„Pomost – pismo samopomocy. Kompedium bezdomność a zdrowie”, red. E. Bełdowska, E. Szczypior, K. Ste by Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

KOMPENDIUM BEZDOMNOŚĆ A ZDROWIE

INFORMATOR DLA INSTYTUCJI SŁUŻBY ZDROWIA I POMOCY SPOŁECZNEJ

WSTĘP . ............................................................................................................................................................................................................ 3 I. DIAGNOZA I ANALIZA PROBLEMOWA ............................................................................................................................................. 7 1. MACIEJ DĘBSKI - Kondycja zdrowotna osób bezdomnych w Trójmieście. Szkic socjologiczny ............................................ 9 2. PIOTR OLECH, KRZYSZTOF ŁUGOWSKI - Problematyka zdrowia ludzi bezdomnych - perspektywa specjalistów pomocy społecznej i służby zdrowia ................................................................................................................................................. 34 3. ADAM KOSZUTOWSKI - Niemoc .................................................................................................................................................. 40 II. SŁOWNICZEK POJĘĆ ........................................................................................................................................................................... 43 III. BEZDOMNOŚĆ W ŚWIETLE PRZEPISÓW POLSKIEGO PRAWA ............................................................................................ 55 1. Konstytucja RP .................................................................................................................................................................................... 57 2. Pomoc społeczna . ............................................................................................................................................................................... 57 3. Rynek pracy ......................................................................................................................................................................................... 59 4. Zatrudnienie socjalne . ....................................................................................................................................................................... 61 5. Polityka mieszkaniowa ....................................................................................................................................................................... 62 6. Dowody osobiste ................................................................................................................................................................................. 65 IV. MODELOWE ROZWIĄZANIA SYSTEMU POMOCY LUDZIOM BEZDOMNYM ................................................................. 67 1. Standardy etyczne ............................................................................................................................................................................... 69 2. Typologia i standardy placówek dla osób bezdomnych . ............................................................................................................... 73 V. SŁUŻBA ZDROWIA ................................................................................................................................................................................ 79 1. Prawa pacjenta .................................................................................................................................................................................... 81 2. Przykładowa karta praw pacjenta funkcjonująca w służbie zdrowia ........................................................................................... 84 3. Ubezpieczenie zdrowotne .................................................................................................................................................................. 85 4. Lecznictwo psychiatryczne i odwykowe .......................................................................................................................................... 87 5. Ratownictwo medyczne ..................................................................................................................................................................... 89 6. Opieka długoterminowa – ZOL, Hospicja ...................................................................................................................................... 90 7. Lecznictwo szpitalne . ......................................................................................................................................................................... 92 VI. WNIOSKI I REKOMENDACJE ........................................................................................................................................................... 93 VII. INFORMATORY ................................................................................................................................................................................. 97 1. Służba zdrowia .................................................................................................................................................................................... 99 2. Informator o instytucjach niosących pomoc osobom bezdomnym w woj. pomorskim 2006 ............................................... 107 POMOST - Kompendium „Bezdomność a zdrowie” - informator dla instytucji służby zdrowia i pomocy społecznej. PISMO WSPÓŁFINANSOWANE Z FUNDUSZU INICJATYW OBYWATELSKICH ŚRODKÓW POMORSKIEGO URZĘDU WOJEWÓDZKIEGO ORAZ MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Wyrażone na łamach publikacji poglądy i opinie są poglądami autorów zamieszczonych artykułów, nie zawsze odzwierciedlają one stanowisko wypracowane w ramach Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności. Wykorzystywanie w części lub w całości materiałów zawartych w tym opracowaniu możliwe jest jedynie pod warunkiem podania źródła, tzn. tytułu naszego pisma, numeru oraz autora. ISSN 1233-2623 GRUDZIEŃ 2006r. POMOST – Pismo Samopomocy Gdańsk Wydaje:

Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych, 80-236 Gdańsk, Al. Grunwaldzka 5, tel. 058 344 40 39, e-mail: rci@rci.org.pl; www.rci.org.pl Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie 80-690 Gdańsk Przegalina, ul. Przegalińska 135, tel. 058 308-05-94, 342-2645, 343-28-37, e-mail: tpbagda@show.net.pl; www.bezdomnosc.org.pl Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, 80-245 Gdańsk, ul. Ks.J.Zator-Przytockiego 4, tel/fax 058 341-17-20, e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Zespół redakcyjny: Projekt okładki: Skład i druk:

Ewa Bełdowska, Ewa Szczypior, Katarzyna Stec, Maciej Dębski, Łukasz Browarczyk, Piotr Olech, Krzysztof Ługowski T-RÓJ MIASTA Katarzyna Hołdys, tel. 0 697 10 17 33 Drukarnia Misiuro, Gdańsk Brzeźno, ul. Gdańska 29, tel./fax: 0(prefix)58 342-26-18; www.misiuro.com.pl

Szanowni Państwo Oddajemy w Wasze ręce poradnik (informator) poświęcony tematyce bezdomności w kontekście zdrowia. Poradnik ten służyć ma zarówno pracownikom służby zdrowia, jak i pracownikom szeroko rozumianej pomocy społecznej. Zasadniczym celem poradnika jest podniesienie wiedzy i ułatwienie przepływu informacji w zakresie udzielania usług zdrowotnych ludziom bezdomnym. Specjaliści pracujący w ramach Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności uznali, że jednym z głównych problemów w dostępie i świadczeniu usług zdrowotnych ludziom bezdomnym jest brak wiedzy, przepływu informacji oraz wzajemnej współpracy pomiędzy sektorem służby zdrowia a pomocą społeczną. Niniejszy poradnik jest odpowiedzią na niniejszy deficyt. Informator ten zawiera opis głównych problemów w dostępie osób bezdomnych do świadczeń zdrowotnych oraz diagnozę i analizę głównych problemów zdrowotnych ludzi bezdomnych. Ponadto szeroko opisujemy procedury oraz funkcjonujące normy prawne, jakie powinniśmy wykorzystywać i stosować przy zapewnianiu opieki zdrowotnej ludziom bezdomnym. Wskazujemy główne źródła finansowania usług medycznych dla osób bezdomnych. Opisujemy dokładną procedurę obejmowania ubezpieczeniem dotychczas nieubezpieczonych osób bezdomnych. Umieszczamy szereg wypracowanych postulatów i rekomendacji – także prawnych i systemowych – w zakresie sytuacji zdrowotnej osób bezdomnych, mogących posłużyć zarówno organizacjom pomagającym osobom bezdomnym, jak i służbie zdrowia. Ponadto umieściliśmy tutaj praktyczne informacje o placówkach pomocowych dla osób bezdomnych w woj. pomorskim, procedury postępowania służb medycznych, zakres i standardy pomocy zdrowotnej, kwestie możliwości dokonania czynności higienicznych dla osób bezdomnych. Staraliśmy się, aby niniejsza publikacja zawierała możliwie jak najbardziej praktyczne informacje, będące wskazówkami w codziennej pracy z ludźmi bezdomnymi. Informator przygotowany został w trakcie ponad półrocznej kooperacji pracowników systemu pomocy ludziom bezdomnym i służby zdrowia w ramach projektu „Bezdomność a zdrowie …”. Projekt jest odpowiedzią na zapotrzebowanie organizacji pomocowych oraz służby zdrowia w zakresie udrożnienia dotychczasowej współpracy oraz rozwinięcia procesu wymiany doświadczeń oraz koordynacji usług świadczonych ludziom bezdomnym (organizacje pomocowe - pomoc społeczna; służba zdrowia - opieka zdrowotna). Celem projektu jest podniesienie jakości współpracy między tymi podmiotami w województwie pomorskim. Podczas realizacji tego projektu odbyło się szereg debat z udziałem grona ekspertów merytorycznych i praktyków, zarówno w obszarze problematyki bezdomności, jak i służby zdrowia, m.in. lekarzy, pielęgniarek, ratowników medycznych, pracowników szpitali, pracowników Narodowego Funduszy Zdrowia oraz pracowników socjalnych, opiekunów w placówkach dla osób bezdomnych. Tematyka spotkań obejmowała sytuację zdrowotną osób bezdomnych: choroby psychiczne, uzależnienia, interwencyjna pomoc medyczna, dostęp do świadczeń, opieka zdrowotna starszych osób bezdomnych, schorzenia i choroby typowe dla bezdomności. Poruszane problemy znajdują swoje odzwierciedlenie w kształcie i treści niniejszego opracowania, wydanego jako efekt finalny projektu. Zespół Redakcyjny Ewa Bełdowska – Pomorskie Centrum Traumatologii Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Gdańsku im. Mikołaja Kopernika Ewa Szczypior – Wydział Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego Katarzyna Stec – Fundacja Edukacji Społecznej w Gdańsku Maciej Dębski – Uniwersytet Gdański Krzysztof Ługowski – biuro Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Piotr Olech – biuro Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Łukasz Browarczyk – biuro Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Ps. Poniżej pozwalamy sobie zamieścić informacje o debatach, które odbyły się w ramach projektu oraz o osobach, które w niniejszych debatach uczestniczyły. Pragniemy także podziękować wszystkim tym, którzy wnieśli swój wkład w niniejszą publikację poprzez aktywne uczestnictwo w debatach, dzielenie się doświadczeniami oraz wspieranie współpracy sektora pomocy społecznej i służby zdrowia. W ramach projektu „Bezdomność a zdrowie” odbyło się 6 debat Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności w okresie od lutego do grudnia 2006 I spotkanie odbyło się 28 lutego 2006 r. o godzinie 11.00 w siedzibie Centrum Reintegracji Zawodowej i Społecznej osób bezdomnych na ulicy Floriańskiej 3 w Gdańsku Nowym Porcie. Było to spotkanie organizacyjne. PISMO SAMOPOMOCY

II spotkanie odbyło się 6 kwietnia 2006 r. o godzinie 10.00 w siedzibie Centrum Usług Socjalnych i Wsparcia Stowarzyszenia „AGAPE” na ul. Mickiewicza 32 w Nowym Stawie. Poświecone było wyjazdowej praktyce lekarskiej i wypełnieniu ankiety „Prawo do zdrowia częścią praw człowieka - rozszerzenie i zapewnienie dostępu do niego osób Bezdomnych”. III spotkanie odbyło się 6 czerwca 2006 r. o godzinie 11.00 w Słupsku w Ratuszu Miejskim na Placu Zwycięstwa 3. Poświecone było interwencyjnej pomocy zdrowotnej dla osób bezdomnych. IV spotkanie odbyło się 1 sierpnia 2006 r. o godzinie 11.00 w siedzibie Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku na ulicy Okopowej 21/27, sala nr 157. Poświęcone było zapotrzebowaniu i problemom w zakresie interwencyjnej pomocy medycznej dla osób bezdomnych (debata) oraz dostępowi do służby zdrowia osób bezdomnych, po leczeniu szpitalnym (ZOL). V spotkanie odbyło się 27 września 2006 r. o godzinie 11.30 w siedzibie MOPS Gdyni na ulicy Armii Krajowej 44. Poświecone było dostępowi do opieki psychiatrycznej osób bezdomnych, dostępowi do detoksykacji i terapii odwykowych od alkoholu i narkotyków dla osób bezdomnych oraz prognozom na temat wzrostu ilości osób uzależnionych od narkotyków wśród osób Bezdomnych. VI spotkanie odbyło się 8 grudnia 2006 r. o godzinie 11.00 w siedzibie Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku na ulicy Okopowej 21/27, sala nr 157. Poświecone było podsumowaniu projektu „Bezdomność a zdrowie”. W debatach projektowych uczestniczyli: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 39.

Ewa Szczypior Małgorzata Szady Maria Sztenc Maria Mazur Jadwiga Srec Maria Jastrzębska Anna Wysocka Wioleta Kowalska Mariola Rynkiewicz Ryszard Śnieżek Ewa Sotnik – Pelutis Danuta Biauk Emilia Kupska Urszula Burtowicz Eligiusz Michałek Beata Papiernik Ewa Bełdowska Alina Dąbrowska Beata Papiernik Jolanta Obara Beata Frymark Beata Pająk – Michalik Elżbieta Bielaszewska Zdzisława Ługowska Anna Kszyształowska Grażyna Sudecka – Ruła Agnieszka Ewelina Łapińska Katarzyna Wróblewska Bożena Dołkowska Robert Klimczak Beata Świątek – Soldat Cecylia Tuźnik Marcin Kowalewski Wanda Kmiecik Henryk Murarski Teresa Gila Ewa Troka Krzysztof Miotk

PUW WPS PUW WPS Pomorski OW NFZ – Gdańsk SPM ZOZ – Słupsk Woj. Szpital Specjalistyczny – Słupsk Woj. Szpital Specjalistyczny – Słupsk Stacja Pogotowia Ratunkowego WZSS – Słupsk WZSS – Słupsk Izba Wytrzeźwień – Słupsk Izba Przyjęć Szpital – Słupsk Szpital Specjalistyczny Wejherowo OPiRPA – Wejherowo Reg. Pl. Op. – Wych. w Gdańsku Szpital Marynarki Wojennej – Gdańsk Oliwa AMG – Gdańsk P.C.T. Woj. Szpital Spec. Szpital – Gdańsk Zaspa AMG – Gdańsk Szpital Miejski w Gdyni Szpital Morski Gdynia MSPR – Gdynia Centrum Zdrowia Psychicznego – Gdynia MOPS – Sopot MOPS – Sopot MOPS – Sopot MOPS – Sopot/TPBA – Gdańsk MOPS – Gdańsk MOPS – Gdańsk MOPS – Gdańsk MOPS – Gdynia MOPS – Gdynia MOPS – Gdynia MOPS – Malbork MOPS – Malbork MOPS – Starogard Gdański MOPS – Tczew MOPS – Lębork

40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99.

Ewa Śliwińska Aleksandra Mikołajczak Elżbieta Sroka Jolanta Przymorska Jan Mazur Elżbieta Jacniacka Adam Koszutowski Marek Kłusek Waldemar Matynia Klaudiusz Dyjas Elżbieta Mielcarek Krzysztof Pośpiech Katarzyna Stec Piotr Stec Maciej Dębski Wojciech Bystry Aleksandra Dębska Agnieszka Siebert Justyna Rozbicka Ewa Iwaniuk Adam Cenian Donata Kuryłem Aleksandra Maj Anna Michalska Sylwia M. Gurbisz Agnieszka Lewińska Leszek Kaiser Anna Szczepan Anna Sadłowska Aleksandra Święcicka Krzysztof Mnich Iwona Niedzielska Hanna Uzdowska Rafał Stenka Michał Chabel Dominik Kwiatkowski Mieczysław Wacławski Artur Rękewicz Joanna Chudzińska Mariusz Kajewski Piotr Kroban Bogdan Palmowski Krzysztof Rożej Sylwia Wieliczko Zalewska Joanna Anna Lenke Edyta Sielezin Grażyna Sochacka Iwona Przybyła Katarzyna Lidok Ewa Curen Grażyna Mąkosa Jan Mąkosa Katarzyna Zakrzewska Lech Marczuk Tomasz Socha Grzegorz Bergamond Aneta Domachowska Adrianna Purzycka

PISMO SAMOPOMOCY

MOPS – Elbląg MOPS – Rumia MGOPS – Ustka MGOPS – Ustka GOPS – Kartuzy MOPR – Słupsk MOPR – Słupsk MOPR – Słupsk MOPR – Słupsk MOPR – Słupsk „FIDES” – Malbork „FIDES” – Malbork FES – Gdańsk FES – Gdańsk Instytut Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk CRSiZ – TPBA – Gdańsk Pracownik Socjalny w Schronisku TPBA – Gdańsk Pracownik Socjalny w Noclegowni i Domu dla Bezdomnych – TPBA – Gdańsk Schronisko – TPBA – Gdańsk Schronisko – TPBA – Gdańsk Centrum Projektowe TPBA – Gdańsk TPBA – Smętowo Graniczne TPBA – Smętowo Graniczne TPBA – Słupsk TPBA – Słupsk TPBA – Słupsk ChSD „AGAPE“ – Nowy Staw „AGAPE“ – Nowy Staw „AGAPE“ – Nowy Staw „AGAPE“– Nowy Staw „AGAPE” – Nowy Staw „AGAPE“ – Nowy Staw „AGAPE“– Nowy Staw „AGAPE“ – Nowy Staw „AGAPE“ „AGAPE“ „AGAPE“ – Borowy Młyn „AGAPE” – Szawałd Lekarz z „AGAPE” Lekarz z „AGAPE” Lekarz z „AGAPE” TWP „Przystań” PCPB – Gdańsk

100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114.

Magdalena Niski Tadeusz Len Grażyna Dąbrowska Grzegorz Pokrywczyński Małgorzata Młodawska Anna Dolecka Beata Zajkowska Hanna Szołucha Andrzej Jarosz Kazimiera Leman Elżbieta Recław Zofia Szmyd Kamila Szymańska Piotr Olech Krzysztof Ługowski

PCPB – Gdańsk PCPB – Gdańsk PCPB – Gdańsk PCPB – Gdańsk PCPB – Gdańsk MONAR PPiTU – MONAR Gdańsk GFKCh – Gdańsk Orunia Oaza Kościerzyna Stowarzyszenie Abstynenckie Kaszuby Stowarzyszenie Abstynenckie Kaszuby PCK DIK – Słupsk GPCU PFWB PFWB

CZĘŚĆ I

DIAGNOZA I ANALIZA PROBLEMOWA

PISMO SAMOPOMOCY

Kondycja zdrowotna osób bezdomnych w Trójmieście Szkic socjologiczny Maciej Dębski „Ze szczytu spadłem, w tym momencie spadłem na nizinę, bo już niżej nie można spaść, chyba że bym w kanałach spał, ale na to bym sobie już nie pozwolił, tak że to jest to. No i że tu się znalazłem, to jest moja największa w życiu porażka. Zostałem bez mieszkania, które kupiłem za własne, ciężko zarobione pieniądze. Nie mam mieszkania, nie mam nic i jestem tutaj.”

Zbigniew, lat 46

Według definicji Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (Word Heath Organization, WHO) zdrowie utożsamiane jest z pełnym zdrowiem psychicznym, fizycznym i społecznym . Podobnie jak pojęcie bezdomności również i pojęcie zdrowia można rozpatrywać w wieloraki sposób. Jak wskazuje Heszen zdrowie może być ujmowane jako stan braku choroby. Nie jest to widzenie wystarczające tym bardziej, że w takim ujęciu mamy do czynienia z negatywnym definiowaniem tego pojęcia. Po drugie zdrowie może być widziane jako pewnego rodzaju dyspozycja czy zdolność człowieka do osiągania pełni własnych fizycznych, psychicznych oraz społecznych możliwości, jak i reagowania na wyzwania środowiska. W końcu zdrowie to proces odnoszący się do poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń, z którymi nieustannie ma do czynienia organizm. Ów proces ma określony przebieg w czasie, zmienia się w odpowiedzi na zaistniałe wymagania środowiskowe, i jest procesem adaptacji do stawianych człowiekowi i jego organizmowi wymagań. W najprostszym ujęciu za Sartoriusem można przyjąć, że zdrowie to stan równowagi między osobą a otoczeniem . Rozpatrując kondycję zdrowotną osób bezdomnych należy przyjąć założenie, że bezdomność wpisuje się w szeroko rozumiane wykluczenie społeczne, będąc dynamicznym i wielowymiarowym procesem, zjawiskiem kumulatywnym prowadzącym do złożonej deprywacji. Owa dysfunkcjonalność przejawia się w niewystarczającym uczestnictwie w głównym nurcie społeczeństwa i dostępie do najważniejszych systemów i instytucji społecznych, szeroko pojętej marginalizacji społecznej, niejednokrotnie prowadzącej do zerwania więzi rodzinnych i społecznych, utraty poczucia sensu i tożsamości . Z racji tego, iż osoby wykluczone społecznie nie uczestniczą, bądź uczestniczą w sposób ograniczony, w rynku pracy, edukacji czy opiece medycznej, ich zabezpieczenie socjalne oraz zdrowotne często kształtuje się na niskim poziomie. Brak kontaktów z rodziną oraz brak wystarczających dochodów zdają się pogłębiać i tak już nieciekawą sytuację materialno-bytową osób bezdomnych. Nie ulega wątpliwości, że zdrowie fizyczne i psychiczne jest bardzo ważną dziedziną życia społecznego i jednostkowego. Wielowymiarowy charakter problematyki bezdomności każe się zatem zastanowić nad obowiązkiem interdyscyplinarnego podejścia w celu szerokiego ujęcia problematyki zdrowia osób bezdomnych. Dowodem na to, że zdrowie osób bezdomnych staje się problemem, który zasługuje na szerszą debatę społeczną, jest fakt zorganizowania 13 października 2006 r. we Wrocławiu międzynarodowej konferencji naukowej, poświęconej prawu osób bezdomnych do opieki zdrowotnej (The Right to Health is a Human Right: Ensuring access to Health for people who are Homeless) , której niektóre wnioski zostaną przytoczone w niniejszym opracowaniu. Niniejszy artykuł składać się będzie z kilku zasadniczych części. W pierwszej części, oprócz problemów teoretycznych związanych z różnorodnością problematyki bezdomności, zaprezentowane zostaną poszczególne składniki zdrowia, które odnoszą się do współczesnych koncepcji tego pojęcia. W drugiej części ukazane zostaną wybrane wyniki badań realizowanych wśród Polaków, które bezpośrednio odnoszą się do kondycji zdrowotnej oraz poczucia szczęśliwości. W części tej odniosę się również do badań socjodemograficznych realizowanych w latach 2001-2005 wśród osób bezdomnych w województwie pomorskim, które bezpośrednio dotyczą zdrowia osób bezdomnych. Celem tej części artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, jak kształtuje się kondycja zdrowotna osób bezdomnych w regionie województwa pomorskiego. I. Heszen, Zmienność wymiarów zdrowia na przestrzeni życia człowieka, [w]: Kubacka-Jasiecka D., Ostrowski T.M., Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005, s.21. Tamże, s.22. N. Sartorius, Promotion of Heath and the identity of psychologist, Referat wygłoszony w Sztokholmie na XXVII International Congress of Psychology, Sztokholm 2000. M. Muras, Wykluczenie społeczne, w: J. Czapiński, T. Panek , Diagnoza społeczna 2005. Warunki i jakość życia Polaków, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2006, s.237 i następne. Organizatorem spotkania była organizacja unijna zajmująca się probematyką bezdomności FEANTSA (La Fédération Européenne d’Associations Nationales Travaillant avec les Sans-Abri) oraz Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta w Polsce.

PISMO SAMOPOMOCY

W dalszej części artykułu opisana zostanie kondycja zdrowotna osób bezdomnych w Polsce w oparciu o najnowsze opracowanie przygotowane przez Śledzianowskiego. Syntetyczne omówienie wyników pozwoli ukazać problem kondycji zdrowotnej osób bezdomnych zamieszkujących teren całej Polski. Badania Śledzianowskiego należy zatem uznać za te, do których porównywane będą wyniki pomorskich badań socjodemograficznych oraz badań nad psychospołecznym profilem osoby bezdomnej. Zasadniczą częścią prezentowanego artykułu będzie ukazanie kondycji zdrowotnej osób bezdomnych (czy badani respondenci dbają o własne zdrowie, jakich chorób się najbardziej boją, jaka jest zachorowalność osób bezdomnych w ostatnim roku kalendarzowym oraz jak często korzystali oni z usług medycznych w rejonie swojego miejsca zamieszkania) , zaś osią główną opracowania będą realizowane przez Uniwersytet Gdański badania naukowe nad psychospołecznym profilem osoby bezdomnej. Projekt badawczy, o którym mowa, wpisuje się w realizowany na Wydziale Nauk Społecznych projekt „Agenda Bezdomności - Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy”, który finansowany jest ze środków unijnych. Podczas realizacji badań terenowych zadawano również pytania dotyczące życia seksualnego osób bezdomnych . Problemy te szczegółowo zostaną omówione w innym opracowaniu. Artykuł zakończony zostanie dość obszernym podsumowaniem uzyskanych wyników, które mają nie tylko teoretyczny, ale również praktyczny charakter. *** „(…) przy całej zdroworozsądkowej oczywistości bezdomności, nie jest łatwo oddać jej istotę przy pomocy jednego uogólniającego sformułowania. Jest tak między innymi dlatego, że zarówno w realnym świecie jak i w konsekwencji w poznawczym interpretacyjnym ujęciu badacza pojawia się kwestia jej różnorodności oraz stopniowalności. Bezdomność rozmaicie się manifestuje w czasie, w poszczególnych miejscach, w okolicznościach związanych z materialnym wyposażeniem środowisk lokalnych i ich społecznym funkcjonowaniem. Może być mniej lub bardziej trwała, mniej lub bardziej wymuszona, mniej lub bardziej wiązać się z alkoholizmem, psychicznymi trudnościami . Zamieszczony powyżej cytat jasno uwidacznia, że zjawisko bezdomności to nie tylko konsekwencja różnorodnych krzyżowych uzależnień, ale również, a może przede wszystkim, problem społeczny o różnorodnym obliczu, trudny do jednoznacznego zdefiniowania. Z racji owej różnorodności pojawia się szereg problemów, na które napotykają ci, którzy owej bezdomności chcą się bliżej przypatrzeć. Pierwszym z nich jest fakt, ze tak naprawdę trudno przyjąć jednoznaczną, obowiązującą powszechnie definicję osoby bezdomnej . Po drugie, obok problemów stricte definicyjnych mamy do czynienia z deficytem badań naukowych w zakresie problematyki bezdomności. W dwutomowym dziele Ratyńskiego z roku 2003 zatytułowanym „Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce”, które liczy niespełna 1500 stron, nie ma ani jednego rozdziału, który poświęcony zostałby w całości problematyce bezdomności. Również i w ostatniej diagnozie społecznej z roku 2005 w rozdziale zatytułowanym „Wykluczenie społeczne” nie pojawia się szerszy fragment opracowania o bezdomności . Wydaje się zatem, że interesująca nas problematyka została zarzucona gdzieś pomiędzy problem bezrobocia, niepełnosprawności, samobójstw, naukę społeczną kościoła rzymskokatolickiego, alkoholizm czy przestępczość. Nie oznacza to jednak, że w ostatnich latach nie pojawiają się na rynku wydawniczym publikacje poświęcone w całości problematyce bezdomności. Wystarczy w tym miejscu przywołać publikacje Przymeńskiego10, Duracz-Walczak11, Oliwy-Ciesielskiej12, Stankiewicza13, Piekut-Brodzkiej14 czy publikacje wydawane przez Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, aby udowodnić, że przybywa w Polsce osób oraz instytucji naukowych, rządowych i pozarządowych, które w różnorodny sposób próbują „zmierzyć się” z bezdomnością. Opisując problem bezdomności przyjmuję definicję Przymeńskiego, który bezdomność rozumie jako „sytuację osób lub rodzin, które w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogłyby uważać za swoje, i które spełniałoby minimalne warunki pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne”15. Wymiary zdrowia Rozpatrując poszczególne wymiary (dziedziny) zdrowia wskazać należy, że odnosić się one muszą do całości człowieka, do wszystkich jego sfer. Ponadto należy pamiętać, że każda próba operacjonalizacji i kategoryzacji w pewnym sensie upraszcza badaną rzeczywistość, jednakże takie postępowanie jest nieuchronne z metodologicznego punktu widzenia. Wyodrębnione obszary Pytania dotyczyły takich problemów jak orientacja seksualna, aktywność seksualna, świadczenie usług za korzyści majątkowe, używanie środków antykoncepcyjnych K. Frysztacki, Społeczny problem bezdomności, w: A. Duracz-Walczak (red.), W kręgu problematyki bezdomności polskiej, Warszawa, Gdańsk 2001/2002, s.235-238. A. Duracz-Walczak, O ujednolicenie pojęć dotyczących bezdomności w Polsce, A. Duracz-Walczak (red.) W kręgu problematyki bezdomności polskiej, Warszawa, Gdańsk 2001/2002, s.20-24. J. Czapiński, T. Panek, Diagnoza społeczna 2005. Warunki i jakość życia Polaków, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2006. 10 A. Przymeński, Bezdomność – społeczno-ekonomiczne uwarunkowania zjawiska na przykładzie Poznania, Praca Socjalna 1997 nr 3. 11 A. Duracz-Walczak,(red.) W kręgu problematyki bezdomności polskiej, Warszawa, Gdańsk 2001/2002. 12 M. Oliwa-Ciesielska, Piętno nieprzypisania. Studium o wyizolowaniu społecznym bezdomnych, Wydawnictwo UAM, Poznań 2004. 13 L. Stankiewicz, Zrozumieć bezdomność, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2002. 14 D. Piekut-Brodzka, O bezdomnych i bezdomności. Aspekty fenomenologiczne, etiologiczne i terapeutyczne, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, Warszawa 2000. 15 A. Przymeński, Zjawisko bezdomności w Polsce, Polityka społeczna nr 4/1998, Warszawa 1998.

zdrowia ludzkiego są obszarami, które zawsze nawzajem współwystępują. Oznacza to, że nie jest do pomyślenia sytuacja, w której jeden obszar nie zachodzi na inny. Wyciągnąć należy zatem wniosek, że istnieją takie sytuacje, w których człowiek jest pozbawiony jednej bądź kilku sfer zdrowotnych, co niewątpliwie wpływa na jego funkcjonowanie w społeczeństwie. Zdrowie człowieka w ujęciu Heszen składa się z czterech zasadniczych wymiarów: psychicznego, społecznego, somatycznego oraz duchowego. Zależności pomiędzy tymi wymiarami polegają nie tylko na posiadaniu częściowo wspólnego zakresu, ale również na wzajemnym oddziaływaniu16. Zdrowie somatyczne należy podzielić na zdrowie obiektywne oraz subiektywne. Pierwsze z nich związane jest z normalnym procesem starzenia się, a więc i z rzeczywistą utratą zasobów zdrowotnych. Wraz ze wzrostem liczby lat niektóre funkcje organizmu osłabiają się bądź zanikają, następuje stopniowy spadek sprawności fizycznej, zwiększa się prawdopodobieństwo występowania wielu chorób somatycznych. Świadectwem zdrowia obiektywnego jest zatem ocena medyczna. Zdrowie subiektywne związane jest z percepcją na temat zdrowia, której dokonuje człowiek. Trudniej tutaj, w porównaniu do zdrowia obiektywnego, o znalezienie ogólnych prawidłowości. W badaniach psychologicznych potwierdza się jednakże, że ogólne pogarszanie się stanu zdrowia oraz występowanie chorób w późniejszym wieku traktowane są powszechnie jako wydarzenia mieszczące się w „normie wiekowej”. W związku z tym osoby starsze skłonne są do lepszych ocen własnego zdrowia, niżby to wynikało z danych medycznych. Powyższa tendencja w ocenianiu powoduje gorszą adaptację do choroby u osób młodszych. Choroba jest w tym stanie rzeczy rozumiana jako niezasłużona oraz niesprawiedliwa i bezpośrednio przyczynia się do nasilenia lęków psychicznych. Ważną kwestią, którą należy podjąć analizując zdrowie obiektywne i subiektywne, jest wzajemna relacja pomiędzy nimi. Bardzo często obie kategorie zdrowia są ze sobą ściśle skorelowane, ale zdarzają się też między nimi poważne rozbieżności. Jak zobaczymy w poniższych danych empirycznych taka sytuacja jest bardzo widoczna wśród osób bezdomnych, gdzie wysokiej subiektywnej ocenie własnego zdrowia nie towarzyszy wyższy poziom zdrowia obiektywnego. Zdrowie psychiczne ma zawsze swój aspekt negatywny oraz pozytywny. Strona negatywna obejmuje choroby i zaburzenia psychiczne, których prawdopodobieństwo pojawienia się nie jest tak wyraźne związane z wiekiem. Większość z najbardziej znanych chorób psychicznych rozpoczyna się w młodym bądź średnim wieku. Strona pozytywna zdrowia psychicznego określona została przez psychologów i związana jest z poczuciem szczęścia. Wyniki badań pomiędzy szczęściem a wiekiem nie są jednoznaczne. Generalnie jednak można powiedzieć, że osoby młode i starsze stosunkowo nisko oceniają swoje życie, zaś osoby w średnim wieku osiągają punkt kulminacyjny owego poczucia szczęścia. W kontekście rozważań nad bezdomnością niezwykle ważny jest trzeci wymiar zdrowia – zdrowie społeczne. Za miarę tej dziedziny można uznać poziom wywiązywania się z ról i satysfakcję z ich pełnienia. W tym aspekcie osoby bezdomne w większości jawią się jako chore, bardzo często nie umiejące wywiązać się z nałożonych obowiązków rodzicielskich czy małżeńskich. Ostatnią kategorią zdrowia wyróżnioną przez Heszen jest zdrowie duchowe. Jak wskazuje autorka, duchowość człowieka wiąże się z szansą na dłuższe życie i mniejszym ryzykiem rozmaitych chorób somatycznych17. W tym aspekcie nie chodzi jednak o stwierdzenie, że osoby, które częściej uczęszczają na mszę świętą są bardziej szczęśliwe czy doświadczają mniej chorób somatycznych. Pojęcie duchowości nie jest tożsame pojęciu religijności, ale nabiera o wiele bardziej szerszego oraz interdyscyplinarnego charakteru. Zdrowie Polaków w badaniach społecznych – badania CBOS Generalnie rzecz ujmując zdrowie w literaturze socjologicznej i psychologicznej najczęściej opisywane jest w ujęciu procesualnym18. Dynamiczne i interakcyjne ujęcie badanego problemu nastręcza jednak badaczowi sporo problemów natury metodologicznej. Przede wszystkim chodzi o to, że osoby zajmujące się badaniem zdrowia nie są w stanie dokonywać swoich badań w sposób ciągły. Oznacza to, że wyniki empiryczne zawsze należy odnosić do jakiegoś konkretnego, określonego momentu w życiu człowieka. Jak wskazuje Ostrowska poczucie, że życie człowieka jest dalekie od pożądanego, wpływa destrukcyjnie na jego zdrowie psychiczne. Im większa jest rozpiętość pomiędzy tym, czego oczekujemy, a tym, czego faktycznie doświadczamy, tym większe niezadowolenie oraz wszelkiego rodzaju frustracje. Dane dotyczące sytuacji gospodarczej kraju, poziomu życia ludności oraz wyniki najnowszych badań socjologicznych wskazują na coraz większy rozdźwięk pomiędzy nadziejami i oczekiwaniami związanymi z życiem codziennym19. Analizując zdrowie psychiczne w polskim „społeczeństwie ryzyka” można dojść do przekonania, że obecna sytuacja polityczna, gospodarcza, ekonomiczna Polski jest sytuacją stresogenną, powodującą ciągłe napięcie emocjonalne jednostek. Doświadczenie ostatniego dziesięciolecia niezbicie udowadnia tezę, że kolejne rządy nie są w stanie wprowadzić efektywnych mechanizmów stymulujących rozwój gospodarczy i poprawę warunków życia ludności. Przekłada się to na osłabienie zaufania do wielu instytucji, które powinny być instytucjami zaufania publicznego, czego następstwem może być obniżenie kapitału społecznego oraz niskiej aktywności społecznej Polaków. Jak wskazuje autorka, wzajemne oddziaływania dziedzin zdrowia na wielkość zasobów zdrowotnych mogą przybierać jedną z czterech form. Po pierwsze wzrost w jednej dziedzinie powoduje wzrost w drugiej, na przykład rozwój optymizmu wpływa za zdrowie somatyczne. Po drugie, spadek zdrowia w jednej dziedzinie pociąga za sobą spadek w drugiej dziedzinie - w miarę pogarszania zdrowia somatycznego spada kondycja psychiczna). Inną sytuacją jest ta, w której pod wpływem utraty zdrowia somatycznego następuje rozwój psychiczny i duchowy. Ostatnią formą jest rozwój zdrowia w jednej dziedzinie kosztem zasobów w innej, na przykład doskonałe wywiązywanie się z ról społecznych pociąga za sobą wydatkowanie zasobów, aż do załamania zdrowia somatycznego, por. I. Heszen, Zmienność wymiarów zdrowia na przestrzeni życia człowieka, s.27 i następne. 17 I. Heszen, Zmienność wymiarów zdrowia na przestrzeni życia człowieka, s.32. 18 Tamże, s.23. 19 A. Ostrowska, Społeczeństwo ryzyka. Zagrożenia dla zdrowia psychicznego, w: H. Domański, A. Ostrowska, A. Rychard, Niepokoje polskie, Wydawnictwo IFiS Pan, Warszawa 2004, s.121 i następne. 16

PISMO SAMOPOMOCY

Z racji tego, że reakcje ludzi na stres społeczny są dość zróżnicowane (różnorodne są również wszelkiego rodzaju subiektywne odczucia rzeczywistości społecznej), badania w tym zakresie są badaniami przed wszystkim interdyscyplinarnymi. Ogólnie rzecz biorąc można powiedzieć, że w badaniach nad zdrowiem psychicznym naukowcy posługują się dwoma rodzajami wskaźników: wskaźnikami pozytywnymi oraz negatywnymi. Pierwsze z nich pochodzą głównie z badań psychologicznych i socjologicznych i odnoszą się one do różnych wymiarów jakości życia: samopoczucia emocjonalnego, samooceny, satysfakcji życiowej, optymizmu itd. Wskaźniki negatywne to obiektywne dane o charakterze epidemiologicznym, które odnoszą się do zaburzeń psychicznych występujących w populacji. Samopoczucie psychiczne Polaków jest systematyczne badanie przez CBOS. Biorąc jedynie pod uwagę raporty napisane w ciągu ostatnich sześciu lat, temat ten był poruszany w wielu aspektach: raz to jako najważniejsza wartość, raz to jako cel i aspiracja, do której osiągnięcia się dąży, innym razem jako temat reformy służby zdrowia i zadowolenia z usług medycznych. Badania te wskazują, że w latach 2000-2002 ponad połowa Polaków odczuwała rozdrażnienie i zdenerwowanie, a co trzeci badany wskazywał na zniechęcenie, znużenie i bezradność20. Największymi źródłami niezadowolenia Polaków były sytuacja finansowa własnej rodziny, poziom dostępnych dóbr i usług, sytuacja w kraju, sytuacja na rynku pracy oraz perspektywy na przyszłość. Źródłem największego zadowolenia były natomiast dzieci, małżeństwo, rodzina, przyjaciele, życie seksualne. U podstaw negatywnych ocen i trosk leżą więc konsekwencje sytuacji w kraju, natomiast źródłem pozytywnych doznań są relacje z najbliższymi osobami, satysfakcja płynąca z uczestnictwa w makrostrukturach społecznych, przede wszystkim w życiu rodzinnym. W badaniach społecznych kategoria zdrowia zdaje się być jedną z ważniejszych dziedzin życia człowieka. Jak wskazują najnowsze badania prowadzone w maju 2006 roku, ponad połowa Polaków (51%) za najważniejszy komponent udanego życia uznaje dobre zdrowie.21 Kondycja zdrowotna, rozpatrywana w aspekcie najważniejszych wartości życiowych, okazała się równorzędnym „partnerem” dla takich sfer życia, jak posiadanie pieniędzy (dobrobyt), posiadanie rodziny czy dobrze płatnej pracy. W nieco wcześniejszych badaniach (kwiecień 2006) w hierarchii celów życiowych zdrowie znalazło się na ósmym miejscu wyprzedzając takie aspiracje czy dążenia Polaków, jak założenie rodziny, posiadanie materialnych rzeczy, np. samochód czy kupno mieszkania, udane życie rodzinne czy osobiste22. Oprócz wysokich pozycji kategorii zdrowia w hierarchiach wartości należy również przyznać, że zdrowie jest dziedziną życia, obok bezrobocia oraz lęków związanymi z sytuacją materialną, która jest najczęściej wymieniana w hierarchii obaw Polaków. Poprawy stanu zdrowia życzyłby sobie co ósmy Polak (13%), w tej kwestii spodziewa się jednakże dwukrotnie więcej osób (27%). Sytuacja lęku wobec złego stanu zdrowia spowodowana jest przede wszystkim lękiem wobec konkretnych chorób (chorób nowotworowych oraz chorób serca)23. W sposób bardziej szczegółowy i niejako odrębny warto i należy przytoczyć wyniki badań zrealizowanych przez CBOS w marcu 2005 roku wśród społeczności osób bezdomnych w Warszawie na próbie 600 osób24. Wszystkie wywiady były przeprowadzone w warszawskich noclegowniach i schroniskach dla osób bezdomnych. Próba osób bezdomnych jest reprezentatywna dla mieszkańców dwudziestu ośmiu noclegowni i schronisk objętych badaniem. Wywiady z pracownikami socjalnymi zostały przeprowadzone w 15 największych noclegowniach i schroniskach. Z przeprowadzonych badań wynika, że ponad połowa osób bezdomnych (59,5%) korzystała w ciągu ostatniego roku z pomocy medycznej. Można pokusić się w tym zakresie o wyciągnięcie ważnego wniosku: im dłuższy czas pozostawania bez własnego miejsca zamieszkania, tym częstsze korzystanie ze służby zdrowia (65% osób pozostających 11 lat i więcej bez własnego miejsca zamieszkania i odpowiednio: 63% osób pozostających od 6 do 10 lat, 59% osób pozostających od 3 do 5 lat oraz 53% osób pozostających w bezdomności 2 lata i mniej). Pomoc, z jakiej skorzystały osoby bezdomne to przede wszystkim porada lekarska niezwiązana z pobytem w szpitalu (75,1%), rzadziej natomiast była to hospitalizacja (39,2%) oraz korzystanie z usług pielęgniarskich (36,7%). Z przeprowadzonych badań wynika, ze osoby bezdomne najczęściej korzystały z pomocy medycznej z powodu schorzeń związanych z układem oddechowym (grypa, przeziębienie, zapalenie oskrzeli, zapalenie gardła czy też zapalenie płuc – 27,7%) oraz z powodu częstych chorób układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej (złamania rąk, nóg, chore nogi, bóle nóg, bóle stawów, zerwane mięśnie, osteoporoza, amputacje – 18,5%). Do bardzo popularnych schorzeń należy zaliczyć również choroby układu krążenia. Blisko co 10 osoba bezdomna wymieniła właśnie ten rodzaj schorzenia (zawał, nadciśnienie, miażdżyca naczyń krwionośnych, zakrzepice żylne a także ogólnie o chorym sercu – 9,2%). Na dalszych miejscach w hierarchii powodów korzystania z opieki medycznej są wypadki, urazy, pobicia, rehabilitacja pourazowa czy też rehabilitacja powypadkowa (8,1%). Osoby bezdomne często wskazywały również na schorzenia związane z opieką psychiatryczną i psychologiczną (zaburzenia psychiczne wymagające opieki psychiatrycznej bądź psychologicznej takie jak załamania nerwowe, nerwice, depresja – 8,7%). Badanym obszarem była również kwestia zdrowia podejmowana w aspekcie możliwości podjęcia pracy. Prawie dwie trzecie osób bezdomnych (63,3%) oceniło, że ich stan zdrowia pozwala im na podjęcie pracy w pełnym wymiarze czasu. Lepiej swój stan zdrowia oceniają osoby młodsze, krócej pozostające w bezdomności.

22 23 24 20 21

Tamże, s.129. R. Boguszewski, Co jest w życiu najważniejsze, maj 2006. B. Rogulska, Rok 2005 – nadzieje i obawy, Komunikat CBOS, luty 2005. B. Wciórka., J. Wciórka., Czy Polacy niepokoją się o swoje zdrowie psychiczne, Komunikat CBOS, lipiec 2005. Badania pt: Sytuacja osób bezdomnych w Warszawie - opinie osób bezdomnych i pracowników socjalnych zostały zrealizowane na zlecenie Miasta Stołecznego Warszawy w dniach od 11 marca do 15 marca 2005 r.

Kondycja zdrowotna osób bezdomnych w świetle socjodemograficznego portretu osób bezdomnych Jak wskazują badania zrealizowane w roku 2005 w województwie pomorskim,25 bezdomność często powiązana jest z problemem niepełnosprawności oraz chorobą alkoholową. Boryka się ona z masowymi orzeczeniami grup inwalidzkich (40% wszystkich osób bezdomnych posiada orzeczoną grupę inwalidzką), niską oceną własnej kondycji zdrowotnej, starzeniem się społeczności osób bezdomnych (w ciągu ostatnich dwóch lat do zbiorowości osób bezdomnych dołączyło bardzo dużo osób w podeszłym wieku, które ukończyły 60 rok życia), a kondycja zdrowotna pogarsza się wprost proporcjonalnie do długości czasu pozostawania w bezdomności (w ostatnich dwóch fazach bezdomności chronicznej i długotrwałej odsetek osób wskazujących na niedostateczny stan zdrowia jest większy). Z niżej wymienionych badań socjodemograficznych jednoznacznie wynika, że zdrowie osób bezdomnychw województwie pomorskim nie jest na najwyższym poziomie. Obliczona średnia ze skali od 2 do 5, gdzie dwa oznacza ocenę niedostateczną, zaś 5 – bardzo dobrą, oscyluje wokół oceny dostateczny z dużym minusem. Ogólnie można powiedzieć, że w przebadanej zbiorowości przeważają osoby, które autodeklaratywnie twierdziły, że swój stan zdrowia oceniają na ocenę dostateczną zaś 35,2% wystawiło sobie ocenę dobrą. Prawie co czwarta osoba (22,1%) ocenia swoje zdrowie na ocenę niedostateczną, jedynie 6,6% czuje się obecnej sytuacji bardzo dobrze. Jeśli chodzi o wyniki analizy w obrębie kategorii poszczególnych zmiennych niezależnych okazuje się, że mężczyźni częściej niż kobiety są skłoni bardziej negatywnie oceniać swój stan zdrowia. Pozostałe zmienne niezależne nie wykazują różnic w subiektywnym stanie zdrowia osób bezdomnych. W przypadku pozostawania respondentów w poszczególnych fazach bezdomności jasno widać, że zdrowie pogarsza się wprost proporcjonalnie do długości czas pozostawania w bezdomności. Wskazać należy, że w ostatnich dwóch fazach bezdomności (chronicznej i długotrwałej) odsetek osób wskazujących na niedostateczny stan zdrowia jest większą i na odwrót: osób we wczesnych fazach bezdomności zaznaczających, iż czują się bardzo dobrze, jest w przebadanej zbiorowości najwięcej. Z przeprowadzonych w roku 2005 badań wynika, że 41,7% badanych ma orzeczona grupę inwalidzką, niestety nie wiemy, którego stopnia. Wbrew przewidywaniom to kobiety częściej niż mężczyźni deklarują posiadanie grupy inwalidzkiej. Ze względu na miejsce zamieszkania respondenta różnice są mniejsze, ale można powiedzieć, że osoby mieszkające na terenie Trójmiasta częściej deklarują brak posiadania takiego orzeczenia. Statystycznie istotne różnice w odpowiedziach na to pytanie zauważa się w przypadku rodzaju bezdomności. Orzeczenie grupy inwalidzkiej posiada 47,5% osób z bezdomności instytucjonalnej. Ogólnie można powiedzieć, że im dłużej osoba przebywa w bezdomności, tym częściej deklaruje posiadanie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego inwalidztwo. Kolejną kwestią rozpatrywaną w kontekście zdrowia był fakt posiadania ubezpieczenia zdrowotnego. Analizując zebrane dane okazuje się, że zdecydowana większość osób bezdomnych takie ubezpieczenie posiada (80,5%). Częściej jest to kobieta niż mężczyzna oraz osoby z bezdomności instytucjonalnej. Ze względu na fazę bezdomności rozkład odpowiedzi nie jest statystycznie istotny. Analizując stan zdrowia osób bezdomnych w województwie pomorskim w latach 2001 – 2005 należy powiedzieć, że zasadniczo uległ on pogorszeniu. Widoczne jest to przede wszystkim w przypadku subiektywnej oceny stanu zdrowia. W roku 2005, w porównaniu do roku 2003, spadł odsetek osób, które oceniały swój stan zdrowia jako bardzo dobry, przy jednoczesnym wzroście odsetka osób deklarujących niedostateczny stan zdrowia. Różnica pomiędzy poszczególnymi badaniami nie jest jednak statystycznie istotna. Zły stan zdrowia osób bezdomnych coraz częściej nie pozawala im również podejmować pracy. Pogorszenie stanu zdrowia osób bezdomnych w kolejnych badaniach widoczne jest również w wymiarze posiadania grup inwalidzkich. W roku 2005, w porównaniu do roku 2003, widzimy wzrost odsetka osób posiadających orzeczony stopień niepełnosprawności o prawie 4%. W roku 2001, pytając o posiadany stopień niepełnosprawności, zdecydowano się na zadanie pytania dychotomicznego (z odpowiedziami „tak” i „nie”). Jak wykazują badania w roku 2001, 38% osób bezdomnych zamieszkujących trójmiejskie schroniska posiadało orzeczony stopień niepełnosprawności. W przypadku osób znajdujących się poza schroniskami odsetek ten był większy i wynosił 44,2%. Jak kształtowała się sytuacja zdrowotna osób bezdomnych w roku 2001? Generalnie osoby bezdomne oceniały swój stan zdrowia jako raczej zły (ok. 35%). Odsetek ten jest nieco wyższy u osób mieszkających w Trójmieście niż poza nim. Deklaracje świadczące o bardzo złym i bardzo dobrym stanie zdrowia należą do rzadkości reprezentowanej przez około 10% osób bezdomnych. Powyższe dane należy uzupełnić o odpowiedzi świadczące o tym, czy aktualnie (w roku 2001) podczas badania osoba bezdomna leczy się. Jak wykazują wyniki, prawie połowa bezdomnych osób (45%) na tak zadane pytanie odpowiedziała w sposób pozytywny. Zdecydowanie częściej dotyczyło to mężczyzn niż kobiet. Jedyną pozytywną kwestią w dotychczasowej analizie stanu zdrowia osób bezdomnych w województwie pomorskim jest nieznaczny wzrost odsetka osób, które posiadają ubezpieczenie zdrowotne. W porównaniu do roku 2003 w roku 2005 osób, które posiadają ubezpieczenie zdrowotne jest ponad 80%. Zdrowie osób bezdomnych w badaniach Śledzianowskiego W roku 2006 na polskim rynku wydawniczym ukazała się jedyna jak dotąd książka, która stanowi próbę opisu kondycji zdrowotnej osób bezdomnych w Polsce. Syntetyczną próbę ukazania wyników realizowanych przez Śledzianowskiego badań należy rozpocząć od ogólnego zarysu aktualnej publikacji. Skupiając się na pozytywnych stronach publikacji jednoznacznie należy powiedzieć, że książka ta jest jedną z ważniejszych publikacji naukowych poświęconych problematyce bezdomności. Jej mocną stroną jest przede wszystkim duża liczebność re25 M. Dębski, P. Olech, Socjodemograficzny Portret Zbiorowości Ludzi Bezdomnych w województwie pomorskim, Pomost. Pismo Samopomocy, Gdańsk 2005. PISMO SAMOPOMOCY

spondentów. Badanie realizowane były wśród 1525 osób bezdomnych, którzy zamieszkiwali schroniska, noclegownie oraz ogrzewalnie Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta (39 placówek) znajdujących się na obszarze całej Polski. W przebadanej próbie znalazło się 1383 mężczyzn (90,69%) oraz 142 kobiety (9,31%). Po drugie, jak do tej pory, polska literatura przedmiotu nie znała opracowania, które w całości poświęcone zostało problematyce zdrowia osób bezdomnych26. Kondycję zdrowotną osób bezdomnych postaram się opisać wykorzystując do tego celu główne pytanie badawcze: „Czy bezdomność wpływa na utratę zdrowia badanej populacji”, które Śedzianowski zawarł w rozdziale metodologicznym27. Z pytania tego wynikają cztery pomniejsze pytania badawcze, które w moim przekonaniu nie znajdują jednoznacznej odpowiedzi w dalszej części publikacji. Dlatego w dalszym opracowaniu będę raczej posługiwał się śródtytułami znajdującymi się w książce Śledzianowskiego, a nie, jak chciałem na początku, obszarem określonym przez szczegółowe pytania badawcze. Na wstępie naszych rozważań należy jednakże powiedzieć, że osoby bezdomne nie były skore do mówienia o swojej kondycji zdrowotnej. W każdym z pytań odsetek odpowiedzi: „brak odpowiedzi”, „nie wiem”, „inne” jest relatywnie i zaskakująco wysoki. Powodów takiego stanu rzeczy może by kilka. Po pierwsze, rzeczywiście mamy do czynienia z błędnie zadanym pytaniem, w którym nie zostały wyczerpane w stopniu wystarczającym kategorie odpowiedzi. Po drugie, kondycja zdrowotna dla osób bezdomnych może być zbyt intymnym tematem, którym nie należy się z zasady dzielić, tym bardziej w badaniach. Po trzecie, w końcu aspekt zdrowia ściśle wiąże się z życiem codziennym w placówce. Być może osoby bezdomne bały się o swoją anonimowość i nie udzielały konkretnych odpowiedzi, z których to niepowołana osoba postronna mogła skorzystać w taki czy w inny sposób. Choroby wrodzone oraz nabyte przed i w trakcie okresu bezdomności28 Z przeprowadzonych badań wynika, że 9,86% kobiet oraz 5,49% mężczyzn przyznało się do posiadania chorób wrodzonych. Jeśli chodzi o występowanie chorób nabytych (nie do końca zgadzam się, że są one nabyte w sposób bezmyślny i z zaniedbania), na pierwszy plan wysuwa się alkoholizm (3,21%), choroby dróg oddechowych (3,47%), choroby psychiczne i neurologiczne (3,28%), choroby serca i układu krążenia (2,69%) oraz choroby układu ruchu (urazy po wypadkach – 2,95%). Przyczynę chorób nabytych w dużej mierze była wykonywana praca w szkodliwych dla zdrowia warunkach - wskazało ją 51,47% osób bezdomnych. Jakie choroby ujawniły się w okresie trwającej bezdomności? Badania wykazały, że w głównej mierze są to choroby psychiczne i neurologiczne (nerwice, depresje, epilepsja, lęki, urojenia – 10,95%), choroby układu oddechowego (zapalenia płuc i oskrzeli, zatoki, astma, chroniczne grypy, anginy i przeziębienia – 7,88%) oraz krążenia (nadciśnienie, zwały serca, bajpasy, wylewy – 6,80%) oraz choroby kręgosłupa, stawów oraz kości (osteoporoza, zwyrodnienia kręgosłupa, niedowład kończyn, reumatyzm – 5,57%). Pozostałe odpowiedzi nie osiągnęły pułapu 5% wskazań29. Brak chorób zadeklarowała prawie co trzecia osoba bezdomna (31,67%). Należy sobie postawić pytanie, czy obserwuje się wpływ stanu bezdomności na utratę zdrowia? Gdyby przyjąć bowiem założenie, że okres bezdomności jest ekstremalnym wyzwaniem zarówno dla kondycji fizycznej, jak i psychicznej, odpowiedź wydaje się być prosta. W opinii samych osób bezdomnych okazuje się, że dla 40,75% respondentów istnieje ścisła współzależność pomiędzy bezdomnością a utratą zdrowia. Częściej na taką korelację wskazują mężczyźni niż kobiety (stosunek odpowiednio 41,14% do 37,32%). Służba zdrowia wobec chorego bezdomnego Z przeprowadzonych badań wynika, że w zdecydowanej większości przypadków stosunek pracowników służby zdrowia do osób bezdomnych był właściwy. Na zadane pytanie: czy przed zamieszkaniem w schronisku odmawiano Panu (i) jako osobie bezdomnej pomocy lekarskiej, w sposób twierdzący odpowiedziało jedynie 13,7% respondentów, zaś 79,41% było zdania przeciwnego. Warto jednak w tym miejscu wskazać, że istnieją kolosalne różnice w uzyskanych odpowiedziach ze względu na płeć osoby bezdomnej. Okazuje się bowiem, że aż 61,97% kobiet stwierdziło, że pomoc lekarska została im odmówiona, odsetek ten wśród mężczyzn wynosił jedynie 8,75%30. Jak wskazuje Śledzianowski, motywy odmów udzielenia pomocy lekarskiej związane były przede wszystkim z brakiem posiadana dowodu osobistego czy z brakiem zameldowania na obszarze działania placówek medycznych. Aktualny stan zdrowia podopiecznych w schroniskach Z punktu widzenia realizacji badań nad psychospołecznym profilem osoby bezdomnej w Trójmieście, jak również z punktu widzenia niesionej pomocy, najważniejszymi wynikami są te, które odnoszą się do aktualnej kondycji zdrowotnej osób bezdomnych. Na pytanie, z jakimi chorobami przybył Pan (i) do schroniska, że osoby bezdomne najczęściej deklarowały choroby układu kostnego, krążenia oraz choroby układu oddechowego. Częściej na posiadanie chorób wskazują mężczyźni niż kobiety, co może Pomimo niewątpliwych plusów, jakie należy przypisać owej publikacji, należy również powiedzieć, że jej autor nie ustrzegł się kilku zasadniczych błędów. Zaliczyć do nich przede wszystkim należy ubogie narzędzie badawcze załączone w aneksie, które kładzie nacisk raczej na opis statystyczny, niż na wnioskowanie statystyczne. Autor nie ustrzegł się podstawowych błędów podczas etapu konstrukcji narzędzia badawczego - zadawania pytań o charakterze sugerującym. Po drugie wątpliwość moją wzbudza metoda doboru respondentów do badania , a raczej brak metody. Po trzecie w końcu należy podkreślić fakt, że badania realizowane były jedynie w placówkach. Przyjmując obowiązujące w literaturze przedmiotu założenie, że osób o bezdomności instytucjonalnej jest około 50%, opisane wyniki badań nie odnoszą się do całości populacji osób bezdomnych. W prostej linii oznacza to, że nie możemy mówić o kondycji zdrowotnej osób bezdomnych w Polsce w ogóle, ale o kondycji osób bezdomnych przebywających w placówkach, a ta, w mojej opinii, jest o wiele lepsza niż osób bezdomnych, które znajdują się poza placówkami (w zsypach, na strychach, na działkach w altankach, węzłach ciepłowniczych czy na bocznicach kolejowych). 27 J. Śledzianowski, Zdrowie bezdomnych, s.33. 28 Tamże, s.106 i następne. 29 Tamże, s.118. 30 Według mnie został na etapie obliczeń popełniony błąd liczebny, gdyż średnia odpowiedzi mężczyzn i kobiet nie daje 13,70% osób, którym generalnie odmówiono pomocy lekarskiej. 26

być dowodem na to, że kondycja zdrowotna mężczyzn jest gorsza od kondycji kobiet. Jak wskazują wyniki, ponad połowa osób badanych korzystała w schronisku z pomocy lekarskiej (54,3%). W niektórych przypadkach stan zdrowia był na tyle zły, że decydowano się na opiekę szpitalną (38,4%) bądź sanatoryjną (5, 97%). Opis kondycji zdrowotnej mieszkańców schronisk Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta to również kwestie związane z niepełnosprawnością. Kształtuje się ona na poziomie 33% czyli możemy powiedzieć, że co trzecia osoba bezdomna posiada orzeczony stopień niepełnosprawności. Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności są urazy mechaniczne, spowodowane wcześniejszymi wypadkami. Pod kątem subiektywnej oceny własnego stanu zdrowia możemy powiedzieć, że bardzo dobrą ocenę wystawiło 6,5% osób bezdomnych. Ocena dobra zadeklarowana była przez 26,6% respondentów. Prawie co trzecia osoba stwierdziła, iż jej stan zdrowia jest zły bądź zadowalający (około 31%)31. Większość badanych osób zadeklarowała, że funkcjonowanie schroniska w charakterze bytowym i zdrowotnym jest pozytywne (odpowiednio 85,6% i 77,7%). Kondycja zdrowotna osób bezdomnych w świetle wyników badań nad psychospołecznym profilem osoby bezdomnej w województwie pomorskim Opis kondycji zdrowotnej osób bezdomnych zawarty w badaniach portretu socjodemograficznego, jak również w książce Śledzianowskiego, okazuje się być opisem niewystarczającym i dość ogólnym. Dlatego w kolejnym badaniu realizowanym przez Uniwersytet Gdański postanowiono, obok opisu relacji rodzinnych, poszczególnych faz bezdomności, aktywności zawodowej oraz innych aspektów codziennego życia osób bezdomnych, w sposób szczególny przyjrzeć się właśnie kondycji zdrowotnej. Wyniki statystyczne, które znajdą się w dalszej części opracowania, są jedynie częścią większej całości, które wpisują się w rozległe badanie nad psychospołecznym profilem osoby bezdomnej. Badaniem planuje się objąć 200 osób bezdomnych zamieszkujących na terenie Trójmiasta, aktualnie przebadano 180 osób32. Poniższa analiza jest próbą opisu statystycznego, zaś jej ramy wytycza sześć zasadniczych obszarów: subiektywna ocena własnego stanu zdrowia, choroby osób bezdomnych, korzystanie z usług medycznych, dyskryminacja osób bezdomnych w dostępie do usług medycznych, ubezpieczenie zdrowotne i grupa inwalidzka oraz partycypacja w kosztach usług medycznych. W badanej próbie znalazło się 26,7% kobiet oraz 73,3% mężczyzn. Przeciętny wiek lat wynosi 46,3 lat (kobiety – 42,6 lat, mężczyźni – 48,2 lat), średnia długość okresu bezdomności to 7 lat (kobiety – 5,7 lat, mężczyźni – 7,55 lat). W przypadku faz bezdomności posłużono się podziałem zastosowanym przez Marka Jaździkowskiego w „Pomoście” z roku 200033. Z przeprowadzonych badań wynika, że 26,3% osób znajduje się w pierwszej fazie – fazie wstępnej. W fazie ostrzegawczej znalazło się 15,6%, w fazie adaptacyjnej 14,0%. Ostatnie dwie fazy – chroniczna i trwała reprezentowana jest przez odpowiednio 23,5% oraz 20,7% osób bezdomnych. Rozpatrując poszczególne fazy bezdomności ze względu na płeć wskazać należy, że obserwuje się statystycznie istotne różnice w długości lat spędzonych w bezdomności. Okazuje się, że kobiety o wiele częściej niż mężczyźni znajdują się w fazie wstępnej (44,7% do 19,7%), zaś okres trwałej bezdomności jest dwa razy częściej charakterystyczny niż dla kobiet (23,5% do 12,8%).

Kobieta mężczyzna Ogółem

Faza wstępna

Faza ostrzegawcza

Faza adaptacyjna

Faza chroniczna

Faza bezdomności trwałej

44,7%

6,4%

14,9%

21,3%

12,8%

19,7%

18,9%

13,6%

24,2%

23,5%

26,3%

15,6%

14,0%

23,5%

20,7%

47 100,0% 132 100,0% 179 100,0%

Z analiz kolejnych zmiennych społeczno-demograficznych wynika, że 50,8% osób bezdomnych posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe, wykształcenie podstawowe – 23,5%, średnie bądź niepełne średnie – 21,2% oraz wykształcenie wyższe – 3,9%. Prawie wszystkie osoby (97,8%) nie kontynuują nauki, 56,1% posiada kwalifikacje zawodowe, 78,2% osób nie posiadało w chwili badania zameldowania na pobyt stały, zaś 71,5% posiadało dowód tożsamości. Bardzo istotną zmienną niezależną wykorzystywaną podczas badania, obok płci oraz faz bezdomności, jest zmienna świadcząca o miejscu ostatniego pobytu. Z przebadanych 39,5% znajdowało się w placówce, 32,6% osób bezdomnych zamieszkiwało działki i altanki, zaś 27,9% badanych - inne miejsca niemieszkalne (dworce, zsypy, altanki i działki o bardzo niskim standardzie). To pytanie charakteryzuje się zaburzoną kafeterią, polegającą na jej niesymetryczności (udział kategorii pozytywnych jest różny niż negatywnych). Poszczególne aspekty badania opracowane zostaną w osobnej publikacji naukowej, która ukazać ma się w pierwszej połowie 2007 roku. 33 M. Jaździkowski, Syndrom bezdomności, Pismo Pomost, Gdańsk 2000, s. 9 i następne. 31 32

PISMO SAMOPOMOCY

N Ważne

placówka

37, 8

39, 5

działki i altanki

31, 1

32, 6

inne miejsca niemieszkalne

26, 7

27, 9

172

95, 6

100, 0

4, 4

180

100, 0

Ogółem Braki danych

% ważnych

Systemowe braki danych

Ogółem

Poniższa tabela wskazuje, że osoby znajdujące się we wstępnej fazie bezdomności najczęściej zamieszkują placówki dla osób bezdomnych (55,3%). Prawie co trzecia badana osoba z fazy wstępnej zamieszkuje również miejsca niemieszkalne nie będące działkami oraz altankami (31,9%). Osoby znajdujące się w fazie bezdomności trwałej najrzadziej zamieszkują placówki, najczęściej natomiast przebywają w altankach znajdujących się na działkach. Dobór próby placówka Fazy bezdomności

faza wstępna faza ostrzegawcza faza adaptacyjna faza chroniczna faza bezdomności trwałej

Ogółem

działki i altanki

inne miejsca niemieszkalne

Ogółem

55,3%

12,8%

31,9%

100,0%

38,5%

42,3%

19,2%

100,0%

37,5%

33,3%

29,2%

100,0%

37,5%

42,5%

20,0%

100,0%

20,6%

41,2%

38,2%

100,0%

171

39,2%

32,7%

28,1%

100,0%

Subiektywna ocena zdrowia Z przeprowadzonych badań wynika, że osoby bezdomne uważają siebie za dbających o własne zdrowie (69,7%). Co piąta osoba zadeklarowała, że nie dba o własne zdrowie (20,2%), zaś co dziesiąta badana osoba nie umiała w sposób jednoznaczny odpowiedzieć na tak zadane pytanie (10,1%). Wśród osób, które odpowiedziały negatywnie, dominowała odpowiedź wskazująca na to, że osoby bezdomne nie dbają o swoje zdrowie poprzez prowadzenie niezdrowego trybu życia (złe odżywianie, palenie papierosów i picie alkoholu), przez lekkomyślność, niefrasobliwość, niedbalstwo czy lenistwo. Czy uważa się Pan (i) za osobę dbającą o własne zdrowie? Ważne

Ogółem

% ważnych

tak

124

68, 9

69, 7

nie

20, 0

20, 2

trudno powiedzieć

10, 0

10, 1

178

98, 9

100, 0

1, 1

180

100, 0

Ogółem Braki danych

Systemowe braki danych

Analizując wyniki ze względu na interesujące nas zmienne niezależne okazuje się, że nie występuje zróżnicowanie wyników ze względu na płeć. Można jednak powiedzieć, że dbałość o własne zdrowie uzależniona jest w pewnym stopniu od faz bezdomności (jest najniższa w fazie chronicznej), jak również ze względu na miejsce ostatniego pobytu (w opinii osób badanych najczęściej o swoje zdrowie nie dbają osoby będące w placówkach). Czy uważa się Pan (i) za osobę dbającą o własne zdrowie? tak

Ogółem

trudno powiedzieć

nie

76,6%

23,4%

,0%

100,0%

faza ostrzegawcza

60,7%

17,9%

21,4%

100,0%

faza adaptacyjna

80,0%

4,0%

16,0%

100,0%

faza chroniczna

56,1%

26,8%

17,1%

100,0%

faza bezdomności trwałej

75,0%

22,2%

2,8%

100,0%

Ogółem

123

177

69,5%

20,3%

10,2%

100,0%

faza wstępna

Czy uważa się Pan (i) za osobę dbającą o własne zdrowie? tak

nie

trudno powiedzieć

Ogółem

73,5%

22,1%

4,4%

100,0%

działki i altanki

63,6%

16,4%

20,0%

100,0%

inne miejsca niemieszkalne

75,0%

18,8%

6,3%

100,0%

121

171

70,8%

19,3%

9,9%

100,0%

placówka

Ogółem

Dbanie o własne zdrowie nie wyklucza jednak obaw związanych ze zdrowiem. Prawie dwie trzecie osób badanych zadeklarowało, że obawia się o własne zdrowie. Nie notuje się statystycznie istotnych różnic ze względu na interesujące zmienne niezależne. Być może duże obawy wpływają na fakt, że zdrowie jako wartość uplasowało się na trzecim miejscu w hierarchii wartości złożonej z 11 kategorii. Aby móc zaobserwować, co w życiu danych osób bezdomnych jest najważniejsze, poproszono badane osoby aby z podanej listy zaznaczyły maksymalnie pięć wartości, które należało uszeregować od najważniejszej do najmniej ważnej. Wartości najważniejszej przypisywano wartość 1 zaś wartości najmniej ważnej wartość 5. Im uzyskana średnia jest mniejsza, tym wartość jest ważniejsza. Jak wskazuje poniższa tabela zdrowie jako wartość (2, 9587) ustąpiło miejsca jedynie chęci posiadania własnego domu (2, 1862), własnego miejsca zamieszkania oraz wartości posiadania rodziny (2, 1944). Nie obserwuje się różnic w hierarchii wartości ze względu na zmienne płci, fazy bezdomności oraz miejsce pobytu osób bezdomnych. PISMO SAMOPOMOCY

−

kobiety

mężczyzna

Dom, własne stałe miejsce (1)

2, 1862

1, 9302

2, 2941

Rodzina (2)

2, 1944

2, 3611

2, 1111

Zdrowie (3)

2, 9587

2, 9063

2, 9775

Bóg, religia (4)

3, 0820

3, 4706

2, 9318

Pieniądze i dobra materialne (5)

3, 2468

3, 7273

3, 0545

Niezależność, samodzielność (6)

3, 2571

3, 5714

3, 1786

Wolność, swoboda (7)

3, 3182

3, 5833

3, 2593

Praca, aktywność (8)

3, 3765

3, 3182

3, 3968

Życie wśród innych ludzi, w grupie (9)

3, 5366

3, 5000

3, 5455

Przyjaciele (10)

3, 6349

3, 6667

3, 6250

Zabawa i rozrywka (11)

3, 6500

3, 0000

3, 7647

Wykształcenie i kwalifikacje (12)

4, 0435

3, 8571

4, 1250

Dodatkowo 52,9% osób bezdomnych w sposób zdecydowany potwierdziło, że zdrowie jest najważniejsza sprawą w życiu. Kolejne 19,5% respondentów odpowiedziało, że raczej zgadzają się z tym stwierdzeniem. Jak wskazuje poniższa tabela, osoby zamieszkujące działki i altanki częściej niż pozostałe osoby wskazują, że zdrowie nie jest najważniejszą sprawą w ich życiu. Zdrowie jest najważniejszą sprawą w moim życiu Ważne

Braki danych Ogółem

nieprawda raczej nieprawda trudno powiedzieć raczej prawda prawda Ogółem Systemowe braki danych

Zdrowie jest najważniejsza sprawą w moim życiu nieprawda trudno powiedzieć prawda Ogółem

N % N % N % N %

placówka 7 10,3% 2 2,9% 59 86,8% 68 100,0%

% 21 13 14 34 92 174 6 180

działki i altanki 16 29,6% 10 18,5% 28 51,9% 54 100,0%

11, 7 7, 2 7, 8 18, 9 51, 1 96, 7 3, 3 100, 0

inne miejsca niemieszkalne

8 17,4% 2 4,3% 36 78,3% 46 100,0%

% ważnych 12, 1 7, 5 8, 0 19, 5 52, 9 100, 0

Ogółem 31 18,5% 14 8,3% 123 73,2% 168 100,0%

Pewne choroby wywołują u ludzi szczególny niepokój, lęk. Których chorób najbardziej obawiają się osoby bezdomne? Z przeprowadzonych badań wynika, że 36,5% osób bezdomnych nie obawia się żadnej choroby. Z wachlarza przestawionych chorób najczęstsze obawy dotyczyły chorób nowotworowych (27,0%) oraz chorób AIDS i HIV (19,7%). Na choroby serca wskazało 19,1% respondentów, na choroby alkoholowe 15,7%. Pozostałe choroby (gruźlica, choroby psychiczne, narkomania, choroby weneryczne) nie przekroczyły odsetka 10%. Przyjrzymy się rozkładom odpowiedzi na pytanie, jak osoby bezdomne oceniają swój aktualny stan zdrowia. Jak się okazuje ponad połowa osób bezdomnych zadeklarowała, że ich stan zdrowia jest bardzo dobry bądź dobry (18,5% oraz 37,1%). 18,5% osób bezdomnych oceniło swój stan zdrowia jako zły, 3,9% jako bardzo zły (bez względu na płeć, fazy bezdomności oraz miejsce pobytu).

Jak ocenia Pan (i) swój aktualny stan zdrowia? Ważne

Braki danych Ogółem

bardzo dobrze dobrze ani dobrze, ani źle źle bardzo źle trudno powiedzieć Ogółem Systemowe braki danych

% 33 66 37 33 7 2 178 2 180

18, 3 36, 7 20, 6 18, 3 3, 9 1, 1 98, 9 1, 1 100, 0

% ważnych 18, 5 37, 1 20, 8 18, 5 3, 9 1, 1 100, 0

Zastanówmy się, czy aktualna kondycja zdrowotna pozwala osobom bezdomnym na podjęcie jakiejkolwiek pracy. Z przeprowadzonych badań wynika, że 65% respondentów aktualny stan zdrowia pozwala na podjęcie pracy, w przypadku 32,2% opinii osób badanych nie jest to możliwe. Czy według Pana (i) aktualny stan zdrowia pozwala na podjęcie jakiejkolwiek pracy? zdecydowanie tak Ważne raczej tak ani tak, ani nie raczej tak zdecydowanie nie trudno powiedzieć Ogółem Braki danych Systemowe braki danych Ogółem

% 67 48 4 15 42 1 177 3 180

37, 2 26, 7 2, 2 8, 3 23, 3 0, 6 98, 3 1, 7 100, 0

% ważnych 37, 9 27, 1 2, 3 8, 5 23, 7 0, 6 100, 0

Jak wskazuje poniższa tabela krzyżująca ze sobą dwie zmienne (aktualny stan zdrowia oraz możliwość podjęcia pracy) można powiedzieć, że im lepsza subiektywna ocena własnej kondycji zdrowotnej, tym częstsza gotowość do pracy. Warto zwrócić uwagę, że co czwarta osoba, która deklaruje zły bądź bardzo zły stan zdrowia przejawia chęć i gotowość podjęcia jakiejkolwiek aktywności zawodowej. Wpływ obu zmiennych na siebie jest wysoki.

bardzo dobrze dobrze Jak ocenia Pan (i) swój aktualny stan zdrowia?

ani dobrze, ani źle źle bardzo źle

Ogółem

N % N % N % N % N % N %

Czy według Pana (i) aktualny stan zdrowia pozwala na podjęcie jakiejkolwiek pracy? tak nie 30 3 90,9% 9,1% 59 6 90,8% 9,2% 14 20 41,2% 58,8% 8 23 25,8% 74,2% 2 5 28,6% 71,4% 113 57 66,5% 33,5%

Ogółem

33 100,0% 65 100,0% 34 100,0% 31 100,0% 7 100,0% 170 100,0%

Rodzaj wykonywanej pracy, nawet tej deklarowany, nie jest bez znaczenia. W opinii osób bezdomnych podejmowana praca powinna być raczej lekka (26,3%) niż ciężka (8,8%). Dla 64,9% osób jest obojętne, czy będzie to praca lekka czy ciężka. W tym PISMO SAMOPOMOCY

aspekcie badane osoby są bardzo jednomyślne, dlatego nie obserwuje się istotnych różnic ze względu na płeć, fazy bezdomności oraz miejsce pobytu osoby bezdomnej. Czy praca, którą jest Pan (i) w stanie podjąć może być...? Ważne

lekka

16, 7

26, 3

obojętnie

41, 1

64, 9

ciężka

5, 6

8, 8

114

63, 3

100, 0

36, 7

180

100, 0

Ogółem Braki danych

% ważnych

Systemowe braki danych

Ogółem

Ważną kwestią poruszaną podczas realizacji badania była sprawa zmiany kondycji zdrowotnej na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Z przeprowadzonych badań wynika, że kondycja zdrowotna w 44,9% zasadniczo się nie zmieniła. Budzić obawę może jednak fakt, iż kolejne 42,1% osób bezdomnych zadeklarowało, że w ciągu ostatnich pięciu lat ich stan zdrowia uległ nieznacznemu bądź znacznemu pogorszeniu. Jedynie co dziesiąta osoba badana (10,1%) stwierdziła, że stan zdrowia w ciągu ostatnich pięciu lat poprawił się. Odpowiedzi na to pytanie nie różnią się ze względu na poszczególne kategorie interesujących nas zmiennych niezależnych. Można zatem powiedzieć, że odrzucić należy hipotezę, że osoby bezdomne przebywające w chronicznej i trwałej fazie bezdomności na przestrzeni ostatnich pięciu lat straciły na kondycji zdrowotnej. Warto jednak wskazać, że są to jedynie subiektywne deklaracje, a nie rzeczywisty stan zdrowia. Bardzo często zdarzają się sytuacje, w których osoby bezdomne deklarują wysoki poziom samopoczucia fizycznego i psychicznego, ale towarzyszą temu na przykład rzadkie wizyty u lekarzy czy też nie zdiagnozowane choroby przewlekłe i okresowe. Czy w ciągu ostatnich pięciu lat Pana (i) stan zdrowia uległ poprawie czy pogorszeniu?

% ważnych

mój stan zdrowia uległ zasadniczej poprawie

3, 9

mój stan zdrowia uległ poprawie, ale w nieznacznym stopniu

6, 1

6, 2

mój stan zdrowia zasadniczo się nie zmienił

44, 4

44, 9

mój stan zdrowia uległ nieznacznemu pogorszeniu

21, 7

21, 9

mój stan zdrowia uległ zasadniczemu pogorszeniu

20, 0

20, 2

2, 8

178

98, 9

100, 0

1, 1

180

100, 0

trudno powiedzieć Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

Biorąc pod uwagę powyższe wyniki należy jednoznacznie stwierdzić, że subiektywna ocena własnego zdrowia nie przekłada się na realne problemy zdrowotne osób bezdomnych. Jak się okazuje 44,4% przebadanych osób bezdomnych przyznało się do faktu, że w ciągu ostatniego roku chorowało, nieco ponad połowa osób bezdomnych w swoich deklaracjach przyznała, że w ciągu ostatniego roku nie chorowała. Czy w ciągu ostatniego roku chorował (a) Pan (i)? Ważne

Ogółem

% ważnych

tak

43, 9

44, 4

nie

55, 0

55, 6

178

98, 9

100, 0

1, 1

180

100, 0

Ogółem Braki danych

Systemowe braki danych

Jeśli osoby bezdomne chorowały, to w 22,5% były to choroby częste bądź bardzo częste (13,8%), w 33,8% rzadkie bądź bardzo rzadkie (12,5%). Przeciętnie w ciągu ostatniego roku badane osoby bezdomne w ciągu ostatniego roku chorowały 2, 27 razy (1, 94 chorób wśród kobiet oraz 2, 40 wśród mężczyzn). Dokonując dalszej analizy związanej z chorobami osób bezdomnych okazało się, że 37,3% osób bezdomnych obecnie choruje w sposób przewlekły i nieco częściej choroby te dotyczą kobiet niż mężczyzn. Zadeklarowane choroby przewlekłe dotyczą przede wszystkim chorób układu kostnego, oddechowego oraz krążenia. Niepokoić może również fakt, że 42,9% osób bezdomnych na stwierdzenie „unikam wszystkiego, co mogłoby zaszkodzić mojemu zdrowiu” odpowiedziało, że zdanie to jest w ich przypadku nieprawdziwe. Deklaracja przebytych chorób w ciągu ostatniego roku, jak również ich częstotliwość nie zależą od płci, faz bezdomności oraz miejsca pobytu osób bezdomnych.

Czy obecnie choruje Pan (i) na przewlekłe choroby? Ważne

tak

36, 7

37, 3

nie

108

60, 0

61, 0

1, 7

177

98, 3

100, 0

1, 7

180

100, 0

nie wiem Ogółem Braki danych

% ważnych

Systemowe braki danych

Ogółem Zdrowie psychiczne

W dalszej części prowadzonych badań postanowiono zadać 12 pytań bezpośrednio odnoszących się do zdrowia psychicznego. Zastosowany kwestionariusz GHQ (General Health Questionnaires) służy do oceny stanu zdrowia psychicznego osób dorosłych. Pozwala na wyłonienie osób, których stan psychiczny uległ czasowemu lub długookresowemu załamaniu w wyniku doświadczonych trudności, problemów lub na skutek choroby psychicznej oraz takich, u których występuje istotne ryzyko zaburzenia zdrowia psychicznego. Każde z podanych stwierdzeń oparte było o tą samą skalę (w ogóle nie, nie bardziej niż zwykle, raczej bardziej niż zwykle, znacznie bardziej niezwykle). Jak wskazują dane zamieszczone w poniższej tabeli w każdym ze stwierdzeń (poza utratą wiary w siebie i myśleniu o sobie jako o bezwartościowym człowieku) przeważała odpowiedź „nie bardziej niż zwykle”. Należy podkreślić fakt, że prawie dwie trzecie badanych osób stwierdziło, iż jest osobą wartościową (63,2%) oraz że nie opuściła ich wiara w siebie (61,5%). Niepokoić może jednak fakt, że co piąta badana osoba (21,8%) stwierdziła, że zmartwienia nie pozwalają dobrze spać. Kontynuując wątek zdrowia proszę zastanowić się nad poniższymi twierdzeniami. Czy ostatnio

w ogóle nie

nie bardziej niż zwykle

raczej bardziej niż zwykle

znacznie bardziej niż zwykle

Zmartwienia nie pozwalały Panu (i) spać?

29, 3

33, 9

14, 9

21, 8

Czuł (a) się Pan (i) stale przemęczony (na)?

28, 7

42, 0

14, 9

14, 4

Potrafił (a) się Pan (i) skoncentrować się na tym, co Pan (i) robił (a)?

11, 6

56, 1

22, 0

10, 4

Odczuwał (a) Pan (i), że to, co Pan (i) robi jest pożyteczne?

12, 6

50, 0

25, 9

11, 5

Był (a) Pan (i) zdolny (na) stawić czoła swoim problemom?

10, 9

55, 7

20, 1

13, 2

Czuł (a) się Pan (i) zdolny (na) do podejmowania decyzji?

9, 8

53, 4

25, 3

1, 5

Czuł (a) Pan (i), że nie potrafi pokonać trudności?

32, 2

39, 1

16, 1

12, 6

Biorąc wszystkie sprawy pod uwagę, czuł (a) się Pan (i) względnie szczęśliwy (wa)?

22, 5

49, 7

18, 5

9, 2

Potrafił (a) się Pan (i) cieszyć swoimi zwykłymi codziennymi zajęciami?

15, 5

50, 6

17, 8

16, 1

Czuł (a) się Pan (i) nieszczęśliwy (wa) i przygnębiony (na)?

38, 5

26, 4

23, 0

12, 1

Stracił (a) Pan (i) wiarę w siebie?

107

61, 5

19, 0

8, 6

10, 9

Myślał (a) Pan (i) o sobie, że jest osobą bezwartościową?

110

63, 2

14, 9

13, 2

8, 6

Z wyżej wymienionych pytań w dalszej analizie statystycznej postanowiono stworzyć ogólną zmienną „zdrowie psychiczne”, która będzie sumą poszczególnych 12 pytań. Im więcej uzyskanych punktów, tym zdrowie jest lepsze, im mniej - tym gorsze. W tym celu w niektórych przypadkach należało odwrócić skalę pomiaru tak, aby poszczególne pytania były pytaniami pozytywnymi. Zmienna „zdrowie psychiczne” teoretycznie może przyjmować wartości od 12 do 48, zaś wyliczona średnia arytmetyczna uzyskanych punktów wyniosła 32. W ostateczności osoby, które uzyskały mniej niż 32 punkty należy uznać za osoby o niskim poziomie zdrowia psychicznego, zaś osoby, które uzyskały więcej niż 32 punkty to osoby o wysokim jego poziomie. W badanej grupie znajduje się 49,4% osób bezdomnych o niskim poziomie zdrowia psychicznego oraz 50,6% osób o wysokim poziomie. PISMO SAMOPOMOCY

zdrowie psychiczne Ważne

Braki danych Ogółem

N Zdrowie psychiczne poniżej średniej Zdrowie psychiczne powyżej średniej Ogółem Systemowe braki danych

% 86 88 174 6 180

47, 8 48, 9 96, 7 3, 3 100, 0

% ważnych 49, 4 50, 6 100, 0

Zastanówmy się, które z wyżej analizowanych zmiennych zdają się wpływać na zdrowie psychiczne. Jak się okazuje zmienne płci, wieku oraz poszczególnych faz bezdomności nie mają żadnego związku z poziomem zdrowia psychicznego. Jednakże udało się zaobserwować ciekawą zależność związaną z miejscem pobytu osoby bezdomnej. Generalnie rzecz ujmując ponad połowa osób która zamieszkuje schroniska oraz inne miejsca niemieszkalne, charakteryzuje się niskim poziomem zdrowia psychicznego, zaś 64,8% osób bezdomnych mieszkających na działkach i altankach zadeklarowało wysoki poziom tego zdrowia. poziom zdrowia psychicznego

placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne Ogółem

N % N % N % N %

Zdrowie psychiczne poniżej średniej 39 57,4% 19 35,2% 26 57,8% 84 50,3%

Zdrowie psychiczne powyżej średniej 29 42,6% 35 64,8% 19 42,2% 83 49,7%

Ogółem

68 100,0% 54 100,0% 45 100,0% 167 100,0%

Na poziom zdrowia psychicznego umiarkowany wpływ ma również subiektywna ocena aktualnego stanu zdrowia. Zgodnie z przewidywaniami niskim poziomem zdrowia psychicznego charakteryzują się osoby, które deklarują zły bądź bardzo zły stan zdrowia i na odwrót: 77,4% respondentów deklarujących, że ich zdrowie jest bardzo dobre, charakteryzuje się wysokim poziomem zdrowia psychicznego. Osoby, które chorują w sposób przewlekły, częściej niż osoby zdrowe określały swój zdrowie psychiczne jako niskie.

bardzo dobrze Jak ocenia Pan (i) swój aktualny stan zdrowia?

dobrze ani dobrze, ani źle źle bardzo źle

Ogółem

N % N % N % N % N % N %

poziom zdrowia psychicznego Zdrowie Zdrowie psychiczne psychiczne poniżej powyżej średniej średniej 7 24 22,6% 77,4% 32 34 48,5% 51,5% 19 17 52,8% 47,2% 23 9 71,9% 28,1% 4 3 57,1% 42,9% 85 87 49,4% 50,6%

Ogółem

31 100,0% 66 100,0% 36 100,0% 32 100,0% 7 100,0% 172 100,0%

Czy obecnie choruje Pan (i) na przewlekłe choroby? Ogółem

tak nie

N % N % N %

poziom zdrowia psychicznego Zdrowie Zdrowie psychiczne psychiczne poniżej powyżej średniej średniej 39 25 60,9% 39,1% 45 61 42,5% 57,5% 84 86 49,4% 50,6%

Ogółem 64 100,0% 106 100,0% 170 100,0%

Niski bądź wysoki poziom zdrowia psychicznego ma swoje realne konsekwencje. Wpływa on na wiele sfer życia. Poniżej postanowiono skorelować wynik testu mierzony na skali ilościowej (od 12 do 48 punktów) z wybranymi pytaniami znajdującymi się w kwestionariuszu. Do tego celu użyto współczynnika korelacji dla dwóch zmiennych ilościowych – R-Pearsona, który teoretycznie i praktycznie może przyjmować wartości od –1 do 1. Oznacza to, że współczynnik ten podaje nie tylko siłę zależności dwóch zmiennych, ale również i kierunek. Jeśli wartość współczynnika jest dodatnia mówimy, że wzrostowi jednej cechy towarzyszy wzrost drugiej albo na odwrót: spadkowi wartości jednej towarzyszy spadek drugiej, jeśli współczynnik osiąga wartości ujemne mamy do czynienia z sytuacją, w której wzrostowi jednej cechy towarzyszy spadek drugiej i na odwrót. Wszystkie przedstawione poniżej wartości korelacji są statystycznie istotne na poziomie 0, 01. Z przeprowadzonych badań możemy powiedzieć, że im wyższy poziom zdrowia psychicznego tym większy poziom zadowolenia z samego siebie (R=0, 303), ze stanu swojego zdrowia (R=0, 333), z perspektywy na przyszłość (R=0, 227), z własnych osiągnięć (R=0, 365) oraz ze spędzania wolnego czasu (R=0, 422). Jak wskazuje dalsza analiza statystyczna, poziom zdrowia psychicznego pozytywnie wpływa również na poczucie, że jest się osobą ważną dla wielu osób (R=0, 334), częścią własnej rodziny (R=0, 210), osobą bezdomną (R=-0, 218) oraz osobą żyjącą dniem dzisiejszym (R=-0, 254). Osoby o wysokim poziomie zdrowia psychicznego zawsze wiedzą co chcą osiągnąć w życiu (R=0, 234), zawsze wiedzą do czego dążą (R=0, 340), jak również nie zawsze wybierają cele łatwe wiadome do osiągnięcia (R=-0, 210). Można również powiedzieć, że im wyższy poziom zdrowia psychicznego, tym rzadziej badane osoby czują się zmęczone, starają się na wiele sposobów rozwiązywać swoje problemy, jak również deklarują osiąganie celów wcześniej postawionych. Potrafię rozważać wiele sposobów wyjścia z kłopotu Energicznie realizuję moje zamierzenia Czuję się zazwyczaj zmęczona (y) Jest wiele sposobów rozwiązania każdego problemu Obawiam się o moje zdrowie Odnoszę spore sukcesy w życiu Osiągam cele, które sobie stawiam

R , 293 , 299 -, 387 , 328 -, 279 , 315 , 337

Przyglądając się wpływowi zdrowia psychicznego na postrzeganie przyczyn własnej bezdomności należy wskazać, że wszystkie istotne korelacje, które zostały zaobserwowane, są korelacjami ujemnymi. Oznacza to, że wzrostowi poziomu zdrowia psychicznego towarzyszyła większa niezgoda na stwierdzenia zamieszczone w poniższej tabeli. Nie miałem szans zachować swojego mieszkania Nie chciało mi się zawalczyć o możliwość stałego zamieszkania Miałem życiowego pecha Polityka władz do tego doprowadziła Nie dbałem wystarczająco mocno o to, aby prowadzić normalne życie Nikt mi nie pomógł w krytycznej sytuacji Wpadłem w konflikty z prawem Poważnie zachorowałem Moja rodzina/partner pozostawił (a) mnie samego/samą

R -, 278 -, 208 -, 297 -, 231 -, 276 -, 217 -, 206 -, 210 -, 222

Osoby o niskim poziomie zdrowia psychicznego bardzo często uważają, że straciły kontrolę nad własnym życiem, częściej niż pozostałe osoby czują, że są nikomu niepotrzebne, częściej charakteryzują się stanami lękowymi, apatią oraz rezygnacją. Towarzyszy im samotność oraz odczucie niepewność związane z tym, co przyniesie przyszłość. PISMO SAMOPOMOCY

R -, 232 -, 239 -, 473 -, 439 -, 277 -, 218 -, 245 -, 203 -, 452 -, 457 -, 338 -, 297 -, 367 -, 509 -, 267 -, 253

Odczuwam brak prywatności Moje życie ogranicza się do zaspokojenia podstawowych potrzeb Utraciłem kontrolę nad swoim życiem Jestem nikomu niepotrzebny Mam ograniczone kontakty społeczne Nie muszę pracować Utraciłem pozycję społeczną Mogę otrzymywać pomoc, a jednocześnie nie jestem nikomu nic winien Czuję się samotny Odczuwam niepewność tego, co przyniesie przyszłość Nie mam możliwości prowadzenia normalnego życia Nie jestem za nic odpowiedzialny Utraciłem poczucia bezpieczeństwa Mam gorsze samopoczucie psychiczne (lęk, apatia, rezygnacja) Utraciłem możliwości podtrzymania więzi rodzinnych Jestem zmuszony żyć w prymitywnych warunkach

Stan zdrowia psychicznego wpływa nie tylko na postrzeganie przyczyn własnej bezdomności, ale również, a może nawet przede wszystkim, na próby wychodzenia z bezdomności. Ze względu na problem reintegracji zawodowej i społecznej osób bezdomnych poniższe kwestie wydają się być kluczowe i najważniejsze. Z przeprowadzonych badań wynika, że osoby o niskim poziomie zdrowia psychicznego bardzo często nie mają sił, aby walczyć o wyjście z bezdomności. Bardzo często czują, że tak naprawdę nie mają wpływu na to, czy znajdą pracę i wynajmą sobie mieszkanie. Niepokojem może napawać fakt, że bardzo często osoby o niskim poziomie zdrowia psychicznego uważają, że nie ma innego wyjścia z obecnej sytuacji życiowej i w konsekwencji należy czekać na „lepsze czasy”. Nie ma innego wyjścia, w mojej sytuacji muszę czekać na lepsze czasy Jeżeli będę wykazywał się ciągłą inicjatywą to powinienem znaleźć sposób, aby wyjść z bezdomności Nie mam sił, aby walczyć teraz o wyjście z bezdomności Nie szukam zbyt mocno możliwości znalezienia pracy i mieszkania, bo i tak wszystko zależy od szczęścia Jedyne, co mogę robić w mojej sytuacji, to czekać na pomoc Z mojego punktu widzenia nic się nie da zrobić, bo żadnego osiągalnego sposobu, abym mógł wyjść z bezdomności po prostu nie ma Czuję, że tak naprawdę nie mam wpływu na to, czy znajdę pracę i wynajmę sobie mieszkanie Czuję się w pełni odpowiedzialny za to, czy wreszcie uda mi się wyjść z bezdomności

R -, 302 -, 231 -, 408 -, 294 -, 282 -, 291 -, 331 , 235

Korzystanie z usług medycznych Analizując korzystanie z usług medycznych przez należy stwierdzić, że ponad połowa osób bezdomnych w ciągu ostatniego roku korzystała z usług medycznych (57,1%). Również i w tym przypadku częściej z usług medycznych w ciągu ostatniego roku korzystają kobiety (73,2%) niż mężczyźni (51,4%). Czy w ciągu ostatniego roku korzystał (a) Pan (i) z usług medycznych? Ważne

101

56,1

57,1

nie

41,7

42,4

177

98,3

100,0

1,7

180

100,0

Ogółem Ogółem

% ważnych

tak nie wiem, nie pamiętam

Braki danych

Systemowe braki danych

Odpowiedzi na pytanie o korzystanie z usług medycznych różnicowane jest ze względu na płeć oraz ze względu na miejsce pobytu osoby bezdomnej. W tym aspekcie osobami najczęściej korzystającymi z usług medycznych w ostatnim roku okazały się osoby zamieszkujące placówki dla osób bezdomnych oraz kobiety.

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał (a) Pan (i) z usług medycznych? tak placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne Ogółem

kobieta mężczyzna Ogółem

N % N % N %

N % N % N % N %

Ogółem

nie 52 76,5% 22 40,7% 23 48,9% 97 57,4%

16 23,5% 32 59,3% 24 51,1% 72 42,6%

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał (a) Pan (i) z usług medycznych? tak nie 34 13 72,3% 27,7% 67 62 51,9% 48,1% 101 75 57,4% 42,6%

68 100,0% 54 100,0% 47 100,0% 169 100,0%

Ogółem 47 100,0% 129 100,0% 176 100,0%

W większości przypadków pomoc medyczna, z której skorzystały osoby bezdomne, była pomocą lekarską nie wymagającą hospitalizacji (56,0%). W 36,0% przypadkach pomoc związana była z pobytem w szpitalu. Jaka to była typowa pomoc?

lekarska ale nie związana z hospitalizacją związana z hospitalizacją (pobytem w szpitalu) pielęgniarska (niezwiązana z pobytem w szpitalu) Ogółem

% 56 36 3 100

% ważnych 31,1 20,0 1,7 55,6

56,0 36,0 3,0 100,0

W przypadku podziału na płeć okazuje się, że mężczyźni o wiele częściej niż kobiety byli w ciągu ostatniego roku hospitalizowani (stosunek 20,6% wśród kobiet oraz 43,9% wśród mężczyzn), kobiety zaś częściej korzystały z pomocy wymagającej kontaktu z lekarzem, ale nie związanej z hospitalizacją (stosunek 70,6% wśród kobiet oraz 48,5% wśród mężczyzn). Ani fazy bezdomności, ani miejsce pobytu nie różnicują uzyskanych wyników.

kobieta mężczyzna Ogółem

PISMO SAMOPOMOCY

N % N % N %

Jaki to był typ pomocy? związana lekarska nie z hospitalizacją związana (pobytem z hospitalizacją w szpitalu) 24 7 70,6% 20,6% 32 29 48,5% 43,9% 56 36 56,0% 36,0%

pielęgniarska (niezwiązana z pobytem w szpitalu)

3 8,8% 0 ,0% 3 3,0%

Ogółem 34 100,0% 66 100,0% 100 100,0%

Dostęp do opieki medycznej jest jednak zdaniem osób bezdomnych niesprawiedliwy. Według respondentów biorących udział w badaniu właściwą opiekę medyczną mają przede wszystkim ci, którzy posiadają pieniądze i znajomości (52,0%), 33,9% osób bezdomnych uważa, że właściwa opieka medyczna jest dostępna dla wszystkich, którzy jej potrzebują. Czy Pana (i) zdaniem w obecnej sytuacji właściwą opiekę medyczną mają

% ważnych

wszyscy, którzy jej potrzebują

33, 3

33, 9

ci, co mają pieniądze i znajomości

51, 1

52, 0

trudno powiedzieć

13, 9

14, 1

177

98, 3

100, 0

Ogółem

Osoby bezdomne zamieszkujące placówki zdecydowanie częściej niż pozostałe osoby deklarują, że właściwą opiekę medyczną mają wszyscy, którzy jej potrzebują (45,6%). Największe kłopoty z odpowiedzią na to pytanie miały osoby bezdomne zamieszkujące działki i altanki. Również i one najczęściej wskazywały na fakt, że opiekę medyczną mają ci, którzy mają pieniądze i znajomości (54,5%). Czy Pana (i) zdaniem w obecnej sytuacji właściwą opiekę medyczną mają: wszyscy, którzy jej potrzebują placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne Ogółem

Ogółem

ci, co mają pieniądze i znajomości

trudno powiedzieć

45,6%

51,5%

2,9%

100,0%

21,8%

54,5%

23,6%

100,0%

31,9%

51,1%

17,0%

100,0%

170

34,1%

52,4%

13,5%

100,0%

W dalszej części badania osobom bezdomnym, które korzystały w ciągu ostatniego roku z usług medycznych, zadano pytanie: czy podczas korzystania z usług medycznych spotkali się z jakimkolwiek przejawem niechęci ze strony pracowników służby zdrowia? Jak wskazują badania, subiektywne poczucie niesprawiedliwości nie ma żadnego przełożenia na rzeczywistą pomoc niesioną osobom bezdomnym. 87,5% respondentów wskazało, że podczas korzystania z usług medycznych nigdy nie spotkało się z jakimkolwiek przejawem niechęci ze strony pracowników służby zdrowia. Czy podczas korzystania z usług medycznych spotkał się Pan (i) z jakimkolwiek przejawem niechęci ze strony pracowników służby zdrowia?

% ważnych

tak, takie sytuacje zdarzają się bardzo często

2, 8

4, 8

tak, takie sytuacje zdarzają się ale rzadko

4, 4

7, 7

50, 6

87, 5

104

57, 8

100, 0

42, 2

180

100, 0

nie, takie sytuacje nigdy mi się nie zdarzyły Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

W 86,4% przypadkach okazało się również, że osobom bezdomnym nigdy nie zdarzyła się sytuacja, w której została odmówiona pomoc lekarska. Sytuacje świadczące o jakiejkolwiek dyskryminacji osób bezdomnych zdarzały się bardzo rzadko (ok. 12% –14%). Jeśli zdarzały się odmowy udzielenia pomocy, spowodowane były one brakiem książeczki zdrowia, brakiem miejsc w przychodni bądź szpitalu, stanem nietrzeźwości czy złym stanem higieny osobistej. Odpowiedzi na obydwa pytania są statystycznie zbieżne ze względu na płeć, fazy bezdomności oraz miejsce pobytu osób bezdomnych.

Czy kiedykolwiek zdarzyła się Pan (i) sytuacja, że odmówiono Panu (i) wizyty lekarskiej? tak, takie sytuacje zdarzają się bardzo często tak, takie sytuacje zdarzają się ale rzadko nie, takie sytuacje nigdy mi się nie zdarzyły Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

% 5 19 153 177 3 180

2, 8 10, 6 85, 0 98, 3 1, 7 100, 0

% ważnych 2, 8 10, 7 86, 4 100, 0

Ubezpieczenie zdrowotne oraz grupa inwalidzka34 Kondycja zdrowotna osób bezdomnych to nie tylko subiektywna ocena własnego zdrowia czy korzystanie z usług medycznych, ale również aspekty formalne, instytucjonalne: posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego czy orzeczonej grupy inwalidzkiej. Z przeprowadzonych badań wynika, że prawie dwie trzecie osób bezdomnych posiada ubezpieczenie zdrowotne (65,2%). Czy ma Pan (i) ubezpieczenie zdrowotne? Ważne

Braki danych Ogółem

tak nie nie wiem Ogółem Systemowe braki danych

% 116 59 3 178 2 180

64, 4 32, 8 1, 7 98, 9 1, 1 100, 0

% ważnych 65, 2 33, 1 1, 7 100, 0

Jak wskazują dwie poniższe tabelę ubezpieczenie zdrowotne częściej posiadają kobiety (78, 70%) niż mężczyźni (60,3%). Warto zwrócić uwagę, że największe różnice w posiadaniu ubezpieczenia zdrowotnego obserwuje się ze względu na miejsce zamieszkania osób bezdomnych. Pod tym kątem najbardziej niekorzystnie wypadają osoby zamieszkujące inne miejsca niemieszkalne. Jedynie 39,6% z nich zadeklarowało, że posiada ubezpieczenie zdrowotne. Dla porównania aż 85,3% osób mieszkających w placówkach posiada ten rodzaj dokumentu.

N % N % N % N %

placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne Ogółem

kobieta mężczyzna Ogółem

N % N % N %

Czy ma Pan (i) ubezpieczenie zdrowotne? tak nie nie wiem 58 9 1 85,3% 13,2% 1,5% 36 19 0 65,5% 34,5% ,0% 19 27 2 39,6% 56,3% 4,2% 113 55 3 66,1% 32,2% 1,8%

Czy ma Pan (i) ubezpieczenie zdrowotne? tak nie nie wiem 37 8 2 78,7% 17,0% 4,3% 79 51 1 60,3% 38,9% ,8% 116 59 3 65,2% 33,1% 1,7%

Ogółem 68 100,0% 55 100,0% 48 100,0% 171 100,0%

Ogółem 47 100,0% 131 100,0% 178 100,0%

Pojęcie grupy inwalidzkiej oraz stopnia niepełnosprawności traktuję zamiennie.

PISMO SAMOPOMOCY

Prawie jedna trzecia osób bezdomnych posiada orzeczony stopień niepełnosprawności (28,7%), najczęściej jest to stopień umiarkowany (64,0%). Mężczyźni w tym zakresie zadeklarowali posiadanie wyższego stopnia niepełnosprawności niż kobiety. Czy ma Pan (i) orzeczoną grupę inwalidzką lub stopień niepełnosprawności? tak nie nie wiem Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

N 51 126 1 178 2 180

Którą grupę inwalidzką lub stopień niepełnosprawności Pan (i) posiada? pierwsza/znaczna druga/umiarkowana trzecia/lekka nie wiem Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

% ważnych 28, 7 70, 8 ,6 100, 0

% 28, 3 70, 0 ,6 98, 9 1, 1 100, 0

% ważnych 4, 0 64, 0 30, 0 2, 0 100, 0

% 2 32 15 1 50 130 180

1, 1 17, 8 8, 3 ,6 27, 8 72, 2 100, 0

Z przeprowadzonych badań wynika, że 5,5% osób badanych jest w trakcie starania się o przyznanie stopnia niepełnosprawności. Wśród osób, które posiadają orzeczony stopień niepełnosprawności 94,5% zadeklarowało, że nie są aktualnie w trakcie zmiany orzeczonej grupy. Czy jest Pan (i) w trakcie starania się o grupę inwalidzką/stopień niepełnosprawności? tak nie Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

% 7 121 128 52 180

3, 9 67, 2 71, 1 28, 9 100, 0

% ważnych 5, 5 94, 5 100, 0

Jak wynika z badań, 11,3% osób bezdomnych jest w trakcie starania się o zmianę grupy inwalidzkiej. Najczęściej taka sytuacja dotyczy osób przebywających w placówkach. Czy jest Pan (i) w trakcie starania się o zmianę grupy inwalidzkiej? tak nie Ogółem Systemowe braki danych Ogółem

placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne

Ogółem

N % N % N %

N %

% 11 86 97 83 180

6, 1 47, 8 53, 9 46, 1 100, 0

% ważnych 11, 3 88, 7 100, 0

Czy jest Pan (i) w trakcie starania się o zmianę grupy inwalidzkiej? tak nie 8 24 25,0% 75,0% 2 31 6,1% 93,9% 1 25 3,8% 96,2%

11 12,1%

80 87,9%

Ogółem 32 100,0% 33 100,0% 26 100,0%

91 100,0%

Okazuje się, że ponad połowa osób bezdomnych (54,9%) chciałby mieć wyższą grupę inwalidzką. Częściej są to mężczyźni niż kobiety (stosunek 40,0% wśród kobiet do 57,9% wśród mężczyzn). Dla 39,2% grupa inwalidzka, którą obecnie posiadają, osoby bezdomne jest odpowiednia. W tym zakresie nie obserwuje się statystycznie istotnych różnic ze względu na płeć, fazy bezdomności oraz miejsce pobytu osób bezdomnych. Czy obecnie wysokość posiadanej grupy inwalidzkiej odpowiada Panu (i) czy też nie?

% ważnych

chciałbym mieć wyższą grupę inwalidzką

15, 6

54, 9

grupa inwalidzka, którą obecnie posiadam jest dla mnie odpowiednia

11, 1

39, 2

1, 1

3, 9

28, 3

100, 0

Systemowe braki danych

129

71, 7

Ogółem

180

100, 0

trudno powiedzieć Ogółem

Koszty usług medycznych Korzystanie z opieki medycznej jest uzależnione od posiadanych środków finansowych. Na przestrzeni ostatnich 6 miesięcy 15,8% osób bezdomnych poniosło koszty związane z leczeniem w publicznej służbie zdrowia. Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy Pan (i) poniósł (poniosła) jakieś koszty związane z leczeniem w państwowej służbie zdrowia? Ważne

Braki danych

% ważnych

Tak

15, 6

15, 8

Nie

149

82, 8

84, 2

Ogółem

177

98, 3

100, 0

1, 7

180

100, 0

Systemowe braki danych

Ogółem

Jak wskazuje poniższa tabela koszty poniesione na opiekę medyczną należy uznać za niskie. Ponad połowa osób bezdomnych, która zadeklarowała, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy poniosła koszty związane z leczeniem (57,4%), wydała nie więcej niż 200 zł, zaś dominującym przedziałem kwotowym jest przedział najniższy – do 50 zł. Ile szacunkowo w ciągu ostatniego roku wydał Pan (i) z własnych pieniędzy w związku z leczeniem? Ważne

Ogółem

% ważnych

do 50 zł

3, 3

20, 0

od 51 zł do 100 zł

2, 8

16, 7

od 101 zł do 200 zł

2, 8

16, 7

od 201 zł do 300 zł

2, 8

16, 7

od 301 zł do 400 zł

1, 1

6, 7

od 401 zł do 500 zł

3, 3

powyżej 501 zł

2, 8

16, 7

nie wiem, trudno powiedzieć

3, 3

16, 7

100, 0

150

83, 3

180

100, 0

Ogółem Braki danych

Systemowe braki danych

Podczas realizacji wywiadu zadano respondentom pytanie, czy w ciągu ostatniego roku osoby bezdomne zmuszone były z powodu braku pieniędzy zrezygnować z korzystania z poszczególnych usług medycznych. Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęściej osoby bezdomne musiały rezygnować z wykupienia recept na leki oraz inne środki medyczne (24,9%), wizyty u lekarza specjalisty (20,5%) oraz wizyt u dentysty (18,1%). PISMO SAMOPOMOCY

Tak, raz

Tak, dwa razu lub więcej

wizyty u lekarza specjalisty

4, 5

14, 8

140

79, 5

1, 1

wizyty u dentysty/leczenia zębów

5, 6

12, 4

145

81, 9

wykupienia recept/kupna leków lub innych środków medycznych zalecanych przez lekarza

5, 1

19, 8

133

75, 1

wizyty u lekarza ogólnego

3, 4

5, 6

160

90, 4

0, 6

usług protetycznych

5, 1

4, 5

160

90, 4

zrobienia analiz i badań diagnostycznych

6, 8

4, 0

155

88, 1

1, 1

zakupu okularów zalecanych przez lekarza

11, 9

5, 1

147

83, 1

zabiegów rehabilitacyjnych

0, 6

4, 5

168

94, 9

Leczenia szpitalnego

4, 0

5, 1

161

91, 0

innych usług medycznych/zdrowotnych

2, 8

2, 3

163

92, 6

2, 3

Czy w ciągu ostatniego roku, tzn. począwszy od kwietnia ubiegłego roku do dziś, był (a) Pan (i) zmuszony (a) z powodu braku pieniędzy zrezygnować?

Nie pamiętam

nie

Niskie wydatki na leczenie oraz trudności w realizacji recept lekarskich poskutkowały tym, że 40,7% osób bezdomnych zadeklarowała, że w ciągu ostatnich trzech miesięcy używało leków dostępnych bez recepty, nie korzystając przy tym z porady lekarza. Do tego typu zachowań ponownie częściej przyznawały się kobiety (58%) niż mężczyźni (37%). Czy w ciągu ostatnich trzech miesięcy używał Pan (i) jakiś leków dostępnych bez recepty, nie korzystając z porady lekarza? Ważne

tak, jeden raz

% ważnych

% 8

4, 4

4, 5

tak, dwa – trzy razy

15, 6

15, 8

tak, cztery razy i więcej

18, 9

19, 2

105

58, 3

59, 3

1, 1

177

98, 3

100, 0

1, 7

180

100, 0

nie nie pamiętam Ogółem Braki danych

Systemowe braki danych

Ogółem

Z przeprowadzonych badań wynika, że 49,7% osób w momencie choroby zazwyczaj idzie do lekarza stosuje przepisane przez niego leki. Prawie jedna czwarta osób (22,5%) stosuje wypróbowane domowe sposoby, zaś 12,7% zażywa leki dostępne w aptekach bez recepty. Niepokoić może fakt, że prawie co dziesiąta badana osoba bezdomna (9,2%) zadeklarowała, że podczas stanu choroby nic nie robi, czekając, aż dolegliwości same przejdą. Analizując padające odpowiedzi na to pytanie ze względu na interesujące nas zmienne niezależne stwierdzić należy, że nie obserwuje się żadnych statystycznie istotnych różnic. Co zazwyczaj Pan (i) robi, gdy czuje się chory (a), ma jakieś dolegliwości? Ważne

Braki danych Ogółem

Idę do lekarza i stosuję przepisane leki stosuję wypróbowane domowe sposoby zażywam leki dostępne w aptekach bez recepty nic nie robię, czekam, aż dolegliwości same przejdą korzystam z usług medycyny niekonwencjonalnej postępuję w inny sposób Ogółem Systemowe braki danych

% 86 39 22 16 2 8 173 7 180

47, 8 21, 7 12, 2 8, 9 1, 1 4, 4 96, 1 3, 9 100, 0

% ważnych 49, 7 22, 5 12, 7 9, 2 1, 2 4, 6 100, 0

Na zakończenie badań poświęconych kondycji zdrowotnej osób bezdomnych postanowiono zadać dwa pytania dotyczące potrzeby stałej pomocy lekarskiej w środowisku osób bezdomnych. Pierwsze z nich dotyczyło istnienia pomocy medycznej w postaci pielęgniarki w miejscu aktualnego pobytu. Jak się okazuje, na to pytanie w sposób twierdzący odpowiedziało jedynie 37,4% badanych osób, 45,8% bezdomnych była przeciwnego zdania.

Czy w miejscu w którym aktualnie Pan (i) przebywa znajduje się pomoc lekarska w postaci pielęgniarki? Ważne

Braki danych

% ważnych

tak

22, 2

37, 4

nie

27, 2

45, 8

nie wiem

10, 0

16, 8

Ogółem

107

59, 4

100, 0

40, 6

180

100, 0

Systemowe braki danych

Ogółem

Odpowiedzi na to pytanie różnicowane są ze względu na miejsce przebywania osób bezdomnych. Największą niewiedzę w tym zakresie objawiają osoby mieszkające na działkach i altankach, zaś najwyższe odsetki odpowiedzi „nie” obserwuje się zarówno w altankach i na działkach, jak również w innych miejscach niemieszkalnych. 40,9% osób mieszkających w placówce zadeklarowała, że w miejscu, w którym przebywa, znajduje się pomoc lekarska w postaci pielęgniarki. Czy w miejscu w którym aktualnie Pan (i) przebywa znajduje się pomoc lekarska w postaci pielęgniarki? tak placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne Ogółem

nie

Ogółem

nie wiem

40,9%

51,5%

7,6%

100,0%

21,7%

39,1%

100,0%

40,0%

20,0%

100,0%

104

36,5%

47,1%

16,3%

100,0%

Badane osoby w sposób jednogłośny stwierdziły, że stała pomoc pielęgniarska powinna być obecna w placówkach dla osób bezdomnych. Ponad połowa osób badanych (50,7%) jest z w sposób zdecydowany za, zaś kolejne 31,6% jest raczej za takim rozwiązaniem. Dla 7,2% osób bezdomnych stała pomoc pielęgniarska jest obojętna, zaś 6,9% nie jest w stanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi (w szczególności dotyczy to osób bezdomnych przebywających w altankach i na działkach). Również te osoby wykazują relatywnie największą obojętność (11,1%). Czy Pana (i) zdaniem pomoc pielęgniarska powinna być obecna w placówkach dla osób bezdomnych czy też nie? Ważne

42, 8

50, 7

raczej tak

26, 7

31, 6

jest mi to obojętne

6, 1

7, 2

3, 3

3, 9

5, 6

6, 6

152

84, 4

100, 0

15, 6

180

100, 0

trudno powiedzieć Ogółem

Ogółem PISMO SAMOPOMOCY

% ważnych

zdecydowanie tak

raczej nie

Braki danych

Systemowe braki danych

Czy Pana (i) zdaniem pomoc pielęgniarska powinna być obecna w placówkach dla osób bezdomnych czy też nie? zdecydowanie tak

placówka działki i altanki inne miejsca niemieszkalne Ogółem

N % N % N % N %

46 67,6% 6 16,7% 22 53,7% 74 51,0%

raczej tak

16 23,5% 18 50,0% 13 31,7% 47 32,4%

jest mi to obojętne

4 5,9% 4 11,1% 2 4,9% 10 6,9%

raczej nie

2 2,9% 1 2,8% 2 4,9% 5 3,4%

trudno powiedzieć

0 ,0% 7 19,4% 2 4,9% 9 6,2%

Ogółem 68 100,0% 36 100,0% 41 100,0% 145 100,0%

Podsumowanie i wnioski Jak wskazują powyżej przytoczone dane można dojść do wniosku, że kondycja zdrowotna osób bezdomnych jest bardzo zróżnicowana i jako taka zależy od wielu czynników. Dokonując podsumowania uzyskanych wyników odnieść je można w dwojaki sposób. Po pierwsze w sposób całościowy, formułując przy tym zdania o charakterze ogólnym, po drugie z perspektywy interesujących nas zmiennych niezależnych (płeć, fazy bezdomności oraz miejsce zamieszkania. Osoby bezdomne jawią się we własnym przekonaniu jako osoby dbające o własne zdrowie, przy jednoczesnej wysokiej (ale subiektywnej) ocenie kondycji zdrowotnej. Deklaracje badanych osób na temat zdrowia stoją jednakże w sprzeczności ze stanem faktycznym. W rzeczywistości osoby bezdomne często chorują w ciągu roku (średnio kilka razy w roku), często również przebywają w szpitalach. Na ich wysoką bądź niską samoocenę duży wpływ ma kilka czynników. Pierwszym z nich jest sam fakt chorowania (bądź nie chorowania). Osoby, które częściej chorują w ciągu roku oceniają swoje zdrowie gorzej, niż osoby, które nie chorują. Dotyczy to również, a może nawet przede wszystkim, chorób przewlekłych (osoby, które podczas badania zadeklarowały, że chorują w sposób przewlekły o wiele gorzej oceniają swój stan zdrowia niż osoby, które nie chorują w sposób przewlekły). Bardzo ważnym wnioskiem jest fakt, że subiektywne poczucie zdrowia nie zależy od wieku osób badanych. Oznacza to, że to czy osoba bezdomna jest osobą młodą, w średnim wieku czy starszą, zdaje się nie wpływać w sposób istotny na ocenę własnego stanu zdrowia. Subiektywna ocena stanu zdrowia nie zależy również od tego, czy ktoś uważa się za osobę dbającą własne zdrowie czy też nie. Z przeprowadzonych badań wynika, że dla osób bezdomnych, tak jak dla większości Polaków, dobry stan zdrowia jest jedną z najważniejszych kwestii w życiu (3 miejsce w hierarchii wartości). Z wartością zdrowia związane są obawy, które przede wszystkim dotyczą posiadania chorób. Osoby bezdomne często chorują na choroby układu oddechowego, krążenia i układu kostnego, natomiast obawy związane są z chorobami nowotworowymi oraz HIV i AIDS. Kolejnym ogólnym stwierdzeniem wynikającym z badania jest fakt, że nie zauważa się dyskryminacji osób bezdomnych w dostępie do opieki medycznej. Osobom bezdomnym rzadko odmawiana jest pomoc medyczna, a większość przebadanych osób nie skarży się na utrudniony kontakt z lekarzami. Warto jednakże wskazać, że prawie jedna czwarta osób badanych nie ma własnych środków finansowych, które można przeznaczyć na realizację recept, kupno nowych okularów czy poprawienia stany swojego uzębienia. Jeśli badane osoby przeznaczają pieniądze na własne leczenie, to zazwyczaj są to niskie kwoty (do 50 zł miesięcznie). Oznacza to, że wykluczenie w tym obszarze związane jest bardziej z ubóstwem osób bezdomnych niż z samym faktem bycia osobom bezdomną. Analizując wyniki pod katem spraw formalnych stwierdzić należy, że co trzecia osoba bezdomna posiada orzeczony stopień niepełnosprawności, który w większości przypadków jest stopniem umiarkowanym. Posiadana grupa inwalidzka zdaje się nie przeszkadzać osobom bezdomnym w podejmowaniu pracy, choć one same deklarują chęć wykonywania prac bardziej lżejszych niż cięższych. Ponad połowa osób bezdomnych z nieznanych motywów uważa, że orzeczony stopień niepełnosprawności jest niewystarczający, zaś część z nich jest w trakcie starania się o zmianę grupy (najczęściej na wyższą). Zapewne związane jest to z wysokością świadczeń socjalnych, jakie przynależą osobom z tytułu orzeczonego stopnia niepełnosprawności. Ważnym wydaje się być fakt, że co dziesiąta osoba bezdomna w trakcie realizacji badań nie posiadała orzeczonego stopnia niepełnosprawności, lecz była w trakcie starania się o niego. Kończąc rozważania na temat zdrowia osób bezdomnych należy stwierdzić, że wyniki uzyskane w badaniach nad psychospołecznym profilem osoby bezdomnej w Trójmieście są daleko zbieżne z badaniami prowadzonymi wśród osób bezdomnych przez CBOS w Warszawie w marcu 2005 roku oraz z badaniami Śledzianowskiego. Odnosząc zebrane wyniki do zmiennych niezależnych stwierdzić należy, że kondycja zdrowotna kobiet jest o wiele lepsza niż kondycja zdrowotna mężczyzn. Poszczególne fazy bezdomności w sposób zasadniczy nie wpływają na kondycję zdrowotną osób bezdomnych. Zmienną, która najbardziej zdaje się różnicować uzyskane wyniki, to miejsce pobytu osoby bezdomnej. Najgorszy stan faktyczny oraz deklarowany widoczny jest wśród osób mieszkających na działkach i w altankach, relatywnie najlepszy wśród osób mieszkających w placówkach. Maciej Dębski Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytet Gdański

BIBLIOGRAFIA 1. Boguszewski R., Co jest w życiu najważniejsze? maj 2006. 2. Czapiński J., Panek T., Diagnoza społeczna 2005. Warunki i jakość życia Polaków, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2006. 3. Dębski M., Olech P., Socjodemograficzny Portret Zbiorowości Ludzi Bezdomnych w województwie pomorskim, Pomost. Pismo Samopomocy, Gdańsk 2005. 4. Duracz-Walczak A., O ujednolicenie pojęć dotyczących bezdomności w Polsce, A. Duracz-Walczak (red.) W kręgu problematyki bezdomności polskiej, Warszawa, Gdańsk 2001/2002, s. 20-24 5. Frysztacki K., Społeczny problem bezdomności, w: A. Duracz-Walczak (red.) W kręgu problematyki bezdomności polskiej, Warszawa, Gdańsk, 2001/2002, s. 235-238. 6. Jaździkowski M., Syndrom bezdomności, Pismo Pomost, Gdańsk 2000, 9 i następne. 7. Kubacka-Jasiecka D., Ostrowsk(????) T.M., Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005. 8. Muras M., Wykluczenie społeczne, w: J. Czapiński, T. Panek, Diagnoza społeczna 2005. Warunki i jakość życia Polaków, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2006, s. 237 i następne. 9. Oliwa-Ciesielska M., Piętno nieprzypisania. Studium o wyizolowaniu społecznym bezdomnych, Wydawnictwo UAM, Poznań 2004. 10. Ostrowska A., Społeczeństwo ryzyka. Zagrożenia dla zdrowia psychicznego, w: H. Domański, A. Ostrowska, A. Rychard, Niepokoje polskie, Wydawnictwo IFiS Pan, Warszawa 2004, s. 121 i następne. 11. Przymeński A., Bezdomność – społeczno-ekonomiczne uwarunkowania zjawiska na przykładzie Poznania, Praca Socjalna 1997 nr 3. 12. Rogulska B., Rok 2005 – nadzieje i obawy, Komunikat CBOS, luty 2005. 13. Stankiewicz L., Zrozumieć bezdomność, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2002. 14. Śledzianowski J., Zdrowie bezdomnych, Kielce 2006. 15. Wiórka B., Wiórka J., Czy Polacy niepokoją się o swoje zdrowie psychiczne, Komunikat CBOS, lipiec 2005.

PISMO SAMOPOMOCY

Problematyka zdrowia ludzi bezdomnych - perspektywa specjalistów pomocy społecznej i służby zdrowia Piotr Olech, Krzysztof Ługowski Badania nad zagadnieniem zdrowia realizowane wśród ludzi bezdomnych księdza Śledzianowskiego oraz Macieja Dębskiego (raport poprzedzający niniejszy artykuł) dostarczają nam niezwykle cennej wiedzy nt. kondycji zdrowotnej ludzi bezdomnych. Informacje te są bezcenne do świadczenia lepszej, bardziej kompleksowej i wszechstronnej pomocy ludziom bezdomnym. Opracowania te są tym wartościowsze, ponieważ udostępniają nam dane niejako z pierwszej ręki, czyli bezpośrednio od osób bezdomnych. Wyniki badań pragnęlibyśmy jednakże uzupełnić o spostrzeżenia, doświadczenia i wnioski praktyków zajmujących się pomocą zdrowotną i społeczną. Perspektywa specjalistów pracujących zarówno w sektorze publicznym, jak i pozarządowym, w sektorze służby zdrowia, jak i szeroko rozumianej pomocy społecznej, jest o tyle cenna, że z jednej strony pozwala w niebagatelny sposób uzupełnić wiedzę o problemach zdrowotnych i ich specyfice, dotykających ludzi bezdomnych, a co najważniejsze umożliwia diagnozę systemowych uwarunkowań świadczenia usług służby zdrowia ludziom bezdomnym. Przyznać należy otwarcie, że o ile problematyka wychodzenia z bezdomności, świadczenia pomocy podstawowej czy profilaktyki bezdomności to częsty temat debat, szkoleń czy publikacji, to problematyka kompleksowego ujmowania zdrowia osób bezdomnych dotychczas nie była tak popularna i obecna w publicznym, czy też specjalistycznym dyskursie nt. bezdomności. Pewnego rodzaju nowatorstwem dla polskich instytucji i organizacji świadczących pomoc ludziom bezdomnym była tematyka konferencji FEANTSA (Europejska Federacja Organizacji Działających na rzecz Ludzi Bezdomnych), która odbyła się w październiku 2006 roku we Wrocławiu. Bieżącym tematem pracy całej organizacji FEANTSA, jak i samej konferencji było „Prawo do zdrowia prawem człowieka; Zapewnianie dostępu do zdrowia osobom bezdomnym”. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, przygotowując się do niniejszej konferencji, a także odpowiadając na zgłaszane wielokrotnie od wielu lat potrzeby środowiska organizacji i instytucji pracujących z ludźmi bezdomnymi, rok 2006 postanowiło także poświęcić problematyce „Bezdomność a zdrowie”. Do tego czasu Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności zajmowało się wieloma aspektami pracy z osobami bezdomnymi i rodzajem świadczonych dla tej grupy usług. Jakkolwiek od wielu lat pojawiał się – szczególnie w okresie lata i zimy – problem współpracy pomiędzy instytucjami pomocy społecznej a jednostkami służby zdrowia. Problem dotyczył przede wszystkim dostępności usług publicznej służby zdrowia oraz jej jakości świadczonej ludziom bezdom

Śledzianowski J., Zdrowie bezdomnych, Kielce 2006.

nym. Jako reprezentacja podmiotów działających w obszarze bezdomności w województwie pomorskim, postanowiliśmy podjąć wyzwanie nawiązania współpracy z instytucjami służby zdrowia i próbę wypracowania rozwiązań systemowych dla takiej współpracy. Przedsięwzięcie polegało na zrealizowaniu szeregu debat wojewódzkich z udziałem szerokiego grona ekspertów merytorycznych i praktyków, zarówno z obszaru problematyki bezdomności, jak i zdrowia na tematy powiązane z sytuacją zdrowotną osób bezdomnych (lista uczestników projektu w załączeniu). Działania podjęte w 2006 roku polegały także m.in. na udrożnieniu dotychczasowej współpracy i rozwinięciu procesu wymiany doświadczeń oraz koordynacji usług świadczonych ludziom bezdomnym. Całość projektu roboczo nazwanego „Bezdomność a zdrowie”, zamykana jest niniejszą publikacją, grupującą doświadczenia i wiedzę zebraną przez czas trwania przedsięwzięcia. Artykuł niniejszy podzielimy na kilka punktów, m.in. profil zdrowotny ludzi bezdomnych; dostępność do opieki zdrowotnej; jakość usług służby zdrowia dla osób bezdomnych. Ponadto w artykule wyodrębnimy specyficzne dla ludzi bezdomnych obszary problemowe, np. uzależnienie od alkoholu, uzależnienie od narkotyków, choroby i zaburzenia psychiczne, starzenie się populacji osób bezdomnych. Profil zdrowotny ludzi bezdomnych Badania socjodemograficzne przeprowadzone przez Forum w grudniu 2001, 2003 i 2005 roku na terenie całego województwa (z udziałem ponad 2 000 osób za każdym razem) uświadamiają nam fakt starzenia się społeczności ludzi bezdomnych. Obecnie przeciętna osoba bezdomna osiąga wiek 50 lat i więcej, a największa ich liczba przypada na przedział wiekowy 51 – 60. Za przykład starzenia się populacji osób bezdomnych niech posłuży fakt, że głównym przedziałem wiekowym w 2001 roku był przedział 41-50 lat. Wiek tych osób ma ewidentny wpływ na stan ich zdrowia. 41, 7% osób objętych badaniem posiada orzeczony stopień niepełnosprawności. Ze starzeniem się oraz niepełnosprawnością powiązane są specyficzne schorzenia i choroby. Ponadto sytuację zdrowotną osób bezdomnych pogarsza bardzo długi okres pozostawania w bezdomności (niemal 7 lat), podczas którego ludzie bezdomni przebywali zazwyczaj w różnych miejscach zwiększających zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia, np. kanały, węzły ciepłownicze, domki i altanki na działkach, dworce, parki, lasy. Około 40% osób bezdomnych przebywa poza specjalistycznymi placówkami, w tym niemal 20% przebywa w tzw. miejscach niemieszkalnych, gdzie zagrożenie zdrowia, a nawet życia, ma charakter permanentny. Około 5% z około 3 tysięcznej populacji osób bezdomnych w woj. pomorskim przebywa w instytucjach służby zdrowia (szpitale, zoz itp.).

Ludzie bezdomni przebywający w miejscach niemieszkalnych, w konsekwencji długotrwałej bezdomności (skrajne warunki egzystencji, uzależnienia, niedobory pokarmowe itp.), posiadają wiele problemów natury zdrowotnej, można zaryzykować stwierdzenie, że jest to jedna z najtrudniejszych i najbardziej doświadczonych zdrowotnie populacji. Bezdomność często wiąże się z głodem lub nieregularnym i niezdrowym odżywianiem się, narażeniem na różnego rodzaje zakażenia oraz choroby. Jak pokazuje raport porównawczy badań socjodemograficznych, także w percepcji samych osób bezdomnych ich samopoczucie związane ze stanem zdrowia sukcesywne się pogarsza. Niezwykle istotnym problemem zdrowotnym wśród osób bezdomnych są uzależnienia od używek, ze szczególnym zwróceniem uwagi na uzależnienie od alkoholu. Osoby bezdomne uzależnione od narkotyków nie są na dzień dzisiejszy licznymi klientami pomocy skierowanej do osób bezdomnych, jednakże obserwując przemiany zachodzące w krajach zachodnich, stan ten może ulec zmianie w przeciągu kilku lat. Istotne jest określenie faktycznego procentu osób uzależnionych w całości populacji osób bezdomnych, co niestety jest niezwykle trudne w wymiarze liczbowym czy procentowym. W perspektywie instytucji pomagających ludziom bezdomnym jest to jeden z głównych problemów zdrowotnych ludzi bezdomnych, będący często źródłem zarówno zaburzeń psychicznych, dysfunkcji społecznych (centralny układ nerwowy) oraz problemów zdrowotnych (choroby i zaburzenia układu pokarmowego, krążenia, oddechowego, moczowego i hormonalnego). Niektóre organizacje szacują, że około 70-80% dorosłych bezdomnych mężczyzn jest uzależnionych od alkoholu. Choroba alkoholowa wśród bezdomnych kobiet nie jest tak powszechnym zjawiskiem, wynika to między innymi z innych przyczyn samej bezdomności, np. kobiety najczęściej stają się bezdomne w skutek przemocy w rodzinie. Tym niemniej w środowisku terapeutów istnieje przekonanie, że kobiety o wiele trudniej leczy się z alkoholizmu. Pozostając w temacie uzależnień, należy także nadmienić o uzależnieniu od palenia tytoniu (papierosów), jest to uzależnienie niezwykle powszechne w tym środowisku i z pewnością statystycznie procent uzależnionych jest tutaj wyższy niż w ogólnej populacji Polski. Nikotynizm ma, podobnie jak inne uzależnienia, olbrzymi wpływ na stan zdrowia populacji osób bezdomnych. Przedstawiciele organizacji zajmujących się osobami bezdomnymi coraz częściej odnotowują przypadki zaburzeń i chorób psychicznych wśród ludzi bezdomnych, dotyczy to osób we wszystkich przedziałach wiekowych. Najczęściej spotyka się zaburzenia związane z utratą pozytywnych emocji, apatią, utratą uczuć wyższych i poczucia sensu życia, destrukcją społeczną i psychiczną, zaburzeniami relacji społecznych. Ponadto placówki dla osób bezdomnych coraz częściej odnotowują przypadki otępienia, charakteropatii, oligofrenii, zespołów paranoidalnych, psychoz, depresji i nerwic. Można domniemywać, że w rzeczywistości skala problemu zaburzeń psychicznych jest zdecydowanie większa, ponieważ wiele osób bezdomnych nie ma dostępu (brak w placówce dostępu do psychiatry) lub nie chce zrealizować diagnozy psychiatrycznej. Część łagodnie postępujących chorób czy zaburzeń psychicznych jest zwyczajnie przez personel placówek niezauważana. Lekarze zajmujący się ludźmi bezdomnymi zwracają uwagę na problemy zdrowotne związane ze zmianami kardiologiczPISMO SAMOPOMOCY

nymi, wiele osób bezdomnych choruje na nadciśnienie tętnicze, które po 10 latach (bezobjawowego chorowania) wywołuje nieodwracalne zaburzenia kardiologiczne, zatorowe, neurologiczne czy miażdżycę. Inna częsta choroba układu krążenia to kardiomiopatia alkoholowa (zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego, stłuszczenie i powiększenie serca). Ponadto zwracają uwagę na zatrucia układu pokarmowego, związane głównie ze spożywaniem alkoholu lub złym odżywianiem się (np. żywność ze śmietników) - są to zazwyczaj przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki jelit oraz upośledzenie wchłaniania, stany zapalne trzustki i wątroby (stłuszczenie, zwłóknienie i marskość). Choroby układu oddechowego to zazwyczaj przewlekłe zapalenie błony śluzowej tchawicy i oskrzeli. U osób nadużywających alkoholu 10-krotnie częściej występuje rak jamy ustnej, krtani oraz tchawicy. Pojawiają się także problemy z układem moczowym, np. ostra niewydolność nerek, wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi i związane z tym objawy dny moczanowej (zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się złogów moczanowych). Także problemy związane z układem hormonalnym – w przypadku osób nadużywających alkoholu - nieprawidłowe wydzielanie testosteronu, zmniejszenie ruchliwości plemników i zniszczenie ich struktury; hypogonadyzm i feminizacja u mężczyzn, u kobiet zanik jajników i maskulinizacja. Bardzo powszechne wśród ludzi bezdomnych są wszelkiego rodzaju choroby skórne (bakteryjne), grzybice oraz różnego rodzaju insekty. Wśród ludzi bezdomnych, szczególnie tych przebywających w miejscach niemieszkalnych, często zdarzają się odmrożenia, które niekiedy prowadzą do amputacji kończyn. Problemem na dużą skalę są niedostatki stomatologiczne związane m.in. ze złym trybem odżywiania się, nikotynizmem, alkoholizmem, brakiem dbania o higienę jamy ustnej. Chorobami, które dotyczą ludzi bezdomnych, w wysokim stopniu są zaburzenia płuc, w tym także gruźlica, na którą osoby bezdomne są szczególnie narażone, a którą to coraz częściej odnotowujemy. Poziom zachorowań wśród bezdomnych jest znacznie wyższy niż w generalnej populacji. Osoby niedożywione, uzależnione od alkoholu oraz chore na AIDS lub z innych powodów posiadające osłabione organizmy, są szczególnie narażone na gruźlicę, przy czym czynniki te zdecydowanie utrudniają leczenie. Problem HIV i AIDS dotyka osób bezdomnych w niewielkim stopniu, częściej dotyka on „osoby domne” uzależnione od narkotyków. Wielu terapeutów zajmujących się ludźmi bezdomnymi mówi o syndromie bezdomności jako o samoistnym uzależnieniu od bezdomności. Uzależnienie to, podobnie jak uzależnienie od alkoholu, ma swoje specyficzne fazy określone w czasie (faza wstępna 0-2 lat, ostrzegawcza 2-4 lat, adaptacyjna 4-6 lat, chroniczna 6-10 lat, trwała powyżej 10 lat). Charakteryzuje się pogłębianiem dysfunkcji psychicznych, społecznych i fizycznych, a jednocześnie pogłębiającym się uzależnieniem od samej bezdomności jako stylu życia, „wolnego” od zobowiązań oraz koncentracji na zaspokajaniu podstawowych potrzeb. Niekiedy mówi się o uzależnieniu krzyżowym, czyli z jednej strony uzależnieniu od bezdomności, a z drugiej strony uzależnieniu od alkoholu.

Jaździkowski M.; Syndrom Bezdomności, Pomost 2002; Gdańsk

Należy także wspomnieć, że obszarem wielokrotnie mocno zaniedbywanym w środowisku osób bezdomnych jest dbałość o higienę i czystość. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób przebywających w miejscach niemieszkalnych lub na działkach, ale pojawia się w specjalistycznych placówkach dla osób bezdomnych. Brak higieny powoduje z jednej strony tworzenie się i generowanie nowych chorób, z drugiej zaś pogłębia istniejące oraz utrudnia ich leczenie. W przedstawionym profilu zdrowotnym osób bezdomnych skupiliśmy się przede wszystkim na problemach zdrowotnych w perspektywie samych pracowników pomocy społecznej i służby zdrowia, należy jednak zauważyć, że duża część osób bezdomnych, szczególnie tych w placówkach dla osób bezdomnych i tych o krótkim stażu bezdomności, jest relatywnie zdrowa, zarówno w wymiarze fizycznym, jak i psychicznym. Dostępność do opieki zdrowotnej osób bezdomnych W wymiarze generalnym współpraca służb pomocy społecznej i służby zdrowia ma bardzo poprawny charakter. Świadczenie podstawowych usług medycznych przez służbę zdrowia osobom bezdomnym nie nastręcza większych problemów, natomiast punktem zapalnym jest świadczenie interwencyjnej pomocy medycznej oraz długotrwałej opieki zdrowotnej. Prawo do usług służby zdrowia każdemu obywatelowi Polski zapewnia Konstytucja RP, doprecyzowuje to prawo ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych . Korzystanie z usług służby zdrowia wymaga ubezpieczenia zdrowotnego lub zastosowania specjalnych procedur przewidzianych ustawowo. Ludzie bezdomni w województwie pomorskim w około 80% posiadają ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenie to zazwyczaj uzyskują poprzez nabycie prawa do renty lub emerytury, z tytułu uzyskania statusu osoby bezrobotnej, zatrudnienia socjalnego, objęcia Indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności, umowy o pracę czy też z zasiłku celowego z pomocy społecznej na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku nie posiadania przez osobę bezdomną ubezpieczenia zdrowotnego (około 20% populacji osób bezdomnych) istnieje możliwość świadczenia usług zdrowotnych przez placówki służby zdrowia w oparciu o artykuł 54 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Artykuł ten przewiduje pewnego rodzaju procedurę refundowania kosztów leczenia osoby bezdomnej placówce służby zdrowia. Procedura ta musi być wdrażana we współpracy z gminą, na terenie której dana osoba bezdomna się znajduje. Ponadto procedura ta wymaga spełnienia określonych warunków. Pomimo sporej ilości funkcjonujących przepisów umożliwiających objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym ludzi bezdomnych, organizacje działające na polu pomocy społecznej obserwują i zwracają uwagę na palący problem społeczny, jakim jest udzielanie pomocy medycznej i świadczenie opieki zdrowotnej ludziom bezdomnym. Otóż z przykrością odnotowujemy przypadki rażących uchybień ze strony służby zdrowia w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych ludziom bezdomnym. Przypadki przez nas Dz.U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135 – ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dokładana procedura wykorzystania tego przepisu znajduje się w dziale poświęconym ubezpieczeniu zdrowotnemu w niniejszym Kompendium.

odnotowywane dotyczą wprawdzie ogólnej dostępności do usług medycznych osób bezdomnych w całości, jakkolwiek najczęstszym i najbardziej palącym problemem jest świadczenie interwencyjnej pomocy medycznej ludziom bezdomnym przebywającym w tzw. miejscach niemieszkalnych, takich jak dworce, kanały, zsypy itp. Znamy wiele przypadków niehumanitarnego i nieetycznego traktowania ludzi bezdomnych, przypadki braku lub zaniechania interwencji służb medycznych w obliczu oczywistego zagrożenia życia ludzi bezdomnych, przypadki wypisywania osób bezdomnych ze szpitali i innych ośrodków służby zdrowia w sytuacji ciągłego zagrożenia życia i zdrowia. Znane nam sytuacje w konsekwencji prowadziły do śmierci ludzi bezdomnych - czy to w placówkach, czy to w miejscach niemieszkalnych, bądź też w placówkach służby zdrowia, z których zostali wypisani kilka godzin wcześniej. Oczywiście brak ubezpieczenia zdrowotnego, nie jest jedyną przyczyną utrudnionej dostępności do opieki zdrowotnej ludzi bezdomnych. Przyczyn tej sytuacji należy upatrywać w kilku wymiarach: Systemowym – brakuje ciągle dobrej współpracy, wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy sektorem pomocy społecznej zajmującym się ludźmi bezdomnymi a jednostkami służby zdrowia. Podmioty te powinny szeroko współpracować i współdziałać. Współpraca ta powinna mieć określone ramy, a każdy z podmiotów musi mieć ściśle określone kompetencje i zadania. Tymczasem obie strony posiadają niewielką wiedzę i najczęściej błędne wyobrażenie o drugim partnerze, mylone są role i kompetencje. Brakuje informacji o wzajemnych działaniach, ich zakresie i uwarunkowaniach. Instytucje służby zdrowia nie posiadają informacji o działaniach służb pomocy społecznej w zakresie zabezpieczania pomocy ludziom bezdomnym i odwrotnie. Brakuje zatem wzajemnej edukacji. Potrzebne jest uskutecznianie działań w zakresie współdziałania obu sfer. Osoba bezdomna niejednokrotnie w wyniku braku współpracy staje się „ofiarą”, która nie otrzymuje zagwarantowanych prawem świadczeń i usług, zarówno ze strony pomocy społecznej, jak i służby zdrowia. Indywidualnym – wielu lekarzy i innych pracowników służby zdrowia nie jest przygotowana do pracy z ludźmi bezdomnymi. Nie ma w Polsce specjalizacji czy szkoleń dla pracowników służby zdrowia w zakresie opieki nad ludźmi bezdomnymi. Z drugiej strony pracownicy Ośrodków Pomocy Społecznej oraz pracownicy placówek dla osób bezdomnych nie posiadają wystarczającej wiedzy, kwalifikacji i umiejętności umożliwiających prowadzenie lepszej profilaktyki zdrowotnej. Utrudnia to także wzajemne komunikowanie się pracowników obu systemów polityki społecznej. Pokutuje tutaj także negatywny stereotyp osoby bezdomnej, który powoduje niechęć personelu medycznego do ludzi bezdomnych. Stygmatyzacja ludzi bezdomnych jest jednym z czynników utrwalających i wzmacniających bezdomność, wiąże się przede wszystkim z postrzeganiem ludzi bezdomnych jako uzależnionych, mieszkających na dworcu, „cuchnących i brudnych”, „nierobów” i „darmozjadów”. Tymczasem jest to margines bezdomności, ponad połowa osób bezdomnych przebywa w placówkach dla bezdomnych, część posiada pracę, bezdomni to także kobiety z dziećmi, osoby ze średnim i wyższym wykształceniem. Po Przykłady takich sytuacji można znaleźć w niniejszym kompendium – patrz art. Adama Koszutowskiego - Niemoc.

nadto niechęć pracowników służby zdrowia do osób bezdomnych wynika z lęku o brak ubezpieczenia osoby bezdomnej oraz niewiedzy w zakresie możliwości udzielania pomocy. Ludzie bezdomni postrzegani są jako „problemowi”, co wymaga specjalnego podejścia, w wielu przypadkach większej pracy administracyjnej oraz poniesienia większych kosztów finansowych na leczenie. Ponadto wielokrotnie długotrwałe i niezwykle kosztowne leczenie jest mało skuteczne ze względu na to, że ludzi bezdomni, bez odpowiedniej pomocy, trafiają po wyjściu ze szpitala z powrotem w środowisko dotychczasowego pobytu (np. dworce) oraz do dotychczasowego trybu życia. Prawnym i finansowym – pomimo funkcjonujących uregulowań prawnych w zakresie obejmowania ubezpieczeniem zdrowotnym ludzi bezdomnych, ciągle około 20% populacji osób bezdomnych pozostaje bez tego ubezpieczenia. Wspomniana już wyżej ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej przewiduje możliwość świadczenia usług osobom nieubezpieczonym, brakuje jednak dokładnej procedury jej realizacji - natomiast opisana procedura jest często zawiła, skomplikowana i wymaga dużego nakładu pracy. Ponadto nie wyczerpuje wszystkich możliwości, z jakimi mają do czynienia szpitale, np. gdy z osobą nie ma kontaktu, gdy osoba umiera lub gdy zwyczajnie ucieka z jednostki służby zdrowia. Problem też tkwi w niskiej wiedzy nt. przepisów oraz ich stosowania zarówno w instytucjach służby zdrowia, jak i organizacjach pomocy społecznej. Ponadto środki przeznaczane na fundusz leczenia osób nieubezpieczonych z roku na rok maleją w związku z ich niewykorzystywaniem. Paradoksalnie pomimo skali problemu, Ministerstwo, zamiast zorganizować akcję informacyjną dotyczącą wykorzystywania nowych przepisów, z roku na rok zmniejsza kwotę w ramach tego funduszu. Sytuacja niezapewniania podstawowej i elementarnej pomocy ludziom w sytuacji bezdomności, jest skrajnym przykładem nierówności społecznej. Musimy mieć świadomość, że to wszyscy obywatele finansują funkcjonowanie państwa, stąd takie sytuacje wydają się niedopuszczalne zarówno w wymiarze społecznym, jak i etycznym. Rozważając temat dostępności służby zdrowia dla osób bezdomnych, należy jednak pamiętać, aby brać pod uwagę ogólny kontekst funkcjonowania służby zdrowia, która obecnie znajduje się w dość trudnym położeniu. Ludzie bezdomni powinni być traktowani na równi ze zwykłymi obywatelami, stąd niepożądane wydaje się tworzenie odrębnych wyspecjalizowanych struktur świadczących usługi opieki zdrowotnej tylko osobom bezdomnym. Przypomnieć należy także, że opisane powyżej problemy nie mają charakteru dominującego, są raczej marginesem, a ich nasilenie obserwuje się w okresie letnim (duża ilość przyjezdnych z terenu kraju) i zimą (odmrożenia, przewlekłe choroby dróg oddechowych itp. związane z większym wykrywaniem osób bezdomnych przez służby pomocowe i nie tylko). Zasadniczo dostępność usług opieki zdrowotnej dla osób bezdomnych jest zadawalająca.

Dokładny opis procedury i związanych z nią problemów - patrz dział poświęcony ubezpieczeniu zdrowotnemu

PISMO SAMOPOMOCY

Jakość usług opieki zdrowotnej dla ludzi bezdomnych Rozpoczynając kolejny rozdział niniejszego artykułu chcielibyśmy nadmienić i przypomnieć rzecz elementarną i fundamentalną dla systemu polityki społecznej: otóż pomoc społeczna, opieka zdrowotna, rynek pracy, rynek mieszkaniowy i inne systemy, to części składowe większego systemu zwanego właśnie polityką społeczną. Kluczowe jest, aby każdy z tych odrębnych systemów zachowywał autonomię, miał odrębną rolę i inne kompetencje, co wynika z innego charakteru działalności, natomiast ważne jest, aby instytucje w ramach tego systemu miały świadomość, że działają dla dobra wspólnego i najczęściej mają tego samego klienta, stąd tak ważna jest współpraca i współdziałanie. Kompetencje instytucji Przypomnienie poczynione powyżej w praktyce odnosi się przede wszystkim do sytuacji, konfliktu interesów i kompetencji pomiędzy służbą zdrowia a pomocą społeczną. Doprowadza to niekiedy do dwóch skrajności. Z jednej strony niekiedy instytucje służby zdrowia przerzucają własne kompetencje na pomoc społeczną. Czasami służba zdrowia nie zapewnia należnej pomocy medycznej w sytuacjach ewidentnego zagrożenia życia, a osobę bezdomną przekazuje się do instytucji pomocy społecznej, co niekiedy prowadzi do poważnej utraty zdrowia czy w skrajnych przypadkach nawet śmierci. Niejednokrotnie do placówek dla osób bezdomnych przywożone są osoby w stanach bardzo ciężkich i nierokujące nadziei na poprawę ich stanu zdrowia bądź wręcz w stanach agonalnych. Problem polega na tym, że placówki nie mogą zapewnić im prawidłowej opieki ani godnych warunków na te ostatnie godziny życia. Osoby te często po przywiezieniu do placówek są zabierane z nich przez karetki pogotowia i trafiają do szpitali, w których następuje zgon. Zdarzają się także sytuacje śmierci w placówkach dla osób bezdomnych tylko dlatego, że dany szpital nie chce przyjąć osoby bezdomnej. Ponadto pojawiają się sytuacje przewożenia i odsyłania chorego celem poszukiwania miejsca interwencji medycznej lub leczenia. Szczególnie problematycznymi sytuacjami są momenty, kiedy wezwana karetka przyjeżdża za późno, bądź też lekarz wystawia zaświadczenie „w chwili obecnej osoba nadaje się do przebywania w placówce i nie wymaga hospitalizacji”. Przypadki te były odnotowywane w całym województwie pomorskim, część przypadków została przedstawiona w niniejszej publikacji. Służby medyczne niekiedy sądzą, że placówki takie świadczą także profesjonalne usługi medyczne, czasem zapominają, lub po prostu nie mają świadomości, że placówki dla osób bezdomnych nie są dostosowane do realizacji zadań medycznych. Rolą ich nie jest opieka stricte medyczna. Organizacje pozarządowe, które w większości wypadków prowadzą placówki dla bezdomnych nie mają do tego przeznaczonych ani zasobów ludzkich, ani materialnych, nie mogą zatem wypełniać zadań służby zdrowia. Innym przypadkiem są sytuacje, kiedy to instytucje pomocy społecznej (np. organizacje pozarządowe), specjalnie w odpowiedzi na potrzeby, tworzą niejako alternatywną służbę zdrowia dla ludzi bezdomnych. Odbywa się to poprzez tworzenie specjalistycznych przychodni o różnych profilach dla osób bezdomnych. Jesteśmy zdania, podobnie jak organizacje

FEANTSA , że o ile przychodnie te służą doraźnej pomocy oraz zmierzają do włączania ludzi bezdomnych w normalny system służby zdrowia, to jest to profesjonalne i godne polecania działanie. Jeśli jednak tworzy się odrębną strukturę, której zadaniem jest kompleksowa obsługa medyczna ludzi bezdomnych, to w naszym przekonaniu jest to działanie zmierzające do jeszcze większej stygmatyzacji i wykluczania zbiorowości ludzi bezdomnych. Z drugiej strony niekiedy szpitale traktowane są przez instytucje pomocy społecznej jako namiastka placówek dla osób bezdomnych, gdzie można przebywać długotrwale. Szpitale odnotowują wiele przypadków zbyt długiego przetrzymywania już zdrowych osób bezdomnych, tylko dlatego, że nie ma gdzie tych osób skierować. Podobne sytuacje zdarzają się w przypadku zakończenia leczenia szpitalnego osób, które jednak w dalszym ciągu wymagają opieki i leczenia. W tym momencie dochodzimy do następnego problemu, jakim jest świadczenie długoterminowej opieki zdrowotnej ludziom bezdomnym. Pomoc ludziom starszym, niepełnosprawnym i schorowanym Kolejnym punktem zapalnym w dostępie ludzi bezdomnych do usług opieki zdrowotnej jest świadczenie pomocy ludziom starszym, niepełnosprawnym i schorowanym. Wyzwanie zapewnienia tym ludziom profesjonalnej i adekwatnej opieki w opinii członków Pomorskiego Forum jest w chwili obecnej największym problemem stojącym przez instytucjami i organizacjami działającymi w obszarze bezdomności. Wyniki badań socjodemograficznych w województwie pomorskim wykazują, że jest to największa i najliczniej reprezentowana grupa wśród dorosłych bezdomnych mężczyzn, a sytuacja tych osób jest dramatyczna. Placówki dla osób bezdomnych nie są przygotowane do świadczenia profesjonalnych usług opiekuńczych, a w praktyce najwięcej tych osób przebywa właśnie w/w placówkach. Brakuje w tym względzie zarówno środków finansowych, jak i zaplecza personalnego oraz technicznego. Ludzie bezdomni w takiej sytuacji, jeśli nie wymagają permanentnego leczenia lub specjalistycznej opieki (np. ZOL) powinni być kierowani do Domów Pomocy Społecznej (DPS). Tymczasem ze względu na krótkofalowe oszczędności gmin, ludzie ci pozostają w noclegowniach i schroniskach, w których utrzymanie osoby bezdomnej jest relatywnie tańsze niż pobyt w Domu Pomocy Społecznej, za który odpłatność ponosi także gmina. Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim osób, które nie posiadają własnych dochodów lub posiadają je w minimalnej wysokości (nie mogą dopłacać do pobytu w DPS, pełną odpłatność ponoszą wtedy gminy). Polityka taka prowadzi z jednej strony do utrwalania i pogłębiania bezdomności osób oraz uniemożliwia wprowadzanie specjalizacji i standaryzacji placówek dla osób bezdomnych (np. w placówkach o charakterze aktywizacyjnym znajduje się 80-90% osób mających nikłe szanse na powrót do społeczeństwa ze względu na wiek, uzależnienia, choroby i niepełnosprawność). W dłuższej zaś perspektywie czasowej prowadzi to do zwiększania się kosztów ponoszonych przez system polityki społecznej. Nale The Right to Health is a Human Wright: Ensuring Access to Health for People who are Homeless; FEANTSA Annual European Report; Brussels 2006 O specjalizacji i standaryzacji placówek dla ludzi bezdomnych piszemy w niniejszej publikacji

ży także nadmienić, że część osób bezdomnych, ze względu na długotrwałe uzależnienie i wiele nawyków oraz zwyczajów wynikających z bezdomności, nie nadaje się do życia w Domach Pomocy Społecznej. Znamy wiele przykładów, gdy ludzie ci nie mogli odnaleźć się w grupie osób starszych, a ich specyficzne nawyki zaburzały życie w takiej instytucji. Kolejna sytuacja, która dotyka ludzi bezdomnych w tej grupie to przypadki, gdy człowiek bezdomny powinien trafić czy to z placówki dla bezdomnych, czy ze szpitala, na kontynuację leczenia do Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego (ZOL) . Tymczasem wielokrotnie ze względu na brak miejsc w tych zakładach osoby bezdomne nie są do nich przyjmowane. Powoduje to przetrzymywanie osób albo w szpitalach albo w placówkach dla osób bezdomnych. Pojawia się ponadto pytanie, gdzie umieścić taką osobę, gdy szpital nie ma dla niej miejsca, placówka dla bezdomnych nie ma odpowiednich warunków, a na ZOL trzeba czekać miesiącami. W obliczu opisanych powyżej problemów wydaje się, że znaczącym rozwiązaniem byłoby tworzenie specjalistycznych, profilowanych domów dla bezdomnych, umożliwiających pobyt docelowy, świadczących usługi z pogranicza służby zdrowia i pomocy społecznej. O tym rozwiązaniu napiszemy szerzej w rekomendacjach, informacje o standardach domów dla bezdomnych można znaleźć w dziale poświęconym standaryzacji placówek. Wymiana informacji oraz brak pracowników socjalnych w ośrodkach służby zdrowia Na jakość usług kierowanych do osób bezdomnych olbrzymi wpływ wywiera brak systemowej wymiany informacji pomiędzy sektorem pomocy społecznej a służbą zdrowia. Podmioty te zazwyczaj, choć nie wszędzie, zagęszczają swoje kontakty podczas okresu zimowego. Praktyka jednak pokazuje, że placówki dla bezdomnych rzadko współpracują ze służbą zdrowia w celu zarówno oddziaływań profilaktycznych, jak i leczniczych. Szpitale i inne jednostki służby zdrowia z kolei nie informują placówek zajmujących się ludźmi bezdomnymi o wypisach i zwolnieniach tychże osób. Brakuje wspólnego ustalania dalszego trybu leczenia, ustalania pewnego kontraktu na zdrowienie osoby bezdomnej. Niewątpliwie jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak pracowników socjalnych zatrudnionych etatowo przez szpitale. Jest to kluczowe w sytuacjach, gdy potrzebne jest natychmiastowe objęcie pomocą nieubezpieczonych ludzi bezdomnych, a do zdarzenia dochodzi np. w dzień wolny od pracy. Szpitale wykazują jako ich podstawową bolączkę brak pracowników socjalnych, którzy mogliby przyśpieszyć proces ubezpieczania przez gminę osób nieubezpieczonych. Proces ubezpieczenia takiej osoby jest niejednokrotnie wydłużony w czasie z powodu tego, że do ubezpieczenia przez gminę potrzebny jest wywiad środowiskowy, którego wykonanie trwa niestety długo (brak wystarczającej ilości pracowników socjalnych w OPS – ach, aby obsłużyć wszystkie szpitale). Problematyczna jest także kwestia kompetencji pracownika socjalnego zatrudnianego poza Ośrodkiem Pomocy Społecznej, np. w szpitalu lub w organizacji pozarządowej zajmującej się ludźmi bezdomnymi. Otóż Ministerstwo Pracy i Po Więcej w dziale - Zakłady opiekuńczo-lecznicze, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze oraz hospicja

lityki Społecznej dotychczas wydało dwie sprzeczne ze sobą interpretacje co do możliwości realizacji rodzinnego wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego spoza OPS. Jedna z interpretacji, co do której jesteśmy przekonani, umożliwia właśnie realizację wywiadu środowiskowego, druga natomiast nie dopuszcza takiej możliwości. Z pewnością sytuacja ta wymaga wyjaśnienia i uregulowania przez Ministerstwo. Pomoc psychiatryczna i leczenie odwykowe Zaburzenia psychiczne to kolejny, po starości i niepełnosprawności, poważny problem zdrowotny osób bezdomnych. Organizacje zajmujące się bezdomnością odnotowują drastyczny wzrost zaburzeń psychicznych wśród osób bezdomnych. Część osób bezdomnych nie chce podjąć leczenia w placówkach stacjonarnych służby zdrowia, nie czując się w nich bezpieczna. Doświadczenia pokazują, że diagnozowanie i konsultowanie osób bezdomnych w miejscu ich przebywania (dla nich bezpiecznych) jest najlepszym rozwiązaniem. Rozwiązanie umożliwia przebadanie większej ilości osób oraz zastosowanie skuteczniejszej terapii. Tymczasem niewiele organizacji praktykuje współpracę z psychiatrami, a jeszcze mniej posiada etat psychiatry we własnych zasobach kadrowych. Ciekawym rozwiązaniem dla placówek pomagających ludziom bezdomnym jest tzw. wyjazdowa praktyka lekarska, świadczona przez psychiatrów. Umożliwia ona profesjonalną, a zarazem bez kosztową dla organizacji pomoc psychiatryczną. Brakuje także systemowego przepływu informacji pomiędzy szpitalami psychiatrycznymi a placówkami pomocy bezdomnym, a jeśli taka współpraca się odbywa, ma raczej ona charakter indywidualny niż systemowy. Problematyczna jest także kwestia dostępności i jakości terapii alkoholowej. Ośrodki terapii odnotowują olbrzymi wzrost ogólnej liczby pacjentów, co odbija się na jakości udzielanych świadczeń. Ponadto zmniejsza się dostępność do detoksykacji alkoholowej. Służby pomocowe z terenu całego województwa stwierdziły, że coraz trudniej dostać się na odtrucie alkoholowe, poszukiwać trzeba niekiedy ośrodków oddalonych o kilkadziesiąt kilometrów od miejsca pobytu osoby bezdomnej. Na terenie Gdańska odczuwany jest stały brak miejsc detoksykacyjnych. Ponadto na terenie województwa pomorskiego łatwiej jest trafić do szpitala psychiatrycznego lub ośrodka leczenia uzależnień osobie nieposiadającej ubezpieczenia (które nabywa dopiero w trakcie hospitalizacji lub ośrodek odzyskuje koszty leczenia z Ministerstwa Zdrowia) niż osobie ubezpieczonej, miedzy innymi dlatego, że na wizytę u lekarza psychiatry trzeba niekiedy czekać ok. 6 miesięcy. Stan ten jest powodowany także faktem innego finansowania osób nieubezpieczonych – w formie refundacji rzeczywistych kosztów, a nie w formie zryczałtowanej, jak w przypadku wszystkich innych pacjentów. Ta pierwsza forma finansowania dla szpitali jest o wiele korzystniejsza i nie wymaga specjalistycznej procedury i zawierania kontraktów z NFZ. Kolejnym powodem takiego stanu rzeczy jest fakt podziału dostępnych miejsc w placówkach leczenia uzależnień na miejsca dla osób ubezpieczonych i nieubezpieczonych. Zdarzały się sytuacje, kiedy wszystkie zakontraktowane miejsca dla osób ubezpieczonych były zajęte i przyjmowano tylko osoby nieubezpieczone. Pamiętać należy także, że w przypadku osób długotrwale bezdomnych uzależnionych od alkoholu, krótka terapia alkoholowa lub jedynie grupy wsparcia AA, okazują się działaniaPISMO SAMOPOMOCY

mi niewystarczającymi i nieskutecznymi. Potrzebna jest długoterminowa terapia, gdzie grupy AA mają charakter wspierający główny nurt terapeutyczny. Ponadto w wielu przypadkach dobrze, jeśli terapia realizowana jest w specjalistycznym całodziennym ośrodku, gdzie osoba uzależniona wychodzi poza swoje środowisko (także poza środowisko osób bezdomnych). Na terenie placówek dla osób bezdomnych, należy prowadzić terapię wstępną, mającą na celu uświadomienie problemu uzależnienia i zmotywowanie do podjęcia terapii na zewnątrz. Osoba powinna zostać zdiagnozowana na terenie placówki, aby uskutecznić prace terapeutyczną na zewnątrz. Jesteśmy także zdania, że grupa terapeutyczna powinna się składać nie tylko z osób bezdomnych, ale także z osób „domnych”, co powoduje wymianę doświadczeń i zmniejszenie procesu stygmatyzacji i wykluczenia. Na koniec należy wspomnieć także o osobach bezdomnych uzależnionych od narkotyków. W realiach województwa pomorskiego, ale i całej Polski, kwestią tą zajmuje się niezwykle profesjonalnie MONAR. Przedstawiciele tej organizacji szacują, że około 10% ich klientów to osoby bezdomne, których znaczna część pochodzi z innych gmin niż gmina pobytu. Osoby te przebywają zazwyczaj miejscach niemieszkalnych (meliny, bajzle, dworce, itp.). Głównym problemem w udzielaniu pomocy tej grupie jest przede wszystkim sztywność i sformalizowanie obecnego systemu pomocy osobom bezdomnym i ogólnie pomocy społecznej. Deficytem w tym obszarze jest także brak współdziałania nie tylko ze służbą zdrowia, ale głównie z instytucjami pomocy społecznej, tj. Ośrodkami Pomocy Społecznymi. Przewóz osób Kolejnym obszarem problemowym jest kwestia przewozów osób bezdomnych do placówek służby zdrowia oraz odpowiedzialności za ponoszone koszty z tym związane. Zdarza się wielokrotnie, że należy dowieźć osobę bezdomną np. do ośrodka odwykowego lub do szpitala z placówki dla osób bezdomnych. Jesteśmy zdania, że problem takich przewozów musi być rozwiązywany indywidualnie i zawsze z korzyścią dla klienta. Rozwiązanie problemu może leżeć w gestii osób decyzyjnych i przyjętej przez nie polityki udzielania pomocy. Istnieje np. możliwość wydania zasiłku celowego na przewóz osoby do odpowiedniego ośrodka służby zdrowia. Jeśli jest to możliwe, należy wykorzystywać do takich przewozów Kolumnę Transportu Sanitarnego. Do przewozu osób bezdomnych niekiedy przystosowane są także radiowozy Straży Miejskiej. Podsumowanie Leczenie ludzi bezdomnych w wielu przypadkach, a szczególnie gdy bezdomność jest długotrwała, jest niezwykle kosztowe, częstokroć nieprzynoszące pożądanych skutków. Zdarza się, że skutki długotrwałego leczenia niweczone są natychmiast po opuszczeniu instytucji służby zdrowia, poprzez powrót do skrajnych warunków bytowania oraz do dotychczasowego trybu egzystencji. Nie zwalnia to jednak instytucji państwa i organizacji obywatelskich z nieustannych działań sprzyjających powrotowi do zdrowia ludzi bezdomnych i świadczenia wszelkiej pomocy w tym zakresie. Piotr Olech, Krzysztof Ługowski Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

Niemoc Adam Koszutowski

W codziennej pracy nie ma nic gorszego od niemocy. A jest to częste uczucie. Wiem, nie każdemu można pomóc, nie każdy chce tej pomocy, ale są sytuacje gdy pomoc jest konieczna. Sytuacje czasami ostateczne, w których pomoc człowiekowi bezdomnemu, ale człowiekowi, jest naprawdę potrzebna. Choćby po to, aby umrzeć jak człowiek. A tu okazuje się, że ktoś jest nieubezpieczony, pijany, brudny. Że to nie pierwszy raz, jak karetka czy szpital spotykają się z tym człowiekiem, że w zasadzie to przedwczoraj był tu też i nic specjalnego się nie wydarzyło. Nie mogę powiedzieć, żeby współpraca ze służbą zdrowia była zła. Najczęściej nikt nie patrzy na ubezpieczenie czy wygląd. Pomaga się człowiekowi. Dzisiaj lekarka pogotowia wezwana do ataku padaczki, na moje tłumaczenie, że może zbyt pochopnie wezwałem karetkę, powiedziała mi: „dobrze pan zrobił, od tego jesteśmy”. Ale czasami nie wiem, czy ktoś się pomylił, czy może się komuś nie chciało, czy może nikt nie zobaczył człowieka potrzebującego pomocy. Jeżeli po dwóch godzinach od odwiezienia do szpitala widzę tą osobę znowu na mieście i słyszę: „wypisałem się na własną prośbę”, a jej stan nie jest lepszy niż dwie godziny temu, to coś jest nie tak. Nie jestem lekarzem, nie potrafię na pewno ocenić stanu zdrowia człowieka, ale zawsze boję się, żeby nie był to kolejny, tragiczny przypadek. Poniżej kilka takich przypadków. Przypadek I – Jędrzej, 42 lata Przywieziony przez patrol policji 8 listopada 2002 roku około godz. 16-ej. Ostatnie miejsce pobytu - śmietnik na osiedlu Niepodległości w Słupsku. Stan ogólny bardzo zły – nie poruszał się samodzielnie, bardzo wychudzony, drżenie kończyn, kontakt słowny utrudniony – mowa bełkotliwa, wyziębiony, trzeźwy. Stan higieniczny zły. Bardzo brudny, zawszawiony, w okolicy krzyżowej otwarta rana. Wykąpany, odwszawiony, przebrany. Po wykonaniu zabiegów higienicznych z uwagi na bardzo zły stan zdrowia i wyczerpanie fizyczne wezwano pogotowie ratunkowe. Lekarz pogotowia po zbadaniu nie widział potrzeby hospitalizacji. Z uwagi, iż w dalszym ciągu podopieczny był osłabiony, nie poruszał się samodzielnie, potrzeby fizjologiczne załatwiał bezwiednie „pod siebie”, poproszono o wizytę domową lekarza z poradni rejonowej, która została wyznaczona na 15 listopada. Lekarz rejonowy po zbadaniu stwierdził, iż pacjent osłuchowo jest bez zmian, ale wymaga odżywienia i wykazuje objawy psychozy alkoholowej. Zalecono wezwanie karetki psychiatrycznej. Został zabrany w tym dniu przez pogotowie na oddz. wewnętrzny. W szpitalu wykonano podstawowe badania krwi oraz konsultacje: internistyczną, psychiatryczną, zaleco-

no opiekę osób drugich, podawanie leków, stwierdzając, iż nie wymaga hospitalizacji, odwieziono do placówki tego samego dnia. Przez okres pobytu kilkakrotnie jeszcze proszono o pomoc pogotowie ratunkowe, ponieważ stan zdrowia ulegał pogorszeniu z dnia na dzień. Zawsze z takim samym efektem – stwierdzano nie wymaga hospitalizacji. Zmarł 6 grudnia. Przypadek II - Kazimierz – 69 lat Przywieziony 31.12.2002 r. o godz. 17-ej do schroniska przez pogotowie ratunkowe. W książeczce RUM wystawiono skierowanie do Schroniska Brata Alberta: celem odżywienia!!!! Zabrany z domu (gm. Damnica) w stanie tragicznym – skrajnie wyczerpany, wychudzony, brudny. Wykonano zabiegi higieniczne, ubrano, ogrzano. Po interwencji u władz miasta zabrany do szpitala i po kilkudniowym pobycie przekazany do Hospicjum z powodu choroby nowotworowej. Po dwóch miesiącach zmarł w Hospicjum Przypadek III - Piotr W dniu 03.11.04 r. strażnicy miejscy przywieźli Pana Piotra do noclegowni „Przystań” w Gdańsku po wcześniejszym badaniu lekarskim. Ze względu na brak możliwości poruszania się klient został wniesiony do placówki. Nie można było nawiązać z nim kontaktu. Zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza ginekologa stwierdzało brak przeciwwskazań do umieszczenia go w placówce. Zdaniem pracowników noclegowni wymagał natychmiastowej specjalistycznej pomocy lekarskiej. Wezwane pogotowie ponownie stwierdziło dobry stan zdrowia Pana Piotra i odmówiło jego hospitalizacji. Uparty pracownik noclegowni nie ustąpił i po raz kolejny wezwał pogotowie. Tym razem lekarz zabrał go do szpitala. Zmarł tego samego dnia. Przypadek IV - Edmund W dniu 10.02.2005 r. w godzinach wieczornych pracownik Domu dla Bezdomnych G.F.K.Ch. w Gdańsku wezwał po raz kolejny lekarza do jednego z mieszkańców. Pan Edmund skarżył się na duszności. Przybyły lekarz zachowywał się arogancko twierdząc, że ciągłe wezwania są bezpodstawne. Po kłótni zabrał klienta do szpitala. Następnego dnia lekarz dyżurny ze Szpitala Kolejowego potwierdził bardzo ciężki stan przywiezionego ze względu na niewydolność krążeniowo oddechową. Zmarł 13.02.2005 r. Przypadek V - Władysław W dniu 09.04.2005 r. patrol Policji przywiózł Pana Władysława do Domu dla Bezdomnych G.F.K.Ch. w Gdańsku. Ze względu na brak możliwości poruszania się został wniesiony

do placówki. Nie można było nawiązać z nim kontaktu. Wezwany lekarz pogotowia stwierdził brak przeciwwskazań do umieszczenia go w placówce. Zmarł w placówce między godziną 10.00 a godziną 11.00. Przypadek VI - Dariusz, 34 lata Znaleziony pod śmietnikiem w stanie skrajnego wyczerpania, zawszawiony, niedożywiony, kontakt logiczny utrudniony. Bezdomny od wielu lat, alkoholik. Nieubezpieczony, nie posiadał żadnych dokumentów. W trakcie rozmowy telefonicznej ze szpitalem dowiadujemy się, że nic mu nie dolega i może być umieszczony w placówce. Przywieziony przez karetkę pogotowia. Okazuje się, że Pan Dariusz jest w stanie ciężkim, brak logicznego kontaktu, obrzęki nóg, wszawica. Brak badań i diagnozy co do dalszego leczenia. Przez pracowników Ośrodka Pan Dariusz zostaje przewieziony do innego szpitala, trafia na oddział neurologiczny. Umiera następnego dnia. Przypadek VII - Roland, 60 lat Przywieziony ze szpitala. Całkowicie leżący, ogromna odleżyna w okolicy krzyża. Brak obu kończyn dolnych. Mamy problem z umieszczeniem w Zakładzie Opiekuńczo–Leczniczym z powodu bakteryjnego zakażenia odleżyny. Szpital odmawia przyjęcia pacjenta i dalszego leczenia. Po telefonie do szpitala z pytaniem: „Dlaczego wypisują człowieka w takim stanie i kierują do schroniska, gdzie w ogóle nie powinien trafić i mimo zabiegów pielęgniarskich z naszej

PISMO SAMOPOMOCY

strony widać postępująca martwicę”, słyszymy: „Niech Pani napisze skargę do ministra”. Służby zdrowia czasem zapominają lub po prostu nie mają świadomości, że placówki dla osób bezdomnych nie są dostosowane do realizacji zadań medycznych. Rolą naszą nie jest opieka stricte medyczna. Organizacje pozarządowe, które w większości wypadków prowadzą placówki dla bezdomnych, nie mają do tego przeznaczonych ani zasobów ludzkich, ani materialnych, nie mogą zatem wypełniać zadań służby zdrowia. W tym miejscu powinienem skończyć. Pozostawić to wszystko bez komentarza. Nie każdemu można pomóc. Myślę, że lekarz wie, że nie ma już w tym przypadku nic do zrobienia. Ktoś umiera. Gdyby pracownicy znali prawdę, być może mogliby znaleźć na te ostatnie chwile miejsce w hospicjum, może nawet w placówce wygospodarowaliby jakieś miejsce. Aby godnie umrzeć. A nie w wieloosobowej sali, a może na korytarzu, bo sale zajęte. Jego przywieziono w nocy i lekarz powiedział, że nic mu nie jest. Zostaje żal do lekarza. Wiem, zgon w szpitalu psuje statystykę, zgon w karetce też nie jest dobrze widziany. Papiery, raporty, biurokracja… Tylko gdzieś w tym wszystkim zagubił się Człowiek. Ps. Materiał do tego artykuł został zebrany na spotkaniach Pomorskiego Forum. Adam Koszutowski Pracownik socjalny MOPR Słupsk

CZĘŚĆ II

SŁOWNICZEK POJĘĆ

PISMO SAMOPOMOCY

Agenda Bezdomności Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy … – Jest to projekt realizowany w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, współfinansowanej z Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt jest realizowany w ramach Tematu A: Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy osobom mającym trudności z integracją i reintegracją celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich. Głównymi filarami tego projektu są: 1. Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej 2. Badania 3. Przełamywanie stereotypu osoby bezdomnej Akompaniowanie osobie bezdomnej/towarzyszenie – Towarzyszenie opiera się na indywidualnym podejściu do sytuacji bezrobotnego, aby na nowo odzyskał wiarę w siebie, nawiązywał relacje z innymi i włączał się aktywnie w życie społeczne i zawodowe poprzez podjęcie zatrudnienia. Akompaniator – Osoba, która towarzyszy (akompaniuje) osobie poszukującej zatrudnienia w odnalezieniu się na rynku pracy, jej zadaniem jest wspieranie, motywowanie i zachęcanie do podejmowania działań, zgodnie z obranym przez daną osobę celem. Aktywizacja społeczna – oznacza to ogół działań, w tym również o charakterze samopomocowym, mających na celu nabycie i/lub odbudowanie oraz podtrzymanie u osoby bezdomnej umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. Działania w charakterze aktywizacji społecznej mogą mieć różne formy m.in. edukacyjne (szkolenia, kursy); terapeutyczne (kluby AA, grupy wsparcia); integracyjne (aktywności kulturalne i społeczne); socjalizacyjne (korzystanie z instytucji życia społecznego). Aktywizacja zawodowa – Są to działania ukierunkowane na nabywanie lub odzyskiwanie nawyku pracy przez osoby zazwyczaj długotrwale bezrobotne. Działania te mogą mieć charakter sporadyczny, jak i systematyczny, przybierać mogą różne formy: bezpośrednie – jak praca w warsztatach zawodowych, prace społeczno-użyteczne; realizacja staży zawodowych lub przygotowań do zawodu, pracy w firmie społecznej lub spółdzielni socjalnej, wolnorynkowej firmie; pośrednie – jak pośrednictwo zawodowe, asystowanie (towarzyszenie), konsultacje ze specjalistami czy szkolenia zawodowe. Aktywizacja zawodowa realizowana może być zarówno przez instytucje sektora publicznego (Urzędy Pracy, Ośrodki Pomocy Społecznej), jak i organizacje pozarządowe. Celem aktywizacji zawodowej nie zawsze jest zdobycie i utrzymanie pracy (choć PISMO SAMOPOMOCY

jest to cel istotny), ale też generowanie poczucia partycypacji i przynależności, zmiana percepcji z „tu i teraz” na „jutro i pojutrze”, zapobieganie dalszej marginalizacji oraz przywracanie godności osobistej. Alkoholizm – Jest to uzależnienie od alkoholu, polegająca na utracie kontroli nad ilością wypijanego alkoholu. Spożywanie zazwyczaj dużych ilości alkoholu przez alkoholika, wywołane jest przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym, i jest wyłączone spod jego woli. Jednym z kluczowych objawów w diagnozowaniu choroby alkoholowej obok utraty kontroli nad ilością wypijanego alkoholu, są objawy abstynencyjne, zwane także zespołem abstynencyjnym, zespołem ostrej abstynencji, syndromem abstynencyjnym, zespołem odstawienia alkoholu, trzęsianką, delirką – nie należy ich mylić z kacem. Z choroby alkoholowej nie można się wyleczyć można jedynie stać się niepijącym alkoholikiem. Nawet po wieloletniej abstynencji próby kontrolowanego picia kończą się powrotem do nałogu. Warunkiem zdrowienia jest abstynencja, wspomagana m.in. przez terapię uzależnień, udział w spotkaniach anonimowych alkoholików, przebudowę stylu życia na abstynencki. Proces zdrowienia z choroby alkoholowej jest trudny i skomplikowany, uzależniony przede wszystkim od uświadomienia sobie przez alkoholika choroby, chęci i dobrej woli do walki z nałogiem. Ambasada – śmieciarka w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Archiwum szpitalne – punkt, w którym można odbierać kserokopie dokumentów dotyczących leczenia szpitalnego; Asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością – To metoda pracy oparta na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu osoby zmotywowanej do osiągania samodzielności życiowej, zgodnie z obraną przez nią drogą dochodzenia do tego celu; Asystent osoby bezdomnej – Indywidualny towarzysz, doradca osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, pracujący z nią na zasadach zawartych w asystowaniu osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; Badania w projekcie Agenda Bezdomności… – Unikalne i kompleksowe badania dotyczące problemu bezdomności, reintegracji społecznej i zawodowej osób bezdomnych, takie jak: – Badania socjodemograficzne „Socjodemograficzny portret zbiorowości ludzi bezdomnych województwa pomorskiego”

– Badanie profilu psychospołecznego osoby bezdomnej – badanie jakościowe, – Badanie skuteczności i efektywności systemu pomocy osobom bezdomnym na terenie Trójmiasta, – Badanie stereotypu osoby bezdomnej wśród przedsiębiorców. Dzięki badaniom przygotowywany jest diagnostyczny grunt dla działań w zakresie integracji społecznej i zawodowej osób bezdomnych. Badanie socjodemograficzne Portret zbiorowości osób bezdomnych województwa pomorskiego – Badanie mające na celu określenie skali, natężenia i charakteru problemu bezdomności na terenie województwa pomorskiego, realizowane przez Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności. Dotychczas zrealizowano trzy badania: 12 grudnia 2001 r., 12 grudnia 2003 r. i 9 grudnia 2005 r. Po każdym z tych badań publikowane były raporty, statystyki na temat wieku, płci, stanu zdrowia, zatrudnienia, przyczyn bezdomności, okresu pozostawania osobą bezdomną itp. W roku 2006 został sporządzony raport porównawczy z tych trzech badań, pokazujący zmiany zachodzące w środowisku osób bezdomnych w województwie pomorskim w ciągu tych sześciu lat; Banowiec, ban – karton po bananach, przy użyciu którego bezdomni konstruują swoje wózki (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Beneficjent – Określenie stosowane najczęściej w stosunku do uczestników projektów dla osób bezdomnych i nie tylko, realizowanych przez organizacje pozarządowe i pomoc społeczną – rządową, ze środków unijnych, rządowych oraz samorządowych, określenie to oznacza osobę czerpiącą bezpośrednie korzyści z uczestnictwa w projekcie; Berza – Nazwa dworca w gwarze osób bezdomnych; Bezrobocie – Zjawisko polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować nie znajduje żadnego zatrudnienia; Bezrobotna osoba – Osoba niezatrudniona, nieprowadząca działalności gospodarczej i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nieucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) Urzędzie Pracy; osobą bezrobotną może być tylko osoba, która ukończyła 18 lat i która nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn; Całkowita niezdolność do pracy – jest to niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do I lub II grupy inwalidów lub legitymowanie się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Centrum Reintegracji Zawodowej i Społecznej (CRZiS) – Realizuje założoną w projekcie Agenda Bezdomności … integrację systemu reintegracji społecznej i zawodowej. Opiera się ona na trzech płaszczyznach: 1) Praca Zwiększenie szans osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością na otwartym rynku pracy poprzez objęcie ich kompleksowym modelem przywracania, nabywania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, 2) Edukacja Realizacja kompleksowego programu edukacyjnego, który ułatwi osobom bezdomnym i zagrożonym bezdomnością powrót na rynek pracy, 3) Życie Udoskonalenie systemu pomocy instytucjonalnej dla osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością na terenie Trójmiasta poprzez: – standaryzację świadczonych usług: wprowadzenie nowej jakości usług świadczonych przez instytucje pomocowe, a także wprowadzenie nowych elementów do systemu pomocy bezdomnym i zagrożonych bezdomnością (streetworker), – hierarchizację placówek: wprowadzenie tzw. systemu drabinkowego placówek, czyli takiego, w którym każda placówka będzie oferowała inny standard usług. Oprócz hierarchizacji placówek innowacyjne będzie tu wprowadzenie tzw. mieszkań treningowych – ostatniego ogniwa w systemie drabinkowym oraz procesie wychodzenia z bezdomności. Chodzić za fajansem – Poszukiwanie towarów przeznaczonych do sprzedaży w skupie surowców wtórnych (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Długotrwale bezrobotny – Osoba pozostająca bez zatrudnienia od co najmniej 12 miesięcy i będąca osobą bezrobotną w świetle obowiązujących przepisów o zatrudnieniu; Dochód dziecka – Dochód, do którego zalicza się kwotę otrzymywanej renty wraz z dodatkiem dla sierot zupełnych, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek pielęgnacyjny, otrzymywane alimenty oraz kwotę odpowiadającą dochodom uzyskiwanym z majątku dziecka (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Dochód na osobę w rodzinie – Dochód rodziny podzielony przez liczbę osób w rodzinie (na podstawie art. 6 ustawy o pomocy społecznej); Dochód rodziny – Suma miesięcznych dochodów osób w rodzinie (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Dokument tożsamości do celów ubezpieczenia – dowód osobisty, prawo jazdy, książeczka ubezpieczeniowa, legitymacja rencisty/emeryta, odcinek ZUS, legitymacja szkolna, zaświadczenie z Urzędu Pracy. Dom dla Bezdomnych – Placówka przeznaczona do tymczasowego, z możliwością długotrwałego, pobytu osób bezdomnych w podeszłym wieku, osób z upośledzeniem umysłowym, chorych psychicznie, osób niepełnosprawnych i z innymi dysfunkcjami. Tak jak w wypadku noclegowni i schroniska, aby

osoba bezdomna mogła w nich uzyskać pomoc, potrzebne jest skierowanie od odpowiedniego pracownika socjalnego z OPS –u. Placówki w postaci Domów dla bezdomnych powinny być różnorodne, np: Domu dla osób starszych i niepełnosprawnych, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania z powodu stanu zdrowia lub znacznego uzależnienia od pomocy instytucjonalnej. Placówka powinna zabezpieczać różnego rodzaju aktywności dla mieszkańców (np. pracownia ogrodnicza, rowerowa, warsztaty zajęciowe itp.). Dom funkcjonuje całą dobę. Obowiązuje w nim całkowity zakaz spożywania alkoholu i innych środków psychoaktywnych. DPS – Dom Pomocy Społecznej jest to placówka opiekuńcza, która świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających. Domy Pomocy Społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla: osób w podeszłym wieku; osób przewlekle somatycznie chorych; osób przewlekle psychicznie chorych; dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie; dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie; osób niepełnosprawnych fizycznie (na podstawie Rozdziału 2 dotyczącego domów pomocy społecznej z Działu II dotyczącego świadczeń z pomocy społecznej z ustawy o pomocy społecznej); Doradca zawodowy – Osoba udzielająca pomocy młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia czy dalszego szkolenia. Uwzględnia przy tym zarówno możliwości psychofizyczne, sytuację życiową, jak i potrzeby rynku pracy i możliwości systemu edukacyjnego. Doradca zawodowy, wspólnie ze swoimi klientami, dokonuje przeglądu ich wykształcenia, przebytych szkoleń, doświadczenia zawodowego, zainteresowań, umiejętności, cech osobistych i możliwości fizycznych. Może sugerować klientom określonych pracodawców i udzielać porad w sporządzaniu dokumentów aplikacyjnych oraz pomagać w przygotowaniu do rozmów kwalifikacyjnych. Doradcy zawodowi mogą także w razie potrzeby stosować testy sprawdzające umiejętności i zdolności klienta. Współczesny doradca ma do spełnienia trudne zadanie, ponieważ pomoc w wyborze zawodu nie jest obecnie traktowana jako jednorazowy akt, ale jako ciąg decyzji, proces kolejnych przybliżeń, który zaczyna się we wczesnym dzieciństwie i trwa przez całe życie człowieka. Działalność doradcy w wąskim znaczeniu polega głównie na podawaniu informacji zawodowej, natomiast w szerszym znaczeniu rola doradcy będzie postrzegana jako wychowawcy, który działa świadomie i celowo, stymulując tym samym młodzież oraz osoby dorosłe do samodzielnego podejmowania decyzji zawodowej. (na podstawie strony www.metis. pl/content/view/30/32/) 12 odważnych ludzi – Projekt współfinansowany ze środków programu Unii Europejskiej Phare realizowany pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Projekt 12 odważnych ludzi – Podróż ku aktywności zawodowej i rozwojowi osobowemu ludzi bezdomnych był skierowany do środowiska ludzi bezdomnych i zagrożonych bezdomnością oraz tych, którzy chcieli im pomóc w osiągnięciu samodzielności życiowej poprzez aktywizację zawodową, rozwój osobowy i społeczny. PISMO SAMOPOMOCY

Obejmował swym zasięgiem jedno z największych i najlepiej rozpoznanych skupisk ludzi bezdomnych, jakim jest Trójmiasto. Dzięki specjalnie dopasowanym do potrzeb i możliwości uczestników działaniom szkoleniowym, informacyjnym i długotrwałemu treningowi poprzez pracę oraz szerokiej partnerskiej współpracy wielu zaangażowanych w realizację projektu podmiotów, został wypracowany i rozpowszechniony model skutecznego przywracania do aktywności zawodowej i życiowej ludzi bezdomnych. Celem projektu było budowanie samodzielności życiowej osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością poprzez przywrócenie wartości pracy i kształtowanie umiejętności zawodowych. W realizację projektu włączone zostały wszystkie instytucje zajmujące się pomocą osobom bezdomnym z terenu Trójmiasta oraz organizacje skupione w Pomorskim Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, dzięki czemu model wypracowany w trakcie projektu został upowszechniony w całym województwie, a także w różnych częściach kraju. Eksmisja – Jest to usunięcie kogoś z zajmowanego lokalu lub z nieruchomości, na podstawie wyroku orzekającego eksmisję. Pojęcie eksmisji nie występuje w treści przepisów prawnych i pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkiego rodzaju czynności faktyczne i prawne zmierzające do opróżnienia lokalu lub nieruchomości z osób i ich rzeczy i wydania lokalu czy też nieruchomości osobie do tego uprawnionej. Podstawą żądania eksmisji jest stan, w którym osoba zajmująca lub władająca lokalem (nieruchomością) nie ma do tego tytułu prawnego. Wiązać się to może z samowolnym zajęciem lokalu (nieruchomości) lub zakończeniem trwania stosunku prawnego, na podstawie, którego można używać rzeczy cudzej (np. wypowiedzenie umowy najmu). W wyjątkowych sytuacjach można przymusowo usunąć osobę, która dysponuje tytułem prawnym, gdy szczególny przepis na to zezwala (np. konieczność remontu lub zagrożenie bezpieczeństwa związanego ze stanem budynku). Podstawą prawną eksmisji jest przede wszystkim art. 222 § 1 Kodeksu cywilnego dotyczący ochrony własności. Na jego podstawie właściciel może żądać od osoby, która włada fizycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana. Przepisy dopuszczają, aby osoby korzystające z lokalu lub nieruchomości na podstawie innego tytułu prawnego niż własność, mogły żądać ochrony na podstawie przepisów o ochronie własności. Wykonanie eksmisji oddane jest Państwu (komornikowi lub administracyjnemu organowi egzekucyjnemu) i może się odbyć na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. (na podstawie Kodeksu Cywilnego) ETHOS – Europejska Typologia Bezdomności i Wykluczenia Mieszkaniowego ETHOS. Typologia została wypracowana przez FEANTSA, a opublikowana została w 2004 roku i poddana dyskusji na wielu lokalnych i międzynarodowych seminariach i konferencjach. ETHOS ma stać się podstawą dla zharmonizowanego systemu zbierania danych na poziomie europejskim oraz umożliwić porównywanie informacji gromadzonych na poziomach narodowych. Ma również wpływać na kształt debaty publicznej i projektowanie konkretnych programów polityki społecznej. ETHOS składa się z uniwersalnej dla całej Europy definicji koncepcyjnej i typologii operacyjnej. Podkategorie operacyjne są dostosowane do warunków po-

szczególnych państw UE, aby umożliwić lepsze ujęcie specyfiki zjawiska w każdym kraju. Typologia została stworzona przy założeniu dynamicznego charakteru bezdomności, w świetle którego bezdomność i wykluczenie mieszkaniowe to procesy, które mogą objąć wiele podatnych gospodarstw domowych w różnych momentach życia ich członków. Definicja obejmuje grupy osób, które są, były lub mogą być pozbawione dachu nad głową. EQUAL – Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL jest częścią strategii Unii Europejskiej na rzecz stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy i zapewnienia szerokiego do nich dostępu. EQUAL to nowe sposoby rozwiązywania problemu dyskryminacji na rynku pracy. Finansowana przez Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Inicjatywa wspólnotowa EQUAL ma na celu testowanie i promowanie – w drodze współpracy ponadnarodowej – nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. EQUAL obejmuje również działania na rzecz osób ubiegających się o status uchodźcy. EQUAL stwarza możliwości identyfikacji i przewidywania zmian na rynku pracy, jak też wyposaża w nowe narzędzia monitorowania, zapobiegania i rozwiązywania wykrytych problemów. (na podstawie strony http://www.equal.gov.pl) Fazy bezdomności – Bezdomność może wiązać się z syndromem bezdomności, który posiada określone fazy, analogicznie do alkoholizmu. Faza wstępna, 0-2 lata. Człowiek nie ma stałego miejsca noclegu, chociaż czasem może „pomieszkiwać” dłuższy czas u przygodnie poznanych ludzi. Nie postrzega siebie jako bezdomnego, gdyż nadal ma wpisany w dowodzie osobistym stały meldunek. W tym przekonaniu pozwala mu pozostawać również fakt, że wciąż utrzymuje – chociaż słabnące – kontakty z rodziną. Już pojawiać się mogą okresy „pomieszkiwania” na klatkach schodowych, w domkach letniskowych. Człowiek może unikać schroniska i noclegowni w przekonaniu, że dopiero korzystanie z nich robi z niego bezdomnego. Aby nie przeżywać poczucia winy i wstydu wobec siebie i rodziny, poczucia klęski życiowej, ostatecznego załamania poczucia własnej wartości i godności, człowiek coraz gwałtowniej zaprzecza swojej bezdomności. W tej fazie bezdomny traktuje swoją sytuację jako przejściową. Najczęściej uważa, że po uzyskaniu dobrej pracy i odłożeniu pewnej kwoty, będzie mógł wrócić do rodziny. Faza ostrzegawcza, 2-4 lata. Bezdomny wchodzi w nią z doświadczeniami fazy wstępnej. W jego przekonaniu nadal istnieją racjonalne przesłanki bezdomności, na przykład konieczność poszukiwania pracy poza miejscem zamieszkania. Nadal postrzega swoją sytuację jako tymczasową i nie identyfikuje się z objawami syndromu bezdomności. Więzi z rodziną wyraźnie słabną (jedna lub żadna próba nawiązania kontaktu w ciągu roku). Wzrasta natomiast stopień identyfikacji ze środowiskiem bezdomnych. W obawie przed zdemaskowaniem człowiek nie podaje rodzinie swojego „miejsca zamieszkania”. Podczas mrozów jest gotów mieszkać w schronisku lub noclegowni. Czasem w tej fazie wchodzi w dłuższe lub krótsze konkubinaty. Niekiedy udaje mu się zdobyć czasowy meldunek u konkubiny. Jest wtedy przekonany, że bezdomnym nie jest. Faza adaptacyjna, 4-6 lat. Po tylu latach oraz po licznych próbach wychodzenia z bezdom-

ności i powracania do niej człowiek jest już mocno osadzony w strukturach środowiska bezdomnych. Zna wielu z nich, poznał hierarchie ważności wśród samych bezdomnych, orientuje się w zasadach postępowania na dworcu i w schronisku oraz w miejscach pomocy dla bezdomnych. Wie, gdzie można dostać jeść bez zbędnych pytań ze strony darczyńców i gdzie można przenocować, w jaki sposób można uzyskać konieczną odzież. Zna wymagania każdego kierownika schroniska, ma rozeznanie w zwyczajach i regulaminach placówek. W tej fazie ktoś taki coraz bardziej identyfikuje się ze społecznością bezdomnych i ze swoją sytuacją, rozwijając i udoskonalając swój system iluzji i zaprzeczenia. Zaczyna nawet uważać, że bycie bezdomnym to pewien rodzaj wyróżnienia, wyjątkowość, że bezdomnymi zostają tylko ludzie niezwykli. W świadomości takich osób pojawiają się postawy roszczeniowe, przekonanie, że ponieważ oddali innym swoje miejsce w tzw. normalnym społeczeństwie, to coś im się od tego społeczeństwa należy. W tej fazie zmniejsza się ilość prób wychodzenia z bezdomności. Poczucie winy wobec rodziny zostaje zamienione na poczucie krzywdy, następuje też pogłębienie i rozwój choroby alkoholowej, sięganie po alkohole niekonsumpcyjne. Przebieg ciągów jest bardziej destrukcyjny. Faza chroniczna, 6-10 lat. Faza ta charakteryzuje się pełnym przystosowaniem do warunków bezdomności. Kontakty z rodziną ulegają całkowitemu zerwaniu lub następują w nich kilkuletnie przerwy. Bezdomni starają się „wygodnie” urządzić w schronisku, podjąć pracę, płacić za swój pobyt lub wykonywać prace dla schroniska za mieszkanie i jedzenie. Inni, którym pozwala na to zdrowie, podróżują po Polsce podejmując prace sezonowe w budownictwie lub ogrodnictwie. W okresie wiosenno-letnim mieszkają u pracodawców lub w przypadkowych miejscach, gdy mają ciągi alkoholowe, a w okresie jesienno-zimowym starają się zdobyć miejsce w schronisku. Bezdomni alkoholicy w tej fazie zyskują już pewne doświadczenie w uprawianiu nałogu, na przykład nie rozpoczynają ciągów w schronisku, raczej przedtem starają się je opuścić. Z tego powodu personel nieraz nie wie o chorobie alkoholowej, co daje możliwość powrotu po zakończeniu ciągu, o ile są wolne miejsca. Faza bezdomności trwałej, 10 i więcej lat. Bezdomny traci wszelką motywację do podejmowania prób wyjścia z bezdomności. Jego ambicje i zainteresowania idą w kierunku znalezienia w schronisku jakiejś w miarę stałej funkcji. Takie funkcje jak kucharz czy magazynier zapewniają pozycję, szacunek, czasem korzyści materialne. W tej fazie rozwoju syndromu bezdomności człowiek już nie potrafi funkcjonować samodzielnie w społeczeństwie – uproszczony i ograniczony do podstawowych potrzeb świat bezdomnych zredukował przez lata zasób jego reakcji i umiejętności. Nie znaczy to, że powrót do samodzielności nie jest możliwy (zaczerpnięto z artykułu Marka Jaździkowskiego – Syndrom bezdomności); FEANTSA – Europejska Federacja Organizacji Działających na rzecz Bezdomnych. Organizacja ta zrzesza obecnie ponad 100 największych organizacji działających na polu problematyki bezdomności w całej Europie. Oprócz Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, polskimi organizacjami członkowskimi są jeszcze Fundacja BARKA oraz Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta. FEANTSA, jako reprezentant organizacji narodowych zajmujących się

bezdomnością, oddziałuje przede wszystkim na instytucje na poziomie europejskim. Finansowana jest bezpośrednio z Komisji Europejskiej. Najważniejszymi działaniami FEANTSA są m.in. europejskie konferencje poświęcone bezdomności, publikacje na temat bezdomności, wypracowywanie definicji bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego ETHOS, prowadzenie Europejskiego Obserwatorium Bezdomności (zrzeszającego europejskich pracowników naukowych zajmujących się bezdomnością), działania 5 tematycznych grup roboczych w ramach FEANTSA. FIO – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich – Rządowy Program – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, planowany jako trzyletnie przedsięwzięcie, powstał w celu pobudzania oraz wspierania rozwoju inicjatyw obywatelskich z udziałem sektora organizacji pozarządowych. Jego funkcjonowanie ma charakter komplementarny w stosunku do już istniejących rozwiązań i praktyk w tym zakresie. W odniesieniu do celów, priorytetów oraz kierunków działań Program FIO jest zgodny z Programem Działania Rządu „Solidarne Państwo”. Jest także dokumentem sprzężonym z treścią najistotniejszych rozwiązań programowych o charakterze strategicznym, w tym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013, tworzonego na ich podstawie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 oraz powstałej w partnerstwie publiczno-społecznym Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Z ogólnych założeń Programu FIO, w nawiązaniu do jego celów i zadań, w związku z wyodrębnionymi funkcjami, wynika, iż w kolejnych latach funkcjonowania Programu FIO określone priorytety będą adekwatne do charakteru i skali potrzeb związanych z rozwojem inicjatyw obywatelskich, z udziałem organizacji pozarządowych. (na podstawie strony http:// www.pozytek.gov.pl/Charakterystyka, 848.html) GOPS – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej jest to jednostka organizacyjna pomocy społecznej działająca na terenie gminy. Hasiok – to określenie śmietnika; szperacze bardzo rzadko i tylko w specyficznych sytuacjach używają słowa „śmietnik” w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Hierarchizacja placówek dla osób bezdomnych – Hierarchizacja obejmuje placówki świadczące pomoc osobom bezdomnym w formie schronienia. Hierarchizacja służy zwiększeniu skuteczności pomocy skierowanej do osób bezdomnych. Oparcie pomocy o system drabinkowy ma na celu umożliwienie kierowania osób bezdomnych do placówek adekwatnie do ich możliwości psychofizycznych oraz wykazywanej motywacji do reintegracji społecznej i zawodowej. Stworzenie hierarchii placówek pomocowych ma aktywizować osoby bezdomne, docelowo wyprowadzając je z bezdomności. Standaryzacja ma za zadanie określenie zakresu i poziomu usług świadczonych w określonym rodzaju placówki. Zróżnicowanie standardu ma stanowić bodziec do podjęcia działań w celu poprawy jakości życia osób bezdomnych, w efekcie prowadząc do wyjścia z bezdomności. Hierarchizacja i standaryzacja służą także pracownikom służb pomocowych, dostarczając informacji o poziomie i jakości poszczególnych placówek w hierarchii. Wprowadzanie podziału pomocy zależnie od czasu jej trwania PISMO SAMOPOMOCY

nie jest właściwe, ponieważ całość jest z założenia pomocą długofalową (programową), natomiast realizowane działania zawierają w sobie elementy interwencji związane z potrzebą udzielania wsparcia w nagłych sytuacjach, takich jak np. trudne warunki pogodowe. Obok placówek tworzących hierarchie ogrzewalnia – noclegownia – schronisko – dom dla bezdomnych znajdują się placówki wspierające, jak jadłodajnie, pralnie, punkty wydawania odzieży, placówki pobytu dziennego – poszerzające zakres udzielanego wsparcia. Hospicjum – udziela całodobowych świadczeń zdrowotnych osobom nieuleczalnie chorym w terminalnym stanie (zwłaszcza choroby nowotworowej) oraz ich rodzinom. Jednostka organizacyjna pomocy społecznej – Jest to regionalny ośrodek polityki społecznej, powiatowe centrum pomocy rodzinie, ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej, placówka specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, placówka opiekuńczo-wychowawczą, ośrodek adopcyjno-opiekuńczy, ośrodek wsparcia i ośrodek interwencji kryzysowej (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Jobcoaching – To metoda wprowadzania osób na rynek pracy i utrwalania tych osób na rynku pracy. Klientami jobcoachingu są osoby: 1. mające długi dystans do rynku pracy: bezrobotni, wykluczeni społecznie, niepełnosprawni, 2.poszukujące pracy, zagrożone utratą pracy, 3.pracujące, w celu utrwalenia tych osób na miejscu pracy. Każdy z klientów ma swojego jobcoacha, który pomaga mu w określeniu swojego miejsca na rynku pracy na podstawie: analizy sytuacji klienta (jego kwalifikacji, motywacji, sytuacji rodzinnej i zdrowotnej, wykształcenia, umiejętności zawodowych, interpersonalnych itd.) oraz określenia z klientem oczekiwanej przez niego własnej sytuacji na rynku pracy. Jobchoach tworzy z klientem indywidualny plan rozwoju. Plan ten zawiera działania, które powinny być realizowane (m.in. szkolenia, przekwalifikowanie, terapie), aby utrwalić klienta na rynku pracy; Kontrakt socjalny – Pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Łazik – określenie używane w stosunku do osób czerpiących dochody ze zbieractwa, w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Mercedes – złom pochodzący z blacharskich warsztatów samochodowych, w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); MGOPS – Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej jest to jednostka organizacyjna pomocy społecznej działająca na terenie zarazem miasta, jak i gminy. MOPR – Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie jest to jednostka organizacyjna pomocy społecznej działająca na terenie mia-

sta będąca zarazem Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie (w miastach na prawach powiatu). MOPS – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej jest to jednostka organizacyjna pomocy społecznej działająca na terenie miasta. Miejsca niemieszkalne – Są to między innymi altanki, baraki na działkach, pustostany, dworzec, klatki schodowe, strychy, piwnice, rury i węzły ciepłownicze oraz inne miejsca nieprzeznaczone do zamieszkiwania przez ludzi. Mieszkanie treningowe – Samodzielne mieszkanie ułatwiające nabywanie umiejętności życia społecznego i zawodowego. Okres pobytu w mieszkaniu treningowym nie może przekraczać dwóch lat. Adresatami usług tego rodzaju są osoby lub rodziny zmotywowane do zmiany trybu życia, oczekujące na przydział lub dążące do uzyskania samodzielnego mieszkania, realizujące indywidualne programy wychodzenia z bezdomności. Musi to być samodzielne mieszkanie lub pokój z odpowiednim zapleczem sanitarnym. Mieszkanie to powinno pochodzić z zasobów gminy, organizacji pozarządowej. Możliwe jest także użytkowanie mieszkania na zasadzie indywidualnego wynajmu. Pomieszczenia muszą gwarantować poczucie bezpieczeństwa, intymności i poszanowania godności. Pomieszczenia minimum 5 m2 na osobę, w przypadku osób niepełnosprawnych - 10 m2. Wyposażenie mieszkania powinno gwarantować możliwe najlepsze warunki do samodzielnego gospodarowania. Mózg, mózgojeb – określenie nalewki bądź taniego wina w gwarze bezdomnych (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Niezdolność do pracy z tytułu wieku – Ukończone 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Noclegownia – Jest to placówka dla osób bezdomnych działająca w godzinach wieczorno-nocnych. Mogą z niej korzystać wszystkie osoby bezdomne poza osobami pod wpływem alkoholu i innych środków psychoaktywnych. Z uwagi na rozwiązanie systemowe na terenie województwa pomorskiego, jakim jest wydawanie skierowań do wszystkich placówek dla osób bezdomnych poza ogrzewalnią, usługa kierowana jest do osób bezdomnych skierowanych przez daną gminę oraz do osób, które z przyczyn niezależnych nie mogły być skierowane przez odpowiednią gminę (w myśl ustawy o pomocy społecznej), a którym ww. forma pomocy jest niezbędna (w województwie pomorskim przyjmowane są na tzw. miejsca interwencyjne), z zaznaczeniem, że wyżej wymieniona gmina zostanie o tym fakcie niezwłocznie poinformowana. Placówka przeznaczona dla maksymalnie 60 osób, zapewniająca schronienie i jeden ciepły posiłek w okresie od wieczora do rana. W wyjątkowych okolicznościach może funkcjonować 24 godziny dziennie (trudne warunki pogodowe). W noclegowni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych.

Nurek – określenie używane w stosunku do osób czerpiących dochody ze zbieractwa w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Ochrona – rejon zamkniętych śmietników na osiedlach strzeżonych w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...) Odzieżówki/odzieżowy/skoczki/czołgi – Wszy odzieżowe. Ogrzewalnia – Jedyny rodzaj placówki dla osób bezdomnych, do przebywania w której nie jest potrzebne skierowanie z odpowiedniego OPS –u. Jest przeznaczona głównie dla osób, które na co dzień nie korzystają z pomocy społecznej i przebywają w miejscach niemieszkalnych. Placówka przeznaczona dla max 30 osób. Ogrzewalnia powinna być usytuowana niedaleko centralnych węzłów komunikacyjnych, tak aby jej dostępność była jak największa. Obok ogrzewalni może znajdować się punkt Straży Ochrony Kolei lub Straży Miejskiej. Ogrzewalnia funkcjonuje od godzin wieczornych do godzin porannych. W wyjątkowych okolicznościach może funkcjonować 24 godziny dziennie (trudne warunki pogodowe). W placówce może być oferowany jedynie posiłek w postaci ciepłego napoju w jednorazowych kubkach. W ogrzewalni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych, obowiązuje całkowity zakaz palenia. Organizacja pozarządowa – Jest to organizacja obywatelska i działająca z inicjatywy własnej na rzecz wybranego przez siebie wycinka interesu publicznego. Organizacje pozarządowe bywają nazywane trzecim sektorem, obok sektora publicznego (władz, administracji publicznej) i rynkowego (biznesu, przedsiębiorczości). Organizacje pozarządowe – w odróżnieniu od organów publicznych, a podobnie jak biznes – są prywatne i powstają z inicjatywy ich założycieli (prywatnych osób), lecz działają w interesie publicznym, a nie prywatnym. Definicja ustawowa organizacji pozarządowej jest zawarta w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dziennik Ustaw nr 96 z dnia 29 maja 2003 roku, pozycja 873). W art. 3 ust. 2 tej ustawy czytamy: Organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4. Zastrzeżenie ustępu 4 dotyczy wyłączenia z zakresu Działu II ustawy fundacji publicznych i fundacji partii politycznych. Osoba bezdomna – Jest to osoba nie zamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i nie zameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osoba nie zamieszkująca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej);

Osoba samotna – Osoba samotnie gospodarująca, niepozostająca w związku małżeńskim i nieposiadająca wstępnych ani zstępnych (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Osoba samotnie gospodarująca – Osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe (na podstawie art. 6 ustawy o pomocy społecznej); Osoba zatrudniona – Osoba pozostająca w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu lub prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów dotyczących działalności gospodarczej (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); PARP – Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości – jest to agencja rządowa podlegająca ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Powstała na mocy Ustawy z 9 listopada 2000 roku o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami pochodzącymi z budżetu państwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i rozwój zasobów ludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw. PARP jest także jedną z instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie działań finansowanych z funduszy strukturalnych. Celem działania Agencji jest realizacja programów rozwoju gospodarki, zwłaszcza w zakresie wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, eksportu, rozwoju regionalnego, wykorzystania nowych technik i technologii, tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu oraz rozwoju zasobów ludzkich. (dane ze strony internetowej http://bip. parp.gov.pl) Patomorfologia – odział, na którym pozostają dokumenty osoby zmarłej – karta zgonu dla celów ubezpieczeniowych. Peweks – to określenia śmietnika, szperacze bardzo rzadko i tylko w specyficznych sytuacjach używają słowa „śmietnik” w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Pomoc społeczna – Instytucja polityki społecznej państwa; mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia (na podstawie Art.2.p.1. ustawy o pomocy społecznej); Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności – Forum jest nieformalną płaszczyzną współpracy ponad trzydziestu organizacji pozarządowych i instytucji sektora publicznego w sferze problemu bezdomności. Podmioty zrzeszone w Pomorskim Forum współpracują na mocy Porozumienia o Współdziałaniu, sygnowanego przez ówczesną sekretarz stanu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Joannę Staręgę – Piasek. Działalność Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności została wyróżniona: Nagrodą Ministra Pracy i Polityki Społecznej w roku 2005 za wybitne, nowatorskie rozwiązania w zakresie pomocy społecznej, a także w ramach konkursu Bursztynowy Mieczyk, PISMO SAMOPOMOCY

nagrody corocznie przyznawanej najbardziej aktywnym organizacjom pozarządowym przez Marszałka Województwa Pomorskiego, oraz nagrodą im. Lecha Bądkowskiego przyznaną przez Prezydenta Miasta Gdańska najlepszej Organizacji Pozarządowej w roku 2000. PCPR – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Praca socjalna – Działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Pracownik socjalny – Osoba, która posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe pracuje na rzecz osób, rodzin i środowisk społecznych, ułatwiając im realizację zadań i aspiracji życiowych. W szczególności p.s. interesuje się tymi, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej (na podstawie Leksykon Polityki Społecznej pod re. Barbara Rysz – Kowalczyk). W Polsce pracownicy socjalni są zatrudniani głównie w OPS i ich jednostkach organizacyjnych, a także w DPS –ach, szpitalach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zakładach karnych, organizacjach pozarządowych itp. Prawo do lokalu – posiadanie tytułu prawnego do przebywania w danym lokalu mieszkalnym. Projekt – Szereg działań o określonych celach zmierzających do osiągnięcia wytyczonego wyniku w ograniczonych ramach czasowych; Przełamywanie stereotypu osoby bezdomnej w projekcie Agenda Bezdomności… – Jednym z poważniejszych problemów, z którym spotykają się osoby bezdomne, jest funkcjonowanie stereotypu osoby bezdomnej w społeczeństwie. Walka ze społecznym stereotypem „bezdomnego”, jest niezbędną formą w kształtowaniu drogi do wychodzenia z bezdomności i skutecznego powrotu osób bezdomnych do społeczeństwa. W celu przełamywania stereotypu osób bezdomnych podjęte zostaną m.in. następujące działania: – kampania informacyjna skierowana do przedsiębiorców, – akcja informacyjna do ogółu społeczeństwa (spotkania, seminaria, strona internetowa, konferencje, biuletyny itp.), – projekt edukacyjny dla młodzieży (scenariusze lekcji, zajęcia z zakresu przełamywania stereotypów, debata, pokazy filmów, spotkania z pracownikami Agendy Bezdomności itp.), – fakultet uniwersytecki w zakresie wykluczenia społecznego, – konferencje poruszające tematykę bezdomności. Renta – Renta z polskiego lub zagranicznego systemu ubezpieczeń społecznych, renta strukturalna lub renta socjalna (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Rodzina – Osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej);

Runda – to określenie przejścia i zebrania surowców wtórnych po danym terenie z zajściem do skupu w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Schronisko dla bezdomnych – Jest to placówka przeznaczona dla osób podejmujących współpracę z pracownikami socjalnymi i pracownikami systemu pomocy społecznej w celu poprawy swojej sytuacji życiowej po akceptacji regulaminu. Tak jak w wypadku noclegowni i domu dla bezdomnych, aby osoba bezdomna mogła w nich uzyskać pomoc, potrzebne jest skierowanie od odpowiedniego pracownika socjalnego z OPS –u. W odróżnieniu od noclegowni schronisko zapewnia możliwość całodobowego pobytu swoim mieszkańcom Placówka przeznaczona jest dla maksymalnie 50 osób. Większa liczba osób możliwa do przyjęcia ze względu na określone warunki (pogodowe). Są różne rodzaje schronisk ze względu na grupę docelową. W placówkach tego rodzaju zapewnia się osobom w nich przebywającym do trzech posiłków dziennie (uzależnione jest to treścią decyzji na tą formę świadczenia wydanej przez odpowiedni OPS). W schronisku panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu i innych środków psychoaktywnych. Spółdzielnia socjalna – Spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych poprzez współposiadanie i demokratycznie kontrolowane przedsiębiorstwo (na podstawie Deklaracji Spółdzielczej Tożsamości Międzynarodowego Związku Spółdzielczego). Spółdzielnia socjalna jest to spółdzielnia, której założycielami i członkami mogą być: osoby bezrobotne, osoby bezdomne, osoby uzależnione od alkoholu po zakończonym programie psychoterapii, osoby uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających po zakończeniu programu terapeutycznego, osoby chore psychicznie, osoby zwalniane z zakładów karnych, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, uchodźcy realizujący indywidualny program integracji w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, osoby niepełnosprawne (na podstawie Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym, Dz. U. z dnia 14 lipca 2003 r.; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych, Dz. U. z dnia 5 czerwca 2006 r.); Skierowanie do placówki dla osób bezdomnych – Dokument wydawany przez Ośrodki Pomocy Społecznej, pozwalający na przebywanie osoby bezdomnej w placówce dla osób bezdomnych typu noclegownia, schronisko, dom dla bezdomnych. Skierowanie takie może uzyskać tylko osoba bezdomna, która osobiście stawiła się do odpowiedniego pracownika socjalnego w OPS –ie na terenie gminy, w której przebywa. Statystyka szpitalna – Punkt, w którym można odbierać zaległe badania pacjentów; Streetworking – Jest formą pracy socjalnej, gdzie osoby odpowiednio przeszkolone i przygotowane szukają kontaktu i pracują z osobami z obszaru wykluczenia społecznego w ich środowisku;

Streetworker – Osoba pracująca metodą streetworkingu z osobami z obszaru wykluczenia społecznego w ich środowisku; Szperacz – określenie używane w stosunku do osób czerpiących dochody ze zbieractwa w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); SOR – Szpitalny Odział Ratunkowy – dawna izba przyjęć. Śmigać za fajansem – to określenie poszukiwania i zbierania surowców wtórnych w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Średni miesięczny koszt utrzymania w domu pomocy społecznej lub placówce opiekuńczo–wychowawczej – Kwota rocznych wydatków na działalność domu lub placówki opiekuńczo-wychowawczej wynikająca z utrzymania mieszkańców lub dzieci, z roku poprzedniego, bez wydatków inwestycyjnych, powiększona o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, przyjęty w ustawie budżetowej na dany rok kalendarzowy, podzielona przez liczbę miejsc w domu lub placówce i przez dwanaście (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Świadczenie nienależnie pobrane – Świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub nie poinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej (na podstawie art.6 ustawy o pomocy społecznej); Trafić towar – to określenie znalezienia wartościowej rzeczy na śmietniku (np. radio) w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Trzepak – określenie nalewki bądź taniego wina w gwarze bezdomnych (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); „Tu i teraz” – Sposób życia osób bezdomnych, cechujący się myśleniem i troszczeniem się tylko o chwilę obecną, zatracenie zdolności myślenia przyszłościowego, perspektywicznego i długofalowego; Ubezpieczenie zdrowotne – Jedna z form finansowania powszechnych świadczeń zdrowotnych. Zakres świadczeń należnych ubezpieczonemu jest określony ustawowo, ale zakres świadczeń faktycznie dostępnych osobom trafiającym do danego szpitala jest zależny od przyznanych przez NFZ limitów, bowiem to ubezpieczenie nie zawiera gwarancji państwa dla świadczeń należnych ubezpieczonemu. Uczestnik – Określenie osoby uczestniczącej, biorącej czynny udział, współdziałającej w projekcie dla osób bezdomnych i nie tylko, realizowanym przez organizacje pozarządowe i pomoc społeczną – rządową, ze środków unijnych, rządowych oraz samorządowych;

Uzależnienie od pomocy – Proces zależności od pomocy wynikający z pojawienia się u osoby bezdomnej głębokiego przekonania, że za jej obecną sytuację odpowiada społeczeństwo. Co za tym idzie, jeżeli społeczeństwo doprowadziło bezdomnego do bezdomności, to powinno mu pomóc z niej wyjść. Przekonanie takie jest metodą na przystosowanie się do skrajnie trudnej sytuacji życiowej, jaką jest bezdomność. Uzależnienie takie przejawia się we wzroście roszczeniowości osoby bezdomnej w stosunku do służb pomocowych, ale także w stosunku do ludzi niepracujących w systemie pomocy. Osoba, będąc uzależniona od pomocy, nie widzi swojej roli w procesie poprawy własnej sytuacji. Wędkowanie – Żebranie w slangu osób bezdomnych; Wychodzić w trasę – określenie wykonywanej działalności w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); Wystawka – może oznaczać zarówno postawioną przy śmietniku pralkę, „stary” zegar czy 300 kilo makulatury. Za każdym razem jest to sytuacja „trafienia” przedmiotów w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...);

PISMO SAMOPOMOCY

Wywózka – opróżnianie śmietników przez firmy zajmujące się oczyszczaniem miasta w gwarze zbieraczy (zaczerpnięte z raportu Justyny Kazimierczak „Życie na peweksie” – bezdomni, bezrobotni, pracujący...); ZOL – Zakład Opieki Leczniczej – udziela całodobowych świadczeń zdrowotnych, obejmujących pielęgnację i rehabilitację osób niewymagających hospitalizacji, oraz zapewnia im środki farmaceutyczne i materiały medyczne, pomieszczenie i wyżywienie odpowiednie do stanu zdrowia, a także opiekę w czasie organizowanych zajęć kulturalnorekreacyjnych (Podstawa art. 32c. ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.); ZOP – Zakład Opiekuńczo-Pielęgnacyjny – udziela całodobowych świadczeń zdrowotnych, obejmujących pielęgnację, opiekę i rehabilitację osób niewymagających hospitalizacji, oraz zapewnia im kontynuację leczenia farmakologicznego, pomieszczenie i wyżywienie odpowiednie do stanu zdrowia, a także prowadzi edukację zdrowotną tych osób i członków ich rodzin (na podstawie art. 32d. ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.).

CZĘŚĆ III

BEZDOMNOŚĆ W ŚWIETLE PRZEPISÓW POLSKIEGO PRAWA

PISMO SAMOPOMOCY

Przeciwdziałanie i zwalczanie problemu bezdomności znajduje swoje odzwierciedlenie w wielu dokumentach państwowych. Oprócz dokumentów krajowych, począwszy od Konstytucji RP, a na ustawie o pomocy społecznej skończywszy, Polskę obowiązuje także szereg regulacji i wytycznych Unii Europejskiej, zawartych w wielu dokumentach, np. Stategii Lizbońskiej.

Konstytucja RP Najważniejsza w Polsce ustawa odnosi się wprost do problematyki przeciwdziałania i zwalczania bezdomności poprzez art. 75 mówiący: „Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania”. Konstytucja RP ponadto zawiera wiele zapisów, wprawdzie nie wprost odnoszących się do bezdomności, jakkolwiek powiązanych pośrednio z bezdomnością poprzez konsekwencje i skutki tych zapisów. Artykuł 32 mówi: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne” oraz: „Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”. Ponadto: „Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.” Artykuł 67 Konstytucji RP reguluje dostęp obywateli do tzw. zabezpieczenia społecznego: „Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.”; „Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa” Konstytucja wprowadza zatem szereg przepisów, które jeśli nie wprost, to pośrednio odwołują się do bezdomności lub jej skutków. Ogólne przepisy znajdujące się w Konstytucji RP znajdują swoje uszczegółowienie w konkretnych ustawach.

Pomoc społeczna

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Głównym aktem prawnym ustalającym zasady funkcjonowania pomocy społecznej jest ustawa o pomocy społecznej. Ustawa ta normuje m.in. zasady przyznawania świadczeń z pomocy społecznej oraz to, jaki organ administracji jest zobowiązany do zabezpieczenia poszczególnych świadczeń. Pomocy społecznej udziela się w przypadku wystąpienia trudnych sytuacji życiowych osoby lub rodziny, których nie są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszona w Dz. U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 z późn. zm. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ogłoszona w Dz.U. z 2004 r., Nr 64 poz. 593 z późn. zm.

PISMO SAMOPOMOCY

one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej). Katalog trudnych sytuacji życiowych określa art. 7 ustawy - pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomności; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawności; 6) długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; 9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo – wychowawcze; 11) trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klęski żywiołowej lub ekologicznej. Wystąpienie jednej z wyżej wskazanej trudnej sytuacji życiowej w pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej oraz spełnienie warunków związanych z dochodem warunkuje prawo do większości świadczeń pieniężnych. Jak widać bezdomność została umieszczona na trzecim miejscu tej listy, a co za tym idzie powinna być obszarem priorytetowym w działalności instytucji pomocowych. W art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej znajduje się definicja, kogo ustawodawca określa jako osobę bezdomną: „Osoba bezdomna – osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości za-

mieszkania.” Zapis tego artykułu jest interpretowany w sposób odpowiedni dla danej gminy, np. w Gdańsku osoby mieszkające na działkach są traktowane jako zagrożone bezdomnością, a w Gdyni już jako osoby bezdomne. Świadczenia z pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej taką pomocą, jej przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. Pomoc może być też udzielona z urzędu (stosownie do art. 102 ust.1 i 2 ustawy o pomocy społecznej). Główna rola wśród podmiotów zobowiązanych do pomocy osobie bezdomnej przypada gminie. Z art. 101 ustawy o pomocy społecznej wynika, iż właściwą gminą do udzielania świadczeń jest gmina ostatniego zameldowania tej osoby na pobyt stały (ust.2); natomiast w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie niecierpiące zwłoki gminą właściwą jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie (ust.3). W tym drugim przypadku osoba bezdomna może skorzystać z następujących świadczeń: • pracy socjalnej; • poradnictwa specjalistycznego; • pomocy rzeczowej; • interwencji kryzysowej (świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hostelowych, które są dostępne całą dobę – osobom i rodzinom, które są ofiarami przemocy lub znajdują się w innej sytuacji kryzysowej – w celu zapobieżenia powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji tych osób, rodzin) • usług opiekuńczych (przysługują osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione. Obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości również zapewnienie kontaktów z otoczeniem); • sprawienie pogrzebu; • zasiłku stałego (zasiłek ten przysługuje: 1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie); • zasiłku okresowego z pomocy społecznej: (przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego: 1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny);

• zasiłku celowego w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby życiowej (przykładowo na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu); • osobom bezdomnym i innym osobom bez dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (obecnie w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz.U.04.210.2135 z późn. zm. i przepisach wydanych na jej podstawie) może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne; Do pokrycia kosztów powyższych świadczeń jest zobowiązana gmina właściwa ze względu na ostatni adres zameldowania na pobyt stały osoby bezdomnej. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapis art. 49 ustawy o pomocy społecznej, w którym jest między innymi mowa: • Osoba bezdomna może zostać objęta indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności, polegającym na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych, w szczególności rodzinnych i mieszkaniowych, oraz pomocy w uzyskaniu zatrudnienia. • Indywidualny program wychodzenia z bezdomności jest opracowywany przez pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej wraz z osobą bezdomną i podlega zatwierdzeniu przez kierownika ośrodka. • Jeżeli osoba bezdomna przebywa w schronisku lub domu dla bezdomnych, indywidualny program wychodzenia z bezdomności może być opracowany przez pracownika socjalnego zatrudnionego w tej placówce z (zastrzeżeniem ust. 5). • Realizatorem indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności w przypadku, o którym mowa w ust. 3, jest schronisko lub dom dla bezdomnych. • Jeżeli indywidualny program wychodzenia z bezdomności wykracza poza będące w dyspozycji placówki środki pomocy lub zachodzi konieczność objęcia osoby bezdomnej ubezpieczeniem zdrowotnym, podlega on zatwierdzeniu przez kierownika ośrodka pomocy społecznej. W takim przypadku w programie wskazuje się podmioty odpowiedzialne za realizację poszczególnych postanowień programu. • Indywidualny program wychodzenia z bezdomności powinien uwzględniać sytuację osoby bezdomnej oraz zapewniać szczególne wspieranie osobie aktywnie uczestniczącej w wychodzeniu z bezdomności. • Za osobę bezdomną objętą indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.

Ustawa o pomocy społecznej nakłada na gminę obowiązek zabezpieczenia niezbędnych potrzeb osoby bezdomnej. Art. 17 ust.1 ww. ustawy stanowi, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: Pkt 3. udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom ich pozbawionym; Art. 48 ust.1 ww. ustawy: Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. 2. Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach do tego przeznaczonych. 3. Przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez dostarczenie osobie potrzebującej bielizny, odzieży i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych właściwości oraz pory roku. 4. Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która własnym staraniem nie może go sobie zapewnić. Wyżej wymienione świadczenia z pomocy społecznej są zapisane w ustawie jako „zadania własne gminy mające charakter obowiązkowy”, co znaczy, że każda gmina musi posiadać w swoich zasobach budżetowych środki na pomoc dla osób bezdomnych. Pomoc realizują w imieniu gminy: • Ośrodki pomocy społecznej (art. 110 ust.1). • Gmina może utworzyć też inne jednostki organizacyjne do realizacji tych zadań (art. 111) • W miastach na prawach powiatów zadania pomocy społecznej w powiatach realizują Miejskie Ośrodki Pomocy Rodzinie (art. 112 ust. 2) • Organizacje pozarządowe prowadzące działalność w zakresie pomocy osobom bezdomnym (art.25 ust.1 pkt.1) • Kościoły i związki wyznaniowe mające w statucie zapis o działalności w zakresie pomocy społecznej (art.25 ust.1 pkt 2). (Obecnie ponad 90% świadczeń w postaci schronienia, wyżywienia i dostarczania odzieży jest świadczona przez organizacje pozarządowe, kościoły oraz związki wyznaniowe, np. w Gdańsku aż 100% takiej pomocy, przy czym koszty pobytu takich osób w placówkach ponosi gmina – OPS –y.) W myśl art.16 ust.2 ustawy, gmina i powiat nie mogą odmówić pomocy osobie potrzebującej, mimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub osób prawnych do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych (np. obowiązek alimentacyjny). Pomocy nie mogą również odmówić podmioty, którym jednostki samorządu terytorialnego zleciły realizację zadań (ust. 3). Przyznawanie świadczeń z pomocy społecznej odbywa się w formie decyzji administracyjnej (art.106 ust.1 ustawy). Jedynie świadczenia w postaci interwencji kryzysowej, pracy socjalnej, poradnictwa oraz skierowanie do placówki opiekuńczo – wychowawczej, a także przyznanie biletu kredytowanego nie wymagają wydania takiej decyzji (art.106 ust.2). Decyzję administracyjną wydaje się po przeprowadzeniu wypełnionego z osobą bądź rodziną rodzinnego wywiadu środowiskowego (art.106 ust.4 ustawy). Tyle o ustawie i zapisach prawnych. Praktyka wygląda trochę inaczej. Każda osoba bezdomna, aby uzyskać pomoc w postaci schronienia, powinna przebywać na terenie swojej gminy ostatniego zameldowania na pobyt stały bądź trafić do PISMO SAMOPOMOCY

placówki, z którą gmina ma podpisaną umowę na świadczenie pomocy w postaci schronienia. W momencie, gdy przebywa gdzie indziej, pomoc w postaci odzieży czy posiłku jest świadczona bez problemu i w wystarczającym stopniu, jednak jej pobyt w placówce jest traktowany interwencyjnie (na kilka dni) chyba, że OPS –owi z gminy aktualnego pobytu uda się w drodze postępowania administracyjnego zgodnie z art. 101 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej, który stanowi, że Gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania albo na ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały jest obowiązana do zwrotu wydatków gminie, która przyznała świadczenia w miejscu pobytu. Niestety w praktyce jest to ciężko wyegzekwować. W obecnie funkcjonującym systemie w placówkach typu noclegownia, schronisko i dom dla bezdomnych mogą przebywać jedynie osoby posiadające skierowanie otrzymane od odpowiedniego pracownika socjalnego z OPS –u. W małych OPS–ach, gdzie zatrudnionych jest kilku pracowników socjalnych, a także ilość osób pozostających w sytuacji bezdomności jest niewielka, nie ma wydzielonych pracowników, którzy zajmują się jedynie osobami bezdomnymi. Inaczej jest w takich OPS –ach jak MOPS Gdynia czy MOPS Gdańsk lub MOPS Sopot – w tych ośrodkach wydzielone są: w Gdyni - zespół do spraw osób bezdomnych, w Gdańsku – referat ds. osób bezdomnych, w Sopocie – pracownik socjalny ds. osób bezdomnych. W tych jednostkach organizacyjnych OPS–ów osoba bezdomna może otrzymać skierowanie do placówki dla osób bezdomnych czy pomoc w postaci innych świadczeń, które jej przysługują. POWYŻSZY OPIS ZASAD KIEROWANIA DO PLACÓWEK DLA OSÓB BEZDOMNYCH TYCZY SIĘ TYLKO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO.

Rynek pracy Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest dość nowym aktem prawnym, który wszedł w życie 1 czerwca 2004 roku. Promocja zatrudnienia zastąpiła ustawę z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jednolity: Dz. U. z 2003, Nr 53 poz. 514 z późn. zm.). Ustawa określa zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania te są realizowane przez instytucje rynku pracy działające w celu: 1) pełnego i produktywnego zatrudnienia; 2) rozwoju zasobów ludzkich; 3) osiągnięcia wysokiej jakości pracy; 4) wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej. Za osobę bezrobotną uznaje się osobę, która spełnia poniższe kryteria: • niezatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobko

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ogłoszona w Dz.U. z 2004 r., Nr 99 poz. 1001 z późn. zm.)

wej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, bądź, jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy; • nie uczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej w systemie wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym; • zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy; • poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli: a) ukończyła 18 lat, b) nie ukończyła 60 lat – kobieta lub 65 lat – mężczyzna, c) nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego, d) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, e) nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie, f) nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega na podstawie odrębnych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, g) nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, h) nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych

z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, i) nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego, j) nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, k) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego, o którym mowa w art. 70 ust. 6; Uzyskanie statusu osoby bezrobotnej wiąże się z koniecznością rejestracji. Prowadzą ją powiatowe urzędy pracy. Rejestracja następuje na podstawie dokumentów niezbędnych do ustalenia statusu i uprawnień. Dokumenty przedstawiane są podczas osobistej wizyty w urzędzie. Ustawa nie mówi wprost o rejestracji osób bezdomnych. Dopiero rozporządzenie w sprawie rejestracji podaje, w jaki sposób traktować osoby bezdomne. Bezrobotny zgłasza się, w celu dokonania rejestracji, do powiatowego urzędu pracy, właściwego ze względu na zameldowanie w miejscu pobytu stałego lub czasowego, a jeżeli nie jest zameldowany – do powiatowego urzędu pracy, na którego obszarze działania przebywa. Osoba, która nie jest zameldowana lub posiada zameldowanie na pobyt stały w innej miejscowości niż miejsce zameldowania na pobyt czasowy, przy dokonywaniu rejestracji jako bezrobotna składa oświadczenie, że nie jest zarejestrowana w innym powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna. Osoba bezdomna, która została zarejestrowana jako bezrobotna i liczy w związku z tym na pomoc urzędu pracy (np. w postaci zasiłku czy innych form pomocy opisanych poniżej) musi pamiętać o obowiązkach bezrobotnego. Przede wszystkim musi regularnie zgłaszać się do urzędu pracy (w wyznaczonych terminach) i być gotowa do podjęcia proponowanej pracy lub szkolenia. Powinna też informować urząd o wszelkich zmianach w swojej sytuacji oraz w danych przekazywanych wcześniej urzędowi, w trakcie rejestracji. Przykładowo, jeśli zmieniamy miejsce pobytu – przenosimy się do innej noclegowni czy domu dla bezdomnych – szczególnie, jeśli nowe miejsce znajduje się w innym powiecie, czyli na obszarze działania innego urzędu pracy. Niedopełnienie powyższych obowiązków może spowodować utratę statusu osoby bezrobotnej, a co za tym idzie, pomocy jaką otrzymywaliśmy z urzędu pracy. Bezrobotny musi także powiadomić urząd pracy o podjęciu zatrudniania. Świadczenia, z których może skorzystać bezrobotna osoba bezdomna: • Zasiłek dla bezrobotnych; • Pośrednictwo pracy - polega w szczególności na: 1) udzielaniu pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu pracowników o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych; 2) pozyskiwaniu ofert pracy; 4) informowaniu bezrobotnych i poszukujących pracy oraz pracodawców o aktualnej sytuacji

i przewidywanych zmianach na lokalnym rynku pracy; • Usługi EURES - są realizowane na terenie państw UE, polegają w szczególności na: 1) udzielaniu bezrobotnym i poszukującym pracy pomocy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia zgodnie z prawem swobodnego przepływu pracowników w Unii Europejskiej; 3) inicjowaniu i organizowaniu kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami; 4) informowaniu o sytuacji na rynkach pracy, z uwzględnieniem występujących tam zawodów deficytowych i nadwyżkowych; 5) przeciwdziałaniu i zwalczaniu pojawiających się przeszkód w mobilności w dziedzinie zatrudnienia; • Poradnictwo zawodowe - polega na udzielaniu bezrobotnym i poszukującym pracy pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia oraz pracodawcom w doborze kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych, w szczególności na: 1) udzielaniu informacji o zawodach, rynku pracy oraz możliwościach szkolenia i kształcenia; 2) udzielaniu porad z wykorzystaniem standaryzowanych metod ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji, podjęcie lub zmianę zatrudnienia, w tym badaniu zainteresowań i uzdolnień zawodowych; 3) kierowaniu na specjalistyczne badania psychologiczne i lekarskie umożliwiające wydawanie opinii o przydatności zawodowej do pracy i zawodu albo kierunku szkolenia; 4) inicjowaniu, organizowaniu i prowadzeniu grupowych porad zawodowych dla bezrobotnych i poszukujących pracy; 5) udzielaniu informacji i doradztwie pracodawcom w zakresie doboru kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych. • Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy - polega na przygotowywaniu bezrobotnych i poszukujących pracy do lepszego radzenia sobie w poszukiwaniu i podejmowaniu zatrudnienia, w szczególności przez: 1) uczestnictwo w szkoleniu z zakresu umiejętności poszukiwania pracy; 2) uczestnictwo w zajęciach aktywizacyjnych; 3) dostęp do informacji i elektronicznych baz danych służących uzyskaniu umiejętności poszukiwania pracy i samo zatrudnienia. • Bezrobotnemu w okresie odbywania szkolenia, na które został skierowany przez starostę, przysługuje dodatek szkoleniowy, wysokość dodatku szkoleniowego wynosi miesięcznie 20% zasiłku. • Prace interwencyjne – oznacza to zatrudnienie bezrobotnego przez pracodawcę, które nastąpiło w wyniku umowy zawartej ze starostą i ma na celu wsparcie osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. • Przygotowanie zawodowe w miejscu pracy – oznacza to zdobywanie nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy według ustalonego programu uzgodnionego pomiędzy starostą, pracodawcą i bezrobotnym. • Roboty publiczne – oznacza to zatrudnienie bezroPISMO SAMOPOMOCY

botnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac mających na celu reintegrację zawodową i społeczną, określoną na podstawie przepisów o zatrudnieniu socjalnym, organizowane przez ośrodki pomocy społecznej lub organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się problematyką: ochrony środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej, a także spółki wodne i ich związki, jeżeli prace te są finansowane lub dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych, organizacji pozarządowych, spółek wodnych i ich związków. • Prace społecznie użyteczne – oznacza to prace wykonywane przez bezrobotnych bez prawa do zasiłku na skutek skierowania przez starostę, organizowane przez gminę w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej. • Staż – oznacza to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. • Stypendium – oznacza to kwotę wypłacaną z Funduszu Pracy bezrobotnemu w okresie odbywania przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub w okresie odbywania szkolenia, stażu u pracodawcy oraz w okresie nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej albo w szkole wyższej, do której uczęszcza w systemie wieczorowym lub zaocznym. W momencie zarejestrowania się w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku dla bezrobotnych bądź też bez takiego prawa osoba rejestrująca się nabywa automatycznie ubezpieczenie zdrowotne, którego koszty ponosi Urząd Pracy.

Zatrudnienie socjalne Ustawa o zatrudnieniu socjalnym weszła w życie w połowie 2003 roku. Pozwala tworzyć centra integracji społecznej i kluby integracji społecznej. Do roku 2006 powstało około 50 centrów integracji społecznej w całej Polsce. Centra Integracji Społecznej między innymi przeznaczone są dla osób bezdomnych. Pomoc w ramach ustawy kierowana jest do: • bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, • uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, • uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r., Nr 122 poz. 1143 z późn. zm.)

• chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, • długotrwale bezrobotnych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, • zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, • uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym. Przepisów ustawy nie stosuje się do osób, które mają prawo do: 1) zasiłku dla bezrobotnych; 2) zasiłku przedemerytalnego; 3) świadczenia przedemerytalnego; 4) renty socjalnej; 5) renty strukturalnej; 6) renty z tytułu niezdolności do pracy; 7) emerytury. Centrum Integracji Społecznej może stworzyć gmina (np. ośrodek pomocy społecznej) lub organizacja pozarządowa (stowarzyszenie, fundacja, organizacja kościelna). Centrum integracji pomaga w reintegracji społecznej i zawodowej, czyli powrocie do społeczeństwa. Najważniejsze jest tworzenie osobom bezdomnym i innym korzystającym z oferty centrum takich warunków wsparcia, aby mogli oni sami rozwiązywać swoje problemy, dzięki własnej aktywności i pracy. Ustawa wylicza usługi świadczone przez centrum: • kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych osobom nie podlegającym wykluczeniu społecznemu; • nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub podwyższanie kwalifikacji zawodowych; • nauka planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza przez możliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub działalność gospodarczą; • uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pieniężnymi. Przyjęcie do Centrum następuje po podpisaniu (przez np. osobę bezdomną) z Kierownikiem Centrum indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego, zwanego dalej „programem” (art. 12 ust. 4 ustawy o zatrudnieniu socjalnym). Bez podpisania programu nie można być przyjętym do centrum integracji. Program jest rodzajem 12 miesięcznego kontraktu, który ujmuje obowiązki uczestnika centrum, a także opisuje, jakiego wsparcia udziela Centrum Integracji Społecz-

nej. Podpisany dokument mobilizuje do aktywności uczestników, ponieważ uzależnia otrzymanie świadczeń od postępów w realizacji programu. Osobie korzystającej z pomocy centrum i wypełniającej założenia indywidualnego programu przysługuje świadczenie pieniężne, tzw. świadczenie integracyjne, w wysokości: • 100% zasiłku dla bezrobotnych (przyznawane na wniosek uczestnika), • 50% w okresie próbnym (1 miesiąc).

Polityka mieszkaniowa Zadaniem własnym gminy jest tworzenie warunków do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób zamieszkujących teren danej gminy. Gmina musi zapewnić lokale socjalne i lokale zamienne (osobom uprawnionym do takich lokali), a także zaspokoić potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. Lokale stanowiące mieszkaniowy zasób gminy, z wyjątkiem lokali socjalnych i lokali wynajmowanych na czas trwania stosunku pracy, mogą być wynajmowane tylko na czas nieoznaczony. Aby spełnić wymóg posiadania zasobu mieszkaniowego gmina może także wynajmować lokale od innych właścicieli i podnajmować je osobom, których gospodarstwa domowe osiągają niski dochód. Od podnajemców takich lokali gmina może pobierać czynsz niższy niż ten, który sama opłaca właścicielowi lokalu. Rada gminy może wydzielić w zasobie mieszkaniowym lokale przeznaczone do wynajmowania na czas trwania stosunku pracy. Eksmisja W sprawie o eksmisję sąd z urzędu zawiadamia gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego eksmisji w celu umożliwienia jej wstąpienia do sprawy. Wyroków sądowych nakazujących eksmisję nie wykonuje się w okresie od 1 listopada do 31 marca roku następnego włącznie, jeżeli osobie eksmitowanej nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie (art. 16 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym...). W momencie, gdy eksmisja została orzeczona z powodu znęcania się nad osobami wspólnie zamieszkującymi dany lokal, nie stosuje się artykułów mówiących o konieczności zabezpieczenia lokalu socjalnego czy zamiennego, a także nie obowiązuje okres ochronny od 1 listopada do 31 marca Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 266 z późn. zm.) Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 stycznia 2005 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 17 poz. 155), wydane w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać tymczasowe pomieszczenie. Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. z 1964 r., Nr 43 poz. 296 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać tymczasowe pomieszczenie (Dz.U. 2005 r., Nr 17 poz.155)

roku następnego włącznie – co oznacza, że z eksmisją nie są związane ograniczenia, o których mowa wyżej. Przed przystąpieniem do eksmisji, komornik wzywa dłużnika do dobrowolnego opuszczeniu zajmowanego lokalu w wyznaczonym terminie, jednocześnie informuje, że w razie nie opuszczenia lokalu zostanie przeprowadzona eksmisja. Jeżeli z orzeczenia sądu o eksmisji z lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika nie wynika jego prawo do lokalu socjalnego lub zamiennego, przed dokonaniem eksmisji komornik ustala sytuację rodzinną i majątkową oraz czy dłużnikowi przysługuje tytuł prawny do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może zamieszkać. Przeprowadzając eksmisję, komornik usuwa ruchomości nie będące przedmiotem egzekucji i oddaje dłużnikowi, a w razie jego nieobecności pozostawia osobie dorosłej spośród jego domowników. W momencie, gdy jest to niemożliwe, ustanawia dozorcę i oddaje mu usunięte ruchomości na przechowanie na koszt dłużnika. Gdy dłużnik w wyznaczonym terminie, jednak nie krótszym niż 30 dni, nie odbierze ruchomości, sąd na wniosek dozorcy i po wysłuchaniu dłużnika nakaże ich sprzedaż, a jeżeli ruchomości nie przedstawiają wartości handlowej lub sprzedaż okaże się bezskuteczna, sąd wskaże inny sposób rozporządzenia rzeczą, nie wyłączając ich zniszczenia. Tymczasowe pomieszczenie dla eksmitowanego dłużnika z lokalu mieszkalnego Od 2005 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości dotyczące opróżnień lokali oraz warunków, jakie powinno spełniać tymczasowe pomieszczenie. W momencie, gdy komornik prowadzi eksmisję na podstawie tytułu nakazującego dłużnikowi opróżnienie lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, w którym nie zapewniono dłużnikowi prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego, komornik wstrzymuje się z dokonaniem eksmisji do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie lub gdy dłużnik znajdzie takie pomieszczenie. Komornik nie może wstrzymać eksmisji w momencie, gdy wierzyciel wskaże tymczasowe pomieszczenie. Tymczasowe pomieszczenie powinno 1. Nadawać się do zamieszkania; 2. Zapewniać co najmniej 5 m2 powierzchni mieszkalnej na jedną osobę; 3. Znajdować się w tej samej miejscowości lub pobliskiej, jeżeli zamieszkanie w tej miejscowości nie pogorszy nadmiernie warunków życia osób przekwaterowywanych (art. 1046 §6 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego); 4. Posiadać dostęp do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu, chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem; 5. Posiadać oświetlenie naturalne i elektryczne; 6. Posiadać możliwość ogrzewania; 7. Posiadać niezawilgocone przegrody budowlane: 8. Zapewniać możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków; PISMO SAMOPOMOCY

Lokal socjalny Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego nałożyła na gminy obowiązek posiadania w swoich zasobach mieszkaniowych tzw. lokali socjalnych. Są to z reguły lokale, mieszkania, pomieszczenia o obniżonym standardzie. Lokal socjalny musi nadawać się do zamieszkania, a powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego nie może wynosić mniej niż 5 m2, a w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m2. Stawka czynszu za taki lokal nie może przekraczać połowy stawki najniższego czynszu obowiązującego w gminnym zasobie mieszkaniowym. Umowa najmu lokalu socjalnego może być zawarta z osobą, która nie ma tytułu prawnego do lokalu i której dochody gospodarstwa domowego nie przekraczają wysokości określonej w uchwale rady gminy. Kryteria wyboru osób, którym przysługuje pierwszeństwo zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, określa szczegółowo rada gminy w uchwale. Umowę najmu zawiera się na czas określony, z możliwością przedłużenia, jeśli najemca nadal znajduje się w sytuacji uzasadniającej przebywanie w lokalu socjalnym.W wypadku eksmisji sąd, biorąc pod uwagę sposób korzystania z lokalu przez najemcę (osobę, której dotyczy nakaz opróżnienia lokalu), jego sytuację materialną i rodzinną, może w wyroku eksmisyjnym orzec prawo do otrzymania lokalu socjalnego. Osoba taka ma pierwszeństwo w uzyskaniu lokalu socjalnego, a gmina ma obowiązek zapewnić taki lokal. Sąd nie może orzec o braku prawa do otrzymania lokalu socjalnego wobec: 1. Kobiety w ciąży; 2. Małoletniego, niepełnosprawnego lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą; 3. Obłożnie chorych; 4. Emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej; 5. Osoby posiadającej status bezrobotnego; 6. Osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały; W wypadku, gdy powyższe osoby mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany i gdy wyżej wymienione osoby utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład zasobu mieszkaniowego gminy, z wyjątkiem osób, które były uprawnione do używania lokalu na podstawie umowy zawartej ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego, sąd może nie orzec prawa do lokalu socjalnego. Prawo do lokalu socjalnego nie przysługuje osobie, która samowolnie zajmuje lokal (tzw. mieszkanie na dziko) i wobec której sąd nakazał opróżnienie lokalu, chyba, że przyznanie lokalu socjalnego byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.

Osoba bezdomna, która chce uzyskać lokal socjalny, powinna złożyć wniosek o jego przydział do urzędu gminy właściwego ze względu na ostatnie miejsce stałego zameldowania. Niektóre gminy uznają, że można nabyć prawo do lokalu socjalnego, jeżeli przebywało się na terenie tej gminy co najmniej przez 5 lat w sposób ciągły, nawet bez zameldowania na pobyt stały i można fakt takowego zamieszkiwania udowodnić. Lokal zamienny Ustawa o ochronie praw lokatorów reguluje zasady przyznawania lokalu zamiennego. Właściciel lokalu nie później niż na pół roku naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, może rozwiązać umowę najmu, o ile zamierza zamieszkać w należącym do niego lokalu, i jeżeli lokatorowi przysługuje tytuł do lokalu, w którym może zamieszkać w warunkach takich, jakby otrzymał lokal zamienny, lub, jeżeli właściciel dostarczy mu lokal zamienny. Warunki, jakie musi spełniać lokal zamienny 1. Wysokość czynszu i opłat, z wyjątkiem opłat niezależnych od właściciela, musi uwzględniać stosunek powierzchni i wyposażenia lokalu zamiennego do lokalu zwalnianego; 2. Musi znajdować się w tej samej miejscowości, w której położony jest lokal dotychczasowy; 3. Musi być wyposażony w co najmniej takie urządzenia techniczne, w jakie był wyposażony lokal użytkowany dotychczas, mieć powierzchnię pokoi taką jak w lokalu dotychczas używanym. Warunek ten uznaje się za spełniony, jeśli na członka gospodarstwa domowego przypada 10 m2 powierzchni łącznej pokoi, a w przypadku gospodarstwa jednoosobowego 20 m2 tej powierzchni; Dodatek mieszkaniowy Dodatek mieszkaniowy przysługuje: 1. Najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych, 2. Osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, 3. Osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych, 4. Innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem, 5. Osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny albo socjalny. Dodatek mieszkaniowy przysługuje na podstawie tylko jednego z tytułów wymienionych powyżej. Dodatek mieszkaniowy przysługuje powyższym osobom, jeżeli ich średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego nie przekracza 175%

kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125% tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym, obowiązującej w dniu złożenia wniosku. Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, chyba, że zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Do dochodu nie wlicza się świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, dodatków dla sierot zupełnych, jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka, dodatku tytułu urodzenia dziecka, pomocy w zakresie dożywiania, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków okresowych z pomocy społecznej, jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej oraz dodatku mieszkaniowego. Dochód z prowadzenia gospodarstwa rolnego ustala się na podstawie powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 hektara przeliczeniowego, ostatnio ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przez gospodarstwo domowe rozumie się gospodarstwo prowadzone przez osobę ubiegającą się o dodatek mieszkaniowy, samodzielnie zajmującą lokal albo gospodarstwo prowadzone przez tę osobę wspólnie z małżonkiem i innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi, które swoje prawa do zamieszkiwania w lokalu wywodzą z prawa tej osoby. Normatywna powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego lub budynku mieszkalnego, w którym znajduje się tylko jeden lokal mieszkalny np. dom jednorodzinny, w przeliczeniu na liczbę członków gospodarstwa domowego nie może przekraczać: – 35 m2 – dla 1 osoby; – 40 m2 – dla 2 osób; – 45 m2 – dla 3 osób; – 55 m2 – dla 4 osób; – 65 m2 – dla 5 osób; – 70 m2 – dla 6 osób; – W razie zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym większej liczby osób niż 6 dla każdej kolejnej osoby zwiększa się normatywną powierzchnię tego lokalu o 5 m2. Jeżeli w lokalu mieszkalnym zamieszkuje osoba niepełnosprawna poruszająca się na wózku lub osoba niepełnosprawna, której niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju, normatywną powierzchnię powiększa się o 15 m2. O wymogu zamieszkiwania w oddzielnym pokoju orzekają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Dodatek mieszkaniowy przysługuje w przypadku, gdy powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego nie przekracza normatywnej powierzchni o więcej niż 30% albo 50% pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60% całości lokalu. Wysokość dodatku mieszkaniowego stanowi różnicę między wydatkami przypadającymi na normatywną powierzchnię użytkową zajmowanego lokalu mieszkalnego a kwotą stanowiącą wydatki poniesione przez osobę otrzymującą dodatek w wysokości:

– 15% dochodów gospodarstwa domowego – w gospodarstwie jednoosobowym; – 12% dochodów gospodarstwa domowego – w gospodarstwie 2-4-osobowym; – 10% dochodów gospodarstwa domowego – w gospodarstwie 5-osobowym i większym; Dodatek mieszkaniowy przyznaje się na okres 6 miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku. Na żądanie organu przyznającego dodatek mieszkaniowy osoba pobierająca dodatek jest obowiązana udostępnić dokumenty potwierdzające wysokość dochodów wykazanych w deklaracji. Właściciel domu jednorodzinnego jest obowiązany dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające wielkość powierzchni użytkowej i stan wyposażenia technicznego budynku. Dodatek mieszkaniowy wypłaca się w terminie do dnia 10 każdego miesiąca z góry. Aby otrzymać pomoc w formie dodatku mieszkaniowego należy złożyć poniższe dokumenty 1. Wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego; 2. Deklarację o wysokości dochodów za okres trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku wraz z zaświadczeniami potwierdzającymi dochody za ten okres. Decyzję o przyznanie dodatku mieszkaniowego wydaje się w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku.

Dowody osobiste10 INFORMACJE OGÓLNE O DOWODACH OSOBISTYCH: • Dowód osobisty pozwala:

a. stwierdzić tożsamość osoby,

b. poświadczyć obywatelstwo polskie,

c. uprawnia obywateli polskich do przekroczenia granic między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

• W dowodzie osobistym zamieszcza się:

1. Nazwisko i imię (imiona) oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe; a) Ustawa z dn. 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993).

b) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 listopada 2000 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego o raz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich wymiany, zwrotu lub utraty (Dz. U. Nr 112, poz. 1182).

c) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych i ich wymiany, zwrotu lub utraty (Dz. U. Nr 56, poz. 500).

d) Rozporządzenie rady ministrów z dnia 30 listopada 2000 r. w sprawie opłaty za wydanie dowodu osobistego (Dz. U. Nr 00.105.1110 tekst pierwotny: 01.01.2001)

PISMO SAMOPOMOCY

2. Datę i miejsce urodzenia;

3. Adres miejsca zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku – zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad dwa miesiące; w przypadku braku zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy trwający ponad dwa miesiące, danych o adresie nie zamieszcza się;

4. Płeć, wzrost w centymetrach i kolor oczu;

5. Numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL);

6. Nazwę organu wydającego, datę wydania oraz termin ważności dowodu osobistego;

7. Dowód osobisty zawiera również:

a) Zdjęcie,

b) Podpis jego posiadacza,

• Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty: a) od ukończenia 18 roku życia, a) od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką. • Osoba będąca obywatelem polskim ma prawo otrzymać dowód osobisty od ukończenia 13 roku życia. • Dowód osobisty jest ważny przez okres 10 lat od daty jego wydania:

a) bezterminowo – w przypadku osób, które ukończyły 65 lat,

b) na 5 lat – w przypadku osób, które nie ukończyły 18 roku życia.

c) Dowód osobisty wydany osobie, która nie ukończyła 18 roku życia, jest ważny 5 lat od daty jego wydania.

• Posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek wymienić ten dokument w razie: 1. Zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym, 2. Uszkodzenia dowodu osobistego lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości osoby, 3. Upływu terminu ważności dowodu osobistego. • Nie pobiera się opłaty za wydanie dowodu osobistego od osób: 1. jeżeli wymiana dowodu spowodowana jest jego wadą techniczną lub został sporządzony niezgodnie z danymi zawartymi we wniosku, 2. jeżeli nastąpiła administracyjna zmiana nazwy miejscowości, nazwy ulicy lub numeru domu, 3. jeżeli dowód osobisty został utracony w wyniku klęski żywiołowej, 4. przebywających w domach opieki społecznej lub korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych (należy przedstawić zaświadczenie właściwego organu do spraw pomocy społecznej o korzystaniu ze stałych form tej pomocy), Dokumentem poświadczającym uprawnienie do zwolnienia od opłaty za wydanie dowodu osobistego

tym osobom, jest zaświadczenie właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej o przebywaniu osoby w domu pomocy społecznej lub o korzystaniu z zasiłku stałego lub do wglądu decyzja o przyznaniu zasiłku stałego z pomocy społecznej albo renty socjalnej,

5. małoletnich przebywających całodobowo w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, dokumentem poświadczającym uprawnienie do zwolnienia od opłaty za wydanie dowodu osobistego tych osób jest zaświadczenie kierownika placówki opiekuńczo-wychowawczej albo młodzieżowego ośrodka wychowawczego lub młodzieżowego ośrodka socjoterapii o całodobowym przebywaniu małoletniego w tej placówce.

• Osoba która: 1. Uchyla się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego; 2. Zatrzymuje cudzy dowód osobisty; 3. Nie zwraca dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego; 4. Nie zawiadamia o znalezieniu dowodu osobistego; 5. Nie zwraca znalezionego dowodu osobistego; Podlega karze ograniczenia wolności do 1 miesiąca albo karze grzywny.

• Dwie aktualne, wyraźne fotografie (kolorowe bądź czarnobiałe) o wymiarach 35 x 45 mm z odkrytą głową bez okularów z ciemnymi szkłami. • Dowód uiszczenia opłaty za wydanie dowodu osobistego. • Odpis skrócony aktu urodzenia, w przypadku osób, które nie wstąpiły w związek małżeński. • Odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o aktualnie używanym nazwisku, lub z adnotacją o rozwodzie. Na żądanie organu uprawnionego do wydawania dowodów osobistych: • Poświadczenie obywatelstwa polskiego lub inny dokument potwierdzający posiadanie obywatelstwa polskiego, jeżeli dane zawarte w dokumentach budzą wątpliwości co do obywatelstwa osoby. OPŁATY: 30 zł – za wydanie dowodu osobistego. MIEJSCE ZŁOŻENIA I ODBIORU: Odpowiedni właściwy organ gminy. JEDNOSTKA ODPOWIEDZIALNA: Jednostką odpowiedzialną do wydania dowodu osobistego jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

• Dowód osobisty podlega obowiązkowi zwrotu w razie: a) utraty obywatelstwa polskiego, b) zgonu posiadacza dowodu osobistego; obowiązek zwrotu dowodu osobistego ciąży w tym przypadku na osobach obowiązanych do zgłoszenia zgonu stosownie do przepisów prawa o aktach stanu cywilnego.

CZAS OCZEKIWANIA: Do 1 miesiąca. DODATKOWE INFORMACJE:

W WYPADKU UTRATY DOWODU OSOBISTEGO: 1. Osoba, która utraciła dowód osobisty, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym najbliższy organ gminy. Organ ten wydaje zaświadczenie o utracie dowodu osobistego, ważne do czasu wydania nowego dokumentu. 2. W razie znalezienia własnego dowodu osobistego, zgłoszonego jako utracony, należy niezwłocznie zawiadomić o tym organ gminy, któremu złożono wniosek o wydanie nowego dowodu osobistego, jeżeli w miejsce zgłoszonego jako utracony nie został jeszcze wydany nowy dokument. 3. W razie znalezienia własnego dowodu osobistego, w miejsce którego wydano już nowy dowód osobisty, lub cudzego dowodu osobistego, należy niezwłocznie złożyć znaleziony dokument najbliższemu organowi gminy. WYMAGANE DOKUMENTY: Obowiązkowe: • Wniosek o wydanie dowodu osobistego (należy go złożyć osobiście). • Uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów prawnych – w przypadku osób, które nie ukończyły 13 roku życia (należy go złożyć osobiście).

• Dowód osobisty odbiera się osobiście. • W wypadku, gdy o dowód ubiega się osoba poniżej 13 roku życia, wymaga się obecności rodziców. • Osoby w wieku 13-18 lat ubiegające się o dowód osobisty, składają wniosek w obecności opiekuna prawnego, który również podpisuje wniosek. • Osoba z wrodzonymi lub nabytymi wadami narządu wzroku może załączyć do wniosku fotografię przedstawiającą osobę w okularach z ciemnymi szkłami.

Dokumentem poświadczającym uprawnienie do załączenia fotografii przedstawiającej osoby z ciemnymi szkłami jest orzeczenie o niepełnosprawności, wydane zgodnie z przepisami o orzekaniu o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.

• Osoba nosząca nakrycie głowy zgodnie z zasadami swojego wyznania może załączyć fotografię przedstawiającą osobę z nakryciem głowy. Dokumentem poświadczającym uprawnienie do załączenia fotografii przedstawiającej osobę w nakryciu głowy jest zaświadczenie o przynależności do wspólnoty wyznaniowej.

CZĘŚĆ IV

MODELOWE ROZWIĄZANIA SYSTEMU POMOCY LUDZIOM BEZDOMNYM

PISMO SAMOPOMOCY

Standardy etyczne 1

Standardy etyczne w pracy z ludźmi bezdomnymi Problem bezdomności jako skrajny przejaw marginalizacji jest faktem społecznym, który dotyczy nie tylko osób bezdomnych oraz szerokiego grona instytucji i organizacji zajmujących się tym palącym problemem społecznym, ale i społeczeństwa, a co za tym idzie wszystkich jego członków. Stąd w kontekście rozwiązywania problemu bezdomności oraz budowania systemu przeciwdziałania bezdomności i wspierania ludzi już bezdomnych, kluczowe i fundamentalne jest współdziałanie zarówno ludzi bezdomnych, organizacji niosących pomoc, jak i społeczności danej gminy, powiatu czy też państwa. Zasada solidaryzmu społecznego z jednej strony wymaga indywidualnego wspierania ludzi wykluczonych społecznie, z drugiej zaś budowania systemu obywatelskiego sprzyjającego integracji i spójności, systemu kompleksowo zapobiegającego marginalizacji społecznej. Realizacja priorytetów tutaj przedstawionych wymaga permanentnego powiększania wiedzy społecznej o problematyce bezdomności, przełamywania negatywnych stereotypów oraz naturalnie tworzenia narzędzi instytucjonalnych służących kohezji społecznej. Organizacje Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, tworzące płaszczyznę współpracy organizacji pozarządowych i sektora publicznego w sferze problemu bezdomności, pragną w sposób wiarygodny i rzetelny urzeczywistniać pojęcie koordynacji oraz konsolidacji działań w celu zwiększenia jakości i efektywności wsparcia świadczonego ludziom bezdomnym i zagrożonych bezdomnością. Dlatego też specjaliści z całego województwa pomorskiego zawodowo zajmujący się problematyką społeczną, a w szczególności bezdomnością, uznali za zasadne i niezbędne dla dalszego rozwoju systemu polityki społecznej w kontekście bezdomności wypracować kompleksowe standardy i modele sprzyjające i wspierające osiąganie samodzielności życiowej ludzi bezdomnych. Polityka społeczna ukierunkowana na integrację społeczną i zawodową osób bezdomnych powinna wykraczać daleko poza system pomocy społecznej, holistyczne wspieranie procesu wychodzenia z bezdomności winno uwzględniać wsparcie na rynku pracy i edukacji, w zakresie służby zdrowia oraz mieszkalnictwa. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności od niemal 10 lat pracuje nad standardami i modelami pracy z ludźmi bezdomnymi. Uznajemy, że jednym z koniecznych elementów procesu budowania spójnego systemu polityki społecznej wobec problematyki bezdomności, jest tworzenie adekwatnych do potrzeb i zasobów standardów i modeli. Na przestrzeni tych lat zajmowaliśmy się wyspecjalizowaniem i sprofesjonalizowaniem działań placówek zapewniających schronienie ludziom bezdom Standardy opracowane w ramach Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

PISMO SAMOPOMOCY

nym – od ogrzewalni, poprzez noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych po mieszkania treningowe. Praca nad modelami ewaluowała i roztaczała coraz to rozleglejsze obszary, uwzględniające miedzy innymi pracę socjalną, edukację i aktywizację zawodową, uliczną pracę socjalną zwaną streetworkingiem oraz asystowanie osobie bezdomnej. W perspektywie tychże doświadczeń, uznaliśmy z biegiem czasu, że wyżej wymienione standardy należałoby uzupełnić czymś, czego dotychczas nie werbalizowaliśmy, a co wydawało się nam oczywistością. Zagadnienia etyczne, bo o nie tutaj chodzi, odgrywają niebagatelną rolę w realizacji pracy z ludźmi bezdomnymi. Wydaje się, że mają równie istotne miejsce, co profesjonalna wiedza i doświadczenie. Część naukowców zajmujących się problematyką pomagania sugeruje nawet, że ów proces znajduje się bardziej w obszarze sztuki aniżeli nauki. Otóż osoba pomagająca pracuje przede wszystkim na własnych zasobach i wartościach, stąd ekstremalnie ważnego znaczenia nabierają tutaj kwestie aksjologiczne w pracy z ludźmi bezdomnymi. Obecnie Pomorskie Forum pracuje na publikacją zbierającą wszystkie standardy i modele, które składają się na tworzenie systemu sprzyjającemu procesowi wychodzenia z bezdomności. Pragniemy metodologicznie ukazać racjonalną drogę wychodzenia z bezdomności od „ulicy”, poprzez specjalistyczne placówki, naukę i pracę, mieszkanie treningowe po samodzielną egzystencję. Standardy i modele te chcemy oprzeć na solidnych fundamentach, czyli na założeniach aksjologicznych. Standardy etyczne mają być podstawą, a jednocześnie drogowskazem pracy ukierunkowanej na wychodzenie z bezdomności i dążenia do samodzielności życiowej. Uznaliśmy, że specyfika pracy z ludźmi bezdomnymi wymaga stworzenia odrębnych i dodatkowych zasad ponad te funkcjonujące dotychczas kodeksy etyczne i uregulowania prawne. Jednocześnie staraliśmy się umieścić w niniejszym opracowaniu przede wszystkim zasady uniwersalne, tak, by dać przestrzeń do własnych indywidualnych poszukiwań. Nad tekstem standardów etycznych oraz najważniejszych zasad w pracy z ludźmi bezdomnymi pracowali eksperci, członkowie oraz osoby reprezentujące podmioty należące do Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności oraz inne organizacje partnerskie i osoby, które uczestniczyły w szkoleniach i spotkaniach Forum. ZAŁOŻENIA AKSJOLOGICZNE Generalne zasady U podstaw konstruowania naszych założeń jest całościowe, holistyczne podejście do człowieka. Człowieka jako partnera Założenia aksjologiczne powstały w oparciu o doświadczenia pracy z ludźmi dotkniętymi bezdomnością oraz m.in. o Kodeks Etyczny Pracownika Socjalnego; Preambułę do Porozumienia o Współdziałaniu Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności.

i podmiotu współpracy. Łączy nas rozumienie bezdomności nie tylko jako samoistnego problemu, ale jako procesu społecznego, który ma swoje przyczyny i skutki. Jednocześnie widzimy możliwości przeciwdziałania temu procesowi i sposoby wychodzenia z problemu. Człowiek znajdujący się w sytuacji bezdomności, w związku z jej doświadczaniem nie staje się bezosobowym „bezdomnym”, pozostaje w dalszym ciągu człowiekiem wraz z całym bagażem doświadczeń i ludzkich potrzeb oraz sferą emocjonalną, duchową i fizyczną, która wymaga szacunku oraz zrozumienia. Jednocześnie używając terminu „człowiek bezdomny”, abstrahujemy od pejoratywnego znaczenia tych słów oraz stereotypowego ich rozumienia. Idea i misja wspierania i pomagania ludziom w sytuacji bezdomności oparta jest na roztropnej trosce o człowieka, tolerancji, poszanowaniu godności człowieka i obrony tej godności, prawu człowieka do samostanowienia z zachowaniem zasady równości szans. Relacje Ludzie w sytuacji bezdomności, korzystający z różnego rodzaju wsparcia i pomocy, uczestniczą w odmiennych formach relacji społecznych. Niekiedy wchodzą w równorzędną rolę klienta – odbiorcy wyspecjalizowanej usługi wypełniającego w zamian pewne umówione zobowiązania, podporządkowanego podopiecznego – odbiorcy usług oferowanych niejako bezwarunkowo lub w kontekście niepełnych warunków, czasem wychowanka – gdzie nauczyciel-mentor pomaga we wzrastaniu i rozwoju. Każdorazowo relacje te powinno cechować partnerstwo. Wydaje się, że relacją dominującą w procesie odzyskiwania samodzielności życiowej powinna być relacja usługodawca – klient, gdzie prawo wyboru rodzaju usługi i jej zakresu leży po stronie klienta. Kluczowa jest ponadto zasada równości w relacji usługodawca – klient. Praca Praca w zakresie integracji społecznej powinna być ukierunkowana na nabywanie, odzyskiwanie i utrzymanie samodzielności życiowej w kilku sferach i aspektach – psychologicznym, socjalo-bytowym, zawodowym, zdrowotnym i społecznym. Samodzielność życiowa rozumiana także nie jako kompletna niezależność od instytucji społecznych, ale odzyskiwanie własnej godności i tożsamości poprzez dążenie do uniezależnienia się od służb pomocy społecznej w wymienionych płaszczyznach. Aktywne uczestnictwo, akceptacja, zaangażowanie, współodpowiedzialność i współtworzenie – to fundamentalne i podstawowe wyznaczniki przywracania godności osobistej ludzi potrzebujących pomocy. Należy jednak pamiętać, integracja społeczna „ma nie tylko na celu znalezienie i utrzymanie zatrudnienia czy mieszkania, ale także wzmacnianie kontaktów i więzi społecznych oraz generowanie poczucia partycypacji i przynależności. Nawet, kiedy integracja we wszystkich wymiarach nie zostanie osiągnięta, zrealizowana praca często zapobiega dalszej ekskluzji i marginalizacji osoby” . Każda osoba wymaga indywidualnego wsparcia i pomocy popartej wszechstronną diagnozą, w konsekwencji analizy Założenia programu More people into work realizowanego w ramach duńskiego Krajowego Planu Działań na rzecz Integracji Społecznej. Tłumaczenie własne, Kopenhaga, 2003

i dotarcia do rzeczywistych potrzeb, tworzy się specjalistyczny kontrakt na osiągnięcie celi i zadań wyznaczonych przez osobę w sytuacji bezdomności. Kontrakt przewiduje realizację szczegółowych działań z wykorzystaniem różnorodnych narzędzi jednostkowych i systemowych, tryb i zakres działań wyznaczany jest przede wszystkim przez oczekiwania osoby korzystającej z pomocy oraz w kontekście jej możliwości i zasobów. Nie do zaakceptowania jest uniformizacja i homogenizacja form udzielania wsparcia ludziom znajdujących się w warunkach bezdomności. Warunkiem skutecznej pomocy udzielanej ludziom w sytuacji bezdomności jest w pierwszej kolejności wsparcie w zaspokojeniu podstawowych potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa a następnie pomoc w zaspokajaniu potrzeb afiliacji, poznania, szacunku i uznania oraz samorealizacji (zgodnie z hierarchią potrzeb wg Maslowa). Tworzone programy wspomagające integrację społeczną ludzi doświadczonych bezdomnością, wykorzystujące różnorodne narzędzia polityki społecznej, powinny być możliwie najbardziej otwarte, elastyczne i dostosowane do potrzeb ludzi nimi obejmowanymi. Działania i projekty podejmowane przez organizacje i pracowników nie mogą służyć samym sobie, nie są celem samym w sobie, należy pamiętać, że fundamentem wszelkich działań jest pomoc ludziom bezdomnym i to zadanie pozostaje pierwotne wobec innych działań. Warunkiem koniecznym do realizacji takich programów jest międzysektorowa współpraca, włączająca możliwie nie tylko szerokie grono organizacji i instytucji zajmujących się problematyką społeczną, ale i lokalne społeczności oraz masmedia. Miejsca pracy z ludźmi w sytuacji bezdomności powinny być możliwie najbardziej dostępne, przyjazne i otwarte w zakresie ich usytuowania, architektury i wystroju wnętrz oraz atmosfery w nich panującej. Wszelkie usługi świadczone ludziom bezdomnym powinny charakteryzować się wysoką jakością. Tworzony system pomocy ma sprzyjać wychodzeniu z bezdomności, a nie utrwalaniu jej i utwierdzaniu ludzi bezdomnych w ich dramatycznej sytuacji psychologicznej, społecznej, ekonomicznej i duchowej. Organizacje pomocowe Świadomość, że paradoksalnie celem działania służb szeroko rozumianej pomocy społecznej jest ich brak działania i funkcjonowania (pomagamy, aby nie pomagać) wydaje się istotna dla ogniskowania aktywności w świadczeniu profesjonalnej i przyjaznej ludziom pomocy, w mniejszym zaś stopniu koncentrowaniu się na udowadnianiu zasadności swojego funkcjonowania. Organizacje i instytucje zajmująco się wspieraniem i pomaganiem ludziom zagrożonych wykluczeniem społecznym powinny dbać o transparentność swoich działań. Ważna jest przejrzystość reguł i zasad zarówno działania organizacji i instytucji, jak i świadczenia przez nich usług. Szczególnie istotna jest jasność i przejrzystość w wykorzystywaniu środków finansowych i materialnych uzyskiwanych przez organizacje. Organizacje powinny inicjować i kreować współpracę ze społecznościami lokalnymi i przedsiębiorcami. Niedopuszczalne i nieetyczne jest wykorzystywanie środków finansowych i materialnych przez pracowników organizacji, jeśli środki przekazywane były na zaspokojenie potrzeb osób bezdomnych czy na potrzeby organizacji. Stąd

ważne jest prowadzenie odpowiedniej dokumentacji oraz w rzetelne rozliczanie się z powierzonych środków finansowych (dotacje) i materialnych (sponsorzy). Miejsce i rola osoby wspierającej Odmowa przyjęcia pomocy przez osobę znajdującą się w warunkach bezdomności nie zwalnia osoby oferującej wsparcie z konieczności i obowiązku nieustannego ponawiania oferty pomocy. Nawiązanie, utrzymanie oraz dalsze budowanie dobrego i przyjaznego kontaktu jest działaniem priorytetowym, pierwotnym i nadrzędnym wobec podejmowanych jakichkolwiek działań. Wierzymy, że nikt, a szczególnie ludzie dotknięci problemem bezdomności, nie są przekreśleni na zawsze, że każdy człowiek zasługuje na wsparcie i pomoc, na szansę odnalezienia swego miejsca w życiu. Jednocześnie mamy nadzieję i ufamy, że każdy człowiek w każdej chwili może odrodzić się i dokonać zmian w swoim życiu. Dobre wparcie udzielane ludziom w sytuacji bezdomności wymaga realnego, wyważonego i rozsądnego nastawienia do pomagania oraz mądrego miłosierdzia, a jednocześnie świadomości służby, pokory, wiary i pozytywnego nastawienia do ludzi oraz altruistycznej motywacji wewnętrznej. Rola „pomagacza” powinna łączyć w sobie i zachować równowagę pomiędzy pierwiastkami racjonalnego profesjonalizmu związanego z wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem oraz poczucia misji i służby, życzliwości oraz przyjaznego nastawienia do człowieka w sytuacji bezdomności. Wsparcie jest bezużyteczne i nieskuteczne, jeśli dysponujemy wszystkimi możliwymi narzędziami pracy, natomiast nie istnieje poczucie służby i misji, zrozumienie i roztropna troska o dobro człowieka. Ponadto paradygmatem tej roli jest świadczenie pomocy, a jednocześnie nie uzależnianie od niej. Działania pracowników regulują nie tylko zapisy prawa, zapisy projektowe czy inne przepisy, ale w równym stopniu zasady etyczne, które dalece wykraczają poza zakres norm prawnych i są wobec części z nich pierwotne. Człowiek bezpośrednio pracujący z osobami w sytuacji bezdomności powinien cechować się wysoką moralnością zawodową i osobistą, uczciwością, względnie wysoką otwartością, spontanicznością i autentycznością. Ma prawo, a nawet obowiązek do poszukiwań w zakresie własnej drogi pomagania i wspierania ludzi zagrożonych marginalizacją społeczną. Jednocześnie ma prawo do popełniania pomyłek i mylenia się. Osobę „pomagacza” powinna cechować skromność – zarówno w wymiarze fizycznym (wygląd zewnętrzny, ubiór), jak i psychologicznym (przeciwwaga pychy i miłości własnej), cierpliwość – pewnego rodzaju wyrozumiałość dla czasu i tempa procesu nabywania lub odzyskiwania samodzielności życiowej, jest to o tyle istotne w kontekście zmian, które niekiedy zachodzą w odroczonym czasie („postęp w bezruchu” ), a także pokora – jako pewnego rodzaju racjonalny dystans pomiędzy życiem zawodowym i osobistym oraz umiejętność łagodzenia rzeczywistości z własnymi oczekiwaniami i marzeniami.

Ponadto osoba „pomagacza” powinna charakteryzować się dużą empatią oraz dążeniem do samopoznania i samodoskonalenia w sferze osobistej i zawodowej. Ważne jest, aby osoba pomagająca dążyła do oddzielania problemów osobistych od pracy zawodowej, a także w miarę możliwości przepracowała i rozwiązywała własne problemy osobiste. Oczekuje się także rzetelności, konsekwencji, spolegliwości i wiarygodności. Kluczowe jest łączenie w pracy zarówno empatii, jak i asertywności. Próba przekonania człowieka znajdującego się w okolicznościach bezdomności do czegoś, do czego samemu nie jest się przekonanym, czego nie zna się osobiście, kończy się zwykle niepowodzeniem. Kluczowa, zatem jest autentyczność i wiarygodność osoby pomagającej, wartości realizowane w pracy nie mogą nie mieć odzwierciedlenia także w życiu osobistym i prywatnym. Osoba pomagająca jednocześnie ponosi ostateczną i niekwestionowaną odpowiedzialność za jakość i zakres wsparcia, do których się zobowiązuje, które zleca lub wykonuje osobiście. Obowiązuje zatem zasada przekazywania prawdziwych informacji oraz przewidywania konsekwencji podejmowanych działań w wymiarze krótko i długofalowym. Zasadnicze w relacji pomagania jest odseparowanie niekiedy haniebnych i niegodnych czynów od człowieka jako takiego, w warstwie emocjonalnej, duchowej i fizycznej. Ważne jest dociekanie i odszukiwanie przyczyn oraz motywów działania. Sytuacja ta nie wiąże się z akceptacją czynów i działań niewłaściwych ze społecznego punktu widzenia, ale z motywacją głębszego rozumienia problemów, które dotyczą osoby, a w konsekwencji świadczenia bardziej kompleksowej i skutecznej pomocy. Ważnym elementem pracy powinno być wyszukiwanie i wzmacnianie pozytywnych stron klienta, a nie eksponowanie i utrwalanie negatywnych jego stron. Chwalenie i dostrzeganie nawet drobnych osiągnięć jest elementem konstruktywnej pracy w kierunku integracji społecznej, karanie i krytykanctwo działa w sposób demotywujący na aktywność w tym zakresie, jakkolwiek ważne jest także udzielanie krytycznych informacji zwrotnych. Osobę udzielającą wsparcia człowiekowi w sytuacji bezdomności obowiązuje tajemnica zawodowa. Tajemnicą objęte są informacje uzyskane od klienta w toku czynności zawodowych, osoba (pracownik) ta ma prawo bez zgody klienta przekazywać poufne informacje wyłącznie wówczas, gdy przemawiają za tym ważne względy zawodowe. Praca wykonywana przez osobę niosącą wsparcie ludziom w sytuacji bezdomności podlegać powinna szczegółowemu i profesjonalnemu monitorowaniu, w tym wskazane jest dokonywanie okresowych superwizji pracy. Osoby wspierające za zgodą klienta mają prawo zaprzestać świadczenia pomocy, gdy wyczerpane zostały przewidziane kontraktem usługi lub gdy takie usługi nie są już potrzebne. Ponadto mają także prawo do zmiany formy udzielanej pomocy w przypadku stwierdzenia wykorzystania usług niezgodnie z przeznaczeniem.

Termin ten stworzył Gunter Grass i wykorzystał w książce Z dziennika ślimaka, Gdańsk 1999. PISMO SAMOPOMOCY

Przykład najważniejszych wskazówek dla osób pracujących z ludźmi w sytuacji bezdomności (działania ukierunkowane na integrację społeczną i zawodową): 1. podmiotowe traktowanie klienta, jakim są osoby bezdomne (długotrwale) bezrobotne oraz osoby zagrożone bezdomnością 2. jak największe angażowanie klienta we współtworzenie wszelkich dokumentów, programów, celów, które dotyczą jego osoby 3. tworzenie i realizowanie z klientem tylko tych programów, które zostaną przez niego zaakceptowane (także w formie pisemnej) 4. uczenie klienta stawania się nie przedmiotem, ale podmiotem własnych działań 5. uwzględnianie potrzeb i pragnień klienta, świadczenie pomocy przy ich urealnianiu 6. motywowanie klienta do odzyskiwania samodzielności życiowej oraz do podejmowania walki z własnymi uzależnieniami 7. podnoszenie samooceny klienta, odbudowywanie w nim zaufania do siebie, uczenie klienta brania odpowiedzialności za swoje życie, zwiększanie poczucia wywierania wpływu na własne życie oraz zmienianie perspektywy czasowej organizującej życie klienta z przeszłości czy teraźniejszości na przyszłość

8. przeciwdziałanie uzależnianiu klienta od świadczonej przez siebie pomocy 9. współpraca z innymi pracownikami w celu tworzenia możliwie holistycznego obrazu danego klienta 10. traktowanie klienta z należnym mu szacunkiem 11. przestrzeganie tajemnicy zawodowej, kierowanie się etyką zawodową 12. systematyczne i rzetelne tworzenie wymaganej dokumentacji 13. dbanie o ciągłą profesjonalizację własnych działań 14. komunikowanie zarówno sukcesów, jak i krytycznych momentów we własnej pracy 15. komunikowanie spostrzeżeń i uwag krytycznych swoim współpracownikom, ale jednocześnie unikanie krytykanctwa i narzekania 16. przeciwstawianie się praktykom niehumanitarnym lub dyskryminującym osobę czy grupę osób 17. przestrzeganie zasady, że podstawowym obowiązkiem zawodowym jest pomoc w rozwiązywaniu trudności życiowych klienta. 18. równe traktowanie klientów bez względu na wiek, płeć, stan cywilny, orientację seksualną, narodowość, wyznanie przekonania polityczne, stan zdrowia, rasę, kolor skóry oraz inne preferencje i cechy osobiste.

Typologia i standardy placówek dla osób bezdomnych1

Typologia i standardy placówek dla osób bezdomnych Wszystko zaczęło się jeszcze w roku, 1997 kiedy zaczęto wdrażać pilotażowy projekt kontraktowania usług organizacji pozarządowych przez samorząd lokalny. Powołano w nim tematyczne zespoły robocze, które w oparciu o dotychczasowe doświadczenia zawodowe uczestników przygotować miały grunt pod przyszłe kontrakty finansowe ze środków samorządu. Jeden z takich zespołów zajmował się placówkami dla osób bezdomnych. Na spotkaniach roboczych tejże grupy grono pracowników Ośrodków Pomocy Społecznej oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych, a także przedstawicieli wojewody, opracowało projekt dokumentujący standardy, jakie powinny spełniać placówki dla osób bezdomnych. To był fundament do dalszej pracy. W roku 2004 Forum powołało 3 grupy robocze, których zadaniem było opracowanie zarówno standardów funkcjonowania placówek, jak i zebranie w całość modeli pomocy bezdomnym (były to grupy: „TRÓJMIEJSKA”, „KRZYŻACKA” i „PÓŁNOCNA ”). Grupy te wypracowały trzy niezależne rodzaje standaryzacji placówek zawierające te same elementy: Ogrzewalni; Noclegowni; Schroniska; Domu dla bezdomnych; Mieszkań treningowych. Wypracowane przez grupy materiały posłużyły do opracowania poszerzonego i kompleksowego standardu, w trakcie trwania pierwszej fazy projektu „Agenda Bezdomności - Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy”. W toku pracy grupy eksperckiej powstał standard hierarchizacji placówek niosących pomoc osobom bezdomnym w zakresie schronienia, którego próba wdrożenia odbywa się w ramach projektu „Agenda Bezdomności…”, a docelowo standardy te będą wdrożone we wszystkich placówkach podmiotów Forum. Standardy mogą jeszcze zostać poszerzone o konkretne placówki specjalistyczne. Uzasadnienie Specyfikacja placówek wpisuje się w potrzebę dostosowania i wyważenia odpowiedniego poziomu pomocy i usług do potrzeb i zasobów beneficjentów wsparcia. Nie ulega kwestii, że każda z placówek - szczególnie totalnych, takich jak noclegownie i schroniska – instytucjonalizuje, co w efekcie może przyczyniać się do uzależniania osób bezdomnych od udzielanej pomocy. Problem ten nasila homogenizacja placówek, gdzie osoby bezdomne w obiektywnie różnych sytuacjach egzystencjalnych (patrz indywidualna diagnoza), „wtłaczane” są w jednolity system, sprzyjający deindywidualizacji. Stąd bardzo istotnym elementem jest specjalizacja, a nawet hierarchizacja placówek, umożliwiająca dostosowanie pomocy do poziomu zaawansowania i zaangażowania w naukę i pracę. Niewątpliwie motywacja do podjęcia zatrudnienia jest zgoła inna i wyższa, gdy mamy do czynienia Standardy opracowane w ramach Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

PISMO SAMOPOMOCY

z sytuacją egzystencji w mieszkaniu treningowym (chronionym), gdzie samodzielnie trzeba opłacić rachunki i zdobyć środki na wyżywienie, niż w sytuacji, gdy ludzie bezdomni mieszkają w schronisku, gdzie odpowiedzialność za własne życie, samoczynnie się rozprasza i rozpływa. Niezwykle istotnym zatem działaniem, jakie należy przedsięwziąć w ramach już istniejącego podstawowego systemu pomocy, jest specjalizacja, a w dalszym czasie hierarchizacja placówek, polegająca na dostosowaniu - do potrzeb, stopnia współpracy i możliwości psychofizycznych - adekwatnej placówki dla konkretnego beneficjenta pomocy. Hierarchizacja placówek w znaczny stopniu wpływa na poprawę skuteczności procesu wychodzenia z bezdomności, który powinien zawierać działania w ramach pracy socjalnej . Wymaga ona bardzo ścisłej współpracy międzysektorowej, która umożliwia rzetelne prowadzenie indywidualnego przypadku w oparciu o nieustanne monitorowanie sytuacji życiowej danej osoby. Obecnie powszechna jest sytuacja pobytu np. w schroniskach osób, które nie wykazują woli współpracy w procesie wychodzenia z bezdomności, choć teoretycznie ta placówka o wyższym standardzie swoich usług powinna być skierowana do innej kategorii osób. Sytuacja taka powoduje patologię - osoba usuwana np. ze schroniska za nadużywanie alkoholu przesuwana jest do innego schroniska, czasem o wyższym standardzie. Zatraca się tutaj wymiar kary oraz ponoszenia konsekwencji za własne czyny, choć jak wiemy kara nie jest tutaj najlepszym czynnikiem zmiany. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności słusznie postuluje zatem hierarchizację placówek w oparciu o możliwości realnego wyjścia z bezdomności. Należy tutaj dodać, że określenie tych możliwości musi się odbywać na styku: beneficjent pomocy a realizator, z uwzględnieniem przede wszystkim potrzeb osoby bezdomnej, a następnie warunków względnie obiektywnych umożliwiających usamodzielnienie. Hierarchizacja placówek nie jest możliwa do realizacji bez wyodrębnienia wyspecjalizowanych ośrodków zajmujących się konkretnymi osobami bezdomnymi, np. starszymi i niepełnosprawnymi (w związku z małą dostępnością Domów Pomocy Społecznej dla ludzi bezdomnych), uzależnionymi od alkoholu (grupy wsparcia, natomiast terapia poza placówką) czy końcu osobami młodymi lub w średnim wieku, zdolnymi do podjęcia zatrudnienia. Pora chyba postawić na szeroko rozumianą profesjonalizację, gdzie nie tylko serce i współczucie, będące głównym powodem udzielania pomocy oraz czynnikiem determinującym metody pracy, ale i specjalizacja, zróżnicowanie wsparcia oraz wykształcenie i kwalifikacje, idą sobie w sukurs.

Model pracy socjalnej w ramach hierarchizacji placówek można znaleźć w piśmie „POMOST – O bezdomności bez lęku” 2004; Gdańsk

OGRZEWALNIA Optimum

Minimum

Adresatami usług tej placówki są wszystkie osoby bezdomne, po akceptacji regulaminu placówki, w szczególności te, które na co dzień nie korzystają z pomocy społecznej i przebywają w miejscach niemieszkalnych. Osoby przebywające w ogrzewalni mogą znajdować się pod wpływem alkoholu, jakkolwiek nie wymagają interwencji służby zdrowia. Placówka przeznaczona dla max 30 osób. Ogrzewalnia powinna być usytuowana niedaleko centralnych węzłów komunikacyjnych, tak aby jej dostępność była jak największa. Obok ogrzewalni może znajdować się punkt Straży Ochrony Kolei lub Straży Miejskiej. Ogrzewalnia funkcjonuje od godzin wieczornych do godzin porannych. W wyjątkowych okolicznościach może funkcjonować 24 godziny dziennie (trudne warunki pogodowe). W pomieszczeniach, gdzie przebywać będą osoby bezdomne, są krzesła łatwo zmywalne.

Krzesła

Placówka posiada pomieszczenia sanitarne, w tym również przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (bieżącą zimną i ciepłą wodę).

WC + umywalka

Oświetlenie główne

W placówce może być oferowany jedynie posiłek w postaci ciepłego napoju w jednorazowych kubkach.

Wrzątek

W ogrzewalni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych.

Obowiązuje całkowity zakaz palenia.

W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: • punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc); • doraźnej pomocy medycznej /środki opatrunkowe i przeciwbólowe/; W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C.

W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C.

Placówka wyposażona w apteczkę. NOCLEGOWNIA Optimum

Minimum

Adresatami usług tej placówki są wszystkie trzeźwe osoby po akceptacji regulaminu placówki, zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej z późniejszymi zmianami, poza osobami pod wpływem alkoholu i innych środków psychoaktywnych. Usługa kierowana jest do osób bezdomnych skierowanych przez daną gminę, oraz do osób, które z przyczyn niezależnych nie mogły być skierowane przez odpowiednią gminę (w myśl ustawy o pomocy społecznej) a którym ww. forma pomocy jest niezbędna, z zaznaczeniem, że wyżej wymieniona gmina zostanie o tym fakcie niezwłocznie poinformowana. Standard opisany przewidziany jest na 30 osób. Placówka przeznaczona dla maksymalnie 60 osób. Sugeruje się, aby noclegownia funkcjonowała od godzin wieczornych do godzin porannych. W wyjątkowych okolicznościach może funkcjonować 24 godziny dziennie. Cisza nocna obowiązuje od 22:00. W noclegowni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. W noclegowni powinien być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy placówki. Pomieszczenia wieloosobowe, minimum 3 m2 na osobę przy pojedynczych łóżkach, a 2 m2 przy łóżkach piętrowych. Pokój z minimum jednym oknem. Każdy podopieczny ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel (poduszka w ceracie, materac w ceracie, koc). Noclegownia zapewnia miejsce na przechowanie rzeczy osobistych (bagażu). Powinna być to szafka zamykana na klucz, do której klucze powinni mieć opiekun oraz użytkownik szafki.

łóżko, koc

Noclegownia powinna dysponować miejscem umożliwiającym swoim mieszkańcom spożywanie posiłków. Jeden posiłek dziennie: - w przypadku jednego posiłku -danie gorące; Możliwość przygotowywania dodatkowych posiłków we własnym zakresie, wrzątek dostępny.

Jeden gorący posiłek.

Placówka dysponuje odrębnym lub wyodrębnionym pomieszczeniem umożliwiającym mieszkańcom placówki pranie rzeczy osobistych. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (bieżącą zimną i ciepłą wodę). Przynajmniej 2 prysznice dla 30 osób, 4 oczka, 3 umywalki. Jedno ze stanowisk powinno być dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

woda ciepła, ręcznik, środki czystości

Placówka w razie potrzeby powinna zabezpieczać oznakowane i wydzielone miejsce do palenia papierosów. Placówka zabezpiecza odrębne pomieszczenie celem czasowego odizolowania osoby tego wymagającej. Izolatka powinna być wyposażona zgodnie z wymogami sanitarno – epidemiologicznymi. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: •

punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc);

•

pomocy medycznej (lekarz, pielęgniarka, itp.), zależnie od potrzeb;

•

pracy socjalnej (stała współpraca z pracownikami socjalnymi OPS).

W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: • punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc);

Noclegownia może prowadzić punkt wydawania odzieży. Noclegownia powinna być zaopatrzona w apteczkę oraz podstawowe środki higieny SCHRONISKO Optimum

Minimum

Standard opisany przewidziany jest na 30 osób. Placówka przeznaczona dla maksymalnie 50 osób. Większa liczba osób możliwa do przyjęcia ze względu na określone warunki (pogodowe). Różne rodzaje schronisk ze względu na grupę docelową, opiekunowie z dziećmi mogą przebywać jedynie w schronisku o optymalnym standardzie. Adresatami usług tej placówki są wszystkie osoby bezdomne, zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. Przeznaczone dla osób podejmujących współpracę z pracownikami socjalnymi i pracownikami systemu pomocy społecznej w celu poprawy swojej sytuacji życiowej po akceptacji regulaminu. Schronisko zapewnia całodobowy pobyt swoim mieszkańcom. W schronisku panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. Pomieszczenia 1-4 osobowe, minimum 5 m2 na osobę. Pokój z minimum jednym oknem. Każdy podopieczny ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel. Minimalne wyposażenie pomieszczenia (na jedną osobę): - wydzielone miejsce w szafie; - szafka nocna; - krzesło; - oświetlenie główne; - miejsce przy stole; W placówce powinno znaleźć się oddzielne miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji.

Pomieszczenia minimum 5 m2 na osobę. Pokój z minimum jednym oknem. Każdy podopieczny ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel. Minimalne wyposażenie pomieszczenia (na jedną osobę): - wydzielone miejsce w szafie; - szafka nocna; - krzesło; - oświetlenie główne; - miejsce przy stole; W placówce powinno znaleźć się oddzielne miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji.

W przypadku, gdy schronisko nie posiada odrębnej świetlicy, stołówka może pełnić tę funkcję. PISMO SAMOPOMOCY

Zabezpieczenie wyżywienia. Trzy posiłki dziennie: - jeden posiłek to danie gorące (posiłek dwudaniowy). Możliwość przygotowywania dodatkowych posiłków samodzielnie w placówce

Zabezpieczenie wyżywienia. jeden posiłek dziennie danie gorące (posiłek dwudaniowy).

Placówka dysponuje odrębnym lub wyodrębnionym pomieszczeniem umożliwiającym mieszkańcom placówki pranie rzeczy osobistych.

Pralnia (bez wymogu).

Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość urządzeń sanitarnych. Jedno ze stanowisk powinno być dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Placówka w razie potrzeby powinna zabezpieczyć oznakowane i wydzielone miejsce do palenia papierosów. Izolatka powinna być wyposażona zgodnie z wymogami sanitarno – epidemiologicznymi. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: • punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc); • pomocy medycznej (lekarz, pielęgniarka, itp.), zależnie od potrzeb; • opieki psychologicznej (konsultacje minimum raz w tygodniu); • zajęcia terapeutyczne; • pracy socjalnej (zatrudnienie pracownika socjalnego do prowadzenie pracy socjalnej); • pomoc specjalistyczna: medyczna, psychologiczna, pedagogiczna, prawna itp.; • realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności.

W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: • punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc); • pomocy medycznej (lekarz, pielęgniarka, itp.), zależnie od potrzeb; • zabezpieczenie medyczne w postaci apteczki; • pracy socjalnej (zatrudnienie pracownika socjalnego do prowadzenie pracy socjalnej); • realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności.

Placówka powinna dysponować własnym środkiem transportu. Placówka wyposażona jest w apteczkę. Schronisko powinno zatrudniać • pracownika socjalnego • etatowych pracowników /opiekunowie/ • konsultantów /pedagog, psycholog, prawnik, terapeuta uzależnień itp./ DOM DLA BEZDOMNYCH Optimum = Minimum Standard opisany przewidziany jest na 30 osób. Placówka przeznaczona dla maksymalnie 50 osób. Placówka przeznaczona do tymczasowego, z możliwością długotrwałego pobytu. Placówki w postaci Domów dla bezdomnych powinny być różnorodne, proponujemy tworzenie Domów dla bezdomnych skierowanych do osób starszych i niepełnosprawnych, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania z powodu stanu zdrowia lub znacznego uzależnienia od pomocy instytucjonalnej. Osoby w podeszłym wieku, osoby z upośledzeniem umysłowym, chorzy psychicznie, osoby niepełnosprawne. Dom funkcjonuje całą dobę. Pomieszczenia 1-4 osobowe, minimum 5 m2 na osobę. Pokój z minimum jednym oknem. Każdy podopieczny ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel. Minimalne wyposażenie pomieszczenia (na jedną osobę): - wydzielone miejsce w szafie; - szafka nocna; - krzesło; - oświetlenie główne; - miejsce przy stole; W placówce powinno znaleźć się oddzielne miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji. W przypadku, gdy schronisko nie posiada odrębnej świetlicy, stołówka może pełnić tę funkcję. Zabezpieczenie wyżywienia – trzy posiłki dziennie

Placówka dysponuje odrębnym lub wyodrębnionym pomieszczeniem umożliwiającym mieszkańcom placówki pranie rzeczy osobistych. Trening samoobsługi w zakresie higieny i zachowania czystości. W kuchni może zostać zorganizowana pracownia kulinarna. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość urządzeń sanitarnych. Kilka stanowisk powinno być dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Placówka w razie potrzeby powinna zabezpieczyć oznakowane i wydzielone miejsce do palenia papierosów. Placówka zabezpiecza odrębne pomieszczenie celem czasowego odizolowania osoby tego wymagającej. Izolatka powinna być wyposażona zgodnie z wymogami sanitarno-epidemiologicznymi. Placówka powinna zabezpieczać różnego rodzaju aktywności dla mieszkańców (np. pracownia ogrodnicza, rowerowa, warsztaty zajęciowe itp.) W Domu dla bezdomnych panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: • punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc); • pomocy medycznej – pielęgniarka na etacie; lekarz raz w tygodniu; • rehabilitacji (w ramach środków własnych lub w ramach współpracy z innymi); • opieki psychologicznej (konsultacje minimum raz w tygodniu) • zajęcia terapeutyczne; • pracy socjalnej (stała współpraca z pracownikami socjalnymi OPS); • pomocy specjalistycznej; w zależności od potrzeb osoby: medyczna, psychologiczna, pedagogiczna, prawna itp. • zależnie od grupy docelowej - programy wychodzenia z bezdomności Pracownikami placówki powinny być osoby z doświadczeniem w pracy z ludźmi bezdomnymi. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. Dom dla bezdomnych powinien zatrudniać: • pracownika socjalnego, • etatowych pracowników /opiekunowie/, • konsultantów /pedagog, psycholog, prawnik, terapeuta uzależnień itp./na umowę zlecenie/, w zależności od potrzeb MIESZKANIA TRENINGOWE Optimum Samodzielne mieszkanie ułatwiające nabywanie umiejętności życia społecznego i zawodowego. Okres pobytu w mieszkaniu treningowym nie może przekraczać dwóch lat. Osoby lub rodziny zmotywowane do zmiany trybu życia, oczekujące na przydział lub dążące do uzyskania samodzielnego mieszkania, realizujące indywidualne programy wychodzenia z bezdomności. Mieszkanie powinno pochodzić z zasobów gminy, organizacji pozarządowej. Możliwe jest także użytkowanie mieszkania na zasadzie indywidualnego wynajmu. Pomieszczenia minimum 5 m2 na osobę, w przypadku osób niepełnosprawnych 10m2. Wyposażenie mieszkania powinno gwarantować możliwe najlepsze warunki do samodzielnego gospodarowania. Pomoc specjalistyczna: - Monitoring przez pracowników socjalnych realizacji umowy (kontraktu). - Praca socjalna, doradztwo zawarte w realizowanych Indywidualnych Programach Wychodzenia z Bezdomności. - Umowa użytkowania lub wynajmu mieszkania w przypadku realizacji indywidualnego wychodzenia z bezdomności w odniesieniu do rodziny powinna zawierać wsparcie w lepszym pełnieniu ról rodzicielskich.

PISMO SAMOPOMOCY

CZĘŚĆ V

SŁUŻBA ZDROWIA

PISMO SAMOPOMOCY

Karta Praw Pacjenta podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483)

określone w ustawach: • z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 62, poz. 315, z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z 19995 r. Nr 138, poz. 682, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, z 1997 r. Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 769 i Nr 158, poz. 1041 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756), • z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz .U. Nr 111, poz. 535, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 113, poz. 731, • z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 138, poz. 682), • z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 91, poz. 410 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668), • z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 28, poz. 28 i Nr 88, poz. 554 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668).

określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym - art. 9 ust. 1 i art. 10,

3. informacji o swoim stanie zdrowia - art. 19 ust. 1 pkt 2,

4. wyrażenia zgody albo odmowy na udzielenie mu określonych świadczeń zdrowotnych, po uzyskaniu odpowiedniej informacji - art. 19 ust. 1 pkt 3,

5. intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych - art. 19 ust. 1 pkt 4,

6. udostępniania mu dokumentacji medycznej lub wskazania innej osoby, której dokumentacja ta może być udostępniana - art. 18 ust. 3 pkt 1,

7. zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczącej jego osoby - art. 18 ust. 2,

8. dostępu do informacji o prawach pacjenta - art. 19 ust. 6., a ponadto w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, np. w szpitalu, sanatorium, zakładzie leczniczo-opiekuńczym, pacjent przyjęty do tego zakładu ma prawo do:

9. zapewnienia mu:

I. P rawa pacjenta wynikające z bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia - art. 68 ust. 1. 2. Każdy obywatel ma prawo do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na warunkach i w zakresie określonych w ustawie - art. 68 ust. 2. II. P rawa pacjenta w zakładzie opieki zdrowotnej, o których stanowi ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 1991 r. 1. Pacjent zgłaszający się do zakładu opieki zdrowotnej ma prawo do natychmiastowego udzielenia mu świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia, niezależnie od okoliczności - art. 7. 2. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:

1. świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, a w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń - do korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej kolejność dostępu do świadczeń - art. 19 ust. 1 pkt 1, art. 20 ust. 1, pkt 1 i art. 26, 2. udzielania mu świadczeń zdrowotnych przez osoby uprawnione do ich udzielania, w pomieszczeniach i przy zastosowaniu urządzeń odpowiadających

PISMO SAMOPOMOCY

a) środków farmaceutycznych i materiałów medycznych - art. 20 ust. 1 pkt 2 i art. 26,

b) pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia - art. 20 ust. 1 pkt 3 i art. 26,

c) opieki duszpasterskiej - art. 19 ust. 3 pkt 3,

10. dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez siebie - art. 19 ust. 3 pkt 1,

11. kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz - art. 19 ust. 3 pkt 2,

12. wskazania osoby lub instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej obowiązany jest powiadomić o pogorszeniu się stanu zdrowia pacjenta powodującego zagrożenie życia albo w razie jego śmierci - art. 20 ust. 2 i art. 26,

13. wyrażenia zgody albo odmowy na umieszczenie go w tym zakładzie opieki zdrowotnej - art. 21 ust. 1 i art. 26,

14. wypisania z zakładu opieki zdrowotnej na własne żądanie i uzyskania od lekarza informacji o możliwych następstwach zaprzestania leczenia w tym zakładzie - art. 22 ust. 1 i 3 oraz art. 26, 15. udzielenia mu niezbędnej pomocy i przewiezienia go do innego szpitala, w sytuacji gdy pomimo decyzji uprawnionego lekarza o potrzebie niezwłocznego przyjęcia do szpitala nie może być do tego szpitala przyjęty - art. 21.

3. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych pogotowia ratunkowego w razie wypadku, urazu, porodu, nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia powodującego zagrożenie życia - art. 28. III. P rawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie lekarza z 1996 roku Pacjent ma prawo do: 1. udzielania mu świadczeń zdrowotnych przez lekarza, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi lekarzowi metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością - art. 4,

10. poszanowania przez lekarza jego intymności i godności osobistej - art. 36 ust. 1, 11. wyrażania zgody albo odmowy na uczestniczenie przy udzielaniu mu świadczeń zdrowotnych osób innych niż personel medyczny niezbędny ze względu na rodzaj świadczeń - art. 36 ust. 1 i 2, 12. wnioskowania do lekarza o zasięgnięcie przez niego opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizowania konsylium lekarskiego - art. 37, 13. dostatecznie wcześniejszego uprzedzenia go przez lekarza o zamiarze odstąpienia od jego leczenia i wskazania mu realnych możliwości uzyskania określonego świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub w zakładzie opieki zdrowotnej - art. 38 ust, 2, 14. zachowania w tajemnicy informacji związanych z nim, a uzyskanych przez lekarza w związku z wykonywaniem zawodu - art. 40 ust, 1, 15. uzyskania od lekarza informacji o niekorzystnych dla niego skutkach, w przypadku wyrażenia zgody na ujawnienie dotyczących go informacji, będących w posiadaniu lekarza - art. 40 ust. 2 pkt 4,

2. uzyskania od lekarza pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie cierpiących zwłoki - art. 30,

16. wyrażania zgody lub odmowy na podawanie przez lekarza do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta - art. 40 ust. 4, a ponadto pacjent, który ma być poddany eksperymentowi medycznemu ma prawo do:

3. uzyskania od lekarza przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu art. 31 ust. 1,

1. wyrażenia zgody lub odmowy na udział w eksperymencie medycznym po uprzednim poinformowaniu go przez lekarza o celach, sposobach i warunkach przeprowadzenia eksperymentu, spodziewanych korzyściach leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz o możliwościach cofnięcia zgody i odstąpienia od udziału w eksperymencie w każdym jego stadium - art. 24 ust. 1, art. 25 ust. 1 i art. 27 ust. 1,

2. poinformowania go przez lekarza o niebezpieczeństwie dla zdrowia i życia, jakie może spowodować natychmiastowe przerwanie eksperymentu - art. 24 ust. 2,

3. cofnięcia zgody na eksperyment medyczny w każdym stadium eksperymentu - art. 27 ust. 1

4. zażądania od lekarza informacji o swoim stanie zdrowia i o rokowaniu wówczas, gdy sądzi, że lekarz ogranicza mu informację z uwagi na jego dobro - art. 31 ust. 4, 5. decydowania o osobach, którym lekarz może udzielać informacji, o których mowa w pkt 3 - art. 31 ust. 2, 6. wyrażenia żądania aby lekarz nie udzielał mu informacji, o których mowa w pkt 3 - art. 31 ust. 3, 7. nie wyrażenia zgody na przeprowadzenie przez lekarza badania lub udzielenia mu innego świadczenia zdrowotnego - art. 32 ust. 1, 8. wyrażenia zgody albo odmowy na wykonanie mu zabiegu operacyjnego albo zastosowania wobec niego metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko; w celu podjęcia przez pacjenta decyzji lekarz musi udzielić mu informacji, o której mowa w pkt 3 art. 34 ust. 1 i 2, 9. uzyskania od lekarza informacji jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu, bądź stosowania określonej metody leczenia lub diagnostyki, w związku z wystąpieniem okoliczności stanowiących zagrożenie dla życia lub zdrowia pacjenta, lekarz dokonał zmian w ich zakresie - art. 35 ust. 2,

IV. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej z 1996 r. Pacjent ma prawo do: 1. udzielania mu świadczeń zdrowotnych przez pielęgniarkę, położną, posiadającą prawo wykonywania zawodu, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, dostępnymi jej metodami i środkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz ze szczególną starannością - art. 18, 2. udzielenia mu pomocy przez pielęgniarkę, położną, zgodnie z posiadanymi przez nią kwalifikacjami, w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty przez niego życia lub poważnego uszczerbku na jego zdrowiu - art. 19,

3. uzyskania od pielęgniarki, położnej informacji o jego prawach - art. 20 ust. 1,

10. cofnięcia uprzednio wyrażonej zgody na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego - art. 28,

4. uzyskania od pielęgniarki, położnej informacji o swoim stanie zdrowia, w zakresie związanym ze sprawowaną przez pielęgniarkę, położną, opieką pielęgnacyjną - art. 20 ust. 2,

11. niezbędnych czynności leczniczych mających na celu usunięcie przyczyny przyjęcia go do szpitala bez jego zgody i zapoznania go z planowanym postępowaniem leczniczym - art. 33 ust. 1 i 2,

5. zachowania w tajemnicy informacji związanych z nim, a uzyskanych przez pielęgniarkę, położną w związku z wykonywaniem zawodu - art. 21 ust. 1,

12. wypisania ze szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywa w nim bez wyrażenia przez siebie zgody, jeżeli ustały przyczyny jego przyjęcia i pobytu w szpitalu psychiatrycznym bez takiej zgody - art. 35 ust. 1,

6. wyrażania zgody lub odmowy na podawanie przez pielęgniarkę, położną do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta - art. 21 ust. 4. V. P rawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. Pacjent z zaburzeniami psychicznymi, chory psychicznie lub upośledzony umysłowo ma prawo do: 1. bezpłatnych świadczeń zdrowotnych udzielanych mu przez publiczne zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej - art. 10 ust. 1, 2. bezpłatnych leków i artykułów sanitarnych oraz pomieszczenia i wyżywienia, jeżeli przebywa w szpitalu psychiatrycznym będącym publicznym zakładem opieki zdrowotnej - art. 10 ust. 2,

13. pozostania w szpitalu w sytuacji, o której mowa w pkt 17, za swoją później wyrażoną zgodą, jeżeli w ocenie lekarza, jego dalszy pobyt w tym szpitalu jest celowy - art. 35 ust. 2, 14. złożenia, w dowolnej formie, wniosku o nakazanie wypisania go ze szpitala psychiatrycznego - art. 36 ust. 1, 15. wystąpienia do sądu opiekuńczego o nakazanie wypisania ze szpitala psychiatrycznego, po uzyskania odmowy wypisania ze szpitala na wniosek, o którym mowa w pkt 19 - art. 36 ust. 3, 16. informacji o terminie i sposobie złożenia wniosku do sądu opiekuńczego, o którym mowa w pkt 20 - art. 36 ust. 3,

3. zapewnienia mu rodzaju metod postępowania leczniczego właściwych nie tylko z uwagi na cele zdrowotne, ale także ze względu na interesy oraz inne jego dobro osobiste i dążenie do jego poprawy zdrowia w sposób najmniej dla pacjenta uciążliwy - art. 12,

17. złożenia wniosku o ustanowienie kuratora, jeżeli przebywając w szpitalu psychiatrycznym potrzebuje pomocy do prowadzenia wszystkich swoich spraw, albo spraw określonego rodzaju - art. 44 ust. 1, oraz ma prawo do tego, aby osoby wykonujące czynności wynikające z ustawy zachowały w tajemnicy wszystko co go dotyczy, a o czym powzięły wiadomość wykonując czynności wynikające z ustawy- art. 50 ust. 1.

4. porozumiewania się bez ograniczeń z rodziną i innymi osobami, w przypadku gdy przebywa w szpitalu psychiatrycznym albo w domu pomocy społecznej - art. 13,

VI. Prawa pacjenta określone w ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z 1995 r.

5. wystąpienia o okresowe przebywanie poza szpitalem bez wypisywania go z zakładu - art. 14, 6. uprzedzenia go o zamiarze zastosowania wobec niego przymusu bezpośredniego; dopuszczenie zastosowania tego środka wobec pacjenta musi wynikać z ustawy art. 18, 7. uprzedzenia o zamiarze przeprowadzenia badania psychiatrycznego bez jego zgody oraz podania przyczyn takiej decyzji; badanie takie może być przeprowadzone, jeżeli zachowanie pacjenta wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolny do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych - art. 21 ust. 1 i 2, 8. wyrażenia zgody lub odmowy na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego, z wyłączeniem sytuacji, gdy przepisy ustawy dopuszczają przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta - art. 22 ust. 1 i art. 23, 24 oraz 29, 9. poinformowania i wyjaśnienia mu przez lekarza przyczyny przyjęcia do szpitala psychiatrycznego w sytuacji, gdy nie wyraził na to zgody oraz uzyskania informacji o przysługujących mu w tej sytuacji prawach - art. 23 ust. 3, PISMO SAMOPOMOCY

1. Pacjent ma prawo do:

1. wyrażenia i cofnięcia w każdym czasie sprzeciwu na pobranie po jego śmierci komórek, tkanek i narządów - art. 4 i art. 5 ust. 1-4,

2. dobrowolnego wyrażenia przed lekarzem zgody na pobranie od niego za życia komórek, tkanek lub narządów w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy, jeżeli ma pełną zdolność do czynności prawnych - art. 9 ust. 1 pkt 7,

3. ochrony danych osobowych dotyczących dawcy/ biorcy przeszczepu i objęcia ich tajemnicą - art. 12 ust. 1.

2. Pacjent mający być biorcą ma prawo do umieszczenia go na liście osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów i być wybrany jako biorca w oparciu o kryteria medyczne - art. 13. źródło - Rzecznik Praw Pacjenta

Przykładowa karta praw pacjenta funkcjonująca w służbie zdrowia

I. Pacjent zgłaszający się do Szpitala ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia ma prawo do natychmiastowego udzielenia mu świadczeń zdrowotnych, niezależnie od okoliczności. II. Pacjent przyjęty do szpitala ma prawo do: 1. Świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualnym stanem wiedzy medycznej. W przypadkach ograniczonej możliwości udzielenia takich świadczeń – do korzystania z opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej kolejność dostępność do nich. 2. Uzyskania od lekarza przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanym diagnozowaniu i leczeniu oraz dających się przewidzieć następstwach jego stosowania bądź zaniechania. 3. Wyrażenia zgody lub odmowy na proponowane świadczenia zdrowotne. 4. Wyrażania zgody lub odmowy na wykonanie zabiegu operacyjnego. Przed podjęciem decyzji pacjent musi zostać poinformowany przez lekarza o jej ewentualnych następstwach. 5. Intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych. 6. Udostępniania mu lub przez niego wskazanej osobie dokumentacji medycznej. 7. Dodatkowej opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub przez inną wskazaną osobę/na koszt własny/– po uzyskaniu zgody ordynatora bądź lekarza prowadzącego. 8. Umierania w warunkach zapewniających mu spokój i poszanowanie godności osobistej.

9. Opieki duszpasterskiej – w wyznaczonych na ten cel pomieszczeniach lub przy łóżku chorego z zachowaniem intymności. 10. Przyjmowania odwiedzin – w dniach i godzinach określonych w regulaminach poszczególnych oddziałów. 11. Kontaktu telefonicznego i korespondencyjnego z osobami z zewnątrz/na własny koszt/. 12. Złożenie skargi:

– u bezpośredniego przełożonego osoby udzielającej świadczeń/ordynator, oddziałowa/;

– do Dyrektora danej placówki;

– do Okręgowej Izby Lekarskiej lub Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych, jeżeli naruszenie prawa dotyczyło czynności fachowej.

III.

Pacjent zobowiązany jest do:

1. Stosowania się do poleceń lekarza i pielęgniarki w zakresie stosownego leczenia i diety oraz wymogów higieniczno – epidemiologicznych. 2. Przestrzegania bezwzględnego spożywania alkoholu na terenie szpitala. 3. Przestrzegania zakazu palenia tytoniu, z wyjątkiem miejsc do tego wyznaczonych. 4. Przestrzegania zasad kulturalnego zachowania się w szpitalu. 5. Przestrzegania rozkładu dnia obowiązującego na oddziale. 6. Bezwzględnego wykonywania poleceń lekarza dyżurnego lub dyrektora placówki służby zdrowia w przypadkach awaryjnych.

Ubezpieczenie zdrowotne

Brak ubezpieczenia zdrowotnego lub lęk o jego brak jest jednym z podstawowych powodów problemu z udzielaniem pomocy medycznej ludziom bezdomnym. Należy przypomnieć, że aby skorzystać z usług publicznej służby zdrowia, należy być objętym ubezpieczeniem zdrowotnym. Artykuł 68 Konstytucji RP mówi: „Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.” Do dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych mają prawo: – osoby objęte powszechnym – obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym (np. z tytułu umowy o pracę); – osoby objęte ubezpieczeniem z tytułu posiadania statusu osoby bezrobotnej; – inne, niż ubezpieczeni, osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zmianami), co do których nie stwierdzono okoliczności, o której mowa w art. 12 tej ustawy, na zasadach i w zakresie określonych dla ubezpieczonych – zwane dalej „świadczeniobiorcami” (ubezpieczenie z pomocy społecznej). – osoby objęte bezpłatną opieką zdrowotną przez zakłady opieki zdrowotnej np. z tytułu alkoholizmu, narkomanii, pobytu w zakładzie karnym, choroby psychicznej. Oprócz normalnie obowiązujących wszystkich obywateli przepisów dotyczących uzyskiwania ubezpieczenia zdrowotnego, osoby bezdomne mogą uzyskać: – ubezpieczenie w ramach Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności , – ubezpieczenie w ramach zasiłku celowego , – ubezpieczenie z tytułu zasiłku stałego z pomocy społecznej , – ubezpieczenie z tytułu posiadania statusu osoby bezrobotnej zarejestrowanej w Urzędzie Pracy (z prawem lub Art. 49 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2004 nr 64, poz. 593 ze zmianami) Art. 39 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2004 nr 64, poz. 593 ze zmianami) Tamże.

PISMO SAMOPOMOCY

bez prawa do zasiłku lub stypendium) , – ubezpieczenie z tytułu podjęcia zatrudnienia socjalnego , – ubezpieczenie z innych tytułów. Zdarza się, szczególnie w przypadku osób bezdomnych przebywających w miejscach niemieszkalnych (dworce, kanały, ogródki działkowe), że osoby te nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym z żadnego z wyżej wymienionego tytułu. W województwie pomorskim brak ubezpieczenia zdrowotnego deklaruje 18, 3% populacji osób bezdomnych – czyli około 700 osób. Niemal do końca roku 2005 kwestia kosztów leczenia nieubezpieczonych osób bezdomnych pozostawała nierozwiązana. Koszty zazwyczaj ponosiły szpitale i inne placówki, niekiedy poszukując zwrotu kosztów u gmin odpowiedzialnych za daną osobę bezdomną. Gminy te zazwyczaj z kolei nie miały środków na pokrycie często wysokich kosztów leczenia. Brak ubezpieczenia dotyka przede wszystkim osób w najtrudniejszej sytuacji zdrowotnej. Rozwiązaniem problemu nie okazała się możliwość obejmowania ubezpieczeniem zdrowotnym osób w ramach Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności czy też obejmowania ubezpieczeniem przez Ośrodki Pomocy Społecznej w przypadku jego braku. Większość beneficjentów systemu pomocy społecznej posiada ubezpieczenie z innych tytułów np. świadczeń socjalnych czy z tytułu posiadania statusu osoby bezrobotnej. Problem braku ubezpieczenia dotyczy przede wszystkich osób bezdomnych znajdujących się zupełnie poza lub nieregularnie korzystających z systemu pomocy społecznej dla ludzi bezdomnych (bezdomność pozainstytucjonalna). Świadczenia opieki zdrowotnej osobom nieubezpieczonym Częściowe rozwiązanie tego problemu przyniosła Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych , która umożliwia objęcie świadczeniami opieki zdrowotnej osób bezdomnych w trybie natychmiastowym, w momencie trafienia do placówki służby zdrowia (np. szpitala) przez prezydenta, burmistrza lub wójta. Art. 54 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej reguluje w sposób szczegółowy tryb obejmowania świadczeniami Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U.04.99.1001 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r.o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z dnia 14 lipca 2003 r.) Nr 122, poz. 1143 Dz.U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135

opieki zdrowotnej osób nieubezpieczonych, w tym osób bezdomnych. Dokumentem potwierdzającym prawo do świadczeń opieki zdrowotnej jest decyzja wójta (burmistrza, prezydenta) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy, potwierdzająca to prawo. Decyzja wydawana jest po przedłożeniu przez osobę nieubezpieczoną dokumentów potwierdzających posiadanie obywatelstwa polskiego oraz zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Do wydania decyzji niezbędne jest także przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego. Konieczne jest też spełnienie kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Decyzja, o której mowa powyżej, wydawana jest na wniosek osoby nieobjętej ubezpieczeniem, a w przypadku stanu nagłego – na wniosek świadczeniodawcy (np. szpitala) udzielającego świadczenia opieki zdrowotnej, złożony niezwłocznie po udzieleniu świadczenia. Wójt (burmistrz, prezydent) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy może wszcząć postępowanie w celu wydania decyzji, również z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. W przypadku wydania decyzji z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego oddziału wojewódzkiego Funduszu, wójt (burmistrz, prezydent) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy jest obowiązany dostarczyć niezwłocznie tę decyzję właściwemu oddziałowi wojewódzkiego Funduszu. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie decyzji przysługuje przez okres 30 dni, chyba że w tym okresie świadczeniobiorca zostanie objęty ubezpieczeniem zdrowotnym. Kolejne przepisy znajdują się w dalszych częściach artykułu 54 ustawy. Problemy ze świadczeniem opieki zdrowotnej osobom nieubezpieczonym Rozwiązanie umieszczone w artykule 54 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej w znacznym stopniu zabezpiecza od strony formalnej świadczenie opieki zdrowotnej osobom nieubezpieczonym, w tym ludziom bezdomnym, jakkolwiek nie wyczerpuje wszystkich możliwości. Otóż problematyczna jest niekiedy procedura, a szczególnie kwestia realizacji wywiadu środowiskowego. Sytuacja jest ułatwiona, jeśli dany szpital posiada własnego pracownika socjalnego, który może zrealizować wywiad. Sytuacja komplikuje się, kiedy niezbędny jest pracownik socjalny Ośrodka Pomocy Społecznej, a gdy np. pomocy udziela się w dni wolne od pracy. Praktyka jednak pokazuje, że stosujący niniejsze zapisy ustawowe obejmują osoby bezdomne świadczeniami zdrowotnymi z dniem trafienia do placówki służby zdrowia (np. szpitala). Problematyczne natomiast w tej sytuacji jest to, że po udzieleniu bieżącej pomocy medycznej osoba bezdomna niekiedy „znika” np. ze szpitala lub nie ma sensu jej przetrzymywać do czasu realizacji wywiadu. Kolejnym poważnym niedopatrzeniem niniejszej ustawy jest problem z realizacją wywiadu środowiskowego z osobami, z którymi nie ma kontaktu i/lub brakuje im dokumentów (co

do których nie można ustalić ich tożsamości). Szpitale w województwie pomorskim odnotowują wiele takich przypadków. Problematyczna jest także sytuacja, kiedy nieubezpieczona osoba bezdomna umiera w trakcie podjęcia leczenia. W sytuacji takiej niemożliwe jest podjęcie realizacji procedury wydania decyzji. Pojawia się wtedy problem następującej natury, nikt nie jest w stanie określić jej stanu prawnego jako osoby ubezpieczonej bądź jako nieubezpieczonej. W takim wypadku proces ubezpieczenia jest bardzo utrudniony, gdyż w wywiadzie środowiskowym konieczne jest wpisanie imienia i nazwiska i innych danych osoby ubiegającej się o pomoc. Za osoby te w dalszym ciągu nikt nie pokrywa kosztów leczenia, a należy nadmienić, że świadczenia te są zazwyczaj bardzo wysokie. Przykładem, jak można radzić sobie z problemem osób, których nie można zidentyfikować podczas leczenia, jest zwrócenie się do Sądu Rodzinnego o wydanie danych zastępczych (ważnych do czasu ustalenia prawdziwych danych osobowych), można także próbować wykorzystać w celu ustalenia danych osobowych pacjenta lokalną Policję. Drugim poważnym problemem w stosowaniu tych przepisów jest brak dokładnych procedur ich stosowania oraz brak znajomości niniejszych przepisów zarówno w instytucjach pomocy społecznej, jak i placówkach służby zdrowia. Ministerstwo Zdrowia zobowiązało się rozesłać do wszystkich oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia, szpitali i innych placówek służby zdrowia oraz do wszystkich gmin informację w sprawie procedury stosowania w/w przepisów. Niestety do czasu ukazania się niniejszego opracowania zobowiązania tego nie zrealizowano. Kolejnym poważnym problemem w stosowaniu przedstawionych przepisów jest procedura finansowania świadczeń opieki zdrowotnej. Otóż po uchwaleniu ustawy na rok 2005 ustalono rezerwę na leczenie osób nieubezpieczonych w wysokości 400 milionów złotych, później zmniejszoną ją do 100 milionów zł. W roku 2005 wykorzystano z niej jedynie 5 milionów 169 tysięcy zł, czyli 1, 5%. Natomiast na rok 2006 zmniejszono niniejszą rezerwę, w związku z jej niewykorzystywaniem, do kwoty 25 milionów zł. Przyczyn tak olbrzymiego niewykorzystywania środków z rezerwy należy upatrywać przede wszystkim w niewiedzy o przepisach placówek służby zdrowia oraz gmin, a także w sztywności procedur uniemożliwiających niekiedy objęcie ubezpieczeniem osób bezdomnych i nieubezpieczonych. Z biegiem czasu, kiedy przepisy będą bardziej znane i powszechniej stosowane, należy spodziewać się, że zarezerwowane środki w rezerwie będą niewystarczające. Na koniec należy nadmienić, że fundusze na pokrycie kosztów świadczeń opieki zdrowotnej wracają do szpitali czy innych placówek za pośrednictwem oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia w formie pełnej refundacji poniesionych kosztów, nie zaś zryczałtowanej (wyjątek stanowią Szpitalne Oddziały Ratunkowe - SOR). Ponadto należy powiedzieć, że z wymienionej powyżej rezerwy mogą skorzystać gminy, odzyskując koszty związane z wydaniem wymaganych przez ustawę decyzji administracyjnych, umożliwiających leczenie nieubezpieczonych np. osób bezdomnych.

Wiceminister Bolesław Piecha – zapis stenograficzny 11 posiedzenia Komisji Rodziny i Polityki Społecznej Senatu RP z dnia 14 lutego 2006r.

Lecznictwo psychiatryczne i odwykowe

Prawo do ochrony zdrowia uważa się za prawo konstytucyjne, w tym też prawo do ochrony zdrowia psychicznego, które obecnie reguluje ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.) Ustawodawca posłużył się systemem wartości, w którym każda wykładnia przepisów winna zmierzać do zapewnienia w maksymalnym stopniu silnej pozycji osobie z zaburzeniami psychicznymi, której postępowanie dotyczy. Podstawowe zasady, którymi rządzi się ustawa to: – promocja zdrowia, czyli zapobieganie chorobom psychicznym, – szczególna ochrona praw pacjenta:

•

dobrowolność przyjęcia do szpitala psychiatrycznego (art. 22 ust.1)

•

kontroli sądowej (art.23-29, art.43 in.),

•

najmniejszej uciążliwości (art. 12),

•

swobody komunikacji i kontaktów (art. 13),

•

szczególnej ochrony tajemnicy dotyczącej leczenia pacjenta (art. 50-52)

„Zgoda”– to swobodnie wyrażona zgoda osoby z zaburzeniami psychicznymi, która niezależnie od stanu jej zdrowia psychicznego jest rzeczywiście zdolna do zrozumienia przekazywanej w dostępny sposób informacji o celu przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, jej stanie zdrowia, proponowanych czynnościach diagnostycznych i leczniczych oraz dających się przewidzieć skutkach tych działań lub ich zaniechań. Można wyróżnić różne rodzaje zgody wyrażane w zależności od zaistniałego stanu faktycznego, i tak: – pisemna zgoda osoby mającej być hospitalizowaną (art.22 ust.1), – w przypadku małoletniej lub ubezwłasnowolnionej całkowicie zgoda wyrażana przez przedstawiciela ustawowego (art. 22 ust. 3), – gdy przyjęcie dotyczy osoby ubezwłasnowolnionej częściowo bierze się pod uwagę zapis art. 20 ustawy, – gdy przyjęcie dotyczy osoby małoletniej powyżej 16 roku życia lub całkowicie ubezwłasnowolnionej, zdolnej do wyrażania zgody, wymagana jest zgoda osoby bezpośrednio zainteresowanej jak i ich przedstawiciela ustawowego – zgoda łączna (ust.4), w przypadku sprzecznych oświadczeń tych osób rozstrzyga sąd opiekuńczy, – szczególny przypadek odnosi się do osoby niezdolnej do wyrażania zgody, wtedy przyjęcie następuje za zgodą PISMO SAMOPOMOCY

przedstawiciela ustawowego, jeżeli jednak nie pozostaje taka osoba pod władzą rodzicielską to wyraża zgodę przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego (ust.5). Przyjęcia do domów pomocy społecznej regulują zapisy art. 38 – dla osób, które wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie są zdolne do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie mają możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebują stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymagają leczenia szpitalnego, mogą być za ich zgodą lub zgodą ich przedstawiciela ustawowego przyjęte do domu pomocy społecznej. Zaś za te osoby, które nie wyrażają zgody, a brak opieki zagraża życiu, organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez ich zgody – art. 39. Zarówno przyjęcie do szpitala, jak również stosowanie środków przymusu bezpośredniego wobec chorych może mieć miejsce wyłącznie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi tylko wtedy, gdy osoby te dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu, życiu lub zdrowiu innej osoby, bezpieczeństwu powszechnemu bądź w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu albo gdy przepisy u.o.o.z.p do tego upoważniają– art.18.1. W KAŻDYM PRZYPADKU PRZYMUSU HOSPITALIZACJI ZOSTAŁA WPROWADZONA SĄDOWA KONTROLA – SĄD OPIEKUŃCZY W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM USTALA LEGALNOŚĆ Z ART. 23-28, a czasem decyduje o jego dopuszczalności (art.29 i n. ustawy). Forma przymusu bezpośredniego została szczegółowo opisana w art.18 ustawy oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego (Dz. U.95.103.514). Ustawa dopuszcza również stosowanie przymusu bezpośredniego w regulacjach dotyczących badania psychiatrycznego bez zgody (art.21 ust.1), niezbędnych czynności leczniczych (art.34 w zw. z art. 33), a także w celu zapobieżenia samowolnemu opuszczeniu szpitala psychiatrycznego (art. 34). Aby zapewnić najmniejszą uciążliwość leczenia zabezpieczającą dobra osobiste pacjenta preferowana winna być hospitalizacja domowa, opieka dzienna lub ambulatoryjna. Swoboda komunikacji gwarantuje, w ramach ustawy, osobie przebywającej w placówce leczniczej lub pomocy społecznej prawo porozumiewania bez ograniczeń z rodziną i innymi osobami, a także zachowanie tajemnicy korespondencji (nie może podlegać kontroli).

Natomiast ochrona tajemnicy osoby chorej i jej leczenia nakłada na osoby wykonujące obowiązki płynące z ustawy o o. z. p. obowiązek zachowania tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności stosownie do odrębnych przepisów (ust.2 art.50 przewiduje możliwość zwolnienia od tego obowiązku w ściśle określonych sytuacjach). Nie utrwala się w dokumentacji badań ani przebiegu leczenia także oświadczeń osoby chorej obejmujących przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Ustawa wraz przepisami wykonawczymi nakłada na organy administracji publicznej zarówno rządowej jak i samorządowej zadania związane z organizowaniem i prowadzeniem działań w zakresie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym. Kompetencje poszczególnych szczebli administracji publicznej w zakresie zdrowia psychicznego (zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego) Dz.U.94.111.535 z późniejszymi zmianami): Do zadań organów administracji rządowej należy: Wojewodowie organizują na podstawie ustawy o pomocy społecznej na obszarze swojego działania oparcie społeczne dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają poważne trudności w życiu codziennym: Oparcie społeczne polega w szczególności na (art.8): 1. podtrzymywaniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego, aktywnego życia, 2. organizowaniu w środowisku społecznym pomocy ze strony rodziny, innych osób, grup, organizacji społecznych i instytucji, 3. udzielaniu pomocy finansowej, rzeczowej oraz innych świadczeń. Ważną formą oparcia społecznego są zlecane gminom specjalistyczne usługi opiekuńcze i zlecanie gminom i powiatom prowadzenia ośrodków wsparcia, tj. Środowiskowych Domów Samopomocy (w woj. pomorskim jest 51 takich domów dla 1233 osób). Do zadań samorządu województwa należy: tworzenie i prowadzenie zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa. Do zadań powiatów należy: organizowanie i zapewnienie usług w odpowiednim standardzie w domach pomocy społecznej dostosowanych do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi (art.6a). Do zadań gminy należy: 1. dostosowywanie usług opiekuńczych do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi, 2. organizowanie, prowadzenie i finansowanie środowiskowych domów samopomocy, 3. pomoc mieszkaniowa w formie miejsc pobytu całodobowego w środowiskowych domach samopomocy, mieszkaniach chronionych, treningowych. Wymienione zadania są zlecane przez administrację rządową w ramach ustawy o pomocy społecznej.

Z USTAWY O WYCHOWANIU W TRZEŹWOŚCI I PRZECIWDZIAŁANIU ALKOHOLIZMOWI Z DNIA 26 października 1982 roku (Dz.U.02.147.1231) wynikają zadania samorządu województwa w postaci wojewódzkiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, a polegające na: 1. tworzeniu warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokajanie motywuje powstrzymywanie się od spożywania alkoholu, 2. działalności wychowawczej i informacyjnej, 3. ustalaniu odpowiedniego poziomu i właściwej struktury produkcji napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w kraju, 4. ograniczaniu dostępności alkoholu, 5. leczeniu i rehabilitacji osób uzależnionych od alkoholu. Do zadań gminy w tym zakresie należy w szczególności: 1. zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu, 2. udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychologicznej, prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie, 3. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym zajęć pozalekcyjnych różnego typu, 4. wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych, 5. podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów zakazie reklamy i sprzedaży napojów alkoholowych oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego.

Ratownictwo medyczne

W celu realizacji zadań państwa zapewniających pomoc każdej osobie w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego stworzono Państwowe Ratownictwo Medyczne. System ratownictwa medycznego działa w ramach systemu ochrony zdrowia. Ustawa o Ratownictwie Medycznym wchodzi w życie z dniem 1.01.2007 r. Ustawa określa zasady organizacji, funkcjonowania, finansowania systemu oraz zasady edukacji w zakresie udzielenia pierwszej pomocy. Osobny rozdział mówi o zadaniach i obowiązkach ratowników medycznych. Organami administracji rządowej, które wykonują zadania w w/w sprawie są: – minister właściwy do spraw zdrowia, – wojewoda. Zadaniem tego drugiego jest planowanie i nadzór nad ratownictwem medycznym na terenie województwa. On to umieszcza w planie zabezpieczenia ratownictwa medycznego odpowiednią do potrzeb liczbę szpitalnych oddziałów ratunkowych, określając ich rozmieszczenie – kryteria czas dojazdu z miejsca zdarzenia do SOR, liczba zdarzeń, uzgadniając to z dyrektorem właściwego oddziału NFZ. Przy wojewodzie działają: 1/ centrum powiadomienia ratunkowego, będące zintegrowanym stanowiskiem dyspozytorskim systemu – przyj-

PISMO SAMOPOMOCY

mujące i kierujące zgłoszenia do Państwowej Straży Pożarnej, Pogotowia Ratunkowego i Policji; 2/ centrum koordynacji ratownictwa medycznego województwa; 3/ lekarz koordynator ratownictwa medycznego, działający przy wojewódzkim centrum. Jednostkami omawianego systemu są: 1/ szpitalne oddziały ratunkowe, 2/ zespoły ratownictwa medycznego, 3/ lotnicze zespoły ratownictwa medycznego, 4/ jednostki organizacyjne szpitali wyspecjalizowanych w zakresie udzielenia świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego w zakresie urazów, kardiologii inwazyjnej i udarów, na których świadczenia zawarto umowy o udzieleniu świadczeń z zakresu ratownictwa medycznego. W ustawie mówi się również o akcji udzielania pomocy medycznej, rozpoczynającej się w momencie podjęcia pierwszej czynności mającej na celu ratowanie życia lub zdrowia poszkodowanego. /zebrane materiały na podstawie projektu z 2006 r. ustawy o ratownictwie medycznym/

Opieka długoterminowa: Zakłady opiekuńczo - lecznicze, zakłady pielęgnacyjno - opiekuńcze oraz hospicja

Osobom chorym, które nie wymagają hospitalizacji, lecz ze względu na stan zdrowia i stopień niepełnosprawności nie są w stanie samodzielnie funkcjonować w środowisku domowym, zakłady opiekuńczo – lecznicze (ZOL) lub zakłady pielęgnacyjno – opiekuńcze zapewniają całodobowe świadczenia zdrowotne, a także pomieszczenie i wyżywienie odpowiednie do stanu zdrowia. Pacjentami są więc osoby przewlekle chore, które albo nie posiadają warunków do kontynuacji leczenia, pielęgnacji i rehabilitacji w domu, albo są samotne, pozbawione opieki rodziny. Zakład opiekuńczo – leczniczy udziela świadczeń obejmujących leczenie, pielęgnację i rehabilitację, zapewniając środki farmaceutyczne i materiały medyczne. W zakładzie organizowane są zajęcia kulturalno-rekreacyjne, podczas których pacjentowi zapewniana jest opieka. Świadczenia udzielane przez zakład pielęgnacyjno – opiekuńczy obejmują swoim zakresem pielęgnację, opiekę i rehabilitację oraz zapewnienie kontynuacji leczenia farmakologicznego. Prowadzona jest także edukacja zdrowotna osób tam przebywających oraz członków ich rodzin. Należy podkreślić, że zakłady te są zakładami opieki zdrowotnej, a nie placówkami sfery pomocy społecznej. Wskazaniami do przyjęcia mogą być między innymi przebyte operacje, stany po urazach i złamaniach, choroby układu nerwowego (np. stany po udarach mózgu lub urazach mózgowo – rdzeniowych), choroby reumatyczne, zwyrodnieniowe i ortopedyczne, a także inne choroby o charakterze internistyczno-geriatrycznym. Przeciwwskazanie stanowi terminalna faza choroby przewlekłej lub nowotworowej, współistniejąca choroba zakaźna oraz zaburzenia i choroby psychiczne – ostre psychozy, schizofrenia, cyklofrenia, również przewlekły alkoholizm, narkomania i lekomania. Koszty wyżywienia i zakwaterowania w obu typach zakładów ponosi osoba w nich przebywająca. Miesięczna opłata, zgodnie z ustawą o zakładach zdrowotnych, wynosi 250% najniższej emerytury, ale nie może przekroczyć 70% miesięcznego dochodu danej osoby w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej (w przypadku dzieci opłata wynosi 200% najniższej emerytury, ale nie więcej 70% miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie). Opłata ta, za zgodą pacjenta, potrącana jest bezpośrednio z jego dochodów. Podstawą skierowania pacjenta do omawianych zakładów jest wniosek, składany przez osobę zainteresowaną (ewentualnie przez przedstawiciela ustawowego) albo za jej zgodą – przez inną osobę lub zakład opieki zdrowotnej – lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza prowadzącego pacjenta z oddziału szpitalnego, po zakończonym leczeniu w warunkach szpitalnych. Do wniosku należy załączyć następujące dokumenty:

(1) zaświadczenie lekarskie, zawierające wywiad (m.in. główne dolegliwości, przebieg choroby i jej leczenia), wyniki badania przedmiotowego (m.in. stan skóry, układu oddechowego, krążenia, trawienia, ruchu wraz z oceną stopnia samodzielności i samoobsługi, nerwowego i narządów zmysłów), rozpoznanie (choroba zasadnicza) i schorzenia współwystępujące, a przede wszystkim stwierdzenie, że osoba całodobowej opieki, pielęgnacji i rehabilitacji, ale w chwili badania nie wymaga hospitalizacji (wzór zaświadczenia określony został przez ministra), (2) wywiad pielęgniarski przeprowadzony przez pielęgniarkę środowiskową (rodzinną) lub społeczną, zawierający informacje o strukturze rodziny (osoby zamieszkujące we wspólnym gospodarstwie domowym oraz pozostali członkowie najbliższej rodziny) oraz jej wydolności opiekuńczej, sytuacji mieszkaniowej osoby kierowanej, a także rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych z określeniem zakresu wymaganej opieki (wzór wywiadu określony został przez ministra), (3) dokumenty potwierdzające wysokość dochodu osoby ubiegającej się o skierowanie do zakładu (lub osoby zobowiązanej do ponoszenia odpłatności za pobyt w zakładzie):

• decyzję ZUS lub KRUS ustalającą wysokość emerytury/renty wraz ze zgodą osoby ubiegającej się na potrącanie przez organ emerytalno – rentowy opłaty za pobyt bezpośrednio ze świadczenia albo

• decyzję ośrodka pomocy społecznej o przyznaniu zasiłku stałego wyrównawczego lub renty socjalnej, do której można dołączyć zgodę osoby ubiegającej się do odbioru należności przez zakład. W praktyce wymagane są dodatkowo następujące dokumenty:

• pisemne oświadczenie chorego wyrażające zgodę na umieszczenie w Zakładzie albo zgoda jego opiekuna prawnego lub zaświadczenie wydane przez lekarza psychiatrę o braku przeciwwskazań psychiatrycznych do pobytu w zakładzie z adnotacją o świadomej i dobrowolnej zgodzie pacjenta, a w przypadku pacjentów z demencją – zgoda Sądu Opiekuńczego właściwego dla miejsca zamieszkania zainteresowanego,

• wyniki badań laboratoryjnych, EKG, RTG klatki piersiowej, odpisy aktualnych konsultacji specjalistycznych i kart informacyjnych oraz inne dokumenty z dotychczasowego leczenia,

• dokumenty potwierdzające uzyskanie dochodu.

Skierowanie do zakładu pielęgnacyjno – opiekuńczego wydawane jest wyłącznie na czas określony, natomiast do zakładu opiekuńczo – leczniczego – na czas określony lub na stałe, w zależności od stanu samoobsługi pacjenta. Stan ten weryfikowany jest według tzw. zmodyfikowanej skali Barthel, obejmującej ocenę samodzielności stopnia wykonywania 10 podstawowych czynności: spożywania posiłków, przemieszczania się (z łóżka na krzesło i z powrotem oraz siadanie), utrzymania higieny osobistej, korzystania z toalety, mycia i kąpieli całego ciała, poruszania się po powierzchniach płaskich, wchodzenia i schodzenia po schodach, ubierania i rozbierania się, kontrolowania stolca oraz kontrolowania moczu. Ocena dokonywana jest poprzez przyznanie punktów w każdej kategorii (0, 5 lub 10 pkt.) – kwalifikowane są osoby, które uzyskały nie więcej niż 40 punktów. Jeżeli osoba skierowana do zakładu nie może być przyjęta w terminie 3 miesięcy od dnia wydania decyzji z powodu braku wolnych miejsc, zostaje wpisana na listę osób oczekujących – jej przyjęcie powinno nastąpić w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia wydania skierowania. Na wniosek lekarza w nagłych przypadkach, wynikających ze zdarzeń losowych i uzasadnionych stanem zdrowia, osoba chora może być przy-

PISMO SAMOPOMOCY

jęta na czas określony poza kolejnością i bez zachowania procedury. Trzecim typem zakładu opieki zdrowotnej jest hospicjum stacjonarne. Hospicjum otacza opieką nieuleczalnie chorych – pacjentów w terminalnym stanie, zwłaszcza choroby nowotworowej – oraz ich rodziny. Zapewniając opiekę lekarską, pielęgniarską i rehabilitacyjną wspomaga w opanowaniu dolegliwości cielesnych (bólu oraz innych objawów somatycznych), a poprzez opiekę psychologiczną – wspomaga również psychicznie i duchowo. Pacjenci kierowani są przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Warunkiem przyjęcia do hospicjum jest udokumentowane zakończenie leczenia przyczynowego i lekarskie rozpoznanie terminalnej fazy choroby. Osoba chora musi wykazywać potrzeby w zakresie opieki paliatywnej i wyrazić na nią pisemną zgodę, a jeśli nie jest to możliwe – zgodę wyraża rodzina. Opracowanie na podstawie: – Ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.) – artykuł 2, 32c., 32d. oraz 34a., – Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu i trybu kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych zakładach (Dz. U. Nr 166 z 1998 r. poz.1265).

Lecznictwo szpitalne

Szpitalne oddziały ratunkowe – SOR (dawna Główna Izba Przyjęć) lub Kliniczne Oddziały Ratunkowe – KOR (jak w przypadku Akademii Medycznej) SOR – obejmuje swoją opieką pacjentów kierowanych przez zespoły pogotowia ratunkowego, lotniczego pogotowia ratunkowego, poradni rodzinnych, poradni specjalistycznych oraz innych placówek medycznych. Zdarzają się również pacjenci bez skierowań z nagłymi zachorowaniami i urazami. Rolą SOR-ów jest ustalenie wstępnego rozpoznania, ustabilizowanie pacjentów w stanie zagrożenia życia oraz podjęcie decyzji o dalszym trybie leczenia (hospitalizacja w określonym oddziale szpitalnym, skierowanie do innej placówki medycznej bądź dalsze leczenie ambulatoryjne). Obraz prawidłowego działania chorego pacjenta:

Wykaz niektórych SOR i KOR w województwie pomorskim: •

SPSK Nr 1 ACK AMG – Gdańsk – KOR (popul. Akademia Medyczna)

•

Szpital Specjalist. Wojciecha Adalberta – Gdańsk – SOR (popul. ZASPA)

•

PCT Woj. Szpital Specjalist. – Gdańsk – SOR (popul. Kopernik)

•

Szpital Miejski nr 1 – Gdynia – SOR (ul. Wójta Radtkego)

•

Szpital Specjalistyczny – Kartuzy – SOR

•

Szpital Specjalistyczny – Kościerzyna – SOR

•

Szpital Specjalistyczny –Wejherowo– SOR

Wszystkie w/w placówki mają potrzebne w stanach nagłych oddziały, takie jak: chirurgia, ortopedia. interna (wewnętrzny), a po zdiagnozowaniu chorego, jeżeli zajdzie taka potrzeba, przekazują pacjenta na odpowiedni oddział, w których specjalizują się: •

Akademia Medyczna – chirurgia szczękowa, okulistyka, kardiologia, chirurgia naczyniowa

•

Szpital Zaspa w Gdańsku – urologia, okulistyka, kardiologia

•

Szpital Wojewódzki w Gdańsku – neurologia, neurochirurgia

•

Szpital w Gdyni – urologia

Oddziały, w których najczęściej przebywają osoby bezdomne: Intensywna terapia – terapia chorych z bezpośrednim zagrożeniem życia, z niewydolnością krążeniową, oddechową, także ludzi nieprzytomnych. Chirurgia – kilka rodzajów - najczęściej spotykana ogólna onkologiczna leczy przepuklinę, choroby tarczycy, tętnic i żył, choroby przewodu pokarmowego, dróg żółciowych. Ortopedia – urazy narządów ruchu oraz schorzenia ortopedyczne. Urologia – leczenie kamienicy nerkowej, wady wrodzone nerek, wady moczowodowe, kamienica pęcherza moczowego, cewki moczowej, choroby prostaty. Interna (wewnętrzny) – choroby wewnętrzne, nadciśnienie, zaburzenia cholesterolu, choroby narządów wewnętrznych. Okulistyka – choroby oczu, zaćma, jaskra. Neurologia – leczenie udaru mózgu, diagnostyka chorób neurologicznych, guzy mózgu, uszkodzenia nerwów odwodowych, rdzenia kręgosłupa, choroby nerwowo-mięśniowe.

CZĘŚĆ VI

WNIOSKI I REKOMENDACJE

PISMO SAMOPOMOCY

Rekomendacje z przykładami dobrych praktyk

Podsumowując tematykę kondycji zdrowotnej ludzi bezdomnych oraz kwestię zapewniania opieki zdrowotnej ludziom bezdomnych pragniemy wysunąć szereg rekomendacji i wniosków. Pierwsze rekomendacje dotyczą przede wszystkim współpracy jednostek służby zdrowia oraz instytucji pomocy społecznej. Współpraca i współdziałanie tych podmiotów jest warunkiem koniecznym do zapewniania lepszego dostępu do usług opieki zdrowotnej oraz podnoszenia jakości tychże usług. Wspomniane podmioty muszą w pełni rozumieć swoje role oraz kompetencje, muszą posiadać wiedzę o wzajemnych działaniach, konieczne są także spotkania i debaty, a także szkolenia z udziałem obu środowisk. Dokonana w ramach projektu „Bezdomność a zdrowie” diagnoza dostępności oraz jakości opieki zdrowotnej dla ludzi bezdomnych wyraźnie wskazuje, że obok problemów systemowych i prawnych, główne problemy w tym zakresie generują ludzie. To właśnie brak wiedzy, doświadczenia, praktyki oraz liczne stereotypy powodują utrudnioną dostępność oraz niekiedy niższą jakość usług opieki zdrowotnej świadczonych ludziom bezdomnym. Przykładem dobrej praktyki w zakresie współpracy służb pomocy społecznej i służby zdrowia mogą być rozwiązania zastosowane w Gdyni. Otóż w mieście tym funkcjonuje konkretny, pisemny podział obowiązków pomiędzy służbami, który reguluje udzielanie interwencyjnej pomocy ludziom bezdomnym. Odbywają się regularne spotkania koordynacyjne tych służb, realizowane są konkretne projekty zwiększające dostępność usług opieki zdrowotnej ludziom bezdomnym. Służby pomocy społecznej, działając w obszarze zdrowia ludzi bezdomnych, szczególną uwagę powinny skupić na pozainstytucjonalnym wymiarze bezdomności, czyli na ludziach bezdomnych, przebywających poza placówkami dla osób bezdomnych w takich miejscach jak: dworce, zsypy, kanały i węzły ciepłownicze czy też ogródki działkowe. Sytuacja zdrowotna tej grupy osób jest szczególnie dramatyczna. Działania służb z jednej strony muszą być dobrze skoordynowane, aby świadczyć profesjonalną pomoc ratunkową i kryzysową, z drugiej powinny mieć także wymiar profilaktyczny. Stąd rekomendujemy realizację cyklicznego monitorowania tzw. miejsc niemieszkalnych we współpracy np. ze służbami mundurowymi oraz zwiększania ilości miejsc tymczasowego pobytu, do których nie potrzeba skierowania, np. typu ogrzewalnie i noclegownie. Pożądaną praktyką jest także stosowanie tzw. streetworkingu, czyli ulicznej pracy socjalnej. Profesjonalni streetworkerzy, oprócz bieżącej pomocy ludziom bezdomnym w ich środowisku przebywania, doskonale realizują pomoc w zakresie profilaktyki zdrowotnej oraz przyczyniają się do zapobiegania pogłębianiu się dysfunkcji fizycznych i psychicznych ludzi bezdomnych. PISMO SAMOPOMOCY

Szczególnie istotną rolę w systemowym monitorowaniu zagrożeń związanych z bezdomnością mają badania naukowe. Badania dla instytucji polityki społecznej mają taki sam wymiar, jak w przypadku leczenia pacjenta – diagnoza lekarska. Nie można skutecznie, w wymiarze systemowym, pomagać ludziom bezdomnym bez wiedzy nt. kondycji psychicznej i fizycznej, danych socjodemograficznych, ilości ludzi potrzebujących itp. Badania pozwalają na zaprojektowanie, w oparciu o rzetelną diagnozę, całego spektrum działań odpowiadających na realne zapotrzebowanie. Odnosząc się do wymiaru systemowego i prawnego, to w przekonaniu członków Pomorskiego Forum należy przede wszystkim doprecyzować zapisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, mówiące o udzielaniu świadczeń ludziom nieubezpieczonym, w tym osobom bezdomnym. Przepisy tej ustawy powinny przewidywać także refundację kosztów leczenia osób, których danych nie można zidentyfikować, osób, z którymi nie ma żadnego kontaktu, osób, które zmarły w trakcie leczenia, zanim wdrożono procedurę, o której mowa w ustawie. Uproszczenia wymaga także sama procedura wykorzystywania niniejszych przepisów. Przepisy te wymagają także popularyzacji, ponieważ ciągle wiedza w tym zakresie jest znikoma, zarówno wśród służb pomocy społecznej, jak i służby zdrowia. Ministerstwo Zdrowia we współpracy z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej powinno zadbać o wydanie dokładnych instrukcji stosowania zapisów ustawy. Doprecyzowania ze strony Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wymaga także kwestia kompetencji pracownika socjalnego zatrudnianego poza Ośrodkami Pomocy Społecznej, np. w szpitalach czy organizacjach pozarządowych. Dotychczas Ministerstwo wydało dwie sprzeczne ze sobą interpretacje co do możliwości realizacji przez takiego pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Przedstawicielom Pomorskiego Forum wydaje się oczywistością, że pracownik socjalny posiadający odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje powinien mieć prawo do realizacji tego zadania, ponieważ sam wywiad środowiskowy nie jest tożsamy z wydawaniem decyzji administracyjnych. Jednocześnie należy promować zatrudnianie pracowników socjalnych w instytucjach służby zdrowia. Jest to szczególnie istotne w szpitalach, gdzie ułatwia to realizację pomocy nie tylko ludziom bezdomnym, ale i potrzebującym w ogóle. Standard zatrudniania pracowników socjalnych w szpitalach jest powszechny w wielu krajach Unii Europejskiej. Uregulowań systemowych wymaga także kwestia udzielania pomocy starszym, niepełnosprawnym i schorowanym ludziom bezdomnym. Gminy odpowiedzialne za zapewnianie schronienia ludziom bezdomnym, w imię złudnych oszczęd-

ności finansowych nie mogą czynić z placówek dla osób bezdomnych tzw. „przechowalni”. W miarę możliwości starsze osoby bezdomne powinny trafiać do adekwatnych do ich stanu i potrzeb Domów Pomocy Społecznej, które są w stanie realizować profesjonalną pomoc tym ludziom. Konieczne jest także zwiększenie dostępności Zakładów Opiekuńczo-Leczniczych, umożliwiających dalsze kontynuowanie leczenia szpitalnego także ludziom bezdomnym, gdyż placówki dla osób bezdomnych nie są przygotowane do świadczenia pomocy tym ludziom. Koniecznością wydaje się także ustanowienie przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej specjalizacji i standaryzacji placówek dla osób bezdomnych. Pozwoliłoby to na zracjonalizowanie, zróżnicowanie i sprofesjonalizowanie pomocy świadczonej ludziom bezdomnym. Specjalizacja taka powinna przewidywać powoływanie i prowadzenie Domów dla Bezdomnych, skierowanych właśnie do ludzi starszych, niepełnosprawnych, uzależnionych czy schorowanych, będących pomostem pomiędzy placówkami a DPS, ZOL, szpitalem czy hospicjum. Placówki takie powinny świadczyć usługi zarówno w zakresie aktywizacji społecznej, jak i o charakterze medycznym (pomoc lekarska oraz pielęgniarska). Pobyt w takich placówkach mógłby być docelowy, a nie tymczasowy jak w przypadku innych placówek. W sukurs standardom merytorycznym i technicznym placówek musi iść jednak odpowiednie finansowanie umożliwiające rzeczywiste wdrażanie wymaganych standardów (każda z placówek powinna mieć zróżnicowane finansowanie). Wsparcia finansowego i merytorycznego wymaga także działanie wszelkich organizacji w zakresie prowadzenia przychodni zdrowia dla ludzi bezdomnych (np. doraźne punkty medyczne dla ludzi bezdomnych), o ile działanie to prowadzi do włączania ludzi bezdomnych do normalnego systemu usług opieki zdrowotnej. Rozwiązaniem, które z jednej strony umożliwia świadczenie profesjonalnej pomocy lekarskiej, a z drugiej strony nie powoduje ponoszenia dodatkowych kosztów przez placówki dla osób bezdomnych, jest wykorzystywanie tzw. wyjazdowej praktyki lekarskiej wykorzystywanej na potrzeby pomocy ludziom w noclegowniach i schroniskach. Lekarze różnej specjalizacji mogą w takich placówkach świadczyć różnego rodzaju usługi, które opłacane są z Narodowego Funduszu Zdrowia. Przykładem dobrej praktyki w tym zakresie jest Centrum Usług Socjalnych w Nowym Stawie prowadzone przez Stowarzysze-

nie AGAPE. Stowarzyszenie to prowadzi szerokie usługi dla starszych, niepełnosprawnych i schorowanych osób bezdomnych, współpracując jednocześnie od wielu lat z okolicznymi lekarzami (pediatrzy, psychiatrzy), którzy właśnie w placówce realizują opłacaną wyjazdową praktykę lekarską. Współpraca ta z jednej strony powoduje, że klienci i podopieczni placówki mają zapewnioną na miejscu podstawową opiekę lekarską, a z drugiej nie powoduje wchodzenia w kompetencje służby zdrowia lub wyręczania jej z obowiązków na nią nałożonych przez akty prawne. Służby pomocowe w ramach swojej działalności powinny prowadzić aktywności o charakterze profilaktycznym. Ważne jest tutaj szczególnie dbanie o higienę i czystość, edukacja w tym zakresie może się odbywać poprzez realizowanie codziennej pracy, jak i poprzez szkolenia. Ponadto istotne są badania profilaktyczne. Osoby bezdomne należą do grupy najbardziej narażonej na gruźlicę, przyczyniają się także do rozprzestrzeniania się tej choroby. Część Ośrodków Pomocy Społecznej lub placówek dla osób bezdomnych wprowadza sezonowy obowiązek przebycia badań rentgenowskich nie tylko dla osób bezdomnych, ale i dla pracowników mających częsty kontakt z ludźmi bezdomnymi. Kwestią niebagatelną w wymiarze zdrowia ludzi bezdomnych jest tryb oraz jakość spożywanych posiłków. Zagadnienie to jest szczególnie ważne w przypadku osób, które są w trakcie leczenia np. alkoholowego. Zła dieta, głód czy konsumpcja odpadków, produktów przeterminowanych lub niekonsumpcyjnych prowadzi do znacznych ubytków na zdrowiu. Stąd ważna jest dieta oraz spożywanie dobrych jakościowo produktów. Ciekawym projektem w tym zakresie jest przedsięwzięcie szkockie o nazwie „Dobre jedzenie w zwalczaniu bezdomności”. Autorzy tego przedsięwzięcia zbierają, a potem za darmo dystrybuują do jadłodajni, jedynie najwyższej jakości jedzenie, w zamian jadłodajnie dbają o wygląd ich instytucji, prowadzą szkolenia kulinarne (tworzone są tylko zdrowe potrawy), a także kuchnie umożliwiają zrobienie posiłku ludziom bezdomnym (zamiast wydawać posiłki). Realizatorzy projektu udowadniają, że dobra dieta i jakość spożywanych posiłków ma olbrzymi wpływ na przywracanie ludziom bezdomnym poczucia godności, generują poczucie partycypacji oraz uczą zdrowego trybu życia zapobiegając wykluczeniu.

CZĘŚĆ VII INFORMATORY

PISMO SAMOPOMOCY

Placówki opieki zdrowotnej w województwie pomorskim

Narodowy Fundusz Zdrowia Pomorski Oddział Wojewódzki ul. Podwale Staromiejskie 69 80-844 Gdańsk tel. (58) 321 86 98, 321 86 35 fax (58) 321 85 15, 321 85 16 e-mail: gdansk@nfz-gdansk.pl http://www.nfz-gdansk.pl Delegatura w Słupsku ul. Poniatowskiego 4 76-200 Słupsk tel./fax (59) 840 03 85, 840 29 86 e-mail: slupsk@nfz-gdansk.pl Wydział ds. Służb Mundurowych ul. Kartuska 4/6 80-104 Gdańsk tel. (58) 300 98 33 fax (58) 326 79 36 e-mail: sluzby.mundurowe@nfz-gdansk.pl Rzecznik Praw Pacjenta e-mail: rzecznik.praw.pacjenta@nfz-gdansk.pl tel.(58) 321 86 32; 321 86 29 Placówki, z którymi Pomorski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia podpisał kontrakty w 2006 roku Leczenie szpitalne Gdańsk Pomorskie Centrum Traumatologii Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku 80-803 Gdańsk, ul. Nowe Ogrody 1-6, tel. 058 302 30 31 Pomorskie Centrum Traumatologii Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika 80-101 Gdańsk, ul. Powstańców Warszawskich 1 /2, tel. 058 302 30 31 Przychodnia Wysokospecjalistyczna przy Pomorskim Centrum Traumatologii 80-101 Gdańsk, ul. Powstańców Warszawskich 1 /2, tel. 058 302 30 31 PISMO SAMOPOMOCY

7 Szpital Marynarki Wojennej z Przychodnią 83-305 Gdańsk, ul. Polanki 117, tel. 058 552 63 26 Akademickie Centrum Kliniczne - Szpital Akademii Medycznej w Gdańsku 80-211 Gdańsk, ul. Dębinki 7, tel. 058 349 22 22 SWISSMED Szpital 80-215 Gdańsk, ul. Wileńska 44 tel. (0-58) 524-15-00, 524-15-00, Infolinia: 0-801-665-115 Jankowo Szpital Ortopedyczno - Chirurgiczny 80-104 Gdańsk, ul. Kartuska 4/6, tel. (0-58) 322-39-30 Szpital Kliniczny nr 2 Akademii Medycznej 80-402 Gdańsk, ul. Kliniczna 1a, tel. (0-58) 349-22-22 Zespół Klinik Specjalistycznych Szpitala Gdańskiego Sp. z o.o. 80-219 Gdańsk, al. Zwycięstwa 31/32, tel. (0-58) 341-20-51 Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy 80-214 Gdańsk, ul. Smoluchowskiego 18, tel. 058 341 40 41 Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem Gdańsk, ul. Polanki 119, tel. 058 552 50 81 Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha Adalberta 80-462 Gdańsk, al. Jana Pawła II 50, tel. 058 768 40 00 Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha Adalberta Oddział Leczenia Zeza i Niedowidzenia Gdańsk, ul. Wejhera 12 a, tel. 058 556 28 57 Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. T. Bilikiewicza 80-282 Gdańsk, ul. Srebrniki 1, tel. 058 524 75 00 Wojewódzkie Centrum Onkologii 80-210 Gdańsk, ul. M.Skłodowskiej-Curie 2 Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Gdańsku 80-104 Gdańsk, ul. Kartuska 4/6 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Stacja Pogotowia Ratunkowego 80-208 Gdańsk, ul. Orzeszkowej 1

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Pomorskie Centrum Chirurgii Małoinwazyjnej Nike 80-461 Gdańsk, ul. Startowa 1 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eter-Med” 80-822 Gdańsk, ul. Żabi Kruk 10 Przychodnia Lekarska „Nowy Chełm” 80-807 Gdańsk, ul. Chałubińskiego 23 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Perfect Medica” Gab Zabiegowe 80-313 Gdańsk, ul. Tetmajera 3 Zespół Opieki Zdrowotnej dla Szkół Wyższych 80-219 Gdańsk, Al. Zwycięstwa 30 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Invicta”Centrum Profilaktyki Klinika Zdrowia Kobiety Laboratoria Medyczne 80-850 Gdańsk, ul. Rajska 10 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ortopedia 80-803 Gdańsk, ul. Zwycięstwa 30 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Vismed” 80-461 Gdańsk, ul. Startowa 1 Gdynia Szpital Miejski im. J. Brudzińskiego 81-348 Gdynia, ul. Radtkego 1, tel. 058 620 75 01 Szpital Morski im. PCK 81-519 Gdynia, ul. Powstania Styczniowego 1, tel. 058 699 83 00 Akademickie Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny AM w Gdańsku 81-519 Gdynia, ul. Powstania Styczniowego 9 B, tel. 058 699 85 78 Miejska Stacja Pogotowia Ratunkowego w Gdyni Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 81-394 Gdynia, Żwirki i Wigury 14, tel.: 58 660 88 11 Clinica Medica Sp.Z O.O. Wielospecjalistyczna Klinika Zabiegowa z Przychodnią 81-229 Gdynia, ul. Mireckiego 11

Wojewódzki Zespół Reumatologiczny im. J. Titz-Kosko 81-820 Sopot, ul. Grunwaldzka 1 -3, tel. 058 555 75 20 Wojewódzki Zespół Reumatologiczny im. J. Titz-Kosko Oddział Rehabilitacyjny dla Dzieci Sopot, ul. 23 Marca 93, tel. 058 551 47 28 Centrum Medyczne „Sopmed” Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 81-756 Sopot, ul. Chrobrego 6/8 Słupsk Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Korczaka 76-200 Słupsk, ul. Lotha 26, tel. 059 842 48 67 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Korczaka 76-200 Słupsk, ul. Kopernika 28, tel. 059 842 84 81 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Korczaka 76-200 Słupsk, ul. Obrońców Wybrzeża 4, tel. 059 842 84 71 Stacja Pogotowia Ratunkowego 76-200 Słupsk, ul. Paderewskiego 5 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Klinika Salus 76-200 Słupsk, ul. Zielona 8 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Sides” 76-200 Słupsk, ul. Moniuszki 7f/1 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medica” S.C. 76-200 Słupsk, ul. Jana Pawła II 1 Inne powiaty Szpital Powiatu Bytowskiego 77-100 Bytów, ul. Lęborska 13, tel. 059 822 85 00 Szpital Specjalistyczny im. J. K. Łukowicza 89-600 Chojnice, ul. Leśna 10, tel. 052 395 65 00 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 77-300 Człuchów, ul. Szczecińska 31, tel. 059 834 22 81 115 Szpital Wojskowy z Przychodnią 84-150 Hel, ul. Boczna 10, tel. 058 675 74 06

Sopot

Szpital Powiatowy im. dr A. Majkowskiego 83-300 Kartuzy, ul. Ceynowy 7, tel. 058 685 48 00

Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy 81-855 Sopot, Al. Niepodległości 618, tel. (0-58) 551-12-26

Szpital Specjalistyczny 80-219 Kościerzyna, ul. Piechowskiego 36, tel. 058 686 00 00

Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Miejska Stacja Pogotowia Ratunkowego z Przychodnią w Sopocie 81-756 Sopot, ul. B. Chrobrego 10, tel.: 58 555 81 01

Zdrowie Sp. z o.o. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 82-500 Kwidzyn, ul. Hallera 31

100

Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej 84-300 Lębork, ul. Węgrzynowicza 13

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 82-200 Malbork, al. Armii Krajowej 105 /106, tel. 055 646 02 00

Hospicjum im. Ks. Eugeniusza Dutkiewicza SAC 80-208 Gdańsk, ul. Kopernika 6

Szpital Powiatu Bytowskiego Miastko, ul. Wybickiego 30, tel. 059 857 09 00

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej im św. Judy Tadeusza Jolanta Brzoskowska 80-858 Gdańsk, ul. Aksamitna 1

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 82-100 Nowy Dwór Gdański, ul. Dworcowa 12 Szpital Specjalistyczny 82-550 Prabuty, ul. Kuracyjna 30, tel. 055 278 20 09 Samodzielne Publiczne Pogotowie Ratunkowe 83-000 Pruszcz Gdański, ul. Wojska Polskiego 16

Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej Nad Matką i Dzieckiem 80-308 Gdańsk, ul. Polanki 119 Gdynia

Szpital im. F. Żaczka 84-100 Puck, ul. 1 Maja 13, tel. 058 673 22 81

Niepubliczny Zakład Pielęgniarsko-Opiekuńczy „Paramedica” 81-363 Gdynia, ul. Starowiejska 45/7

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 82-400 Sztum, ul. Reja 12, tel. 055 640 61 00

Hospicyjny Zakład Opieki Zdrowotnej 81-372 Gdynia, ul. Armii Krajowej 26

Specjalistyczny Szpital św. Jana 83-200 Starogard Gd. ul. Balewskiego 1, tel. 058 562 30 31

Sopot

Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im. S. Kryzana Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 83-200 Starogard Gd., ul. Skarszewska 7, tel. 058 562 06 00

Hospicyjny Zakład Opieki Zdrowotnej im. św. S.Faustyny w Sopocie 81-785 Sopot, ul. Mieszka I 1/1

Szpital Rehabilitacyjny i Opieki Długoterminowej 83-110 Tczew, ul. 1 Maja 2, tel. 058 531 33 19

Niepubliczny Zakład Opiekuńczo-Leczniczy Caritas Archidiecezji Gdańskiej 81-855 Sopot, ul. Niepodległości 632

Zespół Opieki Zdrowotnej 83-110 Tczew, ul. 30 Stycznia 58, tel. 058 777 66 00

Słupsk

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Korczaka Ustka, ul. Mickiewicza 12, tel. 059 814 60 15 Szpital Specjalistyczny im. F. Ceynowy 84-200 Wejherowo, ul. Jagalskiego 10, tel. 058 572 72 00 Opieka długoterminowa Gdańsk Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Hospicjum Gdańskie im. Matki Teresy z Kalkuty 80-277 Gdańsk, ul. Wojska Polskiego 24

Towarzystwo Opieki Paliatywnej im. Janiny Różyckiej w Słupsku Hospicjum Miłosierdzia Bożego 76-200 Słupsk, ul. Jana Druyffa 2 Niepubliczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Son” 76-200 Słupsk, ul. Paderewskiego 9 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Gramed - Pielęgniarka Domowa” 76-200 Słupsk, ul. Jana Pawła II 1 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Pal-Med 76-200 Słupsk, ul. Jana Pawła II 1 p.48a

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ŚrodowiskowoRodzinnej „Puls-Medic” 80-809 Gdańsk, Chałubińskiego 23

Inne powiaty

Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy 80-214 Gdańsk, ul. Smoluchowskiego 18

Szpital Powiatu Bytowskiego 77-100 Bytów, ul. Lęborska 13

Przychodnia Lekarska „Jasień” 80-125 Gdańsk, ul. Kartuska 404

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medicor” 89-600 Chojnice, ul. Strzelecka 89

PISMO SAMOPOMOCY

101

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Gemini” 89-604 Chojnice, ul. Kościerska 9 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 77-300 Człuchów, ul. Szczecińska 16 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Gdańskie Centrum Rehabilitacji 83-332 Dzierżążno, ul. Szpitalna 36 Zespół Opieki Zdrowotnej – Zakład Opiekuńczo-Leczniczy 83-140 Gniew, ul. 7 Marca 10, tel/fax 058 535 23 14 115 Szpital Wojskowy z Przychodnią Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 84-150 Hel, ul. Boczna 10 Szpital Powiatowy im. Dr A. Majkowskiego 83-300 Kartuzy, ul. Floriana Ceynowy 7 Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie 83-400 Kościerzyna, ul. Piechowskiego 36 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Przychodnia” 83-400 Kościerzyna, ul. M. C. Skłodowskiej 7 Hospicjum Kwidzyńskie im św. Wojciecha 82-500 Kwidzyn, ul.11 Listopada 28 NZOZ Frańciszkańska Stacja Opieki Caritas „Hospicjum Domowe” 84-300 Lębork, ul. Basztowa 8

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Lekarska 83-200 Starogard Gdański, ul. Hallera 21 NZOZ Ośrodek Pielęgnacyjno-Opiekuńczy Przy Stowarzyszeniu Pomocy Osobom Przewlekle Chorym „Dar Serca” 82-400 Sztum, ul. Reja 12 Szpital Rehabilitacyjny I Opieki Długoterminowej SPZOZ 83-110 Tczew, ul.1 Maja 20 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sztumie 82-400 Sztum, ul. Reja 12 Zespół Opieki Zdrowotnej w Tczewie 83-110 Tczew, ul. 30 Stycznia 58 Ośrodek Readaptacji Stowarzyszenia Solidarni „Plus”Eko „Szkoła Życia” 77-323 Wandzin, Wandzin Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Zakład Opiekuńczo-Leczniczy 84-200 Wejherowo, ul. Dr.A.Jagalskiego 10 Szpital Specjalistyczny im. Floriana Ceynowy 84-200 Wejherowo, ul. Dr A.Jagalskiego 10 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Hospicjum Pw. Św. Judy Tadeusza” 84-200 Wejherowo, ul. 3 Maja 19 Opieka psychiatryczna

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Medyczny „Mederi” 82-200 Malbork, ul. Korczaka 14

Gdańsk

Niepubliczny Zakład Opieki Długoterminowej 77-200 Miastko, ul. Gen.Wybickiego 30

Akademickie Centrum Kliniczne – Szpital Akademii Medycznej Gdańsk, ul. Dębinki 7

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 82-100 Nowy Dwór Gdański, ul. Dworcowa 12 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej”Rehosp” Z.Nowak, J.Żyśko, B.Maciejewska 82-100 Nowy Dwór Gdański, ul. Sienkiewicza 17 Szpital Specjalistyczny 82-550 Prabuty, ul. Kuracyjna 30 Hospicyjny Zakład Opieki Zdrowotnej 84-100 Puck, ul. Judyckiego 4 Niepubliczny Zakład Opieki Pielęgniarskiej „Dom-Med” 84-230 Rumia, ul. Sobieskiego 10 A Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Delfin” 76-213 Smołdzino, ul. Plac Wolności 1

102

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Gdańskie Centrum Zdrowia’’ Gdańsk, ul. Oliwska 62 Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Optimed’’ Gdańsk, ul. Jaskółcza 7/15 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Medyczne VII Dwór Gdańsk, ul. Abrahama 25 Przemysłowy Zakład Opieki Zdrowotnej w Gdańsku Gdańsk, ul. Wałowa 27 Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” Gdańsk, ul. Żabi Kruk 10

Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Psychiatryczno-Psychologiczna „Gospody- Med.” Gdańsk, ul. Gospody 7 Zespół Opieki Zdrowotnej dla Szkół Wyższych Gdańsk, Al. Zwycięstwa 30

Słupsk Niepubliczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Son’’ Słupsk, ul. Paderewskiego 9 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medison Słupsk, ul. Dąbrowskiego 6

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Remed- Lectus” Gdańsk, ul. Wałowa 27

Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Słupsk, ul. Wojska Polskiego 50

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zespół Klinik Specjalistycznych-Szpital Gdański Gdańsk, Al. Zwycięstwa 31/32

Inne powiaty

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ Przychodnia Morena” Gdańsk, ul. Jaśkowa Dolina 105 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ Przychodnia Brzeźno” Gdańsk, ul. Gałczyńskiego 6 Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. Prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku Gdańsk, ul. Srebrniki 1 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Stogi” Gdańsk, ul. Stryjewskiego 29 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nadmorskie Centrum Medyczne” Sp. z o.o. Gdańsk, ul Majewskich 26 Gdynia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Zdrowia Psychicznego Gdynia, ul. Traugutta 9

Szpital Powiatu Bytowskiego Bytów, ul. Lęborska 13 Niepubliczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ Mawiko” Chojnice, ul. Leśna 8 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Opus” Sp. z o.o. Chojnice, ul .Gdańska 15 B Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medicus” Praktyka Rodzinna I Specjalistyczna Czarna Woda, ul. Przemysłowa 1 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Czersk, ul. Królowej Jadwigi 4 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Człuchów, ul. Szczecińska 16 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Medyczne „Kaszuby” Kartuzy, ul. Dworcowa 2 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Przychodnia’ Kościerzyna, ul. M.C. Skłodowskiej 7

Szpital Morski im. PCK Gdynia, ul. Powstania Styczniowego 1

Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie Kościerzyna, ul. Piechowskiego 36

Sopot

Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska Janusz Szapert, Kwidzyn, ul. Kołłątaja 3

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Visum’’ Sopot, ul. Kolberga 7 Centrum Medyczne „Sopmed’’ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sopot, ul. Chrobrego 6/8 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Abc Family Med.” Sopot, ul. Małopolska 11/1

PISMO SAMOPOMOCY

Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej Lębork, ul. Węgrzynowicza 13 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Zdrowia Psychicznego Spp G.Nowakowska –Zarembo, A. Szafarowicz–Greczko Lębork, Al. Wolności 40a Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Bik - Med.” Leśniewo, ul. Kościelna 12

103

Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska Jerzy Zawada Malbork, ul. Słowackiego 2 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Centrum Psychiatrii” Sp. z o.o. Malbork, ul. Nowowiejskiego 48 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nowy Dwór Gdański, ul. Dworcowa 12

Gdynia SP ZOZ Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień Poradnia Odwykowa ul. Reja 2, 81-110 Gdynia, (0-58) 621-61-35 optu.gdynia@info.progman.pl Sopot

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Twój Lekarz” Poradnia Specjalistyczna Nowy Dwór Gdański, ul. Sienkiewicza 17

SP ZOZ „UZDROWISKO SOPOT” Poradnia Leczenia Uzależnień ul. B. Chrobrego 6/8, 81-756 Sopot tel. (0-58) 551-48-75 fax 555-08-82

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital im. Franciszka Żaczka, Puck, ul.1 Maja 13

Słupsk

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr2 Reda, ul. Gdańska 72 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Rumia, ul. Derdowskiego 23 Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im.St. Kryzana Starogard Gdański, ul. Skarszewska 7 Niepubliczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej Tczew, ul. 30 Stycznia 55 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Poradnia Zdrowia Psychicznego” Tczew, ul. Wojska Polskiego 6 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Pogoda Ducha’’ Wejherowo, ul. Jagalskiego 10 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Żukowie Żukowo, ul. Pożarna4 Lecznictwo odwykowe Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej Placówki ambulatoryjne Gdańsk SP ZOZ Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia ul. Zakopiańska 37, 80-142 Gdańsk fax 320-29-57, 0-58 301-51-32, wotuaiw@ima.pl SP ZOZ Gdańskie Centrum Profilaktyki Uzależnień ul. Dyrekcyjna 852, Gdańsk, 058 320-02-56

104

SP Specjalistyczny Psychiatryczny ZOZ Poradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia ul. Wojska Polskiego50, 76-200 Słupsk (0-59) 842-42-78 (0-59) 842-30-33 Inne powiaty SP ZOZ Poradnia Leczenia Uzależnień ul. Lipowa 12, 89-650 Czersk tel. 0-52 398-60-19 fax 052 398-60-19, pluczersk@wp.pl SP ZOZ Poradnia Terapii Uzależnień i Współuzależnień od Alkoholu ul. Szczecińska 16, Człuchów tel. 059 83-42-281, fax 059 83-42-459, spzoz_czluchow@wp.pl SP ZOZ Ośrodek Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych ul. Chopina 9, 83-200 Starogard Gdański (0-58) 56-294-93, 56-269-20, 56-017-48/49 opirpa_starogardgdanski@wp.pl Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej Placówki ambulatoryjne Gdańsk NZOZ Nadmorskie Centrum Medyczne Przychodnia „Gospody” ul. Gospody 7, 80-344 Gdańsk (0-58) 556-27-07 wew.36; 058 511-83-75 NZOZ Poradnia Specjalistyczna „RE-MED+LEKTUS” Sp. z o.o. Poradnia Terapii Uzal. i Współuzależnienia ul. Wałowa 27, 80-858 Gdańsk tel. (0-58) 301-78-35; 301-21-70 w 410; 301-15-73 w 410; fax 301-69-69

SZPITALE POLSKIE SP Z O.O. Przychodnia Specjalistyczna Al. Zwycięstwa 31/32 Gdańsk tel. 058 340-46-28; 340-46-46; fax 340-46-38 NZOZ Gdańskie Centrum Zdrowia Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia ul. Oliwska 62, Gdańsk Nowy Port tel. 058 343-07-20; 343-04-22; fax 058 343-29-60 Słupsk NZOZ Niepubliczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Przychodnia Odwykowa, ul. Paderewskiego 9 76-200 Słupsk, tel. (0-59) 840-17-00 Inne powiaty NZOZ „PROMEDICA” CHOJNICE Poradnia Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu uL. Kościerska 9, 89-604 Chojnice (0-52) 39-67-487 fax 39-740-33, genask@poczta.onet.pl NZOZ ”OPUS” Sp. z o.o. Poradnia Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu ul. Gdańska 15B, 89-600 Chojnice tel/fax (0-52) 39-75-519, opus@vnet.pl NZOZ „OPUS” Sp. z o.o. Poradnia Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu Osiedl. Wazów 8, 77-300 Człuchów, tel. (0-59) 83-46-595 NZOZ Centrum Medyczne „KASZUBY” ul. Dworcowa 2, 83-300 Kartuzy (0-58) 681-00-11 wew.68 fax 685-31-89, sekretariat@cmk.pl NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o. PORADNIA UZALEŻNIEŃ ul. M. Skłodowskiej-Curie 7, 83-400 Kościerzyna (0-58) 686-48-76; 686-45-02; fax 686-34-52 NZOZ Przychodnia Profilaktyki i Terapii Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia ul. Warszawska 18a, 82-500 Kwidzyn, tel. (0-55) 646-44-04 poradnia@msi.pl NZOZ Poradnia Leczenia Uzależnień ul. Armii Krajowej 32, 84-300 Lębork, 059 86-23-444 NZOZ „Centrum Psychiatrii” ul. Nowowiejskiego 48, 82-200 Malbork (0-55) 272-38-69, fax 278-01-22 NZOZ „Centrum Psychiatrii” Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu ul. Słowackiego 4, 82-400 Sztum, (0-55) 277-80-84 PISMO SAMOPOMOCY

NZOZ Niepubliczny Ośrodek Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów z Uzależnienia Osiedle 60-lecia14, 83-200 Starogard Gdański tel. (0-58) 561-48-22; 561-48-27; fax 561-48-23, e.wronski@gazeta.pl NZOZ „DROMADER” Ośrodek Terapii i Profilaktyki Uzależnień Alkoholowych Aleja Solidarności 15, 83-110 Tczew tel. (0-58) 53-22-999 NZOZ „Poradnia Zdrowia Psychicznego ul. Wojska Polskiego 6, Tczew tel. 058 530-27-00 NZOZ Ośrodek Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych ul. Kusocińskiego 17, 84-200 Wejherowo tel. (0-58) 672-50-41; 672-79-49, opirpa.wejherowo@wp.pl NZOZ Ośrodek Terapii i Profilaktyki Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia ul. Gdańska 52, 83-330 Żukowo tel. (0-58) 684-93-79; 511-83-75; fax 685-93-30 NZOZ@zukowo.pl

Placówki Stacjonarne Gdańsk Wojewódzki Szpital Psychiatryczny Oddział Leczenia Odwykowego ul. Srebrniki 1, 80-282 Gdańsk (0-58) 524-76-14; fax 524-75-20, szpital@wsp-bilikiewicz.pl Zakład Karny Gdańsk-Przeróbka Oddział Terapeutyczny dla Uzależnionych od Alkoholu /bez kontraktu-budżet sł. więziennej/, ul. Siennicka 23 80-758 Gdańsk, tel. (0-58) 301-60-33; fax 301-64-14 Inne powiaty NZOZ HOMO-LIBER Stowarzyszenie na Rzecz Osób Uzależnionych i Umierających „OSIEM” Całodobowy Oddział Terapii Uzal. Alkoh. Żukówko 16, 77-100 Bytów, tel. (0-59) 823-23-31 Szpital Powiatu Bytowskiego ul. Lęborska 13, Bytów, tel. (0-59) 822-85-00 SPZOZ Oddział Detoksykacji Alkoholowej ul. Szczecińska 31, Człuchów (0-59) 834-22-81; fax 834-24-59, spzoz_czluchow@wp.pl

105

SP ZOZ Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Psychiatryczny ZOZ Całodobowy Oddział Terapii Uzależnień od Alkoholu Lubuczewo Lubuczewo 29, 76-200 Lubuczewo, tel. (0-59) 846-26-28 NZOZ „Centrum Psychiatrii” Szpital Specjalistyczny Oddział Leczenia Uzależnień ul. Kuracyjna 30, Prabuty /Malbork/ tel. (055) 278-01-22 wew. 31 sekretariat Oddział VI Fax 278-24-35, sekretariat@szpitalprabuty.pl SP ZOZ Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych -oddział dla uzależnionych -oddział dla uzależnionych od alk. z detoksy ul. Skarszewska 7, Starogard Gdański tel. (0-58) 56-20-600; fax 56-23-650, szpital@kocborowo.pl Oddziały Dzienne

NZOZ Oddział Dzienny – Gdańskie Centrum Zdrowia ul. Oliwska 62, Gdańsk Nowy Port tel. 343-07-20; 343-04-22 wew 334 Gdynia SPZOZ Oddział Dzienny -Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień ul. Reja 281-110 Gdynia, tel. (0-58) 621-61-35 Słupsk SPZOZ Oddział Dzienny ul. Wojska Polskiego50, 76-200 Słupsk (0-59) 842-42-78; (0-59) 842-30-33 Inne powiaty

Gdańsk

NZOZ Odział Dzienny – Promedica ul. Kościerska 9, Chojnice, tel. 052 39-67-487; fax 39-74-033

SPZOZ Oddział Dzienny - WOTUAiW SPZOZ ul. Zakopiańska 37, 80-142 Gdańsk, tel. (0-58) 302-26-52

SPZOZ Oddział Dzienny ul. Szczecińska 16, Człuchów

106

Informator

o instytucjach niosących pomoc osobom bezdomnym w województwie pomorskim

2006

PISMO SAMOPOMOCY

107

108

I. Placówki udzielające pomocy osobom bezdomnym w zakresie schronienia i wyżywienia na terenie województwa pomorskiego Miasto powiatowe Gdańsk OGRZEWALNIA I NOCLEGOWNIE 1. Ogrzewalnia dla Bezdomnych Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie Ogrzewalnia jest placówką o najniższym standardzie; umożliwia pobyt tylko w określonych porach doby, nie posiada łóżek, a jedynie miejsca siedzące; jest to placówka otwarta, nie są wymagane żadnego rodzaju skierowania. ul. Podwale Grodzkie 2G 80–900 Gdańsk – Główny tel: 058 343-28-37; tel: kom. 512-307-341 (telefon czynny jedynie w godzinach otwarcia ogrzewalni od 20:30 do 7:30) fax: nie ma e–mail: nie ma www.bezdomnosc.org.pl Kierownik placówki: Michał Chabel Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  uzależnionych od narkotyków (nie zapewnia takim osobom specjalistycznej opieki, a jedynie schronienie)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc – 25 (placówka czynna od 20:30 do 7:30) Ilość dostawek – nie dotyczy Wyżywienie – brak Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – nie ma Palarnia – nie ma Kuchnia – nie ma Świetlica – nie ma Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 0 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 1 (sala z miejscami siedzącymi) W ogrzewalni nie ma podziału miejsc ze względu na płeć. Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: PISMO SAMOPOMOCY

109

- pracownikiem socjalnym (streetworkerzy i pracownicy socjalni regularnie odwiedzają ogrzewalnię) Placówka nie zabezpiecza podstawowych artykułów niezbędnych do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka nie świadczy pomocy rzeczowej w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka nie zabezpiecza środków odkażających i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (nieodpłatnie) Dojazd: Dworzec PKP GDAŃSK GŁÓWNY, za budynkiem poczty, w dawnej rampie przeładunkowej.

2. Noclegownia dla bezdomnych mężczyzn Gdańska Fundacja Kultury Chrześcijańskiej im. św. Brata Alberta ul. Równa 14 80–067 Gdańsk – Orunia tel: 058 309-00-18 wewnętrzny 40 fax: 058 309-00-18 wewnętrzny 40 e–mail: fundacja@albert.org.pl www.albert.org.pl Kierownik placówki: Grażyna Gromek Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych (o ograniczonym stopniu niepełnosprawności)  osób w podeszłym wieku  uzależnionych od narkotyków (są sporadycznie przyjmowani, uzależnienie od środków psychoaktywnych nie jest kryterium przyjęcia do placówki) Ilość stałych miejsc noclegowych – 120 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 1 gorący posiłek Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (wspólna dla noclegowni i schroniska, mieści się w osobnym budynku), (na 100 miejsc) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest (wspólna dla noclegowni i schroniska) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 31 (pokoje czteroosobowe) Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 120). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - terapeuta uzależnień - lekarz - opieka duszpasterska (na terenie placówki funkcjonuje kaplica) W placówce jest kontakt z: - pielęgniarką (spoza placówki) - pracownikiem socjalnym (spoza placówki)

110

Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - na podstawie skierowania z z OPS Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 123, przystanek docelowy KOLONIA MYSIA.

3. Noclegownia dla Osób Bezdomnych i Najuboższych PCPB Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu MONAR–MARKOT w Gdańsku SIEDZIBA PCPB: 80–402 Gdańsk ul. Kochanowskiego 7 A tel: 058 344-31-49 fax: 058 344-31-49 dyrektor PCPB: Grażyna Dąbrowska obiekcie znajduje się NOCLEGOWNIA i SCHRONISKO dla osób bezdomnych (jako wydzielona część); oba punkty poW mocowe mieszczą się w jednym budynku. ul. Lęborska 3b 80–386 Gdańsk – Przymorze tel: 058 553-32-48 fax: nie ma e–mail ogólny PCPB: pcpbgda@neostrada.pl strona www w trakcie budowy Kierownik placówki: Joanna Kopyszko Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn (wyłącznie)  częściowo niepełnosprawnych (jeśli istnieje taka konieczność – po uprzedniej konsultacji z kierownikiem placówki)  osób w podeszłym wieku (zdolnych do samoobsługi)  alkoholików (ograniczona w zakresie funkcjonowania, tylko w noclegowni; obowiązuje zakaz przebywania pod wpływem alkoholu) Ilość stałych miejsc noclegowych – 25 Ilość dostawek – do 5 (miejsca interwencyjne) Wyżywienie – 1 gorący posiłek dziennie: obiadokolacja Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest (dwuosobowa) Stołówka – jest; wspólna dla noclegowni oraz części schroniskowej (miejsc 20) Palarnia – nie ma (palenie tytoniu na zewnątrz budynku) Kuchnia – nie ma (posiłki dostarczane są spoza placówki; jest podręczna kuchenka do podgrzewania posiłku i ewentualnego przygotowania własnych drobnych dań przez podopiecznych oraz lodówka na potrzeby klientów) Świetlica – jest (stołówka poza czasem spożywania posiłków pełni funkcję świetlicy, wyposażona w telewizor, możliwość korzystania do godziny 22:00) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 0 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 1 (sala w noclegowni) Wszystkie miejsca w placówce przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (25 miejsc). PISMO SAMOPOMOCY

111

Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem (skierowanie do Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej lub Centrum Interwencji Kryzysowej) - pedagogiem (doraźnie, kierownik placówki) - t erapeutą uzależnień (MOPS kieruje na terapie poza placówką, możliwość korzystania z programów realizowanych przez PCPB w innych placówkach) - prawnikiem (przyjeżdża okresowo spoza placówki) - opieką duszpasterską (ksiądz przychodzi na wezwanie klienta placówki) - lekarzem (doraźne konsultacje; dwa razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pielęgniarką (doraźne konsultacje; trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pomocą lekarską (powszechna służba zdrowia; interwencyjnie, w razie konieczności Pogotowie Ratunkowe) - pracownikiem socjalnym MOPS (wizyty we wtorki lub według uzgodnienia; od 01.02.2007 pracownik socjalny PCPB według uzgodnionych potrzeb). Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży – według standardów uzgodnionych z MOPS, dodatkowo w miarę posiadanych zasobów. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: -b ezpośrednio w placówce (w bardzo szczególnych przypadkach; na podstawie indywidualnej decyzji dyrektora PCPB lub kierownika placówki) - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) – w miarę posiadanych wolnych miejsc; tylko do najbliższego dnia roboczego - na podstawie skierowania z z OPS Dojazd: Kolejką SKM stacja docelowa GDAŃSK PRZYMORZE, plus dojście pieszo około 500 metrów.

4. Noclegownia św. Brata Alberta dla bezdomnych mężczyzn Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie ul. Żaglowa 1 80–560 Gdańsk – Letniewo tel: 058 342-13-14 fax: 058 342-13-14 e–mail: zaglowa@ab.org.pl lub zaglowa@neostrada.pl www.bezdomnosc.org.pl Kierownik placówki: Tomasz Maruszak Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych (unika się przyjmowania takich osób ze względu na charakter placówki – noclegownia)  osób w podeszłym wieku (unika się przyjmowania takich osób ze względu na charakter placówki – noclegownia)  uzależnionych od narkotyków (nie odmawia się takim osobom, choć placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy uzależnionym od środków psychoaktywnych)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom) Ilość stałych miejsc noclegowych – 58 Ilość dostawek – w zależności od potrzeb (maksymalne 5) Wyżywienie – 1 gorący posiłek Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (40 miejsc)

112

Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 11 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 (pokój ośmioosobowy) Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 58). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - pracownik socjalny - pedagog W placówce jest kontakt z: - prawnikiem (z Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej) - psychologiem (z Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Tramwaj linie nr 4, 10, przystanek docelowy ZAŁOGOWA (blisko Urzędu Skarbowego).

5. Noclegownia dla osób bezdomnych „Przystań” Towarzystwo Wspierania Potrzebujących „Przystań” Placówka mieści NOCLEGOWNIĘ i SCHRONISKO dla osób bezdomnych; oba punkty pomocowe znajdują się w jednym budynku. Ilość miejsc noclegowych przeznaczonych na noclegownię i schronisko nie jest rozgraniczona i zmienia się wraz z potrzebami. ul. Mostowa 1 A 80–778 Gdańsk tel: 058 721-50-70 fax: 058 721-50-70 e–mail: nie ma strony www nie ma Kierownik placówki: Aneta Domachowska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 76 (Nie ma wyraźnie wskazanej liczby miejsc wydzielonych na część schroniskową oraz noclegownię.) Ilość dostawek – 2 Wyżywienie – 1 gorący posiłek Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie PISMO SAMOPOMOCY

113

Izolatka – jest Stołówka – nie ma Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 0 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 1 (sala dla klientów noclegowni) Wszystkie miejsca w placówce są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 76). Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - pielęgniarką - opieką duszpasterską - lekarzem Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS (kierują: MOPS w Gdyni i gminy ościenne) Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 123, przystanek docelowy BRAMA NIZINNA.

SCHRONISKA I DOMY 6. Schronisko dla bezdomnych mężczyzn Gdańska Fundacja Kultury Chrześcijańskiej im. św. Brata Alberta ul. Równa 14 80–067 Gdańsk – Orunia tel: 058 309-00-18 wewnętrzny 43 lub 39 fax: 058 309-00-18 wewnętrzny 43 lub 39 fundacja@albert.org.pl www.albert.org.pl Kierownik placówki: Elżbieta Kuźmińska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych (o ograniczonym stopniu niepełnosprawności)  osób w podeszłym wieku  uzależnionych od narkotyków (są sporadycznie przyjmowani, uzależnienie od środków psychoaktywnych nie jest kryterium przyjęcia do placówki) Ilość stałych miejsc noclegowych – 130 Ilość dostawek – 20 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest

114

Stołówka – jest (wspólna dla noclegowni i schroniska, mieści się w osobnym budynku), (na 100 miejsc) Palarnia – jest Kuchnia – jest (wspólna dla noclegowni i schroniska) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 31 (pokoje mieszczą od 4 do 5 osób) Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 130). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - terapeuta uzależnień - lekarz - opieka duszpasterska (na terenie placówki funkcjonuje kaplica) W placówce jest kontakt z: - pielęgniarką (spoza placówki) - pracownikiem socjalnym (spoza placówki) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania), (w placówce jest jedno miejsce interwencyjne) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 123, przystanek docelowy KOLONIA MYSIA.

7. Dom dla Osób Bezdomnych i Najuboższych PCPB Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu MONAR–MARKOT w Gdańsku SIEDZIBA PCPB: 80–402 Gdańsk ul. Kochanowskiego 7 A tel: 058 344-31-49 fax: 058 344-31-49 dyrektor PCPB: Grażyna Dąbrowska ul. Sztutowska 16A 80–711 Gdańsk – Stogi tel: 058 301-85-43 fax: 058 344-31-49 e–mail ogólny PCPB: pcpbgda@neostrada.pl strona www w trakcie budowy Kierownik placówki: pełni obowiązki kierownika Tadeusz Len Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  matek z dziećmi (ograniczona ilość miejsc)  osób w podeszłym wieku, zdolnych do samoobsługi PISMO SAMOPOMOCY

115

Ilość stałych miejsc noclegowych – 42 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 15) Palarnia – nie ma (palenie tytoniu na zewnątrz budynku) Kuchnia – jest (podopieczni sami przygotowują posiłki dla wszystkich, pod nadzorem instruktora) Świetlica – jest (stołówka poza czasem spożywania posiłków pełni funkcję świetlicy, wyposażona w telewizor, możliwość korzystania do godziny 22:00) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 11 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Dla mężczyzn – 23 Dla kobiet – 19 Dla dzieci – 3 Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem (skierowanie do Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej lub Centrum Interwencji Kryzysowej) - pedagogiem (doraźnie, według potrzeb) - t erapeuta uzależnień (MOPS kieruje na terapie poza placówką, możliwość korzystania z programów realizowanych przez PCPB w innych placówkach) - prawnikiem (przyjeżdża okresowo spoza placówki) - opieką duszpasterską (ksiądz przychodzi na wezwanie klienta placówki) - lekarzem (doraźne konsultacje; dwa razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pielęgniarką (doraźne konsultacje; trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pomocą lekarską (powszechna służba zdrowia; interwencyjnie, w razie konieczności Pogotowie Ratunkowe) - pracownikiem socjalnym MOPS (wizyty we wtorki lub według uzgodnienia; od 01.02.2007 pracownik socjalny PCPB według uzgodnionych potrzeb) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży – według standardów uzgodnionych z MOPS, dodatkowo w miarę posiadanych zasobów. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce obecnie nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania; od 07.IV.2007 przewiduje się taką możliwość. Osoby bezdomne przyjmowane są: -b ezpośrednio w placówce (w bardzo szczególnych przypadkach; na podstawie indywidualnej decyzji dyrektora PCPB lub kierownika placówki) - na podstawie skierowania z z OPS Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linie autobusowe 112, 186, przystanek docelowy TARCICE, dojście pieszo około 10 minut.

8. Dom Samotnych Matek z Dziećmi i Osób Starszych PCPB Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu MONAR–MARKOT w Gdańsku SIEDZIBA PCPB: 80–402 Gdańsk ul. Kochanowskiego 7 A tel: 058 344-31-49

116

fax: 058 344-31-49 dyrektor PCPB: Grażyna Dąbrowska ul. Kochanowskiego 7A 80–402 Gdańsk – Wrzeszcz tel: 058 344-31-49 fax: 058 344-31-49 e–mail ogólny PCPB: pcpbgda@neostrada.pl strona www w trakcie budowy Kierownik placówki: Magdalena Niski; pełni obowiązki kierowniczki Magdalena Zarach Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  matek z dziećmi  samotnych kobiet  kobiet w podeszłym wieku, zdolnych do samoobsługi Ilość stałych miejsc noclegowych – 60 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie dorośli; 5 posiłków dziennie dzieci Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (na koło 50 miejsc) Palarnia – nie ma (palenie tytoniu na zewnątrz budynku) Kuchnia – jest (podopieczne same przygotowują posiłki dla wszystkich, pod nadzorem instruktora) Świetlica – jest (stołówka poza czasem spożywania posiłków pełni funkcję świetlicy, wyposażona w telewizor, możliwość korzystania do godziny 22:00) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 11 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Nie ma jednoznacznie ustalonej liczby miejsc przeznaczonych dla dzieci i dla kobiet – zakwaterowanie według możliwości technicznych, funkcjonalnych; z uwzględnieniem potrzeb merytorycznych, rodzinnych itp. Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem (skierowanie do Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej lub Centrum Interwencji Kryzysowej) - pedagogiem (na bieżąco, kierownik placówki) - prawnikiem (przyjeżdża okresowo spoza placówki) - terapeutą uzależnień (MOPS kieruje na terapie poza placówką, możliwość korzystania z programów realizowanych przez PCPB w innych placówkach) - opieką duszpasterską (ksiądz przychodzi na wezwanie klienta placówki) - lekarzem (doraźne konsultacje; dwa razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pielęgniarką (doraźne konsultacje; trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pomocą lekarską (powszechna służba zdrowia; interwencyjnie, w razie konieczności Pogotowie Ratunkowe) - pracownikiem socjalnym MOPS (wizyty we wtorki lub według uzgodnienia; od 01.02.2007 pracownik socjalny PCPB według uzgodnionych potrzeb) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży – według standardów uzgodnionych z MOPS, dodatkowo w miarę posiadanych zasobów. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania; od 07 IV 2007 przewiduje się taką możliwość. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (w bardzo szczególnych przypadkach; na podstawie indywidualnej decyzji dyrektora PCPB lub kierownika placówki) PISMO SAMOPOMOCY

117

- na podstawie skierowania z OPS

ojazd: Kolejką SKM stacja GDAŃSK POLITECHNIKA; linie tramwajowe nr 2, 4, 8, 10, 13, przystanek docelowy KLID NICZNA–SZPITAL.

9. Schronisko dla Osób Bezdomnych i Najuboższych PCPB Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu MONAR–MARKOT w Gdańsku SIEDZIBA PCPB: 80–402 Gdańsk ul. Kochanowskiego 7 A tel: 058 344-31-49 fax: 058 344-31-49 dyrektor PCPB: Grażyna Dąbrowska obiekcie znajduje się NOCLEGOWNIA i SCHRONISKO dla osób bezdomnych (jako wydzielona część); oba punkty poW mocowe mieszczą się w jednym budynku. ul. Lęborska 3b 80–386 Gdańsk – Przymorze tel: 058 553-32-48 fax: nie ma e–mail ogólny PCPB: pcpbgda@neostrada.pl strona www w trakcie budowy Kierownik placówki: Joanna Kopyszko Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn (wyłącznie)  częściowo niepełnosprawnych (jeśli istnieje taka konieczność – po uprzedniej konsultacji z kierownikiem placówki)  osób w podeszłym wieku (zdolnych do samoobsługi)  alkoholików (ograniczona w zakresie funkcjonowania, tylko w noclegowni; obowiązuje zakaz przebywania pod wpływem alkoholu) Ilość stałych miejsc noclegowych – 15 schronisko Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki (schronisko) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest (dwuosobowa) Stołówka – jest; wspólna dla noclegowni oraz części schroniskowej (miejsc 20) Palarnia – nie ma (palenie tytoniu na zewnątrz budynku) Kuchnia – nie ma (posiłki dostarczane są spoza placówki; jest podręczna kuchenka do podgrzewania posiłku i ewentualnego przygotowania własnych drobnych dań przez podopiecznych oraz lodówka na potrzeby klientów) Świetlica – jest (stołówka poza czasem spożywania posiłków pełni funkcję świetlicy, wyposażona w telewizor, możliwość korzystania do godziny 22:00) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 4 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca w placówce przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 15). Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem (skierowanie do Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej lub Centrum Interwencji Kryzysowej) - pedagogiem (doraźnie, kierownik placówki)

118

- terapeutą uzależnień (MOPS kieruje na terapie poza placówką, możliwość korzystania z programów realizowanych przez PCPB w innych placówkach) - prawnikiem (przyjeżdża okresowo spoza placówki) - opieką duszpasterską (ksiądz przychodzi na wezwanie klienta placówki) - lekarzem (doraźne konsultacje; dwa razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pielęgniarką (doraźne konsultacje; trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pomocą lekarską (powszechna służba zdrowia; interwencyjnie, w razie konieczności Pogotowie Ratunkowe) - pracownikiem socjalnym MOPS (wizyty we wtorki lub według uzgodnienia; od 01.02.2007 pracownik socjalny PCPB według uzgodnionych potrzeb)

Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży – według standardów uzgodnionych z MOPS, dodatkowo w miarę posiadanych zasobów. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (w bardzo szczególnych przypadkach; na podstawie indywidualnej decyzji dyrektora PCPB lub kierownika placówki) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Kolejką SKM stacja docelowa GDAŃSK PRZYMORZE, plus dojście pieszo około 500 metrów.

10. Diecezjalny Dom Samotnej Matki im. Jana Pawła II (przy parafii pw. Matki Bożej Brzemiennej) Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej w Gdańsku–Matemblewie Placówka jest ukierunkowana na przyjmowanie wszystkich kobiet, które na skutek kryzysu w rodzinie nie są w stanie normalnie przygotować się do porodu, jak i tych, które we własnych środowiskach nie mogą sprostać zadaniom opiekuńczym wobec nowo narodzonego dziecka. Dom ma na celu wyciszenie napięć wynikających z zaskoczenia faktem macierzyństwa, ma pomóc w jego akceptacji, ma umożliwić nabycie praktycznych umiejętności w opiece nad dzieckiem. ul. Matemblewska 9 80–294 Gdańsk – Matemblewo tel: 058 348-03-70 fax: 058 348-03-68; kościół, plebania: 058 371-79-09 e–mail: parmbb@diecezja.gda.pl www.matemblewo.pl Kierownik placówki: siostra Samuela Ciesielska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  kobiet w ciąży  kobiet z dziećmi  uzależnionych od narkotyków (jeśli się okaże, że przyjęci są uzależnieni, to podejmowane są odpowiednie kroki; uzależnienie od środków psychoaktywnych nie stanowi kryterium przyjęcia do placówki) Ilość stałych miejsc noclegowych – 20 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 5 posiłków dziennie i dodatkowo prowiant w przypadku przebywania kobiet poza domem Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 50) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: PISMO SAMOPOMOCY

119

Jednoosobowe – 1 (izolatka) Od dwóch do pięciu osób – 10 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0

Do placówki są przyjmowane kobiety w ciąży i z małymi dziećmi. W placówce przebywa średnio 7 dzieci; przyjmowane kobiety mają zazwyczaj nie więcej niż dwoje dzieci. Najwięcej jednocześnie przebywało w placówce 21 matek i 18 dzieci. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - pielęgniarka -o pieka duszpasterska (placówka znajduje się przy kościele, a w samej placówce jest kaplica, w której odprawiane są regularnie msze) - lekarz - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - prawnikiem (jeśli jest potrzeba zamawia się wizytę) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS, Sądu, na wniosek rodzin ojazd: Z dworca PKP GDAŃSK WRZESZCZ linia 116, przystanek docelowy MATEMBLEWO; lub z dworca PKP D GDAŃSK GŁÓWNY lina 131, przystanek docelowy MATEMBLEWO.

11. Schronisko dla Bezdomnych Kobiet i Matek z Dziećmi Stowarzyszenie Opiekuńczo – Resocjalizacyjne ,,PROMETEUSZ’’ ul. Sucharskiego 1 80–601 Gdańsk – Westerplatte tel: 058 721-53-77 fax: 058 721-53-77 e–mail: sorp@wp.pl strona www w budowie, ma być ukończona w 2007 roku Kierownik placówki: Iwona Szewczyk; koordynator zadania: Zdzisława Mania Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  samotnych kobiet  kobiet z dziećmi  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 90 (jeden budynek 50 drugi 40) Ilość dostawek – 5 (w krytycznej sytuacji może być więcej) Wyżywienie – 3 posiłki Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana (jeden budynek); dostosowana w ograniczonym zakresie (drugi budynek) Izolatka – jest

120

Stołówka – jest (miejsc 28 – w jednym budynku 20 w drugim 8) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest (jadalnia pełni funkcję świetlicy; dodatkowo w budynku placówki znajduje się także gabinet terapeutyczny) Miejsca noclegowe: (w jednym budynku jest 12 pokoi; w drugim jest 9 pokoi; łącznie 21 pokoi) Jednoosobowe – 0 d dwóch do pięciu osób – (wszystkie pokoje (21) mieszczą od 4 do 6 osób; łóżka są dostawiane w zależności od potrzeb) O Od siedmiu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Ilość miejsc przeznaczonych dla dzieci nie jest ściśle określona. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - prawnik - doradca zawodowy - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - opieką duszpasterską (ksiądz odwiedza klientów placówki) - pielęgniarką (istnieje możliwość umówienia się) - lekarzem (istnieje możliwość umówienia się) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Ponadto w placówce funkcjonuje biblioteczka. Placówka w ramach swojej działalności prowadzi aktywności społeczno–kulturalne. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) są 4 miejsca - na podstawie skierowania z OPS (MOPS Gdańsk, Sopot oraz z gmin ościennych) Dojazd: Z przystanku AKADEMIA MUZYCZNA linie 106, 158, przystanek docelowy SUCHARSKIEGO PKP.

12. Dom Pomocy „EMAUS” Stowarzyszenie Pomocy Osobom Wychodzącym na Wolność „EMAUS” Placówka jest ukierunkowana na przyjmowanie mężczyzn opuszczających Zakłady Karne. ul. Sandomierska 55/57 80–074 Gdańsk – Orunia tel: 058 305-59-79 fax: 058 305-59-79 e–mail: stowarzyszenie.emaus@neostrada.pl strony www nie ma Kierownik placówki: ks. Roman Zrój Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn opuszczających jednostki penitencjarne

PISMO SAMOPOMOCY

121

 którzy mogą być nosicielami wirusa HIV (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  którzy mogą być w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 12 Ilość dostawek – 4 (tylko na kilka dni) Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – nie ma Stołówka – jest (na 12 osób, może być o kilka więcej – istnieje możliwość dostawienia stołu) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 5 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 12). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pedagog (pedagog ma uprawnienia kuratora) - terapeuta uzależnień - pracownik socjalny Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (na podstawie rozmowy z kierownikiem lub psychologiem) Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 123, przystanek docelowy MOSTOWA.

13. Dom Samotnych Matek z Dziećmi Stowarzyszenie „WSPÓLNYMI SIŁAMI” lacówka znajduje się w trakcie rozwijania działalności, w tej chwili (grudzień 2006) pomoc świadczona jest doraźnie, P osobom zgłaszającym się i deklarującym potrzebę otrzymywania pomocy. Obecnie na stałe w placówce przebywają osoby zabezpieczające jej funkcjonowanie: kucharz, zaopatrzeniowiec. ul. Ku Ujściu 23 80–701 Gdańsk tel: 058 721-32-27 fax: 058 721-32-27 e–mail: mak1@vp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Ryszard Mikulski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  kobiet

122

 kobiet z dziećmi Ilość stałych miejsc noclegowych – 40 Ilość dostawek – 6 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (około 45 miejsc) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – nie ma Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 15 Od pięciu do dziesięciu osób – 2 Powyżej dziesięciu – 0 Ze względu na modernizację placówki nie można określić maksymalnej ilości miejsc przeznaczonych dla dzieci. W momencie tworzenia informatora (grudzień 2006) w budynku placówki znajdowały się niezagospodarowane pomieszczenia, które można zaadoptować na pokoje. Usługi specjalistyczne: W placówce, w tej chwili, nie pracują specjaliści, a także placówka nie zapewnia kontaktu z takowymi. Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce, po rozpoczęciu działalności, będzie możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są (w momencie tworzenia informatora): - bezpośrednio w placówce Dojazd: Od AKADEMII MUZYCZNEJ linia 138, przystanek docelowy KU UJŚCIU.

14. Dom dla bezdomnych Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie ul. Przegalińska 135 80–690 Gdańsk – Przegalina tel: 058 308-05-94 fax: 058 308-05-94 e–mail: przegalina@ab.org.pl www.bezdomnosc.org.pl Kierownik placówki: Alicja Durbacz Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych (tylko o ograniczonym stopniu niepełnosprawności – tacy, którzy są samowystarczalni)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 30 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie (łazienka jest w pełni dostosowana) Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 30) PISMO SAMOPOMOCY

123

Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 2 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 2 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (30 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - opieką duszpasterską (ksiądz odwiedza klientów placówki) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (niekiedy bezdomnym spoza ośrodka). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania (po dłuższym przemieszkiwaniu i konsultacjach z kierownikiem). Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (odpłatnie) - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z z OPS Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 112, przystanek docelowy PRZEGALINA.

15. Schronisko św. Brata Alberta dla bezdomnych mężczyzn Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie Schronisko ma charakter aktywizacyjny i z tego względu ukierunkowane jest na przyjmowanie klientów znajdujących się w wieku produkcyjnym. ul. Starowiślna 3 80–555 Gdańsk – Nowy Port tel: 058 342-26-45 fax: 058 342-26-45 e–mail: starowislna@ab.org.pl www.bezdomnosc.org.pl Kierownik placówki: Michał Chabel Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  uzależnionych od narkotyków (uzależnienie nie jest kryterium stanowiącym o przyjęciu do placówki)  alkoholików  osób w podeszłym wieku (placówka ma charakter aktywizacyjny i w związku z tym mile widziane są osoby w wieku produkcyjnym) Ilość stałych miejsc noclegowych – 35 Ilość dostawek – 2 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie

124

Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 35) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 10 + 1 (izolatka na dwie osoby) Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 35). Usługi specjalistyczne: W placówce pracuje: - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - doradcą zawodowym (z pobliskiego Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej) - psychologiem (z pobliskiego Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej) - prawnikiem (z pobliskiego Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej) - opieką duszpasterską (ksiądz odwiedza klientów placówki) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) (2 miejsca) - na podstawie skierowania z OPS (Gdańsk, Sopot, Gminy ościenne) ojazd: Ze stacji SKM GDAŃSK ŻABIANKA linia 148, przystanek docelowy NOWY PORT; ze stacji SKM GDAŃSK ZAD SPA linia 188, przystanek docelowy NOWY PORT; linie tramwajowe nr 4, 10, przystanek docelowy NOWY PORT.

16. Schronisko dla osób bezdomnych „Przystań” Towarzystwo Wspierania Potrzebujących „Przystań” Placówka mieści NOCLEGOWNIĘ i SCHRONISKO dla osób bezdomnych; oba punkty pomocowe znajdują się w jednym budynku. Ilość miejsc noclegowych przeznaczonych na noclegownię i schronisko nie jest rozgraniczona i zmienia się wraz z potrzebami. ul. Mostowa 1 A 80–778 Gdańsk tel: 058 721-50-70 fax: 058 721-50-70 e–mail: nie ma strony www nie ma Kierownik placówki: Aneta Domachowska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku

PISMO SAMOPOMOCY

125

I lość stałych miejsc noclegowych – 76 (Nie ma wyraźnie wskazanej liczby miejsc wydzielonych na część schroniskową oraz noclegownię.) Ilość dostawek – 2 Wyżywienie – 3 posiłki Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – nie ma Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 1 Od dwóch do pięciu osób – 4 Od pięciu do dziesięciu osób – 8 (sale sześcioosobowe) Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca w placówce są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (76 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - pielęgniarką - opieką duszpasterską - lekarzem Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS (kierują: MOPS w Gdyni i gminy ościenne) Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 123, przystanek docelowy BRAMA NIZINNA.

HOSTELE 17. Hostel kryzysowy Centrum Interwencji Kryzysowej Centrum Interwencji Kryzysowej prowadzone przez Polski Czerwony Krzyż Pl. ks. Gustkowicza 13 80–555 Gdańsk – Nowy Port tel: 058 511-01-21 fax: 058 511-01-22 e–mail: centrum@cik.sos.pl strony www nie ma Kierownik Centrum Interwencji Kryzysowej PCK: Krzysztof Sarzała Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla: Osób, które ze względu na przeżywany kryzys psychiczny wymagają interwencji psychologicznej lub intensywnych, skoncentrowanych oddziaływań interdyscyplinarnych, między innymi w sytuacji ostrej przemocy, nadużyć, straty, gwałtu. I lość stałych miejsc noclegowych – 10 łóżek (maksymalny czas zakwaterowania wynosi 3 miesiące; jednakże generalnie czas pobytu ustalany jest indywidualnie z klientem)

126

Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – klienci sami muszą zapewnić sobie wyżywienie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie Izolatka – nie ma Stołówka – jest Palarnia – nie ma Kuchnia – jest (jest wspólna dla wszystkich klientów hostelu) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 4 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Hostel jest przeznaczony dla osób znajdujących się w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia, a nie dla osób konkretnej płci; jednakże w placówce przebywają głównie kobiety. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują specjaliści do spraw interwencji kryzysowej, w tym: - psycholog - pedagog - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - prawnikiem (dyżuruje raz w tygodniu – dla klientów CIK PCK) Placówka zapewnia pościel, ręcznik oraz dostęp do pralki. Placówka nie świadczy pomocy rzeczowej w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka nie zabezpiecza środków odkażających i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce na podstawie rozmowy z pracownikiem CIK PCK, pobyt w Hostelu jest odpłatny; wysokość ustala pracownik socjalny MOPS w oparciu o kryteria dochodowe pomocy społecznej, podstawa: Uchwałą Rady Miasta nr XLVI/1594/05 Dojazd: Linie tramwajowe nr 4, 10, przystanek docelowy NOWY PORT.

18. Ośrodek pomocy doraźnej dla kobiet i dzieci maltretowanych Stowarzyszenie Samopomocy „Krąg” lacówka ma charakter interwencyjno – kryzysowy, zapewnia schronienie osobom, które trudna, kryzysowa sytuacja zmuP siła do opuszczenia domu. Maksymalny czas przebywania w placówce nie powinien przekraczać kilku tygodni. ul. Olszyńska 41 80–009 Gdańsk – Olszynka tel: 058 301-92-62 fax: 058 301-92-62 e–mail: nie ma strony www nie ma Kierownik placówki: Henryka Tomaszewska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  kobiet z dziećmi PISMO SAMOPOMOCY

127

 niepełnosprawnych  uzależnionych od narkotyków (uzależnienie od środków psychoaktywnych nie jest kryterium przyjęcia osoby do placówki)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku  alkoholików Ilość stałych miejsc noclegowych – 5 (maksymalny czas pobytu do 1 miesiąca) Ilość dostawek – 2 Wyżywienie – 3 posiłki Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 30) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – nie ma Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 3 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Podział miejsc dla kobiet i dzieci jest uzależniony od sytuacji. Placówka jest w stanie przyjąć rodzinę z 6 dzieci. Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem - pedagogiem - terapeutą uzależnień - prawnikiem - pielęgniarką - psychiatrą - pracownikiem socjalnym (konsultant, mediator) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę możliwości – posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Z dworca PKP GDAŃSK GŁÓWNY linia 123, przystanek docelowy OLSZYŃSKA.

128

Miasto powiatowe Gdynia NOCLEGOWNIA 19. Ośrodek Profilaktyki Rodzinnej PCPB (Noclegownia) Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu Monar–Markot SIEDZIBA PCPB: 80–402 Gdańsk ul. Kochanowskiego 7 A tel: 058 344-31-49 fax: 058 344-31-49 dyrektor PCPB: Grażyna Dąbrowska ul. Leszczynki 153 81–200 Gdynia – Leszczynki tel: 058 781-60-10 fax: 058 781-47-47 e–mail: opr.gdynia@vp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: pełni obowiązki kierowniczki Adrianna Purzycka Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn (wyłącznie)  osób w podeszłym wieku, zdolnych do samoobsługi Ilość stałych miejsc noclegowych – 25 Ilość dostawek – 5 Wyżywienie – 1 gorący posiłek (obiadokolacja) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 40 maksymalnie do 45) Palarnia – nie ma (palenie tytoniu na zewnątrz budynku) Kuchnia – jest (obsługuje schronisko OPR) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 0 Od pięciu do dziesięciu osób – 2 Powyżej dziesięciu – 1 Wszystkie miejsca w noclegowni są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn. Placówka przeznaczona przede wszystkim dla mieszkańców Gdyni. Usługi specjalistyczne: W placówce pracuje: - pedagog W placówce jest kontakt z: - psychologiem (z pobliskiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej) - opieką duszpasterską (placówka współpracuje z parafią) - prawnikiem (raz w tygodniu jest w placówce) - lekarzem (doraźne konsultacje; dwa razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pielęgniarką (doraźne konsultacje; trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pomocą lekarską (powszechna służba zdrowia; interwencyjnie, w razie konieczności Pogotowie Ratunkowe) PISMO SAMOPOMOCY

129

-p racownikiem socjalnym (znajduje się w pobliskim Zespół do Spraw Osób Bezdomnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdyni, wizyty we wtorki lub według uzgodnienia)

Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży – według standardów uzgodnionych z MOPS, dodatkowo w miarę posiadanych zasobów. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: -b ezpośrednio w placówce (w bardzo szczególnych przypadkach; na podstawie indywidualnej decyzji dyrektora PCPB lub kierownika placówki) - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) – w miarę posiadanych wolnych miejsc; tylko do najbliższego dnia roboczego - na podstawie skierowania z z OPS Dojazd: Kolejką SKM stacja GDYNIA GRABÓWEK; z dworca PKP GDYNIA GŁÓWNA OSOBOWA linia 102, przystanek docelowy KORDECKIEGO; z przystanku GDYNIA DWORZEC GŁ. PKP–MORSKA linie 20, 25, 28, przystanek docelowy MORSKA–ESTAKADA, dojście pieszo około 5 minut.

SCHRONISKA I DOMY 20. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne oddział terenowy w Gdyni Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne ul. Jana z Kolna 28 81–357 Gdynia tel: 058 781-68-47 fax: nie ma e–mail: chsd-gdynia@o2.pl www.chsd-gdynia.webpark.pl Kierownik placówki: Bogdan Palmowski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  osób uzależnionych od alkoholu Ilość stałych miejsc noclegowych – 30 Ilość dostawek – 10 Wyżywienie – 1 gorący posiłek Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc – 20) Palarnia – nie ma Kuchnia – nie ma Świetlica – nie ma Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 5 Od pięciu do dziesięciu osób – 2 (pokoje sześcioosobowe) Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (30 miejsc). Usługi specjalistyczne:

130

W placówce pracują: - terapeuta uzależnień - pielęgniarka - sanitariusz–opiekun W placówce jest kontakt z: - opieką duszpasterską Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania Ośrodka Pomocy Społecznej ojazd: Placówka znajduje się blisko Hali Targowej w Gdyni Głównej, róg ul. Jana z Kolna i ul. 3 Maja; dojście z SKM stacja D GDYNIA GŁÓWNA OSOBOWA.

21. Tymczasowy Ośrodek Opiekuńczy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni ul. Chwarznieńska 93 81–602 Gdynia – Chwarzno tel: 058 624-95-91 fax: 058 624-95-91 e–mail: luohan@wp.pl www.mopsgdynia.pl Kierownik placówki: Sławomir Pawłowski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  uzależnionych od narkotyków (uzależnienie nie jest kryterium stanowiącym o przyjęciu do placówki)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku  alkoholików Ilość stałych miejsc noclegowych – 65 Ilość dostawek – 20 Wyżywienie – 1 gorący posiłek dziennie (obiad) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 25) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest (jadalnia pełni funkcję świetlicy) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 5 Od pięciu do dziesięciu osób – 7 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (65 miejsc). PISMO SAMOPOMOCY

131

Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - pielęgniarka - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - psychologiem (jest raz w tygodniu) - terapeutą uzależnień (należy się umówić na spotkanie) - opieką duszpasterską - lekarzem (przyjmują w okolicznych przychodniach) - prawnikiem (należy się umówić na spotkanie) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę możliwości – posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania Sekcji do Spraw Osób Bezdomnych MOPS Gdynia Dojazd: Z dworca PKP GDYNIA GŁÓWNA OSOBOWA linie 107, 140, 147, 160, przystanek docelowy OKRĘŻNA.

22. Zespół Opiekuńczy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni Dom Samotnej Matki i Schronisko dla Bezdomnych Kobiet ul. Fredry 3 81–376 Gdynia tel: 058 661-65-26 fax: 058 661-65-21 zo@mopsgdynia.pl www.mopsgdynia.pl/pinsty.htm Kierownik placówki: Bożena Włodarczak Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  kobiet  kobiet z dziećmi  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 42 (Dom Samotnej Matki – 20; Schronisko dla Bezdomnych Kobiet – 22) Ilość dostawek – 6 Wyżywienie – 1 gorący posiłek dla klientów schroniska; 3 posiłki dla klientów Domu Samotnej Matki Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 50) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest (jadalnia pełni funkcję świetlicy) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 4 Od pięciu do dziesięciu osób – 3

132

Powyżej dziesięciu – 0

Dom Samotnej Matki ma 20 miejsc: dla 11 matek 9 miejsc przeznaczonych jest dla dzieci. W Schronisku dla Bezdomnych Kobiet wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla kobiet (22 miejsca). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - pielęgniarka - lekarz - pedagog - muzykoterapeuta - fizjoterapeuta - opiekun do dzieci - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - psychologiem (w Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej) - opieką duszpasterską (raz w miesiącu odprawiana jest msza święta) - prawnikiem (w Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej) - terapeutą uzależnień (w Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej) lacówka w ograniczonym zakresie zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz P prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Kolejką SKM stacja GDYNIA WGÓRZE ŚW. MAKSYMILIANA; ZKM linia 128, przystanek docelowy DOM MARYNARZA.

23. Ośrodek Profilaktyki Rodzinnej PCPB (Schronisko) Pomorskie Centrum Pomocy Bliźniemu Monar–Markot SIEDZIBA PCPB: 80–402 Gdańsk ul. Kochanowskiego 7 A tel: 058 344-31-49 fax: 058 344-31-49 dyrektor PCPB: Grażyna Dąbrowska ul. Leszczynki 153 81–200 Gdynia – Leszczynki tel: 058 781-60-10 fax: 058 781-47-47 e–mail: opr.gdynia@vp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: pełni obowiązki kierowniczki Anna Marek Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  matek z dziećmi PISMO SAMOPOMOCY

133

 niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku, zdolnych do samoobsługi Ilość stałych miejsc noclegowych – 45 schronisko Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 1 gorący posiłek (obiad); reszta posiłków (śniadanie, kolacja) płatna; dzieci 3 posiłki darmowo. Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 40 maksymalnie do 45) Palarnia – nie ma (palenie tytoniu na zewnątrz budynku) Kuchnia – jest (podopieczni sami przygotowują posiłki, pod nadzorem instruktora) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 6 Od pięciu do dziesięciu osób – 4 Powyżej dziesięciu – 0 Statusowo, schronisko przeznaczone tylko dla rodzin, ale teraz (jesień 2006 rok) funkcjonują dwa pokoje dla schorowanych mężczyzn. Ilość miejsc ze względu na płeć i wiek podopiecznych nie jest jasno sprecyzowana; maksymalnie placówka była w stanie przyjąć 22 dzieci. Placówka przeznaczona przede wszystkim dla mieszkańców Gdyni. Usługi specjalistyczne: W placówce pracuje: - pedagog W placówce jest kontakt z: - psychologiem (z pobliskiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej) - opieką duszpasterską (placówka współpracuje z parafią) - prawnikiem (raz w tygodniu jest w placówce) - lekarzem (doraźne konsultacje; dwa razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pielęgniarką (doraźne konsultacje; trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza placówkę) - pomocą lekarską (powszechna służba zdrowia; interwencyjnie, w razie konieczności Pogotowie Ratunkowe) -p racownikiem socjalnym (znajduje się w pobliskim Zespół do Spraw Osób Bezdomnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdyni, wizyty we wtorki lub według uzgodnienia) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży – według standardów uzgodnionych z MOPS, dodatkowo w miarę posiadanych zasobów. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. (w miarę posiadanych zasobów). Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: -b ezpośrednio w placówce (w bardzo szczególnych przypadkach; na podstawie indywidualnej decyzji dyrektora PCPB lub kierownika placówki) - na podstawie skierowania z z OPS Dojazd: Kolejką SKM stacja GDYNIA GRABÓWEK; z dworca PKP GDYNIA GŁÓWNA OSOBOWA linia 102, przystanek docelowy KORDECKIEGO; z przystanku GDYNIA DWORZEC GŁ. PKP–MORSKA linie 20, 25, 28, przystanek docelowy MORSKA–ESTAKADA, dojście pieszo około 5 minut.

134

Miasto powiatowe Słupsk NOCLEGOWNIA 24. Noclegownia dla Mężczyzn Towarzystwo Pomocy im. św. Alberta Koło Słupskie ul. Leśna 6 76–200 Słupsk tel: 059 842-94-45 fax: 059 842-94-45 e–mail: marcus@klasa.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Mariusz Kajewski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych Ilość stałych miejsc noclegowych – 40 Ilość dostawek – 20 Wyżywienie – 1 gorący posiłek, dodatkowo rano kawa i chleb Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 30) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 12 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (40 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - terapeutą uzależnień (kontakt) - opieką duszpasterską (kontakt) - pracownikiem socjalnym (kontakt) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Z centrum miasta linie nr 3 i 8 przystanek docelowy na ul. Leśnej.

PISMO SAMOPOMOCY

135

SCHRONISKA I DOMY 25. Schronisko dla Mężczyzn Towarzystwo Pomocy im. św. Alberta Koło Słupskie ul. Gdyńska 13a 76–200 Słupsk tel: 059 840-42-70 fax: nie ma e–mail: marcus@klasa.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Mariusz Kajewski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych Ilość stałych miejsc noclegowych – 24 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie, w tym jeden gorący Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 25) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 5 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (24 miejsca). Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - terapeutą uzależnień (kontakt) - opieką duszpasterską (kontakt) - pracownikiem socjalnym (kontakt) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS ojazd: Z centrum miasta liną nr 8, przystanek docelowy na ul. Gdyńskiej; liniami nr 15 i 16 przystanek docelowy na ul. D Westerplatte.

136

26. Dom Interwencji Kryzysowej PCK w Słupsku Zarząd rejonowy PCK w Słupsku ul. Kopernika 35 A 76–200 Słupsk tel: 059 842-85-77 fax: 059 842-85-77 e–mail: pckslupsk@op.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Janina Dzioba Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  kobiet  kobiet z dziećmi  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 55 (45 + 10) Ilość dostawek – 10 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 15) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 2 Od dwóch do pięciu osób – 12 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Ilość miejsc przeznaczona dla kobiet i dzieci nie jest jasno określona – maksymalnie w placówce przebywało około 25 dzieci. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - pracownik socjalny - wolontariusze W placówce dyżurują dwa razy w tygodniu: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - prawnik - lekarz - pielęgniarka W placówce jest kontakt z: - opieką duszpasterską (ksiądz odwiedza placówkę w święta bądź na wyraźne życzenie klientów placówki) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Placówka znajduje się w centrum miasta. PISMO SAMOPOMOCY

137

Powiat Bytowski NOCLEGOWNIE 27. Interwencyjny Pokój Noclegowy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Bytowie ul. Przemysłowa 38 77–100 Bytów tel: 059 822-51-01 fax: 059 822-51-01 e–mail: mops-bytow@wp.pl strona www w budowie Kierownik placówki: Urszula Porańska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  niepełnosprawnych  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 4 Ilość dostawek – 6 Wyżywienie – 1 gorący posiłek dziennie, ewentualnie bony żywnościowe Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie Izolatka – nie ma Stołówka – nie ma Palarnia – nie ma Kuchnia – jest (aneks kuchenny) Świetlica – nie ma Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 1 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Nie ma jasno określonej ilości miejsc przeznaczonych dla mężczyzn i kobiet. Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem (z Gminnego Systemu Wsparcia) - pedagogiem (z Gminnego Systemu Wsparcia) - terapeutą uzależnień (z Gminnego Systemu Wsparcia) - prawnikiem (z Gminnego Systemu Wsparcia) - opieką duszpasterską (tylko na wyraźne życzenie klientów) - lekarzem (przyjeżdża, jeśli jest potrzeba) - pielęgniarką (przyjeżdża, jeśli jest potrzeba) - pracownikiem socjalnym (z Ośrodka Interwencji Kryzysowej) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania – jedynie wyjątkowo w szczególnych przypadkach.

138

Osoby bezdomne przyjmowane są: - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Z centrum miasta ulicą Lęborską w kierunku północnym.

28. Noclegownia dla bezdomnych Miejsko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Miastku ul. Marii Konopnickiej 12 77–200 Miastko tel: 059 857-27-86; noclegownia: 059 857-39-15 fax: 059 857-27-86 e–mail: mgops_miastko@vp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Wojciech Kwaśniewski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych (o ograniczonym stopniu niepełnosprawności)  uzależnionych od narkotyków (uzależnienie od środków psychoaktywnych nie jest kryterium przyjęcia klienta do placówki)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 20 Ilość dostawek – 5 Wyżywienie – 1 gorący posiłek dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma (istnieje możliwość zaadoptowania pomieszczenia na izolatkę) Stołówka – nie ma Palarnia – nie ma Kuchnia – jest (aneks kuchenny) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 2 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - radca prawny - pielęgniarka - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - psychologiem (z Komisji Uzależnień) - pedagogiem (z Komisji Uzależnień) - terapeutą uzależnień (z Komisji Uzależnień) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. PISMO SAMOPOMOCY

139

W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: W budynku MOPS – z centrum miasta w kierunku drogi na Bytów.

Powiat Chojnicki SCHRONISKO 29. Schronisko dla Bezdomnych Mężczyzn Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Chojnicach ul. Małe Osady 2a 89–604 Chojnice tel: 052 397-71-21; lub 052 397-12-08 fax: 052 397-49-48 e–mail: nie ma strony www nie ma Kierownik placówki: Stanisław Stolp Standard usługi: Placówka mieści się w budynku jednorodzinnym; obiady pensjonariuszom zapewnia Caritas. Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  uzależnionych od narkotyków (uzależnienie od środków psychoaktywnych nie jest kryterium przyjęcia klienta do placówki)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 12 Ilość dostawek – 8 Wyżywienie – 1 gorący posiłek dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – nie ma Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest (zamieniana w miesiącach zimowych na noclegownię) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 3 (pokoje trzyosobowe) Od pięciu do dziesięciu osób – 1 (pokój ośmioosobowy) Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (12 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - prawnik

140

W placówce jest kontakt z: - lekarzem (dojeżdża na żądanie) - pielęgniarką (dojeżdża na żądanie) - pracownikiem socjalnym (jest przy MOPS) Placówka współpracuje z Ośrodkiem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (sporadycznie) - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS lacówka jest przeznaczona głównie dla osób, których ostatnim miejscem zamieszkania były Chojnice; klienci spoza ChojP nic są obsługiwani w drugiej kolejności. Dojazd: Z centrum miasta ul. Gdańską w kierunku Czerska, pieszo lub autobusem.

Powiat Człuchowski NOCLEGOWNIA 30. Noclegownia im. św. Brata Alberta Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Człuchowie ul. Średnia 14 77–300 Człuchów tel: 059 834-24-09; bezpośredni do noclegowni: tel: kom. 500-684-200 fax: 059 834-43-21 e–mail: mops_czluchow1@wp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Ewa Osińska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 13 Ilość dostawek – 2 Wyżywienie – 1 gorący posiłek dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – nie ma Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 3 (wszystkie pokoje mieszczą od 4 do 5 osób) PISMO SAMOPOMOCY

141

Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0

Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie mężczyzn (13 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce pracuje: - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - psychologiem (jest raz w tygodniu) - terapeutą uzależnień (jest w instytucji prowadzącej – MOPS) - opieką duszpasterską (ksiądz odwiedza klientów placówki) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojście: Kilkaset metrów w kierunku północnym od centrum miasta.

SCHRONISKA I DOMY 31. Ośrodek Rehabilitacyjno – Opiekuńczy „OAZA” Fundacja Misja Chrześcijańska „Oaza” 77–323 Polnica – Stara Rogoźnica tel: 058 680-01-45 fax: 058 680-01-45 e–mail: januszszulecki@wp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Janusz Szulecki Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  kobiet z dziećmi  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 52 Ilość dostawek – 10 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 50) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 6 Od dwóch do pięciu osób – 26 (25 pokoje dwuosobowe; 1 pokój trzyosobowy – dla leżących palaczy)

142

Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0

Nie ma wyraźnie rozgraniczonej ilości miejsc dla kobiet i mężczyzn; niemniej nie umieszcza się w jednym pokoju kobiety i mężczyzny, chyba, że to małżeństwo. Dotychczas w placówce nie było kobiet z dziećmi. Kobieta z dziećmi zostałaby umieszczona w osobnym pokoju. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - prawnik - opieka duszpasterska - pracownik socjalny - pielęgniarka (jest całą dobę) W placówce jest kontakt z: - lekarzem rodzinnym (raz w tygodniu lub na telefon) - psychiatrą (raz w tygodniu lub na telefon) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - na podstawie skierowania z OPS (kierują MOPS i GOPS) ojazd: Z Człuchowa autobusem PKS do Polnicy, następnie około 1 km. pieszo; z Chojnic autobusem PKS do Polnicy, naD stępnie około 1 km. pieszo.

32. Ośrodek readaptacji „EKO” „SZKOŁA ŻYCIA” w Wandzinie Stowarzyszenie „SOLIDARNI PLUS” Nie wszyscy mieszkańcy ośrodka są osobami bezdomnymi, placówka zajmuje się też leczeniem osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, które nie są osobami bezdomnymi. 77–323 Polnica, Gmina Przechlewo tel: 059 832-34-13 fax: 059 832-34-13 e–mail: ekoszkolazycia@poczta.onet.pl www.ekosz.republika.pl Kierownik placówki: Donat Kuczewski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  kobiet z dziećmi  niepełnosprawnych  uzależnionych od narkotyków  chorych na AIDS  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 110 Ilość dostawek – 10 (bardzo wyjątkowe sytuacje) Wyżywienie – 4 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie PISMO SAMOPOMOCY

143

Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 120) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 40 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Nie ma ściśle określonej ilości miejsc przeznaczonych dla kobiet i mężczyzn. Maksymalnie w placówce przebywało 35 dzieci. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholodzy - pedagodzy - terapeuci uzależnień - opieka duszpasterska - lekarz internista - neurolog - pielęgniarki (całodobowo) - pracownik socjalny - psychiatra W placówce jest kontakt z: - prawnikiem (przybywa na konsultacje) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce wszystkie osoby są tymczasowo meldowane. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (głównie chodzi o osoby uzależnione; HIV – AIDS) -n a podstawie skierowania z OPS, Sądu, Prokuratury, lekarza rodzinnego, Monaru, klinik – oddziałów zakaźnych, oddziałów detoksykacyjnych Dojazd: Autobusem PKS z Człuchowa, następnie pieszo 3 km. w las; autobusem PKS z Chojnic, następnie pieszo 3 km. w las.

Powiat Kartuski NOCLEGOWNIA 33. Noclegownia dla bezdomnych mężczyzn Stowarzyszenie Abstynenckie „Kaszuby” W placówce znajduje się noclegownia dla bezdomnych oraz schronisko dla bezdomnych; oba punkty pomocowe znajdują się w jednym budynku. Bilowo 1 83–300 Kartuzy tel: 058 684-02-66; kierownik placówki, tel: 607-580-503 fax: 058 684-02-66 e–mail: nie ma

144

strony www nie ma Kierownik placówki: Kazimiera Leman Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych –10 Ilość dostawek – 5 (łącznie: schronisko i noclegownia) Wyżywienie – 1 posiłek dziennie (noclegownia) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 15) (wspólna dla noclegowni i schroniska) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 0 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 10). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - terapeuta uzależnień - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - prawnikiem - opieką duszpasterską - pedagogiem - lekarzem - pielęgniarką Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Szosa na Skierniewice, ostatni blok po lewej stronie, drogą w las 2 km. – noclegownia.

PISMO SAMOPOMOCY

145

SCHRONISKA 34. Schronisko dla bezdomnych mężczyzn Stowarzyszenie Abstynenckie „Kaszuby” W placówce znajduje się noclegownia dla bezdomnych oraz schronisko dla bezdomnych; oba punkty pomocowe znajdują się w jednym budynku. Bilowo 1 83–300 Kartuzy tel: 058 684-02-66; kierownik placówki, tel: 607-580-503 fax: 058 684-02-66 e–mail: nie ma strony www nie ma Kierownik placówki: Kazimiera Leman Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 25 schronisko Ilość dostawek – 5 (łącznie: schronisko i noclegownia) Wyżywienie – 3 posiłki dziennie (schronisko) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 15) (wspólna dla noclegowni i schroniska) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 5 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 25). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - terapeuta uzależnień - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - prawnikiem - opieką duszpasterską - pedagogiem - lekarzem - pielęgniarką Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są:

146

- bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS

Dojazd: Szosa na Skierniewice, ostatni blok po lewej stronie, drogą w las 2 km. – schronisko.

35. Schronisko dla kobiet i kobiet z dziećmi Stowarzyszenie Abstynenckie „Kaszuby” ul. pl. Brunona 2 83–300 Kartuzy tel: 058 684-02-66; kierownik placówki, tel: 607-580-503 fax: 058 684-02-66 e–mail: nie ma strony www nie ma Kierownik placówki: Kazimiera Leman Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  kobiet  kobiet z dziećmi  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 20 Ilość dostawek – 5 Wyżywienie – dorośli 3 posiłki dziennie; dzieci 4 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – nie ma Stołówka – jest (miejsc 20) Palarnia – nie ma Kuchnia – jest (dwie kuchnie) Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 20 Od dwóch do pięciu osób – 0 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 W placówce nie ma wyraźnie rozgraniczonej ilości miejsc przeznaczonych dla kobiet i dla dzieci. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - terapeuta uzależnień - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - prawnikiem - opieką duszpasterską - pedagogiem - lekarzem - pielęgniarką Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. PISMO SAMOPOMOCY

147

Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Rynek, deptak, park i już jest plac Brunona.

Powiat Kwidzyński DOM DLA BEZDOMNYCH 36. Dom Socjalny Stowarzyszenie na rzecz Bezdomnych Dom Modlitwy „AGAPE” Placówka jest ukierunkowana na przyjmowanie osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, niepełnosprawnych, a szczególnie osób w podeszłym wieku. ul. Borowy Młyn 22 82–420 Ryjewo tel: 055 277-42-88 fax: 055 267-01-36 e–mail: agape22@wp.pl www.agape.nowystaw.pl Kierownik placówki: Agnieszka Sawicka Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 55 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 30) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 13 Od pięciu do dziesięciu osób – 1 Powyżej dziesięciu – 0 Wszystkie miejsca przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (55 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce regularnie, średnio raz w tygodniu dyżurują niżej wymienieni specjaliści: - psycholog - terapeuta uzależnień - opieka duszpasterska - lekarz

148

- pielęgniarka - pracownik socjalny - terapeuta zajęciowy - rehabilitant - psychiatra

Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Pociągiem 3 km. od Ryjewa; komunikacja podmiejska na trasie Sztum – Ryjewo.

Powiat Lęborski NOCLEGOWNIA 37. Noclegownia dla Bezdomnych Mężczyzn Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Lęborku ul. Łokietka 13 84–300 Lębork tel: 059 862-27-11 lub 059 862-16-04 fax: 059 862-27-11 lub 059 862-16-04 e–mail: ddplebork@wp.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Krzysztof Miotk Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych (o odgraniczonym stopniu niepełnosprawności)  uzależnionych od narkotyków (uzależnienie od środków psychoaktywnych nie jest kryterium stanowiącym o przyjęciu klienta do placówki, takim osobom po prostu się nie odmawia)  chorych na AIDS (zarażenie wirusem HIV nie jest kryterium decydującym o przyjęciu do placówki, placówka nie świadczy specjalistycznej pomocy takim osobom)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 20 Ilość dostawek – 10 Wyżywienie – 2 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 20) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 1 PISMO SAMOPOMOCY

149

Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 1

Wszystkie miejsca przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (20 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - pedagog - terapeuta uzależnień - prawnik - pracownik socjalny Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) (zimą) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Placówka znajduje się około 100 m. od zajezdni autobusów MZK; centrum miasta.

Powiat Malborski SCHRONISKA 38. Centrum Usług Socjalnych i Wsparcia „AGAPE” Stowarzyszenie na rzecz Bezdomnych Dom Modlitwy „AGAPE” Placówka jest ukierunkowana na przyjmowanie osób w podeszłym wieku oraz kobiet opuszczających Zakłady Karne. ul. Mickiewicza 32 82–230 Nowy Staw tel: 055 271-50-36 lub 055 647-80-09 fax: 055 647-80-09 e–mail: biuro@agape.nowystaw.pl www.agape.nowystaw.pl Kierownik placówki: Grażyna Sochacka Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  kobiet z dziećmi  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 120 Ilość dostawek – 30 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie; dzieci 4 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 120) Palarnia – jest Kuchnia – jest

150

Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 30 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Liczba miejsc przeznaczona dla mężczyzn to koło 80 (parter budynku); liczba miejsc przeznaczonych dla kobiet i dzieci, to koło 60 (piętro budynku), jeśli kobiety mają większą ilość dzieci, to można liczbę miejsc na piętrze rozszerzyć do 70. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - psycholog dziecięcy i młodzieżowy - pedagog - lekarz - pracownik socjalny - pielęgniarka W placówce jest kontakt z: - terapeutą uzależnień - opieką duszpasterską - prawnikiem - psychiatrą Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Linie autobusowe: 4, 6, do NOWEGO STAWU.

39. Schronisko dla Mężczyzn w Szawałdzie Stowarzyszenie na Rzecz Bezdomnych Dom Modlitwy „AGAPE” Placówka jest ukierunkowana na przyjmowanie osób opuszczających Zakłady Karne. ul. Szawałd 16 82–200 Malbork tel: 055 647-76-04 fax: 055 647-76-04 e–mail: agapeszawald@op.pl www.agape.nowystaw.pl Kierownik placówki: Sławomir Zakrzewski kierownik do spraw administracyjno–biurowych: Katarzyna Zakrzewska Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 60 Ilość dostawek – 20 PISMO SAMOPOMOCY

151

Wyżywienie – 3 posiłki dziennie (w tym jeden gorący) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 80) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 8 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 1 (sala na 30 osób) Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 60). Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - psychologiem (dojeżdża do placówki, bądź klienta dowozi się do psychologa) - pedagogiem (dojeżdża do placówki, bądź klienta dowozi się do pedagoga) - terapeutą uzależnień (dojeżdża do placówki, bądź klienta dowozi się do terapeuty uzależnień) - lekarzem psychiatrą (dojeżdża do placówki, bądź klienta dowozi się do psychiatry) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS - skierowania od Kuratorów, Sądów, Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, Zakładów Karnych, Domów Dziecka Dojazd: Autobusami PKS z Malborka do SZAWAŁDU.

40. Schronisko dla Mężczyzn Stowarzyszenie św. Faustyny „FIDES” ul. Rolnicza 1 82–200 Malbork tel: 055 273-40-65 fax: 055 273-40-65 e–mail: fides1@vp.pl www.fides.wortal.malbork.pl Kierownik placówki: Krzysztof Pośpiech Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 55 Ilość dostawek – 15 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie

152

Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ograniczonym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 40) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 1 Od dwóch do pięciu osób – 16 Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 1 Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn (miejsc 55). Usługi specjalistyczne: W placówce pracuje lub regularnie dyżuruje: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - prawnik - opieka duszpasterska - lekarz - pielęgniarka - pracownik socjalny Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Z dworca PKP linie autobusowe nr 2, 12, na ulicę Rolniczą.

Powiat Starogardzki SCHRONISKO I NOCLEGOWNIA 41. Schronisko i Noclegownia im. św. Brata Alberta dla bezdomnych mężczyzn Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Grudziądzkie ul. Ogrodowa 1 83–200 Smętowo Graniczne tel: 058 561-90-32 fax: 058 561-90-32 e–mail: tpba.gr@wp.pl lub tpba.sm@wp.pl www.bratalbert.org.pl Kierownik placówki: Mieczysław Wacławski Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn PISMO SAMOPOMOCY

153

 niepełnosprawnych (o ograniczonym stopniu niepełnosprawności)  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 40 Ilość dostawek – 0 Wyżywienie – 3 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 40) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 2 (trzyosobowe) Od pięciu do dziesięciu osób – 2 (ośmioosobowe) Powyżej dziesięciu – 1 (dziesięcioosobowy) Istnieje możliwość zaadoptowania większej ilości pomieszczeń na miejsca noclegowe. Wszystkie miejsca są przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn. Usługi specjalistyczne: W placówce jest kontakt z: - psychologiem (z zewnątrz) - terapeutą uzależnień (z zewnątrz) - lekarzem (z Gminy) - pielęgniarką (z Gminy) - pracownikiem socjalnym (z zewnątrz) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - miejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) - na podstawie skierowania z OPS ojazd: Autobusem PKS: z miejscowości SKÓRCZ do SMĘTOWA GRANICZNEGO; z miejscowości GNIEW do miejscoD wości SMĘTOWO GRANICZNE.

Powiat Słupski NOCLEGOWNIA 42. Noclegownia dla Bezdomnych Mężczyzn Stowarzyszenie Pomocy „BENE – VITA” ul. Marynarki polskiej 83 76–270 Ustka tel: 059 814-45-78 fax: 059 814-45-91 e–mail: benevita@o2.pl www.benevita.blink.pl Kierownik placówki: Alicja Roguszczak

154

Standard usługi: Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  niepełnosprawnych  uzależnionych od alkoholu Ilość stałych miejsc noclegowych – 40 Ilość dostawek – 10 Wyżywienie – 1 gorący posiłek Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w pełnym zakresie Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 40) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 2 Od pięciu do dziesięciu osób – 2 Powyżej dziesięciu – 1 Wszystkie miejsca przeznaczone są wyłącznie dla mężczyzn (40 miejsc). Usługi specjalistyczne: W placówce pracuje: - pracownik socjalny W placówce jest kontakt z: - psychologiem (jest w placówce dwa razy w miesiącu) - terapeutą uzależnień (jest w placówce dwa razy w miesiącu) - doradcą zawodowym (jest w placówce dwa razy w miesiącu) - lekarzem (jest w placówce dwa razy w miesiącu) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce nie istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce - na podstawie skierowania z OPS Dojazd: Budynek noclegowni znajduje się na głównej ulicy miasta, w pobliżu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji.

SCHRONISKO 43. Ośrodek Resocjalizacji „SOLIDARNI PLUS” Stowarzyszenie „SOLIDARNI PLUS” 76–206 Gajki 3 tel: 059 814-12-50 fax: 059 814-12-50 e–mail: gajki@tlen.pl strony www nie ma Kierownik placówki: Alicja Moroszek Standard usługi: PISMO SAMOPOMOCY

155

Placówka świadczy usługi dla:  mężczyzn  kobiet  niepełnosprawnych  uzależnionych od narkotyków  osób w podeszłym wieku Ilość stałych miejsc noclegowych – 20 Ilość dostawek – 5 Wyżywienie – 4 posiłki dziennie Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych – w ogóle nie jest dostosowana Izolatka – jest Stołówka – jest (miejsc 12) Palarnia – jest Kuchnia – jest Świetlica – jest (dodatkowo w placówce znajduje się sala terapeutyczna) Miejsca noclegowe: Jednoosobowe – 0 Od dwóch do pięciu osób – 6 (3 dwuosobowe; 2 trzyosobowe; 1 pięcioosobowy) Od pięciu do dziesięciu osób – 0 Powyżej dziesięciu – 0 Nie ma rozgraniczonej wyraźnie ilości miejsc przeznaczonych dla mężczyzn i kobiet. Usługi specjalistyczne: W placówce pracują: - psycholog - pedagog - terapeuta uzależnień - pielęgniarka W placówce jest kontakt z: - prawnikiem (jest raz w tygodniu) - pracownikiem socjalnym (przyjeżdża spoza placówki) Placówka zabezpiecza podstawowe artykuły niezbędne do utrzymania higieny osobistej oraz prania odzieży. Placówka świadczy pomoc rzeczową w postaci odzieży, obuwia itp. Placówka zabezpiecza środki odkażające i przeciw wszawicy. W placówce istnieje możliwość tymczasowego zameldowania. Osoby bezdomne przyjmowane są: - bezpośrednio w placówce (na podstawie rozmowy) -m iejsca interwencyjne (1-2 noce bez skierowania) – ze względu na położenie, placówki, głęboko w lesie, nie praktykuje się, ale jeśli by ktoś przyszedł, to zostałby przenocowany) - na podstawie skierowania z OPS, poradnie Monar, Akademia Medyczna Dojazd: Ze Słupska autobusem PKS (przystanek GAJKI), potem 1800 metrów przez las.

156

II. Placówki aktywizacyjne dla osób bezdomnych

Miasto powiatowe Gdańsk 44. Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie ul. Floriańska 3 80–555 Gdańsk – Nowy Port tel: 058 522-07-51 fax: 058 343-12-77 Godziny otwarcia 8:30 – 15:30 Kierownik placówki – Piotr Czapnik Na miejscu dyżuruje: - doradca zawodowy - psycholog - możliwy jest kontakt z pracownikiem socjalnym - możliwy jest kontakt z prawnikiem onadto, placówka umożliwia wzięcie udziału w różnego rodzaju projektach aktywizacyjnych (warsztaty zawodowe, szkoleP nia, staże zawodowe). Także oferuje darmowy dostęp do Internetu (jest kafejka Internetowa); zapewnia codziennie aktualną prasę Dojazd: Linie tramwajowe nr 4, 10, przystanek docelowy NOWY PORT.

Powiat Kwidzyński 45. Centrum Integracji Społecznej Stowarzyszenie na Rzecz Bezdomnych, Dom Modlitwy „Agape” ul. Mickiewicza 32 82–230 Nowy Staw tel: 055 271-50-36 lub 055 647-80-09 fax: 055 647-80-09 e–mail: biuro@agape.nowystaw.pl www.agape.nowystaw.pl Kierownik placówki – Krzysztof Mroczkowski rowadzone działania mają na celu zwiększenie szansy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym na usamodzielnienie P poprzez reintegrację zawodową i społeczną. Osoby biorące udział w projekcie mają zapewniony kontakt z następującymi specjalistami: - psycholog - psycholog dziecięcy i młodzieżowy - pedagog PISMO SAMOPOMOCY

157

- lekarz - pracownik socjalny - pielęgniarka - doradca zawodowy

Centrum zapewnia następujące formy wsparcia: - diagnozowanie potencjału zawodowego - szkolenia zawodowe - działania mające na celu integrację społeczną (warsztaty, poradnictwo, szkolenia itp.) - staże zawodowe oraz przygotowanie zawodowe - działania o charakterze edukacyjno – wychowawczym Centrum zmierza do aktywizowania klientów zawodowo (szkolenia zawodowe) oraz społecznie (warsztaty motywacyjne, warsztaty nauki planowania życia). Przystąpienie do programu reintegracji społecznej i zawodowej poprzedzone jest: - wnioskiem zainteresowanego - opinią pracownika socjalnego - skierowaniem - diagnozą psychologiczną i doradcy zawodowego - podpisaniem „indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego” Dojazd: Linie autobusowe: 4, 6, do NOWEGO STAWU.

Miasto powiatowe Gdynia 46. Zespół Opiekuńczy, Mieszkania chronione Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni ul. Fredry 3 81–376 Gdynia tel: 058-661-65-26 fax: 058-661-65-21 zo@mopsgdynia.pl www.mopsgdynia.pl/pinsty.htm Kierownik placówki: Bożena Włodarczak lacówka prowadzi 10 mieszkań chronionych dla matek samotnie wychowujących dzieci. Warunkiem otrzymania mieszkaP nia jest posiadanie stałego dochodu; klienci sami zapewniają sobie wyżywienie, sami opłacają media. Placówka umożliwia, na życzenie mieszkańców, kontakt z następującymi specjalistami: - pielęgniarką (z Zespołu Opiekuńczego) - lekarzem (z Zespołu Opiekuńczego) - pedagogiem (z Zespołu Opiekuńczego) - muzykoterapeutą (z Zespołu Opiekuńczego) - fizjoterapeutą (z Zespołu Opiekuńczego) - opiekunem do dzieci (z Zespołu Opiekuńczego) - pracownikiem socjalnym (z Zespołu Opiekuńczego) - psychologiem (w Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej) - opieką duszpasterską (raz w miesiącu odprawiana jest msza święta) - prawnikiem (w Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej) - terapeutą uzależnień (w Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej) Dojazd: Kolejką SKM stacja GDYNIA WGÓRZE ŚW. MAKSYMILIANA; ZKM linia 128, przystanek docelowy DOM MARYNARZA.

158

III. Streetwork w trójmieście

47. Streetworkerzy – Uliczni Pracownicy Socjalni pracujący w Trójmieście Centrum Reintegracji Społecznej i Zawodowej Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie ul. Floriańska 3 80–555 Gdańsk – Nowy Port tel: 058 522-07-51; 058 522-07-52 fax: 058 343-12-77 Dyżury: w piątki 8:00 – 16:00 Dojazd: Linie tramwajowe nr 4, 10, przystanek docelowy NOWY PORT.

IV. Zespoły pracy socjalnej do spraw osób bezdomnych

Gdańsk 48. Referat do Spraw Osób Bezdomnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdańsku ul. Dworska 27 80–560 Gdańsk – Brzeźno tel: 058 342-13-10 fax: 058 342-13-10 e–mail: rob@mops.gda.pl Dojazd: Tramwajem nr 13,15, w kierunku Brzeźna, przystanek docelowy GDAŃSKA. Wydawane są skierowania na: zapewnienie schronienia, wydanie odzieży, otrzymanie posiłku oraz udzielane informacje gdzie można odebrać odzież, otrzymać posiłek.

Gdynia 49. Zespół do Spraw Osób Bezdomnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdyni ul. Działowskiego 11 81–450 Gdynia – Leszczyki tel: 058 662-00-11 e–mail: sekcjabezdomnych@vp.pl

PISMO SAMOPOMOCY

159

ojazd: kolejka SKM, stacja GDYNIA GRABÓWEK; z dworca PKP GDYNIA GŁÓWNA OSOBOWA linia 102, przystaD nek docelowy PELPLIŃSKA; z przystanku GDYNIA DWORZEC GŁ. PKP–MORSKA linie 20, 25, 28, przystanek docelowy MORSKA–ESTAKADA. ydawane są skierowania na: zapewnienie schronienia, wydanie odzieży, otrzymanie posiłku oraz udzielane informacje W gdzie można odebrać odzież, otrzymać posiłek.

Sopot 50. Pracownik Socjalny do Spraw Osób Bezdomnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Sopocie ul. Al. Niepodległości 759A 81–835 Sopot tel: 058 551-40-54 fax: 058 555-04-07 e–mail: mops@gda.pl Dojazd: Kolejką SKM stacja SOPOT. ydawane są skierowania na: zapewnienie schronienia, wydanie odzieży, otrzymanie posiłku oraz udzielane informacje W gdzie można odebrać odzież, otrzymać posiłek.

Słupsk 51. Sekcja do spraw osób bezdomnych przy Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie ul. Jaracza 5 76–200 Słupsk tel: 059 840-20-84 fax: 059 842-81-26 Dojazd: Z Placu Zwycięstwa w kierunku ul. Zwycięstwa. ydawane są skierowania na: zapewnienie schronienia, wydanie odzieży, otrzymanie posiłku oraz udzielane informacje W gdzie można odebrać odzież, otrzymać posiłek.

160

V. Inne instytucje

Gdańsk 52. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Sekretariat: 80–245 Gdańsk – Wrzeszcz ul. ks. Józefa Zator Przytockiego 4 (dawna ulica Mireckiego) tel: 058 341-17-20 tel: kom. 512-307-242 fax: 058 341-17-20 e–mail: biuro@pfwb.org.pl sekretarz: Piotr Olech Dojazd: Kolejką SKM stacja GDAŃSK WRZESZCZ.

53. Dominikańskie Duszpasterstwo Akademickie Stowarzyszenie Kuchnia św. Mikołaja tel: 692-436-578 wydawanie posiłków: czwartek o około godziny 12:30 Dojście: Punkt ruchomy ze względu na remont ul. Podwale Grodzkie: między parkingiem DWORCA GŁÓWNEGO PKP w Gdańsku a ul. Bastion św. Elżbiety.

54. Jedzenie Zamiast Bomb kontakt e–mail: 123sebastian@wp.pl wydawanie posiłków: niedziela około godziny 12:00 posiłki są wydawane w miesiącach zimowych: październik – marzec Dojście: GDAŃSK GŁÓWNY dworzec PKP w pobliżu wejścia głównego dworca PKP.

55. Zarząd Rejonowy Polskiego Czerwonego Krzyża w Gdańsku ul. Słowackiego 14 80–402 Gdańsk – Wrzeszcz tel: 058 341-69-11 wydawanie odzieży: czwartki godzina: 9:00 – 12:30 Dojazd: kolejką SKM stacja docelowa GDAŃSK WRZESZCZ; tramwaj Linie 6,11,12,15, przystanek docelowy SŁOWACKIEGO.

56. Stowarzyszenie Gdański Komitet Obywatelski Jadłodajnia „Pomocna Dłoń” ul. Na Zaspę 45 80–555 Gdańsk – Nowy Port PISMO SAMOPOMOCY

161

wydawanie posiłków: poniedziałek – piątek w godz. 12:00 – 13:00 Posiłki wydawane są za skierowaniem. Dojazd: Linie tramwajowe nr 4, 10, przystanek docelowy NOWY PORT.

57. Stowarzyszenie Gdański Komitet Obywatelski Jadłodajnia ,,Pomocna Dłoń’’

ul. Żuławska 102 80–067 Gdańsk – Orunia wydawanie posiłków: poniedziałek – piątek w godz. 13:00 – 14:30 Posiłki wydawane są za skierowaniem. Dojazd: Liniami autobusowymi w kierunku Gdańsk Lipce.

58. Stowarzyszenie Gdański Komitet Obywatelski Jadłodajnia ,,Pomocna Dłoń’’

ul. Uczniowska 2 (w budynku Rady Osiedla) 80–560 Gdańsk – Letniewo wydawanie posiłków: poniedziałek – piątek w godz. 13:00 – 14:00 Posiłki wydawane są za skierowaniem. Dojazd: Linie tramwajowe 4,10, przystanek docelowy UCZNIOWSKA.

59. Centrum Interwencji Kryzysowej prowadzone przez Polski Czerwony Krzyż pl. ks. Gustkowicza 13 80–555 Gdańsk – Nowy Port tel: 058 511-01-21 fax: 058 511-01-22 e–mail: centrum@cik.sos.pl

60. Stowarzyszenie WSPÓLNOTA ul. Konrada Wallenroda 10 80–438 Gdańsk – Wrzeszcz tel: 058 344-90-88

61. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie Centrum Projektowe, biuro Agendy Bezdomności 80-547 Gdańsk-Nowy Port ul. Władysława IV 12 tel:/fax 058 343 28 37

Gdynia 62. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie ul. Lotników 86 Gdynia – Redowo tel: 058 343-28-37 punkt wydawania odzieży: wtorki 10:00 – 14:00; czwartki 10:00 – 14:00 Dojazd: Kolejką SKM stacja GDYNIA REDŁOWO.

162

Sopot 63. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie ul. Królowej Jadwigi 6 81–835 Sopot tel: 058 550-10-02 punkt wydawania odzieży: poniedziałki 15:00 – 17:00; środy 9:00 – 11:00 Dojazd: Kolejką SKM stacja SPOT.

64. Caritas Archidiecezji Gdańskiej Łaźnia dla Bezdomnych 81–835 Sopot ul. Al. Niepodległości 778 tel: 058 555-78-78 godziny funkcjonowania: dla mężczyzn: środy 8:00 – 11:00; dla kobiet: poniedziałki 8:00 – 11:00; istnieje możliwość wcześniejszego umówienia się telefonicznie, bądź osobiście w godzinach 7:00 – 20:00 punkt wydawania odzieży – w godzinach funkcjonowania łaźni wydawania posiłków w okresie zimowym: poniedziałek – piątek w godz. 13:30 – 15:00 posiłki są wydawane za okazaniem kuponu osoby chcące otrzymać posiłek powinny zgłosić się do jadłodajni, co najmniej dzień wcześniej i zadeklarować chęć otrzymania posiłku Dojazd: Kolejką SKM stacja SOPOT.

Słupsk 65. Punkt wydawania odzieży PCK ul. Kopernika 3 76–200 Słupsk tel: 059 842-85-77

66. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Słupsku Jadłodajnia oraz Punkt Wydawania Odzieży

pokój 01 ul. Jaracza 5 76–200 Słupsk tel: 059 840-20-84 wydawanie posiłków: w dni robocze od 14:00

67. CARITAS – punkt wydawania odzieży ul. Niedziałkowskiego 76–200 Słupsk tel: 059 840-34-03

68. Stowarzyszenie Horyzont Program „PIERWSZY KONTAKT” Środowiskowy Dom Samopomocy

ul. Kościuszki 3 76–200 Słupsk tel: 059 842-26-53 przewodnicząca: Katarzyna Młyniec PISMO SAMOPOMOCY

163

VI. Strony internetowe o bezdomności

Większość linków została wykorzystana ze strony Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta – www.bratalbert.org.pl Organizacje świadczące pomoc osobom bezdomnym: www.bezdomnosc.org.pl – Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło Gdańskie www.albert.org.pl – Gdańska Fundacja Kultury Chrześcijańskiej im. św. Brata Alberta www.monar.org – Stowarzyszenie MONAR www.chlebzycia.win.pl – Wspólnota Chleb Życia www.agape-czestochowa.wizytowka.pl – Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy „Agape” www.agape.nowystaw.pl – Stowarzyszenie na Rzecz Bezdomnych Dom Modlitwy „Agape” www.matemblewo.pl – Diecezjalny Dom Samotnej Matki im. Jana Pawła II (przy parafii pw. Matki Bożej Brzemiennej) www.chsd-gdynia.webpark.pl – Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne Oddział Terenowy w Gdyni www.mopsgdynia.pl – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni www.ekosz.republika.pl – Ośrodek Readaptacji „EKO”, „SZKOŁA ŻYCIA” w Wandzinie www.fides.wortal.malbork.pl – Stowarzyszenie św. Faustyny „FIDES” www.benevita.blink.pl – Stowarzyszenie Pomocy „BENE – VITA” www.bezdomni.pl – Caritas Polska www.barka.org.pl – Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” www.otwartedrzwi.pl – Stowarzyszenie Otwarte Drzwi www.ariadna.pl – Społeczna Krajowa Sieć Ratunkowa www.alterego.org.pl – „Alter – Ego” Stowarzyszenie www.kielce.caritas.pl – Caritas Diecezji Kieleckiej www.gaudete.katowice.opoka.org.pl – Fundacja Gaudete www.fundacjakwiatypolskie.pl – Fundacja Kwiaty Polskie www.bycrazem.free.ngo.pl – Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej „Być Razem” Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta: www.bratalbert.org.pl – TPBA www.bezdomnosc.org.pl – TPBA Koło Gdańskie www.bratalbert.net – TPBA Koło Gorzowskie www.przemysl.bratalbert.org.pl – TPBA Koło Przemyskie www.bratalbertjg.xp.pl – TPBA Koło Jeleniogórskie www.kalisz.bratalbert.org.pl – TPBA Koło Kaliskie www.bratalbert.waw.pl – TPBA Koło Warszawskie www.bratalbert.org.pl/bielice – TPBA Koło Bielickie www.bratalbert.katolik.pl – TPBA Koło Wrocławskie www.schronisko-ba.webpark.pl – TPBA Koło Rybnickie www.olesnica.republika.pl – TPBA Koło Oleśnickie www.bratalbertwmiechowie.org – TPBA Koło Miechowskie www.bratalbert-lodz.free.ngo.pl – TPBA Koło Łódzkie www.tpbabytom.prv.pl – TPBA Koło Bytomskie www.albert.res.pl – TPBA Koło Rzeszowskie www.albert.lublin.pl – TPBA Koło Lublińskie www.centrumszkoleniowe.katolik.net.pl – TPBA Koło Wrocławskie, Centrum Szkoleniowe NON PROFIT www.wnp.org.pl – Partnerstwo „Wyprowadzić na prostą” www.blizniemuswemu.pl – Fundacja „Bliźniemu Swemu” www.ab.org.pl – Agenda Bezdomności www.12odwaznych.org.pl – Projekt „12 odważnych ludzi...”

164

Duże organizacje charytatywne: www.caritas.pl – Caritas w Polsce www.pah.org.pl – Polska Akcja Humanitarna www.pck.org.pl – Polski Czerwony Krzyż www.pkps.org.pl – Polski Komitet Pomocy Społecznej Organizacje pomagające alkoholikom: www.parpa.pl – Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych www.oat.com.pl – Ośrodek Apostolstwa Trzeźwości www.anonimowi-alkoholicy.org.pl – Wspólnota Anonimowych Alkoholików Poszukiwanie zaginionych: www.itaka.org.pl – Fundacja Pomocy Ludziom Dotkniętym Problemem Zaginięcia ITAKA Porady: www.zbpo.org.pl – Związek Biur Porad Obywatelskich Informacje i wsparcie dla organizacji pozarządowych: www.zbpo.org.pl – Portal Organizacji Pozarządowych www.ops.pl – Polski Portal Pomocy Społecznej www.free.ngo.pl – Usługi dla Organizacji Pozarządowych www.klon.org.pl – Stowarzyszenie Klon/Jawor www.wrzos.org.pl – WRZOS Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych www.frso.pl – Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego www.wolontariat.org.pl – Centrum Wolontariatu www.bankizywnosci.pl – Federacja Polskich Banków Żywności www.rci.org.pl – Regionalne Centrum informacji i Wspierania Organizacji Pozarządowych www.mops.gda.pl – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdańsku www.mopsgdynia.pl – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni Federacje organizacji pomagających bezdomnym: www.feantsa.org – European Federation of Nationals Organizations working with the Homeless www.barka.org.pl/konfederacja – Ogólnopolski Związek Organizacji na rzecz Zatrudnienia Socjalnego www.naeh.org – National Alliance to End Homelessness www.endhomelessness.org.uk – Ending Homelessness: from Vision to Action www.atd.org.pl – ATD Czwarty Świat Polska www.emmaus-international.org – Emmaus International www.street-papers.org – The International Network of Street Papers www.eapn.org – Europejska Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu www.pfwb.org.pl – Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

PISMO SAMOPOMOCY

165

NOTATKI

166

NOTATKI

PISMO SAMOPOMOCY

167