Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού Σχολική Φοβία by 64 perifereia p.a.

Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού Σχολική Φοβία

ΓΙΩΡΓΟΣ Β. ΑΝΤΥΠΑΣ Ειδικευόμενος Παιδοψυχίατρος ΠΓΝΠατρών

"Μνήμες ξεπηδούν από την πρώτη μέρα που πήγα σχολείο. Η μητέρα μου με άφησε και χαιρέτησε τη δασκάλα. Εγώ πήγα από πίσω της σα να ήμουν η σκιά της. Μόλις συνειδητοποίησα ότι θα έφευγε μ' έπιασε πανικός. Το θυμάμαι σα σήμερα. Γαντζώνομαι στη μαμά, σπαράζω στο κλάμα, ουρλιάζω, κολλάω πάνω της. φοβάμαι… φοβάμαι… φοβάμαι…

…Φοβάμαι για το τι θα συμβεί αν μ' αφήσει. Σ' εμένα και σ' εκείνη, κάτι κακό σίγουρα. Η μαμά μου με ξεκολλάει από πάνω της. προσπαθεί να φύγει. Πονάω. Η καρδία μου πάει να σπάσει, κοκκινίζω, τρέμω, είμαι αβοήθητη. Νοιώθω απέραντη μοναξιά και εγκατάλειψη, σα να ανοίγει η γη να με καταπιεί. Είναι θέμα ζωής ή θανάτου. Ή θα μείνω με τη μαμά ή θα έρθει η καταστροφή μου…"

ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ ♜Ορισμός : Δυσκολία παρακολούθησης ή παραμονής στο σχολείο συνοδευόμενη από : α. έντονη δυσφορία, άγχος, καταθλιπτική συμπτωματολογία β. έντονο άγχος κατά τον αποχωρισμό από γονείς και σπίτι.

ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ Επιδημιολογικά στοιχεία  2 – 3 % του σχολικού πληθυσμού.  5 % μαθητές Δημοτικού – 2% μαθητές Γυμνασίου.  Ίδια αναλογία ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια.  Ανεξάρτητη από κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της οικογένειας.

ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ Επιδημιολογικά στοιχεία  Εμφανίζεται σε μεγαλύτερη ηλικία συγκριτικά με άλλες αγχώδεις διαταραχές της παιδικής ηλικίας με τα peaks να σημειώνονται στις ηλικίες των 5, 11, 14-15 ετών.  Μεγαλύτερη ηλικία έναρξης = βαρύτερη μορφή.  Στην εφηβεία μπορεί να αποτελεί ένδειξη βαρύτερης παθολογίας.

ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΒΙΑ Ψυχικές δ/χες που συνδέονται με σχολική φοβία

 Μαθησιακές δυσκολίες – Δ/χή Γλωσσικής Έκφρασης  ΔΕΠ-Υ  Αγχώδεις διαταραχές – διαταραχή άγχους αποχωρισμού

Άγχος αποχωρισμού ♜Το άγχος αποχωρισμού είναι ένα φυσιολογικό ανθρώπινο αναπτυξιακό φαινόμενο που εμφανίζεται από τον 6ο – 8ο ως τον 24ο μήνα, με κορύφωση μεταξύ 14ου και 18ου μήνα και υποδηλώνει ότι το βρέφος γνωρίζει τι σημαίνει αποχωρισμός από τη μητέρα του ή από το κύριο άτομο φροντίδας. ♜Η εκδήλωση μικρού βαθμού άγχους αποχωρισμού είναι φυσιολογική στα μικρά παιδιά κατά την έναρξη της σχολικής ζωής

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού (ΔΑΑ) Η διαταραχή του άγχους αποχωρισμού χαρακτηρίζεται από συμπτώματα άγχους τα οποία ποικίλουν από εκδηλώσεις άγχους σχετικά με τις καταστάσεις που επίκεινται, έως την πλήρη εκδήλωση πανικού λόγω του επικείμενου αποχωρισμού από τους γονείς ή γενικά από το οικείο περιβάλλον και τα αγαπημένα πρόσωπα.

ΔΑΑ-Σχολική Φοβία Αιτιολογία  Βιοψυχοκοινωνικοί  Γονεϊκοί  Γενετικοί

παράγοντες

Βιοψυχοκοινωνικοί παράγοντες ♜Ιδιοσυγκρασία: Τα μικρά παιδία που είναι ντροπαλά, ανώριμα και εξαρτημένα από τη μητέρα είναι πιο επιρρεπή στην εκδήλωση έντονου άγχους λόγω αποχωρισμού. ♜Παιδιά με ΔΑΑ έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προέρχονται από κλειστές και υπερπροστατευτικές οικογένειες. ♜Η παρουσία εξωτερικών στρεσσογόνων παραγόντων συχνά συμπίπτει χρονικά με την εμφάνιση της διαταραχής.

Βιοψυχοκοινωνικοί παράγοντες ♜Συχνά στο ιστορικό των παιδιών με ΔΑΑ αναφέρεται: ✓Θάνατος συγγενούς ✓Ασθένεια του παιδιού ✓Μετακόμιση σε νέα γειτονιά ή αλλαγή σχολείου.

Γονεϊκοί παράγοντες ♜ Το φοβικό άγχος ως γονεικό πρότυπο μπορεί να μεταφερθεί στα παιδιά. Αν ένας γονιός είναι φοβικός, το παιδί μπορεί να έχει φοβική προσαρμογή σε νέες καταστάσεις (π.χ. σχολικό περιβάλλον). ♜ Μερικοί γονείς φαίνεται ότι μαθαίνουν στα παιδιά τους να έχουν άγχος με το να είναι υπερπροστατευτικοί σε σχέση με αναμενόμενους κινδύνους ή με το να υπερβάλλουν όσον αφορά στον κίνδυνο. Π.χ. ένας γονιός που με τις αστραπές κουλουριάζεται από το φόβο του σε ένα δωμάτιο μαθαίνει στο παιδί του να κάνει το ίδιο.

Γενετικοί παράγοντες ♜Είναι πιθανό να υπάρχει γενετική επίδραση στο άγχος αποχωρισμού. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά γονιών με διαταραχή πανικού και αγοραφοβία έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ΔΑΑ.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Α. Αναπτυξιακά δυσανάλογο και υπερβολικό άγχος, που αφορά στον αποχωρισμό από το σπίτι ή από εκείνους που το άτομο είναι προσκολλημένο, όπως φαίνεται από 3 ή περισσότερα από τα ακόλουθα: 1) 2) 3) 4)

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένο ή απρόθυμο να μείνει μόνο ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι. Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό. Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων (όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή έμετοι) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια άτομα προσκόλλησης.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Β. Η διάρκεια της διαταραχής είναι τουλάχιστον 4 εβδομάδες Γ. Η έναρξη είναι πριν την ηλικία των 18 ετών. Δ. Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, σχολικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Χαρακτηριστικά της ΔΑΑ ♜Αυξημένη αγωνία όταν συμβαίνει ή επίκειται αποχωρισμός του παιδιού από το σπίτι ή από σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντός του. ♜Υπερβολική αγωνία του παιδιού που αφορά στην πιθανότητα να συμβούν ατυχήματα ή απώλειες σημαντικών προσώπων του περιβάλλοντός του.

Χαρακτηριστικά της ΔΑΑ ♜Υπερβολικό άγχος του παιδιού ότι ένα αποκρουστικό γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα σημαντικό πρόσωπο του περιβάλλοντός του. ♜Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή αλλού εξαιτίας του φόβου του αποχωρισμού.

Χαρακτηριστικά της ΔΑΑ ♜Επίμονος και υπερβολικός φόβος να

μείνει μόνο ή χωρίς σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος στο σπίτι ή χωρίς σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. ♜Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό.

Χαρακτηριστικά της ΔΑΑ ♜ Επίμονη

απροθυμία ή άρνηση να πάει για ύπνο χωρίς την παρουσία κοντά του κάποιου σημαντικού για εκείνο ενήλικα ή να κοιμηθεί σε άλλο σπίτι. ♜ Επαναλαμβανόμενα παράπονα σωματικών ενοχλημάτων (πονοκέφαλος, ναυτία, έμετοι) όταν συμβαίνει ή επίκειται αποχωρισμός από σημαντικά πρόσωπα.

Χαρακτηριστικά της ΔΑΑ ♜Τα συμπτώματα υποχωρούν ή και

εξαφανίζονται όταν το παιδί δεν πάει σχολείο και μένει σπίτι. ♜Η διάρκεια της διαταραχής είναι τουλάχιστον 4 εβδομάδες.

Πορεία και πρόγνωση ♜ Ποικίλει ανάλογα με την ηλικία έναρξης και

τη διάρκεια των συμπτωμάτων. ♜ Γενικά τα μικρά παιδιά που εμφανίζουν τη διαταραχή αλλά συνεχίζουν να πηγαίνουν στο σχολείο έχουν καλύτερη πρόγνωση από τους εφήβους. ♜ Όσο γρηγορότερα τεθεί η διάγνωση τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση

Θεραπεία • Γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία • Οικογενειακή εκπαίδευση – Αλλαγή σχέσης γονέα παιδιού

• Θεραπεία γονέων

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού • Ενθάρρυνση των μαθητών ώστε να ζητούν τη στήριξη του εκπαιδευτικού σχετικά με τις ανησυχίες τους. • Διαχείριση προσωπικών δεδομένων του παιδιού με διακριτικότητα και ευαισθησία. • Δόμηση και τήρηση καθημερινών προγραμμάτων • Συζήτηση με τα παιδιά για τυχόν αλλαγές που προκύπτουν στο πρόγραμμα.

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού • Σταδιακή έκθεση σε αγχογόνες καταστάσεις (αλλαγή αίθουσας, αλλαγή δασκάλου) • Παροχή δυνατότητας αποχώρησης του παιδιού από την τάξη όταν νοιώσει την ανάγκη να το κάνει. • Ενθάρρυνση (και όχι επιβολή) του παιδιού να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες. • Γνώση των προσωπικών και επαγγελματικών του ορίων σχετικά με την αντιμετώπιση του άγχους.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή τα κύρια άτομα προσκόλλησης Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα του συμβεί κάτι άσχημο. Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης (π.χ. θα χαθεί ή θα απαχθεί). Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένο ή απρόθυμο να μείνει μόνο ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι. Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό. Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων (όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή έμετοι) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια άτομα προσκόλλησης.

1) Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία 4) 5) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός 6) από το σπίτι ή τα κύρια άτομα προσκόλλησης 3)

7) 8)

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

2)Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα 4) χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα 5) του συμβεί κάτι άσχημο. 6) 3)

7) 8)

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή τα κύρια άτομα προσκόλλησης Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα του συμβεί κάτι άχημο. Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης (π.χ. θα χαθεί ή θα απαχθεί). Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένο ή απρόθυμο να μείνει μόνο ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι. Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων (όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή έμετοι) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια άτομα προσκόλλησης.

2)Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα του συμβεί κάτι άσχημο. 6) 3) 4) 5)

7) 8)

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή τα κύρια άτομα προσκόλλησης Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα του συμβεί κάτι άχημο. Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης (π.χ. θα χαθεί ή θα απαχθεί). Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένο ή απρόθυμο να μείνει μόνο ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι. Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων (όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή έμετοι) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια άτομα προσκόλλησης.

3)Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε 6) αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο 7) 8) προσκόλλησης (π.χ. θα χαθεί ή θα απαχθεί). 3) 4) 5)

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή τα κύρια άτομα προσκόλλησης Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα του συμβεί κάτι άσχημο. Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης (π.χ. θα χαθεί ή θα απαχθεί). Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού. Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένο ή απρόθυμο να μείνει μόνο ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι. Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων (όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή έμετοι) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια άτομα προσκόλλησης.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

1) Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή τα κύρια άτομα προσκόλλησης 2) Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα κύρια άτομα προσκόλλησης ή ότι θα του συμβεί κάτι άχημο.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

3) Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης (π.χ. θα χαθεί ή θα απαχθεί). 4) Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού λόγω του φόβου αποχωρισμού.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

5) Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένο ή απρόθυμο να μείνει μόνο ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή σημαντικούς ενήλικες σε άλλα πλαίσια. 6) Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι.

Κριτήρια (ΔΑΑ) Κατά DSM IV-TR

7) Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό 8) Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων (όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή έμετοι) όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια άτομα προσκόλλησης.

Επιδημιολογία • Επιπολασμός της διαταραχής: 4% • Συχνότερη στα μικρά παιδιά παρά στους εφήβους • Ιδία αναλογία σε αγόρια / κορίτσια

Διαφορική διάγνωση • Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή • Διάχυτη διαταραχή της ανάπτυξης • Καταθλιπτική διαταραχή

Ευχαριστώ πολύ