεηψλ ζην θεληξηθφ θηίξην ηνπ παλεπηζηεκίνπ. Έμσ απφ ηελ αίζνπζα, ζηα ζθαιάθηα, ήηαλ ζπγθεληξσκέλνη θάπνηνη ζπγγελείο ησλ λέσλ πηπρηνχρσλ. Μεηά ην πέξαο ηεο ηειεηήο, βγαίλνληαο απφ ηελ πφξηα, ηνπο είδε ραξνχκελνπο θαη ηνπο δπν πηαζκέλνπο αγθαδέ. Σν πξφζσπν ηεο θπξά Θάιεηαο ήηαλ απιαθσκέλν απφ δάθξηα. Αιιά δελ αλεζχρεζε, ήμεξε φηη ήηαλ δάθξηα ραξάο. Σν ίδην ραξνχκελνο θαη ζπγθηλεκέλνο ήηαλ θη ν ίδηνο. Σνπο ξψηεζε: - Κη ν θνύξλνο; Πνηνο θάζηζε ζηε ζέζε ζαο; Απάληεζε ν θπξ Νίθνο: - ήκεξα είλαη κέξα γηνξηήο! ζνη δελ πξόιαβαλ λ’ αγνξάζνπλ ην ςσκί αο πάλε ζ’ άιιν θνύξλν. Απόςε είλαη ηδηαίηεξε κέξα γηα καο θαη πξέπεη λα ηε ραξνύκε κόλνη καο. Αο ζπκεζνύκε ηε κέξα πνπ ζε πξσηναληίθξηζα κέζα ζην θνύξλν λα δεηάο ιίγν ςσκί λα θαο. Από ηόηε θύιηζε πνιύ λεξό ζη’ απιάθη. Δίκαζηε πνιύ πεξήθαλνη γηα ζέλα, παηδί κνπ. Μαο ράξηζεο ειπίδα θαη ζθνπό ζηε δσή θαη ζ’ επραξηζηνύκε. Γηα λα καο ζπκάζαη αξγόηεξα, ε θπξά Θάιεηα ζνπ πήξε έλα αλακλεζηηθό, αιιά θαη ρξήζηκν, δώξν. Άπισζε ην ρέξη ζνπ. Κη ν Κψζηαο ήηαλ ζπγθηλεκέλνο Σνπο έζθημε θαη ηνπο δπν ζηελ αγθαιηά ηνπ θαη κε θσλή πνπ έηξεκε ηνπο είπε: - Αλ δελ ήζαζηαλ εζείο ζην δξόκν κνπ δελ μέξσ ηη ζα ήκνπλ ηώξα. Μπνξεί λα κε κε γελλήζαηε, αιιά ήζαζηαλ νη θαιύηεξνη γνλείο πνπ κπνξνύζα λα θαληαζηώ! Ζ θπξά Θάιεηα ηνπ έβαιε ζην αξηζηεξφ ρέξη έλα νιφρξπζν ξνιφη. Φαηλφηαλ απφ καθξηά φηη ζα ηνπο θφζηηζε έλα θάξν ιεθηά. Γελ κπνξνχζε φκσο λα η’ αξλεζεί. - Απηή ηε ζηηγκή ζα ηε ζπκάκαη ζ’ όιε κνπ ηε δσή! Μεηά πήγαλε θη ηξεηο ζε έλα θαιφ εζηηαηφξην λα θάλε. ιε ηελ ψξα θέξλαλε ζηελ θνπβέληα ηνπο ζπκβάληα απφ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα θαη εθεί κε ηνλ πην ζηέξεν θαη μεθάζαξν [24]
ηξφπν ληψζαλε ηνλ νηθνγελεηαθφ δεζκφ πνπ ηνπο έδεζε γηα πάληα. Σνλ Οθηψβξην ηεο ίδηαο ρξνληάο παξνπζηάζηεθε ζηελ Κφξηλζν γηα λα ππεξεηήζεη ηε ζηξαηησηηθή ηνπ ζεηεία. Δπηιέρζεθε σο έθεδξνο αμησκαηηθφο θαη αθνινχζεζε φια ηα βήκαηα πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη. Ζ πξψηε κνλάδα πνπ ππεξέηεζε ήηαλ έμσ απφ ηελ Αιεμαλδξνχπνιε, αιιά ζχληνκα ιφγσ ησλ λνκηθψλ ηνπ γλψζεσλ θαη ηεο απνηειεζκαηηθήο εξγαηηθφηεηαο ηνπ, ηνλ απνζπάζαλε κέζα ζηελ πφιε, ζηα γξαθεία ηεο Μεξαξρίαο. Γξήγνξα έγηλε απαξαίηεηνο ζηνλ πξντζηάκελν ζπληαγκαηάξρε θη φηαλ απηφο πήξε πξναγσγή θαη κεηάζεζε ζηε Λάξηζα ηνλ πήξε καδί ηνπ. Οη κπιφπεηξεο ηεο κνίξαο, ρσξίο εθείλνο λα ππνπηεχεηαη ηίπνηα, άξρηζαλ λα γπξίδνπλ θαη λα πξνεηνηκάδνπλ ηηο επφκελεο θάζεηο ηεο δσήο ηνπ. Απηέο πνπ ζα ζθξάγηδαλ ζηα επφκελα ρξφληα ηε δσή ηνπ. Ο ίδηνο ζα ην ζπλεηδεηνπνηνχζε ζην θχιηζκα ηνπ ρξφλνπ.
4. Ο μοίπαπσορ
[25]
Φχζαγε θαη μεθχζαγε απφ ηελ αγαλάθηεζή ηνπ. Μνπξκνχξηδε κφλνο ηνπ: - ην δηάνιν λα πάλε όινη ηνπο! Αθηέξσζα όιε κνπ ηε δσή γηα ηνλ ηεξό ζθνπό θαη ηελ παηξίδα θη απηνί νη άθαπλνη, νη κε κνπ άπηνπ, νη πνύζηεδεο ηνπ ζαινληνύ, κε πεηάλε ηώξα ζαλ ζηεκέλε ιεκνλόθνππα. Γηα λα πάξσ έλα γαιόλη, όια ηα πξνεγνύκελα ρξόληα κνπ έβγαηλε ε ςπρή. … Ρε ζεηο αλίθαλνη, ξε θσιόπαηδα ηνπ θεξαηά, εγώ κπήθα ζην ώκα από θαζήθνλ. ηα δύζθνια ρξόληα, σο εζεινληήο, λα ππεξεηήζσ ηε ζεηεία κνπ ηόηε πνπ ε ρώξα θηλδύλεπε από ηνλ εζσηεξηθό ερζξό. Σνπο ζπκκνξίηεο θαη ηνπο θαηζαπιηάδεο. Βιέπεηο εκέλα βάδαηε πάληα λα θάλσ όιε ηε βξώκηθε δνπιεηά. Απηή είλαη ε δηθαηνζύλε ζαο θύξηνη κνπ; Πήξε κηα αλάζα θαη ζπλέρηζε ην κνλφινγφ ηνπ … Γήισζα κνληκόηεηα ζην ζώκα θαη κε δερηήθαηε. άκπσο κπνξνύζαηε λα θάλεηε θη αιιηώο; Κάπνηνη έπξεπε λα ππάξρνπλ γηα λα καδεύνπλ ηα ακάδεπηα, λα θάλνπλ ηε βξώκηθε δνπιεηά. Μνπ ιέηε ηώξα: «Δίζαη θαξαβαλάο! Γελ πήγεο ζρνιείν, δελ παξαθνινύζεζεο ην εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα ηεο ζρνιήο ρσξνθπιαθήο... … Ρσηάηε ξε άζιηνη όκσο αλ ν παηέξαο θη ε κάλα είραλ κηα κπνπθηά γηα λα ρνξηάζνπλ ηα παηδηά ηνπο; Δκείο κόλνη καο έπξεπε λα θξνληίζνπκε λα βάινπκε θάηη ζηελ άθξε γηα ηηο νηθνγέλεηέο καο. Αιίκνλν αλ πεξηκέλακε κόλν από ην κηζζό ηεο πείλαο πνπ καο δίλαηε. Θα ήκαζηαλ αθόκα θαη κεηά ηόζα ρξόληα, δήηνπιεο. Δπηπρώο θξνληίζακε γηα ηελ πάξηε καο κε δηθή καο πξσηνβνπιία. ρη ζα θάηζνπκε ζαλ θνξόηδα λα εθιηπαξνύκε βνήζεηα! … Αρ άδηθε θαη πνπηάλα θνηλσλία! ηα ζθιεξά ρξόληα, όηαλ καο ρξεηαδόζαζηαλ ήκαζηαλ θαινί θαη ρξήζηκνη. Μόλν ηώξα αλαθαιύςαηε όηη είκαζηε αγξάκκαηνη θαη κνπ ην κνζηξάξεηε ζαλ λα ‘λαη θαηλνύξην. Μνπ ζηείιαλε ηνλ «κηθξό» πνπ δελ πξόθηαζε αθόκα λα βγεη απ’ απγό ηνπ, ν ηζόγιαλνο, θαη λα ’ζνπ αλζππνκνίξαξρνο Έρεη κάζεη, κνπ ιέλε, ηηο [26]
ζύγρξνλεο κεζόδνπο αλάθξηζεο, μέξεη ηελ επηζηήκε γηα ηα δαθηπιηθά απνηππώκαηα, δηδάρηεθε ηε ζπζηεκαηηθή ζπγθέληξσζε ησλ απνδείμεσλ πνπ ζα ζηνηρεηνζεηήζνπλ ηελ ελνρή θάπνηνπ. αριακάξεο ζην πάηεξν! ηαλ εκείο ςάρλακε γηα θάηη είρακε ηελ παιαηά θαιή θη απνηειεζκαηηθή κέζνδν. Έλα θαιό κπεξληάρη θη ν έλνρνο ηα μεξλνύζε όια. ζα ήμεξε θη όζα δελ ήμεξε. Πάλησο όζα ήηαλ αλαγθαία. Σέινο πάλησλ! Αο θάλσ δπν ηξία ρξόληα αθόκα ππνκνλή λα βγσ ζηε ζύληαμε θαη κεηά ζα θάηε όινη ηε κνύληδα πνπ ζαο αμίδεη. Αράξηζηα γατδνύξηα! Υαξηνγηαθάδεο ηνπ θεξαηά! … ηγά, κσξέ, ηελ ππόζεζε, πνπ αλέιαβε! Μηα δνινθνλία όιε θη όιε. Ξέξεηο ξε κακκόζξεθην, ξε μεθηηιηζκέλν κατκνπδάθη ηεο κακάθαο ζνπ, μέξεηο πόζεο θαη πόζεο ηέηνηεο ππνζέζεηο πεξάζαλε απ’ ηα ρέξηα κνπ; Αρ! Ση σξαία ήηαλ ηα παιαηόηεξα ρξόληα! Πεξπάηαγεο ζην δξόκν θη όινη κε ζεβόηαλε. Ή ηνπιάρηζηνλ, αλ δελ ήηαλ εζληθόθξνλεο θη ήηαλ θξπθνθνκκνύλεο, θαηνπξηόληαλ πάλσ ηνπο απ’ ηνλ θόβν. Δίρακε εμνπζία ξε, όρη ςέκαηα! ινη ζέιαλε θάηη λα ζε θηιέςνπλ, λα ζνπ δώζνπλ έλα δσξάθη ρη ζαλ ζήκεξα, όπνπ ην ηπραίν θσιόπαηδν δειώλεη δεκνζηνγξάθνο θαη βγάδεη ηε ρνιή ελαληίνλ ζνπ ρσξίο θακηά ζπλέπεηα. Γώζηε ηνπο ζηα ρέξηα κνπ ξε θαη εγώ ζα ηνπο ζηάμσ ζην πη θαη θη. Απηό ην αιαινύκ ζα ην πιεξώζεηε κηα κέξα. Να ην μέξεηε! Δγώ ζαο ην ιέσ εγθαίξσο. θάβεηε ηνλ ιάθθν ζαο, θύξηνη. Δθεί κέζα ζα πέζεηε θαη ζα ζαο ζάςνπλ. Σέινο πάλησλ, ηα ιόγηα κνπ είλαη θσλή βνώληνο ελ ηε εξήκσ! … Απηή ε δνινθνλία - ζα πξέπεη λα ην νκνινγήζσ - έρεη βέβαηα θη έλα πξνζσπηθό ελδηαθέξνλ. Βιέπεηο έγηλε ζην ρσξηό κνπ θαη ην ζύκα είλαη παιαηόο ζπλαγσληζηήο κνπ. ρη βέβαηα όηη ζθάσ γηα ηνλ ίδην. ηγά ην πξόζσπν! Έλα παιηνθέξαην ήηαλ, έλαο θεξραλαηδήο. Δδώ θαη ρξόληα ηα είρακε ηζνπγθξίζεη θη είρακε ρσξίζεη ηα ηζαλάθηα καο, αιιά πώο λα ην θάλνπκε. Με λνηάδεη ιίγν ηη ζπλέβε. Πνηνο πνύζηεο λα έθαλε απηή ηε βξνκνδνπιεηά; Καη λα κελ μέξσ εγώ ηίπνηα; Λεο λα έρεη θακηά
[27]
ζρέζε κε ηα παιηά; Γελ ην λνκίδσ! Πέξαζαλ από ηόηε ζρεδόλ είθνζη νιόθιεξα ρξόληα. Νηζάθη πηα! … ηνλ κηθξό δελ ζα πσ ηίπνηα. Άζε ην ιαγσληθό λα ηξέρεη θαη λα κελ θηάλεη. Αο ηα βξεη κόλν ηνπ, ην ρακέλν θνξκί. Αλ βέβαηα κπνξέζεη. Δκείο πάλησο είρακε θαιύςεη θαιά ηα ίρλε καο. Μάξηπξεο δελ ππήξμαλ ή δε δνπλ πηα! … Ήξζε λα κνπ δώζεη αλαθνξά γηα ηηο ελέξγεηέο ηνπ. Μνπ αξάδηαζε έλα θάξν θνηζάλεο, νπόηε δελ θξαηήζεθα. Ακάλ πηα! Σνπ ην πέηαμα θαηάκνπηξα: «Σνλ ζπλέιαβεο, ξε, ην δνινθόλν;» … Μνπγγάζεθε ν παληνγλώζηεο! «ρη, αθόκα ηίπνηα. Μαδεύνπκε από παληνύ πιεξνθνξίεο. Έρνπκε θάπνηα απνηππώκαηα αιιά δελ η’ αληηζηνηρίζακε αθόκα ζε θαλέλαλ από ηνπο ππόπηνπο. Μέρξη ζηηγκήο. Παίξλνπκε θαηαζέζεηο από δηάθνξνπο. Αιιά αθόκα δελ θαηαιήμακε ζε θάηη ζπγθεθξηκέλν θαη ζεηηθό. Δίλαη πνπ δελ κπνξνύκε λα βξνύκε ην θίλεηξν ηεο δνινθνλίαο. Η απάληεζε ζην εξώηεκα, πνηνο σθειείηαη απ’ ην ζάλαηό ηνπ, δελ ππάξρεη. Έλαο κόλνο θη έξεκνο γεξνμεθνύηεο ήηαλ ην ζύκα. Καλείο δελ ηνλ θιεξνλνκεί εθηόο αλ θάπνηα ζηηγκή βγεη ην θαζνύιη κηαο δηαζήθεο ή θάπνηνο παξνπζηαζηεί, σο ζπγγελήο. Πξνο ην παξόλ θάηη ηέηνην δελ πξνθύπηεη από πνπζελά. Δίλαη γεγνλόο όηη ζπκπάζεηεο ζην ρσξηό δελ είρε θαζόινπ. Μέρξη ηώξα θαιό ιόγν γη’ απηόλ δελ άθνπζα από θαλέλα ζηόκα». Ήηαλ ιίγν επηθίλδπλν λα κελ ηνλ ελεκεξψζεη γηα κεξηθά πξάγκαηα. Πξψηνλ φηη ην έζθιν είλαη θαη ην δηθφ ηνπ ρσξηφ. Γεχηεξνλ φηη ην ζχκα ήηαλ παιαηφο γλσζηφο ηνπ. Σίπνηε φκσο άιιν. Πξνο ην παξφλ φκσο δελ ζα ηνπ πεη θνπβέληα. Θα θάλεη ηνπκπεθί. Βιέπνληαο θαη θάλνληαο. Αο ηνλ λα ηζαιαβνπηάεη ζην ηίπνηα. Ο κνίξαξρνο ζπκφηαλ πνιχ θαιά ηα γεγνλφηα. Απηά πεξλνχζαλε απφ ην κπαιφ ηνπ ζαλ ζθελέο θηλεκαηνγξαθηθήο ηαηλίαο. Σα πξψηα ρξφληα ηεο έγγακεο δσήο ηνπ ηα πέξαζε ζην ρσξηφ ηνπ, ην έζθιν ηνπ Κίζαβνπ, φπνπ ππεξεηνχζε ηε ζεηεία ηνπ σο ρσξνθχιαθαο. Αξγφηεξα, φηαλ δήισζε [28]
κνληκφηεηα θη άξρηζε λα παίξλεη κεηαζέζεηο έθπγε απ’ ην ρσξηφ θαη ππεξέηεζε ζε δηάθνξεο πφιεηο κέρξηο φπνπ θαηαζηάιαμε ζηε δηεχζπλζε ηεο ρσξνθπιαθήο ηεο Λάξηζαο. ηελ Έδεζζα ήξζε ε επινγία ηεο δσήο ηνπ, ε Φσηεηλνχια. Ζ κνλάθξηβε γιπθηά ηνπ θφξε. Αο είλαη θαιά ην κσξάθη ηνπ. Απηή είλαη ε ραξά ηεο δσήο ηνπ. Απηφο ήηαλ άλδξαο κηαο γιπθηάο θη αθνζησκέλεο κάλαο θαη παηέξαο κηαο δηαιερηήο θφξεο. Πφζν αληηθαηηθφ δψν είλαη ινηπφλ ν άλζξσπνο. Απφ ηε κηα κεξηά είλαη ηθαλφο ρσξίο αλαζηνιέο θαη ζπγθξαηεκφ λα βάςεη ηα ρέξηα ηνπ κε αίκα, ελ νλφκαηη κηαο, έζησ νπνηαζδήπνηε, δηθαηνινγίαο. Κη απφ ηελ άιιε ν ίδηνο άλζξσπνο είλαη ηθαλφο λα ιηψλεη απφ ηξπθεξφηεηα θη αγάπε γηα ην δηθφ ηνπ παηδί. Πνχ θξχβνληαη νη ηχςεηο; Πνηα είλαη ε δχλακε πνπ ηνπο θαζηζηά ηθαλνχο λα ζπλερίδνπλ απηφεηνη ηε δσή; Να είλαη αδηάβξνρνη ζε αδπλακίεο θη επαηζζεζίεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ πιεηνςεθία φισλ ησλ άιισλ αλζξψπσλ; Άβπζζνο ε ςπρή ηνπ αλζξψπνπ, αλεμηρλίαζηα εηζέηη ηα φξηα ησλ πξνηεξεκάησλ θαη ειαηησκάησλ ηνπ. Μεξηθνί άλζξσπνη έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λ’ απνκνλψλνπλ ζε θνπηάθηα δηάθνξεο πιεπξέο ηεο δσήο ηνπο θαη ην πεξηερφκελν ηνπ ελφο θνπηηνχ λα κελ επεξεάδεη ή λα επεξεάδεηαη απφ ην πεξηερφκελν ηνπ άιινπ. Δίλαη ε ακβιπκκέλε ζπλείδεζε ή είλαη ε επίθηεηε αλαγθαία ηθαλφηεηα γηα λα κπνξεί ν άιινο ρσξίο ην αλακελφκελν ζπλεηδεζηαθφ βάξνο λα δεη θαη πνιιέο θνξέο λα βαζηιεχεη. ίγνπξε απάληεζε θαλείο δελ είλαη ζε ζέζε κέρξη ζήκεξα λα δψζεη.
[29]
5. Η Φυηεινή Απφ ηφηε πνπ ζπκάηαη ηνλ εαπηφ ηεο, ε Φσηεηλή δνχζε θαη κεγάισλε ζ’ έλα θιίκα ήξεκεο θη αδηαηάξαθηεο νηθνγελεηαθήο ζαιπσξήο. Ήηαλ βιέπεηο θαη κνλαρνθφξε! Παξά ηε ζθνδξή επηζπκία ησλ δηθψλ ηεο λα θάλνπλ κεγάιε νηθνγέλεηα απηφ δελ ηειεζθφξεζε. Μεηά απφ πνιχρξνλεο, αιιά αλαπνηειεζκαηηθέο πξνζπάζεηεο νη δηθνί ηεο ζπκβηβάζηεθαλ κε ηελ θαηάζηαζε. Θα έκελαλ κε ηε κηα θφξε, αιιά πάλσ ηεο αλαπφθεπθηα ζα ζπγθέληξσλαλ φιε ηελ αγάπε θαη πξνζνρή ηνπο. Ζ κάλα ηεο ήηαλ κηα γιπθηά θαη ήξεκε γπλαίθα πνπ πάληνηε ήζειε λα ηθαλνπνηεί θάζε επηζπκία ηεο θφξεο ηεο. Παξά ην γεγνλφο φηη θαλνληθά ζα έπξεπε, κε ηέηνηνπ είδνπο αληηκεηψπηζε, λα βγεη έλα θαθνκαζεκέλν άηνκν, ελ ηνχηνηο ήηαλ έλα γιπθφ θαη θαιφβνιν πιάζκα γεκάην αγάπε θαη ηξπθεξφηεηα γηα ηνπο άιινπο, θνηλσληθή, αλνηρηή κε φινπο ηνπο αλζξψπνπο, πξφζπκε λα βνεζήζεη, φζν κπνξνχζε, θάζε έλαλ πνπ είρε ηελ αλάγθε ηεο. Δζειφληξηα ζε θάζε θαιή πξσηνβνπιία, ήηαλ ην θακάξη ηεο νηθνγέλεηάο ηεο. Δίρε κηα θάπνηα ζεηεία ζηηο ρξηζηηαληθέο νξγαλψζεηο, αιιά θάπνηα ζηηγκή ηελ μεπέξαζε απηή ηε θάζε. Δπεηδή ιφγσ ησλ κεηαζέζεσλ ηνπ παηέξα ηεο άιιαδε ζπρλά πεξηβάιινλ δελ πξνιάβαηλε ζηα πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ηεο λα θηηάμεη κφληκεο θαη ζηέξεεο θηιίεο. Μφλν φηαλ ήξζαλ ζηε Λάξηζα, θνληά ζην παηξηθφ ηεο ρσξηφ, έλησζε φηη θάπνπ θαηαζηάιαμε. Πήγε ζηνπο Οδεγνχο γηα λα θαηαλαιψζεη ηελ πεξίζζεηα δχλακε θαη δηάζεζε πξνζθνξάο πνπ έλησζε κέζα ηεο. Σφηε έθαλε ηνπο πξψηνπο ζηελνχο θίινπο θαη θίιεο. Σα θαινθαίξηα ηεο ηα πεξλνχζε ζην ρσξηφ ησλ γνλέσλ ηεο, πνπ ήηαλ ηφζν ήζπρν θαη ξνκαληηθφ. Με ην πνδήιαην κέζα απφ ηα ζηξσκέλα κνλνπάηηα έθαλε ζπρλνχο πεξηπάηνπο θη είρε κάζεη φιεο ηηο γσληέο ηνπ. ε κηα δηαδξνκή πεξίπνπ δέθα ιεπηψλ ήηαλ ε ζάιαζζα πνπ θάζε [30]
ηφζν θαηέβαηλε, παξά ηνπο θφβνπο ηεο κάλαο ηεο, θη έθαλε κπάλην. Υσξίο λα έρεη δήζεη θαζφινπ ζην ρσξηφ, αθνχ γελλήζεθε ζε κηα απφ ηηο πφιεηο πνπ ππεξεηνχζε ν παηέξαο ηεο, αγάπεζε ηνλ ηφπν πνπ γελλήζεθαλ νη δηθνί ηεο θαη ζε θάζε επθαηξία πήγαηλε εθεί λ’ αλαπλεχζεη ηνλ θαζαξφ αέξα ηνπ θαη λα γεκίζεη απφ ηηο φκνξθεο κπξνπδηέο ηνπ. Κάπνηνη, κεηαμχ αζηείνπ θαη ζνβαξνχ, ηελ απνπαίξλαλε επεηδή ν παηέξαο ηεο ήηαλ αμησκαηηθφο ηεο Υσξνθπιαθήο, κπάηζνο επί ην ιατθφηεξν, αιιά ε ίδηα ηνλ ππεξαζπηδφηαλ ρσξίο θακηά έθπησζε, γηαηί ηνλ αγαπνχζε. Ήηαλ ν παηέξαο ηεο. Καη πξνθαλψο ηα αηζζήκαηα ήηαλ ακνηβαία. Απηφο ήηαλ κηα ηδηφκνξθε πεξίπησζε. Αγαπνχζε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, αιιά ε θχζε ηεο δνπιεηάο ηνπ φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα, ε δξάζε ηνπ ηα ζθνηεηλά ρξφληα ηεο εκθχιηαο δηακάρεο, πνπ γη’ απηήλ θακία απφ ηηο γπλαίθεο ηνπ δελ είρε νπνηαδήπνηε γλψζε θη ηδέα, ηνλ είραλ ζθιεξχλεη ζε κεξηθέο πιεπξέο ηεο δσήο. Σα ρέξηα ηνπ ήηαλ βακκέλα απφ αίκα θη είρε ζπζζσξεπκέλεο ακαξηίεο ηα ζθνηεηλά ρξφληα. κσο, ηη παξάμελν! Απηφο ν άξπαγαο θαη δνινθφλνο ήηαλ έλαο ηξπθεξφο θαη ζηνξγηθφο παηέξαο γηα ηελ θφξε ηνπ. Έιησλε ζηελ θάζε επηζπκία ηεο.
6.
Ο ανθςπομοίπαπσορ [31]
Απφ παηδί είρε απηφ ην φλεηξν. Να θάλεη θαξηέξα ζηελ αζηπλνκία. Μπνξεί απηφ λα κελ ήηαλ ζηελ επνρή πνπ κηιάκε πνιχ ηεο κφδαο, αιιά ηνλ ίδην, ιίγν ηνλ απαζρνινχζε. Απηφο ήηαλ θνιιεκέλνο ζ’ απηήλ ηελ ηδέα. ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ππήξρε, κέζσ ηνπ αδειθνχ ηνπ παηέξα ηνπ, κηα παξάδνζε ζην ψκα. Σίπνηα πεξηζζφηεξν. Απηά ηα ρξφληα νη θχξηεο αζρνιίεο ηεο αζηπλνκίαο ήηαλ ην «πνιηηηθφ έγθιεκα». Πξνζσπηθά, απηή ε πιεπξά ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνλ άθελε αδηάθνξν. Δθείλν πνπ ηνλ εμηηάξηδε ήηαλ νη ήξσεο ληεληέθηηβ ησλ αηέιεησησλ αζηπλνκηθψλ κπζηζηνξεκάησλ, πνπ αδηαιείπησο αγφξαδε απφ κηθξφο θαη δηάβαδε κεηά καλίαο. Οη μέλεο αζηπλνκηθέο ηαηλίεο πνπ έβιεπε ζην ζηλεκά. Δλδηαθεξφηαλ κε πάζνο γηα ηε δίσμε ηεο πνηληθψλ πξάμεσλ θαη ηδηαηηέξσο ηε ζπλαξπαζηηθή πνξεία πνπ πεξηγξάθεη ηε δηαδηθαζία ηεο ηειηθήο εμηρλίαζεο ησλ δνινθνληψλ. Απηφ ην νξγαλσκέλν θπλεγεηφ ησλ ζηνηρείσλ θαη ελδείμεσλ κε θνξχθσζε ην θιείζηκν ηεο απιαίαο θαη ηε ζχιιεςε ηνπ ελφρνπ. Απηφ ήηαλ ην ζελάξην πνπ ζπγθέληξσλε φιν ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηε δίσμε ηνπ πνηληθνχ αδηθήκαηνο. Μπήθε κε εμεηάζεηο ζηε ρνιή θαη δήισζε κε θάζε ηξφπν ηελ πξνηίκεζε ηνπ. Αξθεηνί ζπλάδειθνί ηνπ ηνλ εηξσλεχηεθαλ, αιιά ε πνξεία ησλ πξαγκάησλ έδεημε φηη ηέηνηα εηδηθεπκέλα ζηειέρε ρξεηάδεηαη ην ψκα. Δθκεηαιιεχηεθε κηα ππνηξνθία ζε αληίζηνηρε ζρνιή ηεο Αγγιίαο θαη γχξηζε πίζσ κε επάξθεηα γλψζεσλ θαη πξνζφλησλ, καδί κε ηηο αλαγθαίεο έγγξαθεο πηζηνπνηήζεηο. κσο νη ππεξεζίεο, ηδηαίηεξα νη θξαηηθέο, έρνπλ θαλνληζκνχο, ηεξαξρία θαη δηαδνρηθά απαξαίηεηα βήκαηα. Μηα γξαθεηνθξαηία βαζαληζηηθή θη αθφξεηε. Δλψ ήηαλ βέξνο αινληθηφο βξέζεθε εδψ θαη κήλεο λα ππεξεηεί ζηελ δηεχζπλζε ηεο Λάξηζαο κε πξντζηάκελν έλαλ άζρεην θαξαβαλά πνπ μεθίλεζε απφ ρσξνθχιαθαο θαη ηψξα ήηαλ Μνίξαξρνο. Έπξεπε λα πεγαίλεη κε ηα λεξά ηνπ, δελ [32]
γηλφηαλ δηαθνξεηηθά. Ήηαλ ν πξντζηάκελνο θη ηνπ φθεηιε πίζηε θαη ζεβαζκφ. Καζψο φκσο ν άλζξσπνο ήηαλ αξηεξηνζθιεξσηηθφο, θνηλψο θάινο, κηα δπλαηφηεηα κφλν είρε. Να θάλεη ππνκνλή, λα αλέρεηαη ηελ έπαξζε, αιιά θαη ηελ αζρεηνζχλε ηνπ, ειπίδνληαο φηη ε πνιππφζεηε κεηάζεζε θάπνηα ζηηγκή ζε θεληξηθή ππεξεζία ζα ηνπ επέηξεπε λα δείμεη ηελ θιίζε θαη ην ηαιέλην ηνπ. Άζε πνπ είρε κηα θφξε, ινπθνχκη πξηαλφ, κφλν πνπ κέρξη ζηηγκήο, παξά ην γεγνλφο φηη ηα βήκαηα ηνπο είραλ δπν-ηξεηο θνξέο ζπλαληεζεί δελ ηνλ πξφζεμε θαζφινπ θαη ηνλ έγξαςε θαλνληθά. Αλαπάληερα κέζα ζηελ θαζεκεξηλή ξνπηίλα βξέζεθε κπξνζηά ζε κηα δνινθνλία πνπ έγηλε ζε ρσξηφ ηεο πεξηνρήο ηνπ θαη κέρξη ηψξα ε πνξεία ηεο αλάθξηζεο ήηαλ ζην ζθνηάδη. κσο απηφ ήηαλ κηα επθαηξία λα αζθήζεη θαη λα εθαξκφζεη ζηε πξάμε ηηο γλψζεηο ηνπ, αλ θη εδψ δελ δηέζεηε ην ζηνηρεησδψο αλαγθαίν πξνζσπηθφ, νχηε ηα απαξαίηεηα αληρλεπηηθά φξγαλα θη εξγαζηήξηα. ην ρσξηφ έζθιν ηνπ Κίζαβνπ βξέζεθε καραηξσκέλνο έλαο πελεληαπεληάξεο αγξφηεο κέζα ζην ζπίηη ηνπ απφ ηελ γεηηφληζζα πνπ ηνπ έθαλε θάζε ηφζν ην λνηθνθπξηφ. Πξέπεη λα ‘ηαλ παιηνραξαθηήξαο γηαηί έλαλ θαιφ ιφγν γη’ απηφλ δελ είρε αθνχζεη απφ θαλέλαλ κέρξη ζηηγκήο. Κακηά δσληαλή καξηπξία, θαλέλαο απηφπηεο κάξηπξαο, θακηά θαηάζεζε πνπ ζ’ άλνηγε έλα παξάζπξν ειπίδαο γηα ηε ιχζε ηνπ κπζηεξίνπ. Βιέπεηο ιφγσ ηεο θαθήο παξάδνζεο πνπ είρε ε Υσξνθπιαθή φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα, ε παξνπζία ηεο θφβηδε ηνπο αλζξψπνπο θη φηαλ βξηζθφληνπζαλ ελψπηνλ ηεο ζθξάγηδαλ ηα ζηφκαηά ηνπο. Δίρε θαη ηνλ πξντζηάκελφ ηνπ. Απηφο ιεο θαη ραηξφηαλ πνπ ε ππφζεζε δελ πξνρσξνχζε. ηγά-ζηγά, κε ηε ζπγθέληξσζε ησλ πξψησλ ζηνηρείσλ, βξέζεθε πξν εθπιήμεσλ. Απφ ην θάθειφ ηνπ έκαζε φηη ην ζχκα έθαλε ηε ζεηεία ηνπ ζηε ρσξνθπιαθή. Σφηε ιφγσ ησλ έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ ππήξρε απηή ε δπλαηφηεηα. Αιιά ην ζνβαξφηεξν ζηνηρείν ην [33]
πξφζζεζε έλαο ηνπηθφο κάξηπξαο ζην ρσξηφ, φηαλ γεκάηνο θακάξη, ηνλ ελεκέξσζε φηη θαη ν θχξηνο νίξαξρνο ήηαλ απ’ ην ίδην ρσξηφ κε ην ζχκα θαη κάιηζηα παιαηφηεξα ήηαλ θίινο ηνπ θη έθαλαλ παξέα καδί. - Καιά, γηαηί ζην δηάνιν δε κε ελεκέξσζε γη’ απηά έγθαηξα ν θύξηνο δηνηθεηήο; Τπάξρεη θάπνηνο ιόγνο; Μήπσο έρεη θάηη λα θξύςεη; Θα ηνλ ξσηήζσ ζηα ίζα θη όηη ζέιεη αο γίλεη.
7.
Η ζςνάνηηζη [34]
Σε κέξα ηεο εζληθήο γηνξηήο ηεο 25εο Μαξηίνπ ηνπ αλαηέζεθε, παξά ηελ απξνζπκία ηνπ, ε επζχλε λα ζπλνδεχζεη ηνπο άλδξεο ηεο κνλάδαο ηνπ ζηελ παξέιαζε θαη λα ηεζεί επηθεθαιήο ηνπο. Βέβαηα φρη φινη νη ζηξαηηψηεο ηεο κνλάδαο. Απιψο έλαο νπιακφο Γελ άξεζαλ ζηνλ Κψζηα ηα επίζεκα, ηδηαίηεξα εδψ πνπ ήηαλ θη πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ πνπ βξηζθφηαλ θαη ην δηθφ ηνπ ρσξηφ. ρη πσο είρε θαλέλα θφβν κελ ηνλ αλαγλσξίζεη θαλέλαο. Δίρε θχγεη πνιχ κηθξφο απφ ην ρσξηφ θαη ζηελ πφιε ηεο Λάξηζαο δελ είρε δήζεη νχηε κηα κέξα πξνεγνπκέλσο. Γελ ππήξρε ινηπφλ θαλέλα ηέηνην ελδερφκελν. Παξ’ φια απηά είρε ηελ αγσλία αλ ζα θέξεη ζε πέξαο κε επηηπρία ηελ απνζηνιή πνπ ηνπ αλαηέζεθε. Μέρξη ηψξα είρε θαηαθέξεη λα πεξάζεη απαξαηήξεηνο, ηδηαίηεξα ζην Παλεπηζηήκην, φπνπ πνιιέο θνξέο είρε - θη απφ δηάθνξνπο πξνηάζεηο λα αζρνιεζεί κε ηα θνηλά, λα βάιεη ππνςεθηφηεηα ζηηο θνηηεηηθέο εθινγέο, λα πάξεη κέξνο ζηηο ζπγθεληξψζεηο θαη ηηο δηαδειψζεηο πνπ ζπλερψο, απηά ηα ρξφληα, γηλφληαλε ζην Παλεπηζηήκην. Δπγεληθά αιιά θη αλππνρψξεηα φινη ζπλαληνχζαλ ηελ επγεληθή, αιιά αλέλδνηε, άξλεζε ηνπ. Γελ ήηαλ ιφγνη θφβνπ. Πξνο ζενχ! Ήηαλ ιφγνη ελζπλείδεηεο πξνζσπηθήο επηινγήο. Μέζα ηνπ είρε λα ιχζεη πξνεγνπκέλσο άιιεο ζνβαξφηεξεο, θαηά ηελ άπνςή ηνπ, εθθξεκφηεηεο. Ήδε ππήξμε κηα αλαζηάησζε, φηαλ γηα πξψηε θνξά πιεζίαζε ηφζν θνληά ζην ρσξηφ ηνπ. Ο πξνζσπηθφο εθηάιηεο ζηελ αξρή δσληάλεςε πεξηζζφηεξν, αιιά ηειηθά κε ηνλ θαηξφ φια γίλνληαη ξνπηίλα θαη ζπλήζεηα. Μέηξαγε ηηο κέξεο θαη ε θπξίαξρε ζθέςε ηνπ ήηαλ: Πόηε ζηελ επρή ζα νινθιεξώζσ ηε ζεηεία κνπ θαη ειεύζεξνο λα γπξίζσ ζηελ Αζήλα λ’ αξρίζσ επηηέινπο λα αζθώ ην επάγγεικα ηνπ δηθεγόξνπ; Μπνξεί ζηα κάηηα ελφο άιινπ απηή ε εκκνλή λα παξεμεγηφηαλ, αιιά ν ηξίηνο δελ είρε θακηά ηδέα, νχηε ππνπηεπφηαλ ηελ πξνζσπηθή ηνπ δηαδξνκή. Ζ ίδηα ε δσή ηνλ [35]
έθαλε εζσζηξεθή, πεηζκαηάξε, επίκνλν θαη δνγκαηηθά ζηαζεξφ ζηνπο ζηφρνπο πνπ απφ λσξίο είρε νξίζεη κε ηνλ εαπηφ ηνπ. Γελ ζα επέηξεπε απφ απηή ηε γξακκή θακία παξέθθιηζε. Απφ λσξίο, αξθεηή ψξα πξηλ αξρίζεη ε παξέιαζε, βξέζεθαλ καδί κε άιιεο ζηξαηησηηθέο κνλάδεο, αθφκα θαη κεραλνθίλεηεο, ζην ρψξν ηεο αλακνλήο. Ο ηειεηάξρεο αξκφδηνο αμησκαηηθφο πέξαζε εγθαίξσο θαη ηνπο ελεκέξσζε γηα ηε ζεηξά κε ηελ νπνία ζα παξειάζνπλ. Αθφκα ππήξρε ρξφλνο θη φπσο ζπλήζσο γίλεηαη ζ’ απηέο ηηο πεξηπηψζεηο επηθξαηνχζε κηα θαηάζηαζε ειεπζεξίαο θαη ράνπο ζηελ θίλεζε. Πεξηέξγεηα, πξνζσπηθέο αλάγθεο, κηθξναγνξέο, φπσο ηζηγάξα θαη ηα ινηπά, έδηλαλ ηελ εληχπσζε κηαο άλαξρεο θαηάζηαζεο, αιιά κε ην πξψην άθνπζκα ηεο ζθπξίρηξαο ζε ιίγν ρξφλν φινη ζα ήηαλ πάιη ζηηο ζέζεηο ηνπο. ηνλ ίδην ρψξν βξηζθφληαλε νη Πξφζθνπνη, νη Οδεγίλεο θη αλάκεζα ηνπο ε Φσηεηλή. Ήηαλ πηα κηα νιφθιεξε θνπέια δξαζηήξηα, ραξνχκελε, φκνξθε ζπγθέληξσλε ηελ πξνζνρή αλάκεζα ζ’ φιεο ηηο άιιεο. Φέηνο ήηαλ ε ρξνληά ηεο. Σειείσλε ηελ έθηε Γπκλαζίνπ θαη ζην ηέινο ηεο ρξνληάο ζα έδηλε εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο ζην Παλεπηζηήκην. Απηά ηα ρξφληα ην ζχζηεκα ησλ εμεηάζεσλ είρε αιιάμεη. Γελ ρξεηαδφηαλ λα ηξέμεη ληε θαη θαιά ζηελ Αζήλα ή ηε Θεζζαινλίθε. Θα έδηλε ηηο εμεηάζεηο ηεο ζηε Λάξηζα, πξάγκα πνπ ηελ αλαθνχθηδε ιίγν, αιιά ε άιιε αιιαγή ηεο δεκηνπξγνχζε λέεο αγσλίεο θη αλαζθάιεηεο. Θα έδηλε εμεηάζεηο ζε νθηψ καζήκαηα αλάκεζα ζηα νπνία ήηαλ θαη ηα καζεκαηηθά πνπ πνηέ δελ ηα ζπκπάζεζε. ηελ ίδηα άξεζαλ ηα θηινινγηθά καζήκαηα θη εθεί δελ είρε θαλέλα πξφβιεκα. Δπηπρψο ν ζπληειεζηήο βαξχηεηαο ησλ ζεηηθψλ καζεκάησλ γηα ηε ζρνιή πνπ πξνηηκνχζε πεξηζζφηεξν ήηαλ κηθξφο θαη δε ζα επεξέαδε ζεκαληηθά ηε ζπλνιηθή ηεο βαζκνινγία. Σν είπε ζηνπο γνλείο ηεο θη απηνί νιφζεξκα ζπκθψλεζαλ καδί ηεο. Απηή ζα γηλφηαλ δηθεγφξνο. Γεκάηε κε ηνπο λεαληθνχο ηδεαιηζκνχο, θαληαδφηαλ ηνλ εαπηφ ηεο θαλαηηθφ [36]
ππεξαζπηζηή θάζε αδηθεκέλνπ θη αδχλαηνπ ζπλαλζξψπνπ ηεο. ηαλ η’ άθνπγε απηά ν παηέξαο ηεο, δελ ηελ απφπαηξλε. Κνχλαγε κε ζπγθαηάβαζε ην θεθάιη ηνπ θη απφ κέζα ηνπ έιεγε: - Κνύληα πνπ ζε θνύλαγε κηθξή κνπ! Η δσή είλαη πνιύ πην ζθιεξή απ’ ό,ηη θαληάδεζαη θαη ζα ζε πξνζγεηώζεη. Αιιά θσλαρηά δελ έιεγε ηίπνηα. Ζ θφξε ηνπ ήηαλ γη’ απηφλ ν ήιηνο ηεο δσήο ηνπ. Μέζα ζ’ απηφ ην αλαθάηεκα ησλ αλζξψπσλ, ε κνίξα πνπ αφξαηα θηλεί ηα λήκαηα θαη θαζνξίδεη ηηο εμειίμεηο ησλ πξαγκάησλ ηνπο έθεξε δίπια-δίπια θη φρη κφλν. Σε Φσηεηλή θαη ηνλ Κψζηα. ’ έλα απφηνκν γχξηζκα ηεο, εθεί πνπ ραξηεληηδφηαλε κε ηηο θίιεο ηεο, ζπγθξνχζηεθε δπλαηά θη άηζαια κ’ έλαλ έθεδξν αμησκαηηθφ, πνπ θηλνχληαλ πξνο ην κέξνο ηεο, ηφζν πνπ ηξαπκαηίζηεθε θαη ιίγν. Ο λεαξφο αμησκαηηθφο έλησζε ηφζν άζρεκα πνπ επρήζεθε λ’ αλνίμεη ε γε θαη λα ηνλ θαηαπηεί - Υίιηα ζπγλώκε γιπθηά κνπ! Γελ ην ήζεια. ηαλ ζήθσζε ε λεαξή ην ζθπκκέλν θεθάιη ηεο θαη γηα πξψηε θνξά ζπλαληήζεθαλ ηα κάηηα ηνπο, ζηακάηεζε θαη γηα ηνπο δπν ν ρξφλνο γηα κεξηθά δεπηεξφιεπηα. Σίπνηα γχξσ ηνπο δελ ππήξρε. Μφλν απηνί νη δπν θαη γχξσ ην ηίπνηα. αλ λα ηνπο ρηχπεζε θεξαπλφο έκεηλαλ εληειψο αθίλεηνη. Μφλν φηαλ έλα ίρλνο αίκαηνο θάλεθε ζην θάησ ρείινο ηεο απφ έλα κηθξφ ζρίζηκν απηφο ρσξίο θαζπζηέξεζε έβγαιε ην θαζαξφ καληήιη ηνπ λα ην ζθνππίζεη. Απαιά ην αθνχκπεζε ζηα ρείιε θη εθείλε ην θξάηεζε κε ην δηθφ ηεο ρέξη. Ση αηπρία! Δθείλε ηε ζηηγκή άξρηζαλ ηα ζθπξίγκαηά θη ακέζσο ηα ηξεραιεηά φισλ λα βξεζνχλε ζην πφζην ηνπο. Δλ ξηπή νθζαικνχ ν ρψξνο γχξσ ηνπο άδεηαζε θη απηφο πήξε ηελ πξσηνβνπιία - Πξέπεη λα πάσ ζηνπο ζηξαηηώηεο κνπ. πλήζσο βξίζθνκαη ζηα γξαθεία ηεο κεξαξρίαο. Γεηα ζνπ. Ζ άιιε δελ πξφθηαζε λ’ αξζξψζεη ιέμε. κσο ηεο έκεηλε ην καληήιη ζην ρέξη. [37]
8. Η ηπαγική ζύμπηυζη
[38]
Απφ εθείλε ηε ζηηγκή θαη κεηά δελ ηεο έθπγε νχηε ζηηγκή απ’ ην κπαιφ ην επεηζφδην ζηελ παξέιαζε. πσο ε κνξθή θαη ην βιέκκα ηνπ. Πνηέ δελ είρε μαλαληψζεη έηζη γη’ άιινλ άλζξσπν. Μηα πξσηφγλσξε ηαξαρή ηελ παξέιπε θαη ηεο δεκηνπξγνχζε άγλσζηεο γη’ απηήλ, κέρξη ζηηγκήο, επηζπκίεο, Έπξεπε πάζε ζπζία λα ηνλ μαλαδεί. Έλησζε πηεζηηθή απηή ηελ αλάγθε. Πνηνο ήηαλ; Πνην λα είλαη ην φλνκά ηνπ; Υάηδεςε ζηελ εζσηεξηθή ηζέπε ηεο δαθέηαο ηεο ην καληήιη πνπ επγεληθά ηεο είρε πξνζθέξεη. Πάλσ ηνπ είρε ην ζεκάδη απφ ηε κνλαδηθή ζηαγφλα αίκαηνο πνπ έηξεμε απ’ ηα ρείιε ηεο. ρη δελ ζα ην έπιελε. Έηζη ζα ηνπ ην γχξηδε πίζσ. Να ηνλ ππνρξεψζεη αλαγθαζηηθά λα ηελ ζπκάηαη. Έδεηρλε ηφζν έλνρνο θη αδχλαηνο, αιιά θαη ηφζν γιπθφο ν θαθνκνίξεο! κσο ε επζχλε ήηαλ φιε θαηαδηθηά ηεο. Υξηζηέ κνπ, πφζν φκνξθνο ήηαλ! Έλα φκνξθν ιπγεξφθνξκν παιηθάξη πνπ ε ζηνιή ηνπ αμησκαηηθνχ ηνλ έθαλε αθφκα πην φκνξθν. Έγιπςε ην ρείιη ηεο ζηε κεξηά ηνπ κηθξνχ ηξαχκαηνο, πνπ δπζηπρψο γξήγνξα γηαηξεπφηαλ κε ηελ ειπίδα λα ληψζεη ην ρέξη πνπ πιεζίαζε απαιά ηα ρείιε ηεο. Μα ηίπνηα. Πψο ζα κπνξέζεη λα ηνλ μαλαδεί; Γελ κπνξνχζε λα αθήζεη ην δήηεκα ζηελ ηχρε. Σν αλαπνθάζηζην θη νη εθθξεκφηεηεο δελ ήηαλ ζηνηρεία ηνπ ραξαθηήξα ηεο. Πνχ λα μέξεη ηψξα εθείλε φηη θη ν άιινο βαζαληδφηαλ κ’ αληίζηνηρα ζπλαηζζήκαηα! ηνπο έξσηεο θαη ηηο αγάπεο ήηαλ παξζέλνο θαη πξσηάξεο. Οη πξνζσπηθέο πεξηπέηεηεο ηνλ είραλ θάλεη επηθπιαθηηθφ αθφκα θαη ζ’ απηφλ ηνλ ηνκέα ηεο δσήο ηνπ. Γελ ζα δεζκεπηεί ζε θακηά πεξίπησζε πξηλ μεθαζαξίζεη ην ηνπίν. Οη επηζπκίεο ήηαλ δσληαλέο θαη πηεζηηθέο αιιά κέρξη ηψξα δελ είρε ηελ εκπεηξία ηεο εξσηηθήο επαθήο κε γπλαίθα. ηηο νξκνληθέο επηζπκίεο, πνπ δελ ζε ξσηάλε αιιά πηεζηηθά ζνπ θάλνπλ ηε δσή δχζθνιε, απαληνχζε κε κηα ηεξαπνζηνιηθή απνθπγή. Με ηηο λπρηεξηλέο νλεηξψμεηο δελ κπνξνχζε λα θάλεη ηίπνηα, αιιά θάζε θνξά ην πξσί έλησζε απαίζηα. Βξψκηθνο θη ακαξησιφο. Σψξα γηα πξψηε θνξά ζηε δσή ηνπ απηά ηα ππέξνρα γιπθνθάζηαλα [39]
κάηηα πνπ ηνλ θνίηαμαλ ηφζν έληνλα, κνηξαία άλνηγαλ επηθίλδπλνπο θαη γη’ απηφλ δξφκνπο θαη κάιηζηα δξφκνπο ρσξίο γπξηζκφ. Ση κπνξνχζε λα θάλεη; Πνηα πξσηνβνπιία ηνπ ήηαλ επηηξεπηή; Γελ κπνξνχζε λα πεη ηε ζπλεζηζκέλε κέρξη ηψξα έθθξαζε: Ο ρξόλνο ζα ην γηαηξέςεη! ρη, αληίζεηα, ζα επηδεηνχζε λα πιεγσζεί θη άιιν. Ήηαλ πάλσ θαη πέξα απ’ ηηο δπλάκεηο ηνπ. Σελ άιιε θηφιαο κέξα ην απφγεπκα ηελ βξήθε λα ηνλ πεξηκέλεη απέμσ απφ ηα γξαθεία ηεο Μεξαξρίαο. ηαλ ηελ αληίθξηζε μαλά ε θαξδηά ηνπ άλνημε ζαλ ηξηαληάθπιιν. Σνπ είπε, σο δηθαηνινγία: - νπ έθεξα ην καληήιη ζνπ! Αιιά ήζεια ηόζν πνιύ λα ζε δσ πάιη. - Σν ίδην θη εγώ! Από ρζεο νύηε ζηηγκή δελ έθπγεο απ’ ην κπαιό κνπ. Απηά ηα ιίγα κφλν πξφιαβαλ λα πνπλ. Μηα δπλαηή θη απηαξρηθή θσλή ζπάζηζε ην ρψξν βηάδνληαο ηε κπζηαγσγία πνπ είρε αξρίζεη λα δεκηνπξγεί κεηαμχ ηνπο δίαπινπο επηθνηλσλίαο: - Φσηεηλή ηη ζέιεηο εδώ; Σαξάρηεθε θαη πξηλ πξνιάβεη λα γπξίζεη ην θεθάιη - απφ ηε θσλή θαηάιαβε ηελ πεγή ηεο - πξφιαβε λα γίλεη έλα θφθθηλν παληδάξη. - Ναη παηέξα, εγώ είκαη! ηαλ ν Κψζηαο θνίηαμε πξνο ηα εθεί ζε αληίζεζε κε εθείλε έγηλε θίηξηλνο. Υιφκηαζε ηφζν πνιχ ιεο θη φιν ην αίκα εμαθαλίζηεθε απφ ην πξφζσπφ ηνπ. Πίζσ απφ ηε ζηνιή θαη ηα ζηξίηηα, κε ηελ αθαίξεζε ησλ ρξφλσλ, είδε ην ζθπιί πνπ ην 1949 ιπζζαζκέλν φπσο ήηαλ, καδί κ’ άιινπο λα θνκκαηηάδεη ηνλ αλππεξάζπηζην παηέξα ηνπ. Γελ ηνπ δφζεθε ρξφλνο γηα πεξηζζφηεξεο ζθέςεηο. - Πνηνο είζαη έθεδξε, πνπ κηιάο κε ηελ θόξε κνπ; Πίεζε ζην έπαθξν ηνλ εαπηφ ηνπ γηα λα δηαηεξήζεη ηελ ςπρξαηκία ηνπ. Γηα πξψηε θνξά δνχζε δσληαλά ηνλ εθηάιηε [40]
ηνπ. Απηφο ν ςπρξφο θη αλειέεηνο δνινθφλνο, απηφ ην ζηρακεξφ ππαλζξσπάξην δνχζε θαη κάιηζηα ήηαλ πςειφβαζκνο αμησκαηηθφο ηεο ρσξνθπιαθήο! Απηφ κπνξνχζε θάπνηα ζηηγκή λα ην μεπεξάζεη. Αιιά γηα η’ φλνκα ηνπ ζενχ, ήηαλ αλάγθε λα ‘λαη θαη παηέξαο απηήο ηεο κηθξήο Μαληφλαο πνπ έηξεκε δίπια ηνπ; Απηφ δελ κπνξνχζε κε ηίπνηα λα ην ρσλέςεη. Απάληεζε κεραληθά, ιεο θη έδηλε αλαθνξά: - Ολνκάδνκαη Κσλζηαληίλνο Μπαιηάο θαη είκαη δηθεγόξνο. Τπεξεηώ ηε ζεηεία κνπ ζηε Λάξηζα. Υζεο, ιίγν πξηλ ηελ παξέιαζε, κε δηθή κνπ επζύλε, ηξαθάξακε κε ηελ θόξε ζαο θαη ηελ ηξαπκάηηζα ιίγν. ήκεξα κνπ επέζηξεςε ην καληήιη πνπ ηεο είρα δώζεη. - Άζε παηέξα ζα ζηα εμεγήζσ εγώ. Αγαπεηέ θύξηε, νλνκάδνκαη Φσηεηλή Κπξηαθνπνύινπ θαη θέηνο ζα δώζσ εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο ζην Παλεπηζηήκην. Διπίδσ θάπνηε λα είκαζηε ζπλάδειθνη. Απηά! Πάκε ηώξα παηέξα. Ο κνίξαξρνο ζπλέρηζε κεξηθά αθφκα δεπηεξφιεπηα λα ηνλ θνηηάδεη, αιιά αθνινχζεζε ηε ζπκβνπιή ηεο θφξεο ηνπ, έθαλε κεηαβνιή αθνινπζψληαο ηελ. Σφηε θαη κφλν ηφηε πήξε ηελ πξψηε νιφθιεξε αλάζα ηνπ. Απηφ δελ ήηαλ ζχκπησζε. Απηφ ήηαλ κηα ζθελνζεζία ηνπ δηαβφινπ, θαθφγνπζηε θάξζα ηεο κνίξαο. πσο ζέιεηο πάξ’ ην, φπνην φλνκα ζέιεηο δψζε ηνπ. Σν θπξίαξρν αίζζεκα ζηνλ ίδην ήηαλ ν παληθφο. Απζφξκεηα ηνπ ήξζε λα ηξέμεη πάιη, φπσο παιηά, λα εμαθαληζηεί, λα ζψζεη ην ηνκάξη ηνπ; κσο κηα άιιε πην ςχρξαηκε θσλή ηνπ έιεγε: - Γελ κπνξεί λα θαηάιαβε παηδί κνπ πνηνο είζαη! Η αξηζηνηερληθή καεζηξία ηεο θπξά Θάιεηαο λα ζε πξνηθίζεη κε λέα ηαπηόηεηα, ζνπ ζώδεη ηε δσή. Απηφ είλαη αιήζεηα, αιιά ήηαλ αλάγθε ε κφλε γπλαίθα, πνπ επηηέινπο ζέιεζε πάλσ ζ’ απηήλ ηελ πιάζε, λα είλαη θφξε ηνπ κεγαιχηεξνχ ηνπ ερζξνχ; Σελ απάληεζε ζην αγσληψδεο λέν δίιεκκα ην έιπζε πάιη ε παληνδχλακε, ε παλίζρπξε κνίξα.
[41]
Σελ ίδηα κέξα ιεο θαη ππήξρε ζπλελλφεζε ήξζε ην ζιηβεξφ ηειεθψλεκα. Ο αγαπεκέλνο δεχηεξνο παηέξαο ηνπ, ν θπξ Νίθνο, δελ μχπλεζε απφ ηνλ βξαδηλφ χπλν. Σνπο απνραηξέηεζε ρσξίο ιφγηα, νξηζηηθά θη ακεηάθιεηα. Ζ θπξά Θάιεηα ζην ηειέθσλν, πηψκα θη ε ίδηα, ηνπ είπε ηε δπζάξεζηε είδεζε: - Πξέπεη λα ’ξζεηο Κώζηα, λα ηνλ θεδέςνπκε καδί. Σνπ ην νθείινπκε. Σεο ππνζρέζεθε φηη ζα θάλεη ηα πάληα γηα λα ‘λαη εθεί. Αλαδήηεζε αγσλησδψο ηνλ δηνηθεηή ηνπ θη φηαλ επηηέινπο ηνλ βξήθε ηνπ είπε ην ζπκβάλ: - Πξέπεη λα είκαη θνληά ζηελ έξεκε κάλα κνπ. Θέισ όιε ηελ θαλνληθή κνπ άδεηα. Θέινληαο κε ζέινληαο εθείλνο, ηελ ππέγξαςε. Έθπγε νινηαρψο γηα ηελ Αζήλα. Δίρε πηα δηθφ ηνπ απηνθίλεην. Έγηλαλ κε ηππηθφηεηα φια ηα πξνβιεπφκελα. Ζ γεηηνληά θαη νη θίινη, αθφκα θη νη πειάηεο ηνλ έθιαςαλ εηιηθξηλά γηαηί ήηαλ έλαο ηίκηνο θη εξγαηηθφο άλζξσπνο, γεκάηνο θαινζχλε, πνπ πάληνηε άθελε ζ’ φινπο ην θαιφ ηνπ απνηχπσκα. ια ηα ρξφληα θη ν Κψζηαο εηζέπξαμε απφ απηφλ κφλν αγάπε θαη ηξπθεξφηεηα. Έηζη πάληα ζα ηνλ ζπκάηαη. Σν πξψην βξάδπ, αθνχ πνπ επηηέινπο έθπγαλ φινη, ηνπο θάλεθε ηφζν αλάγιπθα ε έιιεηςε ηεο παξνπζίαο ηνπ θπξ Νίθνπ. Κιάςαλε ν έλαο ζηελ αγθαιηά ηνπ άιινπ αξθεηή ψξα κέρξη πνπ εξέκεζαλ. Ο ξεαιηζκφο θη δχλακε πνπ πάληα ραξαθηήξηδαλ ηελ θπξά Θάιεηα αλαδχζεθαλ δσληαλέο ζηελ επηθάλεηα: - Ο θνύξλνο πξέπεη λα ζπλερίζεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ! Αύξην ζα κείλνπκε θιεηζηά, αιιά από κεζαύξην πάιη ζα μεθνπξλίζεη θξέζθν ςσκί. Θα ζπλελλνεζώ κε ην κάζηνξα πνπ ηνλ ηειεπηαίν θαηξό ρξεζηκνπνηνύζακε θαη ζα θσλάμσ ηε κηθξή θόξε ηεο ρήξαο λα θάζεηαη θάπνηεο ώξεο ζην καγαδί. Η δσή πξέπεη λα ζπλερηζηεί. Απηό ζα ήζειε θη ν Νίθνο κνπ. Ο Κψζηαο δελ κπνξνχζε παξά λα ζπκθσλήζεη κε ηε ζπιινγηζηηθή ηεο. Έηζη έπξεπε λα γίλεη. [42]
- Κη εγώ έρσ κέξεο άδεηα θαη ηηο πξώηεο κέξεο ηεο πξνζαξκνγήο κπνξώ λα βνεζάσ. Σώξα ζέισ λα ζπδεηήζσ καδί ζνπ θάηη ζνβαξό πνπ κνπ ζπλέβε ζηε Λάξηζα. Απηφ δελ ήηαλ παξάμελν. Με ηελ θπξά Θάιεηα πάληα ζπδεηνχζε φια ηα πξνβιήκαηά ηνπ. Ήηαλ ν κφλνο άλζξσπνο ζηνλ νπνίν είρε κνηξαζηεί ην κπζηηθφ ησλ πξψησλ ρξφλσλ ηεο δσήο ηνπ, ηελ αιεζηλή θαηαγσγή ηνπ, ηα πάληα. Ήηαλ απηή πνπ κ’ έλαλ ηειεζθφξν πάληα ηξφπν πξνιάβαηλε θάζε ηνπ αλάγθε. Ήηαλ ε κάλα ηνπ, αθνχ θηφιαο απφ ηελ πξαγκαηηθή ηνπ κάλα δελ ζπκφηαλ ηίπνηα. Κάζηζε εθείλε ηελ λχρηα θαη ηεο δηεγήζεθε κε θάζε ιεπηνκέξεηα φια φζα ζπλέβεζαλ. Απφ ην ηπραίν ηξαθάξηζκα κε ηε Φσηεηλή κέρξη ηελ δξακαηηθή αλαθάιπςε φηη ν παηέξαο ηεο ήηαλ ν ζαλάζηκνο ερζξφο ηνπ. Σεο είπε αθφκα φηη ε Φσηεηλή είλαη ε πξψηε γπλαίθα πνπ αγάπεζε ζηε δσή ηνπ κε ηελ πξψηε θηφιαο καηηά, αιιά ε θαθή ηχρε ην έθεξε απηή ε Φσηεηλή λα είλαη θφξε ηνπ ζθπιηνχ πνπ αθάληζε ηελ πξψηε νηθνγέλεηά ηνπ. Ζ θπξά Θάιεηα ηνλ ζπλέθεξε, ηνλ εξέκεζε θη έβαιε ηα πξάγκαηα ζηε ζέζε ηνπο: - Σν θνξηηζάθη δε θηαίεη ζε ηίπνηα γηα ηνλ παηέξα ηεο. Ξερώξηζε ηα πξάγκαηα. Μελ ηα κπεξδεύεηο ζην κπαιό ζνπ. θέςνπ ινγηθά: Πόζν ρξνλώλ ήηαλ ηόηε Κώζηα κνπ; Μα ηη ιέσ; Αθόκα δελ είρε γελλεζεί. Γελ κπνξεί απηόο κε θαλέλαλ ηξόπν λα ζε ζπλδέζεη κε ηα ηόηε γεγνλόηα. Γηα θαιό θαη γηα θαθό όκσο θαηά ηελ άπνςε κνπ, δελ πξέπεη λα γπξίζεηο πίζσ εθεί απηόλ ηνλ θαηξό. Υξεηάδεηαη λα πάξεηο κηα κεηάζεζε ζ’ άιιν κέξνο. Θα θνηηάμσ κήπσο θάλσ ηίπνηα. Από απηνύο πνπ ιέλε απηόλ ηνλ θαηξό «απνζηάηεο» έλαο είλαη ζπγγελήο κνπ θαη είλαη ππνρξεσκέλνο ζε καο. Θα πάσ λα ηνλ βξσ. Ήδε είζαη 15 κήλεο ζην ζηξαηό. Υσξίο λα ηνικήζεη λα ηελ δηαθφςεη απηή ζπλέρηζε: - Έρεηο θάεη πάλσ από ην κηζό θαξβέιη θαη πιεζηάδεη ν θαηξόο ηεο απόιπζήο ζνπ. Αύξην θηόιαο ζα πάσ. Γηα ηελ θνπέια κελ αλεζπρείο. Αλ είλαη έηζη όπσο ηα θαηάιαβα ζα [43]
‘ξζεη ν θαηάιιεινο ρξόλνο Θα σξηκάζνπλ νη θαηαζηάζεηο θαη ηόηε ζα μέξεηο ηη λα θάλεηο. Απηή ε γπλαίθα είρε ην θάξκαθν λα θαηαιαγηάδεη ηηο αγσλίεο ηνπ, λα βξίζθεη ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηά ηνπ. Έλησζε κεηά ηελ εμνκνιφγεζε πην εζπραζκέλνο.
9. Η αλάθξηζε ζπλερίδεηαη
[44]
Μα ήηαλ δπλαηφλ ν πξντζηάκελφο ηνπ λα ηνπ απνθξχπηεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο; Γε ζέιεη λα ιπζεί ην αίληγκα; Ο κπεξδεκέλνο γξίθνο λα μεδηαιπζεί; Ο δνινθφλνο ηνπ εγθιήκαηνο λα πιεξψζεη ην ηίκεκα πνπ ηνπ αμίδεη θαη ην νθείιεη ζηελ θνηλσλία; Απηφλ ηνλ φξθν δε δψζαλε φηαλ κπήθαλ ζην ψκα; Θα πέζεη κε ηα κνχηξα ζην θαζήθνλ, ζα μεςαρλίζεη ηελ θάζε πιεπξά. Σίπνηα δελ ζα ηνλ ζηακαηήζεη ζηελ αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο! Ο λεαξφο αλζππνκνίξαρνο, ήηαλ έλαο αθειήο ηδεαιηζηήο, πνπ δελ είρε ηδέα απφ ην κπεξδεκέλν θνπβάξη ηεο ηζηνξίαο. Θα ην θαηαιάβαηλε, αιιά ζηγά-ζηγά. Βξήθε έλαλ θαιφ κάξηπξα, απηφρζνλα θάηνηθν ηνπ ρσξηνχ πνπ ήμεξε φια φζα είραλ ζπκβεί ηα ηειεπηαία ρξφληα, ηνπο αλζξψπνπο θαη ηηο αιιαγέο πνπ ππήξμαλ. Καη θάηη αθφκα: Δίρε ην ζάξξνο θαη ηηο πιάηεο λα κελ ηνλ ελδηαθέξνπλ νη πηζαλέο ζπλέπεηεο ησλ ιφγσλ ηνπ. Σνπ εμήγεζε, γηαηί ν κηθξφο δελ είρε πξνιάβεη λα δήζεη, ηηο εληάζεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’40. - Μηθξέ είδαλ πνιιά ηα κάηηα κνπ. Γηα πνιινύο νη πνιηηηθέο δηαθνξέο έγηλαλ πξνπέηαζκα θαπλνύ. θαινπάηη γηα λα πξνσζήζνπλ ηα επεθηαηηθά ηνπο ζρέδηα, λα θάλνπλ πεξηνπζίεο, λα ιύζνπλ ηηο παιηέο αληηζέζεηο. Υύζεθε πνιύ αίκα ζηνλ ηόπν απηό, λεαξέ, ηδηαίηεξα ζην ρσξηό καο. Οιόθιεξεο νηθνγέλεηεο μεθιεξίζηεθαλ ή εμαθαλίζηεθαλ από πξνζώπνπ ηεο γεο. Μεξηθνί ην παξάθαλαλ θη έλαο από απηνύο ήηαλ θαη ην ζύκα. Από έλαο ηεκπειάθνο θαη κόληκνο ζακώλαο ηνπ θαθελείνπ έγηλε κεγάινο θαη ηξαλόο, παξάγνληαο ζην ρσξηό. Βξέζεθε κε κεγάιε πεξηνπζία, δνύζε έθιπην βίν ζηηο ηαθηηθέο ηνπ επηζθέςεηο ζηα θαηαγώγηα θαη ηα πνξλεία ηεο Λάξηζαο. Οη άλζξσπνη απηνί δεκηνύξγεζαλ θαηαζηάζεηο πνπ ζπζζώξεπαλ πνιύ κίζνο θη έλα ηέηνην κίζνο κάιινλ ζα είλαη απηό πνπ όπιηζε ην ρέξη ηνπ άγλσζηνπ δξάζηε. Πηζαλόλ λα είλαη από ην ρσξηό κόληκνο θάηνηθνο, πηζαλόλ λα ‘λαη επηζθέπηεο πνπ έθηαζε εδώ κ’ απηήλ ηελ απνζηνιή. Να ηνλ θάεη! Να πάξεη εθδίθεζε. Μέζα ζηνπο θύθινπο ησλ αδηθεκέλσλ θαη θπλεγεκέλσλ εθείλεο ηεο επνρήο πξέπεη λ’ αλαδεηήζεηο ηνλ [45]
δξάζηε. Ρώηεζε παληνύ γηα ηέηνηεο πεξηπηώζεηο. Σν θίλεηξν ηεο δνινθνλίαο γηα κέλα είλαη μεθάζαξν: ε εθδίθεζε. Απηά πνπ άθνπγε είραλ έλα ινγηθφ εηξκφ θαη ηνπ άλνηγαλ λένπο δξφκνπο έξεπλαο. Αιιά δελ ηνικνχζε λα ηνλ δηαθφςεη. Ο ληφπηνο απηφεηνο ζπλέρηζε: - Παιαηά ην ζύκα ήηαλ θνιιεηόο κε ηνλ δηθό ζνπ, ηνλ κνίξαξρν. Δίραλ θνηλά ζπκθέξνληα θη επηδηώμεηο! Αξγόηεξα θάπνπ ηα ηζνύγθξηζαλ κεηαμύ ηνπο. Γελ μέξσ ηί θαη πώο. Ο κνίξαξρνο θέξζεθε πην έμππλνο. Έθαλε νηθνγέλεηα θαη πήξε ηα ζηξίηηα. Σν ζύκα αληίζεηα έκεηλε καγθνύθεο. Έξεκνο θαη κόλνο. - Πεο κνπ εζύ κεξηθέο ηέηνηεο πεξηπηώζεηο. Να κπνξέζσ από θάπνπ λ’ αξρίζσ ηελ έξεπλα κνπ. - Από πνύ λ’ αξρίζσ θαη πνύ λα ηειεηώζσ. Πξώηνλ νη αξηζηεξνί, αιιά όρη κόλν απηνί. Ρώηα πνηνί θάζνληαλ ζηα ξεκαγκέλα θαη θακέλα ζπίηηα. ην ρσξηό καο νη Γεξκαλνί απιώο πέξαζαλ κηα θνξά θαη θύγαλε ρσξίο ζπλέπεηεο. Σα θακέλα είλαη από ληόπηα ρέξηα. Δλδεηθηηθά κόλν ζνπ ιέσ ηελ νηθνγέλεηα ηνπ Άξε Απνζηόινπ. ιε ε νηθνγέλεηα ηνπ Άξε θάεθε κέζα ζην ζπίηη ηνπο. Σν έβαιαλ θσηηά άγλσζηνη, αιιά ζίγνπξα ζνπ ιέσ: Αλάκεζα ηνπο ήηαλ θη ν καραηξσκέλνο. ζνη πξόιαβαλ, εμαθαλίζηεθαλ εγθαίξσο κόλνη ηνπο θαη βξήθαλ θαηαθύγην ζηηο κεγάιεο πόιεηο. Δξσηεκαηηθό είλαη ε νηθνγέλεηα ηνπ Αιέθνπ Γεκεηξίνπ πνπ μαθληθά εμαθαλίζηεθε από πξνζώπνπ ηεο γεο, ρσξίο λα μέξεη θαλέλαο ηίπνηα. Δίρε πάεη κε ηνλ γηό ηνπ ηνλ Νηθόια ζηα ρσξάθηα αιιά πνηέ δελ επέζηξεςαλ πίζσ. Μάιινλ εθεί ζην θηήκα πνπ πήγαλ λα δνπιέςνπλ έγηλε ην θαθό. Κάηη δελ πήγε θαιά γηαηί γηα κέξεο ςάρλαλε ην κηθξό παηδί, ηνλ Νηθόια. Άγλσζην αλ ηνλ βξήθαλ ή όρη. Καλείο κέρξη ηώξα δελ έκαζε ηη ζπλέβε. Σν ζπίηη πξώηα ην ξήκαμαλ θαη κεηά ηνπ έβαιαλ θσηηά. Σα ραιάζκαηα δίπια κνπ ζηνλ ίδην δξόκν ήηαλ παιαηόηεξα έλα δσληαλό θη όκνξθν ζπίηη. Σε γπλαίθα ηνπ ηελ είραλ θάεη λσξίο πξηλ αθόκα θύγνπλ νη Γεξκαλνί. Λέλε όηη ε αηηία είλαη από θάπνηνλ πνπ ηνλ απέξξηςε θαη παληξεύηεθε ηνλ Αιέθν. [46]
Πήξε κηα αλάζα θαη βγάδνληαο έλαλ αλαζηελαγκφ ζπλέρηζε: - Δίλαη κεηά ε νηθνγέλεηα Πειαγίδε. Παηέξα θαη γην ηνπο πέξαζαλ ζηξαηνδηθείν. Σνλ παηέξα ηνλ ηνπθέθηζαλ ζηε Λάξηζα κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο. Ο γηνο ηε γιύησζε κε κεηαηξνπή ηεο πνηλήο ζε ηζόβηα. Έκεηλε ρξόληα ζηε θπιαθή. Γελ μέξσ κέρξη πόηε θαη πνύ βξίζθεηαη ηώξα. Οη γπλαίθεο, κάλα θαη δπν θόξεο, έθπγαλ ζηελ Αζήλα ζε θάηη ζπγγελείο. Σν ζπίηη άδεην ξήκαμε κόλν ηνπ. Δίλαη θη άιιεο πεξηπηώζεηο. Απιώο κνπ δήηεζεο θάπνηα νλόκαηα. Γελ βξίζθεηο άθξε λεαξέ κνπ! Η δσή κνπ έδεημε όηη ν άλζξσπνο παξακέλεη πξσηόγνλνο θη απνιίηηζηνο. Απιώο ζε θάπνηεο πεξηόδνπο ζπγθξαηηέηαη θαη πξνζπνηείηαη ηνλ πνιηηηζκέλν! Σφηε θαη κφλν ηφηε ν λεαξφο θηιφδνμνο αμησκαηηθφο θαηάιαβε ηε δπζθνιία ηνπ εγρεηξήκαηνο. Σηο παιαηέο ξίδεο πνπ κπνξεί λα ‘ρεη ε ππφζεζε θαη ν ιαβχξηλζνο πνπ άλνηγε κπξνζηά ηνπ. Ζ δνινθνλία έδεηρλε πξάγκαηη κίζνο θη εθδηθεηηθφηεηα. Ο ηαηξνδηθαζηήο κέηξεζε δεθαπέληε καραηξηέο. Αξθνχζαλ δπν- ηξεηο γηα λα επηθέξνπλ ην ζάλαην. ιεο νη καξηπξίεο θαηνίθσλ ηεο γεηηνληάο δελ πξφζζεζαλ θάηη απηφ θαη ζπγθεθξηκέλν. Εεηνχζε κηα άθξε ηνπ λήκαηνο γηα λ’ αξρίζεη λα μεηπιίγεη ην θνπβάξη. Μφλν ε ηδησηηθή ζπδήηεζε πνπ έθαλε κε ηνλ ληφπην, ηνπ έδσζε θάπνηα εηθφλα θαη κεξηθά ζηνηρεία, αιιά φηαλ ηνπ δήηεζε λα ηα επηβεβαηψζεη κε έλνξθε θαηάζεζε ζπλάληεζε ηελ θάζεηε αληίδξαζή ηνπ: - Γελ είζαη κε ηα θαιά ζνπ, λεαξέ κνπ!. Λέγνληαη επηζήκσο απηά; Θα κε θπλεγάλε κεηά όινη καδί: Θενί θαη δαίκνλεο. νπ ηα είπα, απιώο γηαηί ζε ζπκπάζεζα. Με δεηάο ηίπνηε πεξηζζόηεξν. ,ηη ήηαλ λα θεξδίζεη ζην ρσξηφ ην εμάληιεζε. Γπζηπρψο ε ππφζεζε απηή θηλδχλεπε λα κείλεη αλεμηρλίαζηε. Γχξηζε πίζσ ζηελ πφιε κε ην θφβν λ’ αληηκεησπίζεη ην εηξσληθφ βιέκκα θαη ηα ππνηηκεηηθά ζρφιηα ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ. Αληίζεηα βξήθε ηελ παληειή αδηαθνξία ηνπ, ηελ απνθπγή νπνηνπδήπνηε
[47]
ζρνιίνπ γχξσ απφ ηελ ππφζεζε θαη ηελ ππνηίκεζε εθ κέξνπο ηνπ ηεο ππφζεζεο: - Γε βξίζθεηο άθξε ζ’ απηήλ ηελ ππόζεζε, κηθξέ. Μελ ην παίξλεηο όκσο θαηάθαξδα! Άιισζηε, ζηγά ηελ απώιεηα! Έλαλ αιεηαξά, έλα ιακόγην ζθνηώζαλε θαη μεβξόκηζε ιίγν ην ρσξηό. Παξάηα ηα. ιεο νη ππνζέζεηο δε ιύλνληαη ληε θαη θαιά. Γελ ζα είλαη ε πξώηε. Κη άιιεο έρνπλ πάεη ζη’ αξρείν. πγθεληξώζνπ ζηα άιια ζνπ θαζήθνληα. Γελ είλαη ε κόλε ππόζεζε πνπ καο απαζρνιεί. κσο ηα πξάγκαηα γηα ηνλ λεαξφ αλζππνκνίξαξρν δελ ήηαλ θαζφινπ έηζη. Ήμεξε φηη ν θπξ κνίξαξρνο ήηαλ ρσκέλνο κέρξη ην ιαηκφ ζηελ ππφζεζε θαη θπζηθά δελ έδεηρλε θακηά δηάζεζε λα ηνλ βνεζήζεη. ρη, δελ ζα έβαδε ηελ ππφζεζε ζην Αξρείν. Κάηη κέζα ηνπ, έιεγε φηη θάπνηα ζηηγκή ζα έξζνπλ λέα ζηνηρεία πνπ ζα θψηηδαλ ηα πξάγκαηα θαη ζα ηνλ νδεγνχζαλ ζηε ιχζε. Γελ αλερφηαλ λα θαηαγξαθεί ζην βηνγξαθηθφ ηνπ κηα ηέηνηα απνηπρία…
10. Ανηζςσίερ [48]
Δθεί πνπ είρε εζπράζεη πηα, εθεί πνπ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ηα πξάγκαηα είραλ μεπεξαζηεί, ρσξίο ηηο ζπλέπεηεο πνπ κπνξνχζε λα έρνπλ, εθεί πνπ άξρηζε ληψζεη ηελ πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε φηη είρε μεθφςεη κε ηηο παιαηέο παξέεο ήξζε απηή ε δνινθνλία ηνπ παιαηνχ ζπλεξγάηε ηνπ λα δσληαλέςεη ηνπο θφβνπο ηνπ. Απηφο αμηψζεθε κε κηα ζηαδηνδξνκία, έθηαζε ην βαζκφ ηνπ κνηξάξρνπ, έθαλε κηα νηθνγέλεηα, ραηξφηαλ ηε γιπθηά ηνπ θφξε πνπ ηνλ έθαλε ππεξήθαλν. Καη ηψξα ηνπ βγήθε απηφ ην θαζνχιη ζηε κέζε. Δίρε ηνλ κηθξφ πνπ ηνλ δάιηδε κε ηηο εξσηήζεηο ηνπ, ιεο θαη ηνλ πεξλάεη απφ αλάθξηζε. Κάπνηνο ηνπ είρε ζθπξίμεη νλφκαηα θαη παιαηά γεγνλφηα θη φιε απηή ε θαηάζηαζε ηνπ δεκηνπξγνχζε έλα αίζζεκα αλεζπρίαο. Πξέπεη λα είλαη επηθπιαθηηθφο καδί ηνπ γηαηί δελ μέξεηο κέρξη πνχ κπνξεί αθφκα λα θηάζεη απηφ ην ηζνγιάλη. Δπηπρψο είρε θξαηήζεη ηελ νηθνγέλεηα καθξηά απφ φια απηά. Γηα ηε γπλαίθα ηνπ, πνπ είλαη θαη ζπγρσξηαλή ηνπ, δελ είλαη ζίγνπξνο ηί μέξεη ή ηί είρε θαηαιάβεη. ηα ηφζα ρξφληα θνηλήο ζπκβίσζεο δελ έδσζε πνηέ θακηά έλδεημε φηη γλψξηδε θάηη θαη ππήξμε θαιή θαη πξνζεθηηθή κάλα γηα ηελ θφξε ηνπ. Απφ εθεί είλαη αζθαιήο. Με ηελ θφξε δελ ππάξρεη ζέκα. Ήξζε ζηε δσή αξγφηεξα φηαλ απηή ηνπ ε δξάζε είρε ηειεηψζεη, λνκηκνπνηήζεθε κε ηελ νξηζηηθή ηνπ θαηάηαμε ζην ζψκα θαη κε ην μέθνκκα ηνπ απφ ηηο παιαηέο παξέεο. Ση ήηαλ πάιη απηφ κε ηε θφξε ηνπ; Πψο βξέζεθε λα κηιάεη κ’ έλαλ άγλσζην έθεδξν αμησκαηηθφ έμσ απφ ηε ζηξαηησηηθή εγθαηάζηαζε; Βεβαίσο ε κηθξή ηνπ έδσζε επαξθείο εμεγήζεηο, αιιά ε πξεκνχξα ηεο λα θιείζεη ηελ ππφζεζε ηνπ δεκηνπξγνχζε έλα αίζζεκα αλαζθάιεηαο θη αλεζπρίαο. Μήπσο ππάξρεη άγλσζηε ζ’ απηφλ πξντζηνξία; Πξέπεη λα αλαδεηήζεη θαη λα κάζεη πνηνο είλαη απηφο ν θχξηνο. Θπκφηαλ η’ φλνκά ηνπ: Κσλζηαληίλνο Μπαιηάο. Σνλ έςαμε κεηά ην επεηζφδην θαη δελ ηνλ βξήθε. Σνλ ελεκέξσζαλ φηη ν λεαξφο πήξε ηελ θαλνληθή ηνπ άδεηα. Απηφ [49]
δελ ηνλ θαζεζχραζε, αληίζεηα ελίζρπζε ηελ αλεζπρία πνπ ηνλ είρε θαηαθπξηεχζεη. Πνηφο είλαη ν θχξηνο; Πνηά είλαη ε πξνέιεπζε ηνπ; Γηαηί φηαλ ηνλ θέξλεη ζηε κλήκε, ε κνξθή ηνπ αλαβηψλνπλ κέζα ηνπ κλήκεο παιαηέο θη αλεξκήλεπηνη θφβνη; Ρψηεζε έλαλ δηθφ ηνπ ζηε ζηξαηνινγία. - Αζελαίνο είλαη, κε ξίδεο απ’ ηελ Ήπεηξν ηνπ είπε. Κακία ζρέζε ινηπφλ. Ηδέα ηνπ είλαη θαη πξέπεη λα εξεκήζεη. Με ράζεη ηελ ςπρξαηκία ηνπ. Απηφ είλαη ην βαζηθφηεξν. Καη είρε ηελ πείξα θαη ηελ πξντζηνξία γηα θάηη ηέηνην.
11. Η πόπηα άνοιξε [50]
Ση γθαληεκηά θη απηή Υξηζηέ κνπ! Γελ πξφιαβαλ λ’ αληαιιάμνπλ δπν θνπβέληεο θη ε εθφξκεζε ηνπ παηέξα ηεο ηα ράιαζε φια. πλέβε φκσο θάηη παξάμελν. Σψξα πνπ θέξλεη ηα γεγνλφηα κπξνζηά ζηε κλήκε απηφ ηεο ραιάεη ηελ εηθφλα. Δλψ απηή δηθαηνινγεκέλα έλησζε δχζθνια θη ακήραλα αηζζάλζεθε φηη θνθθίληζε, ε αληίδξαζε ηνπ δηθεγφξνπ ήηαλ εληειψο δηαθνξεηηθή. Λεο θη έλα παλίζρπξν ςπρξφ κέησπν θχζεμε απνθιεηζηηθά κφλν γη’ απηφλ θαη αθαξηαία κφιηο αληίθξηζε ηνλ παηέξα ηεο έκεηλε ζαλ ζηήιε άιαηνο. αλ λα έβιεπε έλα θάληαζκα απφ ην παξειζφλ. Καιά ηφζν πνιχ θνβήζεθε; Σειηθά δελ έθαλαλ θαη θάηη θαθφ ή ηνπιάρηζηνλ δελ είραλ πξνιάβεη. Αιήζεηα ηη πξφιαβαλ λα πνπλ, πνηα είλαη ε ζηηρνκπζία πνπ ππήξμε κεηαμχ ηνπο; Μήπσο πίζσ απφ ηε βηηξίλα ησλ γεγνλφησλ ππήξραλ θαηαζηάζεηο πνπ ε ίδηα δελ ήμεξε, κα νχηε θαηαιάβαηλε; Μηα δεηιή θσλνχια κέζα ηεο, ηεο έιεγε φηη θάηη ππάξρεη. Σα αλαθαιεί φια πιήξσο ζηε κλήκε ηεο: Απφ ηε ζηηγκή πνπ ηξαθάξαλε θαη κεηά ε ίδηα ηξειάζεθε. Οχηε ζθέθηεθε ηνλ πφλν ηεο ζχγθξνπζεο, νχηε θαηάιαβε φηη έπαζε έλα κηθξνηξαπκαηηζκφ ζην ρείινο θαη φηη ην ιίγν αίκα έηξεμε ακέζσο. Δθείλε έλησζε ζαλ λα ηε ρηχπεζε έλαο λνεηφο θεξαπλφο. Σέηνηα ήηαλ πάλσ ηεο ε επίδξαζε ηεο εηθφλαο ηνπ. Θπκφηαλ ηελ άκεζε αλεζπρία ηνπ γηα ηελ ίδηα θη απηφ ηεο ήηαλ ηφζν φκνξθν θη ειπηδνθφξν. Σελ ηξπθεξφηεηα κε ηελ νπνία αθνχκπεζε ην καληήιη ηνπ πάλσ ζην ρείιη ηεο λα ξνπθήμεη ηε κηθξή ζηαγφλα αίκαηνο. Κη εθεί αηπρία! Ακέζσο άξρηζαλ ηα ζθπξίγκαηα θαη ηα πνδνβνιεηά θαη ηνλ έραζε. Σεο έκεηλε ζην ρέξη ην καληήιη. Ζ ζθέςε ηνπ ηεο γέκηδε ηειείσο ην κπαιφ. Ήζειε απειπηζκέλα λα ηνλ μαλαδεί θη είρε θαιή δηθαηνινγία: Να ηνπ επηζηξέςεη ην καληήιη. Σελ άιιε κέξα ηελ έζηεζε απέμσ απφ ην δηνηθεηήξην κ’ έλα ζάξξνο - θαη γηαηί φρη ζξάζνο - πνπ δελ είρε παξνπζηάζεη πνηέ πξνεγνπκέλσο. Σνπ είπε φηη ηνπ έθεξε πίζσ ην καληήιη θη εθείλνο, αιήζεηα ηί ηεο απάληεζε; - Από ρζεο δελ έθπγεο νύηε ζηηγκή απ’ ηε ζθέςε κνπ! [51]
Ναη, ππήξμε ζίγνπξα ακνηβαηφηεηα. Απιψο δε βξήθε ην ρξφλν απηή ε επηθνηλσλία λα απιψζεη ηα θηεξά ηεο, λα πεηάμεη θαη λα εθδεισζεί. Άζε ην άιιν. εκάδη θη απηφ ηεο κνίξαο. Δίλαη δηθεγφξνο, φ,ηη ειπίδεη θη απηή λα γίλεη! Θπκφηαλ αθφκα φηη ηνπ είπε η’ φλνκά ηεο θη φηη θέηνο δίλεη ηηο εμεηάζεηο ηεο. Κάηη είλαη θη απηφ. κσο απηφο ράζεθε ζαλ λα ηνλ θαηάπηε ε γε. Απφ ηε κέξα εθείλε θαη κεηά εμαθαλίζηεθε. Γελ έδσζε ίρλνο ηεο παξνπζίαο ηνπ ζηελ πφιε. Σνπιάρηζηνλ φζν απηή θπθινθνξνχζε. Γελ απνπεηξάζεθε βέβαηα λα ξσηήζεη ηνλ παηέξα ηεο. Απηφο ήηαλ ζθίγγα. Γελ επαλήιζε μαλά ζην ζπκβάλ, αιιά αθνπγθξαδφηαλ ζ’ απηφλ έλα αίζζεκα ζησπειήο αλεζπρίαο. Σί ζα ηεο επηθπιάμεη ην κέιινλ, ν Θεφο κφλν ην μέξεη. Αο αθνζησζεί πξνο ην παξφλ ζηηο εμεηάζεηο πνπ πιεζηάδνπλ θαη κεηά βιέπνπκε. Γε κπνξεί, θάηη ζα ηεο έρεη θξαηεκέλν ε κνίξα γη’ απηφ.
12. Απώλειερ
[52]
Σειηθά ν Κψζηαο, έκεηλε φιε ηελ ππφινηπε ζεηεία ηνπ ζηελ Αζήλα. Αλ ε θπξά Θάιεηα έβαδε θάηη ζην κπαιφ ηεο, ην πξάγκα ηέιεησζε. Σίπνηα ην ζεκαληηθφ. Οη ππφινηπνη κήλεο πέξαζαλ ρσξίο απξφνπηα. Κάπνηα ζηηγκή, πξνο ην ηέινο ηνπ ’66 πήξε ην πνιππφζεην απνιπηήξην. Σψξα ήηαλ ειεχζεξνο λα θπλεγήζεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ θαξηέξα. Αιιά κηα θνπβέληα είλαη απηή. Μέζα ηνπ ηα δηιήκκαηα ήηαλ πειψξηα θαη δεηνχζαλ επηηέινπο κηα θάπνηα ιχζε. Ση ζα γίλεη κε ην ζθπιί, πνπ αηηκψξεην δεη θαη βαζηιεχεη; Οπνηαδήπνηε δηθή ηνπ αλαθνξά ζα δνινθνλνχζε εμαξρήο θάζε πηζαλφηεηα λα θεξδίζεη ηε γιπθηά Φσηεηλνχια. Απφθπγε επηκειψο λα ηελ αλαδεηήζεη. Ση λα ηεο πεη; Πψο λα ηεο θξχςεη ηε ζρέζε ηνπ κε ηνλ παηέξα ηεο; Γελ ηφικεζε λα ελεκεξσζεί γηα ηηο εμειίμεηο. Πψο είρε, αιήζεηα, πάεη ζηηο εμεηάζεηο ηεο; Πέξαζε ζηε ζρνιή πνπ ήζειε; ε πνηα πφιε; Αλ πέξαζε ζηε Ννκηθή δπν είλαη ηα ελδερφκελα: Αζήλα ή Θεζζαινλίθε. Σαξαδφηαλ απφ ηελ αλάγθε γηα πιεξνθνξίεο, αιιά πάιη ζπγθξαηνχζε ηνλ εαπηφ ηνπ. Αλ ηνλ ξσηήζεη γηα ηελ παξάμελε ζπκπεξηθνξά ηνπ, ηη ζην δηάνιν δηθαηνινγία ζα βξεη λα ηεο απαληήζεη; Ζ αγάπε ηνπ γηα ηελ ίδηα παξέκελε αιψβεηε, άζβεζηε θσηηά πνπ ηνπ έθαηγε ζπλερψο ηα ζσζηθά. Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη ηελ έιιεηςε ηεο ζπλάληεζεο αληί λα πεξηνξίδεηαη απηή γηγαλησλφηαλ. Οη άζρεηνη ιέλε φηη κάηηα πνπ δελ βιέπνληαη γξήγνξα ιεζκνλνχληαη. Ζιηζηφηεηεο! Αο έξζνπλ λα ηνλ ξσηήζνπλ απηφλ. Πξνο ην παξφλ δελ κπνξνχζε λα θάλεη ηίπνηα. χληνκα βξήθε επαγγεικαηηθή απαζρφιεζε. Γελ άλνημε δηθφ ηνπ γξαθείν. Πξνζειήθζε σο ζπλεξγάηεο ζε έλα παιαηφ δηθεγνξηθφ γξαθείν δπν γλσζηψλ πνηληθνιφγσλ, πνπ δεηνχζαλ έλαλ λέν, θηιφδνμν θη εξγαηηθφ δηθεγφξν λα θαιχςεη ηηο αζηηθέο ππνζέζεηο, αθνχ νη εηαηξείεο ηψξα αλαδεηνχζαλ ζηαζεξνχο θη αμηφπηζηνπο ζπκβνχινπο λα παξαθνινπζνχλ φιεο ηηο λνκηθέο ιεπηνκέξεηεο ησλ εξγαζηψλ ηνπο θαη λα ιχλνπλ ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπλερψο δεκηνπξγνχληαλ απφ [53]
ηελ πνιπδαίδαιε ειιεληθή γξαθεηνθξαηία. Απφ ηνλ πξψην κήλα εθηηκήζεθε ε ηθαλφηεηά ηνπ λα αθνκνηψλεη ηελ αλαγθαία γλψζε ζην αληηθείκελν, λα πξνηείλεη ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα. Γελ είρε ην θνθαιάθη ηεο λπρηεξίδαο. Απιψο δηέζεηε ηελ θνηλή ινγηθή ζπλδπαζκέλε κε ηελ εηιηθξηλή δηάζεζε γηα εξγαζία. Έλα άιιν αληηθεηκεληθφ, αιιά ζπγρξφλσο ηξαγηθφ γεγνλφο θαζφξηζε θαη επέηεηλε ην ζπλερηδφκελν θξάηεκά ηνπ. Ζ ρψξα πεξλνχζε πάιη κηα λέα αλψκαιε πεξίνδν. Μηα ρνχθηα επίνξθσλ αμησκαηηθψλ, πνπ ν κφλνο ξφινο ηνπο ήηαλ λα ππεξαζπίδνληαη ηελ αθεξαηφηεηα ηεο παηξίδαο, λα είλαη θξνπξνί ησλ ζπλφξσλ θαη λ’ απέρνπλ απφ πνιηηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη παξεκβάζεηο, εθκεηαιιεπφκελε ηε δχλακε ησλ φπισλ θαηέιαβαλ ηελ εμνπζία θη αλέζηεηιαλ βάλαπζα φινπο ηνπο ζπληαγκαηηθνχο ζεζκνχο θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ. Ο εθηάιηεο ησλ παιαηψλ θπλεγεηψλ μχπλεζε πάιη εληφο ηνπ απεηιεηηθφο. Ζ αιήζεηα είλαη φηη νη επίνξθνη ζπληαγκαηάξρεο δελ ζπλάληεζαλ ηελ αλακελφκελε αληίδξαζε θαη απηφ ηνπο έθαλε πην ζξαζείο θη απνηειεζκαηηθνχο ζηνπο άλνκνπο ζηφρνπο ηνπο. Έπξεπε πάιη ν Κψζηαο λα ρσζεί ζην θαβνχθη ηνπ. Γελ ήηαλ ηψξα ε ζηηγκή λα δεηήζεη νπνηαδήπνηε δηθαίσζε. Βέβαηα δελ θηλδχλεπε ν ίδηνο, αθνχ ιφγσ ηνπ ζθνηεηλνχ παξειζφληνο δελ είρε πνηέ δψζεη θακηά αθνξκή, νχηε είρε απφ θακηά ζέζε ή ηδηφηεηα πνηέ εθθξάζεη απφςεηο γηα ηα δεκφζηα πξάγκαηα. Πάληα ήηαλ επηθπιαθηηθφο, θιεηζηφο, κε κφλε έγλνηα λα ρηίζεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ ζηαδηνδξνκία θαη λ’ αλακέλεη ηηο εμειίμεηο πνπ ν ίδηνο ν ρξφλνο κε ηελ πνξεία ηνπ ζα θέξεη. Ζ θπξά Θάιεηα, βξάρνο αθιφλεηνο, πεγή αζηείξεπηεο δχλακεο θαη παξάδεηγκα γηα κίκεζε ζπλέρηδε λα θξαηάεη κφλε ηεο ην θνχξλν. Δίρε πξνζιάβεη ην ειάρηζην αλαγθαίν πξνζσπηθφ θη φια πεγαίλαλε ξνιφη. πνηε έθαλε απφπεηξα λα ηε βνεζήζεη, αθνχ απφ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα είρε ην θνιάη ηεο δνπιεηάο, ζπλαληνχζε ηελ απφιπηε θάζεηε άξλεζε ηεο:
[54]
- ρη! Γελ ζνπ επηηξέπσ. Δζύ είζαη έλαο επηζηήκνλαο, δε γίλεηαη λα θάλεηο ην θνύξλαξε. Ση ζα πεη ν θόζκνο. Δδώ θάησ ζα έξρεζαη κόλν γηα λα καο ιεο ηελ θαιεκέξα ζνπ θαη αλ θάηη ρξεηάδεζαη. Δζύ είζαη θηηαγκέλνο, παηδί κνπ, γη’ άιια πξάγκαηα. Πόηε απηό ζα ην ρσλέςεηο απηό επηηέινπο; πλέρηδε λα θάζεηαη ζηνλ πάλσ φξνθν ηνπ θνχξλνπ, εθεί πνπ απφ ηελ αξρή ζηηο δχζθνιεο ψξεο βξήθε αζθαιέο θαηαθχγην θαη πεξίζζεηα αγάπε. Μφλν πνπ ν θαιφο ηνπ άγγεινο, ε θπξά Θάιεηα, κεηά ην ρακφ ηνπ άλδξα ηεο, ηνπ θπξ Νίθνπ είρε θάλεη αλαθαηαλνκή ρψξσλ. - Γε γίλεηαη δηθεγόξνο πξάγκα λα κελ έρεηο ην γξαθείν ζνπ, ηε βηβιηνζήθε ζνπ. Δκέλα κνπ θηάλεη θαη κνπ πεξηζζεύεη ην έλα δσκάηην. Δδώ κπνξείο λα θέξλεηο θίινπο, θίιεο θη αλ ρξεηαζηεί κπνξώ εγώ λα εγθαηαζηαζώ θάησ ζην θνύξλν. Να κείλεη όινο ν ρώξνο δηθόο ζνπ. - Ούηε λα ην ζπδεηάο απηό θπξά Θάιεηα. Αλ θάλεηο θάηη ηέηνην ζα θύγσ θη εγώ από δσ! - Βιέπσ παηδί κνπ ηελ απνκόλσζε ζνπ. Απηό κε ζηελαρσξεί. Γελ είλαη θαιό γηα έλαλ λέν άλζξσπν ζαλ θαη ζέλα. Ξαλνίμνπ κέζα ζηελ θνηλσλία, θάλε λέεο παξέεο, γλώξηζε θη άιινπο αλζξώπνπο. Γελ κπνξεί λα δεηο ζαλ θνζκνθαιόγεξνο! Έγηλεο πηα νιόθιεξνο άλδξαο! - Έρεηο δίθην, θπξά Θάιεηα, αιιά μέξεηο πσο έρνπλ ηα πξάγκαηα. - Αλ ζα κνπ ην επέηξεπεο ζα πήγαηλα εγώ ζηε Λάξηζα λα κάζσ ηη θάλεη ε δηθηά ζνπ θαη λα ιύζσ ηηο απνξίεο ζνπ. Με πξνζνρή βέβαηα θαη δηαθξηηηθόηεηα, ρσξίο λα πάξεη θαλέλαο ρακπάξη. - Σν ηξαγηθό ηνπ πξάγκαηνο, θπξά Θάιεηα, είλαη αιινύ. Σν θνξίηζη, ρσξίο ζηελ νπζία λα ην μέξεη θαζόινπ, η’ αγαπώ θαη ην ζθέθηνκαη ζπλέρεηα. Πεο όηη ην ζπλαληνύζα εδώ απέμσ. Σί ζα ηεο έιεγα; Πώο ζ’ αληηκεηώπηδα ηελ ύπαξμε ηνπ παηέξα ηεο; Δληάμεη ε ίδηα δε θηαίεη θαζόινπ, ζ’ απηό ζπκθσλώ πιήξσο καδί ζνπ, αιιά ρσξίο λα ην ζέιεη είλαη κπιεγκέλε ζην δξάκα κνπ. ρη! Αο ην αθόκα. Ίζσο ν ρξόλνο ην ιύζεη. [55]
- Ναη, αιιά κέρξη ηόηε κπνξεί λα ηελ έρεηο ράζεη. Γελ δώζαηε όξθνπο, νύηε έρεηε θνηλέο εκπεηξίεο! - Απηό ζα είλαη ην ηίκεκα! Βιέπεηο ε δσή κνπ ζθξαγίζηεθε από ηα κηθξάηα κνπ. Γελ ζα ην μεπεξάζσ αλ δελ δνζεί κηα θάπνηα ιύηξσζε. Καη ην πξαμηθόπεκα ησλ ζπληαγκαηαξρώλ, πνπ καο έιαρε ηώξα, αλάζηεηιε πξνο ην παξόλ ηηο εμειίμεηο. Θα πεξηκέλσ. Σίπνηα δελ είλαη κόληκν. Η κειέηε ησλ ηζηνξηθώλ δξώκελσλ ζηε ρώξα δείρλεη όηη όια είλαη πεξαζηηθά θαη πξόζθαηξα. … Δίρε ηα δίθηα ηνπ γηα ην θχιηζκα ηνπ ρξφλνπ. Κάπνηα ζηηγκή ήξζε θη ψξα ηεο θπξά Θάιεηαο. Ναη, απηφο ν βξάρνο ξάγηζε. Ο άλζξσπνο, πνπ κε ην ξεαιηζκφ θαη ηηο παξεκβάζεηο, ηνπ έιπλε φια ηα πξνβιήκαηα, απηνχ ηνπ αλζξψπνπ ήξζε ε ζεηξά ηνπ λα θχγεη γεκάηε απφ απηή ηε δσή. Πήγε λα ζπλαληήζεη ηνλ άλδξα ηεο δσήο ηεο: Σνλ θπξ Νίθν. Γηα ηνλ Κψζηα ε απψιεηα ήηαλ αλππνιφγηζηε. Έραζε ηνλ άλζξσπν ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ, ην κνλαδηθφ άηνκν ζην νπνίν εμνκνινγήζεθε ηα πάληα, αιιά θαη ηνλ ηειεπηαίν κάξηπξα ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν απέθηεζε ηελ λέα ηνπ ηαπηφηεηα. ίγνπξα απηή ζηα δχζθνια ρξφληα απνηέιεζε ηελ αζπίδα πξνζηαζίαο ηνπ, αιιά πφηε θαη κε πνηνλ ηξφπν ζα δηεθδηθνχζε ηψξα ην αιεζηλφ ηνπ φλνκα θαη ηελ πξαγκαηηθή ηνπ πξνέιεπζε; - Θα δνύκε, είπε από κέζα ηνπ. Γηα όια ππάξρεη ηνπιάρηζηνλ έλαο άιινο δξόκνο. Πξνο ην παξφλ άιιεο ήηαλ νη πηεζηηθέο εθθξεκφηεηεο. Ση ζα γίλεη κε ηνλ θνχξλν θαη η’ άιια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο θπξά Θάιεηαο. Ήμεξε φηη κε ην πξνβιεπηηθφ κπαιφ ηεο ζα είρε θάλεη έλαλ δηαθαλνληζκφ, αιιά δελ ηνλ είρε πξνεηνηκάζεη γη’ απηφ ην ελδερφκελν. Βιέπεηο είλαη αλζξψπηλν ραξαθηεξηζηηθφ λα λνκίδεηο φηη ην δηθφ ζνπ ηέινο είλαη καθξηά θαη λα κελ αληηκεησπίδεηο ην ελδερφκελν ηνπ έθηαθηνπ γεγνλφηνο. Σελ ίδηα αθξηβψο κέξα κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ηαθήο ν γλσζηφο ηνπο ζπκβνιαηνγξάθνο ηεο νηθνγέλεηαο ηνλ πιεζίαζε θαη ηνλ ελεκέξσζε: [56]
- Τπάξρεη, ζπλάδειθε, ζηα ρέξηα κνπ δηαζήθε θαη θάπνηα άιια ραξηηά πνπ ζε αθνξνύλ. Μεηά ηελ ζπκπιήξσζε ηεο λόκηκεο δηνξίαο ζα αλνίμεη θη έγθαηξα ζα εηδνπνηεζείο λα είζαη παξώλ. Ήηαλ ζίγνπξνο φηη ε πξνβιεπηηθή θπξά Θάιεηα ζα ηα είρε φια ηαθηνπνηήζεη. Σψξα ήηαλ γηα κηα αθφκα θνξά κφλνο ρσξίο δηθνχο ηνπ αλζξψπνπο ζηε δσή. Μφλν πνπ ηψξα ήηαλ κεγάινο, ζπνπδαζκέλνο επηζηήκνλαο, απηάξθεο θαη κε πην θαζαξνχο ζηφρνπο. ηαλ πέξαζαλ νη πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίεο βξέζεθε ελψπηνλ ηνπ ζπκβνιαηνγξάθνπ πνπ κε επηζεκφηεηα ηνλ ελεκέξσζε γηα ηηο ηειεπηαίεο επηζπκίεο. Ζ δηαζήθε ηεο θπξά Θάιεηαο έγηλε αθνχ ηειείσζαλ νη γξαθεηνθξαηηθέο εθθξεκφηεηεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ηνλ ζάλαην ηνπ άλδξα ηεο. Άξα φια απηά πξηλ απφ θαηξφ. Καη ε θπξά Θάιεηα δελ ηνπ είρε πεη θνπβέληα. Οχηε θαη ζηνλ ίδην είραλ πεξάζεη ηέηνηεο ζθέςεηο. Σα πιηθά αγαζά δελ ήηαλ απφ ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηνπ. Αθφκα θαη γηα ξνχρα ηνπ ε θπξά Θάιεηα πάληα θξφληηδε. Ο ίδηνο ήηαλ ηθαλνπνηεκέλνο κφλν κε απηά πνπ είρε. Ο ζπκβνιαηνγξάθνο ζπλέρηζε: - Δπηζπκία ηεο θπξά Θάιεηαο είλαη, όια ηα πεξηνπζηαθά ηεο ζηνηρεία λα πεξάζνπλ απνθιεηζηηθά ζε ζέλα. Η αθίλεηε πεξηνπζία πεξηιακβάλεη ην νίθεκα ζην νπνίν βξίζθεηαη ν θνύξλνο θαη ε θαηνηθία. Δπηπξνζζέησο δπν νηθόπεδα. Έλα ζηε Βνύια, όπνπ ζρεδίαδαλ λα ρηίζνπλ λέν ζπίηη, αιιά κε ην θνύξλν θαη ηηο θαζεκεξηλέο ππνρξεώζεηο πνηέ δελ ην πξαγκαηνπνίεζαλ. Κη έλα δεύηεξν ζηνλ Μαξαζώλα, όπνπ αγνξάζηεθε γηα λα ρηηζηεί εμνρηθό ζπίηη. Μέζα ζην θάθειν ηεο δηαζήθεο ππάξρνπλ δπν βηβιηάξηα θαηαζέζεσλ κε έλα ζεβαζηό πνζό θαηαηεζεηκέλν ζην όλνκά ζνπ. Μνπ είπε: «Να πιεξσζνύλ όπνηνη θόξνη θιεξνλνκίαο απαηηεζνύλ». Αθόκα ππάξρνπλ παηξηθά θηήκαηα ζηελ Αεηνξάρε ησλ Ισαλλίλσλ πνπ όια πέξαζαλ ζ’ εζέλα κεηά ην ζάλαην ηνπ
[57]
παηέξα ζνπ. Καζώο θαη ην παηξηθό ηεο ζπίηη πνπ ήηαλ ζην όλνκά ηεο. Μεηά απφ κηθξή δηαθνπή ζπλέρηζε - Δθείλν ζην νπνίν έδσζε ηε κεγαιύηεξε πξνζνρή ηεο είλαη απηνί νη δπν ζθξαγηζκέλνη, ελώπηνλ κνπ θαη κε ηελ παξνπζία καξηύξσλ, θάθεινη πνπ θη εγώ δελ γλσξίδσ θαζόινπ ην πεξηερόκελν ηνπο. Οη εληνιέο ηεο είλαη ν έλαο, πνπ γξάθεη απάλσ η’ όλνκά ζνπ, λα παξαδνζεί ζε ζέλα θη ν άιινο λα παξακείλεη ζε κέλα γηα θύιαμε κέρξη ηε ζηηγκή πνπ ζα ηνλ δεηήζεηο. Σόηε έρσ εληνιή λα ζηνλ παξαδώζσ. Παξά ηα ρξφληα ηνπ, παξά ηελ σξηκφηεηα, πνπ απφθηεζε ιφγσ ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ, δελ κπνξνχζε λα ζπγθξαηήζεη ηα δάθξπά ηνπ. Έβαιε ην θάθειν ζηελ εζσηεξηθή ηνπ ηζέπε ρσξίο λα ηνλ αλνίμεη, θφληξα ηε ζθνδξή ηνπ πεξηέξγεηα λα κάζεη ην πεξηερφκελφ ηνπ. ρη, ήζειε λα είλαη κφλνο φηαλ ζα ηνλ δηαβάδεη. Δθεί, λα γεπηεί κε απνθιεηζηηθφηεηα ηα ηειεπηαία ιφγηα θη επηζπκίεο ηεο. ηαλ ε δηαδηθαζία ηέιεησζε έθπγε ακέζσο βηαζηηθά θη έηξεμε ζηελ αζθάιεηα ηνπ ζπηηηνχ ηνπ. Με αδεκνλία άλνημε ην θάθειν θη άξρηζε λα δηαβάδεη.
Αγαοημέμξ μξτ οαιδί Για σξμ άμδπα μξτ και για μέμα η εμυάμιςή ςξτ εκείμξ σξ οπψί ςσξ υξύπμξ ήσαμ μια ετλξγία και έμα δώπξ σξτ Θεξύ. Σε αγαοήςαμε ςαμ δικό μαρ οαιδί, αλλά και εςύ ςσάθηκερ άνιξρ ατσήρ σηρ αγάοηρ μαρ. Ο άμδπαρ μξτ κι εγώ γετθήκαμε όλερ σιρ φαπέρ οξτ μαρ εοευύλανερ και γι’ ατσό ς’ ετφαπιςσξύμε. Αοό ατσήμ σημ άοξχη [58]
μα μιώθειρ καλά κι άμεσα. Δεμ μαρ φπεψςσάρ σίοξσα. Να θεψπήςειρ όσι η διαθήκη είμαι η υτςική τοξφπέψςη οξτ έφει έμαρ γξμέαρ αοέμαμσι ςσξ οαιδί σξτ. Γιασί και ξι δτξ μαρ έσςι ςε βλέοαμε. Αρ έπθψ σώπα ςε οπακσικά θέμασα: Σσξ δεύσεπξ υάκελξ οξτ άυηςα ςσξμ
ςτμβξλαιξγπάυξ
οεπιγπάυψ
αμαλτσικά οώρ βπέθηκερ κξμσά μαρ. Τημ
αληθιμή
σατσόσησα
και
σιρ
οεπιοέσειερ σηρ οαιδικήρ ςξτ ηλικίαρ. Εςύ θα κπίμειρ οώρ οόσε θα σξμ φπηςιμξοξιήςειρ
ατσόμ
σξμ
υάκελξ.
Και ψρ δικηγόπξρ θα ενεσάςειρ οξιό είμαι
σξ
ςτμυέπξμ
μσξτλάοι, μεπικά κάοξιαρ κειμήλια.
ςσξ
ςξτ.
οάμψ
φπήςιμα ανίαρ
Μέςα
ςσξ
ςτπσάπι
έφψ
αμσικείμεμα
και
ξικξγεμειακά
Χπηςιμξοξίηςε
σα,
όοψρ
εςύ κπίμειρ. Ακόμα έφψ έμα βιβλιάπιξ κασαθέςεψμ οξτ έφει και σξ όμξμά ςξτ ξοόσε μοξπείρ μα ςηκώςειρ όλξ σξ οεπιεφόμεμξ σξτ. Για σξμ υξύπμξ η ςτμβξτλή μξτ είμαι μα νεμολένειρ. Πξύληςε σξμ ςε κάοξιξμ εμδιαυεπόμεμξ, με οπξσίμηςη [59]
σξμ μάςσξπα οξτ έφψ σώπα, αμ σξ εοιθτμεί.
Όμψρ
κπάσηςε
σημ
ιδιξκσηςία σξτ φώπξτ και μξίκιαζε σξμ μα έφειρ έμα ςσαθεπό ειςόδημα. Η
κύπια
οπξςψοικό
αγψμία
μξτ
είμαι
ςτμαιςθημασικό
σξ ςξτ
μέλλξμ. Θέλψ μα βπειρ σξμ άμθπψοό ςξτ, μα κάμειρ ξικξγέμεια, μα φαπείρ ση
ζψή.
Υοάπφει
η
γμψςσή
εκκπεμόσησα Αλλά μέφπι οόσε Κώςσα μξτ; Χπειάζεσαι μα οάπειρ με θάππξρ οπψσξβξτλίερ. Να λύςειρ σξ γόπδιξ δεςμό. Δτςστφώρ ξ φπόμξρ κτλάει και δε γτπίζει οίςψ. Ξέπψ όσι διαθέσειρ σημ κξιμή λξγική. Ελοίζψ σξμ κτπ Νίκξ κι εμέμα μα μαρ θτμάςαι μ’ αγάοη. Εμείρ ς’ αγαοήςαμε οξλύ και σξ άνιζερ. Αμσίξ οαιδί μξτ. Η μάμα ςξτ, Θάλεια. Ο Κψζηαο ήηαλ ζπγθινληζκέλνο. Σν γξάκκα ήηαλ απφζηαγκα αγάπεο θαη είρε κέζα ηνπ ζπκβνπιέο πνπ έπξεπε λα ηνλ πξνβιεκαηίζνπλ. Έθηαζε ε ψξα λα πάξεη ηηο απνθάζεηο ηνπ.
[60]
13. Η Φσηεηλή πάιη Έλησζε κέζα ηεο έλα βαζχ θελφ. Έλα πεθηαζηέξη, πνπ έδεζε καδί ηεο ηφζν ιίγν θαη κεηά ακέζσο ράζεθε, ηεο ζεκάδεπζε κέρξη ηψξα ηε δσή. Καιψο ή θαθψο απηή είλαη ε αιήζεηα. Έλα ηξαθάξηζκα, ιίγν αίκα, κηα ηξπθεξή θίλεζε ηνπ ρεξηνχ κε ην καληήιη πξνο ζην ρείινο ηεο. Μηα δεχηεξε νιηγφιεπηε ζπλάληεζε πνπ θφπεθε κε ηελ απφηνκε εκθάληζε ηνπ παηέξα ηεο, ηα δπν-ηξία ιφγηα πνπ αληάιιαμαλ ήηαλ αξθεηά λα ληψζεη φηη απηφο ν άλζξσπνο είλαη ε κνίξα ηεο. Απηά δελ ηα ξπζκίδεηο κφλνο ζνπ. Γελ κπαίλνπλ ζε πξφγξακκα. Έξρνληαη θαη ζνπ επηβάιινπλ ηελ παληνδπλακία ηνπο. Λεο θαη θαζνξίδνληαη απφ άγλσζηεο, αιιά παληνδχλακεο δπλάκεηο. ιν απηφ ην δηάζηεκα ζπλέρηδε λ’ αλαξσηηέηαη. Ση ήηαλ εθείλν πνπ ηνλ έθαλε λα εμαθαληζηεί απφηνκα απφ πξνζψπνπ γεο; Γελ ηνπ πξνμέλεζε θαλέλα ελδηαθέξνλ ε ίδηα; Σα ιίγα ιφγηα ηνπ ην αληίζεην φκσο θαηακαξηπξνχλ: Γελ έθπγεο νύηε ζηηγκή από ηε ζθέςε κνπ! Γε δείρλνπλ θαζφινπ αδηαθνξία. Ίζα-ίζα. Δλδηαθέξνλ θαη κάιηζηα έληνλν. Ζ εκθάληζε ηνπ παηέξα ηεο ήηαλ ην γεγνλφο πνπ άιιαμε ηα δεδνκέλα. Καζψο ηα θέξλεη μαλά ζην κπαιφ ηεο ζηακαηάεη ζην άκεζν ριφκηαζκα ηνπ Κψζηα, ζαλ λ’ αληίθξηζε έλα θάληαζκα, θάηη ηδηαίηεξα απνθξνπζηηθφ θη αλεπηζχκεην. ηαλ αξγφηεξα ξψηεζε ηνλ παηέξα ηεο απηφο αξλήζεθε θαηεγνξεκαηηθά φηη ηνλ μέξεη, φηη έρνπλ ζην παξειζφλ μαλαζπλαληεζεί. Παξά ηελ νινθιεξσηηθή ηνπ άξλεζε θάηη κέζα ηεο έιεγε φηη εθεί βξηζθφηαλ ην θιεηδί ηεο εμήγεζεο ζηελ παξάμελε ζπκπεξηθνξά ηνπ Κψζηα. Σν ηξαγηθφ είλαη αιινχ. Πνηέ κέρξη ηψξα απηφο δελ ηεο έζηεηιε έλα ζεκάδη, κηα έλδεημε φηη ελδηαθέξεηαη, έζησ έλα κφλν ίρλνο φηη ππάξρεη, φηη δεη θη αλαπλέεη. Απφιπηε ζηγή εθ κέξνπο ηνπ. Ζ αιήζεηα είλαη φηη νχηε ε ίδηα είρε ηνικήζεη θάπνηα επαθή. Κάηη απξνζδηφξηζην, θάηη αθαηάιεπην θαη [61]
ζθνηεηλφ, κέρξη ηψξα, ηεο δεκηνπξγνχζε αλαζηνιέο θαη ηελ ζπγθξαηνχζε. Δίρε αξθεηά ζηνηρεία λα ηνλ αλαθαιχςεη, έζησ θη απφ καθξηά: Σφπν δηακνλήο, νλνκαηεπψλπκν θαη επάγγεικα. Γηθεγφξνο, φπσο ζε ιίγν ζα γηλφηαλ θη απηή. Γελ έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν φηη πέηπρε ζηε Ννκηθή ηεο Θεζζαινλίθεο θαη άξα δελ βξέζεθε ζηα δηθά ηνπ ηα κέξε. Ίζσο ε απφζηαζε λα έπαηδε έλαλ αζζελή ξφιν δηθαηνινγίαο. Ήδε ν παηέξαο ηεο είρε απνρσξήζεη απ’ ην ζψκα θαη ηψξα ήηαλ ζπληαμηνχρνο. Απηφ ηνπ είρε ζηνηρίζεη. Δίρε απσιέζεη ηε κηθξή εμνπζία πνπ ηνπ πξφζθεξε ε ζέζε ηνπ, ηδηαίηεξα ηψξα πνπ ε επέκβαζε ηνπ ζηξαηνχ ζηα πξάγκαηα ζα ηνπ πξφζθεξε επηπιένλ πιενλεθηήκαηα. Σνλ είρε θπξηεχζεη κηα, αλεμήγεηε γη’ απηήλ, κειαγρνιία θη ε κάλα ηεο αγσληδφηαλ λα ηνλ παξεγνξήζεη θαη λα ηνπ δεκηνπξγήζεη λέα ελδηαθέξνληα θαη θίλεηξα λα γεκίδεη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπ. Σν παξάδνμν ήηαλ πνπ ηψξα αληί λα ππθλψζεη ηηο επηζθέςεηο ηνπ ζην ρσξηφ, έβξηζθε δηθαηνινγίεο λα ην απνθεχγεη. Παιαηφηεξα ηνπο είρε δαιίζεη κε ηα κειινληηθά ηνπ ζρέδηα: - ηαλ πάξσ ηε ζύληαμε ζα εγθαηαζηαζώ θπξίσο ζην ρσξηό. Να αμηνπνηήζσ πην απνδνηηθά ηελ θηεκαηηθή κνπ πεξηνπζία. Απηή ηώξα θάζεηαη ζρεδόλ αλεθκεηάιιεπηε. Μέρξη ηώξα νη ππνρξεώζεηο ηεο ππεξεζίαο δε κνπ έρνπλ αθήλεη θαζόινπ ειεύζεξν ρξόλν λα αζρνιεζώ κ’ απηά. ηαλ ήξζε ε ψξα ηνπ άθζνλνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ είρε ραζεί ε φξεμε. Αθφκα θη ε επηζπκία λα πεγαίλεη ζπρλά ζην ρσξηφ ηνπ, θάηη πνπ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ήηαλ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ. Γηα ηνπο δηθνχο ηνπ απηφ ήηαλ έλα εξσηεκαηηθφ, πνπ δελ είρε κέρξη ζηηγκήο βξεη ηελ απάληεζε ηνπ. ε ιηγφηεξν απφ έλα ρξφλν ε ίδηα ζα πάξεη ην πηπρίν ηεο θαη κε έρνληαο ζηξαηησηηθέο ππνρξεψζεηο ζα πάεη ακέζσο σο αζθνχκελε ζ’ έλαλ γλσζηφ ηνπο δηθεγφξν, ζπγγελή ηεο κεηέξαο ηεο. ια ήηαλ θαλνληζκέλα. Μφλν ε πξνζσπηθή ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ήηαλ ειιεηκκαηηθή. Απηφ δε κπνξνχζε λα δηαηεξείηαη επ’ άπεηξνλ. Έπξεπε λα πάξεη [62]
απνθάζεηο θαη πξσηνβνπιίεο. ηαλ δελ πάεη ην βνπλφ ζηνλ Μσάκεζ, πάεη ν Μσάκεζ ζην βνπλφ. Δίρε ζηα θνηηεηηθά ηεο ρξφληα δερζεί πιεζψξα πηέζεσλ θαη πξνηάζεσλ λα θάλεη, ζαλ έλα θπζηνινγηθφ λέν θνξίηζη, εξσηηθφ δεζκφ. κσο φηαλ έθηαλε ν θφκπνο ζην ρηέλη έθαλε πάληα πίζσ. Μηα ακπδξή αιιά ζπγρξφλσο θαη ηφζν δπλαηή εζσηεξηθή θσλή ηεο ην απαγφξεπε, ιεο θαη ήηαλ απφ ηε κνίξα ηαγκέλε γηα ηνλ άιινλ. Θα επηρεηξήζεη ε ίδηα λα ιχζεη ηνλ πξνζσπηθφ ηεο γξίθν. Γε γίλεηαη δηαθνξεηηθά. Σν έηνο ηεο ζηε ζρνιή νξγάλσλε εβδνκαδηαία εθδξνκή ζηα λεζηά ησλ Κπθιάδσλ, κέζσ Πεηξαηά. Απηή ήηαλ ε επθαηξία! Κη ε ίδηα δελ είρε πνηέ επηζθεθζεί ηα λεζηά, αιιά ε πην επηηαθηηθή αλάγθε λα ιχζεη ην αίληγκα ππεξίζρπε θάζε άιιεο επηζπκίαο. Θα πήγαηλε καδί ηνπο κέρξη ηελ Αζήλα θαη κεηά ζα εχξηζθε κηα δηθαηνινγία λα κελ ηνπο αθνινπζήζεη. Πξάγκαηη έηζη θη έγηλε. αλ δηθαηνινγία ζηνπο ζπκθνηηεηέο επηθαιέζηεθε ιφγνπο πγείαο. Γελ αηζζάλεηαη θαιά θαη δελ έρεη ην θνπξάγην λα ζπλερίζεη καδί ηνπο. Θα επηζηξέςεη κφλε ηεο ζηε Λάξηζα, θνληά ζηε κάλα ηεο. Απφ πνχ λ’ αξρίζεη ε αλαδήηεζε; Σελ Αζήλα ηελ επηζθεπηφηαλ γηα πξψηε θνξά. Παξ’ φια απηά κέζα ηεο θπξηαξρνχληαλ απφ κηα απνθαζηζηηθφηεηα λα ιχζεη ην γξίθν. Απεπζχλζεθε θαη’ επζείαλ ζηε δηεχζπλζε ηνπ δηθεγνξηθνχ ζπιιφγνπ θαη απφ κηα επγεληθή λεαξή ππάιιειν δήηεζε ζηνηρεία γηα ηνλ δηθεγφξν Κσλζηαληίλν Μπαιηά. Πξάγκαηη ήηαλ θαηαγεγξακκέλνο κε απηφ ην φλνκα έλαο δηθεγφξνο κε ηελ ηαηξηαζηή ειηθία, αιιά ην κφλν πξνζσπηθφ ζηνηρείν πνπ πεξηείρε ε θαηαρψξεζε ήηαλ κηα δηεχζπλζε θαηνηθίαο. Σαθηνπνηήζεθε πξψηα ζ’ έλα αμηνπξεπέο μελνδνρείν λα πεξάζεη ηε λχρηα θαη ηελ άιιε κέξα ην πξσί, ξσηψληαο κε έλα ηαμί βξέζεθε ζηε δηεχζπλζε πνπ ηεο δψζαλε. Απφ θάησ ζην ηζφγεην ήηαλ έλαο θνχξλνο. Με φιε ηελ θπζηθή αγσλία πνπ ζηγά-ζηγά ε πξνζέγγηζε ζηε ιχζε ηνπ αηλίγκαηνο ηεο
[63]
δεκηνπξγνχζε, ξψηεζε ηνλ άλζξσπν πνπ ηελ ππνδέρηεθε κέζα ζην θνχξλν: - Φάρλσ λα βξσ ην δηθεγόξν Κσλζηαληίλν Μπαιηά. Μήπσο μέξεηε πνπ θάζεηαη; Ο θνχξλαξεο ρακνγέιαζε θαη ηεο απάληεζε ακέζσο: - Ήξζεο ζην ζσζηό κέξνο, θνξίηζη κνπ. Δδώ, ζηνλ πάλσ όξνθν, θάζεηαη ν Κώζηαο. Μόλν πνπ δελ μέξσ αλ απηή ηε ζηηγκή είλαη κέζα ή έρεη θύγεη γηα ην γξαθείν ηνπ. Υηππήζηε ην θνπδνύλη ηεο δηπιαλήο πόξηαο λα δείηε. Σν θπζηνινγηθφ ήηαλ ηα ιφγηα απηά λα ηελ γεκίζνπλ ραξά. Δπηηέινπο είρε πεηχρεη ην ζρέδηφ ηεο. Αληίζεηα ε θαξδηά ηεο άξρηζε λα ρηππάεη ζαλ ηξειή. Δίπε απφ κέζα ηεο: - Δδώ ζε ζέισ Πνιπρξόλε πνπ δε γίλακε επδώλνη! Σώξα δελ ππάξρνπλ πεξηζώξηα γηα πηζσγπξίζκαηα. Πέζε, θνξίηζη κνπ, ζηε ζάιαζζα θαη θνιύκπα. Δζύ ην ζέιεζεο άιισζηε. Γηζηαθηηθά ρηχπεζε ην θνπδνχλη θη απηνκάησο ήξζε απφ πάλσ ε αληαπφθξηζε: - Πνηνο είλαη; Κφκπηαζε. Ση λ’ απαληήζεη; - Μηα παιηά γλσζηή ζνπ! Αθνχζηεθε ν ήρνο ηεο πφξηαο πνπ αλνίγεη θαη κπήθε ζην ζπίηη γηα λ’ αλέβεη ηα ζθαινπάηηα. κσο ν άιινο ηελ πξφιαβε ζην θεθαιφζθαιν: - Δζύ; Καιά ην θαηάιαβα! Γε ζα ην πηζηέςεηο, γλώξηζα ηε θσλή ζνπ. Έια απάλσ γιπθηά κνπ. Άξρηζε λα θαηεβαίλεη ηα ζθαιηά λα ηελ πξνυπαληήζεη θη φηαλ έθηαζαλ ν έλαο θνληά ζηνλ άιιν δε ηφικεζαλ λ’ αγθαιηαζηνχλ θάηη πνπ θη νη δπν ηφζν έληνλα ήζειαλ. Απιψο κπιέμαλε ηα ρέξηα ηνπο, πνπ ζηεξεκέλα έζθηγγε ν έλαο ηνπ άιινπ. - Ση όκνξθε έθπιεμε ήηαλ θη απηή, Φσηεηλνύια; Έρσ κείλεη εληειώο, ήηαλ ηόζν απξόζκελε ε επίζθεςή ζνπ! Θπκφηαλ η’ φλνκά ηεο, αλαγλψξηζε ηε θσλή ηεο! - Έπξεπε λα ζε δσ, Κώζηα. Να κάζσ λέα ζνπ. Από ην ιίγν πνπ βξεζήθακε ληώζσ ζθιαβσκέλε θη ήξζα γηα λα [64]
μεθαζαξίζσ ηα πξάγκαηα ή λ’ απειεπζεξσζώ. Γελ είρα θαλέλα λέν ζνπ όια απηά ηα ρξόληα. Δξώηεζε πξώηε θαη βαζηθή: Έρεηο παληξεπηεί; - Δίλαη εξώηεκα απηό θαιή κνπ; Θα κπνξνύζε λα γίλεη θάηη ηέηνην κεηά ηε ζπλάληεζή καο; Έβαιε ην ρέξη ηνπ ζηελ εζσηεξηθή ηζέπε θη έβγαιε ην καληήιη κε ηε ζηαγφλα ηνπ αίκαηφο ηεο. - Κάζε κέξα ην ’ρσ καδί κνπ θαη ζε θέξλσ ζηε ζθέςε κνπ, όηαλ θξπθά απ’ ηνπο άιινπο, ην ρατδεύσ. Δπίηεδεο από ηόηε δελ έρεη πιπζεί. Μα ήηαλ πνηέ δπλαηόλ λα ζε μεράζσ; Έλα δπλαηφ αίζζεκα επθνξίαο ηελ πιεκκχξηζε. Ζ αλεζπρία ηεο μεθνχζθσζε. Σελ αγαπάεη! Σελ αγαπάεη! Δίλαη ειίνπ θαεηλφηεξν. Μήπσο φκσο θη απηή δε έιησλε φιν απηφλ ηνλ θαηξφ κε ηε ζχκεζή ηνπ; - Σόηε πώο εμεγείηαη όηη όια απηά ηα ρξόληα δελ είρα θαζόινπ λέα ζνπ; Σν μέξεηο όηη νιόθιεξε θνπέια 22 ρξόλσλ ηα ρείιηα κνπ δελ η’ αθνύκπεζε άλδξαο αλακέλνληαο εζέλα θαη κόλν εζέλα; Ο άιινο θνιαθεπκέλνο αιιά θαη βαζεηά ζπγθηλεκέλνο ηεο απάληεζε: - Δίκαη γιπθηά κνπ έλνρνο απέλαληί ζνπ. Σν παξαδέρνκαη! Δθείλν πνπ δε δέρνκαη είλαη πσο δε ζ’ αγαπώ. Δζύ είζαη ν άλζξσπόο κνπ. Σν θνξίηζη πνπ ζθξάγηζε ηε δσή κνπ. Γηθαηνινγεκέλα παξαπνληέζαη όηη αλδξηθά ρείιε δελ ζ’ αθνύκπεζαλ. Ση λα πσ θη εγώ πνπ ζε ιίγν ηξηαληαξίδσ θη αθόκα είκαη παξζέλνο; Βιέπεηο όκσο όηη άιιεο δπλάκεηο πέξα από ηηο δηθέο κνπ επηζπκίεο θαη πξνζέζεηο έβαδαλ απαγνξεπηηθνύο θξαγκνύο λα πάξσ ηηο πξσηνβνπιίεο πνπ ηόζν πνιύ ήζεια. Γελ μέξσ αλ πξέπεη λα ζνπ πσ ηίπνηα, αιιά ν μαθληθόο εξρνκόο ζνπ κπξνζηά κνπ εθβηάδεη εθ ησλ πξαγκάησλ ηα πξάγκαηα. Γελ επηηξέπεηαη θακηά άιιε θαζπζηέξεζε. Σώξα εδώ πξέπεη όια λα μεθαζαξίζνπλ! Μεηά απφ έλα κηθξφ θφκπηαζκα ζπλέρηζε: - Ναη! Τπάξρεη ζέκα. Πξνο ζενύ, όρη καδί ζνπ. Δζύ είζαη ε κόληκε ζπληξνθηά ζηε ζθέςε κνπ από ηε ζηηγκή ηεο πξώηεο [65]
καο ζπλάληεζεο. Δίζαη ην θαηαθύγην πνπ βξίζθσ παξεγνξηά, όηαλ νη αλακλήζεηο κε δώλνπλ ζα δειεηεξηώδε θίδηα θαη κε πλίγνπλ. Πόζν, κα πόζν, ζα ήζεια λα ήζνπλ θόξε ελόο άιινπ παηέξα. Σνπ νπνηνδήπνηε ηπραίνπ αλζξώπνπ πάλσ ζηε γε. Ήηαλ αλάγθε αλάκεζα ζηα εθαηνκκύξηα παηεξάδεο ν Κπξηαθόπνπινο από ην έζθιν λα ‘λαη ν δηθόο ζνπ παηέξαο; - ηάζνπ Κώζηα. Καηεγνξείο επζέσο ηνλ παηέξα κνπ θαη κνπ νθείιεηο κηα εμήγεζε. Παηέξαο κνπ είλαη θη απηό δελ αιιάδεη, νύηε θαηαξγείηαη, κε κηα εληνιή. Έρεηο ππνρξέσζε λα κνπ ηα πεηο όια. Σα ηειεπηαία ηεο ιφγηα ήηαλ ζπαζηά γηαηί ην παξάπνλν πνπ εμαξρήο ππήξρε ζην πξφζσπφ ηεο ιίγν-ιίγν εμειίρζεθε ζ’ έλα ζπαξαθηηθφ θιάκα, πνπ ηελ εκπφδηδε λα ζπλερίζεη. - Βιέπεηο, θαιή κνπ, ηώξα θαη κόλε ζνπ γηαηί απέθεπγα λα ζε ζπλαληήζσ θη έπηλα κόλνο ην πηθξό πνηήξη ηεο κνλαμηάο. Έρεηο απόιπην δίθην πνπ παξαπνληέζαη, αιιά από πνύ λ’ αξρίζσ θαη πώο λα ζπλερίζσ απηήλ ηελ ηζηνξία πνπ αξρίδεη γηα κέλα από ην 1949 θαη γηα ηελ νηθνγέλεηά κνπ αθόκα λσξίηεξα. Αθνύ επηκέλεηο άθνπ ινηπόλ. Σε κάλα κνπ, ηελ πξαγκαηηθή κνπ κάλα ηελ έραζα λσξίο ην 1944, πξηλ αθόκα λα έρσ ζπλείδεζε ησλ γεγνλόησλ. Σνλ παηέξα κνπ όκσο ηνλ δνινθόλεζαλ κπξνζηά ζηα κάηηα κνπ θη απηό ζεκάδεςε όιε κνπ ηε δσή θαη κε θπλεγάεη έθηνηε ζπλερώο. ηάζνπ όκσο. Αληί λα ζηα ιέσ εγώ ζθέθηεθα θάηη άιιν. Ζ Φσηεηλή ζηεθφηαλ ακίιεηε θη αλίζρπξε, κε ηα δάθξπα λα θπιάλε ζπλερψο απφ ηα κάηηα ηεο, αλακέλνληαο ιεο θη έλαο λένο θεξαπλφο είλαη λα πέζεη απφ ζηηγκή ζε ζηηγκή ζην θεθάιη ηεο. Μέζα ζε ιίγα ιεπηά φια γχξσ ηεο αλαπνδνγχξηζαλ. Απηή πξνθάιεζε κε ηελ πξσηνβνπιία ηεο ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο θη έπξεπε ε ίδηα κφλε κε ππνκνλή λα θάλεη θνπξάγην, λα πηεη ην πηθξφ πνηήξη ησλ λέσλ γλψζεσλ. Ο Κψζηαο θαηεπζχλζεθε πξνο ην γξαθείν ηνπ θη έβγαιε έλα θάθειν. Ήηαλ ην γξάκκα ηεο θπξά Θάιεηαο θαη ηεο ην έδσζε ζηα ρέξηα.
[66]
- Γηάβαζε απηό ην γξάκκα θαη κεηά ζα πάκε θάπνπ αιινύ. Να θάλσ έλα ηειεθώλεκα πξώηα. Ζ Φσηεηλή αθνζηψζεθε ζηελ αλάγλσζε ηεο επηζηνιήο. Σν γεκάην δάθξπα πξφζσπφ ηεο ηνλ θνίηαδε απειπηζκέλα θη εξσηεκαηηθά. - Πνηνη είλαη νη πξαγκαηηθνί ζνπ γνλείο; Από πνύ έξρεζαη; - Σώξα πνπ άλνημε ην ζέκα όια ζα ηα κάζεηο. Γελ γίλεηαη λα ζηακαηήζνπκε. Πάκε ζην γξαθείν ηνπ ζπκβνιαηνγξάθνπ λα δηαβάζνπκε - θη νη δπν γηα πξώηε θνξά - κηα καξηπξία. Ξέξσ πνιύ θαιά ηηο ηξαγηθέο ζηηγκέο πνπ δεηο. κσο απηή ήηαλ ζπλερώο ε δηθή κνπ δσή. Θα βξνύκε ηε δύλακε λα ζπλερίζνπκε καδί. Σν ειπίδσ! Υξεηάζηεθε λα ηε ζηεξίδεη γηαηί κφλε ηεο παξαπαηνχζε. ια ηεο ήξζαλ καδί θαη δελ άληερε ην βάξνο ηνπο. ηαλ έθηαζαλ ζην ζπκβνιαηνγξάθν ηνπ είπε: - Θέισ κόλν έλα αληίγξαθν ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ άιινπ θαθέινπ. Δλώπηνλ καξηύξσλ λα γίλεη ε απνζθξάγηζε, ε γξακκαηέαο ζνπ λα βγάιεη ζην θσηνηππηθό έλα αληίγξαθν θαη ν θάθεινο πάιη λα ζθξαγηζηεί. Απηό ην αληίγξαθν ζα πάξσ θαη ζα απνρσξίζσ κε ηε Φσηεηλή. Ννκίδσ όηη ν θάθεινο δηαηεξεί έηζη ηε γλεζηόηεηα ησλ ζειήζεσλ ηνπ ζπληάθηε ηεο. Μφιηο έθπγαλ, ν Κψζηαο ηεο εμήγεζε: - Σν γξάκκα ην έγξαςε ε δεύηεξε κάλα κνπ, ε θπξά Θάιεηα. Τπνπηεύνκαη ηη πεξηέρεη, αιιά δελ μέξσ αθξηβώο ηί ιέεη. Πάκε πάιη ζην ζπίηη λα ην δηαβάζνπκε κόλνη καο. Καλέλαο δελ μέξεη ην πεξηερόκελό ηνπ θαη κεηά από καο ηνπο δπν, ειπίδσ λα κελ ρξεηαζηεί λα ην κάζεη ηξίηνο. Θα ζνπ πσ ηε ιύζε πνπ εδώ θαη θαηξό ιίγν-ιίγν σξηκάδεη κέζα κνπ. Θα ηα πνύκε όια κεηά ηελ αλάγλσζε ηνπ δεύηεξνπ ζεκεηώκαηνο. Σνλ αθνινπζνχζε ζαλ ππλσηηζκέλε. Ακίιεηε, μεζεσκέλε κε ηνλ θαηαηγηζκφ ησλ απνθαιχςεσλ. Έπξεπε λα βξεη ηε δχλακε λα η’ αληέμεη φια. Ζ ίδηα ρσξίο λα ην έρεη ζπλεηδεηνπνηήζεη άλνημε ηνλ αζθφ ηνπ Αηφινπ. Έπξεπε ηψξα λα ππνζηεί θαη ηηο ζπλέπεηεο. Άξρηζαλ καδί λα ην δηαβάδνπλ, ν έλαο θσλαρηά θη ν άιινο απφ κέζα ηνπ. [67]
«Ομξμάζξμαι Θάλεια Σψσηπίξτ σξ γέμξρ
Μοαλσά.
Κασάγξμαι
αοό
σημ
Αεσξπάφη σψμ Ιψαμμίμψμ. Οπκίζξμαι ςσξ όμξμα σξτ Θεξύ και σηρ Παμαγίαρ οξτ σόςξ ςέβξμαι κι αγαοώ, όσι ό,σι γπάυψ οιξ κάσψ είμαι η αλήθεια και μόμξ η αλήθεια. Όλα σα φπόμια ζψ ςσημ Αθήμα.
Ήμξτμ
αοό
σξ
1937
οαμσπεμέμη με σξμ Νίκξ Σψσηπίξτ οξτ αςκξύςε σξ εοάγγελμα σξτ υξύπμαπη. Ο άμδπαρ μξτ οέθαμε σξ 1966. Τξ νημέπψμα μιαρ μέπαρ, ςσα σέλη σξτ
1949,
ςτμέβη
για
μαρ
έμα
ςημαμσικό γεγξμόρ οξτ ςημάδετςε όλη σημ τοόλξιοη ζψή μαρ. Σσξ επγαςσήπιξ σξτ υξύπμξτ οξτ βπίςκεσαι ςσξ οίςψ μέπξρ σξτ ξικήμασξρ, όοξτ ςτγφπόμψρ και
κασξικξύμε,
εμυαμίςσηκε
έμα
μικπό οαιδί, αδύμασξ, σαλαιοψπημέμξ, γεμάσξ υόβξ, ζησώμσαρ αο’ σξμ άμδπα μξτ λίγξ χψμί. Πειμξύςε σξ κακόμξιπξ! Αοό σημ σαλαιοψπίερ οξτ είφε οεπάςει έοεςε ςε λήθαπγξ. Τξμ είδα για οπώση υξπά ςση ζψή μξτ ση ςσιγμή οξτ οπψσξντομξύςε. Αοό σόσε κιόλαρ σξ έβαλα ςσημ καπδιά μξτ. Βλέοειρ ξ θεόρ [68]
δεμ μ’ ανίψςε μα γεμμήςψ δικό μξτ οαιδί.
Ήσαμ
σόςξ
κτμηγημέμξ,
αμτοεπάςοιςσξ,
οξτ
ςτμεμμξηθξύμε
φψπίρ
καθόλξτ
και
μα μα
σξ
ςτζησήςξτμε με σξμ άμδπα μξτ σξμ οήπαμε τοό σημ οπξςσαςία μαρ. Έοπεοε
μα
αοξκσήςει
μία
μέα
σατσόσησα. Τόσε εγώ και μόμξ εγώ με δική μξτ οπψσξβξτλία και ετθύμη σξ καμόμιςα όλα. Ο αδελυόρ μξτ μόλιρ είφε φάςει σξμ μξμάκπιβξ γιξ σξτ. Τόσε έφαςε
κι
ξ
ίδιξρ
σημ
εοιθτμία
μα
ςτμεφίςει ση ζψή. Τξτ σξ είοα και ςτμυώμηςε.
Μξτ
έςσειλε
έμα
οιςσξοξιησικό γέμμηςηρ και σξτ έκαμα μεσαγπαυή ςσξ δήμξ Αθημαίψμ. Έσςι αοόκσηςε σατσόσησα κι αςυάλεια κξμσά μαρ. Απγόσεπα μξτ ενξμξλξγήθηκε σημ σπαγική σξτ ιςσξπία. Λίγερ μέπερ οπιμ έπθει ςε μαρ εμοπόρ ςσα μάσια σξτ σπειρ-σέςςεπιρ
ςτγφψπιαμξί
σξτ
ςκόσψςαμ
οασέπα
και
σξμ
σξτ
κτμήγηςαμ σξμ ίδιξ. Τξ οπαγμασικό σξτ όμξμα, κασά δήλψςη σξτ, είμαι Νίκξρ Δημησπίξτ
και
κασάγεσαι
Σέςκλξ σξτ Κίςαβξτ..»
[69]
αοό
σξ
Δθείλε ηε ζηηγκή αθνχζηεθε έλα απειπηζκέλν μεθσλεηφ απφ ην ζηφκα ηεο Φσηεηλήο. Ο ζπλεηξκφο ζην κπαιφ ηεο έγηλε απηφκαηα. Σελ ζπγθξάηεζε κε ην δφξη θαη ηελ πίεζε λα εξεκήζεη. - Κάλε ππνκνλή λα ηειεηώζεη ην θείκελν θαη ηόηε ζα ζνπ εμεγήζσ ηα ππόινηπα!
«..Όλη σξτ ση ζψή κξτβαλάει μέςα σξτ ατσόμ σξμ ευιάλση κι η ζψή σξτ έγιμε αυόπηση. Σαμ μάμα μια ςτμβξτλή έφψ μα σξτ δώςψ: Αρ
νευύγει
εκδίκηςηρ
οξτ
αο’
σξμ
έδψςε
όπκξ
σηρ
μοπξςσά
ςσξ
ςώμα σξτ μεκπξύ οασέπα σξτ. Έγιμε οάμψ ςε μια ςκληπή ςσιγμή κι αοό σόσε ξι όπξι άλλαναμ οξλύ. Έφαςε οξλλά φπόμια αοό ση ζψή σξτ κι έφει ςσεπηθεί σημ αγάοη σηρ κξοέλαρ οξτ κι ατσόρ σημ αγαοάει, αλλά δεμ σξλμάει μα σηρ σξ οει. Αρ δώςει σόοξ ςσημ ξπγή κι αρ υσιάνει μια ετστφιςμέμη ξικξγέμεια. Να θάχει ξπιςσικά σξ οαπελθόμ. Ατσή είμαι η δική μξτ ςτμβξτλή. Ούσε ξ οπώσξρ είμαι, ξύσε ξ σελετσαίξρ. Η φώπα μαρ οέπαςε έμα δπάμα. Μίςη τοήπναμ
οξλλά
κι
αδελυικό
αίμα
φύθηκε. Η εμμξμή όμψρ ς’ ατσήμ σημ εοξφή μόμξ κακό μοξπεί μα υέπει ςσξμ ίδιξ. Η εκδίκηςη μόμξ μέα δτςάπεςσα [70]
αοξσελέςμασα έφει, φψπίρ κιόλαρ μα οπξςυέπει
καμιά
ικαμξοξίηςη.
Οι
μεκπξί δεμ γτπίζξτμ οίςψ. Η γμώμη μξτ είμαι μα διασηπήςει σξ μέξ σξτ όμξμα. Με ατσό μεγάλψςε, με ατσό έζηςε, με ατσό οήπε σξ οστφίξ σξτ, με ατσό κληπξμόμηςε ό,σι μοόπεςα μα σξτ αυήςψ. Ωρ δικηγόπξρ γμψπίζει όσι η αλλαγή
θα
σξτ
δημιξτπγξύςε
μόμξ
οπξβλήμασα. Αοό μέπξτρ μξτ έφει σημ ετφή και σημ αγάοη μξτ. Κώςσα-Νίκξ ςε γλτκξυιλώ και ςξτ εύφξμαι κάθε ετστφία ςση ζψή ςξτ» Η μάμα ςξτ Θάλεια. Ζ Φσηεηλή είρε πηα θαηαξξεχζεη. Μέζα ζε ιίγεο ψξεο είραλ ζπκβεί ηφζα πνιιά γηα λ’ αληέμεη κηα λέα θνπέια. Σνπ δήηεζε ηνλ ιφγν: - Έλα κόλν ζέισ λα κνπ πεηο. Αλάκεζα ζηνπο δνινθόλνπο ηνπ παηέξα ζνπ είλαη θη ν δηθόο κνπ παηέξαο; - Γελ κπνξώ λα ζνπ απαληήζσ. Δθείλν πνπ κόλν κπνξώ λα ζνπ πσ είλαη ηνύην: Κη απ’ ην δηθό κνπ κπαιό πεξλάλε ίδηεο ζθέςεηο κ’ απηέο πνπ άθεζε ζαλ ππνζήθε ε λέα κνπ κάλα. Δίκαη απνθαζηζκέλνο λα ζάςσ νξηζηηθά ην παξειζόλ θαη ζα αξρίζσ επηηέινπο λα δσ ζαλ θπζηνινγηθόο άλζξσπνο. Όζηεξα έρσ δηθαίσκα λ’ αγαπήζσ ειεύζεξα θη απηή ε θνπέια πνπ από ρξόληα αγαπώ, ην μέξεηο, όηη είζαη εζύ. - ρη, Κώζηα. Σώξα πξέπεη λα θύγσ! Πξηλ πάξσ ηηο απνθάζεηο κνπ, ρξεηάδεηαη λα ηα ζθεθηώ. Να ηα βάισ ζε κηα ζεηξά θαη ηόηε ζα δνύκε. Ήηαλ πεξηζζόηεξα από ηηο αληνρέο [71]
κνπ όζα ζήκεξα έκαζα. πγρώξεζε κε, πξέπεη λα θύγσ Πξηλ λα θύγσ όκσο ζέισ θάηη. εθψζεθε απ’ ην θάζηζκά ηεο θαη πξηλ πξνιάβεη ν Κψζηαο λ’ αληηδξάζεη, έζθπςε θνληά ηνπ θαη ηνπ ‘δσζε έλα ηξπθεξφ θηιί. Ήηαλ κηα ππφζρεζε γηα ην κέιινλ ή κήπσο έλαο απνραηξεηηζκφο; Ζ αλαηξηρίια πέξαζε ζ’ φιν ηνπ ην ζψκα, θηάλνληαο ζηηο παηνχζεο ηνπ. Απηή ηε ζηηγκή δελ είρε κπαιφ λ’ αμηνινγήζεη ηε ζεκαζία ηεο εζπεπζκέλεο αλαρψξεζεο ηεο. Σν κφλν πνπ πξφιαβε λα πεη ήηαλ: - Κάηζε ζε παξαθαιώ, Φσηεηλή κνπ! Σώξα πνπ επηηέινπο ζε βξήθα, ηώξα πάιη ζα ζε ράζσ;» - Γώζε κνπ έλα ρξνληθό ηξάην, Κώζηα. Υξεηάδνκαη έλα δηάζηεκα λ’ αθνκνηώζσ ηηο λέεο γλώζεηο. Δίλαη ηόζν ζεκαληηθά θαη θξίζηκα απηά πνπ ζήκεξα έκαζα. Έλα πξάγκα λα ζθέθηεζαη. Δγώ από ηε Θεζζαινλίθε μεθίλεζα κε ζθνπό λα ζε αλαθαιύςσ θαη λα μεθαζαξίζσ ηα πξάγκαηα. Θπζίαζα ηε ραξά ηεο εθδξνκήο κε ηνπο ζπκθνηηεηέο κνπ θαη αλαδήηεζα λα ζε βξσ. Γελ είλαη απηό κηα έλδεημε ηνπ ελδηαθέξνληνο κνπ γηα ζέλα;
14. Ο ςπομοίπαπσορ
[72]
Κάπνηα ζηηγκή μέκπιεμε απφ ηνλ βξαρλά ηνπ κνίξαξρνπ. Απνρψξεζε απφ ην ζψκα θαη κπήθε ζηε ρνξεία ησλ ζπληαμηνχρσλ. Καλνληθά ζα έπξεπε λα ζηήζεη γιέληη πνπ μέκπιεμε απφ ηνλ αλίθαλν θη απαξραησκέλν γξαθεηνθξάηε. κσο, άιια ζέκαηα δελ ηνπ επέηξεπαλ λα ληψζεη κέζα ηνπ απηή ηε ραξά, παξά ην γεγνλφο φηη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ ηνπ ήξζε ε πνιπαλακελφκελε πξναγσγή. Σψξα ήηαλ ππνκνίξαξρνο. Γπζηπρψο φρη θαη’ επηινγή, αιιά θαη’ αξραηφηεηα. Βιέπεηο ζην θάθειφ ηνπ δελ θαηαγξάθηεθε κέρξη ηψξα θακηά ηξαληαρηή επηηπρία. Γεγνλφο θαηαγξακκέλν ζηηο πξνζσπηθέο ηνπ θηινδνμίεο θαη ηα κειινληηθά ζρέδηά ηνπ Ζ δνινθνλία ηνπ παιαηνχ ρσξνθχιαθα ζην έζθιν παξέκελε αθφκα αλεμηρλίαζηε. Απηφ δελ κπνξνχζε λα ην ρσλέςεη κε ηίπνηα. Καηάιαβε απφ κηα ζηηγκή θαη πέξα φηη κηα βαξηά νκεξηά, έλα ηείρνο ζησπήο δελ ηνπ επέηξεςε λα πξνρσξήζεη ηελ έξεπλα πην πέξα. Αιιά απηή ε ππφζεζε ηνπ, είρε θνιιήζεη. Μέζα ηνπ θαηαγξάθηεθε σο πξνζσπηθή απνηπρία θαη θάηη ηέηνην δελ ην αλερφηαλ κε ηίπνηα. Δίρε θη απηφο ην πείζκα ηνπ θαη ην κπαιφ ηνπ γχξηδε φιν εθεί, παξά ην γεγνλφο φηη ε έξεπλα επηζήκσο είρε θιείζεη. Ήμεξε φηη ν κνίξαξρνο θη ε παιαηά ζθαηνπαξέα ηνπ ήηαλ ρσκέλνη κέρξη ην ιαηκφ ζηα γεγνλφηα, αιιά είρε ηελ έγθξηζε θαη ηελ επηζπκία ηεο ππεξεζίαο λα μεςαρλίζεη εθείλα ηα καχξα ρξφληα; Ηδηαίηεξα φηαλ ε ζπκπεξηθνξά πνιιψλ κειψλ ηνπ ζψκαηνο ηεο Υσξνθπιαθήο είρε ζθνηεηλέο πιεπξέο ηελ ίδηα πεξίνδν; Μάιινλ φρη! Ηδηαίηεξα κεηά ηελ επέκβαζε ηνπ ζηξαηνχ ζηα πξάγκαηα. Απηφ είρε γηα ηνλ ίδην πξνζσπηθά αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηαηί ην θέληξν βάξνπο ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο απαζρφιεζεο κεηαηνπίζηεθε πάιη ζην κέησπν ηνπ πνιηηηθνχ εγθιήκαηνο, ηνκέαο πνπ ηνλ ίδην δελ ηνλ ελζνπζίαδε, αληίζεηα ηνλ έθαλε λα ληψζεη άβνια. Δλλνείηαη φηη πνηέ δελ ην είπε απηφ θσλαρηά. Σξειφο δελ ήηαλ. Καξηέξα έθαλε ζην ψκα. Σηο πξνζσπηθέο ηνπ απφςεηο αο ηηο θξαηήζεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Απηή ε θαζεκεξηλή ξνπηίλα φκσο ηνλ έθζεηξε. ζν ήηαλ δπλαηφλ, ρσξίο λα ππάξμνπλ [73]
παξεμεγήζεηο, απέθεπγε ηε δηαδεδνκέλε κέζνδν, πνπ θπξηαξρνχζε πάιη ζην ψκα ηε ζηηγκή ηεο αλάθξηζεο. Ξχιν, μχιν, ρσξίο ζπγθξαηεκφ θαη κφλν έλα κηθξφ θξάηεκα γηα ηηο κφληκεο βιάβεο πνπ απηή ε κέζνδνο κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη. Δίρε φκσο απνηειεζκαηηθφηεηα. Έπξεπε λα ην παξαδερηεί. ην ηέινο ν έλνρνο παξαδερφηαλ φ,ηη ε αλάθξηζε ήζειε λα ηνπ εθκαηεχζεη. Γελ ηαίξηαδαλ κε ηνλ ραξαθηήξα ηνπ φκσο ηέηνηνπ είδνπο ζπκπεξηθνξέο. Απηφο είρε άιιεο θηινδνμίεο θη ίζσο ςεπδαηζζήζεηο, αιιά φια πξνο ην παξφλ ζα η’ αλερφηαλ φια. Γελ γίλεηαη θαη δηαθνξεηηθά. Αλαθξίζεηο γηα χπνπηνπο ππνλνκεπηέο ηνπ θαζεζηψηνο, απνζηνιέο αλζξψπσλ ζηηο εμνξίεο, αηέιεησηεο παξαθνινπζήζεηο πξαγκαηηθψλ ή θαληαζηηθψλ ππφπησλ. ιε ε δξαζηεξηφηεηα θαηαλαισλφηαλ ζε ηέηνηαο πθήο δξαζηεξηφηεηεο. Να δηαηεξείηαη ακείσην θαη ζπλερέο ην πέπιν ηνπ θφβνπ πνπ είρε ζθεπάζεη ηε ρψξα, απαξαίηεην κέζν γηα λα δηαηεξεζεί ζηα πξάγκαηα ε λέα εμνπζία. ην ψκα φκσο δελ κπήθε γη’ απηφ. Απηφο θαληαδφηαλ ηνλ εαπηφ ηνπ ζαλ έλα ιαγσληθφ, ζαλ ηνπο ήξσεο ησλ αζηπλνκηθψλ κπζηζηνξεκάησλ πνπ αθεηδψο είρε ζην παξειζφλ εληξπθήζεη. Πήξε κεξηθέο επηθίλδπλεο πξσηνβνπιίεο, πνπ ίζσο λα είραλ ζπλέπεηεο, αιιά ηίπνηα δελ κπνξνχζε λα ηνλ ζπγθξαηήζεη. πνηε είρε ειεχζεξν ρξφλν έθαλε επίζθεςε ζην απνκνλσκέλν έζθιν. Γελ είρε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζεηηθέο πξνζδνθίεο, αιιά ήζειε λα γλσξίζεη θαιχηεξα ην ρψξν θαη ηνπο αλζξψπνπο. Να γλσξηζηεί καδί ηνπο, λα βξεη θαλάιηα επηθνηλσλίαο, λα θξαηάεη ηνλ έλνρν ή ηνπο ελφρνπο ζε εγξήγνξζε θαη θφβν. Πνχ μέξεηο; Κάπνηα ζηηγκή ην κέησπν ηεο ζησπήο θαη ηνπ θφβνπ κπνξνχζε λα ζπάζεη. ε κηα απφ ηηο επηζθέςεηο ηνπ, ζπλάληεζε ηνλ πξψελ πξντζηάκελφ ηνπ. Απηφο μαθληάζηεθε θη έδεημε πξαγκαηηθή έθπιεμε κε ηελ παξνπζία ηνπ «κηθξνχ» ζην ρσξηφ: - Καιά ηη γπξεύεηο εζύ εδώ πέξα; - Φάρλσ θύξηε κνίξαξρε! Η ππόζεζε δελ ιύζεθε αθόκα! [74]
- Καιά ε έξεπλα δελ ζηακάηεζε; - ρη γηα κέλα. Θα είλαη αλνηρηή κέρξη λα βξσ ηνλ έλνρν. Σνλ κνίξαξρν δελ ηνλ είδε ζηα θαιά ηνπ θαη ηα ιφγηα ηνπ ηνλ αλαζηάησζαλ αθφκα πεξηζζφηεξν. Μαδί ηνπ ήηαλ ε ζπλερψο ακίιεηε γπλαίθα ηνπ. Γηα λα ζπάζεη ηνλ πάγν ηε ξψηεζε: - Ση θάλεη ε θόξε ζαο; Ακέζσο εθείλε ηνπ απάληεζε: - Μηα ραξά είλαη! πνπδάδεη ζηε Θεζζαινλίθε! Ο άλδξαο ηεο ηελ παξέζπξε ιίγν άθνκςα γηα λ’ απνκαθξπλζνχλ απφ θνληά ηνπ, δείρλνληαο θαζαξά ηελ ελφριεζή ηνπ. Ο λεαξφο αμησκαηηθφο ζηε ζπλέρεηα πήγε ζην θαθελείν, ραηξέηεζε επγεληθά ηνπο ζακψλεο πνπ βξηζθφηαλ κέζα θαη ηνπο θέξαζε απφ έλα πνηφ. Πίζηεπε φηη έηζη δίλεη ην κήλπκα πνπ ήζειε. Γελ έρεη παξαηηεζεί απφ ηελ ππφζεζε. Σνλ ελδηαθέξεη θαη ζπλερίδεη. Πνηνη ζα ζθεθηνχλ φηη είλαη κφλν απφ δηθή ηνπ πξσηνβνπιία; Οη ληφπηνη ηνλ έβιεπαλ σο εθπξφζσπν ηεο επίζεκεο αξρήο. Μφλν ν κνίξαξρνο ήμεξε ηελ αιήζεηα. Απηφ δελ ηνλ θφβηδε. Πξψηνλ είρε απνρσξήζεη απφ ηελ ππεξεζία θαη ε επηξξνή ηνπ είρε πηα εμαζζελήζεη. Γεχηεξνλ θαη θπξηφηεξν. Δίρε θη ν ίδηνο ιεξσκέλε ηε θσιηά ηνπ ζηελ ππφζεζε θαη ζα ήηαλ παξάηνικν εθ κέξνπο ηνπ λα παξέκβεη ή λα παξαπνλεζεί ζηελ πξντζηάκελε αξρή. Θα ηνλ θνιινχζε ζηνλ ηνίρν αλ ελεκέξσλε ηνλ πξντζηάκελφ ηνπ φηη γηα αξθεηφ δηάζηεκα απέθξππηε, γηα χπνπηνπο ιφγνπο, ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο ηεο αλάθξηζεο ρη, ήξζε ηψξα ε ψξα λα ηνπ ςήζεη ην ςάξη ζηα ρείιε. Σν νζκηδφηαλ φηη ν κνίξαξρνο είρε κεησκέλεο αληηζηάζεηο. Ζ ςπρνινγηθή ηνπ θαηάζηαζε δελ ήηαλ θη ε θαιχηεξε. Θα επηκείλεη. Θα επηκείλεη κέρξηο φηνπ θάπνηα ζηηγκή ην απφζηεκα ζα ζπάζεη θαη ζα ρχζεη φιε ηε βξψκα πνπ ζήκεξα είλαη θξπκκέλε πίζσ απφ έλα ηείρνο ζησπήο. Σφηε ζα έρεη ηε ραξά θαη ηελ ηηκή λα ηπιίμεη ηνπο ελφρνπο ζε κηα θφιια ραξηί.
[75]
15. Απολογιζμόρ Πήγε γηα καιιί θαη βγήθε θνπξεκέλε. ηαλ μεθίλεζε ην ηαμίδη ηεο γηα ηελ Αζήλα ήηαλ γεκάηε πξνζδνθίεο θαη φλεηξα. [76]
Γχξηζε πίζσ ζαλ βξεγκέλε γάηα. Σειηθά απηφ πνπ ππνπηεπφηαλ, φηη ε απφηνκε εμαθάληζε ηνπ Κψζηα έρεη ζρέζε κε ηνλ παηέξα ηεο, επαιεζεχηεθε πιήξσο, αιιά κε ηφζν ηξαγηθφ ηξφπν. Σψξα πξέπεη λα θαιχςεη ηα λψηα ηεο. ηελ Αζήλα γηα λ’ απνρσξηζηεί απφ ην θχξην ζψκα ησλ ζπκθνηηεηψλ ηεο είρε επηθαιεζηεί μαθληθνχο ιφγνπο πγείαο. ηνπο ζπκθνηηεηέο ηεο ζα επηκείλεη πάλσ ζ’ απηή ηε γξακκή. Οη γνλείο ηεο δελ είραλ ηδέα γηα φια απηά θαη δελ ρξεηαδφηαλ λα κάζνπλ. Θα ηνπο άθελε λα πηζηεχνπλ φηη έδεζε νιφθιεξε ηελ εθδξνκή θαη ηνπιάρηζηνλ γηα ηελ πεξίεξγε κάλα ηεο ζα πξέπεη λα πξνεηνηκάζεη θάπνηεο θαληαζηηθέο εληππψζεηο. Καιχηεξα ζα είλαη λα δηαλζίζεη ηηο πεξηγξαθέο ηεο κε ηηο πξαγκαηηθέο εκπεηξίεο πνπ ζα ζπγθεληξψζεη απ’ ηνπο άιινπο. Να ππάξμεη ηπραία ζπλάληεζε ζπκθνηηεηή ή ζπκθνηηήηξηαο κε ηνπο γνλείο ηεο ήηαλ απίζαλν ησλ απηζάλσλ, αθνχ κέρξη ηψξα θξάηεζε καθξηά απ’ απηνχο ηηο ιηγνζηέο άιισζηε παξέεο ηεο. Αιινχ ήηαλ ε δπζθνιία. Πψο ζα αληηκεηψπηδε απφ δσ θαη πέξα ηνλ παηέξα ηεο; Ήηαλ άξαγε αιήζεηα απηφ πνπ εθ ησλ πξαγκάησλ ππνπηεπφηαλ απφ ηα ζπκθξαδφκελα ηνπ Κψζηα; Μπνξνχζε λα ηνλ ξσηήζεη ζηα ίζηα θάηη ηέηνην; Γε ζα άληερε ηελ νπνηαδήπνηε απάληεζή ηνπ. Ήηαλ έλα ακιέηην δίιεκκα θαη ηα δηιήκκαηα δπζηπρψο απαηηνχλ ηελ απάληεζή ηνπο. ρη δελ έπξεπε λα βηαζηεί. Αο αθήζεη θάπνηεο κέξεο λα θαηαθάηζεη ν θνπξληαρηφο πνπ ζήθσζε ζην κπαιφ ηεο ε νκνβξνληία ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ε επίζθεςε ζηελ Αζήλα ηεο επεθχιαμε. Αο ήηαλ φκσο θαη δίθαηε. Γελ ήηαλ φια ηνπ ξεκαδηνχ. Ο Κψζηαο ηελ αγαπνχζε, ηελ ήζειε, απηήλ πεξίκελε φια απηά ηα ρξφληα. Δθείλνο πέξαζε, ζ’ αληίζεζε κε ηελ ίδηα, δχζθνια ρξφληα ζεθψλνληαο πάλσ ηνπ φιν ην βάξνο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ δξάκαηνο. Παξ’ φια απηά, κε ηε ζπκπαξάζηαζε βέβαηα ησλ ζεηψλ γνλέσλ ηνπ, ζηάζεθε ζηα πφδηα ηνπ θη έθηηζε ηελ πξνζσπηθή ηνπ δσή θαη ζηαδηνδξνκία. Έλδεημε ζαθήο ηνπ ζηηβαξνχ ηνπ ραξαθηήξα. Ζ ίδηα ηη αηζζαλφηαλ γη’ απηφλ;
[77]
Δδψ ε απάληεζε ήηαλ εχθνιε θαη θαζαξή. Ζ θαξδηά ηεο ηνπ αλήθε, ην ζψκα ηεο ηνλ απνδεηνχζε. Απηά δελ ηελ νδήγεζαλ θνληά ηνπ; Απιψο παξάγνληεο έμσ απφ ηηο δηθέο ηνπο επηζπκίεο ηνπο θξάηεζαλ απηά ηα ρξφληα ηνλ έλα καθξηά απφ ηνλ άιιν. Γελ είραλ ζπκπιεξσζεί έμε κέξεο απφ ηνλ ρσξηζκφ ηνπο θαη κφλν κε ηε κάλα ηεο είρε κηα ηειεθσληθή επαθή. Εεηνχζε πιεξνθνξίεο αλ ράξεθε ηελ εθδξνκή. Σεο απάληεζε ζεηηθά κε ηε δηαβεβαίσζε φηη, ζχληνκα απφ θνληά ζα ηεο πεη ιεπηνκέξεηεο. Πιεζίαδε ην ζνχξνππν θη εηνηκαδφηαλ θάηη λα ηζηκπήζεη γηα βξαδηλφ. Σν θνπδνχλη ηεο εμψπνξηαο ρηχπεζε δπλαηά θαη παξαηεηακέλα. - Πνηνο δηάνινο λα ‘λαη ηέηνηα ώξα; είπε απφ κέζα ηεο. Γελ έρσ θακηά δηάζεζε γηα παξέα θη αλνύζηεο ζπδεηήζεηο! Μήπσο είλαη παηδηά πνπ παίδνπλ κε ηα θνπδνχληα, κήπσο θάπνηνο πνπ έραζε ηα θιεηδηά ηνπ; Γίζηαζε γηα κηα ζηηγκή, αιιά πνιχ γξήγνξα ηελ λίθεζε ε πεξηέξγεηα. Πάηεζε ην θνπκπί πνπ άλνηγε ηελ εμψπνξηα θαη ζε ιίγα δεχηεξα ην αζαλζέξ άξρηζε λ’ αλεβαίλεη, ζηακαηψληαο ηειηθά ζηνλ φξνθφ ηεο. Άλνημε ε πφξηα θαη ε ίδηα έπεζε μεξή θάησ. ηαλ ζπλήιζε ήηαλ μαπισκέλε ζην θξεβάηη θη απφ πάλσ ηεο, κε ηελ αγσλία δσγξαθηζκέλε ζην πξφζσπν ηνπ, ν Κψζηαο ηεο. - πλήιζεο επηηέινπο, κσξό κνπ. Έρσ ηξειαζεί απ’ ηελ αγσλία. - Καιά πώο κ’ αλαθάιπςεο; - Ρσηώληαο παο ζηε Πόιε, θνξίηζη κνπ. ε ςάρλσ από ην πξσί παληνύ θαη κόλν ην απόγεπκα ζηάζεθα ηπρεξόο. ηε θνηηεηηθή ιέζρε ζπλάληεζα κηα θίιε ζνπ, ηε Μαξίδα, θαη κνπ είπε πνύ θάζεζαη. Έπξεπε λα ζε πξνιάβσ κελ θάλεηο θάηη βηαζηηθό θη αλεπαλόξζσην. Σν γξάκκα ηεο κάλαο κνπ κ’ έπεηζε νξηζηηθά λα θιείζσ ην ζέκα Δίκαη ν Κώζηαο Μαληάο από ηελ Ήπεηξν. Σίπνηα άιιν. Σα ζβήλσ όια από ην κπαιό κνπ, ζαλ λα κελ ππήξμαλ. Γελ ρξεηάδεηαη λα πεηο ή λα ξσηήζεηο [78]
θαλέλαλ γηα ηίπνηα. Δίκαη επίζεο απηόο πνπ ζ’ αγαπάεη θαη ζέιεη λα δήζεη γηα πάληα καδί ζνπ! Πήξε κηα αλάζα θαη ζπλέρηζε: - Οπθ επηηέινπο έγηλε! Σα είπα όια θαη θνβόκνπλ πσο ζα ηα πάξεηο. - Με ζεθώλεζαη Κώζηα. Κάηζε θνληά κνπ. Σνπ ηξάβεμε απαιά ην θεθάιη θνληά ηεο θη επηηέινπο ηνλ θίιεζε, φπσο θηιάεη κηα εξσηεπκέλε γπλαίθα ηνλ άλζξσπφ ηεο. Κη απηφο αληαπνθξίζεθε. Γελ ήμεξαλ ηίπνηα επί ηνπ πξαθηένπ. Αθέζεθαλ λα ηνπο νδεγήζνπλ ηα έλζηηθηά ηνπο. Καη ρσξίο θακηά γλψζε θαη θαζνδήγεζε βξήθαλ ην δξφκν κφλνη ηνπο. Υσξίο θακηά πξνεγνχκελε εκπεηξία. Σα ζψκαηά ηνπο ελψζεθαλ θαη ηαίξηαμαλ ιεο θη ήηαλ πιαζκέλα απφ ηε θχζε λα γίλνπλ δεπγάξη. Μεηά απφ αξθεηή ψξα επαλήιζαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ζηα πξνβιήκαηά ηεο, αιιά ηψξα επηπρηζκέλνη θαη απειεπζεξσκέλνη απφ ηελ πνιχρξνλε αλακνλή. - Καη ηώξα αγάπε κνπ ηη ζα θάλνπκε; - Σίπνηα! Γελ ζα πνύκε θνπβέληα ζε θαλέλα. Δίκαζηε ζπλεζηζκέλνη από ηε κνλαμηά. Δζύ ζα ζπλερίζεηο ηηο ζπνπδέο ζνπ κέρξη λα πάξεηο ην πηπρίν ζνπ. Μεηά βιέπνπκε. - Με καο ηνπο δπν ηη ζα γίλεη; Σώξα πνπ δνθίκαζα ην θξαζί, κνπ ρξεηάδεηαη ε δόζε. Πξέπεη λα ζε βιέπσ, ζε ρξεηάδνκαη. - Δζύ είλαη δύζθνιν λα κεηαθηλείζαη. Θ’ αλεβαίλσ εγώ ζπρλά ζηε Θεζζαινλίθε λα ζε βιέπσ. Οη εθθξεκόηεηεο κε ηνπο γνλείο αθήλνληαη γηα ην κέιινλ. Ίζσο ζηελ πνξεία ζθεθηνύκε θάπνηα ζσηήξηα ιύζε.
16. Η «κάθαπζη» Σνλ είρε θνπξάζεη ε έιιεηςε νπνηαζδήπνηε δξάζεο ζηνλ ηνκέα ηνπ. Μφλν νη γλσζηέο γξαθεηνθξαηηθέο αλαθνξέο ζηνπο [79]
αλψηεξνπο ηνπ, ε ελεκέξσζε ζηηο ζπλερείο αλνχζηεο δηαηαγέο, πνπ ζπλερψο έξρνληαλ απφ πάλσ ε κηα κεηά ηελ άιιε. Μεξηθέο δηαξξήμεηο πνπ δηειεπθάλνληαλ ζρεδφλ απηνκάησο, κηθξναπάηεο απφ ιακφγηα ηεο πεξηνρήο. Μφλν έλα έγθιεκα ηηκήο νκνινγεκέλν εμαξρήο απφ ηνλ δξάζηε θαη μεθάζαξν. Απηά. Σίπνηα ην ζπγθινληζηηθφ. Ο ππνκνίξαξρνο ήηαλ ζηελ ηζίηα αλακέλνληαο ηνπιάρηζηνλ εμειίμεηο ζην βαζκνινγηθφ ή ηελ πνιππφζεηε κεηάζεζε ζην θέληξν ησλ εμειίμεσλ, εθεί πνπ αλαηίζεληαη φιεο νη ζεκαληηθέο πνηληθέο ππνζέζεηο, εθεί ζηα εγθιεκαηνινγηθά εξγαζηήξηα, φπνπ ππάξρεη ν αλαγθαίνο, βξε αδειθέ, εμνπιηζκφο. Να βξεζεί επηηέινπο αλάκεζα ζε ζπλαδέιθνπο, λα αζθήζεη ην επάγγεικα πνπ ζπνχδαζε θαη ηνλ έθεξε ζην ψκα. Δδψ βξίζθεηαη ζε ιάζνο ηφπν θαη ζε ιάζνο απνζηνιή. Έλα δπζάξεζην αδηέμνδν! Έλα πξσηλφ έλα ηειεθψλεκα απφ ην ηνπηθφ λνζνθνκείν ηνλ έβγαιε απφ ηε ξνπηίλα ηνπ. Σνλ αλαδεηνχζε έλαο άξξσζηνο γηα λα θαηαζέζεη. - Μόλν ζ’ εζέλα ζα κηιήζεη, είπε. Κάηη πνπ πηζηεύεη όηη ζ’ ελδηαθέξεη. Απηά είλαη αθξηβψο ηα ιφγηα ηνπ αλζξψπνπ πνπ βξηζθφηαλ ζηελ άιιε άθξε ηνπ ηειεθψλνπ. Γελ έραζε θαζφινπ θαηξφ. Με ην ππεξεζηαθφ απηνθίλεην, πνπ νδεγνχζε έλαο πθηζηάκελνο ηνπ, βξέζεθε απέλαληη ζηνλ άξξσζην. Δίρε πξνεγνπκέλσο ελεκεξσζεί απφ ηνλ ζεξάπνληα γηαηξφ φηη είλαη πξνδηαγεγξακκέλε ε πνξεία ηνπ κέζα ζηνπο ακέζσο επφκελνπο κήλεο. - Αγαπεηέ κνπ, κε δήηεζεο θη ήξζα. Δίκαη όινο απηηά. Δκπξόο! - Δζύ κάιινλ δε κε πξόζεμεο, εγώ όκσο ζε μέξσ. ε είδα δπν θνξέο ζην ρσξηό θαη κάιηζηα κηα θνξά ζην θαθελείν καο θέξαζεο θηόιαο από έλα ηζίπνπξν. Θέισ λα θάλσ κηα επίζεκε θαηάζεζε. Ξέξσ ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο κνπ, αιιά όπσο ιέλε ζ’ απηέο ηηο πεξηπηώζεηο, έρσ «ζώαο ηαο θξέλαο» κνπ. Γελ ζέισ λα κείλνπλ αηηκώξεηα ηα εγθιήκαηά ηνπο. Δζύ θξόληηζε γηα ην επίζεκν ηεο θαηάζεζήο κνπ θη εγώ είκαη [80]
έηνηκνο. Καηάιαβεο θαληάδνκαη όηη πξόθεηηαη γηα ηνλ αλεμηρλίαζην έγθιεκα ζην έζθιν, πνπ εζύ εξεπλνύζεο. Σξειάζεθε ν ππνκνίξαξρνο. Ο βξφρνο πνπ ηνλ έπληγε ηφζν θαηξφ επηηέινπο ζα ιπλφηαλ. Απηφ, πνπ κέρξη ηψξα θαηαγξάθηεθε κέζα ηνπ σο απνηπρία, κπνξεί λα γίλεη ηειηθά ν ζξίακβφο ηνπ. Σνπ είπε: - Κάλε ιίγν ππνκνλή λα γίλεη ε θαηάζεζή ζνπ κε επίζεκν ηξόπν. Έζηεηιε ηνλ νδεγφ ζην ηκήκα λα θέξεη ην καγλεηφθσλν πνπ δηέζεηε ε ππεξεζία θαη έλαλ γξαθέα λα θαηαγξάςεη φζα ζα εηπσζνχλ. Ζ θαηάζεζε άξρηζε σο εμήο: - Ολνκάδνκαη Μαλώιεο Σξηαξίδεο θαη θαηάγνκαη από ην ρσξηό έζθιν ηνπ Κίζαβνπ. Δθεί γελλήζεθα ην 1924 θαη εθεί έδεζα ρσξίο δηαθνπή κέρξη ηώξα. Γηα ιόγνπο πνπ ζα εμεγήζσ ζηε ζπλέρεηα δελ έθαλα νηθνγέλεηα, είκαη γεξνληνπαιίθαξν από επηινγή. Αο έξζσ όκσο ζην ςεηό: Υσξίο θαλέλα δηζηαγκφ, κε απνθαζηζηηθφηεηα ζπλέρηζε: - Δγώ είκαη απηόο πνπ καραίξσζα ηνλ Κίηζν Σζηηνύξα. ιεο ηηο καραηξηέο, πνπ έθαγε ην ηέξαο, ηηο άμηδε κία πξνο κία. Απιώο άξγεζα λα ην θάλσ θη ελ ησ κεηαμύ πξόιαβε λα θάλεη θη άιιν θαθό ζηνπο ζπγρσξηαλνύο καο. - Πεο ηα κνπ αλαιπηηθά. Πσο έγηλε απηό; - Γηα λα ηα θαηαιάβεηο ηα πξάγκαηα πξέπεη λα πάκε ζηα παιηά. Αθνύ έθπγαλ νη Γεξκαλνί κεξηθνί ζην ρσξηό ζεώξεζαλ επθαηξία λα γίλνπλ πινύζηνη θαη λα θάλνπλ ό,ηη ζέινπλ, βγάδνληαο όια η’ απσζεκέλα ηνπο. ρεκάηηζαλ ζπκκνξία θαη έθαλαλ όια ηα εγθιήκαηα πνπ πέξαζαλ από ην κπαιό ηνπο Να ζνπ πσ ηε δηθή κνπ πεξίπησζε. Σν 1948 εηνηκαδόκνπλ λα παληξεπηώ ηελ Αξγπξώ. Έλα γιπθό θη όκνξθν θνξίηζη ηεο γεηηνληάο καο θαη εγώ ήκνπλ ν ηπρεξόο ζηνλ νπνίν έδεημε ηελ πξνηίκεζή ηεο. Απηό δελ άξεζε ζηνλ Κίηζν, πνπ ε Αξγπξώ ηνπ είρε από παιαηά γπαιίζεη. Δθείλε όκσο δελ ηνπ έδσζε ζεκαζία θαη ηνλ απέξξηςε. Απηόο δελ αλέρηεθε ηελ άξλεζε. Δθείλε ηελ επνρή απηνί ήηαλ θξάηνο ελ θξάηεη.
[81]
Πήξε δπν αλάζεο θη απνθαζηζηηθά ζπλέρηζε, αιιά ηψξα κε ζπαζκέλε ηε θσλή ηνπ: - Μηα θνξά πνπ ηελ βξήθε ζην ιηβάδη λα βόζθεη ηηο θαηζίθεο ηεο κε ηε βνήζεηα δπν άιισλ ηελ βίαζε κε ην ρεηξόηεξν ηξόπν θαη κεηά παηλεπόηαλ θηόιαο γηα ην θαηόξζσκα ηνπ. Από ηελ εκέξα εθείλε θαη κεηά ην έραζα ην θνξίηζη κνπ! Καηάιαβα όηη θάηη ζπλέβε αιιά εθείλε δελ κνπ έιεγε ηίπνηα. Δθ ησλ πζηέξσλ ζπκπέξαλα όηη ε θαιή κνπ ήζειε λα κε πξνζηαηέςεη από ηελ απζόξκεηε αληίδξαζή κνπ. Μνπ δήηεζε λ’ αλαβάινπκε ην γάκν, αιιά δελ άληεμε ηειηθά ηελ ληξνπή. Σνλ άιιν κήλα πήδεμε απ’ ηε ραξάδξα θη απηνθηόλεζε. ε κέλα δελ είπε ηίπνηα. Υξόληα κεηά ε θαθνκνίξα ε κάλα ηεο κνπ ην εμνκνινγήζεθε: «Ο Σζηηνύξαο έθαγε ην θνξίηζη κνπ!». … Από εθείλε ηε κέξα ην έβαια ζην κπαιό κνπ Πξέπεη ην θηήλνο λα πιεξώζεη γηα ηα εγθιήκαηά ηνπ. Μαδί θη ε ζθαηνπαξέα ηνπ. - Πνηνη είλαη απηνί;» - Έλαο ήηαλ ν δηθόο ζνπ. Ο κνίξαξρνο. κσο έμππλνο θαη θαηαθεξηδήο κπόξεζε θαη μέθπγε εγθαίξσο. Έβαιε ηα γαιόληα ζηνλ ώκν θη έγηλε έλαο λνκνηαγήο πνιίηεο. Καη κάιηζηα κε ηε ζθξαγίδα ηνπ θξάηνπο. Άιινο είλαη έλα ρακέλν θνξκί πνπ έρεη ραξηνπαηρηηθή ιέζρε ζηε Θεζζαινλίθε, ν Νίθνο Καθάθνο. Ο ηέηαξηνο ηεο παξέαο πέζαλε πξηλ ιίγα ρξόληα. Ήηαλ ν Γηώξγνο Λεθνύζεο. Θα κπνξνύζα λα ζνπ αξαδηάζσ κηα ζεηξά νλόκαηα νηθνγελεηώλ πνπ αθαλίζηεθαλ ζην ρσξηό. ην ηέινο νη έμππλνη βξέζεθαλ κε θηεκαηηθέο πεξηνπζίεο ηεξάζηηεο, ελώ όινη νη παιαηνί μέξνπκε όηη ηα θηήκαηα δελ ηνπο αλήθνπλ. Αλήθνπλ ζηνπο εμαθαληζκέλνπο. Αιιά πνηνο λα θέξεη αληίξξεζε; Πνηνο λα κηιήζεη; Δθκεηαιιεύηεθαλ ην αίζζεκα ηνπ θόβνπ πνπ θπξηάξρεζε ηνλ ηόπν καο εθείλα ηα ρξόληα. Σν έπαημαλ εζληθόθξνλεο ελώ ζηε πξαγκαηηθόηεηα ήηαλ εγθιεκαηίεο θη άξπαγεο. Να μέξεηο λεαξέ: Κάηη ηέηνηνη απνκάθξπλαλ κηα ζεηξά αλζξώπνπο από ηελ εζληθή παξάηαμε. Απηνί κεηέηξεςαλ ηελ εζληθνθξνζύλε ζε πξνζνδνθόξν επάγγεικα θη έγηλαλ απσζεηηθνί ζε θάζε ηίκην ρσξηαλό. [82]
- Πεξίγξαςε κνπ πην ζπγθεθξηκέλα πσο έθαγεο ηνλ Σζηηνύξα». - Καηξό ην γπξόθεξλα ζην κπαιό κνπ. Απηόο ήηαλ καγθνύθεο ζην ζπίηη ηνπ. Πεγαηλνεξρόηαλ ζηε Λάξηζα θαη ηνλ πεξίκελα κέζα ζηελ απιή ηνπ κε ην καραίξη. ηαλ μεθιείδσζε ηελ πόξηα θαη κπήθε κέζα ρώζεθα κε ηε βία πίζσ ηνπ. ηαλ κε είδε θαηάιαβε, αιιά δελ πξόιαβε λ’ αληηζηαζεί. Ίζσο ιηγόηεξεο καραηξηέο λα θηάλαλε, αιιά είρα καδέςεη πνιύ κίζνο κέζα κνπ. Έβγαια όιν ην άρηη κνπ! Σώξα ηη γίλεηαη; ηελ εξώηεζε αλ κεηαληώλσ δελ έρσ απάληεζε. Γπζηπρώο εθ ησλ πζηέξσλ έκαζα όηη ε εθδίθεζε δε ιύλεη ηα πξνβιήκαηα. Απιώο δεκηνπξγεί λέα… … Με ηε δηαβεβαίσζε όηη όια ηα πξνεγνύκελα πνπ θαηέζεζα είλαη ε αιήζεηα θαη κόλν ε αιήζεηα, ζέισ λα θιείζσ κε ην εμήο ηειεπηαίν ην εξώηεκα γηαηί ηα ιέσ όια απηά αθνύ ε αζηπλνκηθή έξεπλα δελ κ’ εληόπηζε κέρξη ηώξα έρσ λα δώζσ ηελ εμήο απάληεζε. Γελ αλερόκνπλ λα κείλνπλ αηηκώξεηνη νη έλνρνη ηόζσλ εγθιεκάησλ. Η δηθή κνπ πνξεία είλαη πξνδηαγεγξακκέλε, αιιά ζαο δηαβεβαηώλσ όηη θαη ρσξίο λα αξξσζηήζσ θάπνηα ζηηγκή ζα εκθαληδόκνπλ ελώπηνλ ζαο. Φέξε κνπ γξήγνξα ην θείκελν ηεο θαηάζεζεο θαη ζα ην ππνγξάςσ ελώπηνλ καξηύξσλ. Ο ππνκνίξαξρνο δελ έραζε θαηξφ. Δληφο ηεο ίδηαο εκέξαο φια είραλ ηειεηψζεη. Δπηηέινπο έλησζε δηθαησκέλνο θαη γεκάηνο. Ζ ππφζεζε ιχζεθε. Κάζηζε κε πξνζνρή θαη ππέβαιιε ζηνπο πξντζηακέλνπο ηνπ αλαιπηηθή αλαθνξά φισλ ησλ ελεξγεηψλ ηνπ απφ ηελ αξρή κέρξη θαη ην ηέινο. Ο κηθξφο ήηαλ αλππνςίαζηνο ησλ πςειψλ ζθνπηκνηήησλ πνπ ππάξρνπλ ζηε δσή θαη ηελ θνηλσλία. Σψξα ζα έπαηξλε έλα κάζεκα ηεο πξαγκαηηθήο δσήο. Πεξίκελε ξαγδαίεο ηηο εμειίμεηο αιιά νη κέξεο πεξλνχζαλ ρσξίο λα έξζεη θακηά είδεζε. Ζ αδεκνλία ηνλ έηξσγε. Απεπζχλζεθε ζηνλ πξντζηάκελν ηνπ κελ ηπρφλ μέξεη θάηη θη εθείλνο ηνλ απνγνήηεπζε.
[83]
- Δπεηδή εκπιέθνληαη άλζξσπνη ηνπ ώκαηνο ε αλαθνξά ζνπ ζηάιζεθε ππεξεζηαθώο ζηελ πξντζηάκελε αξρή θαη κέρξη ηώξα δελ έρσ θαλέλα λέν. Θα πεξηκέλνπκε. Γελ κπνξνύκε λα θάλνπκε ηίπνηα άιιν. Μελ πάξεηο θακηά πξσηνβνπιία κόλνο ζνπ. Ήηαλ λα ζθάζεη. Δδψ έρνπκε δηαιεχθαλζε κηαο ρακέλεο εθ πξψηεο φςεσο ππφζεζεο δνινθνλίαο θη απηνί θαζπζηεξνχλ αδηθαηνιφγεηα. Με θπξίαξρε απηή ηελ ςπρνινγία δέρηεθε ζην γξαθείν ηνπ ηελ επίζθεςε ηνπ παιαηνχ ηνπ πξντζηάκελνπ. Με εμνξγηζκέλν χθνο ν πξψελ κνίξαξρνο ηνπ έβαιε ηηο θσλέο: - Τπάξρεη θαηάζεζε αλζξώπνπ ελαληίνλ κνπ θαη δελ κε ελεκέξσζεο θαζόινπ!. Απηό είλαη απαξάδεθην! - Πάςε, θύξηε, λα κνπ θάλεηο καζήκαηα. Γε δηαζέηεηο ην εζηθό αλάζηεκα. Σελ έρεηο ρεζκέλε ηε θσιηά ζνπ. Από ηελ αξρή ήμεξεο όια ηα ζηνηρεία θαη η’ απέθξπςεο από κέλα πνπ έθαλα ηελ αλάθξηζε. Σνικάο θαη κηιάο, ρακέλν θνξκί, όηαλ πηα μέξσ πνιύ θαιά ηελ πξντζηνξία ζνπ! Δύρνκαη λα κελ κάζνπλ πνηέ νη αζώεο γπλαίθεο ζνπ ηη θνπκάζη ήζνπλ ζην παξειζόλ. Ο πξψελ πάγσζε! Αζπλήζηζηνο, φπσο ήηαλ φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα λα ηνπ κπαίλνπλ, ε επίζεζε ηνπ κηθξνχ ηνλ ηαξαθνχλεζε. Μέρξη ηψξα, κε ηελ επίθηεηε εμνπζία πνπ ηνπ εμαζθάιηδαλ ηα ζηξίηηα, γηλφηαλ πάληα ην δηθφ ηνπ. Με ηελ επίζεζε ηνπ κηθξνχ απφ κέζα ηνπ αλαδχζεθε ην ζξαζχδεηιν πιάζκα πνπ πάληα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ήηαλε. Ζ αλαθνξά ζηηο γπλαίθεο ηνπ, ηνπ έθνςε ηα πφδηα. Ήηαλ ηα κφλα πιάζκαηα πνπ είρε αγαπήζεη ζηε δσή ηνπ θαη ην ελδερφκελν λα ηα αληηκεησπίζεη κεηά ηελ πηζαλή δεκνζηνπνίεζε ηνπ παξειζφληνο, ηνπ ήηαλ έλα αλππφθνξν δεδνκέλν. Ο κηθξφο ήηαλ ακείιηθηνο απέλαληί ηνπ θαη είρε ςπρνινγήζεη ζσζηά ηα πξάγκαηα. Γελ κπνξνχζε λα θάλεη ηίπνηα. Σα πεξηζψξηα ηεο αληίδξαζήο ηνπ είραλ ηξαγηθά πεξηνξηζηεί. Ζ κφλε δηέμνδνο ήηαλ ε πξνζσπηθή ηνπ έμνδνο. Με ην απηνθίλεηφ ηνπ, ν πξψελ κνίξαξρνο πήγε θαηεπζείαλ ζην ρσξηφ. Μέζα ζηελ πξνζσπηθή ηνπ θξχπηε είρε απφ παιηά [84]
εθεδξηθά φπια. Μ’ έλα απ’ απηά ζα πήγαηλε ζηνλ αγχξηζην. ρη! Γελ ζα ηνπο πξφζθεξε ηε ραξά λα ηνλ θαηαζπαξάμνπλ δσληαλφ. Γελ ήηαλ ην θνξφηδν πνπ απηνί λφκηδαλ. Οχηε ζα βξίζθαλε ην ζψκα ηνπ. Ξέξεη απηφο ιεκέξηα πνπ κφλν άγξηα ζεξία πιεζηάδνπλ. Δθεί ζα πάεη λα πιαγηάζεη. Θα ήζειε πξνεγνπκέλσο λα θηιήζεη ην θνξίηζη ηνπ, αιιά απηφ δε γίλεηαη. Γελ κπνξεί λα ηα ‘ρεηο πάληα φια. Άθεζε η’ απηνθίλεην έμσ απ’ ην ζπίηη, πήξε ην φπιν θαη μεθίλεζε κε ηα πφδηα. Σελ ηειεπηαία ζηηγκή ηνπ θαηέβεθε ε ηδέα. Γχξηζε πίζσ θαη πήξε καδί ηνπ θαη ηελ θπλεγεηηθή θαξακπίλα. - Χξαία ηδέα ηειηθά. Αο λνκίδνπλ όηη πάσ γηα θπλήγη. Απηφ έρεη γίλεη ηφζεο θαη ηφζεο θνξέο ζην παξειζφλ. Σν ελδερφκελν ηνπ αηπρήκαηνο είλαη κηα ιχζε. Δίρε πνιχ δξφκν κπξνζηά ηνπ. Ναη! Απηφ ην άζπιαρλν πιάζκα πνπ έβαςε ηα ρέξηα ηνπ κε αίκα αζψσλ, απηφ ην αξπαθηηθφ ηζαθάιη ληξεπφηαλ. Μφλν φκσο γηα ηνλ πξνζσπηθφ ηνπ επηειηζκφ ζηα πξφζσπα πνπ απηφο αγαπνχζε.
17. Η ιζοπποπία ηυν ζκοπιμοηήηυν Οη κέξεο πεξλνχζαλ ρσξίο εμειίμεηο. Ο αξρηθφο ελζνπζηαζκφο ηνπ ππνκνίξαξρνπ μεθνχζθσλε ιίγν- ιίγν. Απφ ηελ θεληξηθή ππεξεζία, ζηγή αζπξκάηνπ. Ο ληφπηνο [85]
πξντζηάκελνο; Κη απηφο ηνπ έθαλε κφλν κνχηξα. Υσξίο εμεγήζεηο. Ήηαλ λα ζθάζεη. Δπηπρψο νη εμειίμεηο ήξζαλ θαη ηνλ θαπάθσζαλ. Ο θπζηθφο απηνπξγφο ηνπ εγθιήκαηνο θάπνηα ζηηγκή θαηέιεμε. Κάηη πνπ αλακελφηαλ βεβαίσο θαη δελ απνηέιεζε έθπιεμε γηα θαλέλαλ. Πίζσ άθεζε κφλν ηελ επηθπξσκέλε θαηάζεζή ηνπ. Ζ δεχηεξε εμέιημε ήηαλ θη ε ζεκαληηθφηεξε. Ο πξψελ κνίξαξρνο ήηαλ άθαληνο. Ζ γπλαίθα ηνπ δήισζε ηελ εμαθάληζή ηνπ, αιιά κέρξη ηψξα νη έξεπλεο δελ έθεξαλ απνηέιεζκα. Σν πηζαλφηεξν πξνο ην παξφλ ελδερφκελν είλαη λα έπαζε θάπνην αηχρεκα ζηελ θπλεγεηηθή ηνπ εμφξκεζε. Μφλν απηφο ππνπηεπφηαλ, κεηά ηελ ηειεπηαία ζπδήηεζε καδί ηνπ, φηη ππάξρεη θη άιιν ελδερφκελν: Ζ εζεινχζηα απνρψξεζε απ’ ηε δσή. Δίραλ γη’ απηφλ ζθίμεη ηφζν ηα πξάγκαηα πνπ δχζθνια ζα ηελ έβγαδε θαζαξή. Απηέο ηηο ππνςίεο ηνπ δελ ζα ηηο θνηλνινγνχζε ζε θαλέλαλ. Ίζσο λα έρεη θη απηφο κηα έκκεζε ζπκβνιή ζηελ θαηάιεμε απηή. Μνλνιφγεζε: - Να ζνπ πσ θάηη; Θα ήηαλ ε κόλε θαη ηειεπηαία γελλαία πξάμε εθ κέξνπο ηνπ. Σφηε ήξζε ην ζήκα. Ο ηνπηθφο πξντζηάκελνο ηνλ ελεκέξσζε φηη πξέπεη λα παξνπζηαζηεί εληφο ηεο επφκελεο εκέξαο ζην ζηξαηεγφ, ηνλ Δπηζεσξεηή Βνξείνπ Διιάδνο «δη’ ππφζεζηλ ηνπ», ζηε δηνίθεζε ηεο Θεζζαινλίθεο. Με ηελ πξνθαλή αλεζπρία πήξε απφ ηε Λάξηζα ην βξαδηλφ ηξέλν γηα λα βξίζθεηαη ηελ άιιε κέξα εγθαίξσο ζηνλ ηφπν ηεο ζπλάληεζεο. πλεζηαικέλνο βξέζεθε απέλαληη ζηνλ βινζπξφ ζηξαηεγφ. - Γηάβαζα ηελ αλαθνξά ζνπ ζηελ ππόζεζε ηεο δνινθνλίαο ηνπ έζθινπ. Δίκαη αθόκα πιήξσο ελήκεξνο ησλ ηειεπηαίσλ εμειίμεσλ. Ννκίδνπκε όηη ε ππόζεζε πξέπεη λα θιείζεη, λα πέζεη ηαθόπιαθα ζηα γεγνλόηα πνπ ζπλέβεζαλ ζηελ πεξηνρή. Μεξηθέο πξάμεηο δελ ηηκνύλ ην ώκα θαη δελ είλαη επνρή λα ζπκβάινπκε εκείο ζηελ ήδε ηξαπκαηηζκέλε ηνπ εηθόλα. Η εληνιή πνπ έρσ είλαη ζαθήο θαη δελ ππάξρνπλ πεξηζώξηα αληηξξήζεσλ. Η ππόζεζε θιείλεη. ρη, δελ πάεη ζην αξρείν. [86]
ια ηα έγγξαθα θαη νη θαηαζέζεηο, γύξσ από ηελ ππόζεζε απηή ζα θαηαζηξαθνύλ. Ο ζύηεο πέζαλε θαη κε βάζε κηα έξεπλα πνπ θάλακε αξκνδίσο απηέο ηηο κέξεο δελ ελεκέξσζε θαλέλαλ άιιν γηα ηελ πξάμε ηνπ. πγγελείο δελ έρεη. Άξα πήξε ην κπζηηθό ηεο πξάμεο καδί ηνπ ζηνλ ηάθν. Ο ηέσο κνίξαξρνο ηεο πεξηνρήο ζύκθσλα κε ηνπηθέο εθηηκήζεηο ράζεθε νξηζηηθά ζε αηύρεκα. Υσξίο δηαθνπή ζπλέρηζε: - Βεβαίσο, εζύ έθαλεο θαιή δνπιεηά θαη ε ππεξεζία ην αλαγλσξίδεη. Πξνο αλαγλώξηζε ησλ ππεξεζηώλ ζνπ αλαθνηλώλσ όηη από ζήκεξα κεηαηίζεζαη ζηε δηεύζπλζε δίσμεο ηνπ εγθιήκαηνο ζηε Θεζζαινλίθε θαη εγώ κε πξνζσπηθή κνπ αλαθνξά πνπ ζα γίλεη εγθαίξσο ζε πξνηείλσ γηα πξναγσγή ζε Μνίξαξρν γηα ηελ επόκελε πεξίνδν ησλ θξίζεσλ. Κάηη κέζα ηνπ δηακαξηπξφηαλ, ζίγνπξα ε εμέιημε δελ ηνπ άξεζε, κα ην δφισκα πνπ πεξηιάκβαλε ε πξφηαζε, ήηαλ ηφζν δειεαζηηθφ, πνπ ηνλ ηνπκπάξηζε. Απάληεζε ζεηηθά ρσξίο θαζπζηέξεζε θη ε θάζε ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ ζηε Λάξηζα έιεμε νξηζηηθά. Σνπιάρηζηνλ ην ηνκάξη ζην έζθιν απηνηηκσξήζεθε. Ήηαλ θη απηφ έλα είδνο θάζαξζεο.
18. Η αςλαία πέθηει Ζ Φσηεηλή είρε εδψ θαη κέξεο ελεκεξψζεη ηνλ Κψζηα γηα ηελ εμαθάληζε ηνπ παηέξα ηεο. Ο ίδηνο δελ κπνξνχζε πξαθηηθά λα ηε βνεζήζεη. Γελ ήηαλ ζε ςπρνινγηθή ζέζε λα επηζθεθζεί πξνο ην παξφλ ην ρσξηφ θαη ηεο ην είπε. Ζ ίδηα είρε απηφ ην δηάζηεκα εγθαηαζηαζεί ζηε Λάξηζα γηα λα [87]
ζπκπαξαζηαζεί ζηελ απαξεγφξεηε κεηέξα ηεο. Δίραλ πάεη θη νη δπν ηνπο επαλεηιεκκέλσο ζην ρσξηφ, είραλ ςάμεη παληνχ, αιιά θακία ζεηηθή πιεξνθνξία κέρξη ηψξα δελ ηνπο είρε έξζεη. Απφ ην ζπίηη έιεηπε ε θπλεγεηηθή θαξακπίλα θη απηφ ήηαλ ε βάζε ηεο επηθξαηνχζαο άπνςεο γηα ηελ ηχρε ηνπ. Πξέπεη λα έπαζε αηχρεκα ζηε δηάξθεηα ηνπ θπλεγηνχ. Υσξνθχιαθεο, κε ηελ πξφζζεηε βνήζεηα εηδηθψλ δπλάκεσλ ηνπ ζηξαηνχ θαη ληφπησλ θαηνίθσλ εξεχλεζαλ εμνλπρηζηηθά φιεο ηηο πηζαλέο ηνπνζεζίεο γχξσ απφ ην ρσξηφ ρσξίο θαλέλα απνηέιεζκα. Οη έξεπλεο θαηέιεγαλ ζε απνηπρία θαη άξρηζε λα ζπλεηδεηνπνηείηαη ν ρακφο ηνπ. Γηα ηε κάλα ν μαθληθή εμαθάληζε ηνπ άλδξα ηεο ήηαλ κεγάιν ρηχπεκα. Γηα ηελ ίδηα, ηα αηζζήκαηα ήηαλ ακθίζεκα. Βεβαίσο ήηαλ ν παηέξαο ηεο θη φια ηα ρξφληα είρε ξνπθήμεη ηελ ηδηαίηεξε αγάπε πνπ ηεο είρε. Ζ απψιεηα ηνπ ήηαλ ζεκαληηθή. κσο κηα ζεηξά ελδείμεσλ ακαχξσζαλ ηελ εηθφλα πνπ κέρξη ηψξα είρε γηα ηνλ ίδην. Ζ ππαηληθηηθή αλαθνξά ηνπ Κψζηα φηη θη ν παηέξαο ηεο είλαη πίζσ απφ ηελ πεξηπέηεηά ηνπ ηελ νδεγνχζαλ ζηελ κπζηηθή εζσηεξηθή παξαδνρή φηη ε μαθληθή εμαθάληζε ηνπ ήηαλ γηα ηελ πεξίπησζε ηνπ ην θαιχηεξν ελδερφκελν. Ζ ίδηα ππνπηεπφηαλ φηη ίζσο δελ ήηαλ ηπραίν γεγνλφο ε εμαθάληζε. Ίζσο λα ήηαλ ε ηειεπηαία πξνζθνξά ζηε θφξε ηνπ λα κε δήζεη ηελ δηαπφκπεπζή ηνπ ελ δσή. Οη αλάγθεο ηεο δσήο, ηνπο πξνζγείσζαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Ζ Φσηεηλή έπξεπε λα πάεη απαξαίηεηα ζηε Θεζζαινλίθε γηα ηελ ηειεπηαία εμεηαζηηθή ηεο πεξίνδν. Ζ αλαζηάησζε ησλ ηειεπηαίσλ εκεξψλ δελ ηεο είρε αθήζεη ην ρξφλν λα πξνεηνηκαζηεί θαιά ζηα ππφινηπα καζήκαηα κέρξη ηελ νινθιήξσζε ησλ ζπνπδψλ ηεο. ηηο ιίγεο κέξεο, πνπ είρε ζηε δηάζεζε ηεο, έθαλε εμαληιεηηθά σξάξηα δηαβάζκαηνο θαη νη θαιέο βάζεηο πνπ είρε απφ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα έθεξαλ, ίζσο αλέιπηζηα, θαιά απνηειέζκαηα. ηαλ κε ηελ σξίκαλζε ηνπ ρξφλνπ αλαθνηλψζεθαλ ηα απνηειέζκαηα είδε φηη ε θάζε απηήο ηεο δσήο έθιεηζε νξηζηηθά θαη κάιηζηα κε επηηπρία. [88]
Με ηνλ Κψζηα είραλ ζπρλή επαθή. Μέρξη ηψξα απηφο απνθιεηζηηθά αλέβαηλε ζηε Θεζζαινλίθε θάζε ηφζν θαη δνχζαλ ηδησηηθά θαη κε δηαθξηηηθφηεηα ηνλ έξσηά ηνπο. Ήηαλ δεκέλνη πηα κε ηα δπλαηά αηζζήκαηα, απηά πνπ ληψζνπλ δπν άλζξσπνη πνπ ηα βξήθαλ κεηαμχ ηνπο. Αθφκα δελ είραλ θνηλνπνηήζεη ζε θαλέλαλ ηελ απφθαζή ηνπο λα ελψζνπλ γηα πάληα ηε δσή ηνπο. ηαλ κεηά απφ ιίγεο κέξεο νξθηδφηαλ ζην Παλεπηζηήκην, ρσξίο λα ππάξμεη θακηά πξνζπλελλφεζε, βξήθε ζηελ έμνδν ηνλ δηθφ ηεο λα ηελ πεξηκέλεη. Ήηαλ κηα απξφζκελε αιιά ζπγρξφλσο θαη κηα εππξφζδεθηε έθπιεμε. - Δίλαη παξάδνζε γιπθηά κνπ! Έηζη κε πεξίκελαλ θαη κέλα ζηα Πξνπύιαηα νη θαινί κνπ ζεηνί γνλείο. Σν ξνιόη πνπ θνξάσ ηόζα ρξόληα ζηα ρέξηα κνπ ήηαλ ην γιπθό ηνπο δώξν γηα ην πηπρίν κνπ. Άπισζε θη εζύ ην ρέξη ζνπ. Έλα θνκςό θαη κνληέξλν ξνιόη βξέζεθε γύξσ από ην ρέξη ηεο. - Αγαπεηή ζπλάδειθε, ειπίδσ ζηε ζπλεξγαζία καδί ζνπ ζην κέιινλ. Ζ ζπγθίλεζε πνπ έλησζε ήηαλ ηφζε, πνπ ηα κάηηα ηεο γέκηζαλ δάθξηα. Γελ είρε εηδνπνηήζεη θαλέλαλ γηα ηελ νξθσκνζία ηεο. Ζ κάλα ηεο αθφκα ήιπηδε φηη θάπνηα ζηηγκή ν άλδξαο ηεο ζα εκθαληζηεί κπξνζηά ηεο ζψνο θη αβιαβήο. Ζ ειπίδα πεζαίλεη ηειεπηαία. Αληίζεηα απηή είρε πεηζηεί φηη ν παηέξαο ηεο είρε επηιέμεη ηελ εζεινχζηα απνρψξεζε απφ ηε δσή. Ο Κψζηαο - πψο ην είρε κάζεη; - ήηαλ ζηε θαηάιιειε ζέζε ηελ ζσζηή ζηηγκή; Ο θαιφο ηεο είρε θξνληίζεη κφλνο ηνπ λα πιεξνθνξεζεί ηελ αθξηβή κέξα θη ψξα ηεο νξθσκνζίαο ησλ λέσλ πηπρηνχρσλ. Έηζη εμεγείηαη ε ηφζν φκνξθε εδψ παξνπζία ηνπ. - Σώξα ζα θάλνπκε απηό πνπ έθαλαλ θαη ζε κέλα. Θα πάκε ζ’ έλα θαιό εζηηαηόξην λα θάκε θαη κε ηελ επθαηξία ζα ζπδεηήζνπκε κεξηθά πξάγκαηα πνπ σξίκαζαλ πηα. ηαλ ην βξάδπ βξέζεθαλ πάιη καδί απηφο πήξε ηελ πξσηνβνπιία.
[89]
- Απνθάζηζα νξηζηηθά θη ακεηάθιεηα λα ζάςσ ηελ αξρηθή κνπ πξνέιεπζε. Ο Νηθόιαο Γεκεηξίνπ πέζαλε καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ εθείλε ηε ζθιεξή κέξα ηνπ 1949. Άξα ζηε κάλα ζνπ ζα κε ζπζηήζεηο κε ην ζεκεξηλό κνπ όλνκα: Κώζηαο Μπαιηάο από ηελ Αεηνξάρε Ισαλλίλσλ. Η εθδίθεζε πνπ όθεηια ζηνπο δηθνύο κνπ δόζεθε κε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ, ρσξίο ηε δηθή κνπ - αλώθειε άιισζηε - παξέκβαζε. Πξέπεη από εδώ θαη πέξα λα ηα μεράζσ όια. Η λεθξαλάζηαζε ησλ παιαηώλ θαηαζηάζεσλ κόλν πξνβιήκαηα ζα κνπ δεκηνπξγνύζε. πσο πάληα ε θπξά Θάιεηα είρε θη εδώ δίθην. Υσξίο δηαθνπή ζπλέρηζε: - Σώξα πνπ ηειείσζεο δελ έρεη λόεκα ε παξακνλή ζνπ ζηε Θεζζαινλίθε. Θα θιείζνπκε ην θνηηεηηθό ζνπ ζπηηηθό θαη ζα κεηαθέξνπκε ηα πξάγκαηά ζηε Λάξηζα. Σόηε ζα δεηήζσ ην ρέξη από ηε κάλα ζνπ θαη ζα παληξεπηνύκε. Θα έξζεηο ζην δηθό κνπ γξαθείν λα θάλεηο εθεί ηελ εμάζθεζή ζνπ. Κάπνηα ζηηγκή πξέπεη λα έξζνπλ θαη ηα παηδηά. Να κελ έρνπλ ηε δηθή καο εξεκηά θη αηπρία. Μνλαρνπαίδηα ίζνλ θαηαδίθε. Σν μέξεηο. Διπίδσ εκείο λα ζπάζνπκε απηήλ ηελ παξάδνζε! Γελ άληεμε λα ηνλ αθήζεη παξαπέξα λα κηιάεη κφλν απηφο. Με απνθαζηζηηθφηεηα ζπλέρηζε ε ίδηα: - ηνπ! Πάξε κηα αλάζα θαιέ κνπ. Σα είπεο όια αιιά δελ ζθέθηεθεο ηηο δηθέο κνπ απόςεηο θη επηζπκίεο. Μελ πξνθαηαιακβάλεηο ηα πξάγκαηα. πκθσλώ πιήξσο γηα ηελ λέα ηαπηόηεηα. Κη εγώ έρσ ηελ ίδηα άπνςε. Θα αλαθαηεπηνύλ πνιύ ηα πξάγκαηα ζε άιιε πεξίπησζε. Να ζε ζπζηήζσ ζηε κάλα κνπ; Βεβαίσο. Δίζαη ν άλδξαο ηεο δσήο κνπ θαη θάπνηε ζα ζε παληξεπηώ. Ξερλάο όκσο όηη ε ππόζεζε ηνπ παηέξα είλαη αθόκα αλνηρηή. Η κάλα νύηε λα ζπδεηήζεη δελ ζα ζέιεη γηα άιια ελδερόκελα. Φαληάδεζαη ηη ζα πεη γηα γάκνπο. Βξηζθόκαζηε ζε πεξίνδν πέλζνπο θαη, άζρεηε πξσηεπνπζηάλε, πξέπεη λα ζέβεζαη ηα ήζε θη έζηκα ηεο επαξρίαο. - Μέρξη πόηε ζα δηαξθέζεη απηή ε πεξίνδνο; - Κάλε ιίγν ππνκνλή θαη ζα έξζνπλ όια όπσο ηα είπεο.
[90]
Σελ άιιε κέξα παθεηάξηζαλ φια ηα πξνζσπηθά ηεο είδε, πνπ ζα κεηέθεξαλ κε η’ απηνθίλεην ηνπ Κψζηα. Σα ιίγα έπηπια ηνπ θνηηεηηθνχ δσκαηίνπ ηα πήξε ε κεηαθνξηθή εηαηξεία λα ηα ζηείιεη ζηε Λάξηζα. Γελ ήηαλ πξάγκαηα αμίαο αιιά είραλ ζπλαηζζεκαηηθή αμία, θαη δελ ήζειε λα η’ απνρσξηζηεί. Με αηζζήκαηα κειαγρνιίαο έθπγαλ απφ ην ζπίηη. Δίραλ εθεί κέζα φκνξθεο αλακλήζεηο. Δθεί, ζ’ απηφ ην δσκάηην, γηα πξψηε θνξά θαη νη δπν ηνπο έλησζαλ ηε ραξά ηεο εξσηηθήο έλσζεο, εθεί κέζα ηφζνπο κήλεο δνχζαλ, ζηηο ζπρλέο επηζθέςεηο ηνπ Κψζηα ζηε Θεζζαινλίθε, ηνλ θξπθφ κέρξη ηψξα έξσηά ηνπο. Σψξα έκελε ε εθθξεκφηεηα κε ηελ κάλα ηεο. Τπήξρε κηα ινγηθή ζπγθίλεζε, φηαλ γηα πξψηε θνξά πεξλνχζε ην θαηψθιη ηνπ ζπηηηνχ ηεο Φσηεηλήο. Σα αηζζήκαηά ηνπ ήηαλ αλάκεηθηα. Ήηαλ ην ζπίηη ηνπ θηήλνπο, αιιά θαη ηεο αγαπεκέλεο ηνπ Φσηεηλήο. Σφηε κέζα ηνπ πήξε ηελ απφθαζε. Θα ηνπο πάξεη φινπο ζηελ Αζήλα, ζην ζπίηη πνπ ηνλ γέκηζε αγάπε θαη θαινζχλε. Μεηά κεξηθέο ζηηγκέο ακεραλίαο ε κάλα ηεο Φσηεηλήο - ε θπξα Λέλα - άλνημε ηελ αγθαιηά ηεο θαη ηνλ δέρηεθε κ’ φιε ηε ζέξκε: - Να! Ο λένο άλδξαο πνπ ρξεηάδεηαη ην ζπίηη καο. Με ηελ επρή κνπ. Ο Θεόο λα ζαο θπιάεη πάληα απ’ ην θαθό, παηδηά κνπ! Απεπζπλφκελε ζ’ απηφλ ηνπ ην πέηαμε: - Γηα λα ζε δηαιέμεη ην θνξίηζη κνπ, θαιόο ζα είζαη! Ζ Φσηεηλή έιακπε απφ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ αληίδξαζε ηεο κάλαο ηεο. Απηή ηε ζηηγκή επελέβε ε ίδηα πξηλ ε βηαζχλε ηνπ Κψζηα δεκηνπξγήζεη αληηδξάζεηο: - Άθνπ κακά. Θα ζνπ πσ κεξηθά πξάγκαηα. θέςνπ ήξεκα θαη ζαλ κάλα κηαο θόξεο πνπ κεγάισζε πηα. Η απώιεηα ηνπ κπακπά ήηαλ γηα καο κεγάιν πιήγκα. Αιιά σξίκαζε ν ρξόλνο λα πηζηέςνπκε θαη εκείο απηό πνπ όινη καο ιέλε. Ο κπακπάο ράζεθε. Υάζεθε νξηζηηθά! Γπν είλαη ηα ελδερόκελα. Ή λα καο παξάηεζε κε ηε ζέιεζή ηνπ θάηη πνπ θη νη δπν μέξνπκε όηη δελ κπνξνύζε πνηέ λα ζπκβεί ή θαηά ην θπλήγη θάπνπ λα γιίζηξεζε, θάπνπ λα έπεζε, ρσξίο λα ην ζέιεη θαη δελ κπόξεζε [91]
λα ζεθσζεί. Από ηόηε έρνπλ πεξάζεη κήλεο θαη όζν θη αλ είλαη ζθιεξό γηα καο θάζε ειπίδα εμαλεκίζηεθε. Πξέπεη λα ην πάξνπκε απόθαζε. Πξηλ ε κάλα ηεο πξνιάβεη λα πεη νηηδήπνηε, ζπκπιήξσζε: - Η δσή ζπλερίδεηαη, κάλα. Λππάκαη πνπ ν παηέξαο δελ πξόιαβε λα κε δεη πηπρηνύρν λνκηθήο. Θα ραηξόηαλ ηόζν πνιύ. Αιιά δελ γίλεηαη λα πεξηκέλσ άιιν. Πξέπεη λα θάλσ ηελ εμάζθεζή κνπ, πξέπεη λα αζθήζσ ην επάγγεικα πνπ ζπνύδαζα. Θα πάσ ζηελ Αζήλα ζην γξαθείν ηνπ Κώζηα. - Μα είρακε θαλνλίζεη ζηνλ μάδεξθό κνπ, ηνλ Πεξηθιή εδώ ζηε Λάξηζα. - Από ηόηε νη όξνη άιιαμαλ. Θα θηηάμσ νηθνγέλεηα καδί ηνπ. Γίλεηαη εγώ λα είκαη εδώ θη ν Κώζηαο ζηελ Αζήλα; - Να έξζεη απηόο ζηε Λάξηζα. - Μα είλαη γξακκέλνο ζην ζύιινγν ηεο Αζήλαο θη εθεί κπνξεί θπξίσο λα δηθεγνξεί. Γελ ζέιεηο ε θόξε ζνπ λα θάλεη ζηαδηνδξνκία, δε ζέιεηο ε θόξε ζνπ λα ζνπ θάλεη εγγνλάθηα; Μπνξείο λα έξρεζαη όπνηε ζέιεηο. Τπάξρεη ζπίηη κεγάιν λα ζε θηινμελήζεη, αιιά θαη λα θαζίζεηο κόληκα. Σν ζπίηη ηεο Λάξηζαο ζα ην θξαηήζνπκε γηαηί ζέινπκε θη εκείο λα εξρόκαζηε όπνηε κπνξνύκε. Ζ κάλα ηεο δελ κπνξνχζε λα θέξεη αληίξξεζε κπξνζηά ζηε ινγηθή ηεο θφξεο ηεο. Ήηαλ πηα επηζηήκνλαο, δελ ήηαλ ην θνξηηζάθη πνπ παιηά θξαηνχζε ζηελ αγθαιηά ηεο. Με πφλν ςπρήο ζπκθψλεζε ζ’ φ,ηη είπε ε θφξε ηεο, αιιά πνηέ δελ κπνξνχζε λα δερζεί ηνλ νξηζηηθφ αθαληζκφ ηνπ άλδξα ηεο. Θα έκελε ζην ζπίηη ηεο Λάξηζαο θαη ζα ηνλ πεξίκελε. - Πνηέ δελ μέξεηο, είπε απφ κέζα ηεο. Καη δπλαηά: - Να έξρεζηε ηαθηηθά λα ζαο βιέπσ. Βιέπεηο δελ έρσ άιινπο δηθνύο κνπ αλζξώπνπο. Δζείο κνπ κείλαηε. - Θα εξρόκαζηε κάλα αιιά ζα ζε παίξλνπκε θαη γηα ιίγν καδί καο ζηελ Αζήλα. Κάζε κέξα ζα ζνπ ηειεθσλώ ηα λέα καο. Γελ ραλόκαζηε.
[92]
ιν απηφ ην δηάζηεκα ν Κψζηαο παξέκεηλε ζησπειφο θαη δελ επελέβε θαζφινπ. Μφιηο φκσο κπφξεζε ηεο ζθχξημε γεκάηνο ηθαλνπνίεζε ζη’ απηί: - Δίζαη γελλεκέλε γηα δηθεγόξνο, κσξό κνπ! Ζ Φσηεηλή επραξηζηεκέλε απ’ ην ζρφιηφ ηνπ, ηνπ αληαπάληεζε: - Γηθεγόξνο είζαη, εζύ μέξεηο! Δηνίκαζε ηα πξψηα πξάγκαηα πνπ ζα έπαηξλε καδί ηεο θαη αλαρψξεζε γηα ηε λέα θάζε ηεο δσήο ηεο. Γηα πξψηε θνξά ζα ζπδνχζαλ καδί θαη παξά ηελ εμσηεξηθή άλεζε πνπ έδεηρλε, απφ κέζα ηεο ηελ έηξσγε ε αγσλία. Θα πάεη θαιά ην πξάγκα ή ε θαζεκεξηλή θνηλή ζπκβίσζε ζα ππνβαζκίζεη ηελ αγάπε ηνπ Κψζηα γη’ απηή; Γηα ηνλ εαπηφ ηεο δελ έβαδε ηέηνην εξψηεκα. Ο Κψζηαο ήηαλ ε δσή ηεο. Ο ίδηνο ζπλελλνήζεθε κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ζην γξαθείν θαη δελ βξήθε αληίξξεζε λα πάξεη βνεζφ ηνπ ζην γξαθείν ηελ Φσηεηλή. Ήδε σο επαγγεικαηίαο είρε πξνρσξήζεη κέζα ζην γξαθείν. Γελ ήηαλ ν αξρηθά ππάιιεινο δηθεγφξνο. Δίρε αλαπηπρζεί ζε γλψζεηο, ζε ζρέζεηο θαη είρε θέξεη ζην γξαθείν θαη δηθνχο ηνπ πειάηεο. Θα κπνξνχζε αλά πάζα ζηηγκή λα αλνίμεη δηθφ ηνπ γξαθείν θαη λα πάεη πνιχ θαιά. Σν ζέκα ήηαλ ηαθηνπνηεκέλν εμαξρήο. Σνλ επφκελν κήλα πήγαλ δπν θνξέο ζηε Λάξηζα λα απαιχλνπλ θαηά ην δπλαηφλ ηεο αληηδξάζεηο θαη ηε κνλαμηά ηεο κάλαο ηεο. - Με ηνλ θαηξό ζα ζπλεζίζεη, είπε ε ίδηα ε Φσηεηλή
19. Η νέα οικογένεια Γελ πέξαζαλ ιίγνη κήλεο θαη ε Φσηεηλή πήξε ηελ άδεηα άζθεζεο επαγγέικαηνο. Κάζε κέξα αλειιηπψο πήγαηλαλ καδί [93]
ζην γξαθείν θαη έκπαηλε φιν θαη πεξηζζφηεξν κέζα ζην θιίκα ηεο θαζεκεξηλήο ξνπηίλαο. ηγά-ζηγά κεηέθεξαλ ζηελ Αζήλα φια ηα πξνζσπηθά ηεο είδε απφ ηε Λάξηζα θαη ε κάλα ηεο ρψλεπε κέξα κε ηε κέξα ηελ νξηζηηθή αιιαγή. Έθαλε φιεο ηηο απαξαίηεηεο αιιαγέο ζην ζπίηη, κε βάζε ην δηθφ ηεο γνχζην. Αληηθαηέζηεζε έπηπια, δηαξξχζκηζε ηνπο ρψξνπο λα γίλνπλ πην ιεηηνπξγηθνί. Δίρε ηελ απφιπηε εμνπζηνδφηεζε απφ ηνλ Κψζηα. - Δζύ είζαη ε λνηθνθπξά ηνπ ζπηηηνύ. Κάλε ό,ηη αιιαγέο θξίλεηο ζθόπηκεο. Έλα βξαδηλφ ελψ κφιηο είραλ μαπιψζεη ζην θξεβάηη ε Φσηεηλή κ’ έλα πνλεξφ ρακφγειν ηνπ είπε: - Να ζε ξσηήζσ θάηη, θύξηε; Δζύ δελ ζα κε ζηεθαλσζείο; Μόλν ζπηησκέλε ζα κ’ έρεηο; Σν παηδί πνπ πεξηκέλσ, κπάζηαξδν ζα γελλεζεί; Ο Κψζηαο πεηάρηεθε ζαλ ειαηήξην φξζηνο απφ ην θξεβάηη. - Ση είλαη απηά πνπ ιεο θπξά κνπ; ήθσ πάλσ λα ζε ζθίμσ ζηελ αγθαιηά κνπ. Σν μέξεηο πνιύ θαιά πόζν επηπρηζκέλν κε θάλεηο! Καιά, από πόηε ην μέξεηο θαη δελ κνπ είπεο ηίπνηα; - Πξώηα ήζεια λα ζηγνπξεπηώ. ήκεξα ην απόγεπκα πνπ «πήγα γηα ςώληα» ζύκθσλα κε ηελ ελεκέξσζε πνπ ζνπ έθαλα, ζηελ πξαγκαηηθόηεηα πήγα ζην γηαηξό θαη κνπ ην επηβεβαίσζε. Ακέζσο ην καζαίλεηο πξώηνο εζύ. - Ο γάκνο ζα γίλεη ην ηαρύηεξν δπλαηόλ. Δζύ εηδνπνίεζε ηε κάλα ζνπ θαη θξόληηζε λα έξζνπλ ηα αλαγθαία ραξηηά. ια η’ άιια αο ηα πάλσ κνπ. Γελ ζα ζ’ αθήζσ λα παο ζηελ εθθιεζία θνπζθσκέλε! - Αο θάλσ κηα ζθέςε. Ση ζα έιεγεο ν γάκνο καο λα γίλεη ζην ρσξηό; - Θα ην ήζεια θαη εγώ αγάπε κνπ, αιιά αθόκα δελ είκαη έηνηκνο γη’ απηό ην άικα. Θα γίλεη θάπνηα ζηηγκή, αιιά όρη ηώξα. Ίζσο αξγόηεξα. Μπνξείο λα θαιέζεηο όπνηνπο ζέιεηο από ηνπο θίινπο ζνπ. Σν ίδην ζα θάλσ θη εγώ. Πάλησο κέρξη ηώξα ν θύθινο ησλ γλσξηκηώλ καο δελ είλαη ηδηαίηεξα πιαηύο. ην κέιινλ απηόο θαληάδνκαη θη ειπίδσ ζα αιιάμεη. [94]
Μέζα ζε δεθαπέληε κέξεο φια είραλ ηειεηψζεη. Ζ λέα εμέιημε ήηαλ ε κφληκε εγθαηάζηαζε ηεο κάλαο ηεο ζηελ Αζήλα. Γε γηλφηαλ θαη δηαθνξεηηθά. ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο ρξεηαδφηαλ πξνζνρή θαη θξνληίδα θη ε κάλα ηεο δελ κπνξνχζε λα ηελ αθήζεη κφλε. Ήζειε δελ ήζειε, ρψλεςε ην ρακφ ηνπ άλδξα ηεο. Άιισζηε κεηά ηνλ ηνθεηφ πνηνο, αλ φρη απηή, ζα θξαηάεη θαη ζ’ αλαζηήζεη ην παηδί, αθνχ θη νη δπν θαζεκεξηλά πεγαίλνπλ ζην γξαθείν; Ο Κψζηαο άξρηζε λα πξνβιεκαηίδεηαη αλ νη ρψξνη ηνπ πάλσ νξφθνπ ήηαλ αξθεηνί λα ηνπο ρσξέζεη φινπο, ηδηαίηεξα κε ηελ πξννπηηθή ηεο αχμεζεο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο. Γπν ήηαλ νη ιχζεηο. Να θαηαξγήζεη ην θνχξλν θαη κε θαηάιιειεο δηαξξπζκίζεηο θη επηδηνξζψζεηο λα κεηαηξέςεη νιφθιεξν ην νίθεκα ζε θαηνηθία. Ζ δεχηεξε ιχζε ήηαλ λα πινπνηήζεη ην ζρέδην ησλ ζεηψλ γνλέσλ ηνπ. Να ρηίζεη εμαξρήο θαηλνχξην ζπίηη ζην νηθφπεδν ηεο Βνχιαο πνπ είρε θιεξνλνκήζεη. Γελ ζα ην απνθάζηδε κφλνο ηνπ. Με ηελ πξψηε επθαηξία ζα ην ζπδεηνχζε κε ηε Φσηεηλή. Πξνο ην παξφλ εθείλν πνπ πξνείρε είλαη ν εξρνκφο ηνπ πξψηνπ παηδηνχ ηνπο. Ζ αγσλία ήηαλ ζπλερήο. Ηδηαίηεξα γηα ηνλ ίδην. Ρνπθνχζε κε αγσλία κέξα κε ηε κέξα ηνλ εξρνκφ ηνπ παηδηνχ ηνπ. Πξσηάξεδεο θη νη δπν, ηψξα ζα έπαηξλαλ ην βάπηηζκα ηνπ ππξφο. Ο ρξφλνο θπινχζε αξγά, αιιά θάπνηα ζηηγκή ήξζε ην πιήξσκα ηνπ ρξφλνπ. Ζ Φσηεηλή, ε κεγάιε θαη κνλαδηθή αγάπε ηνπ, έθεξε ζηνλ θφζκν έλα πγηέζηαην θη φκνξθν αγνξάθη. ινη ήηαλ μεηξειακέλνη. Ζ βνήζεηα θη ε ζπκβνιή ηεο γηαγηάο ήηαλ πνιχ πην ζνβαξή απ’ φηη αξρηθά θαληάδνληαλ θη νη δπν. Ζ Φσηεηλή γέκηδε σο άλζξσπνο ζθίγγνληαο ζηελ αγθαιηά ηεο ην ζπιάρλν ηεο θη ν πεξήθαλνο παηέξαο ρσξίο λα ην ζέιεη έθεξε ζηε κλήκε ηνπ εθείλν ην θνβηζκέλν ελληάρξνλν παηδί πνπ έκπαηλε πεηλαζκέλν ζην θνχξλν ηνπ θπξ Νίθνπ. Γηαηί ε δσή είλαη ηφζν ζχληνκε; Γηαηί λα κελ δνπλ απηφο θη ε θπξά Θάιεηα λα κνηξαζηεί καδί ηνπο απηή ηε κεγάιε ραξά πνπ ηνλ έπληγε. Γηαηί δελ είλαη θνληά ηνπ ν θπζηθφ ηνπ παηέξαο λα ηνπ πεη πεξήθαλα: [95]
- Παηέξα όρη κόλν ζώζεθα. Μεγάισζα, ζπνύδαζα, παληξεύηεθα θαη ηώξα θνίηα: νπ έθαλα θαη εγγνλάθη!
20. Η επίζκετη ζηο συπιό Ο εξρνκφο ηνπ πξψηνπ παηδηνχ, ηνπο άιιαμε ηε δσή. Σνπο σξίκαζε μαθληθά ιεο θη ν ρξφλνο πάηεζε γθάδη θαη θχιηζε κε [96]
κεγαιχηεξε ηαρχηεηα απφ ην ζπλεζηζκέλν ξπζκφ ηνπ, ιεο θη άθεζε κε κηαο φιν ην απφζηαγκα ηεο εκπεηξίαο πνπ ζα καδεπφηαλ ζηελ θαλνληθή νκαιή δηαδξνκή ηνπ κέζα ηνπο. Σν ληψζαλε θη νη δπν ηαπηφρξνλα ρσξίο θαλ λα ην ζπδεηήζνπλ. ’ απηέο ηηο πεξηπηψζεηο δελ απαηηνχληαη ιφγηα λα ην ζπκθσλήζνπλ. Μφλν κηα απιή καηηά, κηα κηθξή ρεηξνλνκία, έλα απαιφ ράδη κπνξνχλ λ’ αληηθαηαζηήζνπλ ηα ρίιηα ιφγηα. Απηά είλαη πνπ επηθπξψλνπλ ηε ζπκθσλία. Μηα καηηά ιίγσλ δεπηεξνιέπησλ δελ ήηαλ άιισζηε θαη ε κεηαμχ ηνπο αλαγλψξηζή θη επηθνηλσλία; Υξεηάζηεθε ηίπνηα άιιν λα πξνζηεζεί γηα λα επηζθξαγηζζεί ν έξσηάο ηνπο; Σφηε θαη κφλν ηφηε έλησζε φηη κπνξεί λα επηζθεθηεί ην ρσξηφ ηνπ. Δίρε ηνλ εμνπιηζκφ ζε αληνρή θαη δχλακε λ’ αληαπεμέιζεη φιεο ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο πνπ ελδερνκέλσο ζα ηνπ έξρνληαλ. Ναη! Ο εξρνκφο ηνπ παηδηνχ έθεξε πνιιά θαιά καδί ηνπ. Σν επφκελν θαινθαίξη ήηαλ ην θαινθαίξη ηνπ ’73. Με ηε Φσηεηλή ην ζπδήηεζαλ θαη καδί πήξαλ ηελ απφθαζε. Ηνχιην κήλα πνπ ν ηδίηδηθαο έζθαγε έμσ. Σαμίδεςαλ νηθνγελεηαθψο, ην παηδί ζηελ αγθαιηά ηεο παληαρνχ παξνχζαο, αιιά θαη ηφζν απαξαίηεηεο, πεζεξάο ηνπ. Ο ρακφο ηνπ άλδξα ηεο είρε ήδε ρσλεπηεί, απιψο θάζε ηφζν ηνλ αλάθεξε πνπ δελ πξφιαβε λα ραξεί ηνλ εγγνλφ ηνπ. Ζ Φσηεηλή, πην ξεαιίζηξηα, είρε ήδε ππνβάιιεη ζηηο αξκφδηεο αξρέο ηα ραξηηά γηα ηελ επίζεκε επηθχξσζε ηεο αθάλεηάο ηνπ. Έπξεπε λα αξζνχλ νη ζπληαμηνδνηηθέο θαη θιεξνλνκηθέο εθθξεκφηεηεο πνπ απηνκάησο δεκηνχξγεζε ε εμαθάληζή ηνπ θαη ε κε αλεχξεζε ηνπ ζψκαηφο ηνπ. ηαλ απφ καθξηά πξσηνθάλεθε ην ρσξηφ ηνπ κηα ζπγθίλεζε θη έλα θαξδηνρηχπη ηνλ θαηέιαβαλ. Πξνζπάζεζε νη άιινη λα κελ θαηαιάβνπλ, αιιά κπνξνχζε λα μεθχγεη απφ ην παξαηεξεηηθφ βιέκκα ηεο Φσηεηλήο πνπ ηνλ ήμεξε ζαλ θάιπηθε δεθάξα; Μ’ έλα ράδη θη έλα θηιί απνπεηξάζεθε λα ηνλ εξεκήζεη. Ζ πεζεξά ηνπ αλίδεε ησλ γεγνλφησλ γεκάηε πεξεθάληα ηνπ έιεγε: [97]
- Κνίηα Κώζηα ηη όκνξθν πνπ είλαη ην ρσξηό καο! Γελ είλαη πξαγκαηηθά όκνξθν; - Ναη κακά όκνξθν είλαη, απάληεζε απηφο. - Αο ηνλ ήζπρν κάλα νδεγεί ηώξα θη έρνπκε κέζα ζην απηνθίλεην ην παηδί. Δπελέβε ππξνζβεζηηθά ε Φσηεηλή. - Γελ είπα θάηη θαθό. Σν ρσξηό καο παίλεςα, παξαπνλέζεθε ε κάλα. - ια είλαη εληάμεη. Άιισζηε ζε ιίγν θηάλνπκε. Πξάγκαηη ζε ιίγα ιεπηά κπήθαλ ζηα πξψηα ζπίηηα θαη ην ζπίηη ηεο Φσηεηλήο ήηαλ απφ ηελ ίδηα πιεπξά, πξηλ θηάζεηο ζηελ πιαηεία κε ηα πιαηάληα θαη ηελ εθθιεζία ηνπ Άε Γεκήηξε. Ο Κψζηαο πνιχ ιίγα πξάγκαηα ζπκφηαλ απφ ηα παηδηθά ηνπ ρξφληα. Μέζα ζηα ηφζα ρξφληα ηεο δηθήο ηνπ απνπζίαο είλαη θπζηθφ λα γίλαλε πνιιέο αιιαγέο. Σν ρσξηφ είρε κεγαιψζεη, κηα ζεηξά θαηλνχξηα θαη κνληέξλα ζπίηηα είραλ ρηηζηεί, ηα ζηελά θη αλψκαια κνλνπάηηα είραλ δηακνξθσζεί ζε βαηνχο δξφκνπο γηα η’ απηνθίλεηα. Λίγα πξάγκαηα ηνπ ζχκηδαλ ην παιηφ ρσξηφ ηνπ. Σαθηνπνίεζε ηνπο δηθνχο ηνπ ζην ζπίηη θαη κεηέθεξε φια ηα πξάγκαηα κέζα. Ο γηνο ηνπ θνπξαζκέλνο απφ ην ηαμίδη είρε πέζεη ζε βαζχ χπλν θαη ηαρηνπνηήζεθε ζε έλα απφ ηα θξεβάηηα. Ζ πεζεξά ηνπ άλνημε παξάζπξα λα θχγεη ε κπξνπδηά ηεο θιεηζνχξαο θη άξρηζε λα ηαθηνπνηεί ηα πξάγκαηα. Ζ Φσηεηλή ηνλ μελάγεζε ζηνπο ρψξνπο ηνπ ζπηηηνχ θαη ηεο απιήο. Τπνπηεπφκελε ηελ ςπρηθή ηνπ αλαζηάησζε δελ έθαλε θακηά αλαθνξά ζηηο παιηέο ηεο αλακλήζεηο θαη ηε δσή ηνπο κε ηνλ παηέξα. Απιψο δηαηζζαλφκελε ηελ αλάγθε θη αδεκνλία πνπ ζα είρε, ηνπ είπε: - Πόηε ζα παο γηα αλαγλώξηζε. Θέισ λα είκαη θη εγώ καδί ζνπ! Αύξην ζα πάκε όινη καδί ζηε ζάιαζζα. Ο γηνο ζνπ έρεη αλάγθε ιίγεο δξνζηάο. Ζ πξφηαζή ηεο δελ ηνπ δεκηνπξγνχζε δπζθνιία. Ίζα- ίζα ηελ ήζειε θνληά ηνπ, έλαλ ζπκπαξαζηάηε πνπ ηνλ αγαπνχζε, ήμεξε ηηο θαηαζηάζεηο θαη ηνλ θαηαιάβαηλε. - Αο μεθνπξαζηνύκε ιίγν θαη ζε κηα ώξα μεθηλάκε. [98]
Ζ πεζεξά ηνπ είρε βγεη γηα ςψληα θαη ζε ιίγν ζα έβαδε ζην ηζνπθάιη ην θαγεηφ. Πξάγκαηη έηζη θη έγηλε. Ξεθίλεζαλ καδί πξνο ηελ πιαηεία θαη νη ελδηάκεζεο ζπλαληήζεηο γλσζηψλ ηεο Φσηεηλήο έζπαγαλ ηελ έληαζε πνπ κέζα ηνπ πήγαηλε λ’ απμεζεί. Υαηξεηνχξεο θη αγθαιηάζκαηα! Να ζπζηήζεη κε πεξεθάληα ηνλ άληξα ηεο θη φια ηα παξφκνηα. ινπο ηνπο ήμεξε ε Φσηεηλή θη φινη κε ραξά ηελ ππνδέρνληαλ. Γηα ηνλ ίδην φινη ήηαλ άγλσζηνη θη απηφ ήηαλ αλαπφθεπθην. Έθπγε πξηλ απφ 23 ρξφληα κηθξφ παηδί θη επέζηξεθε νιφθιεξνο άληξαο παληξεκέλνο θαη κε παηδί. Πφζνη άξαγε απφ ηνπο ζπγρσξηαλνχο εθείλεο ηεο πεξηφδνπ βξίζθνληαη ζήκεξα ελ δσή θαη πνηνο κπνξνχζε ζηνλ ςειφ θη εχζσκν άλδξα λα αλαγλσξίζεη ην κηθξφ γην ηνπ Αιέθνπ Γεκεηξίνπ. Ο ρξφλνο είλαη ν ζεξαπεπηήο, αιιά θη ν λεθξνζάθηεο ησλ πάλησλ. Σελ πιαηεία ηελ αλαγλψξηζε, φπσο θαη ηελ εθθιεζία. Βέβαηα έιεηπαλ κεξηθά δέληξα θαη πνιιά απ’ ηα ζπίηηα ηεο πιαηείαο είραλ κεηαηξαπεί ζε θαθελεία θαη θαηαζηήκαηα, αιιά απηφ δελ ήηαλ θπζηθφ επαθφινπζν ηεο πξνφδνπ; Κη εθθιεζία είρε αλαθαηληζηεί θαη νινθιεξσζεί απ’ φηη απηφο ζπκφηαλ. Πξνρψξεζαλ απφ ηελ άιιε κεξηά ηνπ ρσξηνχ. Κη εδψ νη αιιαγέο ήηαλ ην ίδην κεγάιεο. κσο ην πεξηβάιινλ ηνπ θάλεθε ιίγν πην γλψξηκν. Αλαγλψξηζε θάπνηα ζπίηηα θαη θαηάιαβε φηη βξίζθεηαη ζηε γεηηνληά ηνπ. Δδψ έπξεπε λα είλαη θαη ην δηθφ ηνπ ζπίηη. ηαλ επηηέινπο έθηαζε θνληά αληίθξηζε έλα άκνξθν ζσξφ απφ ραιάζκαηα. Σίπνηα φξζην δελ ππήξρε. Γελ κπφξεζε λα ζπγθξαηήζεη ηα δάθξπά ηνπ. Ζ Φσηεηλή ηνλ αγθάιηαζε ζθηθηά θαη ηνπ ςηζχξηζε ζη’ απηί: - Φπρξαηκία αγάπε κνπ, ςπρξαηκία! Δζύ πέξαζεο ηόζα θαη ηόζα. Με ιηπνςπρήζεηο ηώξα. Τπάξρεη γύξσ θόζκνο θαη καο βιέπεη. - Ρώηεζε έλαλ ζε παξαθαιώ. Πνηνη θάζνληαλ εδώ; Ζ ίδηα δελ ζπκθσλνχζε, αιιά απηή ηε ζηηγκή δελ κπνξνχζε λα ηνπ θέξεη αληίξξεζε. Βαζηιηθή δηαηαγή θαη ηα ζθπιηά δεκέλα. Σνλ έλησζε λα ηξέκεη θη έπξεπε λα πξνζέμεη [99]
κελ ππεξβεί ηα φξηα. Ρψηεζε έλαλ λεαξφ αιιά δελ ήμεξε ηίπνηα. - Ρσηήζηε ηελ θπξά- Καηίλα απέλαληη. Απηή μέξεη όια ηα παιηά. Ζ θπξά Καηίλα ήηαλ ήδε ζην θαηψθιη ηνπ απέλαληη ζπηηηνχ. - Ση ζέιεηε παηδηά κνπ; πγρσξέζηε κε. Γελ αθνύσ θαη θαιά. Δπελέβε ε Φσηεηλή: - Πνηνο θαζόηαλ ζ’ απηό ην ζπίηη θπξά Καηίλα; - Δζείο πνηνη είζηε, πνπ ξσηάηε, παηδηά κνπ; - Δγώ είκαη ε θόξε ηνπ Κπξηαθόπνπινπ, ηνπ κνίξαξρνπ. Γίπια κνπ είλαη ν άληξαο κνπ ν Κώζηαο. - Αρ παηδηά κνπ, ε νηθνγέλεηα πνπ θαζόηαλ ζ’ απηό ην ζπίηη ράζεθε. Ήηαλ ν Αιέθνο θη ε νθία. Καινί άλζξσπνη, αιιά εθείλα ηα ρξόληα ηα ζθιεξά θύγαλε πνιινί ηδάκπα θη άδηθα. - Παηδηά δελ είραλ; - Δίραλ έλα αγνξάθη αιιά θη απηό ράζεθε. Ση λα πεηο ηώξα; Μόλν ν Θεόο μέξεη ηη έγηλε παηδί κνπ. Απηφ ήηαλ ινηπφλ. Ο ρξφλνο πήξε καδί ηνπ φιεο ηηο κλήκεο. Γελ κπνξνχζε λα γίλεη θαη δηαθνξεηηθά. Ζ επηινγή ηνπ λα δηαηεξήζεη ην φλνκα κε ηνλ νπνίν ηνλ πξνίθηζε ε θπξά Θάιεηα ήηαλ ε κφλε ζσηήξηα ιχζε. Ζ Φσηεηλή αηζζάλζεθε ηνλ Κψζηα λα ηελ ζπξψρλεη ειαθξά. - Πάκε! ηεο ςηζχξηζε. Σνλ αθνινχζεζε. Ζ πξψηε θξίζηκε θάζε είρε πεξάζεη ρσξίο νθζαικνθαλείο ζπλέπεηεο. - Σώξα ηη θάλνπκε; - Πάκε ζην θηήκα καο, είλαη παξαθάησ. - ια ζήκεξα πξέπεη λα γίλνπλ, Κώζηα κνπ; Γελ η’ αθήλνπκε γηα κηα άιιε κέξα; - ρη! Θέισ λα θιείζεη απηή ε πιεγή κηα θη έμσ. Να απειεπζεξσζώ από ην βάξνο πνπ έρσ ζην ιαηκό θαη ηόζα ρξόληα κε βαζαλίδεη. - Πάκε, αθνύ ην ζέιεηο. Ξέξεηο πξνο ηα πνύ ζα πάκε ηώξα; - Φαληάδνκαη πσο λαη! [100]
Μεηά έλα δεθάιεπην πεξπάηεκα λφκηζε φηη πξνζέγγηζε ηελ ηνπνζεζία. Βέβαηα πνιιά είραλ αιιάμεη. Σν ρσξηφ είρε επεθηαζεί ζε κέξε πνπ πξνεγνπκέλσο ήηαλ κφλν έξεκα θηήκαηα θη αγξνί, αιιά ε βαζηθή κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο δελ είρε αιιάμεη. Γλψξηζε ην θηήκα, είδε ηα θπζηθά ηνπ φξηα απφ ηε κεξηά ηνπ ξέκαηνο πνπ θαη ηφηε ππήξρε θαη ην παιηφ ηνπο ππνζηαηηθφ ήηαλ ζρεηηθά δηαηεξεκέλν. Φαίλεηαη θάπνηνο ην πξφζερε θαη ην θαιιηεξγνχζε, αλ θαη θπξίσο πάληα ήηαλ ιηνζηάζη κε εθαηφρξνλεο ειηέο. Αλαδήηεζε ηνλ ηάθν ηνπ παηέξα ηνπ. Γελ ήηαλ φκσο ζίγνπξνο. Γπν ήηαλ νη πηζαλέο ηνπνζεζίεο. Αλαδήηεζε κε καλία ηηο δπν πέηξεο πνπ είρε βάιεη πάλσ ζηνλ ηάθν, αιιά εηο κάηελ. Ο ρξφλνο πνπ θχιηζε άιιαμε ην ηνπίν, κέζα ζην θηήκα κπήθαλ πξνθαλψο ηα ζχγρξνλα γεσξγηθά κεραλήκαηα, αλαζθάιεςαλ ηα ρψκαηα, αξθεηά απφ ηα παιαηά δέληξα μεξάζεθαλ, άιια θπηεχηεθαλ ζηηο ζέζεηο ηνπο. Οη αιιαγέο έθαλαλ κάιινλ κάηαηε ηελ πεξαηηέξσ αλαδήηεζε ηνπ. Έπξεπε λα ην πάξεη απφθαζε. Κάπνπ εδψ απφ θάησ ήηαλ αλαπαπκέλνο ν θπζηθφο ηνπ παηέξαο. Γηαηήξεζε ηε θπζηθή ειπίδα φηη ην ζψκα ηνπ παηέξα δε ζθπιεχηεθε απφ εμσηεξηθή επέκβαζε. Αο ηνλ αθήζεη ζηελ εξεκία πνπ ίζσο λα βξήθε. κσο ε απνξία έκελε κέζα ηνπ. Πνηνο είλαη ν θαηαπαηεηήο. Πνηνο είλαη απηφο πνπ λέκεηαη ηψξα ηελ παηξηθή ηνπ πεξηνπζία; Ζ Φσηεηλή ζησπειή θη αλήκπνξε λα βνεζήζεη ηνλ παξαηεξνχζε γεκάηε εζσηεξηθή αλεζπρία. Ση λα έςαρλε άξαγε; Γελ ηελ είρε ελεκεξψζεη. Σφηε είδαλ ηνλ άλζξσπν λα ηνπο πιεζηάδεη κε ηελ απνξία ζην πξφζσπν: - Πνηνη είζηε θαη ηη δεηάηε κέζα ζην θηήκα κνπ; Με αθάληαζηε δπζθνιία ν Κψζηαο δελ έβαιε ηηο θσλέο. Κξάηεζε ην ζηφκα ηνπ θιεηζηφ. Δπηπρψο επελέβε ε δηθή ηνπ θη έζσζε ηα πξνζρήκαηα: - Δίκαη ε θόξε ηνπ Κπξηαθόπνπινπ θαη δίπια κνπ είλαη ν άληξαο κνπ Κώζηαο. Γηθεγόξνο. Σνπ δείρλσ ηα κέξε καο. - Α! Δληάμεη ηόηε. Καιώο ήξζαηε ζην ρσξηό! [101]
Δπελέβε ν Κψζηαο θη ε θαξδηά ηεο Φσηεηλήο έζθημε απφ αγσλία. - Σν θηήκα απηό δηθό ζαο είλαη; Σν έρεηε από ηνλ παηέξα ζαο; - ρη, δελ είλαη απ’ ηελ παηξηθή καο πεξηνπζία. Σν αγόξαζα γύξσ ζην ’60 από ηνλ Κίηζν ηνλ Σζηηνύξα. Έγηλε θαλνληθή ζπκβνιαηνγξαθηθή πξάμε. Σνλ ήμεξεο Φσηεηλή. Απηόλ πνπ καραηξώζαλε ηειεπηαία κέζα ζην ζπίηη ηνπ. Έλα ρακέλν θνξκί ήηαλε, αιιά βξέζεθε κε ραξηηά ηδηνθηήηεο ηνπ θηήκαηνο. Σν αγόξαζα ζε θαλνληθή ηηκή. Ο δνινθόλνο ηνπ δελ βξέζεθε ηειηθά. Ο ππνκνίξαξρνο Άξεο Πεξδίθεο ήξζε επαλεηιεκκέλα ζην ρσξηό αλαδεηώληαο ζηνηρεία αιιά δε κάζακε ηειηθά θάηη νξηζηηθό γηα ην πνηόο ήηαλ ν δνινθόλνο. Σν ζθέθηεθε απ’ φιεο ηηο πιεπξέο ν Κψζηαο. ηελ αξρή πλίγεθε απφ ηελ αγαλάθηεζε φηαλ είδε ηε ρνληξνεηδή αξπαγή ηεο πεξηνπζίαο ηνπ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο δνινθφλνπο. Σνπ ήξζε λα βάιεη ηηο θσλέο. - Ση ιεο, κσξέ, απηό ην θηήκα είλαη θηήκα ηεο νηθνγέλεηάο κνπ! Δδώ κέζα ζθόησζαλ ην 1949 ηνλ παηέξα κνπ κπξνζηά ζηα κάηηα κνπ!. κσο ινγηθέο ζθέςεηο ηνπ θξάηεζαλ θιεηζηφ ην ζηφκα. ’ απηφ βνήζεζε αλαζηαιηηθά ε παξνπζία δίπια ηνπ ηεο Φσηεηλήο. Δθείλε ηα θαηάιαβε ζρεδφλ φια. Σν κφλν πνπ δελ ήμεξε, αιιά σζηφζν ππνπηεπφηαλ, ήηαλ αλ εδψ ζ’ απηφ ην ρψξν δνινθφλεζαλ ην θπζηθφ ηνπ παηέξα. Μεηά απφ θάπνηα βαζαληζηηθά δεπηεξφιεπηα ζησπήο, ν Κψζηαο ζρεδφλ εζπραζκέλνο ηεο είπε: - Πάκε, θνξίηζη κνπ, ζπίηη. Ο γηνο καο ζα μύπλεζε θαη ζα καο πεξηκέλεη. Γελ ηνλ ξψηεζε ηίπνηα. Αηζζαλφηαλ φηη ε θξίζε είρε πεξάζεη. Ξεθίλεζαλ ζησπεινί ζ’ φιε ηελ επηζηξνθή. ηε κάλα ηεο, πνπ ξψηεζε είπε: - Πήγακε κηα βόιηα λα δείμσ ζηνλ Κώζηα ην ρσξηό. ηγά- ζηγά θαηαιάγηαζε κέζα ηνπ ε πξψηε νξγή. Θα ήηαλ άδηθν γηα ηελ νηθνγέλεηά ηνπ λα ηνπο ζηεξήζεη ην γελέζιην [102]
ηφπν ηνπο, πνπ ηφζν αγαπνχζαλ. Αιιά γηαηί φρη θαη ζηνλ ίδην. Γηα ηελ απψιεηα ηεο παηξηθήο πεξηνπζίαο απηφ ήηαλ απφξξνηα ηεο επηινγήο λα δηαηεξήζεη ην φλνκα κε ην νπνίν ηνλ πξνίθηζε απφ λσξίο ε θπξά Θάιεηα. Βεβαίσο, ηδηαίηεξα γηα ηνλ ίδην, δελ ήηαλ ην ζηνηρείν ηεο απψιεηαο πιηθψλ αγαζψλ. Ζ θιεξνλνκηά ηεο θπξά Θάιεηαο είρε ππνθαηαζηήζεη ζην πνιιαπιάζην απηά πνπ ράζεθαλ. Σν ζέκα ήηαλ θπξίσο ε εζηθή ππνρξέσζε απέλαληη ζηνπο θπζηθνχο ηνπ γνλείο. Οη δηαθνπέο ζην ρσξηφ ζπλερίζηεθαλ γηα φιν ην δηάζηεκα πνπ είραλ πξνγξακκαηηζηεί. Ζ Φσηεηλή θη ε κάλα ηεο ράξεθαλ κ’ φιε ηε ςπρή ηνπο φιεο ηηο κέξεο θη ν γηνο ηνπ, κέζα ζην ζρεηηθά αθφκα αγλφ ηνπίν ηνπ ρσξηνχ, άλζηζε θαη ξνχθεμε φιεο ηηο ραξέο ηεο επαξρηαθήο δσήο. Δθεί εθδειψζεθε θαη ε έκθπηε αγάπε ηνπ γηα ηε ζάιαζζα θαη ηα δψα. Πεξηζζφηεξν επηπρηζκέλε ήηαλ ε Φσηεηλή πνπ δηαηζζαλφηαλ αξθεηά θαη ήμεξε ηελ εζσηεξηθή κάρε πνπ έδσζε φιν ην δηάζηεκα ν αγαπεκέλνο ηεο. - Θα ηα μεπεξάζεη κε ηνλ θαηξό όια. Κη απηνπλνύ είλαη ην ρσξηό ηνπ θαη ζην βάζνο η’ αγαπάεη. Απηή ε εζσηεξηθή επθνξία πνπ έλησζε ζηελ επηζηξνθή ηνπ άλδξα ηεο ζην ρσξηφ ηνπ, ην μεπέξαζκα ηνπ κεγάινπ ζθνπέινπ πνπ δειεηεξίαδε ηε δσή ηνπο, ήηαλ ην ππέδαθνο πνπ κέζα ηεο σξίκαζε ε ζθέςε. - Αρ Παλαγία κνπ, αο θπηεπηεί εδώ ζην ρσξηό ν ζπόξνο ηνπ δεύηεξνπ παηδηνύ καο!
21. Η αποκάλςτη Ζ επρή ηεο επαιεζεχηεθε ζε ιίγν θαηξφ. Ζ αλακνλή ηνπ δεχηεξνπ παηδηνχ ραξνπνίεζε θαη δσληάλεςε ζίγνπξα φιε ηελ νηθνγέλεηα, αιιά απηή ηε ραξά ηε ζθίαζαλ ηα ηξαγηθά γεγνλφηα ηνπ Πνιπηερλείνπ. Βεβαίσο νη ίδηνη δελ είραλ πξνζσπηθή ζπκκεηνρή, αιιά νη απψιεηεο [103]
ηφζσλ λέσλ αλζξψπσλ ηνπο ζπγθιφληζαλ, φπσο θη φιε ηελ ειιεληθή θνηλσλία. Ήηαλ θαλεξφ φηη ε θπξηαξρία ησλ επίνξθσλ αμησκαηηθψλ πιεζίαδε πξνο ην ηέινο ηεο. Ζ ηειεπηαία κεηάιιαμε ηεο εμνπζίαο ηνπο ζπλνδεχηεθε θαη κε ηελ πξνδνζία ηεο Κχπξνπ. Σελ άλνημε ηνπ ’74 ήξζε ζην θφζκν ε θφξε ηνπο. Δίραλ θη άιια ηξεράκαηα. Μεηά δηεμνδηθή ζπδήηεζε είραλ βάιεη εκπξφο ην ρηίζηκν ηνπ θαηλνχξηνπ ζπηηηνχ ζηε Βνχια. Γελ ήηαλ κφλν ε αλάγθε γηα κεγαιχηεξν ρψξν. Ήηαλ ε γεληθψο δηαθαηλφκελε ηάζε γηα νηθηζηηθή απνθέληξσζε πνπ είρε αξρίζεη απηήλ ηελ επνρή. Κπξίσο γηα ηα παηδηά ηνπο θηινδνμνχζαλ ην θαιχηεξν. Ζ έληαζε αιιά θαη ε αλαθνχθηζε πνπ έθεξε ε κεηαπνιίηεπζε ζηε ρψξα ήηαλ γη’ απηνχο επθαηξία γηα πξνζσπηθή δεκηνπξγία θη αλάπηπμε. Γελ πεξηζπάζηεθαλ ζε ελαζρνιήζεηο πνπ ήηαλ πνιχ ηεο κφδαο απηήλ ηελ επνρή, δειαδή θφκκαηα ή άιιεο νξγαλψζεηο. Αλάκεζα ζην δεπγάξη ππήξρε κηα απφιπηε ζχκπλνηα. Ζ δνπιεηά - ζην δηθεγνξηθφ γξαθείν ε ζέζε ηνπ Κψζηα είρε αλαβαζκηζηεί - θαη ε αλαηξνθή ησλ παηδηψλ. Απηά ήηαλ ηα θχξηα κειήκαηά ηνπο. Οη θαινθαηξηλέο δηαθνπέο ηεο νηθνγέλεηαο ζην ρσξηφ ήηαλ ζρεδφλ ζεζκφο. ην κπαιφ ηνπ Κψζηα είρε ζθελσζεί έλα φλνκα: Άξεο Πεξδίθεο. Ο αμησκαηηθφο ηεο ρσξνθπιαθήο πνπ έθαλε ηηο αλαθξίζεηο γηα ηε δνινθνλία ηνπ Κίηζνπ Σζηηνχξα. Πξνθαλψο απηφο ν Κίηζνο ήηαλ έλα απφ ηα θηήλε πνπ αθάληζαλ ηνλ παηέξα ηνπ. Ση έγηλε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα; Πνηνο ήηαλ ν άγλσζηνο ηηκσξφο; Σν φλνκα ηνπ αμησκαηηθνχ ην μαλάθνπζε γηα δεχηεξε θνξά κέζα ζην δηθεγνξηθφ γξαθείν ζε κηα πνηληθή ππφζεζε πνπ είραλ αλαιάβεη. ρη βεβαίσο ν ίδηνο, αθνχ άιιε ήηαλ ε εηδίθεπζή ηνπ. Ζ αλαθνξά ηνπ νλφκαηνο ζπλνδεχηεθε απφ ζεηηθά ζρφιηα γηα ηνλ επαγγεικαηηζκφ ηνπ. Καη ηφηε ην απνθάζηζε. Θα ηνλ επηζθεθζεί θαη κε θάπνην ηξφπν ζα θνηηάμεη λα κάζεη θάηη πεξηζζφηεξν.
[104]
Πξάγκαηη κέζσ ελφο κεζνιαβεηή, απφ ην δηθεγνξηθφ γξαθείν, θιείζηεθε έλα ξαληεβνχ. Ζ πξψηε θνπβέληα ηνπ Πεξδίθε ήηαλ: - Δζύ κε πνηα ηδηόηεηα ξσηάο απηέο ηηο πιεξνθνξίεο;» - Δίκαη ν γακπξόο ηνπ κνίξαξρνπ Κπξηαθόπνπινπ από ην έζθιν. Μελ έρεηε θαλέλα δηζηαγκό. Ξέξσ πνιύ θαιά ην πνηόλ ηνπ αλζξώπνπ θαη δε ζα ζνθαξηζηώ κε ηίπνηα. Έξρνκαη σο ηδηώηεο θαη κόλν από πεξηέξγεηα. Γλώξηζα θαη παληξεύηεθα ηελ θόξε ηνπ Φσηεηλή θη έρνπκε ηώξα δπν παηδηά. Κη απηή είλαη δηθεγόξνο. Ο Πεξδίθεο εθηίκεζε ηελ επζχηεηά ηνπ θη άλνημε ηε κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία: - Σα ζεξκά κνπ ζπγραξεηήξηα θύξηε γηαηί, παξά ην πνηνλ ηνπ παηέξα ηεο, ε θόξε ηνπ βγήθε θαιή πάζηα. Καη ζα κνπ επηηξέςεηο ηελ παξαηήξεζε θη όκνξθν θνξίηζη. Έηζη ηε ζπκάκαη. - Ναη, θαη έηζη είλαη. αο επραξηζηώ γηα ηα θαιά ζαο ιόγηα. Ξέξσ αξθεηά γηα ην ρσξηό, όπσο παξάδεηγκα γηα ηελ εμαθάληζε ηνπ παηέξα ηεο. ηη δελ ήηαλ ηπραίν γεγνλόο, αιιά ζπλέπεηα ηνπ αδηεμόδνπ ηνπ. Σνλ θνίηαμε κε έθπιεμε, αιιά θαη εμεηαζηηθά - Βιέπσ μέξεηε πνιιά γηα ηελ ππόζεζε θη έρσ απνξία από πνύ ηα κάζαηε. - Γελ έρσ θακηά πιεξνθνξία. Δίλαη ε ινγηθή θαηάιεμε ησλ ζηνηρείσλ πνπ ππνπηεύνκαη. Θέισ λα ζαο δηαβεβαηώζσ γηα θάηη. ,ηη κνπ πείηε, ζαο νξθίδνκαη ζηελ αληξηθή κνπ ηηκή θαη ζηε δσή ησλ παηδηώλ κνπ, όηη ζα κείλνπλ κπζηηθά αλάκεζα ζ’ εζάο θαη εκέλα! - Γελ κπνξώ λα θαηαιάβσ ηελ έληαζε ηνπ πξνζσπηθνύ ζαο ελδηαθέξνληνο. Πνην είλαη ην ζέκα πνπ ζαο θαίεη; ’ απηφ ν Κψζηαο δελ κπνξνχζε λα ηνλ βνεζήζεη. Δίδε φηη ηνλ παξαηεξνχζε κ’ ελδηαθέξνλ ακίιεηνο θη αλαπνθάζηζηνο. Κάπνηα ζηηγκή επηηέινπο άλνημε ην ζηφκα ηνπ θαη κίιεζε. Γελ ήηαλ κφλν ε επηζπκία θη ε παξάθιεζε ηνπ ζπλνκηιεηή ηνπ. Ήηαλ θαη δηθή ηνπ εζσηεξηθή παξφξκεζε. Ζ αλάγθε λα [105]
κνηξαζηεί κ’ έλαλ δεχηεξν άλζξσπν ην ζακκέλν εδψ θαη ρξφληα κπζηηθφ. Αξθεί λα κελ βγεη παξαέμσ. Ήηαλ κηα επηηπρία ηνπ, ε πξψηε ηνπ, πνπ πέξαζε ληνχθνπ. Καλείο δελ έκαζε φιε ηελ αιήζεηα. Δπηηέινπο αο αλνίμεη ην ζηφκα ηνπ γηα έλα κπζηηθφ πνπ ηνλ πλίγεη: - Μνπ έδσζεο ππόζρεζε, θύξηε δηθεγόξε, θη ειπίδσ λα ηελ θξαηήζεηο. Κάηη κνπ ιέεη όηη είζαη θαιόο άλζξσπνο θαη δελ ζα πξνδώζεηο ηελ εκπηζηνζύλε πνπ ζνπ δείρλσ.. - αο επραξηζηώ, θύξηε. Να είζηε βέβαηνο γη απηό!. - Άθνπ, ινηπόλ, δηθεγόξε. Με ηνλ πεζεξό ζνπ έδεζα κηα άζρεκε πεξίνδν ηεο δσήο κνπ. Ήηαλ παιηνραξαθηήξαο, ηνκάξη θη όρη κόλν. ην ηέινο ηνπ ηα είπα θαηάκνπηξα θαη ην θραξηζηήζεθα κε ηελ ςπρή κνπ. Δγώ ηε δνινθνλία ηνπ Σζηηνύξα ηελ δηαιεύθαλα θαη κάιηζηα πιήξσο. Απιώο άιιεο ζθνπηκόηεηεο ηεο επνρήο, όπσο θαηαιαβαίλεηο, ζάςαλε ηελ έθζεζή κνπ. Γελ απέηπρα ζηελ απνζηνιή κνπ. ρη! Κη αο κελ είλαη απηό επηζήκσο γλσζηό. Ζ αλάγθε ηεο πξνζσπηθήο ηνπ δηθαίσζεο, ε θπζηθή καηαηνδνμία πνπ έρεη θάζε άλζξσπνο ηνπ αλνίμαλε ην ζηφκα. Απηφεηνο ζπλέρηζε: - Ναη! Δγώ έθεξα ηελ ππόζεζε ζε πέξαο. Γνινθόλνο ηνπ Σζηηνύξα ήηαλ έλαο ζπγρσξηαλόο ηνπ, πνπ νκνιόγεζε θη εμήγεζε ηελ πξάμε ηνπ. Ήηαλ ν Μαλώιεο Σξηαξίδεο, πνπ πέζαλε από θαξθίλν ζην λνζνθνκείν ηεο Λάξηζαο δπν κήλεο κεηά ηελ θαηάζεζή ηνπ. Μνπ εμήγεζε ην ιόγν. Ο Σζηηνύξαο είρε βηάζεη ην θνξίηζη ηνπ. Σν θαεκέλν δελ άληεμε ηελ ληξνπή θη απηνθηόλεζε. Γηα λα θαηαιάβεηο ηελ ππόζεζε πξέπεη λα παο πίζσ ζηα ρξόληα ησλ εληάζεσλ ζηε ρώξα καο. Πήξε κηα αλάζα θαη ζπλέρηζε: - Ο πεζεξόο ζνπ, ν Σζηηνύξαο, ν Καθάηνο θη ν Λεθνύζεο έθαλαλ ζπκκνξία. Απηνί εθκεηαιιεπόκελνη ηα γεγνλόηα έγηλαλ άξπαγεο θη εγθιεκαηίεο. Αθάληζαλ νιόθιεξεο νηθνγέλεηεο, έγηλαλ πινύζηνη. Αιιά ν θαιόο Θεόο δελ ηνπο άθεζε αηηκώξεηνπο. Ο πεζεξόο ζνπ, κάιινλ από ηύςεηο ή θόβνπο γηα πηζαλή απνθάιπςε, απηνθηόλεζε, ν Σζηηνύξαο [106]
δνινθνλήζεθε, ν Λεθνύζεο πέζαλε λσξίο από θαξθίλν θαη ηνλ Καθάην ηνλ έρσζα γηα αξθεηά ρξόληα ζηε θπιαθή. Έκπνξνο λαξθσηηθώλ. Έηζη, πηζηεύσ, απνδόζεθε κε θάπνην ηξόπν ε δηθαηνζύλε. Έγηλε ε απαηηνύκελε θάζαξζε. Η ζεία ηηκσξία, ε Νέκεζε. κσο, δπζηπρώο, πξόιαβαλ θη έθαλαλ ην θαθό. Έθαγαλ αλζξώπνπο θαη κε ηελ απιεζηία θη αξπαθηηθόηεηα πνπ ηνπο θαηέιαβε, δελ ππνιόγηζαλ ηίπνηα. ’ φιν ην δηάζηεκα ηεο πεξηγξαθήο ν Κψζηαο έλησζε έλα αλαθνπθηζηηθφ αίζζεκα. αλ λ’ άδεηαδε ζηγά- ζηγά απφ κέζα ηνπ ην πνιχρξνλν βάξνο πνπ θνπβαινχζε φια απηά ηα ρξφληα. αλ άιινο Αιέμαλδξνο, κε ηελ αθήγεζε έιπλε ην γφξδην δεζκφ. Σφζν μειαθξσκέλνο δελ είρε ληψζεη πνηέ ηνπ. Δίπε ζηνλ αμησκαηηθφ: - αο επραξηζηώ πνιύ γηα ηελ εκπηζηνζύλε πνπ κνπ δείμαηε. Μελ αλεζπρείηε. Θα ζεβαζηώ ηελ ππόζρεζε πνπ ζαο έδσζα εμαξρήο. ηαλ έθπγε απφ ηνλ Πεξδίθε θη έθηαζε ζην δξφκν δελ πεξπαηνχζε. Έλησζε φηη πεηνχζε. Υσξίο λα έρεη ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο, νη επηινγέο πνπ έθαλε ζηε δσή ηνπ ήηαλ νη ηδαληθέο ιχζεηο. Απνδεζκεχηεθε απφ ηνλ φξθν ηεο εθδίθεζεο ρσξίο λα βάςεη ηα ρέξηα ηνπ κε αίκα, ρσξίο λα θνπβαιάεη έηζη ην ζπλεπαγφκελν θνξηίν ησλ λέσλ ηχςεσλ. Λέλε φηη ε εθδίθεζε είλαη έλα πηάην πνπ ηξψγεηαη θξχν. Τπάξρεη θάηη αθφκα. Σελ εθδίθεζε πνιιέο θνξέο ηελ παίξλεη θαη ζην φλνκά ζνπ ν ακείιηθηνο ρξφλνο. Κη απηφ γηα ηνλ ίδην ήηαλ πνιχ ζεκαληηθφ.
22.
Η ηελική κάθαπζη
Άιιν ήηαλ ην δίιεκκά ηνπ ηψξα. Θα ελεκεξψζεη ηελ Φσηεηλή γηα ηηο ηειηθέο εμειίμεηο ή φρη; Ζ Φσηεηλή δελ ήηαλ θακηά ραδή. Σν αληίζεην κάιηζηα! Γλσξίδεη κέζεο άθξεο ηε [107]
ζπκκεηνρή ηνπ παηέξα ηεο ζηα γεγνλφηα. Ζ πεπνίζεζε ηνπ είλαη φηη ε πιήξεο γλψζε ζα απειεπζεξψζεη θαη εθείλε. Έηζη ηα είπε φια ζηε δηθή ηνπ. Υαξηί θαη θαιακάξη. Γεγνλφηα θαη ζπλαηζζήκαηα. Πφζν θαιχηεξα ληψζεη ηψξα θαη βξήθε αληαπφθξηζε: - Δζύ είζαη ν άλζξσπόο κνπ θύξηε!. ην ηέινο ηα είρα όια δηαηζζαλζεί θαη ήδε ηα έρσ ρσλέςεη. Δζύ λα εξεκήζεηο. Έρεηο ππνρξεώζεηο λα πξνζέρεηο ηε γπλαίθα ζνπ θαη ηα δπν, πξνο ην παξόλ, παηδηά ζνπ! Απηή ε απνζηξνθή «πξνο ην παξφλ» ηνλ έθαλε λα ρακνγειάζεη επραξηζηεκέλνο. - Τπάξρεη θη έλα ηειεπηαίν δήηεκα, θαιή κνπ, πνπ ζέισ λα ζπδεηήζνπκε. Πξέπεη λα ςάμνπκε κήπσο από ηα ζηνηρεία ηεο πεξηνπζίαο πνπ θιεξνλόκεζεο από ηνλ παηέξα ζνπ ππάξρνπλ θηήκαηα πνπ είλαη πξντόλ αξπαγήο; Απηό πξέπεη λα μεθαζαξηζηεί. Πξέπεη λα γπξίζνπλ πίζσ, ζηνπο πξαγκαηηθνύο ηδηνθηήηεο. Βεβαίσο ηίπνηα δελ κπνξεί λα γίλεη πξηλ θύγεη απ’ ηε δσή ε κάλα ζνπ. Οπνηαδήπνηε αλαθνξά ζε ηέηνην ζέκα, ελώ βξίζθεηαη ε θπξά Λέλα ζηε δσή, ζα ηελ έζηειλε ζηνλ ηάθν πξηλ ηελ ώξα ηεο. Ζ δηθή ηνπ θάζηζε γηα ιίγν ακίιεηε θαη ζθεπηηθή, αιιά κε απνθαζηζηηθφηεηα ζε ιίγν ηνπ απάληεζε: - Γελ έρσ αληίξξεζε θαη νύηε κε πηάλεη θακηά ηζηγθνπληά. Να είζαη ζίγνπξνο, αιιά ππάξρνπλ πξνβιήκαηα πνπ εζέλα, θνθνξόκπαιε άλδξα κνπ, θαίλεηαη δελ πεξλάλε απ’ ην κπαιό ζνπ. Μνπ ιεο, έμππλε δηθεγόξε, πώο ζα ηα μερσξίζνπκε; Πνηα είλαη δηθά καο θαη πνηα είλαη ηα αξπαγκέλα; Κάπνηα είλαη ε πξνίθα ηεο κάλαο κνπ! Πεο κνπ ηνλ ηξόπν θη εγώ ζα ζπκθσλήζσ. - Έρεηο δίθην. Θα κάζνπκε πόηε πέξαζαλ ζηελ ηδηνθηεζία ηνπ παηέξα ζνπ. Γηα όπνηα είλαη νηθνγελεηαθά δελ ηίζεηαη ζέκα. Θα εμεηάζνπκε απηά πνπ απνθηήζεθαλ ηα θξίζηκα ρξόληα. - Σν ζπίηη ζηε Λάξηζα; Σόηε ην αγόξαζε! Έλαο νηθνγελεηάξρεο, κε πνιύρξνλε εξγαζία ζην επάγγεικά ηνπ, δε ζα κπνξνύζε όια απηά ηα ρξόληα λ’ αγνξάζεη έλα ζπίηη λα [108]
ζηεγάζεη ηελ νηθνγέλεηα ηνπ; Μεηά μερλάο ην ζεκαληηθόηεξν. Ση ζα πνύκε ζηνπο άιινπο; Πάξηε πίζσ ην θηήκα πνπ ε νηθνγέλεηά κνπ ζαο ην έθιεςε! Γελ θαηαιαβαίλεηο όηη δε ζα κε ζεθώλεη ηόηε πιένλ ην θιίκα ζην ρσξηό. Θα πξέπεη λα εμαθαληζηώ. Αθόκα δε ζθέθηεζαη ην θπξηόηεξν. Ση επίπησζε ζα έρεη απηό ζηα παηδηά ζνπ; Θα είλαη παηεληαξηζκέλα ζ’ όιε ηελ θνηλσλία σο νη απόγνλνη αλζξώπσλ πνπ ήηαλ δνινθόλνη, άξπαγεο θαη θαηαρξαζηέο; ρη θαιέ κνπ! Γελ είλαη απηό ιύζε, Θα μππλήζνπλ κλήκεο πνιιέο θαη θαηαζηάζεηο άζρεκεο. Πξέπεη λα βξεζεί άιιε ιύζε. Σφηε ν Κψζηαο είδε φηη νη ζεσξεηηθέο ζπιιήςεηο θαη ηδέεο, πνπ είρε, δελ ήηαλ θη εχθνια εθαξκφζηκεο. Απφ ην κπαιφ ηνπ δελ είραλ πεξάζεη κηα ζεηξά ζπληζηψζεο ηνπ πξνβιήκαηνο. - Πξέπεη λα ην πάξεηο απόθαζε άλδξα κνπ. Γελ δηνξζώλνληαη όιεο νη αδηθίεο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηε δσή, ηδηαίηεξα ζε αλώκαιεο θαηαζηάζεηο. Ούηε γπξίδνπλ πίζσ νη λεθξνί, πνπ άδηθα θαη πξόσξα θύγαλε απ’ ηε δσή. ην αδηέμνδν πνπ νξζσλφηαλ κπξνζηά ηνπ ηε δηέμνδν έδσζε ην πξαθηηθφ κπαιφ ηεο Φσηεηλήο ηνπ: - Άθνπ ηη ζα θάλσ. Θα θνηηάμσ αλαιπηηθά ηα πεξηνπζηαθά κνπ ζηνηρεία. Δίλαη αξθεηά. Αλ βξσ ζθνηεηλέο πεξηπηώζεηο ζα ηηο θαηαγξάςσ. Θα ζε ελεκεξώζσ πιήξσο γηα ην απνηέιεζκα ηεο έξεπλαο κνπ. Καη εζύ απνθάζηζε ηε ιύζε πνπ ζα δώζνπκε. νπ εμήγεζα όηη δελ κε ζπγθξαηεί ην γεγνλόο όηη ζα ράζσ θάπνηα πεξηνπζηαθά κνπ ζηνηρεία. Αλ ζέιεηο ην πηζηεύεηο, αλ ζέιεηο όρη. Δγώ έρσ λα ζνπ πξνηείλσ κηα άιιε ιύζε πνπ δελ ζα κνπ δεκηνπξγήζεη επηπιένλ ζπλεηδεζηαθά πξνβιήκαηα. ια απηά ηα θηήκαηα ή ρσξάθηα λα ηα δσξίζσ ζηελ θνηλόηεηα. ηηο πηζαλέο εξσηήζεηο άιισλ ε απάληεζε πνπ ζα έρσ είλαη κία. - Πνηα; - Σν θάλσ γηα ηελ ςπρή ηεο κάλαο κνπ. - Σειηθά ην ζειπθό κπαιό είλαη πην δηεηζδπηηθό θαη ξεαιηζηηθό από ησλ αλδξώλ, ζθέθηεθε απφ κέζα ηνπ ν Κψζηαο. [109]
Σεο απάληεζε: - Έρεηο δίθην, γιπθηά κνπ! Έραζα ηελ παιαηά θπξά Θάιεηα, πνπ κνπ έιπλε όια ηα πξνβιήκαηα, θαη ζην δξόκν κνπ ζπλάληεζα άμην αληηθαηαζηάηε ηεο: Δζέλα! Ζ Φσηεηλή ρακνγέιαζε επραξηζηεκέλε. Έλησζε αζθαιήο θαη πιήξεο.
Οθηώβξεο 2009
[110]