Mielno

Page 1

1

RAPORT KOŃCOWY DLA LOKALNEJ DIAGNOZY SYSTEMU POMOCY OSOBOM BEZDOMNYM

MIELNO

Projekt systemowy – 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” w zadaniu (nr 4) w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu „Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności”

Zamawiający: Związek Organizacji Sieć Współpracy BARKA

Wykonawca: dr Barbara Goryńska-Bittner

przy współudziale zespołu badawczego w składzie: dr Mikołaj Łuczak dr Anita Basińska mgr Anna Kacprzyk

Poznań – styczeń 2011


2

Spis Treści I. Wstęp ……………………………………………………………………………….. 4 a) cel główny oraz cele szczegółowe realizowanych diagnoz lokalnych b) zakres realizacji diagnozy lokalnej: techniki badawcze, próba, analizowane dokumenty, terminy II. Charakterystyka gminy na obszarze Partnerstwa Lokalnego……………………10 a) podstawowe zmienne społeczno- demograficzne, b) wskaźniki zatrudnienia, c) wskaźnik bezrobocia, d) typ gminy (miejski, miejsko-wiejski, wiejski), e) wskaźniki mierzące skalę korzystania z systemu pomocy społecznej, f) kwestie związane z polityką mieszkaniową (zasoby gospodarki komunalnej, struktura własności mieszkań, kwestie związane z eksmisjami) III.Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego………………………………………………………………………..13 a) krótka charakterystyka problemów społecznych występujących na terenie zawiązanego Partnerstwa na podstawie DR, b) hierarchia problemów społecznych na podstawie DR, c) przedstawienie problematyki bezdomności w kontekście innych problemów społecznych na podstawie DR, d) hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych (IDI).

IV. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR)………………………………………………………………………………15 a) dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez ośrodki pomocy społecznej, b) metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności: czy była realizowana, czy jest aktualna, czy była ponawiana (panelowa), w jakim zakresie (jak głęboko) dokonywano diagnozy, czy była wykorzystywana w dokumentach. c) opisane działania mające rozwiązywać problem bezdomności, d) konkretne formy działań z bezdomnymi (zaznaczmy nawet jeśli są wymienione), e) finanse V. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów (IDI)………………………………………………..26 a) znaczenie (ranga) bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit, b) ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondentów (także w ujęciu dynamicznym),


3

c) charakter bezdomności i – ewentualnie – dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie, d) stosunek społeczności lokalnej do bezdomności VI. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi)…………………………………………………….33 a) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności, b) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej, c) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej, d) współpraca międzyinstytucjonalna, e) najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym, f) najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie. VII.

Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym (na podstawie IDI z osobami kluczowymi oraz analizy dokumentów)…………...61 a) zakres prewencji b) zakres pomocy sprofilowanej c) rozwiązania systemowe

VIII. a) b) c)

ANEKS 1…………………………………………………………………………64 lista analizowanych dokumentów w analizie desk research dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną

ANEKS 2: spis tabel i wykresów…………………………………………………….71


4

I. Wstęp

a) Cel główny oraz cele szczegółowe realizowanej diagnozy Celem

głównym

Lokalnej

Diagnozy

Systemu

Pomocy

Osobom

Bezdomnym

zrealizowanej w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji

społecznej”

na

terenie

gminy

Mielno

jest

przeprowadzenie

możliwie

wszechstronnej, systematycznej i pogłębionej analizy problemu bezdomności. Dokonano jej poprzez opis skali i charakteru problemu bezdomności występującej na terenie partnerstwa lokalnego oraz analizy

realnie funkcjonującego systemu wsparcia osób bezdomnych:

zasobów, którymi partnerstwo dysponuje, instytucjonalnych zależności i braków w systemie wsparcia. Cele szczegółowe diagnozy:  dostarczenie Partnerstwom Lokalnym aktualnej, przeprowadzonej w sposób możliwie zobiektywizowany analizy, pokazującej system wsparcia osób bezdomnych;  diagnoza będzie punktem odniesienia dla ekspertów – opiekunów Partnerstw Lokalnych;  wskazanie potencjalnych luk w systemie wsparcia osób bezdomnych oraz możliwych sposobów wykorzystania Standardów do podniesienia jakości świadczonych usług;  diagnoza będzie dokumentem, który może być wykorzystany przez samorząd jako materiał uzupełniający Gminne Strategie Rozwiązywania Problemów Społecznych;  diagnoza może być podstawą przygotowania modeli wychodzenia z bezdomności. Zgodnie z opracowaną metodologią, zastosowano tzw. triangulację metod i technik badawczych

w

celu

zebrania

danych

umożliwiających

wieloaspektową

analizę

wyselekcjonowanych problemów badawczych. Badacze zebrali dane jakościowe (wywiady IDI z osobami kluczowymi dla rozwiązywania problemu bezdomności na terenie Partnerstwa Lokalnego) oraz przeprowadzono analizę dokumentów udostępnionych przez Partnerstwo (desk research). Celem przyjętej strategii badawczej i przeprowadzonych procedur badawczych było zgromadzenie materiału jakościowego – w postaci opinii i postulatów rozwiązań oraz propozycji modyfikacji działania systemu pomocy (lub konkretnych instytucji), a także oceny lokalnych uwarunkowań, które miały posłużyć zilustrowaniu i


5

pogłębionej analizie interpretacyjnej danych uzyskanych w oparciu o metody ilościowe (wywiady kwestionariuszowe z osobami bezdomnymi) oraz analizę materiałów zastanych (DR). Ze względu jednak na fakt, że gmina Mielno nie posiada placówki przeznaczonej dla osób bezdomnych, nie można było przeprowadzić badań ilościowych (kwestionariusz wywiadu z osobami bezdomnymi). b) Zakres realizacji diagnozy lokalnej: techniki badawcze, próba, analizowane dokumenty, terminy 1. Charakterystyka metody badawczej – analiza źródeł wtórnych (desk research) Analiza źródeł wtórnych (desk research) to metoda z założenia nie wymagająca badań terenowych. Praca przebiega w oparciu o ustalony katalog dokumentów interesujących badacza, które w sposób bezpośredni winny nawiązywać do badanego problemu. Uzyskany tą drogą materiał jest bardzo ważny dla realizacji diagnoz lokalnych w ramach projektu POKL 1.18 Zadania 4 i powinien dostarczyć wiedzy o tym, jak kształtuje się problem bezdomności w świetle oficjalnych dokumentów będących w posiadaniu Partnerstwa Lokalnego. Takiej wiedzy dostarcza próba odpowiedzi na pytania:  czy w materiałach znajdują cię odniesienia do dokumentów strategicznych i programowych?  czy w analizowanych dokumentach zawarto propozycje działań wobec osób bezdomnych w zakresie pomocy doraźnej, streetworkingu, pracy socjalnej, mieszkalnictwa, zatrudnienia, edukacji i zdrowia, partnerstwa lokalnego i współpracy różnych instytucji na rzecz bezdomności?  jakie są aktualnie przeznaczone środki finansowe związane z problemem bezdomności?  jaki rodzaj pomocy świadczony jest osobom bezdomnym na terenie Partnerstwa Lokalnego?  w jaki sposób były wypracowywane i wdrażane oficjalne dokumenty regulujące kwestie bezdomności? Do analizy desk research i analizy treści wykonanych podczas realizacji diagnozy lokalnej w zakresie bezdomności, wykorzystane zostały dokumenty o charakterze strategicznym i


6

programowym (3), o charakterze organizacyjnym (4), o charakterze sprawozdawczym (1) i inne dokumenty (5). Szczegółową listę analizowanych dokumentów zawiera aneks nr 1. 2. Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI). Charakterystyka metody badawczej Zgodnie z opracowaną w projekcie metodologią diagnoz lokalnych realizowanych w ramach Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności, jednym z elementów diagnozy było przeprowadzenie wywiadów pogłębionych IDI z osobami kluczowymi z punktu widzenia rozwiązywania problemu bezdomności w Partnerstwie Lokalnym. Celem jakościowej fazy badań było uzyskanie opinii i ocen, a także propozycji zmian dotyczących funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym na terenie Partnerstwa w zakresie:  postrzegania

bezdomności

jako

lokalnego

problemu

społecznego

(w

tym:

charakterystyka bezdomności – ewentualnie – dynamika zmian, najważniejsze potrzeby, próba oceny skali zjawiska, stosunek do bezdomności lokalnej społeczności oraz przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit);  funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym w wymiarze prewencji, interwencji i integracji społecznej (w tym: adekwatności, skuteczności i efektywność działań; oceny potrzeby i możliwość wprowadzenia modyfikacji w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji, postulowane zmiany);  współpracy międzyinstytucjonalnej (w tym: formy i zakres kooperacji, powiązania nieformalne w kontekście funkcjonowania instytucji działających na rzecz osób bezdomnych, postulowane zmiany). Badanie jakościowe zrealizowane zostało w terminie 12-13.12.2011, techniką indywidualnego wywiadu pogłębionego IDI. Przed wykonaniem właściwych badań terenowych przeprowadzono pilotaż narzędzia i dokonano jego niezbędnej weryfikacji popilotażowej. Ostateczna wersja użytego narzędzia badawczego została dołączona w pkt. IX. Aneks 1. b) Dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych. W badaniu jakościowym zastosowano celowy dobór próby N=11. Interlokutorami były – w myśl założeń opracowanej metodologii – osoby kluczowe dla rozwiązywania problemu bezdomności na terenie Partnerstwa Lokalnego i posiadające wiedzę na temat funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym. Badani rekrutowali się spośród pracowników jednostek i


7

organizacji zawiązujących partnerstwo. Interlokutorami były osoby reprezentujące Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Mielno-Unieście oraz Koło Koszalińskie Towarzystwa Pomocy św. Brata Alberta. W przypadku, gdy wskazane osoby nie wzięły udziału w badaniach proszono pozostałe osoby kluczowe o wskazanie innych osób, które spełniałyby kryteria określone powyżej. Zgodnie z zaleceniami, wywiady realizowano w warunkach zapewniających respondentowi swobodę wypowiedzi oraz poufność. Najczęściej były to miejsca wybrane przez samego badanego (gabinet, pokój pracy). Przed rozpoczęciem wywiadu respondenci byli informowani o celu badania i sposobie wykorzystania wyników. Badanym wyjaśniano, że ich wypowiedzi – nagrywane na dyktafon – zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek badaczy, gwarantując im tym samym spełnienie zasady anonimowości i poufności przekazywanych informacji. W celu zapewnienia anonimowości, na potrzeby niniejszego Raportu dane osobowe badanych zostały zakodowane. Przyjęto w tym zakresie zasadę, że ostatnia litera kodu odnosi się odpowiedni „M” – do osób reprezentujących z Mielno, „K” – do osób reprezentujących Koszalin. Przykładowo: [M01K] oznacza respondenta z Koszalina, a [M06M] respondenta z Mielna. Dzięki temu bez dodatkowych opisów wyjaśniających, możliwe jest odczytanie szerszego – wynikającego z miejsca zamieszkania i pracy – kontekstu, cytowanych w Raporcie wypowiedzi osób kluczowych. Po upewnieniu się, że respondent nie zgłasza wątpliwości (o ile zachodziła konieczność udzielano stosownych wyjaśnień), badanych pytano o zgodę na udział w badaniu i możliwość nagrywania wywiadu. Po zakończeniu wywiadu respondenci wypełniali ankiety oraz byli proszeni o udostępnienie dokumentacji lub materiałów dotyczących reprezentowanych przez nich instytucji. Osoby reprezentujące Partnerstwo Lokalne zapewniły wymagane w fazie działań badawczych wsparcie organizacyjne na poziomie zadowalającym i umożliwiającym przeprowadzenie badań. Podstawowy problem w uzyskaniu szczegółowych i kompetentnych wypowiedzi na pytania ważne z punktu widzenia przygotowywanej diagnozy, wynikał ze specyfiki Partnerstwa Lokalnego, które zawiązane było przez GOPS Mielno-Unieście i organizację KKTPBA, usytuowaną w Koszalinie – a więc poza obszarem gminy Mielno. Co za tym idzie, bardzo często osoby z Koszalina miały ograniczoną wiedzę na temat zagadnień dotyczących systemu wsparcia dla osób bezdomnych na terenie samego Mielna, a także lokalnych uwarunkowań społecznych czy np. zakresu współpracy i charakteru komunikacji pomiędzy instytucjami i organizacjami funkcjonującymi na terenie gminy.


8

Zastosowana w procedurze badawczej metodologia - jednakowa dla wszystkich 30 partnerstw lokalnych, które aplikują do drugiego etapu konkursu na pilotaż wypracowanych w Projekcie 1.18 Zad 4 Standardów usług skierowanych do osób bezdomnych – nie pozwoliła na przeprowadzenie wywiadów kwestionariuszowych z osobami bezdomnymi. Zgodnie bowiem z przyjętymi założeniami metodologicznymi, badaniem winno być objęte 50-100 osób bezdomnych zamieszkujących placówki dla osób bezdomnych na terenie gminy, na której zawiązało się partnerstwo lokalne. Niestety, 9 osób bezdomnych z terenu gminy Mielno korzysta z placówki Koła Koszalińskiego TPBA, która znajduje się na terenie innej gminy. Z wyżej wymienionych powodów Raport Końcowy zawiera rekomendacje powstałe na podstawie analizy desk research (DR) i pogłębionych wywiadów (IDI) z osobami kluczowymi, nie zawiera rekomendacji samych osób bezdomnych. Nie znaczy to bynajmniej, że na terenie gminy Mielno zjawisko bezdomności nie istnieje. Wręcz przeciwnie, tyle że jest to zjawisko specyficznej natury, ze względu na takiż charakter gminy. Lokalni liderzy społecznego wsparcia szacują, że na terenie Mielna w okresie wzmożonej turystyki letniej (między czerwcem a wrześniem) przebywa od kilku już lat około 60 osób bezdomnych, migrujących z innych rejonów kraju (tzw. „bezdomność wydmowa”) w poszukiwaniu łatwiejszego - wśród wypoczywających turystów - zarobku. Osoby kluczowe z punktu widzenia rozwiązywania problemu bezdomności w Partnerstwie Lokalnym wskazują także na niebezpieczeństwo zagrożenia bezdomnością 39 rodzin (ok. 118 osób) zamieszkujących znajdujący się w zasobach komunalnych gminy budynek socjalny o niskim standardzie (budynek zaadoptowany po hotelu robotniczym, w którym przypada mniej, niż 5m2/osobę). W opinii kluczowych przedstawicieli systemu wsparcia osób bezdomnych, wiele rodzin zamieszkujących ten budynek - bez adekwatnego do sytuacji każdej z nich wsparcia - w szybkim tempie i w sposób znaczący powiększy grupę osób bezdomnych w gminie Mielno. II. Charakterystyka gminy Mielno a) podstawowe zmienne społeczno-demograficzne Jak wynika z danych zamieszczonych w opracowaniu GUS-u „Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2010 roku. Stan w dniu 31 XII”, łączna liczba mieszkańców w gminie Mielno (stan w dniu 31 XII 2010 roku) wynosi 5.084 osób: 2.456 mężczyzn i 2.628 kobiet. We wsi Mielno mieszkają 2.184 osoby, zaś w Unieściu 988 osób. Na terenie gminy 882 osoby są w wieku przedprodukcyjnym (449 mężczyzn i 433


9

kobiet), 3.383 osób jest w wieku produkcyjnym (1.775 mężczyzn i 1.608 kobiet), a 819 jest w wieku poprodukcyjnym (232 mężczyźni i 587 kobiet). Przyrost naturalny w powiecie koszalińskim (na terenie którego zlokalizowane jest Mielno) wynosi 1,4, zaś ogólne saldo migracji: 4,2 na 1.000 ludności (za: Rocznik Demograficzny 2011). b) wskaźniki zatrudnienia Dane GUS-owskie udostępniane w Banku Danych Lokalnych przedstawiają wskaźniki zatrudnienia na poziomie regionów i dalej, województw. Nie są natomiast podawane bardziej szczegółowe aktualne dane na szczeblu powiatowym i gminnym. Z danych dla zachodniopomorskiego wynika, że ogólny wskaźnik zatrudnienia w województwie wynosi 46,2%, przy czym dla mężczyzn – 53%, zaś dla kobiet – 40,1%. Wśród osób w wieku produkcyjnym wskaźnik wynosi 59,7% (63,1% dla mężczyzn i 55,8% dla kobiet). W poszczególnych grupach wiekowych wskaźnik wynosi odpowiednio 36,6% (15-29 lat), 76,9% (30-39 lat), 74,3% (40-49 lat), 29,3% (50 lat i więcej). Na poziomie powiatu podane są statystyki pracujących łącznie z rolnictwem indywidualnym, ale tylko do 2005 roku. W powiecie koszalińskim było takich osób 9.621 (5.150 mężczyzn i 4.471 kobiet), z czego w sektorze publicznym pracowało 3.588 osób, a w sektorze prywatnym 6.033. c) wskaźnik bezrobocia W listopadzie 2011 roku w Mielnie bezrobotnych było łącznie 337 osób (w tym 178 kobiet),

wskaźnik

bezrobocia

wyniósł

10%

(za:

Wojewódzki

Urząd

Pracy

http://www.wup.pl/index.php?id=476#menu_top). Bardziej szczegółowe dane odnaleźć można w Banku Danych Lokalnych GUS-u. Wynika z nich, że stopa bezrobocia rejestrowanego w 2010 roku w powiecie koszalińskim wyniosła 26,7%, przy czym w całym województwie

zachodnio-pomorskim

była

mniejsza:

17,8%.

Udział

bezrobotnych

zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wyniósł 12,8% (11,2% dla mężczyzn i 14,8% dla kobiet), przy czym w całym województwie zachodnio-pomorskim był mniejszy: 9,9% (9,1% dla mężczyzn i 10,8% dla kobiet). Łączna liczba bezrobotnych zarejestrowanych wyniosła 5.509 (109.964 w całym województwie), z czego 2.555 to mężczyźni, a 2.954 to kobiety. Bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok było 1.678 (30,5% bezrobotnych ogółem). W populacji dominowały osoby z wykształcaniem gimnazjalnym i poniżej (2.420), następne w kolejności były osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (1.584), policealnym i średnim zawodowym


10

(781), średnim ogólnokształcącym (472) i wyższym (252). W poszczególnych grupach wiekowych liczba zarejestrowanych bezrobotnych kształtowała się następująco: 24 i mniej (1.044), 25-34 (1.520), 35-44 (1.029), 45-54 (1.290) i 55 i więcej (626). Z raportu „Sytuacja społeczno-zawodowa bezrobotnych w powiatach województwa zachodniopomorskiego w 2009 roku” wynika, że „powiat koszaliński charakteryzuje się wysoką wartością wskaźnika stopy

bezrobocia

rejestrowanego

w

województwie

zachodniopomorskim”.

Powiat

charakteryzuje przeciętna koniunktura gospodarcza i wyższy poziom aktywności zawodowej w pasie nadmorskim. Autorzy raportu stwierdzają, że nie do końca jasne jest, jakie są przyczyny wysokiej stopy bezrobocia na tym terenie. d) typ gminy: Mielno jest gminą wiejską o powierzchni 62,13 km2. e) wskaźniki mierzące skalę korzystania z systemu pomocy społecznej Analizując kryteria korzystania z systemu pomocy społecznej, wzięto pod uwagę dane statystyczne zamieszczone w sprawozdaniu rocznym złożonym Radzie Gminy przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Mielnie-Unieściu za rok 2010. Wynika z niego, że na zasiłki okresowe przeznaczono 3.200 PLN (ze wsparcia skorzystały 4 osoby), zaś na zasiłki celowe – 920 PLN (dla 2 osób). Kwota przeznaczona na posiłki wyniosła 4.108 PLN (dla 6 osób), przy czym w kategorii „Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej” podane są sprzeczne dane, tj. w jednym punkcie, że skorzystały z tej formy wsparcia trzy osoby, w drugim zaś, że jedna (w obu przypadkach nie podaje się kwoty wsparcia). 31.755 PLN wydano na pomoc w postaci schronienia, z czego skorzystały 4 osoby. Nie ma informacji o tym, czy (1) dofinansowywano pomoc rzeczową w postaci ubrania i zasiłków na świadczenia zdrowotne, (2) udzielano wsparcia w zakresie interwencji kryzysowej, sprawiania pogrzebów czy zakupu biletów kredytowanych. Na podstawie przekazanych danych nie sposób wnioskować, czy na terenie Mielna (1) świadczy się specjalistyczne poradnictwo i uczestnictwo w zajęciach Centrum Interwencji Kryzysowej, (2) oferuje członkostwo w spółdzielni socjalnej i (3) kieruje podopiecznych do Domu Pomocy Społecznej1. Z bazy lokalnych GUS można wyczytać, że ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta 209 gospodarstw domowych, w których zamieszkuje 568 osób. Udział osób w gospodarstwach

1

PL wyjaśniło, ze sprawozdanie składane Radzie Gminy nie ma charakteru ilościowego lecz jakościowy, stąd w tym dokumencie brak jest przedmiotowych danych.


11

domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem wynosi 11,1%. Świadczenia dla dzieci otrzymuje 0,1 tys. rodzin (0,3 tys. dzieci w wieku 0 – 17 lat). f) kwestie związane z polityką mieszkaniową Z analizy zasobów gospodarki komunalnej, w oparciu o informacje zaczerpnięte z Banku Danych Lokalnych GUS (za rok 2009), wynika, że w Mielnie jest 57 mieszkań komunalnych o łącznej powierzchni użytkowej 1.773 m2 (w przeliczeniu 31,1 m2 na lokal). 9 mieszkań w tym zasobie to lokale socjalne o łącznej powierzchni użytkowej 288 m 2 (w przeliczeniu 32 m2 na lokal). W badanym roku toczyło się 1 sądowe postępowanie eksmisyjne, wszczęte z powodu zaległości w opłatach za mieszkanie (łącznie w województwie takich spraw było 1.435, z czego 1.398 z powodu zaległości w opłatach). Sąd w badanym przypadku orzekł eksmisję, w tym samym roku w całym województwie doszło do tego 951 razy (66% wszystkich spraw), przy czym nie została ona wykonana – w województwie eksmisje wykonano 476 razy (dokładnie 50% z łącznej liczby orzeczonych eksmisji). Ogółem na badanym terenie jest 1.785 mieszkań, a podział na kategorie ukazujący strukturę własności pochodzi z 2007 roku. Na tej podstawie z danych wyczytać można, że było 79 mieszkań komunalnych, 25 mieszkań z zasobu spółdzielni mieszkaniowych, 48 z zasobu zakładów pracy, 1.627 z zasobu osób fizycznych, 0 z zasobu Towarzystwa Budownictwa Społecznego i 6 z zasobów pozostałych podmiotów.

Według bardziej

aktualnych danych z 2010 roku, w Mielnie znajdowało się 1.297 budynków mieszkalnych i 1.944 mieszkania. III. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów

zastanych (DR) a) krótka charakterystyka problemów społecznych występujących na terenie zawiązanego Partnerstwa na podstawie DR Na podstawie analizy dokumentów strategicznych oraz sprawozdawczych należy stwierdzić, że w Gminie Mielno występuje szereg skorelowanych problemów społecznych. Za najważniejszy uznać należy bezrobocie, uzależnienia oraz zjawisko pogłębiającego się ubożenia rodzin.


12

 Bezrobocie i ubożenie rodzin: W Gminie Mielno statystki dotyczące bezrobocia są znacznie zniekształcone z uwagi na powszechne zjawisko pracy „na czarno” i pracy sezonowej. Zjawisko to prowadzi do pogłębiania się patologii społecznych, wpływa na poziom życia rodzin i wywołuje negatywne skutki (dezintegracja rodziny, zmniejszenie siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami rodziny). W Gminie Mielno problem bezrobocia dotyka nie tylko osoby bezrobotnej ale całej jego/ jej rodziny, co często prowadzi do zaniku autorytetu rodzicielskiego, często prowadzi do rozpadu rodziny. Wzrost liczby bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje także przyrost ilości zadań z zakresu pomocy społecznej oraz zwiększenie puli wydatków na udzielania pomocy. Z uwagi na ograniczenia budżetowe samorządu podstawowe znaczenie w pracy z osobami bezrobotnymi zajmuje praca socjalna (tu w szczególności planowanie nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania oraz techniki kontaktu). Stopa bezrobocia w Gminie Mileno jest od lat statystycznie ok. 10 % wyższa od średniej krajowej. Nie bez znaczenia jest również fakt, że wśród osób bezrobotnych dominują osoby długotrwale bezrobotne i z niskim poziomem wykształcenia. Szczegółowe zestawienie danych dotyczących bezrobocia i sytuacji n rynku pracy w Mielnie zawarto w pkt b i c części II diagnozy.  Uzależnienia: Problem uzależnień ma w Gminie Mileno jest postrzegany przez mieszkańców jako jeden z poważniejszych i ciągle narastających problemów społecznych (wg Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Mielno), natomiast zgodne z analizą danych ilościowych należy uznać, że nie jest dominujący jak na miejscowość tej wielkości (w części dokumentacji sprawozdawczej np. w Rocznym Sprawozdaniu MOPS problem ten nie został ujęty w formie danych ilościowych w przeciwieństwie do innych problemów). Problem ten dotyka coraz młodszych mieszkańców. Dlatego też w celu eliminowania niekorzystny wpływ uzależnień na społeczność gminy, konieczne stało się prowadzenie działań o charakterze profilaktycznym oraz różnych form zdrowego stylu życia. b) hierarchia problemów społecznych na podstawie DR Analiza dokumentów strategicznych, a przede wszystkim dokumentów o charakterze sprawozdawczym wskazuje, że wśród istotnych problemów społecznych Gminy Mielno są: bezrobocie,

w

tym

długotrwale

bezrobocie,

ubożenie

rodzin,

niepełnosprawność,


13

uzależnienia, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych. Do marginalnych problemów należą bezdomność i trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego lub placówki opiekuńczo – wychowawczej; c) przedstawienie problematyki bezdomności w kontekście innych problemów społecznych na podstawie DR Fakt, że problem bezdomności nie należy do głównych problemów społecznych w Gminie Mielno powoduje też, że problematyka bezdomności nie doczekała szerszego się ujęcia w dokumentach o charakterze strategicznym (w szczególności: Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Mielno oraz Strategii Rozwoju Gminy oraz Strategii Rozwoju Gminy Mielno), zjawisko to jako problem społeczny nie zostało przedstawione w dokumentach w kontekście innych problemów. Analiza dokumentów sprawozdawczych prowadzi do analogicznych wniosków. Na podstawie analizy wypowiedzi osób kluczowych (analiza ta znajduję się w dalszej części raportu), widać, że w miejscowościach o charakterze wypoczynkowym (do takich należy Mielno) występuje nasilony problem bezdomności sezonowej. Zjawisko to nie doczekało się jednak ujęcia w żadnych dokumentach, z wyjątkiem oferty partnerstwa, gdzie wskazano: Gmina Mielno jako miejscowość nadmorska w sezonie letnim przyciąga rzesze turystów. Wraz z wczasowiczami do gminy napływają osoby bezdomne zajmujące się żebractwem i zbieractwem. Część z nich osiedla się w opuszczonych zabudowaniach po zakończeniu sezonu letniego, w skrajnych przypadkach koczują na wydmach. W ofercie partnerstwa lokalnego wskazano także : Analiza sytuacji społecznej (badania socjologiczne przeprowadzono w 2010 roku) wskazały, że grupą osób najbardziej zagrożonych bezdomnością są osoby zaburzone psychicznie. W dostępnych dokumentach brak jest potwierdzenia tej tezy. d) hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych (IDI) Z opinii interlokutorów wynika, że najistotniejszym problemem społecznym gminy jest bezrobocie, które jest mniejsze w sezonie letnim, a które wynika często z braku gotowości do poszukiwania pracy poza Mielnem. Dużym problemem jest zagrożenie bezdomnością – takich osób jest aktualnie 80 i zamieszkują one w lokalach socjalnych. Brak


14

zatrudnienia wpływa na problemy z zadłużeniem a to skutkować może bezdomnością. Osób bezdomnych na terenie gminy Mielno jest 10 poza tymi, które znajdują się w schronisku w Koszalinie. Najważniejszymi problemami społecznymi gminy jest: bezrobocie i nie mówię tu o bezrobociu w czasie trwania tu okresu takiego letniego bo wtedy spada, ale jest duże bezrobocie i jest związanie z tym, że te osoby nie chcą dojeżdżać za bardzo do dużego miasta do Koszalina i szukają tutaj na terenie naszej gminy a tutaj mamy niewiele. I to chyba główne. Z bezdomnością jest tak, że mamy 80 osób, które wytypowaliśmy w ramach projektu, które są zagrożone bezdomnością i są to osoby zamieszkujące w lokalach socjalnych i w tych lokalach te osoby nie mają meldunku stałego są tylko zameldowane na pobyt czasowy. Natomiast osób bezdomnych mamy dziesięć oprócz tych, które znajdują się w schronisku i to są osoby bez meldunku, zamieszkujące tutaj jakieś baraki na działkach tu u kogoś teraz przez okres zimy [M08M]. O ile odnośnie bezrobocia opinie są w zasadzie zgodne, o tyle hierarchia pozostałych problemów społecznych bywa różna w ujęciu poszczególnych badanych. Zdaniem części respondentów do najważniejszych problemów gminy należą: bezrobocie i powiększające się ubóstwo, problemy z utrzymaniem lokali (niepłacenie czynszów – i to grozi bezdomnością i degradacją życia całkowicie społecznego i rodzinnego), nierównomierny podział środków przy tworzeniu budżetów nieuwzględniający wszystkich warstw społecznych równo czy sprawiedliwie [M09K]. Uważam, że bezdomność w Mielnie no to jest taka sezonowa, chociaż poza sezonem osoby bezdomne też tam są. Trudno mi powiedzieć... gdyby coś było tutaj odnośnie Koszalina to bym powiedziała cokolwiek, a tak... A z punktu widzenia bezrobocia? To są akurat podejrzewam zatrudnienia wszystko nielegalne czyli i tak ta osoba jest bezrobotna, jest zarejestrowana albo nie jest. W Koszalinie zwiększa się stopa bezrobocia. [M01K] Bezdomność nie jest obecnie kluczowym problemem w Mielnie, jednak ze względu na dużą i stale wzrastające liczbę osób zagrożonych bezdomnością ranga tego problemu może drastycznie wzrosnąć. Problem bezdomności może nie jest taki znaczący w gminie Mielno, natomiast niepokoi nas stan, który sprawia, że osoby zamieszkujące budynki komunalne i socjalne zalegają z płatnościami, co do niektórych już są orzeczone wyroki eksmisyjne i to może stanowić duży problem. Obawiamy się dużego wzrostu [liczby osób bezdomnych] na terenie gminy. Jest to może nie największy problem ale na pewno dosyć duży. [M06M] Jak się okazuje, badani nie są zgodni w tej kwestii, ponieważ niektórzy z nich, szczególnie z placówki w Koszalinie uważają, że bezdomność znajduje się na pierwszym


15

miejscu wśród problemów społecznych gminy. Jest to jednak raczej odosobniony głos i wydaje się, że badany miał na myśli bezdomność sezonową jaka występuje na terenie gminy Mielno. Interlokutor wśród najistotniejszych problemów społecznych z którymi boryka się gmina Mielno wymienił kolejno: na pierwszym miejscu – bezdomność, dalej – bezrobocie i uzależnienia. Wskazuje to na postrzeganie problemu bezdomności jako istotnego z punktu widzenia współpracującego ośrodka w Koszalinie. Największymi problemami społecznymi gminy są uzależnienie alkoholowe i narkomania. [M12K]

bezdomność,

bezrobocie,

Hierarchia problemów społecznych w gminie Mielno przyjmuje w opinii osób kluczowych następującą postać: bezrobocie, zagrożenie bezdomnością wynikające z postępującego ubożenia mieszkańców, uzależnienia, bezdomność. Biorąc pod uwagę specyfikę wynikającą z położenia geograficznego Mielna, pamiętać należy, że w sezonie letnim bezrobocie spada, natomiast wzrasta liczba osób bezdomnych migrujących na teren gminy. Z kolei poza sezonem letnim skala bezrobocia wzrasta, jednocześnie towarzyszy temu spadek liczby osób bezdomnych przebywających na terenie Mielna. Wpływa to na niejednoznaczność wypowiedzi części badanych, którym trudno było niekiedy dookreślić, jakie miejsce zajmuje bezdomność w hierarchii problemów społecznych identyfikowanych na terenie gminy. IV. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR) a) dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez ośrodki pomocy społecznej Analizując dokumentację sprawozdawczą Miejsko Ośrodka Pomocy Społecznej w Mielnie należy zauważyć, że dokumentacja ta nie zawiera wyodrębnionej tematycznie problematyki bezdomności, a także warto zauważyć, że dane zawarte w poszczególnych dokumentach sprawozdawczych różnią się od siebie. Nie jest to jednak specyfika Mielna, lecz ogólna tendencja występująca w sprawozdawczości ośrodków pomocy społecznej, gdzie na potrzeby różnych instytucji podaje się dane w odmiennych ujęciach. Powoduje to wyżej wskazaną wewnętrzną niespójność danych. Warto zauważyć, że sprawozdawczość MOPS w


16

Mielnie dość skromnie podejmuje tematykę bezdomności. Zestawienie podstawowych danych ilościowych dotyczących problematyki bezdomności w Mielnie (dotyczy roku 2010) na podstawie dokumentacji sprawozdawczej MOPS:  liczba osób, którym przyznano pomoc z powodu bezdomności – 7  udzielone świadczenia osobom bezdomnym: o Schronienie – 7 o Posiłek – 7 o Ubranie dla bezdomnych – 0 o Bilet kredytowany – 0 o Zasiłki – 2 o Interwencja kryzysowa – 7 o Praca socjalna – 7 o Sprawienie pogrzebu – 0  Działania podejmowane w stosunku do osób bezdomnych w projekcie systemowym. projekcie wspomniano o zagrożeniu bezdomnością wśród kobiet do których adresowany jest projekt. Działania ww. projektu nie są skierowane bezpośrednio do osób bezdomnych  Dodatkowo GOPS wskazał w komentarzu do analizy danych ilościowych: „nie realizowano projektów dot. wsparcia osób bezdomnych, żadna z osób bezdomnych nie brała udziału w projektach” Szczegółowe dane ilościowe zawierają zamieszczone poniżej tabele. Tab. Nr 1. Dane ilościowe dotyczące bezdomności z formularza MPiPS 03 z roku 2010 Lp. Nazwa dokumentu Jednostka analizy Rodzaj wsparcia 1

2

3

Dane za rok 2010

4

5

SPRAWOZDANIE ROCZNE MPIPS – 03. I. 1.

Powody przyznania pomocy- bezdomność- dział 4

Liczba B

7

Komentarz: Z informacji zawartych w ofercie partnerstwa wynika, ze w roku 2010 8 osób bezdomnych skorzystało ze wsparcia GOPS.


17

2.

Udzielone świadczenia – dział 2B – liczba bezdomnych a) zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne

Liczba B

Brak danych2

Komentarz: 1. GOPS uzupełnił informacje wpisując następujące dane dotyczące świadczeń dla osób bezdomnych: Schronienie – 7 Posiłek – 7 Ubranie dla bezdomnych – 0 Bilet kredytowany – 0 Zasiłki – 2 Interwencja kryzysowa – 7 Praca socjalna – 7 b) sprawienie pogrzebu 3.

Liczba B

0

a) noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych,

Liczba J

0

b) jadłodajnie - wlicza się wszelkie formy zbiorowego żywienia

Liczba J

0

c) mieszkania chronione,

Liczba J

Brak danych

d) ośrodki interwencji kryzysowej,

Liczba J

0

e) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Liczba J

0

Ośrodki wsparcia – dział 6A liczba jednostek

5.

Ośrodki wsparcia – dział 6B liczba jednostek a) noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych

Liczba J

0

b) mieszkania chronione,

Liczba J

0

Liczba J

0

Liczba J

0

c) ośrodki interwencji kryzysowej - wszystkie formy takiego poradnictwa d) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Niską rangę bezrobocia wśród problemów społecznych Gminy Mielno potwierdzają poniższe dane: Tab. Nr 2. Dane ilościowe dotyczące bezdomności ze sprawozdania MOPS Mielno z roku 2010 Lp. Nazwa dokumentu Jednostka Dane za rok Analizy Rodzaj wsparcia 2010 III.

SPRAWOZDANIA ROCZNE SKŁADANE RADZIE GMINY PRZEZ OPS. SPRAWOZDANIA TE NIE SĄ ZESTANDARYZOWANE. UZYSKANE DANE NALEŻY POTWIERDZIĆ U KIEROWNIKA WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ. NALEŻY SZUKAĆ W NICH NASTĘPUJĄCYCH INFORMACJI: 1.

LICZBA OSÓB ZATRUDNIONYCH DO WSPARCIA OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM: a) Pracowników socjalnych - podać wszystkich pracowników pracujących z osobami bezdomnymi nawet w części etatu i dodać objaśnienie, którzy z nich zajmują się wyłącznie OB, jeśli są ujęci w tym sprawozdaniu np. 16 ogółem/4 tylko OB.

2

Osoby

Brak danych

Zapis „brak danych” w tej i pozostałych tabelach oznacza, że w analizowanym dokumencie nie znalazły się dane, których poszukiwał badacz zgodnie z opracowaną metodologią. Z uwagi na wysoce zróżnicowany system sprawozdawczości w jednostkach pomocy społecznej „brak danych” nie jest równoznaczny z błędnie lub nieprawidłowo prowadzoną sprawozdawczością, nie oznacza również, że dokument nie istnieje lub niepodległa analizie.


18

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując: „brak osób zajmujących się wyłącznie bezdomnością” b) Streetworkerów - podać liczbę zatrudnionych przez OPS i łamać Osoby przez zatrudnionych w NGO np. 3 OPS/4NGO

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując: „brak osób zajmujących się wyłącznie bezdomnością” c) Psychologów

Osoby

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując: „brak osób zajmujących się wyłącznie bezdomnością” d) Pedagogów

Osoby

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując: „brak osób zajmujących się wyłącznie bezdomnością” e) Terapeutów

Osoby

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując: „brak osób zajmujących się wyłącznie bezdomnością” f) Innych

Osoby

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując: „brak osób zajmujących się wyłącznie bezdomnością” 2.

WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM NA: a) Zasiłki okresowe.

Kwota

Brak danych

Kwota

Brak danych

Kwota

Brak danych

Kwota

Brak danych

e) Ubranie w formie pomocy rzeczowej

Kwota

Brak danych

f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Kwota

Brak danych

g) Bilet kredytowany

Kwota

Brak danych

h) Sprawienie pogrzebu

Kwota

Brak danych

i) Zasiłki celowe

Kwota

Brak danych

Kwota

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 3.200 b) schronienie Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 31.755,00 c) Posiłki Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 4.108 d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 3 osoby

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 920 j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Komentarz: GOPS samodzielnie wypełnił kwestionariusz wpisując następujące dane: „-„ k) Interwencja kryzysowa Komentarz:

Kwota

Brak danych


19

GOPS samodzielnie wypełnił kwestionariusz wpisując następujące dane: „-„ l) Skierowanie do DPS

Kwota

Brak danych

Komentarz: GOPS samodzielnie wypełnił kwestionariusz wpisując następujące dane: „-„ m) Inne

Kwota

Brak danych

Komentarz: GOPS samodzielnie wypełnił kwestionariusz wpisując następujące dane: „-„ 3.

LICZBĘ OSÓB BEZDOMNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z POSZCZEGÓLNYCH FORM ŚWIADCZEŃ: a) Zasiłki okresowe

Liczba B

Brak danych

Liczba B

Brak danych

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: 4 b) schronienie Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 4 c) Posiłki

Komentarz: GOPS samodzielnie wypełnił kwestionariusz wpisując następujące dane: 6 d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: 1 osoba W rubryce powyżej wskazano, że z pomocy tej skorzystały 3 osoby (brak spójności) e) Ubranie

Liczba B

Brak danych

f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ g) Bilet kredytowany

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ h) Sprawienie pogrzebu

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ i) Zasiłki celowe

Liczba B

Brak danych

Liczba B

Brak danych

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: 2 j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie Komentarz: uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ k) Interwencja kryzysowa

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ l) Skierowanie do DPS

Liczba B

Brak danych


20

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując następujące dane: „-„ m) Poradnictwo

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ n) Uczestniczący w zajęciach Centrum Interwencji Kryzysowej

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ o) Członkowie spółdzielni socjalnych

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ p) Inne

Liczba B

Brak danych

Komentarz: GOPS uzupełnił informacje wskazując wpisując następujące dane: „-„ 4.

BEZDOMNI KORZYSTAJĄCY Z FORM AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ a) Staż

Liczba B

Brak danych

b) Prace interwencyjne

Liczba B

Brak danych

c) Roboty publiczne

Liczba B

Brak danych

d) Szkolenia

Liczba B

Brak danych

e) Prace społecznie użyteczne

Liczba B

Brak danych

e) Inne, jakie?

Liczba B

Brak danych

Komentarz do pkt a-e: GOPS uzupełnił dane wpisując następujące dane: „-„ 5. 6.

CHARAKTERYSTYKA PLACÓWEK DLA BEZDOMNYCH Z PODZIAŁEM NA KATEGORIE- ogrzewalnia, noclegownia, schronisko itd. Liczba miejsc w tych placówkach: a) Statutowa

Liczba miejsc

Brak danych

b) Maksymalna – interwencyjna np. w okresie ekstremalnych warunków pogodowych

Liczba miejsc

Brak danych

7.

Wysokość środków przeznaczonych na utrzymanie placówek dla bezdomnych przez gminę.

Kwota

Brak danych

8.

Liczba bezdomnych zatrudnionych w ramach prac społecznie użytecznych

Liczba B

Brak danych

9.

Liczba bezdomnych biorących udział w szkoleniach i innych Liczba B formach aktywizacji społecznej i zawodowej w ramach projektów:

Brak danych

a) Systemowych

Liczba B

Brak danych

b) Konkursowych

Liczba B

Brak danych

10.

Ustalenie, czy istnieje procedura postępowania z bezdomnymi?

Tak/Nie

Brak danych

11.

Ustalenie czy istnieje umowa zlecająca lub powierzająca zadanie w zakresie wspierania osób bezdomnych podmiotom niepublicznym?

Tak/Nie

Brak danych

12.

Jakie są instytucje/organizacje uczestniczące w jego realizacji?

Lista instytucji

Brak danych


21

Komentarz zbiorczy do pkt 1-12 : GOPS uzupełnił dane do ww. pkt wpisując następujące dane: „-„ Lp.

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

IV.

Jednostka analizy

Dane za rok 2010

UCHWAŁY BUDŻETOWE. NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA NASTĘPUJĄCE ELEMENTY BUDŻETU I W ROZMOWIE Z KIEROWNIKIEM WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ USTALIĆ WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH. 1.

Domy pomocy społecznej –Rozdz. 85202

Kwota

180.000*

2.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne – 85213

Kwota

10.000*

3.

Zasiłki i pomoc w naturze – 85214

Kwota

393.000*

4.

Zasiłki stałe – 85216

Kwota

129.000*

5.

Pozostała działalność – 85295, z podziałem na:

Kwota

178.500*

a) Udzielenie schronienia

Kwota

-*

b) Dożywianie/posiłek

Kwota

70.000*

*Dane pochodzą z kwestionariusza wypełnionego przez MOPS i są zbieżne z zawartymi w budżecie gminy Dane te nie uwzględniają osób bezdomnych.

Fakt, ze problem bezdomności należy do marginalnych problemów Gminy Mielno widać także na podstawie analizy dokumentów o charakterze organizacyjnym (tab. 3 – 5). Tab. Nr 3. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Statucie Miasta Mielno VI.

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – STATUT 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Nie*

2.

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Nie*

3.

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór organizacji wsparcia osób bezdomnych?

Tak/Nie

Nie*

4.

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z organizacjami?

Osoba/inst Brak danych* ytucja

Komentarz: Na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązujących należy przyjąć, że organem uprawnionym do zawierania umów w imieniu Gminy jest Wójt Gminy (z kontrasygnatą skarbnika) W wypadku zadań zlecanych przez MOPS - Wójt Gminy może udzielić pełnomocnictwa Dyrektorowi Ośrodka do prowadzenia spraw, zawierania umów, dysponowania środkami 5.

Inne

Tab. Nr 4. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Regulaminie Organizacyjnym Urzędu Miasta Mielno


22

Lp.

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

VII.

Jednostka analizy

Dane za rok 2010

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Nie*

2.

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Nie *

3.

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór organizacji wsparcia osób bezdomnych?

Tak/Nie

Nie*

4.

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z organizacjami?

Osoba/inst Brak danych * ytucja

Komentarz: Na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązujących należy przyjąć, że organem uprawnionym do zawierania umów w imieniu Gminy jest Wójt Gminy (z kontrasygnatą skarbnika) W wypadku zadań zlecanych przez MOPS - Wójt Gminy może udzielić pełnomocnictwa Dyrektorowi Ośrodka do prowadzenia spraw, zawierania umów, dysponowania środkami 5.

Inne

Tab. Nr 5. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w dokumentach organizacyjnych MOPS Mielno Nazwa dokumentu Lp. Jednostka analizy Rodzaj wsparcia VIII.

Dane za rok 2010

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS –STATUT, REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1.

Czy w dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Nie

2.

Czy wyznaczono komórkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Nie

3.

Czy w OPS wyznaczono osobę/y odpowiedzialne za wsparcie osób bezdomnych?

Tak/Nie l. osób

Nie

4.

Jakie są kwalifikacje osób zajmujących się sprawami bezdomności np Osoba/kwa Brak danych wykształcenie średnie, wyższe, specjalizacje? lifikacje

5.

Czy w OPS są zatrudnieni streetworkerzy?

Tak/Nie

Brak danych

6.

Czy w OPS opracowano procedury postępowania z bezdomnymi np. postępowanie z OB w okresie bardzo złych warunków atmosferycznych?

Tak/Nie

Nie

6a.

Wymienić rodzaj procedur i służby uczestniczące w ich realizacji

Rodzaj procedur, służby

j.w.

7.

Czy pracownicy socjalni odbywali szkolenia z zakresu bezdomności?

Tak/Nie

Brak danych

Komentarz: Statut GOPS w żadnym miejscu nie porusza zagadnień dot. osób bezdomnych (nie występuję pojęcie bezdomny, bezdomność, itp.). Schemat organizacyjny nie wyodrębnia komórki ds. osób bezdomnych GOPS uzupełniając dane wpisał: „sprawy osób bezdomnych realizuje GOPS w zakresie pomocy społecznej”

Działania realizowane w ramach projektu systemowego POKL w Gminie Mielno nie dotyczą wsparcia osób bezdomnych


23

Tab. Nr 6. Zestawienie informacji dotyczących form wsparcia dla osób bezdomnych w projekcie systemowym MOPS Mielno IX. PROJEKTY SYSTEMOWE I KONKURSOWE PO KL I INNE. Wypełnić osobno dla każdego projektu, w którym uczestniczą osoby bezdomne. Podać nazwę projektu. 1.

Liczba bezdomnych objętych projektem :

2.

Formy wsparcia:

3.

Liczba B

Brak danych

a) Szkolenia

Liczba B

Brak danych

b) Doradztwo psychologiczne

Liczba B

Brak danych

c) Doradztwo zawodowe

Liczba B

Brak danych

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

Brak danych

e) Inne, jakie?

Liczba B

Brak danych

a) Ukończenie kursu

Liczba B

Brak danych

b) Dyplomy – czeladnicze, kwalifikacyjne

Liczba B

Brak danych

c) Zatrudnienie

Liczba B

Brak danych

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

Brak danych

e) Usamodzielnienie

Liczba B

Brak danych

f) Poprawa relacji społecznych, rodzinnych

Liczba B

Brak danych

Efekty projektu

Komentarz: GOPS dostarczył projekt systemowy „Semafor”. W projekcie wspomniano o zagrożeniu bezdomnością wśród kobiet do których adresowany jest projekt. Działania ww. projektu nie są skierowane bezpośrednio do osób bezdomnych GOPS wypełniając formularz wskazał: „nie realizowano projektów dot. wsparcia osób bezdomnych, żadna z osób bezdomnych nie brała udziału w projektach”

b) metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności: czy była realizowana, czy jest aktualna, czy była ponawiana (panelowa), w jakim zakresie (jak głęboko) dokonywano diagnozy, czy była wykorzystywana w dokumentach Na postawie analizy dokumentów o charakterze sprawozdawczym należy powtórzyć, że problem bezdomności w Gminie Mielno należy do marginalnych problemów społecznych. Fakt ten potwierdza analiza dokumentów o charakterze strategicznym, gdzie tematyka bezdomności nie doczekała się diagnozy. W Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Mielno znajdują się diagnozy różnych wybranych problemów społecznych, nie ma jednak wśród nich problemu bezdomności. W Strategii w części 2.9 pkt. Analiza SWOT znajduje się podrozdział „kwestia ludzi bezdomnych” jednakże analiza ta nie


24

ma charakteru diagnozy3. W analizie tej poddano ocenie nie kwestie problemu bezdomności lecz funkcjonowania systemu wsparcia dla osób bezdomnych w Gminie. Analiza ta została sporządzona w roku 2006, brak jest informacji o jej aktualizacji czy też dokonania ponowienia w jakiejkolwiek formie. Próbę diagnozy problemu bezdomności podjęto w ofercie partnerstwa, gdzie wskazano: Problem bezdomności ma dwojaki charakter: Sensu stricto (rzeczywiste, jawne),w lokalach socjalnych zamieszkuje 39 rodzin, tj. 118 osób. Pojawia się zjawisko dziedziczenia zamieszkania w tego typu lokalu (często jest to już trzecie pokolenie).Systematycznie korzystamy z zasobów Alberta. Aktualnie w schronisku zamieszkuje 8 osób. Sensu largo (utajone, społeczne) dotyczy to sytuacji, gdy warunki mieszkaniowe konkretnych osób znacznie odbiegają od ogólnie przyjętych norm. Dotyczy to najsłabszych grup społecznych tj. seniorzy, osoby z zaburzeniami psychicznymi, ofiary przemocy.

c) opisane działania mające rozwiązywać problem bezdomności Na podstawie analizy dokumentacji sprawozdawczej należy stwierdzić, że w Gminie Mielno nie są realizowane (lub realizowane są w niewielkim zakresie) działania nakierowane wprost na rozwiązywanie problemu bezdomności (działania o charakterze interwencyjnym lub integracyjnym). Działania instytucji pomocy społecznej skupiają się na działaniach o charakterze prewencyjnym (profilaktycznym), kładąc nacisk na fakt, że jednym z negatywnych skutków różnych problemów społecznych, może być bezdomność. Dodatkowo należy zauważyć, że Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej wypełniając dokumenty aplikacyjne do partnerstwa wskazał: „nie realizowano projektów dot. wsparcia osób bezdomnych, żadna z osób bezdomnych nie brała udziału w projektach”

d) konkretne formy działań z bezdomnymi Działania o charakterze prewencyjnym – skierowane na osoby potencjalnie zagrożone bezdomnością. Należą do nich:  Realizacja projektu „SEMAFOR” – skierowanego do 10 bezrobotnych kobiet. Jak wskazano w projekcie: „Kobiety te z uwagi na bariery komunikacyjne oraz zagrożenie

3

Diagnozy rozumianej jako wskazanie problemu społecznego z analizą jego przyczyn i skutków oraz ujęciem ilościowym problemu. Integralną częścią diagnozy winny też być działania nakierowane na naprawę diagnozowanego problemu.


25

ubóstwem bez wsparcia społecznego mogą powiększyć liczbę osób bezdomnych na terenie gminy.” Działania realizowane w ramach projektu to: tradycyjne formy pracy socjalnej i realizacja instrumentów aktywnej integracji oraz wyplata zasiłków.Źródło finansowania projektu POKL 7.1.1, wartość projektu: 118.220,00 PLN.  W ofercie partnerstwa zapisano: Od trzech lat realizujemy w ramach własnych zasobów program specyficznej polityki zatrudnienia nakierowanej na osoby bezdomne i zagrożone bezdomnością. Działania interwencyjne i integracyjne: Brak danych w dokumentach na temat konkretnych działań podejmowanych na rzecz osób bezdomnych. Jedynie analiza sprawozdania MPIPS 03 (potwierdzona przez GOPS) wskazuje, że w stosunku do osób bezdomnych podjęto następujące działania: Udzielenie schronienia – 7 osób Zapewnienie posiłku – 7 osób Wypłata zasiłków – 2 osoby Interwencja kryzysowa – 7 osób Praca socjalna – 7 e) finanse Tab. Nr 7. Dane finansowe dotyczące środków finansowych gminy na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej Nazwa dokumentu Jednostka Dane za rok analizy Rodzaj wsparcia 2010 UCHWAŁY BUDŻETOWE. NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA NASTĘPUJĄCE ELEMENTY BUDŻETU I W ROZMOWIE Z KIEROWNIKIEM WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ USTALIĆ WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH. Domy pomocy społecznej –Rozdz. 85202

Kwota

180.000

Składki na ubezpieczenie zdrowotne – 85213

Kwota

10.000

Zasiłki i pomoc w naturze – 85214

Kwota

393.000

Zasiłki stałe – 85216

Kwota

129.000

Pozostała działalność – 85295, z podziałem na:

Kwota

178.500

a) Udzielenie schronienia

Kwota

-

b) Dożywianie/posiłek

Kwota

70.000


26

Powyższe dane dotyczą kwot jakie Gmina Mielno przeznacza na działania z zakresu pomocy społecznej. Dane pochodzą z Budżetu Gminy Mielno i zostały potwierdzone w MGOPS. Budżety jednostek samorządu terytorialnego nie pozwalają na generowanie w nich odrębnych danych przeznaczonych wyłącznie na pomoc osobom bezdomnym. V. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów (IDI) a) znaczenie (ranga) bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit

Na wstępie należy przypomnieć, że Partnerstwo Lokalne ma charakter ponadgminny i zawarte zostało pomiędzy GOPS Mielno a TPBA w Koszalinie – wpływa to na różnice w sposobie oceny wielu elementów realizowanego systemu wsparcia, a także na ocenę problemów z jakimi borykają się osoby bezdomne oraz ich oczekiwań w zakresie pomocy. Respondentom z Koszalina trudno było ocenić rangę bezdomności wśród innych problemów społecznych gminy Mielno. Zwracali oni przede wszystkim uwagę, na liczbę osób bezdomnych z gminy Mielno, które znajdowały się lub znajdują w placówce TPBA w Koszalinie. Z tego co wiem bezdomni z Mielna są przyjmowani do placówki tutaj u nas w Koszalinie, ale jaka jest skala tego zjawiska...? [M07K] Czy jest więcej osób z tamtego terenu, które przyjmujecie w ostatnim czasie? Z gminy Mielno? Nie umiem panu odpowiedzieć na to pytanie. [M07K] Jeśli chodzi o stosunek władz lokalnych do bezdomności badani wskazywali, że zrozumienie tego problemu jest, jednak często pomoc kończy się na deklaracjach, za którymi nie idą niestety środki finansowe, ale poniższa przykładowa wypowiedź jest głosem z Koszalina, w związku z czym raczej dotyczy sytuacji specyficznej dla tego miasta niż dla Mielna. Ponieważ jednak taki stosunek władz do problemu bezdomności – wpływa na system pomocy osobom bezdomnym na terenie Partnerstwa – wydaje się on godny odnotowania. Współpraca z władzami lokalnymi mogłaby się układać lepiej. Zrozumienie jest, przytakiwanie jest, ale środki nie są za bardzo przydzielane. [M07K]


27

W kontekście wspomnianej na początku, specyficznej sytuacji Partnerstwa Lokalnego, analizując rangę bezdomności jako problemu społecznego, warto odnieść się do informacji jakie przekazali pracownicy TPBA w Koszalinie. Dają one możliwość oceny znaczenia bezdomności w gminie Mielno z punktu widzenia liczby osób, którym pomoc udzielana jest przez koszalińskie schronisko. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta (TPBA) funkcjonuje od 1 kwietnia 2008 roku – wtedy było około 96 mieszkańców w schronisku (wcześniej prowadzonym przez OPS), latem 2009 r. zostało jedynie 18 osób, obecnie jest około 70 osób, w tym 7 osób z Mielna. Coraz więcej osób zostaje przez cały rok, nie odchodzą latem, wchodzą w program pomocowy wychodzenia z bezdomności. Badani zwracają uwagę, że na liczbę osób w danym ośrodku wpływa również standard usług w zakresie pomocy, jaka jest w danej placówce oferowana. W myśl zasady - im wyższy standard pomocy, tym więcej osób zainteresowanych taką ofertą, wiele osób bezdomnych postanawia szukać pomocy w takim ośrodku. Na pewno ten system, który tutaj wprowadziliśmy powoduje, ze mamy coraz więcej ludzi, pewnie z unormowania, z tego, że jest czysto, porządnie, e jest jakiś system, który funkcjonuje w miarę. [M09K] Podsumowując, znaczenie bezdomności wśród innych problemów społecznych na terenie gminy Mielno jest duże, ale nie dominujące. Z wypowiedzi osób badanych wynika, jak już wskazano w pkt. III. a), że największym problemem jest bezrobocie i postępujące ubożenie mieszkańców gminy – widoczne szczególnie poza sezonem letnim. Analizując rangę problemu bezdomności w gminie, należy zauważyć, że dużo bardziej widoczny jest problem zagrożenia bezdomnością wśród samych mieszkańców Mielna. Znaczenie bezdomności jako problemu społecznego zmienia się oczywiście w okresie wakacyjnym, kiedy pojawiają się osoby migrujące – tzw. „bezdomność wydmowa”. W związku z powyższym, biorąc pod uwagę określoną lokalizację geograficzną Mielna, pamiętać należy, że mamy do czynienia z dwoma różnymi typami bezdomności. O ile działania prewencyjne mogą być podejmowane w odniesieniu do osób pochodzących z Mielna i przebywających na terenie gminy, o tyle w stosunku do osób z poza gminy z oczywistych względów działania takie nie są możliwe. W tym kontekście, o ile znaczenie generowanej w Mielnie bezdomności na tle innych problemów społecznych jest niewielkie, o tyle ranga bezdomności będącej wynikiem migracji sezonowej jest duża.


28

b) ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondentów (także w ujęciu dynamicznym) Według części badanych, skala bezdomności w ostatnim czasie nie zmieniła się – stwierdzenie to jednak odnosi się do osób bezdomnych z Mielna. Poza tym bezdomność ma charakter sezonowy, kiedy osoby bezdomne migrują do Mielna z innych regionów kraju. Zobowiązania, szczególnie finansowe gminy i GOPS dotyczą jednak tylko osób posiadających ostatni stały meldunek na terenie gminy. W przypadku pozostałych osób – przyjezdnych – nawiązywany jest przez GOPS kontakt z odpowiednimi ośrodkami pomocy społecznej w kraju. W związku z bliskością Koszalina, współpraca jest dla gminy Mielno nie tylko możliwa, ale zważywszy niewielką liczbę osób bezdomnych wywodzących się z terenu gminy – nawet niezbędna. Zapewnienie schronienia osobom tego potrzebującym w samym Mielnie nie było by możliwe ze względów finansowych. Skala bezdomności nie zmieniła się, jest na tym samym poziomie tak myślę. [M06M] Mamy sezonowe takie sytuacje, że się pojawiają tutaj osoby bezdomne i zostają tutaj po sezonie, zamieszkują ośrodki wczasowe – też nie mają tam tytułu prawnego do tych lokali. My odpowiadamy za mieszkańców naszej gminy i jeżeli się pojawiają bezdomni i oni maja inny adres nie na terenie gminy Mielno to wtedy podejmujemy kroki, żeby kontakt nawiązać z ośrodkiem ostatniego stałego zameldowania i bywa tak, że te ośrodki jakoś tam obsługują z powrotem te osoby lub po prostu partycypują w kosztach jakiś noclegowni czy jakiś innych placówek w których bezdomni na okres zimy... [mogą przebywać]. Nasze zobowiązania dotyczą szczególnie naszych mieszkańców, musimy mieć piecze nad tym i partycypować w kosztach. [M06M] Liczbę osób bezdomnych w sezonie trudno oszacować. To raczej osoby bezdomne zgłaszają się do ośrodka i proszę o pomoc, pracownicy GOPS ich nie szukają, tym bardziej, że nie została wdrożona pomoc w postaci streetworkingu. Jak wskazuje jeden z respondentów w sezonie zgłasza się ok. 10 osób z prośbą o pomoc [M03M]. Dotrzeć do tych wszystkich osób jest pewnie trudno, oni się mieszają jednak w tym tłumie. Tak jak ja chodzę nawet po Mielnie to te osoby widać wieczorami szczególnie przy plaży (…) Te osoby bezdomne nie są też takie w sezonie …nie wiem, czy nazwać je bardziej zaradne, nie są też takie, że przyjeżdżają ,oni nie przyjeżdżają tutaj by korzystać z pomocy społecznej i wiadomo, że oni nie przyjeżdżają tutaj na stałe. [M03M] Wiecie państwo, że tam siedem osób jest u Świętego Brata Alberta w Koszalinie, bo my tutaj na terenie naszym nie posiadamy takiej placówki. Uważamy, że ta nasza bliskość z miastem Koszalin powoduje, że nie ma aż takiej potrzeby żeby takie miejsce noclegowe tutaj mieć. Są osoby, które mimo, że mają zaproponowany taki


29

pobyt, niestety nie korzystają z niego. No tak po prostu chcą żyć i my nie możemy niczego takiego zrobić, żeby ich na siłę tam [umieścić]. [M06M] Należy więc wnioskować z wypowiedzi respondentów, że liczba osób bezdomnych wywodzących się z terenu gminy Mielno nie zmieniła się, natomiast zmianom ulega liczba osób bezdomnych przebywających na terenie gminy w okresie letnim. Można również przyjąć, że liczba migrujących w sezonie letnim do Mielna osób bezdomnych, wzrosła w ostatnim czasie. Przyczyną tego zjawiska [wzrostu skali bezdomności] mogą być problemy w rodzinie, w tym przemoc (osoby starsze), czy też trudności ze znalezieniem pracy (głównie młode osoby).Wszystkie te problemy wiążą się głównie z sezonowością, jako że Mielno jest miejscowością nadmorską do której w okresie letnim przyjeżdża dużo osób. Przede wszystkim są to ludzie z różnych środowisk, które przyjeżdżają w nadziei na wysoki zarobek, niekiedy jednak te osoby już nie powracają do swoich miast, wręcz zostają w gminie zamieszkując gdzieś „po kątach”. [M12K] c) charakter bezdomności i dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie W zasadzie we wszystkich przeprowadzonych wywiadach podkreślany był sezonowy charakter bezdomności w gminie Mielno. Osoby przyjeżdżające na teren gminy kierują się przede wszystkim możliwością pozyskania sezonowej pracy. Przyczyną wzrostu skali bezdomności w Mielnie mogą też być w opinii badanego problemy rodzinne, których ofiarą często stają się osoby starsze – nie radzące sobie z samodzielną egzystencją bez wsparcia rodziny. Migrujący bezdomni po sezonie nie zawsze wracają do miejsc, z których przybyli, nie zawsze mają taką możliwość również ze względów finansowych. Stąd też pozostają na terenie gminy, albo też zjawiają się najbliżej położonym Koszalinie. W sezonie letnim zauważamy napływowe osoby, które tutaj pomieszkują wydmy, tutaj te tereny takie przy morzu, rozstawiają namioty, ale nie zostają u nas, one tutaj przyjeżdżają tutaj, bo tu jest duże skupisko ludzi – no to jest specyfika tego miejsca. Nie prowadzimy żadnych statystyk, wiemy, że takie osoby (napływowi bezdomni) przebywają, bo ich po prostu widzimy, że gdzieś tam żebrzą na ulicy, czy pomieszkują sobie w sezonie letnim na plaży, na wydmach. Nie ma później z nimi problemu po sezonie. Wyprowadzają się potem do Koszalina ponieważ u nas nie ma dworca w tej miejscowości, więc my ich tutaj nie widzimy po sezonie. Jeśli już zostają na tym terenie to wyprowadzają się do Koszalina i tam szukają miejsca na dworcu i ewentualnie w schroniskach. [M08M]


30

To są osoby przeważnie z południa Polski i z centrum dlatego że tak jakby, nie wiem, szukały pracy tutaj w miejscowościach nadmorskich i w Mielnie. To jest raczej większość mężczyzn, chociaż kobiety, młode kobiety też się zdarzają. [M01K] Stwierdzenia, że na a przestrzeni lat liczba osób bezdomnych jest na tym samym poziomie, dotyczą raczej liczby osób bezdomnych, które wywodzą się bezpośrednio z gminy Mielno. Nie ma jakiegoś wzrostu dużego, ani spadku tych osób. [M08M]

Zmieniła się natomiast struktura bezdomności – zauważyć można więcej osób młodych, nadużywających alkoholu i substancji psychoaktywnych, z rodzin, w których była stosowana przemoc. Kiedyś osoba bezdomna to był mężczyzna po 50-tce, który nie mógł już podjąć pracy z powodu zdrowia czy stanu degradacji. Dziś dużo więcej jest młodzieży, młodych osób – z jednej strony to lepiej, bo można z nimi współpracować, wprowadzać ich w ten program, z drugiej strony rodzina coraz gorzej funkcjonuje, nie umie sobie poradzić. [M09K] Chociaż nadal wśród osób bezdomnych przeważają mężczyźni [M03M]. W schronisku w Koszalinie są także małżeństwa, pary, samotne matki z dziećmi – jest to efekt eksmisji. Odrębną kategorię stanowią osoby chore psychiczne, które trafiają do schroniska, gdyż nie ma dla nich miejsca (nie mają dokąd pójść). Według części badanych jest to wynikiem niewydolności jednostek samorządowych: Gminy nie radzą sobie z obowiązkami, które zostały na nie nałożone, bo mówimy o ilości miejsc w DPS, w centrach kryzysowych dla kobiet, samotnych matek z dziećmi innych i tego jest jakby bardzo mało też, takie schronisko daje też możliwość gminie upchnięcia kogoś w takim schronisku zamiast w DPS i koszt jego pobytu jest zdecydowanie niższy. [M09K] Jak już wspomniano, wśród osób bezdomnych przeważają mężczyźni w średnim wieku, najczęściej uzależnieni od alkoholu. Bezdomni to osoby w średnim wieku, przeważnie mężczyźni. Mamy dwie kobiety z osób, które wiemy, że nie mają meldunku i widzimy je tutaj na ulicach. Głównie mężczyźni z problemem alkoholowym, tacy nieradzący sobie, szukający swojego miejsca w świecie. Pytani czy żałują że tak im się życie potoczyło, odpowiadają, że z perspektywy czasu żałują swoich decyzji ale jak ktoś żałuje swoich decyzji to podejmuje działania żeby wyjść, przynajmniej próbuje wyjść z tej sytuacji. Natomiast tutaj te osoby nie robią nic, nie wykazują takich działań. [M08M]


31

Przeważają wśród osób bezdomnych mężczyźni. W tym ośrodku (Koszalin) jest też pani, która ma trójkę dzieci – które też należy uznać za osoby bezdomne – ale tak w większości to mężczyźni. [M06M] Wśród osób bezdomnych pojawiających się sezonowo przeważają osoby młode, w średnim wieku czy starsze? To różnie. To są głównie ludzie w wieku średnim, bardzo zniszczeni. Osoby, które zostają po sezonie, znikają później – szukają w jakiś większych miastach sposobu na życie. [M06M]. Największą potrzebą osób bezdomnych jest posiadanie lokalu. Umożliwić to może rozwój mieszkalnictwa niskoczynszowego, mieszkań socjalnych – na co wskazywał jeden z respondentów [M09]. Osoby bezdomnie najbardziej potrzebują lokalu [M08M]. Badani, poza posiadaniem własnego mieszkania, za najistotniejsze potrzeby osób bezdomnych uznali pozyskanie zatrudnienia, możliwość skorzystania z terapii odwykowej [M09K]. Zdaniem jednego z rozmówców [M02K], trudno mówić o ogólnych potrzebach osób bezdomnych, ponieważ do każdego człowieka trzeba podejść indywidualnie – rozpoznać, czego potrzebuje i z czym się boryka. Respondent wskazuje na indywidualizację podejścia – co z punktu widzenia pracy socjalnej jest niezwykle ważne. Z wypowiedzi wynika jednak, że potrzeby są pochodną określonych deficytów i innych problemów społecznych z jakimi zmagają się osoby bezdomne, jak np. bezrobocie czy uzależnienia. Najważniejszą potrzebą bezdomnych jest na pewno pomoc w postaci mieszkań, pracy. Doradztwa ze strony adwokata czy kuratora, pomoc doraźna: medyczna, psychologa, specjalisty ds. uzależnień – z tym, że gmina chyba posiada już te narzędzia [M12K.] W podobny sposób – tyle, że o potrzebach osób zagrożonych bezdomnością – wypowiadał się inny badany [M03M]. Wskazywał on jednocześnie, że do potrzeb tych należy zaliczyć skuteczną pomoc w znalezieniu pracy, pomoc w redukcji ewentualnego zadłużenia, czy terapię uzależnień. Jeden z respondentów z Koszalina wskazuje na potrzeby osób bezdomnych również w kontekście placówki prowadzonej przez TPBA: Ci ludzie potrzebują tutaj jakiegoś mieszkania, (...) powinny znaleźć się pieniądze na dofinansowanie stołówki, na to żeby nikt nie chodził głodny (...) Tu powinny być pieniądze, na profilaktykę, na wychodzenie z problemu alkoholowego (...) nawet magazynu na ciuchy nie mamy (...). [M05K] Respondenci podkreślają również, że z punktu widzenia wychodzenia z bezdomności kluczową potrzebą osób bezdomnych jest zapewnienie mieszkań socjalnych, a także mieszkań


32

treningowych – w których osoba bezdomna mogłaby nauczyć się samodzielnego życia poza schroniskiem. Najważniejsza jest potrzeba tych mieszkań socjalnych i jakbyśmy mieli większe możliwości – takich mieszkań treningowych, dla młodszych naszych mieszkańców, gdzie pomału mogli wejść w taką normalność, w takie nauczenie się życia tak jak to wygląda gdzieś poza schroniskiem. Oni nie wiedzą, że trzeba mieć pieniądze na opłaty, wszystko trzeba sobie kupić i tak dalej. Żeby była możliwość większej ilości takich mieszkań treningowych – to by było dobrze. [M10K] Do istotnych potrzeb osób bezdomnych zaliczyć również należy, zdaniem badanych, wsparcie w postaci

profesjonalnego doradztwa, również doradztwa zawodowego.

Poradnictwo takie oraz programy szkoleń i kursów są ważnymi elementami systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie reintegracji społecznej. Osoby bezdomnie na pewno potrzebują doradztwa fachowego, systemu szkoleń zawodowych, no i pracy. Doradztwa w zakresie pracy? Ja myślę, że takiego życiowego doradztwa, wiele osób nie wie co mogła by zrobić, jak mogła by zaistnieć nie tylko na rynku pracy. Mają też problemy jakieś natury finansowej, no różne to są rzeczy... [M11K] d) stosunek społeczności lokalnej do bezdomności Wypowiedzi interlokutorów, którzy mieli skomentować stosunek społeczności lokalnej do osób bezdomnych na terenie gminy Mielno nie były jednoznaczne. Z jednej strony pojawiały się głosy akcentujące pozytywną współpracę mieszkańców gminy z GOPS, z drugiej wskazywano, że nadal osoby bezdomne postrzegane są stereotypowo co wpływa na negatywny stosunek społeczności lokalnej. Pamiętać należy, że respondentom związanym z TPBA w Koszalinie trudno było dokonać oceny stosunku mieszkańców Mielna do bezdomności, ponieważ ich wiedza – z oczywistych powodów – nie wynikała z osobistych doświadczeń, a raczej pochodziła z informacji przekazywanych przez pracowników GOPS w Mielnie-Unieściu. Jeden z rozmówców w Koszalinie wskazywał, że społeczność lokalna wspiera działania ośrodka, a także informuje o osobach, którym pomoc mogłaby być potrzebna. Wydaje mi się, że tak jak wszędzie osoba bezdomna jest postrzegana jako osoba niechciana, jako złodziej, brudna... tak...? że każda osoba, która jest bezdomna musi


33

od razu pić – to nie jest prawda. Bo czasem sytuacja życiowa się tak układa, że nagle się staje osobom bezdomną, albo podupada na zdrowiu, więc różne są spostrzeżenia. Otrzymujemy telefony z zapytaniem czy przyjmiemy daną osobę do nas tutaj do naszej placówki, jakie są warunki żeby została przyjęta. I tak samo z innych ośrodków jak też osoby prywatne, które tam gdzieś kogoś zauważyły, dzwonią pytają jakby tutaj pomóc tej osobie. [M01K] Wypowiadając się na temat sytuacji w Mielnie, respondenci z Koszalina uważali, że stosunek lokalnej społeczności do zjawiska bezdomności cechuje zrozumienie. Jeśli chodzi o współpracę instytucji pomocy społecznej z mieszkańcami, to układa się ona dobrze na terenie gminy. Na tyle na ile się orientuję tam jest dobra współpraca ze społecznością lokalną. Myślę, że współpraca układa się dosyć dobrze. [M07K] Jak wynika z wypowiedzi badanych reprezentujących GOSP w Mielnie, stosunek społeczności lokalnej do osób bezdomnych jest pozytywny, mieszkańcy chętnie pomagają. Zgłaszają też pracownikom GOPS konieczność interwencji. Również osoby bezdomne deklarują w kontaktach z pracownikami ośrodka, że otrzymują pomoc od mieszkańców. Wydaje się, że lokalna społeczność inaczej postrzega osoby bezdomne, które pochodzą z Mielna i stale przebywają na terenie gminy, inaczej natomiast osoby, które migrują do Mielna sezonowo. Bezdomność jest zauważana na terenie gminy i jest duża pomoc ze strony mieszkańców i radnych. Ponieważ, te dwie osoby, które obecnie nie wyraziły zgody na zamieszkanie przez ten okres zimowy w Koszalinie w schronisku, mieszkają po sezonie w pokoju u pana radnego. Wiec jest ta pomoc. Same te osoby mówią, że mają pomoc od mieszkańców również. Mogą liczyć na gorący kubek herbaty. Od mieszkańców jest duża pomoc. Zgłaszają nam o problemach o osobach, że ktoś się gdzieś pojawił i potrzebuje może takiej pomocy. Chyba u nas nie ma takiego odczucia, że osoba bezdomna to jest gorsza... Nie, oni są traktowani na równi z innymi tutaj osobami. Nie odnosimy takiego wrażenia, że byliby gorsi. [M08M] Poza sezonem zjawisko jest na tyle małe, że jeżeli ktoś już, bezdomny się kręci to albo otrzymuje.. albo pracownik socjalny albo policja się z nami kontaktuje, że taka osoba gdzieś się pojawiła, z reguły pracownicy socjalni jadą w teren. To nie jest takie zjawisko, żeby było jakieś uciążliwe. Po prostu jest tak, że jak pojawia się jakaś pojedyncza osoba to od razu są podejmowane działania przez GOPS, też policja jest, bo to jest zespół interdyscyplinarny (…) Też nie ma, żeby mieszkańcy przychodzili i mówili, że zróbcie coś z tym, nie ma tez u nas takich miejsc, że są skupiska bezdomnych. [M03M]


34

Wracając do poruszonego powyżej wątku stwierdzić należy, że stosunek lokalnej społeczności do migrujących osób bezdomnych część respondentów ocenia raczej jako negatywny, ze względu na to, że osoby te utrudniają niekiedy normalne funkcjonowanie mieszkańcom Mielna. W sposób widoczny kontrastuje to z wypowiedziami o pozytywnym odbiorze osób bezdomnych przez społeczność lokalną Mielna. Oceny takie wynikają właśnie z charakteru bezdomności w gminie i wpływu bezdomności sezonowej na postawy mieszkańców. Ciekawy jest również fakt, że w sezonie letnim, kiedy osób bezdomnych przyjeżdża najwięcej, ich obecność może być mniej uciążliwa dla mieszkańców, niż w okresie jesiennym. Jak wynika z wypowiedzi respondentów, w sezonie jest to zjawisko raczej akceptowalne, osoby bezdomne nie są uciążliwe. Kiedy jednak wyjeżdżają turyści i kończy się praca, osoby bezdomne, próbujące w różny sposób zapewnić sobie przetrwanie, nocleg czy środki finansowe są łatwiej identyfikowane przez lokalną społeczność, a ich działania są postrzegane często negatywnie. Badani wskazują, że wpływ na taki negatywny stosunek może mieć z jednej strony obserwacja sposobu życia osób bezdomnych, z drugiej własna stabilna sytuacja lokalowa i materialna. Brak osobistych doświadczeń co jest oczywiste, nie sprzyjaja zrozumieniu problemu bezdomności wśród mieszkańców i nie jest to charakterystyczne wyłącznie dla terenu gminy Mielno. Jeden z respondentów wskazuje nawet, że czasami mieszkańcy pomagają osobom bezdomnym co jednak nie jest równoznaczne ze zrozumieniem problemu. Stosunek jest... taki negatywny... bo oni tam utrudniają życie mieszkańcom. Mamy np. takie telefony, że bezdomny się położył na korytarzu, nie mogą wyjść z domu – zróbcie coś. Niezrozumienie tego problemu jest duże. Jakaś obserwacja tego co te osoby w życiu robiły i nadal robią... no nie wypada w oczach mieszkańców ta osoba dobrze. Próbują jakoś pomóc, ale nie można powiedzieć, ze jakoś rozumieją ten problem. Człowiek, który ma dom, który nie ma jakiś większych problemów trudno żeby mógł taka osobę zrozumieć. Latem tutaj jest duży ruch, ludzie są zajęci – jakoś im to umyka, no dopiero w okolicach zimy mamy telefony i ludzie niektórzy mają takie poczucie, że powinni zgłosić, że powinniśmy coś z tym zrobić. My im tłumaczymy, że się staramy, pomaga nam Policja, Straż Gminna, żeby rozmawiać, żeby namawiać... Ale jeśli te działania nie przynoszą skutku no to tak zostają jak zostają – po prostu. [M06M] Badani wskazują jednak, że wizerunek osoby bezdomnej można zmienić, i że zmiany takie faktycznie na terenie Partnerstwa Lokalnego mają miejsce, co uznać należy za zaletę realizowanego systemu pomocy. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta poprzez swoje


35

działania pomocowe i wartości – „praca jest najważniejsza” - wpływa na postrzeganie bezdomnych w społeczności lokalnej: Poprzez pracę własną tych ludzi, poprzez przejścia tych, tych [etapów] powoduje to, że przełamujemy stereotyp osoby bezdomnej – ten negatywny w społeczeństwie, czy osób biednych. [M09K] VI. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi)

a) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności Na terenie Partnerstwa Lokalnego bezdomność jest postrzegana głównie jako skutek bezrobocia – stąd działania prewencyjne dotyczą, według rozmówców, przede wszystkim zapewnienia zatrudnienia. Głównym problemem jest brak pracy, a co za tym idzie brak dochodów warunkujący rosnące zadłużenia i dalej wyroki eksmisyjne. Działania związane z prewencją bezdomności są więc przede wszystkim związane z aktywizacją zawodową osób zagrożonych bezdomnością ze względu na brak pracy oraz z pomocą w zakresie likwidacji zadłużenia. Jednocześnie pamiętać trzeba, że brak jest środków na pomoc w postaci dodatków mieszkaniowych dla wszystkich potrzebujących. Gmina nie dysponuje też lokalami dla wszystkich osób, które mogą stać się bezdomne w wyniku braku pracy, rosnącego zadłużenia i eksmisji. Wiadomo, że pierwszy taki krok w kierunku bezdomności może być np. utrata pracy. Później jest np. niepłacenie rachunków, później jest eksmisja i tak dalej i tak dalej. To jest wszystko powiązane. [M01K] Ośrodek pomocy społecznej finansuje po części te zadłużenia w ramach dodatku mieszkaniowego, ale nasze możliwości finansowe są tutaj ograniczone też. Więc nie możemy każdej osobie zapłacić tych rachunków żeby miała czyste konto. Osoby zagrożone bezdomnością, korzystają z porad psychologów, pedagogów, bardzo często z pomocy prawnika – bo jeżeli mają te zadłużenia, idzie komornik za tym, idzie wyrok o eksmisję, to dopiero szukają tutaj takiej pomocy prawnej. [M08M] Akcentowana jest również – na co wskazuje powyższy cytat – konieczność pomocy prawnej świadczonej osobom zagrożonym bezdomnością w wyniku spodziewanej eksmisji. Jest to istotny element prewencji bezdomności, ponieważ osoby zagrożone bezdomnością nie dysponują środkami na obsługę i poradę prawną, a często brak wiedzy i kompetencji w tym


36

zakresie, a także zaniedbania w zakresie komunikacji z urzędami administracji publicznej i wymiarem sprawiedliwości, pogarszają ich i tak trudną sytuację. Nie ma niestety na terenie samego Mielna profesjonalnego doradztwa zawodowego, chociaż pracownicy GOPS MielnoUnieście mają dobre doświadczenia z takiej współpracy w ramach realizowanego wcześniej projektu. Czy jest tutaj ktoś taki jak doradca zawodowy? Nie, korzystaliśmy z doradcy zawodowego w ramach projektu, ale to było takie ograniczone – tylko dla osób korzystających z projektu, więc to była nieduża grupa osób. [M08M] Myślę, że spółdzielnie mieszkaniowe powinny jakoś współpracować z ośrodkami miejskimi (pomocy społecznej), że jeżeli coś tutaj widzą – bo oni mają najlepszy wgląd do tego wszystkiego – żeby od razu jakoś zawiadamiać. Bo wiadomo, że jeden tam pójdzie, drugi nie pójdzie po pomoc, więc żeby już jakoś na początku dzwonić. Więcej propozycji pracy dla osób bezdomnych. Należy nagłośnić problem. [M09K] Przydałoby się, żeby samorządy spotykały się chętniej z nami i rozmawiali na ten temat. Musiałaby być jakaś osoba wytypowana do tego, żeby do nas przychodziła, żeby rozwiązywać te problemy. Z władz lokalnych? Tak. Może gdyby jakieś dyżury tez tutaj miała, bo to trzeba wszystko poczuć i zobaczyć od środka, bo jak z boku się stoi to nic nie widać. [M01K] To, co istotne w profilaktyce. to przede wszystkim wzmocnienie więzi rodzinnych, ale także edukacja na różnych etapach (szkoły, kampanie społeczne), uświadomienie ludziom, że należy ingerować, gdy coś złego się dzieje np. u sąsiadów – zareagowanie na takie działania jest profilaktyką. W zakresie prewencji mieszczą się ogólnie działania GOPS w zakresie pomocy osobom zagrożonym bezdomnością, licznie reprezentowanym na terenie gminy Mielno. Tak jak mówię, środowisko jest małe, więc jeżeli widać problem w danej rodzinie czy u danej osoby no to on jest jakby analizowany, ta osoba, gdy przyjdzie, trafi do nas czy nawet pracownik socjalny pojedzie, jest sprawdzane na bieżąco, wiadomo, czy ta osoba ma już zaległości jakieś finansowe, jak wygląda jej, czy jest w ogóle szansa, żeby taka osoba znalazła pracę, jaka jest jej sytuacja na rynku pracy(…) są osoby, które na przykład potrzebują wsparcia może już nie o tyle… ktoś ze środowiska zgłasza, że z tą osobą są problemy, już nie chodzi o to, że ta osoba ma problemy finansowe, ale bardziej o jakieś wsparcie psychologiczne, psychologa, że osoba albo się izoluje, albo staje się agresywna w stosunku do swoich sąsiadów wtedy sytuacja jest analizowana. [M03M] Pojawiały się również głosy krytyczne w odniesieniu do samej prewencji bezdomności. Chociaż postulaty zgłaszane przez Interlokutora w dalszej części wypowiedzi uznać należy w zasadzie za wykładnię takich właśnie działań prewencyjnych.


37

Prewencja bezdomności – ja myślę, że nie ma takiego czegoś (…). Po pierwsze musimy popatrzeć jak zmniejszać, czyli praca powinna się zaczynać od szkoły i rodziny, ochrona i wzmocnienie tutaj rodziny, która kształtuje tutaj te prawidłowe więzi, prawidłowe nawyki w życiu i funkcjonowaniu człowieka. Jest dużo rodzin i tak widzę na przykładzie moich mieszkańców, rodzin, ich tragedia zaczęła się gdzieś w momencie narodzin, czy w dzieciństwie, zdecydowanie większość tak, czyli to są rodziny alkoholowe, niepełne gdzieś tak, te dzieci przeżywały ciągle traumę, czyli to jest jakby jeden dział, który gdzieś tam powinien… i to się jakoś tam robi, tylko to są działania takie doraźne, nie ma takiej głównej koncepcji, każdy [ośrodki pomagające bezdomnym] jakby sobie, w rywalizacji to robi, nie ma tego połączenia. [M09K] Tak postrzegana bezdomność – jako efekt/następstwo braku zatrudnienia – powoduje, że prewencja bezdomności wymaga intensyfikacji działań związanych z przeciwdziałaniem bezrobociu – w szczególności w ramach programów aktywizacji zawodowej osób zagrożonych bezdomnością. Trzeba jednak pamiętać, że przy dotkliwym deficycie pracy, na terenie Mielna, szczególnie w okresie jesienno-zimowym kursy i szkolenia dla osób chcących pozyskać zatrudnienie nie zawsze będą przynosiły oczekiwane skutki. Badani wskazywali też na problemy związane z uzyskaniem lokalu socjalnego, ponieważ osoby nie posiadające pracy nie otrzymują dochodów, a to jest warunkiem ubiegania się o mieszkanie socjalne.

b) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej Na terenie samego Mielna zakres świadczeń pomocy doraźnej jest bardzo ograniczony i bazuje w zasadzie na możliwości wysłania osoby potrzebującej do placówki w Koszalinie. Sezonowość bezdomności i zarazem niewystarczające środki finansowe nie dają możliwości zapewnienia pełnej oferty pomocy doraźnej na terenie gminy Mielno. W GOPS Oferta pomocy doraźnej obejmuje wyżywienie, przyznawana jest bezpłatna pomoc medyczna. Schronienie zapewnia TPBA w Koszalinie. W GOPS osoba bezdomna może skorzystać z Internetu, telefonu i wsparcia oferowanego przez Klub Integracji Społecznej. Jest dostarczana żywność najuboższym mieszkańcom gminy Mielno i z tego też te osoby bezdomne i zagrożone bezdomnością korzystają. To jest ta żywność dostarczana z Unii. Jeżeli chodzi o schronienie to umieszczaliśmy do tej pory osoby w schronisku w Koszalinie i wiemy, że możemy liczyć na tę pomoc tam. Mieliśmy jeszcze jedną Panią, ale to była inna sprawa, bo to była Pani „z przemocy” i ona


38

była umieszczona w hostelu w Białogardzie i to nie wiązało się tutaj z jej bezdomnością. [M08M] W Mielnie takiego [stacjonarnego ośrodka] nie mamy, nie mamy stowarzyszenia, które chciałoby się zająć tymi sprawami, może ze względu na niewielką skalę. My mamy taką szczególną sytuację bo gmina jest mała. Ale problem istnieje i ta sezonowość na pewno go pogłębia. [M06M] We współpracującej z GOPS Mielno-Unieście placówce TPBA w Koszalinie, oferowany jest nocleg, łaźnia, odzież i wyżywienie dla osób bezdomnych. Zapewniony jest dostęp do opieki zdrowotnej w wyniku umowy zawartej z jedną z placówek medycznych na terenie Koszalina. Pomoc doraźna dostępna jest zarówno dla osób, które chcą zamieszkać w placówce, jak i dla tych, które chcą jednorazowo skorzystać ze wsparcia. Szczególnie w okresie zimowym na potrzeby osób bezdomnych adaptowane są dodatkowe pomieszczenia. Placówka w Koszalinie zapewnia pomoc doraźną dla osób bezdomnych oraz oferuje schronienie. Schronisko liczy 80 miejsc. Jest też pomieszczenie pełniące rolę noclegowni, w której mogą przebywać również osoby pod wpływem alkoholu. Osobom bezdomnym oferowany jest więc pełen zakres pomocy doraźnej. Takie podstawowe rzeczy, które są w schronisku, czyli zapewnienie noclegu – tu jest około 79 czy 80 miejsc. Jest łaźnia, czyli osoby, które przychodzą tutaj z ulicy, żeby skorzystać z takiej doraźnej pomocy są zabezpieczane, jest noclegownia dla osób nietrzeźwych, które się znalazły w takiej a nie innej sytuacji, żeby też mogły skorzystać. Jest stołówka, także jest wyżywienie, jest punkt wydawania odzieży. [M07K] Jeżeli przyjdzie osoba do nas brudna może skorzystać z łaźni, z ciepłej odzieży, z gorącego posiłku bo każda osoba, która u nas jest to ma gorący posiłek gwarantowany. To jest dla każdej osoby, nie tylko z placówki, ale nawet jak ktoś z zewnątrz przyjdzie. Mamy podpisaną umowę z przychodnią Beta więc w razie konieczności lekarz przyjedzie do nas. Jest łaźnia, tez kto chce może przyjść, skorzystać, tez otrzyma od nas środki czystości. Nie ma problemu. Może sobie wykonać pranie. [M01K] Jeżeli osoba przychodzi do nas to staramy się jej zapewnić wszystko. Zarówno wsparcie psychiczne – mamy tu psychologa raz w tygodniu, specjalistę ds. uzależnień – jest osobna grupa dla kobiet, osobna grupa dla mężczyzn. Współpracujemy z terapeutami, wiec jak jest jakiś problem to rozwiązujemy go wspólnie. [M01K] Osoby bezdomne w ramach pomocy doraźnej mogą również liczyć na pomoc w zakresie dofinansowania zakupu leków i innego rodzaju koniecznych medykamentów. Jeśli jest możliwość porozumienia w tym zakresie z OPS to ośrodek taki ponosi koszty, jeśli w


39

danym momencie procedura się wydłuża lub nie ma możliwości refinansowania takiej pomocy przez ośrodek pomocy społecznej, koszty ponosi TPBA. Istnieje możliwość w takich wyjątkowych sytuacjach wykupienia tez leków. Wiadomo, że ta cała procedura w pomocy społecznej trochę trwa od wywiadu do udzielenia jakiejkolwiek pomocy. Więc jak my dojdziemy do porozumienia, że ten ośrodek (w Mielnie) nam zwróci te pieniądze tam za jakiś czas, to my wcześniej udzielamy jakiejś tam zaliczki na zakup czegokolwiek, jeśli uznamy, że to jest faktycznie potrzebne, np. na zakup leków. Jeśli się osoba do nas zgłasza, a ośrodek nie wyraża zgody, to wtedy wykupujemy już na własny koszt. Na terenie Mielna nie ma stacjonarnej placówki dla osób bezdomnych i stąd jest nawiązana współpraca z Państwa ośrodkiem? Tak. [M01K]. Podsumowując, zakres usług świadczonych bezpośrednio przez GOPS w Mielnie-Unieściu osobom bezdomnym nie jest szeroki, pomimo starań pracowników. Na terenie Mielna nie ma schroniska, noclegowni, ogrzewalni, łaźni – wszystkie te świadczenia zapewnia w ramach współpracy Towarzystwo Św. Brata Alberta w Koszalinie, również w zakresie pomocy doraźnej. GOPS rozprowadza odzież wśród osób potrzebujących, a w porozumieniu z instytucjami oświatowymi zapewnia dożywianie. Zapewniony jest również dostęp do pracowników socjalnych, terapeutów, prawnika, a także do specjalistycznej opieki medycznej. Dzięki kontaktom z innymi ośrodkami jest również możliwość pomocy osobom uciekającym przed przemocą domową. Nie wszystkie osoby, którym proponowana była pomoc, chcą z niej jednak skorzystać. Jak podkreślają badani, sezonowość bezdomności i zarazem ograniczone środki finansowe nie dają możliwości zapewnienia pełnej oferty pomocy doraźnej na terenie samego Mielna. Trudno żeby robić ogrzewalnię – na pewno taniej będzie mieć kontakt ze Stowarzyszeniem koszalińskim niż tworzyć tutaj coś. [M06M] Sami interlokutorzy oceniają działania placówki w Koszalinie w zakresie pomocy doraźnej, jako właściwe, jednak wskazywano na brak ogrzewalni. Badani z Mielna oceniają świadczoną przez GOPS i KIS pomoc doraźną jako skuteczną – ponieważ pomoc udzielana jest „od ręki”, żywność i ubranie zawsze na miejscu, więc osoba bezdomna od razu je otrzymuje. c) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej


40

Również w przypadku oceny systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług dotyczących reintegracji społecznej pojawia się problem, wynikający z charakteru Partnerstwa. Badani z Koszalina wypowiadają się o TPBA, badani z GOPS Mielno-Unieście o własnej gminie. W związku z powyższym, obraz jest niejednolity. Przykładowo przez jedną z badanych osób – pracownika TPBA podnoszone w wywiadzie były działania podejmowane przez GOPS w Mielnie-Unieściu, jednak wydaje się, że wypowiedzi te dotyczyły raczej osób zagrożonych bezdomnością. Dot. GOPS w Mielnie: Ten ośrodek pomocy społecznej dosyć prężnie działa, mają świetlicę, organizują dużo rzeczy dla tych ludzi, żeby ich tam gdzieś zintegrować. [M07K] Zważywszy specyficzną sytuację Partnerstwa Lokalnego, zasadnym wydaje się omówienie oferowanych osobom bezdomnym usług w zakresie integracji społecznej z podziałem na Mielno i Koszalin. Przez osoby kluczowe integracja społeczna i reintegracja społeczna postrzegane są jako działania istotne. Stąd też podkreślano funkcjonowanie zarówno na terenie Koszalina jak i Mielna Klubów Integracji Społecznej. Z dostępnych mi wiadomości na terenie miasta i gminy Mielno klub integracji społecznej. W klubie integracji społecznej prowadzone są zajęcia z reintegracji społecznej, przygotowanie osób bezdomnych i długotrwale bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia. W tym celu gmina organizuje szkolenia dla swoich uczestników w porozumieniu często z Urzędem Pracy. [M12K] Z tego co wiem w Mielnie mają KIS (Klub Integracji Społecznej). My współpracujemy z MOPS, jesteśmy w stałym kontakcie, jakie mają w ofercie szkolenia. Zdarza się, że my wychodzimy z ofertą, czy taką osobę da się przeszkolić, czy dokształcić w jakimś tam kierunku. Otworzyliśmy CIS, który został otwarty przy naszym Towarzystwie – z tym, że w tej chwili jest zawieszony z różnych przyczyn, ale jak nam się uda to będzie ponownie uruchomiony – co uważam, że powinno być. Bo CIS jest „starszym bratem” KIS – ja to tak uważam. [M01K] Na terenie gminy Mielno Klub Integracji Społecznej (KIS) został powołany z inicjatywy pracowników GOPS, a jego celem jest przede wszystkim aktywizacja zawodowa i społeczna mieszkańców Mielna zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym bezdomnością. W spotkaniach w Klubie biorą też udział osoby bezdomne, które migrują do Mielna z innych regionów. Na terenie gminy nie ma organizacji świadczącej pomoc w zakresie reintegracji społecznej osób bezdomnych. KIS zapewnia raczej wsparcie w zakresie aktywizacji zawodowej i społecznej ale działania nie skupiają się w specjalny sposób na osobach


41

bezdomnych. Jak twierdzili niektórzy interlokutorzy, reintegracja społeczna osoby bezdomnej wymaga nie tylko działań terapeutycznych, porady psychologicznej, pomocy w znalezieniu pracy, czy nawet zapewnienia mieszkania – ale również nauczenia tej osoby życia „na swoim”. W związku z tym pojawia się pomysł mieszkań treningowych. Na pewno mamy jakiś pomysł na to, żeby na jakąś niedużą skalę, żeby zanim osoba otrzyma mieszkanie czy socjalne czy komunalne, żeby jakoś ją nauczyć życia, czy wskazać w jaki sposób to można robić. Myślimy o takim mieszkaniu treningowym – to by było jedno czy dwa. To by było coś bardzo fajnego. [M06M] Dużo większa jest skuteczność pomocy krótkoterminowej, z tym nie ma problemu, żeby takiej pomocy udzielić. Jeśli chodzi o te działania długoterminowe w reintegracji społecznej, zmiany nastawienia w ogóle do życia, żeby wyjść z tego stanu bezdomności tak jak mówiłem to nie jest takie proste nawet ze względów logistycznych i jakby złączenia tego wszystkiego w całość. [M03M] Pojawia się oczywiście pytanie: na ile oferta KIS w Mielnie może być dostępna i przydatna osobom bezdomnym migrującym sezonowo na teren gminy. Jedna z interlokutorek z Mielna komentuje to następująco: Jakie macie Państwo możliwości pracy z osobami bezdomnymi, które sezonowo tu przebywają? Staramy się zachęcić je do kontaktu z KIS, który pomaga w aktywizacji zawodowej, pomaga w nawiązaniu kontaktu z urzędem pracy, gdzie mają dostęp do stanowisk komputerowych. W tych działaniach biorą tez udział mieszkańcy, których nazwać można zagrożonymi i też w zajęciach tutaj biorą udział: psycholog, terapeuta rodzinny – cały czas pracują z tymi osobami. [M06M] Z inicjatywy TPBA w Koszalinie otwarto Centrum Integracji Społecznej, którego działalność została w chwili obecnej zawieszona, jednak - jak wynika z wypowiedzi badanych - ma ona zostać wznowiona. Pierwsza edycja trwała 5 miesięcy – z informacji od interlokutorów wynika, że zawieszenie działalności wynikało m.in. z faktu, że miasto nie wywiązało się w stosunku do TPBA z zawartej umowy. W ramach działalności CIS udzielono osobom pomocy w zakresie organizacji staży i warsztatów zawodowych, a następnie zamieszkały one w mieszkaniu treningowym. Aktualnie działalność CIS została zawieszona. Jak wskazywali rozmówcy, są trudności z prowadzeniem CIS, wynikające z ustawy stawiającej wymogi personalne: psycholog, doradca zawodowy (duże koszty z zatrudnieniem takich osób, poniżej stówy za godzinę nie chcą pracować [M09K]; dostępność do nich), instruktorzy, księgowość powodują, że CIS jest dość drogim narzędziem. Aktualnie kontynuowana jest przez TPBA


42

współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie zgłaszania osób bezdomnych jako poszukujących pracy. Praca, a nawet samo jej aktywne poszukiwanie, jest również traktowane jako element nadający sens życia osobom wychodzącym z bezdomności. Ważnym narzędziem o charakterze reintegracyjnym jest mieszkanie treningowe, w którym osoby wychodzące z bezdomności mogą nauczyć się prawidłowego funkcjonowania w realiach życia codziennego „na własny rachunek”. Posiadamy (placówka w Koszalinie) mieszkanie treningowe – mieszkanie czteropokojowe, ponad 100 m2. Obecnie mieszka tam trzech panów, każdy ma swój pokój, wspólna kuchnia do dyspozycji, łazienka. Mieszkanie jest pod stałą kontrolą, naszą stałą kontrolą. [M01K] W działaniach integracyjnych placówka ściśle współpracuje z MOPS w Koszalinie, również w zakresie przygotowania dla osób bezdomnych indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności, których elementem może być również przyznanie miejsca w mieszkaniu treningowym. Współpracujemy z MOPS (w Koszalinie), żeby jakieś programy indywidualne były podpisywane. My też zresztą mamy programy podpisywane z mieszkańcami. [M01K] Na terenie placówki w Koszalinie osoby bezdomne są m.in. angażowane w prace na rzecz schroniska. Respondent wskazał na istotny problem wynikający z różnego nastawienia osób bezdomnych do swojej sytuacji. Niektóre osoby nie chcą wyjść z bezdomności, niektóre na tyle dobrze i bezpiecznie czują się w schronisku, że działania reintegracyjne są właściwie skazane na niepowodzenie. Poniżej przedstawiono cytaty, które powiązane ze sobą w dwojaki sposób: 1) dot. działań integracyjnych, 2) pracy i poszukiwania pracy jako elementu reintegrującego. Dot. Towarzystwa w Koszalinie: Osoby są angażowane przez pana prezesa tutaj do prac w schronisku, są ludzie, którzy podejmują terapię, a potem znowu wracają – to jest bardzo ciężka praca. Cały czas są podejmowane działania, żeby ta osoba, która tutaj trafi z tej bezdomności wyszła, ale też są osoby w różnym wieku, są osoby schorowane, są takie którym jest tu dobrze, takie, które z różnych względów nie podejmą pracy – bo im się najzwyczajniej nie chce, mają jakieś tam deficyty, mają stare nawyki i nie są tego po prostu nauczeni. I jest po prostu sporo ludzi, którzy pomimo podejmowanych działań i tak tu zostaną. [M07K]


43

Staramy się aby osoby bezdomne zaktywizowały się zawodowo w tym celu powołane było Centrum Integracji Społecznej, w którym udział brały też osoby długotrwale bezrobotne z gminy Mielno. Jednakże działalność CIS-u została zawieszona ze względów finansowych. Na razie rejestrujemy bezdomnych w Powiatowym Urzędzie Pracy, w ten sposób w/w wyrażają gotowość do podjęcia zatrudnienia. Naszym zadaniem jest również usamodzielnienie tych osób – w tym celu utworzyliśmy mieszkanie treningowe, gdzie bezdomni po przebyciu leczenia odwykowego czy też posiadający zatrudnienie są gotowi do życia na własny rachunek. [M12K] Jeśli chodzi o adekwatność i skuteczność działań reintegracyjnych na terenie gminy Mielno, duże nadzieje pokładane są właśnie w projekcie utworzenia mieszkań treningowych. Myślę, że powstanie takich mieszkań, które by okresowo pomagały w nauczeniu tych osób, czy próbie nauczenia ich wywiązywania się ze wszelkich należności, które są im przypisane to powodowałoby, że jeśli człowiek przeszedłby już przez ten etap to łatwiej by mu było funkcjonować już jako najemca. Więc te mieszkania treningowe chcielibyśmy wprowadzić, zęby móc te działania z ludźmi prowadzić już na jakimś konkretnym mieszkaniu. [M06M] Chociaż działania podejmowane w ramach systemu wsparcia i reintegracji osób bezdomnych są oceniane jako adekwatne, to ich skuteczność i długofalowa efektywność jest różna. Respondenci wskazują, że często osoby, którym udało się już pomóc, wracają do swoich nawyków, do uzależnień i w efekcie ponownie stają się osobami bezdomnymi, którym trzeba pomóc. Sytuacja taka jest związana nie tylko z zakresem i formą świadczonej pomocy, ale z indywidualnymi predyspozycjami konkretnej osoby. Ocena skuteczności i efektywności jest w związku z tym trudna, ponieważ niełatwo jest podać konkretną liczbę osób, które wyszły ostatecznie z bezdomności. Ciężko jest taką osobę wyprowadzić z bezdomności, to jest z różnym efektem. One wracają z powrotem – już znajda pracę, wynajmują mieszkanie, ale wracają do starych nawyków bądź do starych znajomych i wracają z powrotem. To wszystko zależy tez od predyspozycji danej osoby, od tego ile przebywa tu w schronisku – im krótszy pobyt w schronisku, tym taką osobę można szybciej wyprowadzić z tej bezdomności, ale to też zależy dlaczego tu trafiła. To jest bardzo skomplikowane i trudno jednoznacznie określić i podać liczbę. [M07K] Jedna z respondentek zwraca uwagę, że sam pobyt w schronisku motywuje osoby bezdomne do zmiany swoich – często złych - nawyków. Skłania do większej odpowiedzialności i sprzyja przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania. Adekwatność tych działań ocenia respondentka pozytywnie, nie wypowiada się jednak na temat ich skuteczności i efektywności w szerszym kontekście. Wskazuje natomiast na długotrwałość


44

procesu wychodzenia z bezdomności i konieczność długoterminowej pracy z osobami bezdomnymi. Głównym celem tych działań jest pomoc tym osobom, głównie wyprowadzenie ich z bezdomności. Staramy się przygotować tych ludzi do codziennego życia. Sam pobyt w schronisku zmusza te osobo do odpowiedzialności i systematyczności np. w uiszczaniu opłaty za pobyt. [M12K] Musielibyśmy razem (z Mielnem) podejmować decyzje, może jakoś ukierunkować tę osobę, mobilizować – wspólnie. Czyli oni (Mielno) dają ze swojej strony coś, np. jakieś warunki stawiają i my ze swojej, żeby ta osoba wiedziała, że tutaj się nas w żaden sposób nie podejdzie. (...) Może jakieś kursy, szkolenia, cokolwiek, później jakaś gwarantowana praca. Jakaś pomoc w zamieszkaniu gdzieś – wsparcie. (...) Przydałby się specjalista doradztwa zawodowego – tak żeby mógł ukierunkować. Specjaliści psychologowie. [M01K] Problem polega na tym, że osoba bezdomna przebywa w TPBA i tam przechodzi reintegrację i dlatego GOPS nie prowadzi działań długoterminowych na rzecz bezdomnych. Z kolei osoby bezdomne w sezonie przyjeżdżają po to, by podjąć pracę, a nie przechodzić kilkumiesięczna reintegrację społeczną czy uczyć się zawodu.

d) współpraca międzyinstytucjonalna Badani z Koszalina nie posiadali w zasadzie szerszej wiedzy na ten temat współpracy międzyinstytucjonalnej w Mielnie. Interlokutorzy z TPBA współpracę z GOPS w MielnieUnieściu określali jako dobrą. Wskazano, że pracownicy GOPS nigdy podczas spotkań nie skarżyli się na brak współpracy międzyinstytucjonalnej na terenie własnej gminy. Jak ostatnio rozmawialiśmy to nie powiem, żeby narzekali za współpracę, np. ze służbą zdrowia czy innymi takimi instytucjami. [M01K] Na terenie Koszalina nie mamy problemów (również w skali ogólnopolskiej). A co do Mielna, na takim ostatnim spotkaniu mieliśmy taką rozmowę i tam nie stwierdziłam, żeby mieli problemy z innymi służbami. [M01K] Ośrodek w Koszalinie współpracuje z MOPS w Koszalinie i oczywiście z GOPS w MielnieUnieściu. Współpraca ta w zakresie ustawowym oceniana jest przez respondentów bardzo pozytywnie, podobnie jak nastawienie pracowników GOPS w Mielnie do rozwiązywania


45

problemów osób bezdomnych – również tych, które w danym momencie znajdują się pod opieką koszalińskiego TPBA. Jeżeli chodzi o naszą organizację, myślę iż współpraca z GOPS Mielno jest na poziomie dobrym. Tzn. gmina Mielno bardzo chętnie pomaga osobom bezdomnym ze swojego terenu. Ponosi koszty pobytu, jak i wyżywienia. Gdy jest konieczność dodatkowej pomocy dla danej osoby, też nie ma z tym problemu. Współpracujemy też z MOPS w Koszalinie. Do naszej placówki zgłaszają się często sami zainteresowani, jednakże zdarza się również, że to Gmina ich kieruje do nas. [M12K] Mnie się bardzo dobrze współpracuje z Mielnem i z tym ośrodkiem, widać, że oni chcą rozwiązywać te problemy. Ale to jest też do pewnego stopnia, bo to nie na tym rzecz polega, że się umieści jakąś osobę w ośrodku i że tak powiem płaci się za ten pobyt i tak dalej i jest problem rozwiązany. Ale tam trzeba dalej, ta osoba jest, ale trzeb ją dalej tam ciągnąć i popychać. A chyba ośrodek w Mielnie jakby tego w pewnym momencie zaprzestaje i ma problem z głowy. To jest właśnie to. Widać że by chcieli, ale nie wiem... rozkładają ręce? [M01K] Współpracę tę ocenić należy jako bardzo dobrą i skuteczną, na co wskazują wypowiedzi samych badanych. Akurat z Mielnem nam się dobrze współpracuje, z GOPS w Mielnie. Mamy dobre porozumienie i też tak jakby chcieli rozwiązywać ten problem. Nie jest tak źle. [M01K] Bardzo istotna jest informacja, że również przedsiębiorcy z terenu Koszalina nawiązują współpracę ze schroniskiem i wspierają jego działania poprzez darowizny, zarówno finansowe jak i rzeczowe. Ponadto współpracujemy z prywatnymi przedsiębiorcami, którzy nas wspierają finansowo, jak również rzeczowo – darowizny w postaci żywności, mebli, ubrań, obuwia. Coraz częściej wspierają nas również mieszkańcy naszego miasta w postaci kocy, pościeli, ubrań, obuwia, itp. [M12K]

Współpraca z Policją i Izbą Wytrzeźwień w zakresie pomocy osobom bezdomnym jest szczególnie istotna w przypadku osób nietrzeźwych, a także w okresie zimowym. Na pewno jest współpraca z izbą wytrzeźwień. Tutaj przywożą ludzi po tej izbie wytrzeźwień. (...) W okresie zimowym Policja przywozi ludzi – więc ta współpraca jest. [M07K]

Zakres współpracy regulowanej ustawowo dotyczy w szczególności MOPS w Koszalinie, Urzędu Pracy i władz lokalnych (Urząd Miasta Koszalin). Ważną instytucją, z którą stale


46

współpracuje Schronisko jest Dom Samotnej Matki. Jest to fakt istotny z punktu widzenia systemu wsparcia na terenie Partnerstwa Lokalnego, jednak wydaje się, że nie ma bezpośredniego wpływu tej współpracy na sytuację osób bezdomnych znajdujących się na terenie gminy Mielno. (...) Na pewno jest współpraca z Domem Samotnej Matki prowadzonym przez siostry zakonne, bo tutaj trafiają też matki z dziećmi. Jest współpraca z tymi instytucjami, z którymi musi być czyli MOPSy, Urzędy Pracy, Urząd Miejski. Ta współpraca jest, ponieważ nie może jej nie być – ustawowo to wynika. [M07K] Jak już wspomniano, Towarzystwo Pomocy św. Brata Alberta współpracuje z ośrodkami pomocy społecznej zarówno miejscowym w Koszalinie jak też w MielnieUnieściu. Współpraca dotyczy m.in. typowania osób do różnorakich projektów o charakterze integracyjnym i aktywizacyjnym, a także wynika z regulacji prawnych i finansowych. Placówka współpracowała też z Rzecznikiem Praw Obywatelskich czy z Centrum Interwencji Kryzysowej – co wskazuje na dobre kontakty z instytucjami lokalnymi i ogólnopolskimi. Respondenci wspominali również o współpracy z innymi organizacjami zaangażowanymi w problemy osób bezdomnych w kraju. Miała ona między innymi charakter szkoleń i transferu wiedzy odnośnie dobrych praktyk. Organizowane były również wizyty studyjne w innych placówkach działających na rzecz osób bezdomnych, np. w Gdańsku. Współpraca polegała na wymianie doświadczeń: Mogliśmy zobaczyć jakie usługi oni serwują a co my robimy. Problemy

osób

bezdomnych

dyskutowane

były

również

bezpośrednio

z

przedstawicielami GOPS Mielno-Unieście, chociaż raczej w ramach spotkań projektowych. Mieliśmy takie spotkania wspólne (z GOPS Mielno-Unieście) na temat rozwiązywania problemu bezdomności ale czy uczestniczyła tam jeszcze jakaś inna osoba z innej instytucji? – nie. To by trzeba się zapytać w gminie Mielno. [M01K] Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Mielnie współpracuje z:  Oddziałem Koszalińskim TPBA w Koszalinie (schronisko),  z zespołem interdyscyplinarnym powołanym w Mielnie z inicjatywy GOPS (przedstawiciele policji, szkoły (w zakresie zagrożenia bezdomnością), straży gminnej, pielęgniarka, kurator,) – ustalenie form pomocy konkretnej osobie, ustalenie, gdzie przebywa,  z lokalnymi władzami (spotkania z radnymi, realizacja projektów; raczej oczekują działań od strony GOPS, jest zrozumienia, ale brak działań z ich strony) ,


47

GOPS Mielno-Unieście współpracuje przede wszystkim ze Stowarzyszeniem Brata Alberta w Koszalinie, a także ze Stowarzyszeniem działającym na terenie Mielna. Na terenie gminy mamy Stowarzyszenie przy ośrodku więc są podejmowane działania na rzecz osób wykluczonych społecznie. Współpracujemy ze Stowarzyszeniem Brata Alberta. [M08M] Jeśli chodzi o naszego partnera z tego projektu czyli Święty Brat Albert to ono jest o tyle dobre, ze ja mogę w każdej chwili powiedzieć, że gdyby się zdarzyła sytuacja, że jest mróz, jakaś sytuacja zagrożenia dla tych ludzi – zawsze tam mamy możliwość dostarczenia ludzi i ta osoba zostanie tam przyjęta. Czujemy się wtedy trochę bezpieczniej, że nie będzie tak, że nam ktoś umrze z wychłodzenia. A jeśli chodzi o transport? Oni maja swój transport, możemy też liczyć na Straż Gminną, która też ma swój samochód, Policja też nie odmawia takiej pomocy. [M06M] Jako, że Klub Integracji Społecznej działający na terenie Mielna został powołany przez GOPS i prowadzony jest przez pracowników Ośrodka, współpraca w ramach tych struktur jest naturalna. Współpraca z Koszalinem dotyczy głównie zapewnienia schronienia i opieki osobom bezdomnym z gminy Mielno oraz pomocy doraźnej świadczonej również osobom przyjezdnym, z poza gminy. W ramach KIS organizowane są np. prace interwencyjne,

które

dają

możliwość

uzyskania

dochodów

osobom

zagrożonym

bezdomnością. W Klubie Integracji Społecznej który również działa przy ośrodku pomocy społecznej podejmujemy działania na rzecz tych osób – jeśli są zarejestrowane w urzędzie pracy, mogą podejmować u nas prace interwencyjne albo prace społecznie użyteczne na rzecz gminy. Jest też współpraca z sama gminą. Jest wiele organizacji takich pozarządowych z którymi współpracujemy. Jest właśnie Stowarzyszenie przez które rozprowadzamy żywność dla osób najuboższych. Jak Pani ocenia tę współpracę? Na dobrym poziomie. [M08M] KIS jest w strukturach GOPS, Stowarzyszenie, które działa, również prowadzi Pani – kierownik świetlic naszych tutaj socjoterapeutycznych i opiekuńczo-wychowawczych, więc razem wspólnie podejmujemy działania na rzecz osób nie tylko bezdomnych i też zagrożonych bezdomnością ale ogólnie wykluczonych społecznie. Zapraszamy jako wolontariuszy do współpracy młodzież szkolną i seniorów i gmina nam również pomaga. [M08M] W opinii części respondentów z Mielna, współpraca międzyinstytucjonalna jest niełatwa, ze względu na zakres innych obowiązków i spoczywających na przedstawicielach instytucji, z którymi współpracuje GOPS. Ośrodek współpracuje w zakresie interwencji z Policją i Strażą


48

Gminną, które również pomagają np. w transporcie osób bezdomnych do placówki w Koszalinie. Na pewno jest to trudna współpraca. Każdy gdzieś tam odpycha od siebie ten problem. Jest np. współpraca z Policją – oni zawsze są zajęci, oni zawsze nie mają czasu – tak jakbyśmy my tu leżeli tylko i czekali na pracę... Więc tak wszystko zawsze do nas trafia. Staramy się ich jakoś w to włączyć. Oni mają popołudniowe dyżury, mogą tam dojrzeć różnych problemów w godzinach wieczornych, popołudniowych. Straż Gminna to jest jednostka tutaj gminna więc tutaj łatwiej jest uzyskać [pomoc] – no nie mogę narzekać. Oni maja dużą wiedzę na temat tego gdzie ci bezdomni się usadowili, gdzie są. I ta współpraca jest myślę dobra. Służba zdrowia – tez nie możemy narzekać. Pielęgniarka środowiskowa – jest też w jej interesie, żeby na pewne rzeczy reagować. Myślę, że nie jest najgorzej, chociaż wymagało to wielu lat takiego docierania, próby takiego kontaktu. [M06M] Bardzo dobrze natomiast oceniana jest współpraca właśnie z TPBA w Koszalinie – współpraca ta daje pracownikom GOPS poczucie bezpieczeństwa, że w sytuacjach nagłych mogą zabezpieczyć zdrowie, a nawet życie osoby bezdomnej potrzebującej pomocy (chodzi przede wszystkim o okres zimowy). Na terenie gminy Mielno funkcjonował od dawna zespół interdyscyplinarny. U nas zawsze istniał Zespół interdyscyplinarny, teraz ustawowo on musi działać, wcześniej mieliśmy to dobrowolnie. To się sprawdzało, pomagało to jakoś wspólnie pomagać tym osobom. Wiadomo, że wchodzi w skład zespołu i służba zdrowia i oświata i Policja. [M06M] Warto zaangażować w spotkania zespołu interdyscyplinarnego Straż Gminną: Myślę, że to jest tylko kwestią czasu. [M06M] W ramach współpracy z innymi ośrodkami w Polsce odbywały się również wizyty szkoleniowe, m.in. w Fundacji Pomocy Wzajemnej BARKA w Poznaniu – wizyta miała na celu transfer dobrych praktyk i przekazanie wiedzy na temat zakładania spółdzielni socjalnych. W gminie Mielno działa zresztą spółdzielnia socjalna, z którą GOPS nie ma kontaktu i jak wskazuje jedna z interlokutorek, mógłby to być potencjalny partner w reintegracji zawodowej [M03M]. O ile formalizacja kontaktów i współpracy pomiędzy różnymi instytucjami i organizacjami jest rzeczą normalną, a przeważnie nawet wymaganą ze względów prawnych i administracyjnych, o tyle pamiętać należy o tym, że ludzie w nich pracujący, w sposób naturalny nawiązują relacje nieformalne, tym łatwiej jeśli łączą ich wspólne zadania na polu


49

zawodowym. Te nieformalne kontakty odgrywają w opinii większości interlokutorów dużą rolę. Kontakty nieformalne pomiędzy przedstawicielami różnych instytucji są pomocne szczególnie w sytuacjach, kiedy należy udzielić osobie bezdomnej bezzwłocznej pomocy, a oficjalna procedura jest czasochłonna. Zważywszy wielkość gminy i mniejszą anonimowość niż w przypadku dużych miast, kontakty takie łatwiej nawiązać. Takie kontakty pomagają. Łatwiej jest w takich kontaktach nieformalnych coś załatwić, wiadomo, że sytuacja jest czasem tak pilna, że trudno jest pismem zawiadamiać, czekać na odpowiedź... I to bardzo pomaga, takie właśnie relacje nieformalne. [M06M] Taka osobista znajomość tych wszystkich osób z tych instytucji to naprawdę dużo rzeczy jednak, wiadomo są przepisy do wszystkiego, jest dużo rzeczy, jeżeli jedna osoba z drugą się zna to są w stanie sobie udzielić takich informacji, żeby tą sprawę… osoby bezdomne to nie jest jakaś tam sprawa, że tam się wyśle papier, zaczeka tydzień, coś tam się jakieś zaświadczenie itd. to jednak trzeba podjąć działania szybkie i takie bezpośrednie, nieformalne kontakty ułatwiają, załatwiają sprawę, przyspieszają. [M03M] Jeden z respondentów z GOSP Mielno-Unieście deklarując chęć zacieśnienia współpracy ze Stowarzyszeniem z Koszalina: Na terenie gminy nie ma stowarzyszenia, które miałoby w swoim statucie taką działalność [pomoc osobom bezdomnym] więc jak w przyszłości będzie to wyglądało to jeszcze nie wiemy. Ten kontakt ze Stowarzyszeniem Świętego Brata Alberta to jest taki, który byśmy chcieli utrzymywać. [M06M] wspominał też jednocześnie o dylematach natury prawnej i formalnej z tym związanych – np. ze względu na to że instytucje należą do różnych samorządów – czy to partnerstwo będzie można utrzymać formalnie czy w jakiś inny sposób? [M06M]

e) najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym Do zalet sytemu pomocy osobom bezdomnym na terenie Partnerstwa Lokalnego zliczyć można z pewnością zaangażowanie pracowników instytucji i organizacji oraz wdrażanie dobrych praktyk w zakresie wzajemnej współpracy. W opinii niektórych badanych problem bezdomności to przede wszystkim kwestia zrozumienia potrzeb bezdomnych, a nie tylko ilości środków przeznaczanych na walkę z tym problemem. Zwrócenie uwagi na ten


50

problem sugerować może, że poziom zrozumienia tych potrzeb w skali ogólnopolskiej – nadal nie jest zadowalający. [o bezdomności] Wszystkie działania skierowane w tym kierunku idą w przeciwną stronę niż potrzeby tych osób.. tzn. one są realizowane z perspektywy urzędników, jakby urzędników miejskich, urzędników jednostek administracyjnych, samorządu takich jak OPS… czy nawet różnego rodzaju przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej takie jak wodociągi… i te inne rzeczy, w związku z powyższym nie ma zrozumienia tylko kwestia jakby, ja to mówię, że to jest tylko praca po to, żeby uciszyć swoje sumienie. [M09K] Zaletą systemu pomocy na pewno jest poziom skuteczność działań, który można ocenić przede wszystkim poprzez to, ilu osobom udało się wrócić do normalnego życia, a ile osób wróciło do stanu bezdomności. W opinii interlokutorów osoby, które realizują programy wychodzenia z bezdomności realizowane przez TPBA mają szansę wrócić do normalnego życia. Część osób wraca do schroniska, ale są to osoby, które jedynie doraźnie korzystają z pomocy, a nie przechodzą poszczególnych etapów, przechodzą terapię np. antyalkoholową i po paru miesiącach łamią zasadę abstynencji. Jednakże tu widać efekt edukacji prowadzonej przez Towarzystwo: człowiek który łamie postanowienie o abstynencji raz czy dwa, za trzecim razem sam zgłasza się na detoks i zaczyna trudną drogę od nowa. W przeciągu czterech lat myślę, że to jest około 40 mieszkań w tej współpracy i z naszej presji tutaj, zwłaszcza kobiety z dziećmi, które żeśmy stąd wyprowadzali (…) ale dużo ludzi tutaj też, poprzez uporządkowanie systemu pewnego i wprowadzenie pewnych zasad spowodowało czy zdecydowało się na funkcjonowanie na stancji, w hotelu, czyli jakby zmienił się ich status. [M09K] Skuteczności mieszkania treningowego TPBA nie można jeszcze ocenić, ponieważ zaczęło funkcjonować w tym roku i na razie są tam dopiero pierwsi mieszkańcy. Za dobrą i skuteczną praktykę, w opinii osób badanych, uznać można także sposób ustalania symbolicznej (pod względem finansowym) odpłatności za pobyt w ośrodku. Zasiłek okresowy bezdomnego wpływa na konto Towarzystwa, dana osoba przychodzi i odbiera jakąś część – od razu zmniejszyła się ilość zapić po dniu wypłaty, uczą się gospodarowania tym małym środkiem. Osoba bezdomna może dostać zaliczkę np. na lekarstwa, którą zwróci po otrzymaniu zasiłku. Poza tym, gdy zdarzy się tak, że osoba bezdomna wróci na ulicę, a po jakimś czasie znów przychodzi do schroniska, to ma własne pieniądze na koncie, może sobie kupić leki, buty itd. Co więcej, mieszkańcy płacą za pobyt w schronisku. W opinii


51

interlokutorów ten system (pieniądze na koncie i opłata za pobyt) są skuteczne w pomocy osobom bezdomnym. Rozdawanie pieniędzy nie uważamy za stosowne, dlatego też mamy system, że mieszkańcy nasi ponoszą odpłatność za pobyt, żeby też od razu kształtować w sobie ten nawyk, złotówkę czy 1.50 miesięcznie, ale żeby przyzwyczajać. [M09K] Skuteczność działań oceniana jest przez respondentów z Mielna raczej pozytywnie – szczególnie w kontekście specyficznej sytuacji w gminie Mielno i niewielkiej liczby osób bezdomnych pochodzących z obszaru gminy, które objęte są opieką placówki w Koszalinie. Nie rozwiązany jednak zostaje problem bezdomności sezonowej. Myślę, że te działania są skuteczne. Wiem, że osoby bezdomne mają jednak tę specyfikę takiego swojego życia i takich swoich zachowań różnych i nie chcą żebyśmy tam za bardzo ingerowali w ich życie – to jest ich wybór. [M08M] Wady systemu pomocy wynikają w dużej mierze ze specyfiki sezonowej bezdomności na terenie gminy Mielno, z drugiej natomiast - ze zbyt skromnych zasobów finansowych. Część badanych z placówki w Koszalinie zwracała uwagę, że zaangażowanie GOPS w Mielnie na rzecz długoterminowego działania na rzecz osób bezdomnych znajdujących się w schronisku – z czasem znacząco spada. Tak jak mówiłam Mielno się stara, faktycznie. Nigdy wcześniej nie spotkałam się z taką sytuacją, żeby odmówili komuś pomocy. Są otwarci na różnego rodzaju propozycje. Tylko w pewnym momencie tak jakby zaprzestają, hamują... Nie wiem... Mają te chęci, ale to jeszcze nie jest sztuka umieścić kogoś gdzieś w jakimś tam punkcie, tylko jeszcze trzeba działać dalej. [M01K] Problemem jest brak oddziału/punktu urzędu pracy. Osoby muszą dojeżdżać do Koszalina, jeśli nie dojadą na czas, jeśli się nie stawią w urzędzie mogą stracić status osoby bezrobotnej. Wskazane byłoby zatrudnienie doradcy zawodowego. Przydałby się ktoś taki jak doradca zawodowy? Myślę, że tak. Tutaj możemy korzystać, bo UP w Koszalinie oferuje nam takie zajęcia... Myślę, że te osoby które odwiedzają urzędy pracy mają taką możliwość na miejscu już. My nie mamy tutaj na terenie gminy Mielno urzędu pracy. [M08M]


52

Na terenie gminy nie ma organizacji świadczącej pomoc w zakresie reintegracji społecznej osób bezdomnych. KIS zapewnia raczej wsparcie w zakresie aktywizacji zawodowej i społecznej ale działania nie skupiają się w specjalny sposób na osobach bezdomnych. Kiedyś organizowaliśmy wigilię dla ponad 100 osób, więc również były zapraszane na wigilię osoby bezdomne. [M08M] Na terenie Partnerstwa Lokalnego sytuacja jest bardzo niejednolita ze względu na różnice pomiędzy Mielnem i Koszalinem. Z wypowiedzi badanych z Towarzystwa Pomocy Brata Alberta wynika, że za wady systemu wsparcia na terenie Partnerstwa uznać należy np. niedobory kadrowe, czy nie dość dobrą współpracę z władzami. Generalnie za mało osób w OPS, pracowników socjalnych, zły system informacji (np. gdy rodzina nie płaci przez kilka miesięcy to tam powinien być pracownik socjalny już wcześniej) tu potrzebna zmiana przepisów prawnych umożliwiających ingerencję nie w momencie, kiedy dzieje się coś złego, ale profilaktyka powinna być prowadzona dużo wcześniej. Trudność nawiązania współpracy z pełnomocnikiem ds. uzależnień – trudność w korzystaniu z tych środków finansowych. Istnieją też problemy we współpracy z władzami lokalnymi odnośnie zapewnienia pracy dla osób bezdomnych (np. w ofertach przetargowych klauzula, aby część prac wykonywali bezdomni np. prace porządkowe, odnawianie klatek schodowych itp.). Kolejna rzecz to jest praca, tak, czyli perspektywa usamodzielnienia się, to co przeszkadza w łagodzeniu, my też jako Towarzystwo otworzyliśmy centrum integracji. My mamy trudność z przekonaniem władz. Bo trudno jest mówić tym ludziom, żeby zmieniali swoje życie, jeżeli ich pozostawia się samemu. [M09K] Zdaniem badanych program z MOPS jest niedostosowany do warunków, obrazuje to poniższa wypowiedź: Na przykład jeżeli mówimy o streetworkingu, chociażby tak, to zabieranie się za budowanie domu od dachu, mówimy o streetworkingu to fajnie, to jest potrzebne narzędzie i fajnie z niego korzystać, ja nie muszę mieć streetworkera, bo ode mnie i bezdomni chodzą i sam chodzę czasem na dworzec czy pracownicy, czy nawet znalazłbym u siebie środki, w swoim budżecie, bo to parę groszy, tylko, co ja z nim zrobię, musi być jeszcze miejsce, którego musi się zgłosić, musi być ośrodek taki niskoprogowy, gdzie ci ludzie będą mogli przychodzić wtedy może streetworker zaczynać pracę, a nie przekonywać go żeby przyszedł tu, bo nie jest w stanie podjąć takiej decyzji. [M09K]


53

Część z tych uwag dotyczy jednak sytuacji w samym Koszalinie i trudno oszacować faktyczny wpływ tych warunków na zakres rozwiązywania problemów osób bezdomnych na terenie gminy Mielno. Sutki bezdomności można łagodzić, a jej skalę starać się ograniczać – uważają badani. Główne problemy pojawiające się w pomocy osobom bezdomnym to: akcyjność działań (akcja zima), opieka zdrowotna (niewykorzystywane narzędzie – detoks – przerwanie ciągu alkoholowego to pierwsza sprawa, osoby nie trafiają jednak do placówek, nikt ich nie przyjmuje, ponieważ piją). Problem jest też z brakiem placówki niskoprogowej dla osób pijących – tam osoby bezdomne mogłyby spędzać noc, tam możliwa byłaby interwencja specjalistów edukujących, pokazujących, że można coś zmienić. Niestety – brak tej placówki – od 4 lat TPBA bezskutecznie zwraca się do miasta o pomoc w jej utworzeniu. Kolejna wada systemu, wynikająca z jego niespójności, przejawia się problemem włóczęgostwa (to problem osób bezdomnych). TPBA ma własną stołówkę, ale część mieszkańców schroniska ma przyznane żywienie w innych punktach miasta, co sprawia, że oni wciąż tkwią w tym włóczęgostwie, a nie spożywają posiłków na miejscu, co mogłoby pozwolić na odbudowywanie tego co jest wartością jak gdyby, bo to jest ich dom [M09K]. W opinii interlokutora z TPBA osobę bezdomną należy wyrwać z jego sposobu życia m.in. zerwać z włóczęgostwem, przywiązać go do jednego miejsca.

f) najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie Wydaje się, że istotną potrzebą systemu wsparcia na terenie Partnerstwa Lokalnego jest formalizacja współpracy pomiędzy GOPS Mielno-Unieście i TPBA. Wskazują na to sami interlokutorzy. Gmina Mielno może każda placówkę wybrać, ale my akurat jesteśmy najbliżej. Chociaż nie ukrywam, że przydałoby nam się np. jakieś porozumienie na udzielanie pomocy, schronienia. Czyli na razie jest to taka praktyka, która nie jest sformalizowana konkretną umową? No właśnie nie jest i to by się nam przydało. [M01K] Problem pojawia się wtedy, gdy osoby bezdomne trafią już do TPBA w Koszalinie. Z racji tego, że osoby te znajdują się w Koszalinie, trudno byłoby je objąć szerszą pomocą np. kwestia regularnego udziału w zajęciach – brak transportu stałego, żeby dowozić tych ludzi do Mielna. GOPS nie ma systemu, żeby osobę bezdomną objąć długofalowym wsparciem,


54

jest ta pomoc doraźna, taka ta najbardziej potrzebna, ale żeby ją wrzucić tą osobę w taki system, żeby ta pomoc dawała jakieś długoterminowe skutki to na pewno chcielibyśmy poprawić, bo tego nie mamy, jakiegoś takiego systemu pomocy długofalowej(…) raczej to jest tak, że ta osoba jest do Brata Alberta kierowana, albo jest próba przywrócenia tej osoby do środowiska, z którego pochodzi. [M03M] Podejmowane były i są nadal działania na rzecz rozwiązywania problemu bezdomności i prewencji bezdomności – co wskazuje na dostrzeganie tego problemu przez władze lokalne. Gmina starała się pozyskać nieodpłatnie popegeerowskie budynki w miejscowości Gąski. Jednak właścicielowi obiektów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie zależy na przekazaniu budynków nieodpłatnie. Cześć przedstawicieli władz lokalnych, kontrolując wydatki gminne argumentuje, że dalsze inwestycje w grupę osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością nie mają po prostu sensu, lub są nie na miejscu w kontekście innych problemów społecznych, z jakimi gmina musi sobie poradzić. Za próbami utworzenia mieszkalnictwa komunalnego w Mielnie przemawiałaby zdaniem respondenta, redukcja kosztów utrzymania osób bezdomnych w placówce w Koszalinie. Z drugiej strony zakup gruntów po cenach rynkowych i budowa nowego obiektu z ekonomicznego punktu widzenia jest niemożliwa. To rozwiązałoby problem bezdomności u nas myślę – pewnie nie w 100% – bo zawsze będą takie osoby, którym nie będzie odpowiadało, żeby mieć takie swoje stałe miejsce i to utrzymywać i o to dbać, bo tego się nie nauczyli przez całe życie... Ale byłby ten problem rozwiązany. Jeszcze mamy cień nadziei. Też pojawiały się różne głosy, bo takie skupisko rodzin w jednym miejscu też nie jest dobre. Ale jeśli mamy brać pod uwagę koszty utrzymania naszych osób, które tam w przytulisku w Koszalinie są to byłoby taniej po prostu. Poza tym gmina nie ma żadnego innego pomysłu, no bo to jest bardzo kosztowne budowanie, a tez gdzieś tam jest taka ocena, że ci ludzie nie szanują nie dbają i w końcu też dochodzi do sytuacji, że tak zalegają z czynszami, z opłatami wszystkimi, że... Jest część takich radnych, którzy decydują o przyznawaniu środków, którzy mówią dość już tego, każdy musi dbać o swoje interesy, a tu jest grupa, która chce żeby się nimi opiekować, płacić za wszystko, a oni żyją jak „pączki w maśle” – można by powiedzieć. [M06M] Oczekiwane i postulowane zmiany dotyczą więc głównie zaplecza mieszkaniowego gminy, aby móc udostępnić je osobom bezdomnym. Może w zakresie mieszkalnictwa... Gmina nie dysponuje takimi zasobami mieszkalnymi. Myślę, że gdyby tym osobom dać jeszcze druga szanse i gdyby były tu wspierane przez ośrodek to myślę, że dach nad głową jest chyba najważniejszy. Żeby miały to swoje lokum i wtedy bezpieczeństwo czują.


55

Czy były plany utworzenia schroniska tutaj na terenie Mielna? Nie, ja nie słyszałam o tym. [M08M] GOPS w Mielnie-Unieściu przede wszystkim potrzebuje też większej liczby pracowników. Jeśli chodzi o wskazane zmiany w funkcjonowaniu placówki, to postulowane jest wprowadzenie dyżurów wieczornych i weekendowych pracowników socjalnych, aby możliwe było szybsze i skuteczniejsze reagowanie na problemy osób bezdomnych znajdujących się na terenie Mielna. Jednocześnie podjęto decyzję, że GOPS nie będzie zatrudniał streetworkera, ponieważ bardziej potrzeby byłby właśnie kolejny pracownik socjalny przeszkolony do pracy z osobami bezdomnymi. Wsparcie kadrowe by się przydało, pracownicy socjalni na co dzień muszą zajmować się nie tylko sprawami bezdomnych, są sprawy związane z bezrobociem, z niewydolnością rodzin, która potencjalnie też będzie tworzyła takie osoby bezdomne w przyszłości. Czyli infrastruktura plus kadry. Żeby można było takie dyżury popołudniowe, które by pozwoliły na dotarcie pracownikom socjalnym do tych osób. Przemyśleliśmy sprawę, że to nie będzie na pewno streetworker bo tu jest niewiele tej pracy, raczej szli byśmy w kierunku przygotowania pracownika socjalnego do pracy z bezdomnymi. Inwestycja w kadry byłaby bardzo mile widziana. [M06M] Zarówno na terenie Koszalina, jak i na terenie gminy Mielno wskazano na konieczność zapewnienia ogrzewalni, jeśli chodzi o Mielno postulowane było również zapewnienie dostępu osobom bezdomnym do łaźni. Możliwość budowy ogrzewalni w Koszalinie warunkowana jest ilością funduszy. Brakuje nam takiego pomieszczenia jako ogrzewalnia – walczymy o to. Wiadomo, że takie osoby, które są pod wpływem alkoholu one się nawet boją do nas przyjść bo my ich zobaczymy pod wpływem i może będą z tego jakieś konsekwencje. Co nie jest prawdą oczywiście. Dlatego takie pomieszczenie by nam się przydało oczywiście, może gdzieś koło PKP. Wiem, że Mielno też takiego pomieszczenia nie ma. Jest u nas na miejscu łaźnia, w Mielnie na pewno nie ma – też by się przydała. [M01K] Istotnym problemem jest jednak brak schroniska czy noclegowni na terenie Mielna – co związane jest z wysokimi kosztami gruntów na terenie gminy, a także kosztami utrzymania placówki. Z drugiej strony placówka taka, w okresie po sezonie letnim w zasadzie nie byłaby potrzebna, gdyż pomoc w zakresie schronienia zapewniana jest przez Schronisko w Koszalinie.


56

Brak na terenie Mielna schroniska czy też noclegowni z powodu zbyt wysokich kosztów działek czy też wynajmu obiektów, które można byłoby przystosować do tego typu działań. [M12K] Również w koszalińskiej placówce TPBA wskazywana była potrzeba zatrudnienia dodatkowej liczby osób. Szczególnie w okresie zimowym zwiększają się też, zdaniem badanego, potrzeby lokalowe ośrodka. Większość badanych z ośrodka w Koszalinie nie widzi konieczności dokonania znaczących zmian w funkcjonowaniu tej instytucji, poza rozszerzeniem zakresu działań już podejmowanych, co warunkowane jest to dostępnymi środkami finansowymi. Istotne będzie więc pozyskiwanie nowych środków m.in. na działanie CIS, czy zatrudnienie nowych pracowników. To właśnie zapotrzebowanie na profesjonalną kadrę akcentowane jest najmocniej – szczególnie jeśli chodzi o pomoc medyczną ze strony psychiatry. W Koszalinie głównie postulowane było zacieśnienie współpracy z GOPS w Mielnie-Unieściu w zakresie działań reintegracyjnych dla osób bezdomnych. Wskazane zapotrzebowanie kadrowe dotyczyły również terapeutów, psychologów i doradcy zawodowego. Akcentowana również była potrzeba aktywizacji zawodowej zarówno osób bezdomnych jak zagrożonych bezdomnością. Organizacja taka jaka nasza powinna mieć w swoich zasobach poza psychologiem i specjalistą ds. uzależnień jeszcze psychiatrę, gdyż często do takich placówek trafiają również osoby chore psychiczne, które często są zagrożeniem dla samych siebie jak i otaczających ich ludzi. [M12K] Dotyczy placówki w Koszalinie: Takie placówki jak nasza powinny być nie razem tylko rozbite – na pewno – bo tu są cztery placówki jakby razem. Dwie noclegownie i dwa schroniska: dla kobiet i dla mężczyzn, z tym, że w schronisku mamy tez kobiety z dziećmi – w damskim schronisku. Na pewno większe pomieszczenia by nam się przydały – przede wszystkim. Nagłośnienie tego problemu, że jest ten problem – to już nie tylko w Mielnie, w Koszalinie, ale wszędzie. Może powinna być też taka infolinia, czy coś...? Taki punkt dla nas, żeby w razie jakiegoś problemu zadzwonić spytać się, że mammy taki i taki problem – co z tym zrobić. Bo tak naprawdę nie jesteśmy alfą i omegą żeby wszystko wiedzieć. Przydałaby się taka baza informacji też – ogólna – osób bezdomnych, ale wejście miały by tylko placówki, nie osoby jakieś postronne. Tak, że ja tam wchodzę i wiem, że ten człowiek był tu i tu ostatni raz. Taką jedną wielką bazę zrobić. A myśli Pani o takim układzie regionalnym czy ogólnopolskim? Ogólnopolskim, żebym wiedziała... Bo np. jakiś człowiek przyjdzie mi z Warszawy to żebym wiedziała, wtedy można się kontaktować i porozmawiać – jaki był powód że on wyjechał czy cokolwiek. [M01K]


57

Badani z Koszalina artykułowali potrzebę otwarcia ośrodka niskoprogowego dla ludzi, którzy są w ciągu alkoholowym. Badani z ośrodka w Koszalinie wskazują, że planowane są działania w zakresie streetworkingu, który oczywiście nie obejmie terenu gminy Mielno. Główne potrzeby koszalińskiej placówki związane są z koniecznością zatrudnienia dodatkowego profesjonalnego personelu – szczególnie terapeutów. Baza lokalowa jest w zasadzie wystarczająca, chociaż zawsze nowe budynki były by przydatne – to jednak nie ma na to, wedle respondenta, funduszy – przynajmniej w najbliższej przyszłości. Zawsze wiąże się wszystko z finansami – tak myślę. Wszystko się sprowadza do tych środków finansowych. Jak są środki to jest wtedy pole działania. Jeśli chodzi o budynki to jest raczej w sferze marzeń. Wydaje mi się, że baza jest. Bardziej potrzebujemy (środków) na terapię, żeby zatrudniać fachowców. Przydałaby się większa liczba pracowników. [M07K] Głównym problemem, z jakim boryka się TPBA, jest brak środków oraz wsparcia w udzielaniu pomocy ze strony Miasta. W planach jest poszerzenie zakresu świadczonych usług: rozwój ośrodka niskoprogowego dla osób z problemem alkoholowym (uzyska pomoc, mimo że nie jest abstynentem), mieszkania treningowe dla kobiet i mężczyzn (tu potrzebna współpraca z samorządem, aby w rocznym przydziale mieszkań ująć także bezdomnych objętych programem), dom wspólnotowy dla par, małżeństw, wznowienie działania CIS. Przydatne byłoby stworzenie punktu poradnictwa i telefonu zaufania całodobowego dla niepijących, dla ofiar przemocy, dla współuzależnionych, bezdomnych. Z wypowiedzi osób kluczowych wynika, że istnieje potrzeba zacieśniania współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz osób bezdomnych, ponieważ ich problemy i

problem

bezdomności

w

ogóle

wymaga

działań

zintegrowanych

i

kompleksowych. W tym zakresie konieczne jest wypracowanie określonych standardów pomocy i porozumienie w zakresie ich wprowadzania i realizowania. Takie opracowywane standardy pomocowe są potrzebne, ponieważ: bezdomność jako problem społeczny, mi się wydaje, jest takim problemem jakby o którym mało osób chce słyszeć, łatwiej się zajmować osobami, które mają jakieś problemy czy to no takie normalne nasze, życiowe niż zajmować się osobą bezdomną, bo wsparcie takiej osoby musi być kompleksowe (…) że taką osobę weźmie się, dobra tu masz pracę, ona sobie poradzi to jednak ze względu na to, że jest to duży koszt wsparcie musi być szerokie, z reguły jest tak, że osób bezdomnych chętnie ktoś by się pozbył, przerzucił odpowiedzialność na kogoś innego niż wrzucał go w system, gdzie


58

naprawdę trzeba sporych działań i na pewno współpracy pomiędzy wieloma instytucjami. [M03M] VII.

Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym

 na podstawie analizy dokumentów a) zakres prewencji  Działania informacyjne. Analiza dokumentacji wskazuje, że w Gminie Mielno konieczne staję się podjęcie działań informacyjnych nakierowanych na zwiększenie świadomości i pozytywnego podejścia do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością zarówno wśród mieszkańców, jak i osób przebywających w Mielnie w sezonie letnim.  Praca metodą środowiskową: Doświadczenia ostatnich lat realizacji działań z zakresu pomocy społecznej wskazują, że kontrakty socjalne (lub też IPWB) nie zawsze są w pełni skuteczne. Ich skuteczność wzrasta, gdy uzupełnia się je pracą w środowisku lokalnym (np.: metoda pracy środowiskowej realizowana w ramach programów aktywności lokalnej). Mając na uwadze realizację projektu systemowego, celowym wydaje się uzupełnienie realizowanych tam form aktywnej integracji o działania środowiskowe; b) w zakresie pomocy sprofilowanej  Streetworking. Mając na uwadze skalę problemu bezdomności (niewielka liczba osób bezdomnych) oraz działania prowadzone na rzecz osób dotkniętych i zagrożonych tym problemem należy rozważyć możliwość uruchomiania streetworkingu, zwłaszcza w sezonie letnim. c) rozwiązania systemowe  Współpraca. W Mielnie nie występują działania realizowane we współpracy samorządu i organizacji pozarządowych. Celowym wydaje się podjęcie działań


59

nakierowanych na zbudowanie współpracy systemowej w oparciu o zasady funkcjonowania partnerstw lokalnych wg modelu opisanego w GSWB.  Diagnozowanie problematyki bezdomności i innych problemów społecznych. Analiza dostępnych dokumentów wskazuje, że dotychczas nie przeprowadzono diagnozy problematyki bezdomności w Gminie Mielno. Budowa każdego systemu wsparcia wymaga posiadania wiedzy o zasięgu, skali, przyczynach, potencjalnych skutkach zjawiska. Diagnoza taka winna być aktualizowana co najmniej raz w roku (np. przy okazji działań sprawozdawczych).  System sprawozdawczości. Analiza dokumentacji sprawozdawczej wskazała, że dane zawarte w poszczególnych sprawozdaniach a odnoszące się do tych samych zakresów danych nie zawsze są ze sobą spójne. Należy poddać większej kontroli system gromadzenia danych, a także ich raportowania.  na podstawie idi z osobami kluczowymi Rekomendacje przedstawione w tej części Raportu wynikają bezpośrednio z analizy zebranego podczas wywiadów IDI przeprowadzonych z osobami kluczowymi dla rozwiązywania problemu bezdomności na terenie gminy Piła. Zawierają one zarówno wskazania działań, które Partnerstwo Lokalne może podejmować samo, jak i te, które możliwe będą do wprowadzenia w efekcie zmian np. o charakterze formalnoprawnym na poziomie ogólnopolskim. Na zmiany takie Partnerstwo Lokalne może mieć wpływ jedynie pośredni, należy jednak pamiętać, że przy braku lobbingu ze strony organizacji lokalnych i informacji o potrzebie zmian ze strony instytucji terenowych, zmiany choćby w zakresie ustawodawstwa prawdopodobnie nie nastąpią a) zakres prewencji Na podstawie badań jakościowych rekomendować należy następujące działania, które poprawić mogą funkcjonowanie systemu pomocy osobom zagrożonym bezdomnością na terenie gminy Mielno:  Rekomendacja 1: Rekomenduje się kontynuowanie działań na rzecz integracji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem podejmowanych przez GOPS oraz KIS.


60

Pomoc długoterminowa, związana z realizacją programów aktywizacyjnych i terapeutycznych – wymaga zatrudnienia większej liczby specjalistów  Rekomendacja 2: Konieczna jest intensyfikacja działań w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom.  Rekomendacja 3: Należy kontynuować działania związane z aktywizacją zawodową osób pozostających bez zatrudnienia lub zagrożonych utratą pracy. Zważywszy, że bezrobocie jest jednym z najistotniejszych czynników generujących bezdomność, wskazane jest otwarcie na terenie Mielna (we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy) punktu informacyjno-konsultacyjnego, w którym osoby bezrobotne i zagrożone bezrobociem będą mogły zapoznać się z ofertami pracy i skorzystać z pomocy doradcy zawodowego, mogącego ukierunkować i wspomagać działania osób poszukujących pracy.  Rekomendacja 4: Wskazane jest zapewnienie wystarczającej liczby lokali socjalnych dla osób w trudnej sytuacji materialnej, które mogą utracić dach nad głową. Władze lokalne, wraz z pracownikami GOSP powinny przeprowadzić dyskusję dot. wizji programu oddłużeniowego dla osób zagrożonych bezdomnością w wyniku eksmisji. b) zakres pomocy sprofilowanej: zapewnienie lokali wspieranych dla osób, które wychodzą z bezdomności, Z przeprowadzonych badań wynika, że na terenie Mielna, grupa osób bezdomnych pochodzących z terenu gminy jest stosunkowo nieliczna, obserwowalny jest jednak okresowy wzrost liczby osób bezdomnych migrujących, szczególnie w okresie letnim, z innych regionów Polski. Pamiętać należy, że o ile potrzeby osób bezdomnych wywodzących się z samej gminy Mielno są zabezpieczane w zakresie pomocy doraźnej, a także schronienia i programów reintegracyjnych – przy wsparciu TPBA z Koszalina, o tyle adekwatna i skuteczna pomoc migrującym osobom bezdomnym wymaga dużo większych nakładów finansowych w sezonie letnim. W związku z powyższym w ramach systemu wsparcia, należy rekomendować podjęcie określonych działań w następujących obszarach: streetworking, praca socjalna, pomoc doraźna, mieszkalnictwo, partnerstwa Lokalne, zdrowie, zatrudnienie i edukacja. Rekomendacje w obszarze streetworking:


61

 Rekomendacja 1: W zakresie streetworkingu rekomenduje się zainicjowania dyskusji nad działaniami programowymi dot. pracy tą metodą z osobami bezdomnymi. Streetworking dostosowany do specyficznych warunków Partnerstwa Lokalnego, wydaje się narzędziem adekwatnym i pożądanym.  Rekomendacja 2: Opracowanie założeń dot. pracy metodą streetworkingu w gminie Mielno uwzględniających analizę korzyści i kosztów wprowadzenia tej metody, określenie zaplecza, liczby streetworkerów odpowiedniej do charakteru zjawiska bezdomności na terenie gminy. W tym względzie, należy wziąć pod uwagę, że ewentualne działania streetworkerów mogą być zawieszane w okresie jesiennozimowym, gdy zapotrzebowanie na taką usługę spada ze względu na migrację osób bezdomnych do większych ośrodków miejskich.  Rekomendacja 3: Przy opracowaniu założeń pracy z osobami bezdomnymi metodą streetworkingu w Mielnie, należy brać pod uwagę standardy w tym zakresie opisane w modelu GSWB.

Rekomendacje w obszarze pracy socjalnej:  Rekomendacja 1: Wskazane jest organizacja szkoleń dla przedstawicieli środowisk lokalnych w zakresie upowszechniania wiedzy o specyfice pracy z osobami bezdomnymi. Jest to szczególnie istotne w kontekście występowania bezdomności sezonowej na terenie gminy Mielno.  Rekomendacja 2: Kontynuacja rozdzielenia systemu świadczeń socjalnych od świadczenia pracy socjalnej. Biorąc pod uwagę rekomendacje GSWB w obszarze praca socjalna zaleca się zwrócenie uwagi gminie, że finansowanie pracy socjalnej jest jej równie ważnym obowiązkiem, co zapewnianie świadczeń osłonowych. Rekomendacja ta jest istotna biorąc pod uwagę dużą i wzrastającą liczbę osób zagrożonych bezdomnością na terenie gminy. Badani wskazują również na konieczność pozyskania funduszy na zatrudnienie i szkolenie większej liczby pracowników socjalnych.


62

Rekomendacje w obszarze pomocy doraźnej:  Rekomendacja 1: Konieczne jest zapewnienie na terenie Mielna łaźni dla osób bezdomnych. Powinna być ona dostępna szczególnie w okresie wzmożonego napływu osób bezdomnych.  Rekomendacja 2: Wskazane jest – szczególnie poza sezonem letnim – zabezpieczenie ogrzewalni dla osób bezdomnych na terenie Mielna. Pomimo, iż badani wskazują, że utrzymanie takiej formy wsparcia generuje duże koszty, ogrzewalnia mogłaby poprawić sytuację osób bezdomnych przebywających na terenie Mielna w okresie jesienno-zimowym, które nie godzą się na zamieszkanie w schronisku TPBA w Koszalinie.  Rekomendacja 3: Sugerować należy wprowadzenie dyżurowego systemu pracy GOPS w Mielnie-Unieściu, co pozwoliłoby na monitorowanie potrzeb osób bezdomnych i reagowanie interwencyjne w godzinach popołudniowych i nocnych – przynajmniej w okresie, kiedy migracje osób bezdomnych na teren Mielna są najliczniejsze (wspominali o takich pomysłach sami interlokutorzy z GOPS).  Rekomendacja 4: Zaleca się utworzenie na terenie Mielna, działających sezonowo punktów informacyjno-konsultacyjnych świadczących osobom bezdomnym bezpłatne porady specjalistyczne. Aktualnie w pewnym zakresie funkcje takie spełnia KIS – jednak taką ofertę wsparcia należałoby rozszerzyć. Rekomendacje w obszarze mieszkalnictwa:  Rekomendacja 1: Konieczne jest opracowanie i wprowadzenie programu mieszkań treningowych dla osób bezdomnych jako ważnego elementu systemu pomocy osobom wychodzącym z bezdomności. Potrzebę i zasadność posiadania takiego narzędzia wskazywały osoby kluczowe z Partnerstwa Lokalnego reprezentujące GOPS w Mielnie. Wskazane jest w tym kontekście dalsze rozwijanie podobnej inicjatywy również przez koszalińskie TPBA.  Rekomendacja 2: Należy opracować i wdrożyć program budowy tanich lokali dla osób bezdomnych. Rekomendacje dotyczące partnerstwa lokalnego:


63

 Rekomendacja 1: Konieczne jest utrzymanie i dalsze rozwijanie współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami, które podejmują działania na rzecz osób bezdomnych na terenie gminy Mielno, w tym współpracy partnerskiej z TPBA w Koszalinie. Z punktu widzenia wyników badania jakościowego i wypowiedzi osób kluczowych rekomendować należy przede wszystkim dalszą formalizację prawną współpracy pomiędzy GOPS Mielno i TPBA w Koszalinie.  Rekomendacja 2: Wskazane jest nawiązanie współpracy partnerskiej z funkcjonującą na terenie gminy Mielno spółdzielnią socjalną.  Rekomendacja 3: Należy utrzymać i rozwijać współpracę z zarządcami nieruchomości, w których nielegalnie mogą przebywać osoby bezdomne. Dobry przepływ informacji może w tym przypadku wpłynąć na skuteczność oferowanej pomocy. Rekomendacje w obszarze opieki zdrowotnej:  Rekomendacja 1. Wskazane jest opracowanie strategii identyfikowania potrzeb osób bezdomnych migrujących sezonowo na teren gminy, w zakresie opieki medycznej oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu dostępności usług medycznych dla tej grupy osób.  Rekomendacja 2. Biorąc pod uwagę Rekomendację 4. w obszarze pomocy doraźnej, wskazane jest zorganizowanie w okresie wzmożonych migracji osób bezdomnych na teren Mielna, punktu medycznego gdzie osoba bezdomna mogłaby skorzystać z pomocy ratownika medycznego lub pielęgniarki, jak również uzyskać informacje dot. możliwej konsultacji lekarskiej.  Rekomendacja 3. Rekomenduje się organizację szkoleń dla personelu placówek służby zdrowia w zakresie specyfiki pracy z osobami bezdomnymi. Rekomendacja w obszarze edukacji i zatrudnienia:  Rekomendacja 1: Wskazana jest intensyfikacja działań mających na celu aktywizację zawodową osób bezdomnych, w tym celu należy również zwiększyć liczbę kursów i szkoleń dedykowanych specjalnie osobom bezdomnym.


64

 Rekomendacja 2: Rekomenduje się wsparcie w organizacji i rozwoju już istniejących na terenie Mielna podmiotów ekonomii społecznej, jako najskuteczniejszej formy aktywizacji zawodowej osób wykluczonych społecznie – w tym osób bezdomnych.

c) rozwiązania systemowe  Rekomendacja 1: Wskazane jest przyjęcie takiej strategii rozwiązywania problemu bezdomności w gminie Mielno, która w oparciu o zasady przedstawione w modelu GSWB, uwzględniałaby współpracę różnych instytucji i organizacji działających na rzecz osób bezdomnych.  Rekomendacja 2: Rekomenduje się intensyfikację działań informacyjnych dot. problematyki bezdomności. Konieczna jest dalsza praca nad zmianą świadomości społecznej w zakresie bezdomności. Działania takie mogą przyczynić się do poprawy efektywności współpracy społeczności lokalnej z instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz osób bezdomnych w gminie Mielno, a tym samym wpłynąć na poprawę ich sytuacji.

VIII. ANEKS 1

a) lista analizowanych dokumentów w analizie desk research  Dokumenty o charakterze strategicznym i programowym  Strategii Rozwoju Gminy Mielno do roku 2013  Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Mielno na lata 2006-2013  Strategia Mieszkalnictwa dla Gminy Mielno na lata 2008-2013  Dokumenty o charakterze organizacyjnym:  Schemat Organizacyjny Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Mielnie  Statut Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Mielnie


65

 Regulamin Organizacyjny Urzędu Gminy w Mielnie  Statut Gminy Mielno  Dokumenty o charakterze sprawozdawczym:  Sprawozdanie MPiPS 03  Inne dokumenty:  Oferta Partnerstwa Lokalnego do Wykonania Pilotażowego Wdrażania Standardów Usług w Zakresie Bezdomności I Przetestowania Modelu Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności w Ramach Projektu Tworzenie I Rozwijanie Standardów Usług Pomocy I Integracji Społecznej Zadanie 4 (Etap I)  Budżet Gminy Mielno na rok 2010  Projekt systemowy (7.1.1. POKL) Szkoła Umiejętności Praktycznych SEMAFOR  Projekt „ZACZNIJMY OD POCZĄTKU”. Program edukacyjny w zakresie szeroko rozumianej budowy oparcia społecznego (społeczności lokalnej) dla osób z zaburzeniami psychicznymi.  Projekt „W stronę prawdy o przemocy domowej – KROK PIERWSZY” – dotyczy roku 2011

b) dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych Temat ogólny

1. Bezdomność jako (lokalny) problem społeczny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Jakie znaczenie (jaką rangę) ma bezdomność wśród problemów społecznych gminy – zdaniem respondenta?

2.

Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondenta (także u ujęciu dynamicznym); należy dopytać się o źródła informacji (badania, statystyki, itp.).

3.

Najważniejsze potrzeby bezdomnych w gminie.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Jakie są najważniejsze problemy społeczne miasta/gminy? ■ Wymienił(a) Pan(i) następujące problemy społeczne gminy… Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) uszeregować je od najważniejszego do najmniej ważnego? [Poprosić o uzasadnienie]. ■ [Jeśli wśród problemów nie ma bezdomności – poprosić o wyjaśnienie dlaczego zabrakło jej na liście, następnie poprosić o porównanie znaczenia problemu bezdomności z problemami z listy]. 2. Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) coś powiedzieć na temat liczby bezdomnych na terenie miasta i gminy? Czy Pana(i) zdaniem w ciągu ostatnich kilku lat skala zjawiska bezdomności zmieniała się (jak?, dlaczego?), czy też utrzymywała się na względnie niezmienionym poziomie? Czy na terenie gminy były prowadzone jakieś badania/szacunki/statystyki dotyczące bezdomności (wykluczenia społecznego)? 3. Jakie są Pana(i) zdaniem obecnie najważniejsze potrzeby bezdomnych na terenie gminy?


66

4.

Czy/jak w ciągu ostatnich lat zmienił się charakter bezdomności w gminie: przyczyny i charakterystyka socjodemograficzna bezdomności, potrzeby?

5.

Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności na podstawie doświadczeń respondenta: świadomość problemu i skali zjawiska, stosunek (nastawienie) do osób bezdomnych.

Temat ogólny

4. Czy zauważył(a) Pan(i), żeby w ciągu ostatnich kilku lat na terenie miasta/gminy zmienił się charakter bezdomności, czy też pozostaje on względnie niezmienny (chodzi mi np. o wiek bezdomnych, przyczyny wchodzenia w bezdomność, itp.)? ■ [W przypadku zmian: jakie?, jaki mają charakter?, jak je Pan(i) ocenia, czy się utrzymają (będą maleć/narastać)?, czy dotyczą np. wieku?, stanu zdrowia?, proporcji kobiet i mężczyzn? grup społecznych, których dotyczy ten problem, korzystania z instytucjonalnego wsparcia?, przyczyn bezdomności?]. 5. Jak w Pana(i) ocenie społeczność miasta/gminy traktuje kwestię bezdomności? Czy bezdomność dostrzegana jest przez społeczność miasta/gminy jako widoczny problem społeczny, czy też nie? Jaki obraz osoby bezdomnej dominuje wśród mieszkańców gminy? Czy na tę kwestię ma wpływ wielkości miejscowości, w której się mieszka?

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe


67

2. Działania podejmowane przez instytucję/organizację reprezentowaną przez respondenta

1.

Zakres świadczonych usług, ocena adekwatności (realizacji istotnych potrzeb) i skuteczności oraz efektywności działań podejmowanych przez instytucję/organizację.

2.

Ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu instytucji/organizacji: zakres świadczonych usług, organizacja pracy, kompetencje kadry, kooperacja z innymi instytucjami/organizacjami, infrastruktura, finansowanie.

1. Prosił(a)bym, aby pokrótce opisał(a) Pan(i) działania podejmowane przez instytucję/organizację, którą Pan(i) reprezentuje (zakres usług). ■ Jakie są podstawowe cele tych działań (dopytać się o cele krotko- i długoterminowe)? ■ W jakim zakresie działania te zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań, np. co uważa się za sukces w pracy z uczestnikami terapii?] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu instytucji, którą Pan(i) reprezentuje (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, współpracę z innymi instytucjami/organizacjami, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nią projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]


68

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

2.

3. Współpraca międzyinstytucjonalna

Stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit: przypisywanie rangi problemowi, gotowość do angażowania się w projekty na rzecz bezdomnych (wykraczające poza statutowe działania instytucji/organizacji). Współpraca pomiędzy instytucjami działającymi na rzecz osób bezdomnych (także spoza partnerstwa): a. formy i zakres kooperacji, b. ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian, najważniejsze wyzwania i trudności – jak je przezwyciężyć, c. instytucje które warto zaangażować – zainteresować problemem bezdomności, d. powiązania nieformalne – ocena na ile są funkcjonalne z perspektywy rozwiązywania problemów osób bezdomnych.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Jaki stosunek do problemu bezdomności reprezentują przedstawicie kluczowych instytucji z terenu miasta/gminy? Jaką rangę przypisują problemowi bezdomności? Jak Pani(i) ocenia ich zaangażowanie w pomoc osobom bezdomnym (chodzi mi oczywiście o działania wykraczające poza te, które wynikają z realizacji przepisów)? 2. Jak na terenie miasta/gminy ocenia Pan(i) funkcjonowanie systemu pomocy oferowanej osobom bezdomnym? ■ Jak przebiega współpraca pomiędzy instytucjami ważnym z perspektywy pomocy osobom bezdomnym? ■ Czy jakieś projekty realizowane są wspólnie? ■ Czy warto byłoby wprowadzić jakieś zmiany we współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami, które Pan(i) wymienił(a)? ■ Czy są jakieś instytucje/organizacje, które warto byłoby zaangażować w rozwiązywanie problemów osób bezdomnych (dlaczego?), ewentualnie zwiększyć ich zaangażowanie? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]. ■ Jak ocenia Pan(i) nieformalną stronę relacji pomiędzy przedstawicielami instytucji/organizacji, które Pan(i) wymienił(a)? Czy/w jaki sposób przekładają się one na rozwiązywanie problemów osób bezdomnych?


69

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest pomoc doraźna; w tym kadra, infrastruktura, finansowanie. Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

2.

Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

4. Pomoc doraźna

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Chciał(a)bym poprosić Pana(ią) o opis działań podejmowanych na terenie miasta/gminy przez instytucje i organizacje, których celem jest tzw. pomoc doraźna (nocleg, wyżywienie, zabiegi medyczne, itp.). ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. Należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. urząd miasta/gminy, 2. ośrodek pomocy społecznej, 3. powiatowe centrum pomocy rodzinie 4. przychodnia, 5. szpital, 6. ośrodek interwencji kryzysowej, 7. stacjonarny dom dla bezdomnych, 8. noclegownia, schronisko, ogrzewalnia, 9. dom pomocy społecznej, 10. zakład opiekuńczo-leczniczy, 11. zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, 12. hospicjum, 13. poradnia terapii uzależnień, 14. stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, 15. ośrodek detoksykacyjny/izba wytrzeźwień, 16. organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą doraźną, streetworkingiem. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].


70

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest wychodzenie z bezdomności (inaczej – reintegracja społeczna, resocjalizacja); w tym kadra, infrastruktura, finansowanie.

2.

Poprawa skuteczności działań integracyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

5. Integracja społeczna

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest wyprowadzanie ludzi z bezdomność (reintegracja społeczna)? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. ośrodek interwencji kryzysowej, 2. stacjonarny dom dla bezdomnych, 3. schronisko, 4. dom pomocy społecznej, 5. klub integracji społecznej, 6. centrum integracji społecznej, 7. poradnia terapii uzależnień, 8. stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, 9. mieszkania wspierane, hostele, 10. organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się reintegracją społeczną. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].


71

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Co – zdaniem respondenta – oznacza „prewencja bezdomności”? Skuteczność prewencji – od czego zależy?

2.

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest prewencja bezdomności; kadra, infrastruktura, finansowanie.

3.

Poprawa skuteczności działań prewencyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

6. Prewencja

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Czy – patrząc z lokalnej perspektywy – bezdomności można zapobiegać? ■ [Jeśli nie to dlaczego?] ■ Czy prewencja jest lub może być skuteczna? ■ Od czego to zależy? ■ Co należy robić, aby zapobiegać bezdomności? 2. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest prewencja bezdomności? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby beneficjentów? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. szpital, 2. ośrodek interwencji kryzysowej, 3. stacjonarny dom dla bezdomnych, 4. dom pomocy społecznej, 5. klub integracji społecznej, 6. centrum integracji społecznej, 7. organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się prewencją bezdomności. 3. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].


1. Zakończenie wywiadu (np. to już wszystkie pytania jakie chciałe(a)m Pan(i) zadać, jednak jest być może jakiś temat, którego nie poruszyłe(a)m, a uważa Pan(i), że warto coś o nim powiedzieć?) 2. Przekazanie podstawowych informacji o badaniu ankietowym; prośba o wypełnienie kwestionariusza. 3. Prośba o przekazanie (udostępnienie) materiałów na temat bezdomności w mieście/gminie, dotyczących pracy instytucji/organizacji reprezentowanej przez respondenta (a także innych dokumentów), z wyłączeniem materiałów gromadzonych w ramach analizy dokumentów.

ANEKS 2: spis tabel i wykresów Ad. IV. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR)

a) spis tabel Tabela Nr 1. Dane ilościowe dotyczące bezdomności z formularza MPiPS 03 z roku 2010..17 Tabela Nr 2. Dane ilościowe dotyczące bezdomności ze sprawozdania MOPS Mielno z roku 2010…………………………………………………………………………………………..17 Tabela Nr 3. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Statucie Miasta Mielno………………………………………………………………………………...21 Tabela Nr 4. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Regulaminie Organizacyjnym Urzędu Miasta Mielno……………………………………………………...21 Tabela Nr 5. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w dokumentach organizacyjnych MOPS Mielno………………………………………………………………22 Tabela Nr 6. Zestawienie informacji dotyczących form wsparcia dla osób bezdomnych w projekcie systemowym MOPS Mielno……………………………………………………….23 Tabela Nr 7. Dane finansowe dotyczące środków finansowanych gminy na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej…………………………………………………………………...25

72 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


Wykonawca: dr Barbara Goryńska-Bittner

przy współudziale zespołu badawczego w składzie: dr Mikołaj Jacek Łuczak dr Anita Basińska mgr Anna Kacprzyk

73 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.