WHAT if by Βασίλης Παπαδόπουλος

ΣΥΝΘΕΣΗ VII Επιβλέπων καθηγητής : Γαβρήλου Ε.

Βασίλης Παπαδόπουλος , Χαρίκλεια Παπουνίδου

ΠΕΡΙΟΧΟΜΕΝΑ :

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΓ-ΚΑΤΑΛΗΨΗ

ΟΙΚΟΠΕΔΟ 1

ΟΙΚΟΠΕΔΟ 2

WHAT IF

Εισαγωγή :

2020 , Πανδημια , εγκλεισμος σε ολη την χωρα

Έναυσμα: Εγκαταλελειμμένες φοιτητικές εστίες ανά την επικράτεια λόγω κυβερνητικής απόφασης για παύση λειτουργίας των κτιρίων εξαιτίας της πανδημίας. Λόγοι: Εκτός από την πανδημία, οι λόγοι για την μαζική μετακίνηση πληθυσμού εμπίπτουν στα οικονομικά συμφέροντα κλπ Προβληματική : Τι αφήνει πίσω της αυτή η μαζική μετακίνηση του πληθυσμού; Κενες κατοικιες , κενο χωρο

Φαινόμενο των κενών κατοικιών : Σύμφωνα με δημοσίευμα της Guardian (2014), υπάρχουν 11 εκατομμύρια κενές κατοικίες στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, στην Ισπανία υπάρχουν περισσότερες από 3,4 εκατ. κενές κατοικίες, στην Γαλλία και Ιταλία πάνω από 2 εκατομμύρια, στην Γερμανία περίπου 1.8 εκατομμύρια, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι οι κενές κατοικίες είναι περίπου 300.000. Λιγότεροι άνθρωποι στην Ευρώπη συνεπάγεται μικρότερη ανάγκη για κατοικίες. Το αδιάθετο οικιστικό απόθεμα είναι λογικό λοιπόν να αυξάνεται το παράδοξο είναι ότι αυξάνονται ταυτόχρονα και οι άστεγοι. Να σημειωθεί μάλιστα ότι ο αριθμός των αδιάθετων κατοικιών είναι υπερδιπλάσιος από αυτόν που θα χρειαζόταν για να φιλοξενηθούν όλοι οι άστεγοι της Ευρώπης (FEANSTA 2015)1. Δύο παραδείγματα εγκατάλειψης ολόκληρων οικημάτων λόγω αποβιομηχάνισης. Δυο αντίθετες προσεγγίσεις στο design.

• Detroit, ΗΠΑ Οικονομικές κρίσεις που εκδηλώνονταν κατά περιόδους στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και ζητήματα όπως παγκοσμιοποίηση και (εσωτερική) μετανάστευση συνέβαλαν ώστε το Detroit να μεταβληθεί από την 'Motor City' της εποχής του Β παγκοσμίου πολέμου σε μια παρηκμασμένη μεγαλούπολη των ΗΠΑ. 1) Ερήμωση του κέντρου λόγω προαστιοποίησης Κατά την περίοδο ακμής της πόλης το πρώτο μισό του 20ου αιώνα χτίστηκαν στο κέντρο πόλη πολλά σπίτια όχι μεγάλα σε μέγεθος. Οι ανάγκες όμως πολλαπλασιάστηκαν. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την κατασκευή αστικών αυτοκινητοδρόμων έδινε τη δυνατότητα στους εργαζόμενους του κέντρου να μένουν στα προάστια (Gallagher, 2004: 40-43). 2) Εισαγωγή αυτοματοποίησης στην παραγωγή. Αυτή αντικατέστησε πολλούς εργάτες με τα αποτελέσματα να είναι καταστρεπτικά. Πάνω από 100.000 θέσεις εργασίας μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 60 χάθηκαν (Sugrue, 2007). Όλα αυτά οδήγησαν στο μετασχηματισμό του Detroit από κινητήρια δύναμη του Αμερικάνικου οικονομικού συστήματος σε ενσάρκωση της αστικής παρακμής. Αποτέλεσμα : Η πόλη απέμεινε με παλιές, εγκαταλελειμμένες υποδομές και υψηλά ποσοστά ανεργίας, φτώχειας και ρατσισμού. Στα τέλη της δεκαετίας του 90 και στις αρχές του 21ου αιώνα υπήρξε μια προσπάθεια για την ανάκαμψη της πόλης αλλά το μόνο που θυμίζει σήμερα την παλιά, ακμάζουσα μεγαλούπολη των ΗΠΑ είναι τα τεράστια, παρατημένα βιομηχανικά κτήρια (Booza & Metzker, 2004).2 5

• Ivrea, Ιταλία Το όραμα της εταιρικής πόλης, εγκαταλελειμμένη ουτοπία H βόρεια ιταλική πόλη Ivrea, μοιάζει με τα εγκαταλελειμμένo, κατάφυτo γήπεδo τένις όπου κάποτε έπαιζαν οι υπάλληλοι του γίγαντα των ηλεκτρονικών «Olivetti SpA». Τη δεκαετία του 1980, η Ivrea ήταν μια ευρωπαϊκή έκδοση του Silicon Valley. Από τα 50.000 άτομα που απασχολούνται στην Olivetti, τα μισά εργάστηκαν στην πόλη, απολαμβάνοντας γενναιόδωρους μισθούς και πολυτελείς εταιρικές εγκαταστάσεις αναψυχής. Σήμερα οι μεγαλύτεροι εργοδότες της Ivrea είναι η κρατική υπηρεσία υγείας και δύο τηλεφωνικά κέντρα. Μαζί απασχολούν 3.100 άτομα.3 ‘Ηταν σημαντικό για την εταιρεία οι εργαζόμενοι να μην αισθάνονται διαχωρισμό μεταξύ πόλης και χώρας. Οι καλύτεροι αρχιτέκτονες της Ιταλίας θα προσληφθούν για να σχεδιάσουν με το μοντέρνο στιλ: Εργοστάσια, καντίνες, γραφεία και χώροι μελέτης θα ήταν ευάερα παλάτια από γυάλινους κουρτίνες, επίπεδες στέγες από μπετόν και πλακάκια από τούβλα. Θα ήταν ένα μοντέλο για το έθνος και για τον κόσμο.

Η υπόλοιπη ανατολική Γερμανία είναι βυθισμένη στο σκοτάδι. Η δημογραφική εξέλιξη είναι αδιάψευστος καθρέφτης της βαθιάς τομής που έφερε η ενοποίηση. Ο πληθυσμός της ανατολικής Γερμανίας, σύμφωνα με τις επίσημες προγνώσεις αναμένεται να μειωθεί κατά το ήμισυ μέχρι το 2050. Από τις 10 πιο φθίνουσες περιφέρειες της Ευρώπης οι τρεις βρίσκονται στην ανατολική Γερμανία, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Ινστιτούτου του Βερολίνου για τη δημογραφική εξέλιξη. Πρόκειται για τη Σαξονία-Άνχαλτ, το Κέμνιτς και τη Θουριγγία. Αν εξαιρεθούν οι αναπτυσσόμενες περιοχές της κεντρικής Ευρώπης και οι μητροπόλεις, το μέλλον διαγράφεται αβέβαιο. Η αποβιομηχανοποίηση πλήττει τα μεσαία αστικά κέντρα. Η Αϊζενχίτενστατ, η παλιά Στάλινστατ που είχε χτιστεί κοντά σε ένα χαλυβουργείο, πριν το 1990 είχε πάνω από 50.000 κατοίκους. Σήμερα έχει μόνον 33.000. Η πόλη Σβέντ στον Όντερ κατάφερε μόνον με την ενσωμάτωση νέων κοινοτήτων να κρατήσει τους μισούς από τους κατοίκους που είχε.

ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΟΛΟΝ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ;

οικιστικός πλούτος των απομονωμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών ως θεμέλιο της Ολοκληρωμένης τους Ανάπτυξης

2 https://www.citybranding.gr/2013/01/detroit.html 3 https://www.reuters.com/article/us-italy-economy-submerging-idINKBN0FJ0SF20140714

ABANDONED UTOPIA

ΚΕΝΟΣ

Εστία

HOME LESS

IVREA

Καλαούπαπα

ESS HOME

Σπιναλόγκα

Detroit co un

ΠΑΝ ΗΜΙΑ

tr ys id e

αποβιομηχανοποίηση

Ε Ρ Ε Ι ΜΟ Π Ο Ι Η Σ Η

μ ε

Παρηκ ασ ένη εγαλούπολη

ΟΛΟΝ

ε σ τ ι ά ζ ω

Μετα όρφωσι

Η Εγ-κατάληψη : Αφότου θέσαμε στον εαυτό μας το ερώτημα τι θα γίνει με όλον αυτόν τον χώρο , μεταφέραμε τους προβληματισμούς μας στον χώρο που μας περιβάλλει , την περιφερειακή ενότητα της Θεσσαλίας .Παρατηρήσαμε τα εγκαταλειμμένα κτήρια στον Βόλο και στην Λάρισα και τον κενό χώρο που δημιουργούν . Επικεντρωθήκαμε στα εγκαταλειμμένα εργοστάσια λόγω της μεγάλης έκτασης τους και τον τεράστιο ανεκμετάλλευτο χώρο που καταλαμβάνουν μετατρέποντάς τον σε αποθήκη απορριμμάτων. Περιηγηθήκαμε στους χώρους αυτούς , και καταγράψαμε την κατάσταση που επικρατεί .μέσα από την παρατήρηση διακρίναμε στοιχεία τα οποία ήταν κοινά σε όλα τα εγκαταλειμμένα κτήρια που επισκεφτήκαμε . Τα στοιχεία αυτά ήταν 4 : 1. φθορά ( η ενέργεια της φύσης στο κτήριο ) 2. αντικείμενα που έμειναν από τα χρόνια λειτουργίας του εργοστασίου 3. ανθρώπινη ενέργεια (γκράφιτι , σκουπίδια ) 4. νέοι κάτοικοι του χώρου ( φυτά , ποντίκια , πουλιά , γάτες κτλ. )

Δώσαμε έμφαση στους νέους κατοίκους και τα ενεργήματα τους και συγκεκριμένα του πουλιού , ποντικιού και φυτού . θέλαμε να παρομοιάσουμε τις ενέργειες των ανθρώπων με αυτές των νέων κατοίκων , οι οποίες είναι του φυτού που αναρριχάται , του ποντικιού που τρυπώνει , και του πολιού που παρατηρεί έχοντας υπόψιν τα παραπάνω προσπαθήσαμε να πειραματιστούμε ογκοπλαστικά χρησιμοποιώντας μακετόχαρτα και DAU.

ΦΘΟΡΑ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Α ΝΘΡ ΩΠΙ ΝΗ Ε ΝΕ Ρ Γ Ε Ι Α

ΝΕΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ

Πειραματιστήκαμε με τις χαράξεις και τις ροές κίνησης . Έχοντας ως βάση τα σκίτσα προσπαθήσαμε να τα αποτυπώσουμε σε τρισδιάστατη μορφή δημιουργώντας φαγώματα και τρύπες με το DAU. Επανεξετάσαμε τον όγκο έπειτα στο επίπεδο με μακετόχαρτο.

Οικόπεδο 1 :

Αρχική επιλογή οικοπέδου ήταν το εργοστάσιο ‘Ανώνυμη Θεσσαλική Οινοπνευματική Εταιρεία’ . Μας κέντρισε το ενδιαφέρον λόγο ακριβώς της μεγάλης ανεκμετάλλευτης έκτασης του. Το οικόπεδο αυτό είχε γίνει ο σκουπιδότοπος της γειτονιάς .

Το οικόπεδο βρίσκεται δίπλα στις γραμμές του τραίνου αλλά και κοντά στον χείμαρρο Κραυσίδωνα. Φτιάξαμε ένα διάγραμμα αισθήσεων από το οποίο θα βασιζόμασταν για τον μετέπειτα σχεδιασμό. Τα προπλάσματα ήταν το επόμενο στάδιο, κατά το οποίο παρατηρήσαμε τις σχέσεις υλικών και όγκων, ενώ παράλληλα αρχίσαμε τις χαράξεις στο οικόπεδο και έτσι ξεκίνησε το παιχνίδι των όγκων.

Καταγραφή βάση κάτοψης των στοιχείων που έχουν απομείνει από τον όγκο του εργοστασίου.

Στοιχεία που επιλέγουμε να κρατήσουμε από τον όγκο του εργοστασίου.

Χάρτης αισθήσεων , κάτοψης μακέτας , και εργοστασίου

Οικόπεδο 2 : Έπειτα από αυτήν την έρευνα συνειδητοποιήσαμε ότι το οικόπεδο του εργοστασίου Οινοπνεύματος, ήταν ακατάλληλο για αυτό που είχαμε στο μυαλό μας. Δεν θέλαμε ’’ ο φόβος ‘’ διάλυσης της μνήμης του να μας περιορίσει στον σχεδιασμό. Θεωρήσαμε επίσης σημαντικό να βρούμε ένα εγκαταλελειμμένο κτήριο που θα βρισκόταν κεντρικά του Βόλου. Το κτήριο που επιλέξαμε ήταν το Σιλό, το οποίο βρίσκεται στο λιμάνι του Βόλου και είναι ορατό από πολλά σημεία.

Δημιουργία ροών κίνησης προς το κτήριο

Έπειτα ξεκινήσαμε να μελετάμε τον όγκου του Σιλού και να χαράσσουμε τις όψεις του κτηρίου. Τα διάφορα γεωμετρικά σχήματα που δημιουργήθηκαν μας βοήθησαν να προχωρήσουμε στην επεξεργασία του όγκου.

ΑΡΧΙΚΟΣ ΟΓΚΟΣ ΚΤΗΡΙΟΥ ΣΙΛΟΥ

ΕΝΩΠΟΙΗΣΗ ΣΙΛΟΥ ΜΕ ΟΓΚΟ ΜΑΚΕΤΑΣ

ΟΓΚΟΣ ΜΑΚΕΤΑΣ ΚΑΙ ΦΕΡΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΙΛΟΥ

Αφού πειραματιστήκαμε ογκοπλαστικά με το κτήριο αρχίσαμε να κάνουμε τομές για να δούμε το εσωτερικό του καλύτερα, και να μπορέσουμε να επεξεργαστούμε τις κινήσεις και τους διάφορους χώρους στο εσωτερικό.

WHAT IF :

Όπως και οι νέοι κάτοικοι βρίσκουν την αφορμή να καταλάβουν έναν χώρο με απίστευτη ελευθέρια έτσι κι στην δικιά μας περίπτωση δημιουργείται ένας χώρος όπου οι ενέργειες των κατοίκων αυτών παίρνουν ανθρώπινες διαστάσεις χωρίς ωστόσο να επηρεάζουν την ταυτότητα του κτηρίου.

Εσωτερικές λήψεις κτηρίου

Το παραγόμενο κτήριο δεν έχει ως στόχο να γίνει ένα υπερθέαμα , αλλά να κινήσει περιέργεια του καθενός. Το Σιλό είναι ένα κτήριο που το παρατηρούν όλοι , είναι το λεγόμενο ‘’ ρολόι ‘’ του Βόλου , με την παρέμβαση μας το κτήριο δεν χρειάζεται να έχει ρολόι για να είναι αντιληπτό , γίνεται γνωστό λόγο της χρήσης του από τους επισκευές είτε τους νέους είτε τους παλιούς ( πουλιά , ποντίκια , φυτά , κτλ. ). Με την παρέμβαση μας το κτήριο γίνεται επισκέψιμο , ο καθένας μπορεί είτε να το περιηγηθεί για λίγο είτε να δημιουργήσει δικές του καταστάσεις μέσα.