Monitoring realizacji pilotażowych wdrożeń testujących model gswb raport z trzeciego okresu sprawozd by Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

Łukasz Browarczyk Maciej Dębski Anna Kwaśnik

Monitoring realizacji pilotażowych wdrożeń testujących model Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności. Raport z trzeciego okresu sprawozdawczego z elementami interpretacji danych z wcześniejszych okresów

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Gdańsk 2013 2

Spis treści Wprowadzenie ......................................................................................................................................................... 4 I Karta osoby bezdomnej/zagrożonej bezdomnością M1 ........................................................................ 19 1.

Sytuacja mieszkaniowa ...................................................................................................................... 39

Sytuacja zdrowotna ............................................................................................................................ 40

Sytuacja zawodowa ........................................................................................................................... 42

Uwikłanie w problemy społeczne ................................................................................................... 43

Sytuacja rodzinna ................................................................................................................................ 45

Kwestie formalne .................................................................................................................................. 46

II Karta usług dla uczestnika projektu M4 ....................................................................................................... 48 7.

Praca socjalna ...................................................................................................................................... 48

Mieszkalnictwo i pomoc doraźna ................................................................................................... 51

Zdrowie.................................................................................................................................................... 54

10. Zatrudnienie i edukacja ..................................................................................................................... 57 11. Streetworking......................................................................................................................................... 60

III Arkusze monitorujące M3. Monitorowanie ryzyka, działań, rezultatów i wskaźników ................... 65 12. IIIa Analiza działań pilotażowych wdrożeń .................................................................................. 66 13. IIIb Rezultaty i wskaźniki – przegląd problemów .......................................................................... 71 14. IIIc Analizą ryzyk pilotażowych wdrożeń ....................................................................................... 72

IV Posumowanie .................................................................................................................................................... 81

Wprowadzenie Niniejszy raport stanowi kontynuację oraz rozwinięcie analiz prezentowanych czytelnikowi w poprzednim. Asortyment materiałów źródłowych jest niemalże identyczny, jak w poprzednim raporcie. Mimo ciągłości między pierwszym, drugim i kolejnymi raportami – potrzeby zapoznawania się z nimi w kolejności chronologicznej – zdecydowaliśmy się przywołać kontekst niniejszego dokumentu. Materiał niniejszy stanowi ilustrację zaawansowania pilotażowych wdrożeń realizowanych w 19 partnerstwach lokalnych rozsianych na obszarze całego kraju. Wdrożenia zaplanowane są na okres od kwietnia 2012 do sierpnia 2013. Testowaniu podlegają Standardy pomocy ludziom bezdomnym i zagrożonym bezdomnością w sześciu obszarach (partnerstw lokalnych, pracy socjalnej, mieszkalnictwa i pomocy doraźnej, zdrowia, zatrudnienia i edukacji oraz streetworkingu). Raport powstał w oparciu o kilka źródeł danych. Najważniejsze z nich to arkusze monitorujące M1 (Karta osoby bezdomnej/zagrożonej bezdomnością), M2 (Arkusz nasycenia standardów), M3 (Arkusz monitorowania działań Partnerstwa Lokalnego), M4 (Karta usług dla uczestnika projektu). Ponadto bazowano na wnioskach aplikacyjnych przygotowanych przez partnerstwa realizujące wdrożenia. Całe przedsięwzięcie toczy się w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” zadanie nr 4 w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu „Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności”. Okresów sprawozdawczych, które wyznaczają rytm powstawania raportów monitorujących jest pięć. Pierwsze dwa upłynęły się w lipcu i październiku 2012 (...). Kolejny okres upłynął w styczniu 2013, następne dwa planowane są na maj i sierpień 2013. Z kolei terminy powstawania następnych raportów planowane są na (...) maj 2013 i wrzesień 2013. Dodatkowo na przełomie maja i czerwca powstanie dokument zbierający i podsumowujący wcześniejsze dokumenty. Należy odróżnić raporty z monitorowania od powstałych i powstających raportów ewaluacyjnych. Te pierwsze koncentrują się na opisie przebiegu pilotażowych wdrożeń, natomiast te drugie traktują o modelu GSWB, stanowią próbę jego oceny. (Raport za pierwszy i drugi okres sprawozdawczy. Monitoring realizacji pilotażowych wdrożeń testujących model Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności, 2013)

Bieżący raport powstał w oparciu o wypełnione i wymienione wyżej arkusze monitorujące zebrane w trzech pierwszych okresach sprawozdawczych. Pilotażowe wdrożenia Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności po początkowych trudnościach przyśpieszyły. Wyraźnie pokazuje to drugi raport z monitorowania. Jego struktura jest bardzo podobna i stanowi powtórzenie szkieletu pierwszego dokumentu, niemniej w kilku 4

szczegółach jest odmienny. Rezygnacja z tworzenia strukturalnej i treściowej kalki wynika z kilku założeń przyświecających zespołowi autorskiemu. Najważniejszym jest dostarczenie odbiorcy możliwie bogatej treści, a zarazem uniknięcie zbędnego rozbudowania, szafowania słowami. Następnie, potrzeba ukazania rozmachu i różnorodności przedsięwzięcia, ma temu służyć przyjmowanie różnych perspektyw, punktów opisu tego, co dzieje się w partnerstwach lokalnych. W niniejszym raporcie znalazło się miejsce do nowego uporządkowania części prezentowanych informacji, mianowicie w kilku miejscach położono większy akcent na opisywanie zagadnień w porządku partnerstw niż obszarów. Różne sposoby ujmowania problematyki nie wpłynęły jednak na strukturę całości. Materiał zachował podział na część poświęconą analizie danych uzyskanych w Karcie osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością (M1). Czytelnik otrzyma głębszą analizę niż poprzednio, przedstawiono takie istotne zmienne, jak średni wiek uczestników wdrożeń czy średni czas doświadczania bezdomności. Kolejna część poświęcona będzie prezentacji danych zebranych w Karcie usługi dla uczestników projektu (M4). W tym przypadku również analiza została nieco bardziej skomplikowana celem wskazania większej liczby informacji. Odbiorca uzyska m.in. rzeczywisty obraz wyczerpania poszczególnych standardów w pilotażowych wdrożeniach oraz możliwe interpretacje takiego stanu rzeczy. Kolejne części poświęcono, jak poprzednio, opisowi informacji zebranych w arkuszu monitorującym Działania (M3). Zachowano podział na opis działań, rezultatów i na koniec zagrożeń pilotażowych wdrożeń. Całość zamyka podsumowanie. Materiałami źródłowymi w niniejszym raporcie były wnioski aplikacyjne partnerstw lokalnych, wypełnione arkusze M1, M3 oraz M4. Z wniosków aplikacyjnych destylowano dane, zapowiedzi, dotyczące przewidywanych w pilotażowych wdrożeniach rezultatów i produktów. Dane te pozwalają zwrócić uwagę nie tylko na konkretne wartości, ale także na różne sposoby i poziomy formułowania przewidywanych do osiągnięcia celów. Poniżej, aby zilustrować różne poziomy opisu, ale też przedstawić czytelnikowi szczegółowsze niż w poprzednim raporcie dane, prezentujemy zestawienie „twardych rezultatów” zapisanych we wnioskach aplikacyjnych. Poniższe zestawienie jest podzielone ze względu na partnerstwo lokalne. Pokazuje to nie tylko różne zakresy testowania, ale również różne poziomy opisu. Tabel nr 1 zbiera przewidywane przez cztery partnerstwa rezultaty, jakie przynieść ma realizacja pilotażowych wdrożeń. Pokazuje również w jakich obszarach nie jest realizowane wdrożenie. To 5

szczegółowe zestawienie, jak i kolejne, niżej prezentowane pokazują trudności, jakie napotyka się w agregowaniu danych. Róże partnerstwa rozmaicie podają dane, jedni odwołują się do liczebności zatrudnionych specjalistów, inni podają czas świadczenia usług, jeszcze inni szacują liczbę odbiorców. To były rozbieżności w obszarze kryterium miary, ale są również różne poziomy ogólności. Trudności te nie uniemożliwiają analizowania, monitorowania i oceniania działań podejmowanych w ramach wdrożeń. Dogmatyczne, sztywne, kwantyfikujące podejście do prezentowanych danych stanowić będzie nie tylko szkodę, ale może je unieważnić, wbrew ich wartości. Płodniejsze poznawczo jest raczej uchwycenie różnorodności podejmowanych działań (w ramach standardów, jak i między nimi), oszacowanie ich względnej skali (dla ilu osób, ile godzin usługi), określenie różnych form planowanych aktywności. Tabela nr 1. Rezultaty, produkty i wskaźniki częstochowskim, dąbrowskim 1. Białogard streetworking

2 streetworkerów 30h szkolenia

praca socjalna

1 pracownik ds. bezdomności 1 pracownik socjalny adaptacja 3 mieszkań treningowych (14 os.) 1 pralnia 1 ogrzewalnia 2 opiekunowie ogrzewalni

mieszkalnictwo i pomoc doraźna

partnerstwo lokalne

szkolenie integracyjne dla 10 os.

zdrowie

1 psychiatra 1 terapeuta uzależnień 1 pielęgniarka 1 specjalista ds. przemocy

pilotażowych

wdrożeń

2. Białystok

partnerstwach

3. Częstochowa

6 streetworkerów 1 superwizor 1 superwizja/kwartał 3 pracowników socjalnych 1 superwizor 4 superwizje po 14 osób 1 ogrzewalnia (30 os.) 2 opiekunów ogrzewalni 1 punkt wydawania żywności i odzieży 1 opiekun punktu 2 mieszkania treningowe (2 os.) oraz 6 pokoi treningowych (17 os.) 1 opiekun pokoi – coach 1 świetlica 1 opiekun świetlicy 16h szkolenia z ratownictwa med. 64h szkolenia z coachingu 1 informator 2 pielęgniarki 1 lekarz

2 streetworkerów 1 superwizor 1 superwizja/kwartał 2 pracowników socjalnych 1 superwizor 1superwizja/kwartał 1 stołówka (50 os.) 2 pomocników kuchennych 1 punkt informacyjnokonsultacyjny 1 kierownik Pik-u 1 radca prawny 1 psycholog

1 animator lokalny 1 kampania społeczna 1 terapeuta uzależnień; 8 warsztatów (12 os.)

białogardzkim, 4. Dąbrowa Górnicza

2 pracowników socjalnych 1 superwizor 1 mieszkanie wspierane 1 łaźnia 1 pracownik łaźni 1 noclegownia (łazienka) 1 świetlica

3 spotkania lokalnego Forum na rzecz wychodzenia z bezdomności

białostockim,

zatrudnienie i edukacja

kurs: komputerowy, prawa jazdy, wózka jezdniowego (27 os.) 1 prawnik 1 doradca zawodowy warsztaty: gastronomiczny, ogólnobudowlany 2 inspektorów warsztatu

1 trener zatrudnienia; 2 terapeutów kurs komputerowy (30 os.)

2 pośredników pracy 2 doradców zawodowych 2 trenerów 2 psychologów 2 prawników 1 superwizor

Warsztaty edukacyjne (40 os.) trening budżetowy (40 os.) kursy zawodowe (40 os.) (z budżetu i wniosku nie wynika ilu zatrudnią specjalistów)

Na podstawie wniosków aplikacyjnych partnerstw lokalnych.

Zwracamy uwagę na to, co pojawia się w wierszu partnerstwo lokalne. Przypominamy, ten standard był obligatoryjny. Działania w nim podejmowane i wskazywane w rezultatach: szkolenia integracyjne, szkolenia specjalistyczne, wydanie informatora, realizacja kampanii społecznej i jedynie raz pojawiają się spotkania lokalnego forum na rzecz wychodzenia z bezdomności. Większość wymienionych aktywności, dotyczy drugorzędnych kwestii, mierząc ich wagę z perspektywy testowania standardu. Należy tu postawić pytanie, dlaczego tak się dzieje? I kolejne – czy monitorowanie pokazuje inny profil aktywności w tym obszarze niż wynika to z planów i założeń zapisanych we wnioskach aplikacyjnych?

Tabela nr 2. Rezultaty, produkty i wskaźniki pilotażowych wdrożeń w partnerstwach gdańskim, jarosławskim, kieleckim, krakowskim 5. Gdańsk

6. Jarosław

7. Kielce

streetworking praca socjalna

3 streetworkerów 1 superwizor 2 pracowników socjalnych 1 superwizor 2 warsztaty integracyjnoedukacyjne 10 spotkań integracyjnych grupy wsparcia 1 noclegownia (20 os.) 1 opiekun noclegowni 5 mieszkań chronionych (Mieszkanie Najpierw) 2 psychologów 1 superwizor 1 prawnik 1 asystent 1 szkolenie dla uczestników

1 pracownik socjalny 2-4 terapeutów 1 trener Integracji 2-4 superwizorów 1 koordynator merytoryczny pracy socjalnej 4 asystentów 1 pedagog 1 koordynator merytoryczny mieszkalnictwa 20 mieszkań wspieranych

1 pracownik socjalny

10 spotkań partnerstwa

1 konferencja 1 strona www

1 debata społeczna 10 spotkań partnerstwa

zdrowie

1 pielęgniarka 1 psycholog 1 terapeuta 1 kurs pierwszej pomocy dla 14 uczestników

1 instruktor terapii uzależnienień 1 pielęgniarka 1 asystent

zatrudnienie i edukacja

1 psycholog 1 doradca zawodowy 1 spotkanie integracyjne (30 os.) 2 kursy (25 os.)

1 akompaniator 1 doradca zawodowy 3 rodzaje treningów (20 os.)

mieszkalnictwo i pomoc doraźna

partnerstwo lokalne

1 ogrzewalnia (10 os.) 1 opiekun ogrzewalni 1 łaźnia, punkt wydawania odzieży 1 pracownik łaźni 1 punkt informacyjnokonsultacyjny 1 prawnik, psycholog, doradca zawodowy 1 mieszkanie wspierane

Na podstawie wniosków aplikacyjnych partnerstw lokalnych.

8. Kraków

3 pracowników socjalnych

1 pracownik socjalny 1 asystent rodzinny 1 psycholog 1 trening dla odb. mieszkań wspieranych 2 mieszkania wspierane 1 szkolenie dla rodziców 1 szkolenie personelu mieszkań wspieranych 1 superwizor 1 łącznik ze środowiskiem lokalnym 1 Centralny Magazyn Żywności

2 pielęgniarki 1 lekarz 1 psychiatra 1 psycholog 1 superwizor

W tabeli nr 2 widać jedno partnerstwo, które nie wskazało rezultatów w obszarze standardu partnerstwa lokalnego. Natomiast patrząc na deklaracje gdańskie i kieleckie, to widać już podejmowanie działań z okolicy rdzenia partnerstwa – spotkań, debat, przepływu informacji (strona www). Tabela nr 3. Rezultaty, produkty i wskaźniki pilotażowych wdrożeń w partnerstwach lwóweckim, nowskie, pilski, radomskie 9. Lwówek 10. Nowe 11. Piła 12. Radom streetworking

praca socjalna

2 pracowników socjalnych

1 asystent pracy socjalnej 1 animator pracy socjalnej 1 trening budżetowy 1 prawnik 1 psycholog 1 terapeuta ds. uzależnień

mieszkalnictw o i pomoc doraźna

2 mieszkania wspierane 1 lokal socjalny (adaptacja) 1 kurs praca z trudnym klientem

1 animator ds. mieszkalnictwa 1 ogrzewalnia 1 szkolenie przedmedyczne

2 streetworkerów 1 koordynator szkolenie 30 h 1 superwizor szkolenia dla pracowników socjalnych 2 cykle (36 os.) 1 trening mieszkaniowy (60 os.) trening budżetowy (60 os.) 1 superwizor

1 Punkt KonsultacyjnoInformacyjny 1 kierownik PK-I 1 prawnik 1 psycholog 1 doradca finansowy 1 pielęgniarka 1 mieszkanie wspierane

4 streetworkerów 2 szkolenia dla streetworkerów trening kompetencji społecznych, warsztat aktywnego poszukiwania pracy, trening alternatywnych metod radzenia sobie z agresją, racjonalnego gospodarowania budżetem, autoprezentacji 1 psycholog, terapeuta, pedagog, prawnik, doradca zawodowy 1 kurs obsługi komputera, pierwszej pomocy 1 warsztat z ekonomii społecznej (15 os.) 1 wyjazd studyjny

partnerstwo lokalne

1 konferencja

5 spotkań PL 2 spotkania koalicji 1 kampania promocyjna

3 spotkania partnerstwa 1 szkolenie dla partnerstwa

zdrowie

1 terapeuta 1 psycholog 3 punkty pierwszej pomocy 1 kurs pierwszej pomocy (25 os.) zatrudnienie i 1 ekspert ds. 1 warsztaty edukacja edukacji 1 trening kurs komputerowybudżetowy (25 os.), obsługi 1 instruktor wózków (12 os.), zawodu prawa jazdy B i C, 1 sklep społeczny spawania (9 os.), 2 sprzedawców pilarza (13 os.), asertywności (25 os.), stolarski (4 os.), nauka w szkole średniej (2 os.), szkolenie prawnicze Na podstawie wniosków aplikacyjnych partnerstw lokalnych.

1 zajęcia inf.-eduk. dla uzależnionych 200 szt. folderów

cykl testów psycholog. 1 trener pracy cykl warsztatów komunikacyjnointerdyscyplinarnyc h, radzenia sobie ze stresem cykl treningów ekonomicznych 3 wykłady 24 bilety do kina

1 kurs pierwszej pomocy 3 szkolenia 1 superwizor 1 audycja radiowa 1 konferencja

Tabela nr 4. Rezultaty, produkty i wskaźniki pilotażowych wdrożeń w partnerstwach słupskim, stargardzkim, strzeleckim, praskim 14. Stargard 15. Strzelce Opolskie 16. Warszawa Praga 13. Słupsk Szczeciński streetworking

2 streetworkerów 1 superwizor szkolenie 30h

praca socjalna

1 pracownik socjalny

mieszkalnictwo i pomoc doraźna

4 opiekunów 1 pielęgniarka 1 lekarz

partnerstwo lokalne

3 spotkania partnerstwa 1 szkolenie z pierwszej pomocy 1 ewaluacja

2 streetworkerów 1 szkolenie streetworkerów 1 superwizor 1 szkolenie z pierwszej pomocy 2 pracowników socjalnych 1 radca prawny 1 szkolenie praca z trudnym klientem 1 szkolenie couching 1 superwizor 1 opiekun mieszkania 1 mieszkanie wspierane

1 specjalista ds. informacji 2 streetworkerów kurs pierwszej pomocy 1 psycholog

4 streetworkerów szkolenie 40h szkolenie pierwszej pomocy 10h

kurs pierwszej pomocy przedmedycznej 4 pracowników socjalnych

2 pracowników socjalnych szkolenie 30h 1 superwizor

1 psycholog; kurs pierwszej pomocy 1 mieszkanie wspierane

1 punkt Konsult.-Informacyjny 1 doradca zawodowy 1 psycholog 1 prawnik 1 Południowopraski Punkt Pomocy Obywatelskiej 2 pracowników 10 000 szt. ulotek 5. 000 szt. plakatów

1 animator partnerstwa

zdrowie

1 pielęgniarka 1 terapeuta uzależnień 1 terapeuta indywidualny

zatrudnienie i edukacja

1 instruktor zajęć komp. 1 terapeuta 1 doradca zawodowy 33 bilety do kina

Na podstawie wniosków aplikacyjnych partnerstw lokalnych.

1 koordynator kurs pierwszej pomocy 1 terapeuta uzależnień 1 psycholog 1 izolatka 1 psycholog 1 doradca zawodowy kurs uprawnień SEP (2 os.) wózków widłowych (15 os.) obsługi komputera (20 os.) pilarza (2 os.) spawacza (2 os.) pomocy kucharskiej; pracownika ochrony (6 os.) magazyniera (5 os.) warsztaty wyjazdowe

1 terapeuta wyjazd integracyjny (7 os.) wykłady 3h warsztat autoprezentacji (16h) warsztaty komp. (100h) trening budżetowy (30h) 1 psycholog 1 doradca zawodowy 1 szkolenie zawodowe (30h) 10 szkoleń zawodowych

Tabela nr 5. Rezultaty, produkty i wskaźniki pilotażowych wdrożeń w partnerstwach ursuskim, włocławskim, zabrzańskim 17. Warszawa Ursus

18. Włocławek

streetworking praca socjalna

3 pracowników socjalnych 2 prawników 1 psycholog 1 mediator 1 doradca finansowy 1 superwizor warsztaty umiej. społ. 120h szkolenie dla pracowników OPS 2 trenerów grupy wsparcia 1 doradca zawodowy

mieszkalnictwo i pomoc doraźna

partnerstwo lokalne

4 spotkania informacyjne 1 raport ewaluacyjny i rekomendacje

3 pracowników socjalnych 1 pedagog 1 superwizor

19. Zabrze 2 pracowników socjalnych świadczących streetworking 2 pracowników socjalnych 1 superwizor

1 ogrzewalnia (20 os.) 3 opiekunów ogrzewalni 1 dom dla bezdomnych (10 os.) 1 psycholog 1 terapeuta 1 pielęgniarka 1 mieszkanie wspierane 1 kurs pierwszej pomocy

1 Dom Noclegowy-Schronisko (adaptacja) 3 opiekunów domu 1 OWDK - Schronisko (adaptacja) 4 opiekunów OWDK 1 izolatka OWDK (adaptacja)

100 plakatów 200 ulotek 1 konferencja 10 spotkań partnerstwa

4 000 ulotek 1 film konkurs szkolny o bezdomności

zdrowie

Szkolenie z pierwszej pomocy 1 psychiatra 1 specjalista ds. uzależnień 1 pielęgniarka 1 psycholog 1prawnik 1 instruktor pracy 1 dietetyk warsztaty kulinarne, ceramiczne, fotograficzne

zatrudnienie i edukacja

Na podstawie wniosków aplikacyjnych partnerstw lokalnych.

Uważniejsze skupienie się na danych zawartych w powyższych pięciu tabelach i zestawienie ich z pierwszym raportem z monitorowania, pokazuje, że są standardy, co do których w oparciu o analizę wniosków aplikacyjnych trudno stworzyć zadowalający przegląd rezultatów, wskaźników planowanych do osiągnięcia. I tak, analiza nie była w stanie pokazać rezultatów dla standardu partnerstwa lokalnego w Krakowie, a wielu miejscach dominują wskaźniki odnoszące się do działań w obszaru kampanii społecznych, ale nie oddające rdzenia funkcjonowania partnerstwa lokalnego. Warto zestawić, prezentowane wyżej szczegółowe plany z zapisami arkuszy monitorujących – szczególnie z liczbami mającymi obrazować poziom zaawansowania realizacji działań i ich skuteczność. Znów należy czytelnika przestrzec przed nadmierną ufnością wobec prezentowanych liczebności. Prezentowane poniżej dane stanowią agregację arkuszy monitorujących dziewiętnastu partnerstw lokalnych jednakże, nie każde partnerstwo w opisie rezultatów wskazywało wartości liczbowe (już tych nie da się wyszczególnić w zestawieniu – np. streetworking w Białymstoku), trudność stwarzają również rozbieżne skale prezentowania wskaźników – np. podawanie rezultatów w godzinach pracy. Ze względu na tę różnorodność prezentowane liczebności stanowią minimalne wartości. Innymi słowy, w rzeczywistości dzieje się więcej niż jest to w stanie oddać statystyka.

Przegląd osiągniętych rezultatów w obszarze partnerstw lokalnych ukazuję dominację w kilku obszarach, co naszym zdaniem odzwierciedla rzeczywistą aktywność partnerstw lokalnych i, co istotne, wskazuje na inne rozłożenie akcentów niż przypuszczać można by w oparciu o same zapisy z wniosków aplikacyjnych. Na pierwsze miejsce, odmiennie niż we wnioskach, wybijają się działania bezpośrednio kojarzone z partnerstwem lokalnym – czyli odbywanie spotkań, włączanie innych podmiotów do działań, poprawa przepływu informacji. Mimo, że wiele wskaźników odnosi się do wąskiego grona realizatorów wdrożenia, to jednocześnie wyraźnie rysują się działania koncentrujące się na poszerzeniu grona współpracujących podmiotów. Do najczęściej wymienianych rezultatów/wskaźników należy zaliczyć szeroko rozumiane spotkania (należy tu włączyć spotkania partnerstwa wdrażającego standardy, spotkania szerszego grona 13

podmiotów z obszaru bezdomności, spotkania z opiekunem merytorycznym). Zliczając wszystkie pojawiające się wystąpienia otrzymujemy liczbę 55 spotkań. Należy tu podkreślić, że jest to wartość minimalna i z pewnością spotkań odbyło się więcej – część partnerstw nie podawała liczby spotkań, ale ich częstotliwość lub liczbę podmiotów stawiających się na spotkaniach. Sygnalizowano też ile osób stawiało się. Do interesujących rezultatów, jakie wspominano, a jakie świadczą o refleksyjnym podejściu do testowania standardu partnerstw lokalnych, zaliczyć należy tworzenie mapy zasobów i potrzeb gminy w zakresie rozwiązywania problemu bezdomności, włączanie do partnerstwa nowych podmiotów, organizowanie spotkań między różnymi sektorami, wydziałami (pomoc ludziom bezdomnym, służby mundurowe), pogłębianie współpracy (nie ma niestety kryteriów pozwalających określić czym to działanie byłoby, albo jakie warunki należy spełnić, aby uznać, że współpraca została pogłębiona), podejmuje się próby formalizacji partnerstwa, podejmuje się realizację nowych, nieprzewidzianych wnioskiem aplikacyjnym, działań. Sposób raportowania utrudnia operowanie jednoznacznymi liczebnościami, nie należy traktować tego jako wady, a raczej dokonać wysiłku wydobycia jak największego zasobu informacji w oparciu o materiał o charakterze raczej jakościowym niż ilościowym. Podsumowując, postęp działań w obszarze partnerstw lokalnych należy powiedzieć, że w obszarze standardu realizowana jest znaczna ilość działań, szczególnie pozytywnie należy oceniać regularne spotykanie się partnerstw i podejmowanie działań nieprzewidzianych wnioskami aplikacyjnymi. Praktyka ta każe postawić tezę o prawdopodobnym przetrwaniu partnerstw poza czas realizacji pilotażowych wdrożeń.

W obszarze pracy socjalnej można wymienić zdecydowanie więcej miar mówiących o rozmachu wdrażania standardu. Jednocześnie już na samym wstępne podkreślenia wymaga jedna z trudności – mianowicie brak jednoznacznego określenia prezentowanych liczebności – na ile oddają one w pełni skalę podejmowanych działań. Prezentowane liczby należy traktować jako wartości minimalne, to znaczy – rzeczywiście świadczona w pilotażach pomocy 14

jest większa od tej zamrożonej w cyfrach. Przegląd kilku najczęściej pojawiających się liczbowych wskaźników pokazuje wyraźny wzrost udzielonych w ramach wdrożeń usług. I tak w oparciu o dane zebrane w tym okresie sprawozdawczym uprawnione jest twierdzenie, że opracowano nie mniej niż 251 indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności, realizuje się nie mniej niż 274 kontrakty socjalne, przeprowadzono nie mniej niż 867 diagnoz, zrealizowano nie mniej niż 1 396 wywiadów środowiskowych. Jak interpretować tak dużą liczebność wywiadów środowiskowych? Po pierwsze należy wskazać, że liczba ta oddaje realizacje od początku pilotażowych wdrożeń. Po drugie, warto wymienić tych kilka partnerstw, które osiągnęły największe liczebności w przeprowadzonych wywiadach środowiskowych – Białystok i Włocławek. Warto zwrócić uwagę też na inne wskaźniki pojawiające się w obrębie pracy socjalnej – spotkania i funkcjonowanie zespołu interdyscyplinarnego, wsparcie specjalistów, takich jak: terapeuta uzależnień, psycholog. Wspomina się również o treningu budżetowym, pracy grupowej, funkcjonowaniu grup samopomocowych, opracowywaniu planów likwidacji zadłużeń. Dość popularne jest wsparcie w formie asystentury osób bezdomnych.

Działania podejmowane w ramach standardu mieszkalnictwa grupują się w kilka podstawowych (t.j. ogrzewalnie, łaźnie, mieszkania itp.), wokół których oscylują drobne usługi, znajdujące się na pograniczu standardu pracy socjalnej oraz zatrudnienia i edukacji (kontrakty socjalne, IPWB). Do tej pory w tym obszarze udało się uruchomić 22 mieszkania wspierane i 4 pokoje. W trakcie pozyskiwania i remontu są jeszcze łącznie 4 mieszkania. Różnica pomiędzy zakładaną początkowo liczbą mieszkań we wnioskach aplikacyjnych a tą, którą udało się dotychczas włączyć do projektu wynika z dużych trudności jakie napotykają partnerstwa próbując pozyskiwać lokale od gmin. Sygnalizowane przez partnerstwa trudności w tym wymiarze stanowią powszechne zjawisko. Wydaje się, że każdy etap wdrażania tej usługi naszpikowany był nieprzewidzianymi, na etapie planowania, trudnościami. Związane one były z nowatorskim charakterem tego rozwiązania. Nigdy dotąd na taką skalę nie podejmowano wdrażania mieszkalnictwa treningowego/wspieranego. Orientacyjna, minimalna liczba osób 15

korzystających od września 2012 z łaźni to 302, z punktów wydawania odzieży – 321, z punktów wydawania żywności – 8370, ze świetlicy skorzystało 148 osób. Podajemy tu jedynie te dane, w perspektywy całego standardu drugorzędne, ponieważ jeśli idzie o kwestie związane z mieszkalnictwem (ogrzewalnie, noclegownie, schroniska) – precyzyjniejsze informacje uzyska się w oparciu o analizę arkuszy M4. Należy zaznaczyć, że w wielu miejscach (w przypadku wielu partnerstw) na poziomie monitorowania rezultatów nie oznaczono liczebności osób korzystających z ogrzewalni, noclegowni, schroniska, a ograniczono się do zapisów – otwarcia, prowadzenia placówki na określoną liczbę miejsc.

W obszarze zdrowia, usługi koncentrują się zarówno wokół poprawy kondycji fizycznej jak i psychicznej osób bezdomnych. Do pierwszej grupy działań należą: opieka pielęgniarska i lekarska, do drugiej: spotkania z psychologiem i/lub psychiatrą, indywidualne konsultacje, grupy wsparcia, terapie uzależnień, warsztaty. Łącznie, od początku trwania projektu opieką medyczną (lekarską i pielęgniarską) zostało objętych co najmniej 2848 osób a pomocą psychologiczno-psychiatryczną ok. 673 osób. W ramach realizacji standardu przeprowadzono szkolenie z pomocy przedmedycznej dla co najmniej 443 osób. Z kursów pierwszej pomocy i zajęć promujących zdrowie skorzystało 47 osób. Podane wyżej ogólne kategorie wymagają kilku słów wyjaśnienia. Podajemy połączoną kategorie pomocy lekarskiej i pielęgniarskiej, mając świadomość, tego, że dana osoba mogła otrzymywać jednocześnie dwa rodzaje wsparcia, co oznacza, że prezentowana liczba może być wyższa niż liczba osób, które skorzystały z pomocy w tych wymiarach. Pod pojęciem pomocy psychologicznopsychiatrycznej należy rozumieć dość szerokie spektrum, od konsultacji, do uczestnictwa w terapii uzależnień.

Standard zatrudnienia i edukacji testuje 13 partnerstw lokalnych. W obrębie związanych z nim działań zatrudniono m.in. psychologów, pedagogów, trenerów, doradców zawodowych, prawników, którzy prowadzą grupy wsparcia, realizują warsztaty, treningi i szkolenia. Spośród osób bezdomnych – 234 wzięły udział w warsztatach, kursach i szkoleniach. 105 spotkało się z doradcą zawodowym. Trening budżetowy przeszły 73 osoby. Kontrakty socjalne lub IPWB podpisało 119 osób. Zatrudnionych zostało 25 osób objętych oddziaływaniem pilotażowych wdrożeń. Powyższe dane uwzględniają informacje płynące z 12 partnerstw testujących standard. Jedno partnerstwo nie podało liczby osób biorących udział w poszczególnych aktywnościach a jedynie liczbę godzin odbytych szkoleń, spotkań itp., w związku z czym nie znajduje się w zestawieniu.

Zatrudnieni w standardzie streetworkerzy odnotowali co najmniej 568 kontaktów z osobami bezdomnymi przebywającymi w przestrzeni publicznej. Podobnie jak w poprzednim raporcie, zastrzegamy, że liczby te należy traktować ostrożnie, zostały one zebrane na podstawie arkuszy monitorujących, które nie muszą oddawać rzeczywistości partnerstwa lokalnego (brak ilościowych wskaźników ze strony trzech partnerstw). Dostępne nam dane mówią także o 61 zidentyfikowanych miejscach niemieszkalnych, 23 interwencjach, 35 osobach skierowanych do placówek. Streetworkerzy wzięli udział w 57 godzinach superwizji i szkoleń. Podana liczebność, szczególnie ta dotycząca kart pierwszego kontaktu jest z pewnością niższa od rzeczywistej, wynika to stąd, że wiele z partnerstw testujących ten standard w arkuszach monitorujących zrezygnowało z podawania twardych liczebności w postaci kart pierwszego kontaktu, a np. koncentruje się na bardziej ogólnych wskazaniach – jak zmniejszenie skali bezdomności ulicznej. Przegląd danych zbieranych w części arkuszy monitorujących poświęconych rezultatom i wskaźnikom pokazuje znaczny wzrost udzielonych form wsparcia, w każdym z testowanych standardów. Faktu, że prezentowane liczebności nie są wyczerpujące nie dyskredytuje jakości 17

arkuszy monitorujących M3 (które, jak przypominamy w 2/3 zostały opracowane przez same partnerstwa, i to one zdecydowały o miarach i poziomie szczegółowości), a raczej wskazuje na różne poziomy monitorowania. Jedne partnerstwa przyjmują optykę bardziej ilościową, a planowane działania starają się możliwie precyzyjnie kwantyfikować, natomiast inne koncentrują się na próbie uchwycenia trudnych do skwantyfikowania wartości jak np. zmniejszenie skali, poprawienie dobrostanu. Ta różnorodność determinuje swoisty sposób – który określić można mianem meandrującego, usiłującego zaprezentować różnorodność przy jednoczesnym zmaganiu się z niejednoznacznością – opisywania wielu obszarów arkusza M3. Jednak nawet ten nieprecyzyjny opis pokazuje nie tylko rozmach wdrożeń, ale również ich działanie w znaczeniu rzeczywistego docierania do odbiorców.

I Karta osoby bezdomnej/zagrożonej bezdomnością M1

Prezentowane poniżej dane pochodzą z 19 partnerstw lokalnych, które realizują pilotażowe wdrożenie. Niniejsze sprawozdanie gromadzi dane dotyczące trzech pierwszych okresów sprawozdawczych, z których ostatni przewidziany był na 20 stycznia 2013. Zebrane dane wskazują, że od początku realizacji fazy pilotażu do końca ubiegłego roku z projektu skorzystało nie mniej niż 2342 osób. Dane zawarte w raporcie pochodzą z kwestionariusza monitorującego M1 Karty osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Karta taka wypełniana jest z uczestnikiem pilotażu w momencie przystąpienia do działań projektowych. Zgodnie z przyjętą metodologią każde partnerstwo ma obowiązek przeprowadzenia, za pomocą zestandaryzowanego kwestionariusza wywiadu, krótkiego wywiadu z osobą bezdomną i zagrożoną bezdomnością, która choć raz skorzystała z usług oferowanych w ramach wdrażanych sześciu standardów. Wyjątek stanowią sytuacje, w których uczestnik projektu bądź to nie wyraża zgody na udział w wywiadzie, bądź kontakt z nim jest tak bardzo przelotny, że nie sposób zadać mu jakichkolwiek pytań (najczęściej taka sytuacja ma miejsce w przypadku standardu streetworkingu). Zgodnie z przyjętą metodologią udział w wywiadzie jest anonimowy zaś każdy kwestionariusz wywiadu jest odrębnie kodowany dla potrzeb anonimizacji danych. Teoretycznie nie powinno zdarzyć się tak, że z tą samą osobą zrealizowanych zostało więcej niż jeden wywiad. W praktyce okazało się, że w monitorujących bazach danych nadsyłanych przez partnerstwa na etapie analizy danych wykryto 219 przypadków powtórzeń unikalnych kodów respondenta wraz z identycznymi odpowiedziami na zadawane w wywiadzie pytania. Przyjmując odgórne założenie, że takie sytuacje są przejawem podwójnego czy potrójnego wpisywania do sprawozdania tych samych uczestników postanowiono takie osoby wyłączyć z dalszej analizy danych i usunąć z dalszego opracowania. Zdarzały się również przypadki, w których kod respondenta się powtarzał, jednakże odpowiedzi na zadawane w kwestionariuszu pytania były odmienne. W takich sytuacjach założono, że są to odpowiedzi dwóch różnych osób (o tym samym kodzie respondenta) i jako takie pozostawały w bazie danych i włączane były do analizy danych. Zrezygnowano z ukazywania wyników w podziale na poszczególne 19

partnerstwa, załącznikiem do niniejszego opracowania będą tabele przedstawiające rozkład odpowiedzi na każde pytanie dla każdego partnerstwa uczestniczącego w pilotażowym wdrażaniu. Jak wskazują zgromadzone dane na poniższym wykresie najwięcej uczestników pilotażowego wdrożenia zostało odnotowanych w partnerstwie krakowskim (463), białostockim (349) oraz w częstochowskim (270). We Włocławku wsparciem objęto 214 uczestników zaś w Pile 196. Wsparcia relatywnie najmniejszej liczbie uczestników udzielono w Nowem (19 osób) oraz w Radomiu (17). Było to spowodowane bądź to małą liczbą osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością zanotowaną na terenie partnerstwa (Nowe) bądź późnym przystąpieniem do projektu (Radom). Szczegółowych danych liczebnego uczestnictwa w pilotażowym wdrażaniu standardów dostarcza wykres nr 1. Komentarza wymaga przedstawiony miedzy partnerstwami rozkład liczebności. Wykres ten prezentuje rozkład liczebności natomiast nie mówi nic o jego genezie, nie odpowiada na pytanie skąd taki układ, dlaczego jedne partnerstwa osiągają duże liczebności, a inne mniejsze. Wynika to z charakteru podejmowanych w ramach wdrożeń działań – jeśli partnerstwo prowadzi zakrojone na szeroką skalę testy usług z obszaru pomocy doraźnej w takiej sytuacji wiąże się to z osiąganie dużych liczebności (np. Kraków), natomiast testowanie bardziej wyspecjalizowanych usług często związane z jest z ograniczaniem liczebności odbiorców i jednocześnie dłuższym ich orbitowaniem w sferze oddziaływań partnerstwa lokalnego. Kolejnym czynnikiem wpływającym na liczebności uczestników wdrożeń w poszczególnych partnerstwach jest skala bezdomności i zagrożenia nią w gminie – np. w Nowem oddziaływaniami objęty został znaczny odsetek lokalnej populacji osób bez domu. Natomiast, dla porównania, w gdańskim partnerstwie oddziaływaniami objęto 30 osób, a wynika to z charakteru podejmowanych testów, wdraża się tam mieszkania wspierane.

Wykres nr 1. Udział osób bezdomnych/zagrożonych bezdomnością w Partnerstwach Lokalnych (N)

463

Kraków

349

Białystok

270 214 196

Częstochowa Włocławek

Piła

128 98 97 92 69 63 61 56 53 34 33 30 19 17

Zabrze Warszawa Ursus Warszawa Praga Południe Dąbrowa Górnicza Jarosław Stargard Szczeciński Strzelce Opolskie Lwówek Słupsk Białogard Kielce Gdańsk Nowe Radom 0

100

200

300

400

500

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Zgodnie z założeniami całego projektu jak i poszczególnych standardów uczestnikami pilotażowego wdrożenia są nie tylko osoby bezdomne ale i zagrożone bezdomnością. Z przeprowadzonej analizy wynika, że dominującym uczestnikiem działań pilotażowych jest mężczyzna (76% – 1777 osób) który doświadcza problemu bezdomności (78,1% – 1827 osób). Dane zawarte na wykresie nr 2 wskazują, że wśród uczestników projektu znajduje się 511 osób zagrożonych bezdomnością (21,9%) oraz 24% kobiet (560 osób). 21

Wykres nr 2. Odsetek respondentów ogółem oraz ze względu na płeć i typ respondenta (%)

100 90

76 (N=1777)

78,1 (N=1827)

80 70 60 50 40

24 (N-560)

21,9 (N=511)

30 20 10 0

kobieta

mężczyzna

os. bezdomne os. zagr. bezdomnością

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Analizując w sposób szczegółowy stosunek osób zagrożonych bezdomnością do ogółu uczestników w poszczególnych partnerstwach okazuje się, że są takie, które swoje działania kierują tylko do osób bezdomnych (Włocławek, Dąbrowa Górnicza, Stargard Szczeciński, Słupsk, Gdańsk, Kielce, Radom). Natomiast Warszaw Ursus swoimi zadaniami objęła jedynie osoby zagrożone bezdomnością (100% działań) a Częstochowa, Piła, Warszawa PragaPołudnie oraz Jarosław swoje działania kierują do obu grup uczestników na podobnym poziomie (ok 40% działań skierowanych do osób zagrożonych bezdomnością, ok 60% do osób bezdomnych.).

Tabela nr 6. Liczba osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością w poszczególnych Partnerstwach Lokalnych Osoby Osoby zagr. Stosunek Bezdomne Bezdomnością B do Ogółu (A) (B) uczestników w PL Kraków 422 41 8,86% Białystok 286 59 17,10% Częstochowa 154 116 42,96% Włocławek 214 0% Piła 116 80 40,82% Zabrze 112 16 12,50% Dąbrowa Górnicza 92 0% Białogard 29 5 14,71% Stargard Szczeciński 63 0% Strzelce Opolskie 54 7 11,48% Słupsk 53 0% Lwówek 52 4 7,14% Warszawa Praga Południe 50 47 48,45% Jarosław 39 30 43,48% Kielce 33 0% Gdańsk 30 0% Radom 17 0% Nowe 11 8 42,11% Warszawa Ursus 98 100,00% SUMA 1827 511 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1 .

Analizując płeć osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością biorących udział w pilotażowym wdrożeniu zanotować należy bardzo duże różnice wśród obu grup badanych. Z danych zawartych w poniższej tabeli wynika, że wśród osób bezdomnych (zgodnie z wstępnymi przewidywaniami) w sposób zdecydowany przeważają mężczyźni (84,9%) a kobiety stanowią jedynie 15,1% osób bezdomnych (275 kobiet). W przypadku osób zagrożonych bezdomnością udział kobiet jest o wiele wyższy i wynosi 55,8% (285 kobiet). Wśród osób zagrożonych bezdomnością mężczyźni stanowią mniejszość wynoszącą 44,2%.

Tabela nr 7. Płeć osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością

Czy respondent jest osobą bezdomną czy zagrożoną bezdomnością?

osoba bezdomna osoba zagrożona bezdomnością

Ogółem

N % N % N %

płeć mężczyzna kobieta 1547 275 84,9% 15,1% 226 285 44,2% 55,8% 1773 560 76,0% 24,0%

Ogółem 1822 100,0% 511 100,0% 2333 100,0%

Chi2=359,802; df=1; p<0,001; Vc=0,394 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Analizując badanych uczestników pod względem wieku można powiedzieć, że przeciętnie mają oni około 47 lat. Osoby bezdomne są nieco starsze (49 lat) od osób zagrożonych bezdomnością (44 lata) zaś średnia różnica wieku między badanymi kategoriami uczestników wynosi 5 lat. Mężczyźni uczestniczący w pilotażu (prawie 50 lat) są przeciętnie o 8 lat starsi niż kobiety (42 lata). Wykres nr 3. Przeciętny wiek badanych osób – ogółem, płeć, typ respondenta (w latach)

44,13

os. zagr. bezdomnością os. bezdomne

49,03

mężczyzna

49,79 42,08

kobieta

47,96

ogółem

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Wykres nr 4. Rozkład wieku osób bezdomnych

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1. Wykres nr 5. Rozkład wieku osób zagrożonych bezdomnością

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1. 25

Przedstawiając wiek uczestników w przedziałach można powiedzieć, że dominującym przedziałem wiekowym osób biorących udział w pilotażu jest przedział 51-60 lat (33,7%). Prawie co piąty uczestnik projektu (23%) znajduje się w przedziale 41-50 lat. Osób najmłodszych (do 30 roku życia) uczestniczy w projekcie 11% zaś osób najstarszych (po 60 roku życia) – 14,8%. Wykres nr 6. Wiek badanych osób w przedziałach (%)

14,8

17,5

33,7 23

do 30 lat

31-40 lat

41-50 lat

51-60 lat

powyżej 60 lat

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Z przeprowadzonych badań w zakresie monitoringu wynika, że wiek uczestników pilotażu płci męskiej rozkłada się w poszczególnych przedziałach wiekowych w sposób równomierny (20,3% do 30 lat; 28,7% 31-40 lat; 20,8% 41-50 lat; 22,6% 51-60 lat), w przeciwieństwie do badanych kobiet. Wśród tej płci możemy obserwować duży rozrzut wyników w poszczególnych przedziałach wiekowych: od 8,1% w kategorii do 30 lat do 37,2% w kategorii 51-60 lat). Dane zawarte na wykresie nr 7 wskazują, że w podziale uczestników na osoby bezdomne i zagrożone bezdomnością ci pierwsi (osoby bezdomne) dominują wyraźnie w dwóch ostatnich przedziałach wiekowych (36,4% w przedziale 51-60 lat oraz 16% w przedziale powyżej 60 roku życia). Osoby zagrożone bezdomnością z kolei częściej klasyfikują się do dwóch pierwszych przedziałów wiekowych do 30 lat 13,8%; 31-40 lat – 29,5%). 26

Wykres nr 7. Wiek badanych osób a płeć (%)

37,2

35 30

28,7

25 20 15 10 5

23,7 20,8

20,3

22,6 17

14 8,1

7,7

do 30 lat

31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat kobieta mężczyzna

powyżej 60 lat

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Wykres nr 8. Wiek badanych osób a typ respondenta (%)

40 35 30 25 20 15 10 5 0

29,5

do 30 lat

23,3

24,4

21,9

13,8 10,2

36,4

16 10,4

14,1

31-40 lat

osoby bezdomne

41-50 lat

51-60 lat

powyżej 60 lat

osoby zagrożone bezdomnością

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Kiedy pytamy osoby bezdomne, o to jak długo w swoim życiu doświadczają problemu braku dachu nad głową okazuje się, że przeciętny wiek pozostawania osobą bezdomną kształtuje się na poziomie 6,3 lat. Rozkład danych na poniższym wykresie wskazuje, że w pilotażowym wdrażaniu przede wszystkim mamy do czynienia z osobami, których „staż bezdomności” należy 27

uznać za relatywnie niski. Owszem, istnieją osoby, które zadeklarowały bycie osobą bezdomną powyżej 20 lat ale takich osób wśród wszystkich osób bezdomnych jest niewiele (ma to jednak wpływ na wysoką i odbiegającą od dominanty średnią). Z danych zawartych na wykresie jednoznacznie wynika, że dominują osoby, które nie są dłużej osobami bezdomnymi niż 2 lata. Wykres nr 9. Długość trwania bezdomności bezdomnych uczestników pilotażu

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Analizując długość trwania w bezdomności ze względu na płeć i wiek okazuje się, że mężczyźni są dłużej osobami bezdomnymi niż kobiety (stosunek 6,5 lat wśród mężczyzn do 4,95 lat wśród kobiet) zaś najdłuższy staż bezdomności deklarują osoby po 60 roku życia (8,9 lat).

Wykres nr 10. Średnia długość trwania w bezdomności – ogółem, płeć, wiek (w latach)

8,91

powyżej 60 lat 7,01

51-60 lat 5,63

41-50 lat

4,53

31-40 lat 3,65

do 30 lat

6,55

mężczyzna 4,95

kobieta

6,30

ogółem

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

W ujęciu fazowym okazuje się, że prawie co trzecia osoba bezdomna uczestnicząca w projekcie znajduje się we wstępnej fazie (do 2 lat) – 30,8%. W fazie ostrzegawczej (między 2 a 4 lata trwania w bezdomności) znajduje się 17% badanych osób bezdomnych, zaś w fazie adaptacyjnej (między 4 a 6 lat) – 14,5%. Osoby charakteryzujące się długotrwałą bezdomnością (10 lat i więcej) stanowią 17,3% wszystkich osób bezdomnych będących uczestnikami pilotażowego wdrożenia. Bezdomne kobiety o wiele częściej znajdują się we wstępnej fazie bezdomności (41,8%) niż mężczyźni (28,8%), mężczyźni częściej od kobiet znajdują się w fazie długotrwałej (18,5%) i chronicznej (20,9%).

Wykres nr 11. Fazy bezdomności (%)

17,3 30,8

20,4

17 14,5

wstępna

ostrzegawcza

adaptacyjna

chroniczna

długotrwała

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Tabela nr 8. Fazy bezdomności a płeć badanych osób (%)

faza wstępna faza ostrzegawcza Fazy bezdomności

faza adaptacyjna faza chroniczna faza długotrwała

Ogółem

N % N % N % N % N % N %

Chi2=25,379;df=4;p<0,001;Vc=0,119 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

płeć mężczyzna kobieta 434 115 28,8% 41,8% 252 52 16,7% 18,9% 225 32 15,0% 11,6% 315 47 20,9% 17,1% 279 29 18,5% 10,5% 1505 275 100,0% 100,0%

Ogółem 549 30,8% 304 17,1% 257 14,4% 362 20,3% 308 17,3% 1780 100,0%

W grupie osób uczestniczących we wdrożeniach przeważają osoby stanu wolnego: kawalerowie/panny (40,7%), osoby rozwiedzione (14,9%) oraz wdowy/wdowcy (5,7%). Nieco ponad co trzecia badana osoba przyznała, że jest związana z drugą osobą (35,2% osób zamężnych/żonatych). Wykres nr 12. Stan cywilny badanych osób (%)

40,7

kawaler/panna 35,2

zamężna/żonaty 14,9

rozwiedziony/rozwiedziona 5,7

wdowiec/wdowa 1,9

w wolnym związku w separacji

0,9

trudno powiedzieć

0,7 0

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Spośród wszystkich badanych mężczyzn prawie połowa (45,2%) to osoby rozwiedzione, nieco ponad co trzeci mężczyzna zadeklarował się jako kawaler (37,4%). Kobiety o wiele częściej od mężczyzn wskazują na bycie osobą zamężną (27,7%) oraz na bycie wdową (13,0%).

Tabela nr 9. Płeć badanych osób a stan cywilny (%)

Tabela nr 4. Płeć badanych osób a stan cywilny (%) kawaler/panna zamężna/żonaty

Jaki jest Pana/i aktualny stan cywilny?

rozwiedziony/rozwiedzi ona wdowiec/wdowa w wolnym związku w separacji trudno powiedzieć

Ogółem

N % N % N % N % N % N % N % N %

płeć mężczyzna kobieta 648 155 37,4% 28,4% 189 151 10,9% 27,7% 783 143 45,2% 26,2% 60 71 3,5% 13,0% 8 12 0,5% 2,2% 30 13 1,7% 2,4% 15 0 0,9% 0,0% 1733 545 100,0% 100,0%

Ogółem 803 35,3% 340 14,9% 926 40,6% 131 5,8% 20 0,9% 43 1,9% 15 0,7% 2278 100,0%

Chi2=210,358;df=6;p<0,001;Vc=0,304 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Analizując stan cywilny ze względu na doświadczanie bądź nie doświadczanie problemu bezdomności okazuje się, że osoby bezdomne o wiele częściej od zagrożonych bezdomnością wskazują na rozpad związku małżeńskiego (45,2% osób bezdomnych jest rozwiedzionych przy 26,2% rozwiedzionych wśród osób zagrożonych bezdomnością). Osoby zagrożone bezdomnością trzykrotnie częściej wskazują na posiadanie partnera życiowego w związku małżeńskim (32,9%), częściej również wskazują na bycie w wolnym związku (3,2%).

Tabela nr 10. Typ respondenta a stan cywilny (%)

kawaler/panna zamężna/żonaty Jaki jest Pana/i aktualny stan cywilny?

rozwiedziony/rozwie dziona wdowiec/wdowa w wolnym związku w separacji trudno powiedzieć

Ogółem

Czy respondent jest osobą bezdomną czy zagrożoną bezdomnością? osoba osoba zagrożona bezdomna bezdomnością 666 138 37,3% 27,8% 178 163 10,0% 32,9% 801 126 44,9% 25,4% 89 42 5,0% 8,5% 4 16 0,2% 3,2% 32 10 1,8% 2,0% 14 1 0,8% 0,2% 1784 496 100,0% 100,0%

N % N % N % N % N % N % N % N %

Ogółem

804 35,3% 341 15,0% 927 40,7% 131 5,7% 20 0,9% 42 1,8% 15 0,7% 2280 100,0%

Chi2=232,285;df=6;p<0,001;Vc=0,319 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Poddając analizie wykształcenie uczestników pilotażu można powiedzieć, że osoby te są nisko wykształcone. Przeważa wykształcenie zasadnicze zawodowe (prawie połowa wszystkich badanych osób 46%). Kolejne 28,5% deklaruje wykształcenie podstawowe, a co piąta badana osoba – 19,1% – wykształcenie średnie. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią jedynie 2,4% wszystkich uczestników pilotażu w projekcie GSWB.

Wykres nr 13. Wykształcenie badanych osób (%)

zawodowe 28,5

podstawowe 19,1

średnie gimnazjalne

2,6

wyzsze

2,4 1,4

niepełne podstawowe 0

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Poddając analizie wykształcenie uczestników pilotażu ze względu na najważniejsze zmienne niezależne okazuje się, że osoby zagrożone bezdomnością deklarują ogólnie wyższy poziom wykształcenia niż osoby bezdomne. Częściej od osób bezdomnych przyznają się do posiadania wykształcenia średniego (28,8%) i wyższego (3,9%), rzadziej od osób bezdomnych legitymują się wykształceniem zawodowym (33,9%) oraz niepełnym podstawowym (0,3%).

Tabela nr 11. Typ respondenta a wykształcenie (%)

niepełne podstawowe podstawowe Jakie jest Pana/i wykształceni e?

gimnazjalne zawodowe średnie wyższe

Ogółem

N % N % N % N % N % N % N %

Czy respondent jest osobą bezdomną czy zagrożoną bezdomnością? osoba osoba zagrożona bezdomna bezdomnością 29 3 1,6% 0,6% 505 147 28,4% 29,0% 41 19 2,3% 3,7% 879 172 49,4% 33,9% 291 146 16,4% 28,8% 34 20 1,9% 3,9% 1779 507 100,0% 100,0%

Ogółem

32 1,4% 652 28,5% 60 2,6% 1051 46,0% 437 19,1% 54 2,4% 2286 100,0%

Chi2=65,642;df=5;p<0,001;Vc=0,169 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

W przypadku płci okazuje się, że kobiety częściej od mężczyzn posiadają wykształcenie podstawowe (33,4%) oraz średnie (22,9%). Dokładnie połowa uczestników pilotażu płci męskiej przyznaje się do posiadania wykształcenia zasadniczego-zawodowego (50%), nieco ponad co czwarty mężczyzna (27,0%) posiada wykształcenie podstawowe.

Tabela nr 12. Wykształcenie osób badanych a płeć (%)

niepełne podstawowe podstawowe Jakie jest Pana/i wykształcenie?

gimnazjalne zawodowe średnie wyższe

Ogółem

N % N % N % N % N % N % N %

płeć mężczyzna kobieta 26 6 1,5% 1,1% 467 185 27,0% 33,4% 31 29 1,8% 5,2% 865 183 50,0% 33,0% 311 127 18,0% 22,9% 30 24 1,7% 4,3% 1730 554 100,0% 100,0%

Ogółem 32 1,4% 652 28,5% 60 2,6% 1048 45,9% 438 19,2% 54 2,4% 2284 100,0%

Chi2=65,145;df=5;p<0,001;Vc=0,174 Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Uczestnicy pilotaży najczęściej przyznają, że ich aktualnym miejscem zamieszkania jest placówka dla osób bezdomnych (28,1%). Prawie co piąty uczestnik (19%) zamieszkuje w noclegowni, zaś 7,7% w mieszkaniach komunalnych. Szczegółowych informacji o aktualnym miejscu zamieszkania dostarcza wykres nr 14. Ponad połowa badanych osób zagrożonych bezdomnością zamieszkuje w mieszkaniach komunalnych bądź spółdzielczych-własnościowych a 13% deklaruje wynajmowanie mieszkania. Na wykresie nr 13 zwracają uwagę dwie komórki – miejsce pobytu w noclegowni i schronisku zaznaczane przez osoby zagrożone bezdomnością. Wydaje się to błędem lezącym po stronie partnerstwa wypełniającego arkusze monitorujące. Interpretacja, że mogło dojść do umieszczenia zagrożonych w placówkach dla bezdomnych, jeśli nie jest pozbawiona prawdopodobieństwa, to z pewnością jest wysoce niepokojąca.

Tabela nr 13. Aktualne miejsce pobytu a typ respondenta (%)

schronisko, noclegownia, inne miejsce, jakie? altanki, baraki na działkach wspólnoty ogrzewalnia kątem u rodziny lub znajomych pustostany mieszkania wspierane/chronione klatki schodowe, strychy, piwnice, szpital dworzec, wagony, bocznice kolejowe stancje, pokoje wynajmowane pomieszczenie tymczasowe pokoje treningowe mieszkanie komunalne mieszkanie socjalne mieszkanie własnościowe, spółdzielcze rury i węzły ciepłownicze, bunkry zakład penitencjarny Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Osoby bezdomne 34,9 24,6 7,0 5,3 5,1 5,0 4,7 3,9 2,4 2,1 1,5 1,1 0,8 0,4 0,6 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

Osoby zagrożone bezdomnością 3,4 1,8 4,9 0,2 1,4 0,4 8,9 0,2 0,4 0,4 13,0 1,2 0,4 35,1 6,7 21,3 0,2

Wykres nr 14. Aktualne miejsce pobytu badanych osób (%)

28,1

schronisko, 19,6

noclegownia, 7,7

mieszkanie komunalne

6,6

inne miejsce, jakie?

5,6

kątem u rodziny lub znajomych mieszkanie własnościowe, spółdzielcze

4,7

wspólnoty

4,3

altanki, baraki na działkach

4,2

ogrzewalnia

4,2

stancje, pokoje wynajmowane

3,5

pustostany

3,1

mieszkania wspierane/chronione

klatki schodowe, strychy, piwnice,

1,7

mieszkanie socjalne

1,5

szpital

1,2

dworzec, wagony, bocznice kolejowe

0,8

pomieszczenie tymczasowe

0,6

pokoje treningowe

0,5

rury i węzły ciepłownicze, bunkry

0,1

zakład penitencjarny

0,1 0

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

W dalszej części raportu monitorującego, zgodnie z układem treści karty M1 poddano diagnozie najważniejsze obszary życiowe osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Do obszarów tych zaliczyć należy sytuację mieszkaniową, zdrowie, aktywność zawodową, sytuację rodzinną oraz uwikłanie w różnorodne problemy społeczne. Nie bez znaczenia

pozostają również podstawowe kwestie formalne takie jak posiadanie dokumentów czy korzystanie z pomocy społecznej. Dla każdego z analizowanych obszarów obliczono wartości ogólne oraz te, uwzględniające zmienne płeć oraz doświadczenie bezdomności. Warto wskazać, że w poszczególnych tabelach zanotowano jedynie odpowiedzi twierdzące na zadane pytanie.

Sytuacja mieszkaniowa

Jak wskazują deklaracje uczestników pilotażowego wdrożenia co trzecia badana osoba posiada stały meldunek (29,6%) a co czwarta w trakcie przystępowania do projektu starała się o samodzielne mieszkanie (25,7%). Warto zaznaczyć, że w co piątym przypadku toczy się aktualnie (bądź kiedykolwiek toczyło się) postepowanie eksmisyjne (20,2%), zaś w 15,8% przypadkach uczestnicy wskazywali na posiadanie prawomocnej decyzji o eksmisji. Analizując uzyskane wyniki w podziale na kategorie interesujących nas zmiennych niezależnych przyznać należy że: a. kobiety dwukrotnie częściej od mężczyzn posiadały stały meldunek (stosunek 51,7% do 22,5%) oraz prawo własności do lokalu mieszkalnego (stosunek 15,1% do 6,4%), b. stały meldunek posiada ¾ osób zagrożonych bezdomnością (77,3%) oraz 16,2% osób bezdomnych. Prawo własności do lokalu mieszkalnego posiada co czwarta osoba zagrożona bezdomnością, c. osoby bezdomne o wiele częściej niż osoby zagrożone bezdomnością przyznają się do złożonego wniosku o przydział mieszkania komunalnego bądź socjalnego (28,9%), częściej również od osób zagrożonych bezdomnością znajdują się na liście osób oczekujących na mieszkanie (21,6%). Jak wskazują dane zawarte w poniższej tabeli co trzecia osoba bezdomna stara się o samodzielne mieszkanie (29,6%).

Tabela nr 9. Sytuacja mieszkaniowa osób badanych – odpowiedzi tak (%)

Płeć respondenta Ogółe m Czy posiada Pan/i stały meldunek? Czy stara się Pan/i o samodzielne mieszkanie? Czy ma Pan/i złożony wniosek o przydział mieszkania komunalnego lub socjalnego? Czy aktualnie wobec Pana/i toczy się bądź kiedykolwiek wobec Pana/i toczyło się postępowanie eksmisyjne? Czy jest Pan/i na liście osób oczekujących na mieszkanie? Czy ma Pan/i orzeczoną wobec siebie prawomocną decyzję o eksmisji? Czy posiada Pan/i prawo własności do lokalu mieszkalnego?

mężczyzn a

kobieta

Typ respondenta os. os. zagr. bezdomn bezdomności a ą

29,6

22,5

51,7

16,2

77,3

25,7

24,2

30,7

29,6

12,1

24,5

24,0

26,4

28,9

9,2

20,2

20,4

19,3

23,5

18,3

18,0

19,2

21,6

6,6

15,8

16,5

13,6

15,6

16,1

8,4

6,4

15,1

3,5

25,8

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Sytuacja zdrowotna

Ogólnie rzecz biorąc sytuacja zdrowotna osób bezdomnych jest zła. Ponad 2/3 badanych osób w ciągu ostatniego roku było u lekarza (69,1%), 61% uczestników pilotażu przyznaje, że ich aktualny stan zdrowia nie pozwala na podjęcie jakiejkolwiek pracy. Z zebranych danych wynika, że ponad połowa osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością chorowała w ciągu 40

ostatniego roku (55,9%), a prawie połowa uczestników pilotażu przyznała, że choruje w sposób przewlekły (48,7%). Złego obrazu kondycji zdrowotnej dopełnia fakt, że prawie co trzecia badana osoba przybywała w ciągu ostatniego roku w szpitalu (32,3%) a 31,1% respondentów posiada orzeczony stopień niepełnosprawności. Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęściej jest to stopień umiarkowany (60,5%) oraz lekki (23%). Jedynie 13,9% badanych uczestników przyznała, że posiadają znaczny stopień niepełnosprawności. Analizując sytuację zdrowotną uczestników z uwzględnieniem płci i doświadczenia bezdomności okazuje się że: a. mężczyźni o wiele częściej od kobiet wskazują na posiadanie formalnego orzeczenia o niepełnosprawności (24%), kobiety o wiele częściej od mężczyzn przyznawały się do odbywania wizyt lekarskich (75,4%). Prawie 3/4 badanych kobiet przyznało ponadto, że ich aktualny stan zdrowia nie pozwala na podjęcie jakiejkolwiek pracy (71,5%), b. posiadanie formalnie orzeczonego stopnia niepełnosprawności częściej wykazywane jest przez osoby bezdomne (33,3%) niż zagrożone bezdomnością (23,3%). Osoby bezdomne również częściej od pozostałych uczestników pilotażu deklarowały przebywanie w szpitalu. Osoby zagrożone bezdomnością o wiele częściej od osób bezdomnych wskazywały na to, iż aktualny stan zdrowia nie pozwalał im na podejmowanie jakiejkolwiek pracy (72,8%). Tabela nr 15. Sytuacja zdrowotna osób badanych – odpowiedzi tak (%) Ogółem

Płeć respondenta mężczyzn kobieta a

Czy w ciągu ostatniego roku był/a Pan/i u 69,1 lekarza? Czy według Pana/i aktualny stan zdrowia pozwala Panu/i na podjęcie jakiejkolwiek 61,0 pracy? Czy chorował/a Pan/i w ciągu ostatniego 55,9 roku? Czy choruje Pan/i na choroby przewlekłe? 48,7 Czy przebywał/a Pani/ w szpitalu w ciągu 32,3 ostatniego roku? Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności? /grupę 31,1 inwalidzką? Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Typ respondenta os. zagr. os. bezdomna bezdomnością

67,3

75,4

68,8

70,6

57,8

71,5

57,7

72,8

55,3

57,9

55,8

56,1

49,0

47,8

48,8

48,3

33,4

28,9

33,9

26,6

34,0

22,1

33,3

23,3

Sytuacja zawodowa

Prawie ¾ uczestników pilotażowego wdrażania posiada kwalifikacje zawodowe (73,9%) jednakże te nie gwarantują posiadania pracy. Prawie połowa osób przyznała, że aktualnie jest zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy (48,7%) jak również zadeklarowała poszukiwanie pracy w ciągu ostatniego roku (46,3%). Co czwarta osoba osiąga dochody poza pomocą społeczną zaś co piąty uczestnik przyznał, że w ciągu ostatniego roku wykonywał jakąkolwiek pracę przynoszącą zarobek (20,1%). Z przeprowadzonych analiz wynika, że jedynie 6,6% uczestników pilotażu ma stałą umowę o pracę, zlecenie bądź o dzieło. a. kobiety rzadziej od mężczyzn posiadają kwalifikacje zawodowe (stosunek 62,5% do 77,5%) jednakże trzykrotnie częściej deklarują posiadanie legalnej pracy (13,8% w stosunku do 4,3%). Kobiety częściej od mężczyzn uczestniczą również w aktywnościach nakierowanych na podnoszenie własnych umiejętności i kwalifikacji (19,9%) i dwukrotnie częściej od mężczyzn osiągają jakiekolwiek dochody wyłączając te płynące ze środków pomocy społecznej (stosunek 40,9% do 21,1%), b. sytuacja zawodowa osób bezdomnych jest nieco gorsza niż osób zagrożonych bezdomnością. O wiele rzadziej deklarują oni posiadanie pracy legalnej (stosunek 5,1% do 12,2%) dwukrotnie rzadziej przyznają się do posiadania dochodu poza pomocą społeczną (stosunek 21,3% do 41,8%). Osoby zagrożone bezdomnością odznaczają się większą aktywnością w poszukiwaniu pracy (55,9%), nieco częściej również podejmują aktywności związane z podniesieniem własnych umiejętności i kwalifikacji.

Tabela nr 16. Aktywność zawodowa osób badanych – odpowiedzi tak (%)

Płeć respondenta Ogółem Czy posiada Pan/i jakiekolwiek kwalifikacje zawodowe? Czy aktualnie jest Pan/i zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy? Czy w ciągu ostatniego miesiąca szukał/a Pan/i pracy? Czy aktualnie osiąga Pan/i jakiekolwiek dochody? (poza pomocą społeczną) Czy w ciągu ostatniego miesiąca wykonywał/a Pan/i jakąś pracę lub też miał jakiekolwiek zajęcie przynoszące zarobek? Czy w ciągu ostatniego roku uczestniczył/a Pan/i w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności? Czy ma Pan/i stałą umowę o pracę, zlecenie bądź o dzieło?

Typ respondenta os. os. zagr. bezdomna bezdomnością

mężczyzna

kobieta

73,9

77,5

62,5

75,8

67,1

48,7

48,5

48,9

48,0

51,2

46,3

45,8

48,0

43,6

55,9

25,8

21,1

40,9

21,3

41,8

20,1

19,1

23,8

18,2

26,8

13,3

11,3

19,9

12,5

16,5

6,6

4,3

13,8

5,1

12,2

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Uwikłanie w problemy społeczne

Prawie połowa uczestników pilotażowego wdrażania przyznała, że posiada jakieś niespłacone długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. comiesięczne alimenty (42,8%) a 37,9% z nich przyznała się do wchodzenia w konflikt z prawem zakończonego pobytem w jednostce penitencjarnej. Co trzeci uczestnik projektu przyznał, że w przeszłości uczęszczał na terapię uzależnień od alkoholu, narkotyków, leków, innych substancji psychoaktywnych (36,7%). Analiza statystyczna ujawniła, że w przypadku 29,3% osób zdarzały się w ciągu ostatniego rok okresy ciągłego spożywania alkoholu a w przypadku 12,5% okazało 43

się, że aktualnie podejmowana jest terapia w zakresie uzależnienia od substancji psychoaktywnych. a. ponad połowa kobiet przyznała się do posiadania zadłużenia (52,9%) i jest to wynik wyraźnie wyższy niż zadłużenie mężczyzn (39,6%). Mężczyźni zdecydowanie częściej od kobiet wskazywali na okresy ciągłego spożywania alkoholu w ciągu ostatniego roku (34,2%), o wiele częściej od kobiet uczęszczali w przeszłości (42,1%) i uczęszczają aktualnie (13,6%) na terapię związaną z uzależnieniami od substancji psychoaktywnych. Warto również wskazać, że deklarowana przestępczość i związany z nią pobyt w zakładach karnych/aresztach śledczych jest domeną przede wszystkim mężczyzn (46,1%) niż kobiet (11,9%) b. zgodnie ze wstępnymi przewidywaniami osoby bezdomne częściej niż zagrożone bezdomnością przyznawały się do posiadania problemów z alkoholem: co trzeciej osobie bezdomnej w ciągu ostatniego roku przydarzył się okres ciągłego spożywania napojów alkoholowych (33,2%), osoby bezdomne ponad dwukrotnie częściej od osób zagrożonych bezdomnością przyznawały się do uczęszczania w swoim życiu na terapię uzależnień (stosunek 41,9% do 18%) oraz na pobyt w zakładzie karnym (43,1% do 19,6%). Warto wskazać, że osoby zagrożone bezdomnością aż w 68,7% deklarowały posiadanie zadłużenia i jest to odsetek prawie dwukrotnie wyższy niż w przypadku osób bezdomnych (35,4%).

Tabela nr 17. Uwikłanie w problemy społeczne osób badanych – odpowiedzi tak (%) Płeć respondenta Ogółem Czy posiada Pan/i jakieś niespłacone długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. comiesięczne alimenty? Czy kiedykolwiek był/a Pan/i w zakładzie karnym/areszcie śledczym/domu poprawczym? Czy kiedykolwiek w przeszłości uczęszczał/a Pan/i na terapię uzależnień od alkoholu, narkotyków, leków, innych substancji psychoaktywnych? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się Panu/i okresy ciągłego spożywania alkoholu? Czy aktualnie uczęszcza Pan/i na terapię uzależnień od alkoholu narkotyków, leków, innych substancji psychoaktywnych?

Typ respondenta os. os. zagr. bezdomna Bezdomnością

mężczyzna

kobieta

42,8

39,6

52,9

35,4

68,7

37,9

46,1

11,9

43,1

19,6

36,7

42,1

19,4

41,9

18,0

29,3

34,2

14,0

33,2

15,3

12,5

13,6

8,9

14,1

6,8

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Sytuacja rodzinna

Analizując sytuację rodzinną uczestników projektu okazuje się, że 60,1% utrzymuje kontakty z członkami rodzin a 49,1% posiada dzieci pełnoletnie. Co trzeci uczestnik przyznał się do posiadania dzieci niepełnoletnich (29%) a 15,9% osób żyje w stałym związku. Co dziesiąta badana osoba przyznała, że ma ograniczone bądź jest pozbawiona praw rodzicielskich. a. kobiety o wiele częściej niż mężczyźni posiadają kontakt z członkami swojej rodziny (stosunek 76,3% do 55%), dwukrotnie częściej od mężczyzn posiadają dzieci, które nie

ukończyły 18 roku życia (stosunek 52,2% do 21,5%), b. osoby zagrożone bezdomnością częściej od pozostałych uczestników przebywają w stałym związku (39,4%), częściej utrzymują kontakty z członkami rodziny (83,6%) jak również posiadają dzieci niepełnoletnie (47,3%). Tabela nr 18. Sytuacja rodzinna osób badanych – odpowiedzi tak (%)

Płeć respondenta Ogółem Czy utrzymuje Pan/i kontakty z członkami rodziny? Czy posiada Pan/i dzieci pełnoletnie? Czy posiada Pan/i dzieci, które nie ukończyły 18 roku życia? Niezależnie od tego, jaki jest obecnie Pana/i stan cywilny, czy żyje Pan/i aktualnie w stałym związku? Czy do któregoś z dzieci ma Pan/i ograniczone bądź jest Pan/i pozbawiony/a praw rodzicielskich?

Typ respondenta os. os. zagr. bezdomna Bezdomnością

mężczyzna

kobieta

60,1

55,0

76,3

53,4

83,6

49,1

51,7

40,9

50,9

43,1

29,0

21,5

52,2

23,7

47,3

15,9

10,1

34,5

9,3

39,4

11,7

9,9

16,7

11,6

12,1

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

Kwestie formalne

Z przeprowadzonych badań wynika, że prawie wszyscy uczestnicy posiadają dowód osobisty (90%), 85,1% z nich posiada również ubezpieczenie zdrowotne. ¾ badanych osób w chwili przystąpienia do projektu korzystała z pomocy społecznej a jedynie 3,4% kontynuuje naukę. W podziale na kategorie zmiennych niezależnych nie obserwuje się zasadniczych różnic w uzyskiwanych wynikach.

Tabela nr 19. Kwestie formalne osób badanych – odpowiedzi tak (%) Płeć respondenta Ogółem

mężczyzna

Czy posiada Pan/i dowód osobisty? 90 89,0 Czy aktualnie posiada Pan/i 85,1 84,2 ubezpieczenie zdrowotne? Czy aktualnie korzysta Pan/i z 76,1 75,0 jakiejkolwiek pomocy społecznej? Czy w chwili obecnej kontynuuje 3,4 2,4 Pan/i naukę? Na postawie danych z arkuszy monitorujących M1.

kobieta 93,1

Typ respondenta os. os. zagr. bezdomna Bezdomnością 88,6 95,1

87,8

84,3

87,6

79,4

76,1

76,3

6,8

3,4

3,5

II Karta usług dla uczestnika projektu M4

Niniejszy raport zawiera dane z 3 okresów monitorowania zbierając liczebności od poszczególnych partnerstw lokalnych odnoszące się do usług skierowanych do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Działania te (usługi) wynikają bezpośrednio z wdrażanych standardów pracy z osobami bezdomnymi w ramach realizacji projektu GSWB. W niniejszym opracowaniu postanowiono skupić się nie tylko na ukazaniu liczby osób objętych danym wsparciem (osób, wobec których świadczono konkretną usługę, działanie), ale postanowiono stworzyć specjalistyczne mapy ukazujące średnią liczbę działań w danym standardzie oraz tak zwany procent wysycenia standardu. Aby obliczyć średnią liczbę działań podejmowanych w danym standardzie zsumowano je dla każdej osoby bezdomnej i zagrożonej osobą bezdomną a następnie policzono ich średnią arytmetyczną. Procent wysycenia to nic innego jak obliczony stosunek podejmowanych przez partnerstwa działań w stosunku do wszystkich możliwych, które zostały zaplanowane w ramach standardów. Warto wskazać, że w przypadku obliczania wartości obu wskaźników w wachlarz możliwych działań wyłączono odpowiedzi inne.

Praca socjalna

W wachlarz działań w standardzie pracy socjalnej wchodzi 49 różnego rodzaju usług. We wszystkich partnerstwach biorących udział w pilotażu przeciętnie testowanych jest 11,8 działań, co stanowi 24% wszystkich usług zawartych w omawianym standardzie. Pod względem liczby podejmowanych z osobami bezdomnymi i zagrożonymi bezdomnością działań na pierwszym miejscu należy odnotować porady socjalne, których świadczono wobec 1687 osób. Na drugim miejscu pod względem częstości występowania uplasowała się usługa związana z informowaniem o uprawnieniach i możliwościach uzyskania wsparcia (1678) a na trzecim dokonanie diagnozy sytuacji życiowej danej osoby (1586). Na dalszych miejscach wskazywano na czas poświęcony na nawiązanie pierwszego kontaktu (1525), wskazanie możliwości 48

skorzystania z pomocy społecznej bądź oferty placówki (1347) oraz objęcie osoby bezdomnej bądź zagrożonej bezdomnością planem pomocy (1343). Podane wyżej liczebności odnoszą się, jak z pewnością zauważył czytelnik, do drobnych, podstawowych oddziaływań z zakresu standardu. Pokazują one skalę, jednak jeszcze nie pozwalają mówić o skali kompleksowych oddziaływań, tu należałoby wymienić takie pojęcia jak: kontrakt socjalny 523 zawarte, IPWB 380 zawartych. Wykres nr 15. Działania podejmowanie w ramach standardu praca socjalna

Czy osobie udzielono porad socjalnych?

1687

Czy osoba została poinformowana o uprawnieniach i możliwościach uzyskania wsparcia?

1678 1586

Czy zdiagnozowano sytuację danej osoby?

1525

Czy poświęcono czas na nawiązanie pierwszego kontaktu z osobą? Czy osobie wskazano możliwość skorzystania z pomocy specjalisty lub oferty placówki specjalistycznej?

1347

Czy osobę objęto planem pomocy?

1343 1217

Czy osobie określono i zapewniono pakiet socjalny? Czy osobie wskazano możliwości skorzystania z oferty placówek dla osób bezdomnych i / lub grup samopomocowych?

1179 941

Czy osoba skorzystała z pomocy w uzyskaniu świadczeń rzeczowych? Czy osoba skorzystała z pomocy w uzyskaniu świadczeń pieniężnych?

916

Czy osobie wskazano dostęp do specjalistycznych usług medycznych i ewentualnie udzielono pomocy w korzystaniu z nich?

718

Czy osoba była motywowana do podjęcia leczenia uzależnienia i terapii?

633

Czy osobie zapewniono usługi mające na celu redukcję szkód oraz zapobieganie dalszej degradacji osoby?

598 0

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

500

1000

1500

2000

Analizując zebrane dane na poziomie wszystkich partnerstw można powiedzieć, że standard pracy socjalnej najpełniej realizuje partnerstwo w Nowem. (18,9 działań co stanowi 38,6% wysycenia standardu) oraz stargardzkie (17,5 działań oraz 35,7% wysycenia standardu). Jak się okazuje standard pracy socjalnej w najmniejszym stopniu wdraża partnerstwo w Jarosławiu, które przeciętnie z wachlarza 49 usług testuje niespełna 6 działań (12% wysycenia całości standardu). Rysunek nr 1. Średnia liczba działań oraz wysycenie standardu pracy socjalnej w poszczególnych partnerstwach testujących standard

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4 . 50

Pojęcia średniej liczby podjętych działań, jak i procentu wysycenia standardu wymagają szerszego wyjaśnienia. Błędem byłoby odczytywania wysycenia jako podlegającemu imperatywowi dążenia do 100%. Należy tu wspomnieć o najjaskrawszych słabościach zastosowanej miary. Stanowi ją rozpisanie standardu na możliwie szczegółowe działania, które w jego ramach można realizować. Nie oznacza to, że aby wdrożyć w pełnym zakresie standard należy podjąć wszystkie wypisane i mierzone w arkuszach monitorujących działania. Naczelną zasadą w pracy socjalnej wydaje się dopasowywanie świadczonego wsparcia do potrzeb osoby wspieranej, zatem jeśli pojawiłyby się wyniki zbliżone do 100%, raczej należałoby to odczytywać jako ślepe, szkodliwe działanie niż jako pełne testy standardu. Przestawione na rys. nr 1, jak i na pozostałych zestawienie należy zawsze konfrontować z planowanym przez partnerstwo zakresem wdrożenia i w taki sposób odczytywać.

Mieszkalnictwo i pomoc doraźna

Standard mieszkalnictwa i pomocy doraźnej zgodnie z własnymi zapisami zawiera aż 53 działania (usługi) skierowane do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Jak wskazują wyniki zgromadzone za 3 okresy sprawozdawcze przeciętna liczba testowanych usług kształtuje się na poziomie 3, co stanowi zaledwie 5,89% wysycenia całości standardu. Jak wskazuje wykres nr 17 najczęstszym działaniem podejmowanym w ramach standardu mieszkalnictwa i pomocy doraźnej jest korzystanie z darów i artykułów spożywczych w punkcie wydawania żywności – działaniem tym objęto aż 774 osoby bezdomne i zagrożone bezdomnością. Na dalszych miejscach znalazły się porady w punkcie informacyjno-konsultacyjnym (188 wskazań) oraz skorzystanie z wydawanej odzieży, skorzystanie z punktu informacyjno-konsultacyjnego w zakresie poradnictwa indywidualnego, jak również skorzystanie z posiłku w schronisku (wszystkie trzy formy działań uzyskały 182 wskazania). Relatywnie często osoby bezdomne korzystały z usług higienicznych dostępnych w schronisku (177). Wyżej podano jedynie najczęściej pojawiające się liczby, co nie oznacza, że należy je traktować jako najistotniejsze z perspektywy

testowania standardu. Widać, że dominują usługi o charakterze pomocy doraźnej. Po nich następuje cały asortyment konkretnych usług świadczonych w placówkach.

Wykres nr 16. Działania podejmowanie w ramach standardu mieszkalnictwo i pomoc doraźna

Czy osoba skorzystała z darów i artykułów spożywczych w punkcie wydawania żywności?

774

Czy osoba skorzystała w punkcie informacyjno – konsultacyjnym z informacji o pomocy doraźnej i długofalowej?

188

Czy osoba w punkcie wydawania odzieży skorzystała z wydawanej odzieży?

182

Czy osoba skorzystała w punkcie konsultacyjno – informacyjnym z pomocy poradnictwa indywidualnego?

182

Czy osoba skorzystała z posiłku w schronisku?

182

Czy osoba skorzystała z usług higienicznych w schronisku?

177

Czy osobie udzielono informacji o dostępnych formach pomocy/formach wsparcia w ogrzewalni?

148

Czy osoba skorzystała z możliwości ogrzania się w ogrzewalni?

141

Czy osoba skorzystała z usług higienicznych w ogrzewalni?

137

Czy osoba skorzystała z usług bytowo – zdrowotnych w ogrzewalni?

133

Czy osobie udzielono informacji o dostępnych formach pomocy w noclegowni?

128

Czy osoba skorzystała z dostępnych usług formy pomocy/formy wsparcia w ogrzewalni?

124

Czy osoba w jadłodajni skorzystała z wydawanych gorących posiłków na podstawie skierowania?

111

Czy osoba została poinformowana o dostępnych formach wsparcia w świetlicy?

105 0

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

100

200

300

400

500

600

700

800

Analizując poszczególne działania podejmowane przez partnerstwa w zakresie mieszkalnictwa i pomocy doraźnej można powiedzieć, że najwięcej działań w tym zakresie podejmowano w partnerstwie słupskim (średnio 19,9 działań), co daje 37,5% wysycenia całości standardu. W stargardzkim poddano testowi przeciętnie 15 działań z wszystkich 53 co daje 28,3% wysycenia standardu. Co czwarte działanie zawarte w standardzie testowane jest przez białogardzkie (przeciętnie 12,8 działań). Takie partnerstwa jak z Jarosławia, Krakowa czy Lwówka ze wszystkich działań testują przeciętnie tylko jedno. Rysunek nr 2. Średnia liczba działań oraz wysycenie standardu mieszkalnictwa i pomocy doraźnej w poszczególnych partnerstwach testujących standard

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4. 53

Należy postawić pytanie, z czego wynikają stosunkowo niskie odsetki wskazań w obszarze tego standardu. Odpowiedź jest stosunkowo prosta – testujący nie decydowali się na wdrażanie całego standardu a jedynie jego wybranych elementów, które uznali za najpotrzebniejsze z perspektywy funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym. Niski procent wysycenia standardu jest wynikiem testowania pojedynczych usług takich, jak pomoc doraźna, mieszkania wspierane.

Zdrowie

Standard zdrowia składa się z 34 usług skierowanych do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. Jak się okazuje w ramach pilotażu przeciętnie testowane są jedynie 4 z nich, co stanowi zaledwie 11,7% całości działań przeznaczonych do wdrażania w tym standardzie. Najczęściej podejmowanymi działaniami okazały się być uzyskanie potwierdzenia prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (247), objęcie osób wsparciem instruktora/specjalisty terapii uzależnień na terenie placówki dla osób bezdomnych (227) oraz możliwość skorzystania z edukacji w zakresie profilaktyki uzależnień o charakterze grupowym (211).

Wykres nr 17. Działania podejmowanie w ramach standardu zdrowie

247

Czy osoba uzyskała potwierdzenia prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych? Czy osoba objęta została wsparciem instruktora/specjalisty terapii uzależnień na terenie placówki?

227

Czy osoba skorzystała z edukacji z zakresu profilaktyki uzależnień o charakterze grupowym?

226 211

Czy osoba została objęta procedurą postępowania z zakresu przedmedycznej pomocy doraźnej wdrażana w przypadku brudnej skóry i jej wytworów (skóra bez wykwitów patologicznych)?

207

Czy osoba skorzystała z edukacji z zakresu profilaktyki uzależnień o charakterze indywidualnym?

193

Czy osoba skorzystała z edukacji z zakresu redukcji szkód o charakterze grupowym?

Czy osoba została objęta usługą opiekuńczo-pielęgnacyjną?

177

Czy osoba skorzystała z edukacja z zakresu redukcji szkód o charakterze indywidualnym?

176 159

Czy osoba uzyskała dostęp do leczenia (np. zapewnienie podstawowych leków, pomoc w zaopatrzeniu w materiały opatrunkowe, leczenie dietetyczne itp.)?

154

Czy osoba skorzystała z wsparcia psychologa?

108

Czy osoba wzięłą udział w terapii zajęciowej?

100

150

200

250

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

Jak się okazuje jedynie partnerstwo białostockie realizuje zasadniczą część wszystkich zapisanych działań bo aż 31 z wszystkich 34 (91,2% wysycenia całości standardu). Zdecydowanie w niższym zakresie usługi ze standardu zdrowia testowane są w partnerstwie białogardzkim (11,7 usług i 34,5% wysycenia) oraz w Strzelcach Opolskich (przeciętnie 8 działań co stanowi 24,2% wysycenia całości standardu). Jak wskazuje poniższa mapa partnerstwami, które w stopniu najmniejszym testują standard zdrowia okazały się być częstochowskie, pilskie oraz krakowskie. 55

Rysunek nr 3. Średnia liczba działań oraz wysycenie standardu zdrowia w poszczególnych partnerstwach testujących standard

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

Rysunek nr 3 pokazując procent wysycenia standardu nie uwzględnia takich zagadnień, jak planowe nierealizowanie przez niektóre partnerstwa pewnych jego obszarów, co oznacza, że przestawione wskaźniki nie mogą być absolutyzowane.

Zatrudnienie i edukacja

W ramach standardu zatrudnienia i edukacji przeciętnie we wszystkich partnerstwach pilotażowi poddawanych jest 3,5 działania z wszystkich 18, co stanowi prawie 20% wysycenia standardu. Najczęściej świadczonymi usługami jest możliwość korzystania z aktywizacji zawodowe (433), jak również możliwość angażowania się w pracę na rzecz placówki (364 usług). 282 osoby skorzystały z warsztatów aktywizacji społecznej a 261 osób została objęta wsparciem w postaci przygotowania indywidualnego planu wychodzenia z bezdomności. Na dalszych miejscach pod względem ilości świadczonych usług znalazły się przygotowanie IPWB (249) oraz uzyskanie wsparcia przy opracowaniu autodiagnozy kondycji życiowej (249).

Wykres nr 18. Działania podejmowanie w ramach standardu zatrudnienie i edukacja

433

Czy osoba brała udział w działaniach z zakresu aktywizacji zawodowej?

Czy osoba brała udział w pracy na rzecz placówki / wolontariat ( prace remontowo-naprawcze, porządkowe, kulinarne i inne ) – partycypacja w prowadzeniu placówki?

364 282

Czy osoba brała udział w warsztatach aktywizacji społecznej? W którym działaniu z zakresu „aktywizacji zawodowej” osoba brała udział ? Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania, Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności bądź innej formy kontraktu socjalnego

261

W którym działaniu z zakresu „aktywizacji zawodowej” osoba brała udział ? Realizacja Indywidualnego Planu Działania, Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności bądź innej formy kontraktu socjalnego

249

Czy osoba skorzystała z pomocy i wsparcia przy opracowywaniu autodiagnozy kondycji życiowej?

249

W którym działaniu z zakresu „aktywizacji zawodowej” osoba brała udział ? Rejestracja w Urzędzie Pracy, agencjach zatrudnienia i agencjach pracy tymczasowej

224

W którym działaniu z zakresu „aktywizacji zawodowej” osoba brała udział ? udzielanie informacji o poszukiwanych zawodach, sytuacji na rynku pracy oraz możliwości zdobycia nowych kwalifikacji lub przekwalifikowania się

209 0

100 150 200 250 300 350 400 450

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

Pod względem ilości działań podejmowanych przez poszczególne partnerstwa w ramach wdrażanego standardu zatrudnienia i edukacji okazuje się, że partnerstwo w Nowem realizuje ów standard w sposób najszerszy. Jak wskazuje analiza danych przeciętnie podejmowanych jest 6,22 działania (usług), w tym partnerstwie, co stanowi 34,5% wszystkich usług zapisanych w standardzie. Na drugim miejscu znalazło się partnerstwo zabrzańskie (5,72 działań i 31,8% wysycenia) a na trzecim partnerstwo w Lwówku (4,6 działania i 25,6% wysycenia). Na drugim końcu pod względem ilości świadczonego wsparcia w tym standardzie znalazło się białostockie (1,8 działania i 10% wysycenia standardu) oraz Pilskie (1,56 działania i 8,7% wysycenia).

Rysunek nr 4. Średnia liczba działań oraz wysycenie standardu zatrudnienia i edukacji w poszczególnych partnerstwach testujących standard

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

Standard ma strukturę predestynującą go do częściowego testowania – zawsze adekwatnego do zidentyfikowanych potrzeb. Dlatego w obszarze zatrudnienia i edukacji wysycenie standardu należy w obecnym kształcie traktować ostrożnie i zestawiać je zawsze z zakresem świadczonej pomocy i przy tym bezwzględnie zwracać uwagę na jej charakter. 59

Streetworking

W standardzie streetworkingu skierowanego do osób bezdomnych zapisano maksymalnie 20 działań skierowanych do osób bezdomnych. Ogólnie rzecz biorąc jest ich zdecydowanie więcej bo istnieją takie, które odnoszą się nie tyle do osób bezdomnych co do streetworkerów podejmujących pracę (np. szkolenia, monitoring, superwizja i inne). Z zebranych danych wynika, że przeciętnie testowano 6 usług z wszystkich 20. Oznacza to, że wysycenie standardu kształtuje się na poziomie 30,4%. W prostej linii oznacza to, że w ramach podejmowanego pilotażu partnerstwa testowały prawie co trzecią zapisaną usługę. Do najczęściej testowanych działań zaliczyć należy udzielanie podstawowych informacji o możliwości uzyskania pomocy (374) jak również podejmowanie rozmów motywacyjnych prowadzących do zmiany stylu życia (371). Aż w 364 przypadkach osoba bezdomna, wobec której działania podejmowali streetworkerzy wyraziła zgodę na dalszą współpracę. Do częstych działań podejmowanych w ramach tego standardu zaliczyć należy także motywowanie do wyjścia z bezdomności (357), rozdanie ulotki zawierającej treści o możliwości uzyskania wsparcia (310) oraz cykliczne odwiedzanie osób bezdomnych (187). Rzadziej występujące usługi skierowane do osób bezdomnych w ramach standardu streetworkingu przedstawia wykres nr 16.

Wykres nr 19. Działania podejmowanie w ramach standardu streetworkingu

Czy udzielono osobie bezdomnej informacji na temat możliwości uzyskania pomocy ?

374

Czy podjęto z osobą bezdomną rozmowę motywacyjną nakierowaną na zmianę stylu życia?

371

Czy osoba bezdomna na podstawie nawiązanego kontaktu wyraziła zgodę na współpracę ze streetworkerem?

364

Czy z osobą bezdomną nawiązano kontakt rokujący na dalszą współpracę?

360

Czy motywowano osobę bezdomną do wyjścia z bezdomności?

357

Czy rozdano osobie bezdomnej ulotkę zawierającą treści związane z możliwością uzyskania pomocy?

310

Czy osoba bezdomna była cyklicznie odwiedzana przez streetworkerów?

187

50 100 150 200 250 300 350 400

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

Wykres nr 20. Działania podejmowanie w ramach standardu streetworkingu

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia? 60

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia?

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia? Czy towarzyszono osobie bezdomnej w drodze do innej instytucji?

Czy udzielono osobie bezdomnej pomocy przedmedycznej?

Czy towarzyszono osobie bezdomnej w drodze do ośrodka pomocy społecznej?

Czy towarzyszono osobie bezdomnej w drodze do placówki dla osób bezdomnych?

Czy towarzyszono osobie bezdomnej do szpitala lub lekarza?

31 29

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia?

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia? 13

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia? 8

Czy osoba skorzystała z innego wsparcia? 0

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

100

Analizując usługi (działania) skierowane do osób bezdomnych w ramach standardu streetworkingu w wymiarze średniej liczby działań oraz procenty wysycenia standardu okazuje się, że największą średnią liczbę działań odnotowano w partnerstwie częstochowskim (8,78 działania), co stanowi 43,9% wysycenia standardu. W przypadku tego partnerstwa można zatem powiedzieć, że przetestowana została prawie połowa wszystkich usług zawartych w standardzie streetworkingu. Na drugim miejscu pod względem liczby przetestowanych działań uplasowało się partnerstwo białogardzkie (8,18 działań) oraz białostockie (8 działań). W obu tych przypadkach wysycenie całości standardu streetworkingu kształtuje się na poziomie 40%. Relatywnie najmniejszą liczbę działań podejmowanych wobec osób bezdomnych przebywających na ulicy zanotowano w partnerstwie pilskim (1,3 działania co stanowi 6,5% wysycenia) oraz zabrzańskim (0,59 działań co stanowi 2,95% wysycenia). Odnosząc uzyskane wyniki do średniego wyniku obliczonego dla wszystkich partnerstw (6 działań) można powiedzieć, że częstochowskie, białogardzkie, białostockie, strzeleckie, praskie, słupskie, stargardzkie oraz kieleckie to te partnerstwa, które uzyskały wyższą średnią liczbę działań i większy procent wysycenia standardu niż ten obliczony dla wszystkich partnerstw.

Rysunek nr 5. Średnia liczba działań oraz wysycenie standardu streetworkingu w poszczególnych partnerstwach testujących standard

Na postawie danych z arkuszy monitorujących M4.

III Arkusze monitorujące M3. Monitorowanie ryzyka, działań, rezultatów i wskaźników

Arkusze oznaczone M3 są specyficznymi narzędziami zbierania danych. Jako, że struktura tej części jest powtórzeniem poprzedniego raportu przypominamy w jaki sposób uporządkowano treści: Ta cześć raportu złożona jest z trzech podstawowych fragmentów, odpowiadających strukturze narzędzia monitorującego. Osobne ustępy poświęcone są poszczególnym częściom narzędzia. Najpierw czytelnik ma możliwość zapoznania się z analizą ryzyk pilotażowych wdrożeń. W miejscu tym jest mowa o sześciu obszarach, w których mogły pojawić się zagrożenia w realizacji wdrożenia (ryzyka finansowe, związane z osobami bezdomnymi, związane z zarządzaniem, proceduralne, związane ze standardem, związane ze środowiskiem zewnętrznym). Następnie opisano zaawansowanie realizacji przedsięwzięcia czyli działania. Tu narracja uporządkowana jest według testowanych standardów (kolejno omawiany jest zakres pracy w obszarach partnerstwa lokalnego, pracy socjalnej, mieszkalnictwa i pomocy doraźnej, zdrowia, edukacji i zatrudnienia oraz streetworkingu). Na koniec opisano zagadnienia związane z osiąganiem rezultatów i wskaźników. Tu wywód również został uporządkowany standardami. (Raport za pierwszy i drugi okres sprawozdawczy. Monitoring realizacji pilotażowych wdrożeń testujących model Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności, 2013)

Arkusze monitorujące M3 zostały stworzone przez partnerstwa lokalne i swoją różnorodnością i charakterem oddają różnorodność samych realizatorów wdrożeń. Ich specyfika rzutuje na dostępne sposoby analizy. Rozbieżne poziomy ogólności przedstawianych informacji, różnice w przyjętych skalach, inne liczebności kategorii, wynikające nie tyle z liczby podejmowanych działań, ale ze szczegółowości opisu czynią skrupulatne ilościowe porównania niecelowymi. Wymuszają podejście raczej strategiczne, niż metodyczne, położenie większego nacisku na interpretację niż agregację. Taki też jest charakter poniższych części – zwracamy uwagę na prawidłowości, charakterystyczne rysy, ale również na oryginalne rozwiązania, problemy.

IIIa Analiza działań pilotażowych wdrożeń

W aktualnym okresie sprawozdawczym odnotowano dużo mniej trudności i odstępstw od harmonogramu niż dotychczas. W arkuszach rzadziej niż poprzednio przewijają się uwagi dotyczące problemów finansowych, choć nadal stanowią główną przeszkodę w terminowym, zgodnym z harmonogramem realizowaniu działań. W poniższym materiale większy akcent położono na odnotowanych przez partnerstwa lokalne, w arkuszach M3, problemach, uogólniono je i pogrupowano standardami. W zestawieniu pominięto standard streetowrkingu ponieważ w bieżącym okresie rozliczeniowym nie zgłoszono w arkuszach żadnych istotnych odstępstw w jego realizacji. Wierzymy, że w oparciu o niniejsze informacje czytelnik będzie w stanie wyrobić sobie obraz skali pozytywnych zmian, jakie miały miejsce w ostatnim okresie sprawozdawczym. Obecnie, jeśli miałoby się w kilku słowach określić pilotażowe wdrożenia to właściwą wypowiedzią jest – wdrożenia się dzieją, a liczba trudności drastycznie spadła w porównaniu z jesienią 2012. Brak zapisów w obszarze streetworkingu świadczy jedynie o tym, że te partnerstwa, które podjęły się jego testowania nie odnotowują trudności wartych wspominania w procesie wdrażania. Wyjaśnienia wymaga rezygnacja z przedstawiania zestawień liczbowych w tym obszarze. Arkusze monitorujące M3 stwarzają możliwość zliczania wystąpień. Chodzi tu o następujące dane: można sumować liczbę działań przewidzianych w bieżącym okresie sprawozdawczym (przewidziane, nieprzewidziane), moment ich realizacji (rozpoczęte, zakończone, trwające), zgodność realizacji z harmonogramem (zgodne, niezgodne) oraz czy występowały trudności w realizacji i z czego wynikały. Zrezygnowano ze zliczania wystąpień ponieważ uważamy, że prosta prezentacja wystąpień, ze względu na duże zróżnicowanie miedzy arkuszami poszczególnych partnerstw (rozbieżne poziomy ogólności wymieniania działań) nie pozwoliłaby tworzyć uprawnionych porównań ani konstruować uprawnionych wypowiedzi o zaawansowaniu wdrożenia na określonym poziomie ogólności. W chwili obecnej dane gromadzone w arkuszu M3 w zakładce działań pozwalają konstruować szczegółowy, jednostkowy obraz.

W obszarze zarządzania wdrożeniem na pierwszy plan wysunęła się kwestia ewaluacji i raportów z ewaluacji. W niektórych partnerstwach przeprowadzano je niezgodnie z harmonogramem, ze względu na opóźnienia w przekazywaniu wytycznych oraz ze względów finansowych. Pojawił się również problem komunikacji między partnerstwami a CRZL w związku z rozliczaniem projektu i wnioskowaniem o płatność. Kolejny raz zwraca uwagę wypełnienie tej zakładki mimo, że nie jest to od dwóch okresów sprawozdawczych wymagane przez zespół ds. monitorowania. Sygnały z innych źródeł niż arkusze monitorujące również wskazują na pojawianie się trudności w bieżącym rozliczaniu wdrożeń. Być może problematyka ta nie wybrzmiewa tak wyraźnie w monitorowaniu ponieważ trudności zdają się być rozłożone zarówno po stronie CRZL, jak i samych partnerstw lokalnych. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na deklarowany przez niejedno partnerstwo brak doświadczenia w zakresie pracy metodą projektową (rozliczania zadań w ten sposób), a we wdrożeniach odnajduje się wiele analogi do pracy na sposób projektowy. Co może wpływać – ów brak doświadczenia – na pojawianie się trudności, które wybrzmiewają w arkuszach monitorujących większości partnerstw lokalnych.

W standardzie partnerstw lokalnych przy raportowaniu działań sygnalizowano następującego rodzaju trudności – przesunięcie ze względów finansowych niektórych wydarzeń (np. debaty). Odnotowano także trudności w uzyskaniu pomocy sponsorów i współpracy z przedsiębiorcami. Na słabą oceniono jakość współpracy ze spółdzielnią mieszkaniową. Zwracano również uwagę na „niechęć koalicjantów w poruszaniu pewnych kwestii”. Ten krótki przegląd pokazuje, że sygnalizowane trudności nie dotyczą rdzenia, istoty wdrażania standardu, ile raczej świadczą o podejmowaniu rzeczywistych działań, które napotykają się na zwykłe, codzienne trudności. Do tych zaliczyć należy rozpoznawanie oporu poszczególnych podmiotów do włączania się w działania partnerskie, jak również niechęć do podejmowania niektórych zagadnień.

Rozpoznawanie i tworzenie takich katalogów problemów trudności zdaje się raczej warunkiem dobrze funkcjonującego partnerstwa niż oznaką jego rozkładu. Niewielka liczba zidentyfikowanych trudności przy realizacji działań pokazuje, że wdrożenia przebiegają stosunkowo sprawnie.

Obszar pracy socjalnej. Tu najczęściej sygnalizowano w opisie bieżących działań problemy finansowe, związane z wydaniem całej transzy i oczekiwaniem na kolejną, najczęściej deklarowano trudności we współpracy z uczestnikami projektu, ze względu na rotacyjny tryb życia osób bezdomnych (po opuszczeniu przez gminy jednego uczestnika projektu, rozpoczynano pracę z kolejnym, nowym). Ponadto zaznaczono trudności w zakresie zawierania IPWB/kontraktów socjalnych, ze względu na częstą rezygnację uczestników z pomocy, ich małą wiarę w zmianę swojej sytuacji. Problemem był też brak zainteresowania udziałem w proponowanych zajęciach (zajęcia edukacyjno-terapeutyczne; integracyjne itp.) Zauważano, ze potrzebny jest dłuższy czas diagnozy i sporządzania dokumentacji do IPWB. Sygnalizowane trudności wymagają komentarza. Sygnalizowane problemy w zestawieniu z liczbą zawartych kontraktów, indywidualnych programów i ogólnie skalą wdrożenia standardu pracy socjalnej są raczej marginalne. Jednocześnie zwrócenia uwagi wymaga stosukowo częste odwoływanie się do trudności wynikających ze specyfiki bezdomności – czyli wskazywania niechęci ze strony uczestników wdrożeń. Zasugerować można następującą interpretację tych sygnałów, nie odwołującą się do obarczania winą samych osób bezdomnych za ich niechęć do korzystania z pomocy, ale raczej w tonie sygnalizowania przez partnerstwa, że grupa, z jaką pracują jest trudna i wymaga większej uwagi niż jakakolwiek inna. Ujmując rzecz innymi słowy – praca z osobami bezdomnymi jest trudna i zawsze moją pojawić się trudności i należy liczyć się z perturbacjami wynikającymi z samej natury bezdomności.

W ramach standardu mieszkalnictwa i pomocy doraźnej większość deklarowanych trudności odnosiła się do opóźnień i odstępstw od harmonogramu wynikała z nieterminowego przekazania środków finansowych przez CRZL. Najdotkliwszą konsekwencją tego były opóźnienia adaptacji mieszkań wspieranych, przeciągające się prace w powstających ogrzewalniach, łaźniach czy Punktach Wydawania Odzieży, a co za tym idzie przesuwanie terminów wynajmu mieszkań, otwarcia nowych obiektów, zatrudnienia pracowników i wszelkich, dalszych działań związanych z nowymi placówkami. Opóźnienia w przekazywaniu mieszkań wspieranych bywało też związane z kwestiami proceduralnymi wynikającymi z przepisów administracyjnych. W jednym z partnerstw lokalnych, późniejsze niż zakładano przejęcie mieszkań od wynajmujących wynikało natomiast z przyczyn raczej mentalnych niż proceduralnych, związane było z obawami właścicieli mieszkań przed zawieraniem umów z osobami bezdomnymi. Aby uśpić czujność wynajmujących, osoby bezdomne uzyskały status wolontariuszy pilotażowego wdrożenia i jako takim wynajmowano mieszkania. W niektórych partnerstwach, opóźnienia w adaptacji i wynajmowaniu mieszkań wynikały też z przedłużającego się oczekiwania na akceptację zmian w budżecie i harmonogramie. Jednostkowa sytuacja opóźniająca prace adaptacyjne dotyczyła partnerstwa w którym zawalił się strop jednego z pomieszczeń. Przegląd problemów jasno pokazuje ich jednoznaczny wymiar. Ich źródłem, poza kwestiami finansowymi, są procedury, mechanizmy administracyjne. Co oznacza, że podejmowane w ramach wdrożenia przedsięwzięcia są nowatorskie i unikalne (nikt wcześniej nie przetarł szlaków, stąd nagromadzenie trudności proceduralnych, formalnych i pojawianie się również kłopotów wynikających z uprzedzeń.

W obszarze zdrowia, trudności w realizacji działań miały dwa rodzaje przyczyn. Po pierwsze, związane były z niechęcią uczestników projektu do proponowanych działań, tj. terapie, pogadanki, zajęcia integracyjne, indywidualne konsultacje itp. Po drugie, przeciwnie, wiązały się ze zbyt dużym zainteresowaniem i większą niż przewidywano ilością osób korzystających z danej usługi. Przy czym warto zaznaczyć, że zjawisko pierwsze występowało duże częściej niż drugie. W jednym z partnerstw, problemy wynikały z zasad współpracy z uczelniami medycznymi, które odbiegały początkowo od modelu współpracy przyjętego w standardzie. 69

Warto zauważyć, że sygnalizowana niechęć uczestników wiąże się głównie z podejmowaniem terapii uzależnień. Natomiast w innych obszarach trudności nie odnotowywano. Sygnał większego zapotrzebowania na usługę niż to zaplanowano wskazuje na potrzebę rozwijania usług w obszarze standardu.

Obszar zatrudnienia i edukacji sygnalizuje podobne trudności do tych, które pojawiały się w standardzie zdrowia. Problem stanowiło nikłe zainteresowanie osób bezdomnych ofertą edukacyjną (spotkania grupowe, indywidualne konsultacje, warsztaty). Nie układała się także współpraca z prywatnymi przedsiębiorcami. Potencjalni pracodawcy nie wykazali gotowości i chęci angażowania się w projekt. Ostatni sygnalizowany problem jest znamienny. Niejedno partnerstwo lokalne zakładało włączanie przedsiębiorców, pracodawców do testowania standardu zatrudnienia i edukacji. Możliwy wachlarz zaangażowania prezentuje się od aranżacji i uczestnictwa we wspólnych spotkaniach do ścisłej współpracy, w której granicznym punktem byłoby zapewnianie zatrudnienia uczestnikom pilotażowych wdrożeń. Z arkuszy monitorujących wynika, że trudności dotyczą wszystkich etapów zaangażowania i niechęć pracodawców może dotyczyć zarówno wspólnych spotkań, jak i głębszych wymiarów współpracy. Warto zasugerować czytelnikowi zestawienie dwóch punktów z raportów monitorujących – zarówno poprzedniego, niniejszego, jak i przyszłych – mianowicie, sygnałów o pojawiających się problemach identyfikowanych po stronie uczestników wdrożeń z uchwyconymi w arkuszach M4, a opisanymi w części II raportu, rzeczywistymi miarami osiąganych rezultatów, czyli na zakres wparcia jaki rzeczywiście trafił do uczestników. Zestawienie to pokaże, że sygnalizowane trudności są problematyczne, ale nie paraliżują świadczenia wsparcia.

IIIb Rezultaty i wskaźniki – przegląd problemów

Jak w poprzednim raporcie, osiągniecia, liczebności, słowem pozytywy umieszczono już na wstępie, tam koncentrowaliśmy się na powiedzeniu, co właściwie dzieje się w pilotażowych wdrożeniach. Natomiast w tym miejscu podobnie, jak poprzednio, zamierzamy zwrócić uwagę na pojawiające się trudności. Pamiętać należy, że możliwa geneza pojawiania się trudności, w tym miejscu może się wiązać z pragnieniem uzasadnienia problemów z osiąganiem zaplanowanych wskaźników. W bieżącym okresie sprawozdawczym w odniesieniu do poprzednich znacznie zmniejszyła się liczba sygnalizowanych trudności, ale też te, które wcześniej były jedynie wspominane, teraz intensywnie wybrzmiewają. Mowa tu o wszelkich kłopotach w osiąganiu planowanych wskaźników powiązanych z uczestnikami wdrożeń. Dominuje tu opór ze stronu uczestników, ich niechęć we włączaniu się w proponowane działania, niechętne korzystanie z usług. Zwraca uwagę sygnalizowana niechęć do współpracy z pracownikiem socjalnym, unikanie spotkań z asystentem. Tego rodzaju problemy, jak zasygnalizowano to już w poprzednim raporcie są niepokojące. Stwarzają okazję do, naszym zdaniem wyciąganie nieuzasadnionych, błędnych, ale i absurdalnych wniosków – mianowicie obwiniania uczestników o niepowiedzenia we wdrożeniach. Właściwsze wydaje się zwrócenie uwagi na inne odczytanie nagromadzenia sygnałów mówiących o oporze ze strony osób bezdomnych. Mogą to być sygnały świadczące o specyfice pracy z tą grupą społeczną. Sygnały te mówią – uczestnicy wymagają dużo uwagi, często jest raczej tak, że praca z ludźmi bezdomnymi jest na tyle specyficzna, że ujęcie jej w sztywne ramy, planowanych wskaźników i rezultatów. interpretacja taka mimo wątpliwości wydaje się prawdopodobna. Warte omówienia są komentarze krakowskiego partnerstwa. W arkuszu monitorującym czytamy:

Trudności w zakresie zawierania IPWB/kontraktów socjalnych. Problemy w tym obszarze wynikają z 1) czynników po stronie osób bezdomnych – brak zdolności psychofizycznych do zawierania uzgodnień, rezygnacja z pomocy, brak obiektywnych możliwości zmiany swojej sytuacji, 2) czynników po stronie OPS – połączenie pracy socjalnej z postępowaniem administracyjnym w sprawie przyznania świadczeń, powoduje. że priorytetowe staje się zapewnienie obsługi otrzymania pakietu socjalnego, ponadto zauważono, że potrzebny jest dłuższy czas diagnozy i sporządzenia dokumentacji do IPWB, czyli nawet około 60 dni.

Głos ten jest istotny, ponieważ wskazując na trudności po stronie uczestników wdrożeń. Sygnalizuje dwie istotne kwestie, pierwszą związaną z często błędnymi założeniami dotyczącymi kompetencji uczestników (przypisującymi im zdolności, których są trwale pozbawieniu lub, które dopiero powinni (u)odzyskać, kolejną kwestią jest wskazanie na skomplikowane i rozbudowane procedury administracyjne, których skrupulatne stosowanie utrudnia pracę z uczestnikami.

IIIc Analizą ryzyk pilotażowych wdrożeń

W ostatnim – trzecim okresie rozliczeniowym, w odróżnieniu od poprzedniego, kiedy największe zagrożenie stanowiły ryzyka z grupy finansowej, nowy etap projektu zdominowały ryzyka związane z osobami bezdomnymi. Jedynym wyraźnie zarysowanym problemem finansowym był wydłużony czas oczekiwania na akceptację wniosków o płatność. Partnerstwa lokalne sygnalizują, że największą trudność stanowiła komunikacja i długotrwały brak informacji zwrotnej ze strony CRZL. Ten punkt wymaga nieco więcej uwagi – z jednej strony – na podstawie analizy zagrożeń widać, że partnerstwa sygnalizowały problemy w komunikacji z CRZL, co w domyśle miało rzutować na problemy z rozliczaniem transz, jednak z drugiej strony – opierając opinie na informacjach z warszawskiej instytucji słyszalne są głosy, że wiele z trudności z rozliczaniem wdrożeń wynika ze znikome doświadczenia partnerstw lokalnych w realizacji przedsięwzięć projektowych.

Wykres nr 21. Ryzko nr 1. Brak płynności finansowej w projekcie po stronie CRZL (Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich)

20 18

18 15

16 14 12 10 8 6 4

2 0 Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3. Wykres nr 22. Ryzko nr 2. Brak płynności finansowej w projekcie po stronie lidera Partnerstwa Lokalnego

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

9 8

Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Wykres nr 23. Ryzko nr 3. Ryzyko związane z brakiem płynności finansowej w projekcie po stronie partnera Partnerstwa Lokalnego

10 8 6 4

2 0 Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3. Wykres nr 24. Ryzko 4. Ryzyko związane z brakiem akceptacji wniosków o płatność

16 14 12 10 8

6 4

2 0 Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Powyższe wykresy obrazują zmiany w częstotliwości pojawiania się zaznaczeń w grupie ryzyk finansowych. W przypadku pierwszych trzech zagrożeń liczba zaznaczeń spadła do dwóch, a w przypadku pierwszego ryzyka do jednego zaznaczenia. Natomiast wykres nr 24 pokazuje jak wzrosła liczba zaznaczeń w zagrożeniu związanym z rozliczaniem pilotażowego wdrożenia. Pojawiło się tu w trzecim okresie sprawozdawczym 15 zaznaczeń co oznacza, że jedynie w 4 partnerstwach nie odnotowano problemów związanych z rozliczaniem wdrożenia. Najczęściej ponoszone ryzyka dotyczące samych osób bezdomnymi związane były z cechami osobowościowymi (ryzyko nr 6), rezygnacją z uczestnictwa w projekcie (ryzyko nr 7), niewywiązywaniem się z nałożonych obowiązków (ryzyko nr 10) oraz częstymi migracjami (ryzyko nr 8). Nasilenie tych ryzyk wahało się pomiędzy umiarkowanym a dużym, a do sposobów ich zmniejszania należało przede wszystkim nasilona praca terapeutyczna, socjalna, dodatkowe spotkania motywacyjne. Grupa zagrożeń związanych z uczestnikami wdrożeń Jest interesująca, z jednej strony zrozumiałe jest sygnalizowanie problemów z osobami, z którymi praca jest trudna. Kolejny raz podkreślany, że odrzucenia wymaga narzucająca się, ale wątpliwa interpretacja wyrażająca żal, ze tym, że uczestnicy nie chcą korzystać z dobrodziejstw wdrożeń. Warto zastanowić się nad następującą interpretacją tak często pojawiających się sygnałów o trudnościach z uczestnikami wdrożeń, liczba sygnalizowanych trudności odzwierciedla raczej to, że rzeczywiście podejmowany jest we wdrożeniach wysiłek pracy z ludźmi – w myśl zasady, jeśli się pracuje to pojawiać muszą się trudności. Wykres nr 25. Ryzyko nr 6. Ryzyko związane z cechami osobowościowymi osób bezdomnych

16 14 12 10 8 6 4 2 0

15 12 8

Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Wykres nr 26. Ryzko nr 7. Ryzyko związane z rezygnacją osoby bezdomnej z uczestnictwa w projekcie

12 10 8

6 4 2 0 Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3. Wykres nr 27. Ryzko nr 8. Ryzyko dużej rotacji osób bezdomnych (związane z częstymi migracjami osób bezdomnych)

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Okres 2

Okres 3

Okres1

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Analiza prezentowanych wyżej wykresów ujawnia stały wzrost zagrożeń związanych z uczestnikami projektu. Jednak, nie jest on, przyjemniej w obecnym momencie skrajny. Co prawda najwięcej jest aż 15 zaznaczeń, co świadczy o tym, że jedynie w 4 partnerstwach nie odnotowano trudności w tym wymiarze. Wykres nr 28. Ryzko nr 10. Ryzyko związane z niewywiązywaniem się osób bezdomnych z nałożonych obowiązków w projekcie

14 12 10

8 6

4 2 0 Okres1

Okres 2

Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Ryzyko związane z niewywiązywaniem się przez uczestników z nakładanych we wdrożeniu na nich obowiązków również z okresu na okres systematycznie wzrasta. W grudniu było zaznaczone przez trzynaście partnerstw lokalnych. Pod tą kategorią mieszczą się takie zagadnienia jak niedotrzymanie postanowień kontraktu, czy łamanie regulaminu placówki, lub mieszkań treningowych. Każde z tych odstępstw od wcześniejszych postanowień kwalifikuje się jako niedotrzymanie obowiązków. Dwa ryzyka nie pojawiły się w 3 okresie sprawozdawczym ani razu. Są nimi: ryzyko kadrowe związane z brakiem odpowiednio wykwalifikowanej kadry i ryzyko związane z niewłaściwie dobraną grupą docelową beneficjentów ostatecznych w projekcie. Oba nie wystąpiły prawdopodobnie ze względu na zaawansowany już etap realizacji projektu i co za tym idzie, ustabilizowaną sytuacją kadrową oraz bazę beneficjentów. 77

Rzadko zdarzały się sytuacje w których ryzyka niewystępujące w dwóch poprzednich okresach nagle pojawiały się w ostatnim etapie. Wyjątkiem jest w generalnym ujęciu ryzyko nr 4 – związane z brakiem akceptacji o płatność oraz partnerstwo lokalne z Zabrza, w którym kilka ryzyk finansowych, nieobecnych w początkowych fazach (ryzyka: 2, 3, 4, 5) znalazło swoje urzeczywistnienie dopiero w 3 okresie. Dużo częściej miała miejsce sytuacja, w których ryzyko wygasało stopniowo wraz z kolejnymi etapami zaawansowania projektu (ryzyko 1, 2, 3). Ryzyka związane z zarządzaniem utrzymywały się przez wszystkie 3 okresy na względnie równym poziomie, z wyjątkiem ryzyka 18 (związanego z wadliwym rozliczaniem projektu), które w 3 okresie zadeklarowało 6 partnerstw a w poprzednich okresach łącznie jedynie dwa partnerstwa. Przyczyna pojawienia się tego ryzyka teraz jest oczywiście związana ze zbiegłym w czasie końcem roku i związanym z nim czasem składania sprawozdań. Wykres nr 29. Ryzko 18. Ryzyko związane z wadliwym rozliczaniem projektu

6 5 4 3 2

Okres1

Okres 2

1 0 Okres 3

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Wykres nr 29 pokazuje zasygnalizowaną wcześniej, a niepokojącą tendencję wzrostową zagrożenia związanego z wadliwym rozliczaniem wdrożenia. Jeśli ta tendencja się utrzyma to w kolejnych miesiącach trwania wdrożenia większość partnerstw, a do końca pilotażu wszystkie będą mogły odnotowywać zagrożenie w tej przestrzeni. 78

Tabel nr 20. Średnia ważność ryzyka oraz częstotliwość jego odnotowania w trzech okresach sprawozdawczych uporządkowana od największej do najmniejszej

ryzyko

Ryzyko nr 1 Ryzyko nr 4 Ryzyko nr 3 Ryzyko nr 5 Ryzyko nr 2 Ryzyko nr 6 Ryzyko nr 7 Ryzyko nr 10 Ryzyko nr 9 Ryzyko nr 12 Ryzyko nr 17 Ryzyko nr 18 Ryzyko nr 8 Ryzyko nr 19 Ryzyko nr 25 Ryzyko nr 11 Ryzyko nr 13 Ryzyko nr 28 Ryzyko nr 26 Ryzyko nr 15 Ryzyko nr 21 Ryzyko nr 16 Ryzyko nr 20 Ryzyko nr 22 Ryzyko nr 23 Ryzyko nr 27 Ryzyko nr 24 Ryzyko nr 14

średnia ważność ryzyka w opinii opiekuna* w 1,2,3 okresie 4,4 2,8 2,7 2,6 2,5 2,5 2,1 1,8 1,7 1,5 1,5 1,5 1,4 1,3 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1 1 0,9 0,7 0,5 0,5 0,4 0,2 0

w ilu partnerstwach wystąpiło ryzyko? 19 15 14 15 12 15 15 14 12 11 10 8 11 10 9 8 9 6 9 7 6 5 4 4 4 2 2 0

Na podstawie arkuszy monitorujących M3.

Patrząc na zestawienie średniej ważności ryzyk zaznaczanych przez partnerstwa lokalne w trzech okresach sprawozdawczych widać, że jedynie jedna średnia jest powyżej 4. Kolejnych sześć nie przekracza siły 3, a następnych dwanaście nie przekracza siły 2. Natomiast średnią siłę do 1 zaznaczona jest w odniesieniu do 9 ryzyk. Należy pamiętać że średnia siła zagrożeń zbiera wartości z trzech okresów sprawozdawczych. Spadek średnich wartości dla zagrożeń związanych z finansami i wzrost tych związanych z uczestnikami wdrożeń nie wydaje się zaskoczeniem. Najogólniej ujmując zagadnienie skala ryzyk się zmniejsza. Byłoby to jeszcze wyraźniej widoczne jeśli zrezygnowano by z prezentacji wyników dla wszystkich trzech okresów, a skoncentrowano jedynie na ostatnim.

IV Posumowanie

Zaprezentowane powyżej dane stanowią przegląd tego co zrealizowane w partnerstwach lokalnych w ramach pilotażowych wdrożeń w trzech okresach sprawozdawczych. Staramy się unikać operowania ostrą linią demarkacyjną w formie daty dziennej, ponieważ mimo, że rozgraniczenie to intuicyjne wydaje się najprostsze i jednoznaczne, to w rzeczywistości nie oddaje złożoności i wieloetapowości procesu monitorowania i gromadzenia danych. Ujmując rzecz innymi słowy – w tym okresie w niektórych partnerstwa pojawiają się dane wprowadzone już na początku stycznia 2013 roku, natomiast w innych ostatnimi są te z grudnia 2012, a styczniowe będą włączane dopiero w następnym okresie. Analiza w tym raporcie została przeprowadzona – odnosi się to do części poświęconych obróbce arkuszy M1 i M4 – na zdecydowanie głębszym poziomie. W poprzednim okresie zrezygnowano z prezentacji części danych ponieważ wymagały gruntownych poprawek (błędne zapisy dat, itp.). Obecnie udało się te dane uzupełnić i na co zwracamy uwagę – analiza została uzupełniona o takie zmienne jak wiek oraz czas pozostawania osobą bezdomną. Wierzymy, że pogłębienie analizy stwarza odbiorcom możliwość stworzenia pełniejszego obrazu rzeczywistości wdrożeń. Możliwie jak najtreściwsze ujęcie opisanych treści wyglądać mogłoby następująco. We wdrożeniach znacznie poszerzyła się liczba uczestników i przekroczyła 2000. Wydatnie zmniejszyła się skala wskazywanych trudności, zagrożeń, w stosunku do wcześniejszych okresów praktycznie zniknęły problemy związane ze środkami finansowymi. Tym na co należy zwrócić uwagę jest rozpowszechniona trudność w pozyskiwaniu mieszkań – procesy administracyjne, związane z pozyskiwaniem lokali na mieszkania treningowe, wspierane okazały się poważna barierą pochłaniającą wiele energii partnerstw. Pokazało to, że w testowanym modelu są ścieżki trudne, być może wymagające proceduralnych zmian. Podsumowując całość w jednym zdaniu, w zimie 2012 pilotażowe wdrożenia nabrały rozmachu, który wcześniej jedynie się zapowiadał. Następny raport monitorujący powstanie w czerwcu.