Στο χωριό μας συναντούμε ακόμα ήθη, έθιμα και συνήθειες του παρελθόντος. • Προσπαθήσαμε να καταγράψουμε αυτή την τόσο σημαντική κληρονομιά, που είναι γεμάτη αυθορμητισμό, λιτότητα, πίστη στο Θεό και στον άνθρωπο. • Βασιστήκαμε στις αφηγήσεις των γονιών μας και των παππούδων μας, συγκεντρώσαμε παλιές φωτογραφίες, αντιμετωπίσαμε το παρελθόν με αγάπη και σεβασμό, καθώς αποτελεί μέρος της ταυτότητάς μας. Διαπιστώσαμε ότι κάποτε αυτά τα στοιχεία της παράδοσής μας αποτελούσαν σημαντικό μέρος της ζωής των κατοίκων, ρύθμιζαν τις περισσότερες όψεις της ζωής στο οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Σήμερα, η ζωή μας έχει αλλάξει, δε χρειαζόμαστε πια το πανηγύρι για να διασκεδάσουμε όλοι μαζί, τα Χριστούγεννα, για να φάμε το κρέας. • Αυτό που χρειαζόμαστε όμως είναι πιο βαθιές ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις… και η αναβίωση των παλιών εθίμων μας με εκείνη την παλιά αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια κοινότητα, σε μια μεγάλη οικογένεια ανθρώπων που νοιάζονται για το διπλανό τους και αντιμετωπίζουν μαζί τις δυσκολίες.
Θα παρουσιάσουμε κάποια από τα έθιμα του Σκοπού, ξεκινώντας από τις μεγάλες γιορτές του χειμώνα. Τα Χριστούγεννα • Οι προετοιμασίες για τη μεγάλη γιορτή άρχιζαν από μέρες. Οι νοικοκυρές καθάριζαν το σπίτι, έβαζαν τα γιορτινά στρωσίδια και άφηναν τις τελευταίες μέρες για τα γλυκά, δίπλες, σαραγλί μελομακάρονα, κανταΐφι… Την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε οικογένεια έσφαζε το δικό της γουρούνι. Ξεκινούσαν από το πρωί και τέλειωναν αργά το βράδυ. Ο ένας γείτονας βοηθούσε τον άλλον.
Μεγάλη ήταν η διαδικασία της συντήρησης του κρέατος, επειδή δεν είχαν ψυγεία. Έκαναν καβουρμά, λουκάνικα, πατσά, λιαστές μπριζόλες, λαρδί, λίγδα και με το δέρμα του τσαρούχια. Τίποτε δεν πήγαινε χαμένο. • Τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα σε όσα πιο πολλά σπίτια μπορούσαν για να μαζέψουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα. • Το βράδυ της παραμονής μαζευόταν όλη η οικογένεια και ο πατέρας θύμιαζε με το υνί το νηστίσιμο τραπέζι, που περιλάμβανε κόλλυβα, νερόβραστη φασολάδα και φρέσκο ζυμωτό ψωμί. Τα ξημερώματα με το χτύπημα της καμπάνας, όλοι, μικροί μεγάλοι με τα καλά τους πήγαιναν στην εκκλησία. Με το τέλος της λειτουργίας αντάλλασσαν ευχές και γυρνώντας στο σπίτι έτρωγαν την τηγανιά, τις μπριζόλες και έπιναν το κρασί και το τσίπουρο. • Το φαγητό, συνήθως χοιρινό με λάχανο, συνεχιζόταν το μεσημέρι με όλη την οικογένεια μαζεμένη μέχρι το βράδυ, οπότε άρχιζαν τις επισκέψεις στους εορτάζοντες.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά ξεχύνονταν στους δρόμους για τα κάλαντα του Αγίου Βασιλείου. • Οι νοικοκυρές έκαναν τη βασιλόπιτα, τη μιλίνα, πίτα με φύλλα και γέμιση τυρί ή γέμιση με ρύζι και καρύδια, όπου έβαζαν εκτός από το φλουρί, ένα κλαδάκι κρανιάς, ένα άχυρο και ένα καρυδότσουφλο. • Το βράδυ της παραμονής ετοίμαζαν πλούσιο τραπέζι με πατσά, πίτες, ψητά κρέατα και φρούτα. Πάνω στο τραπέζι έβαζαν το πορτοφόλι και ό,τι χρυσαφικό είχαν για να είναι να πλούσια η χρονιά. Με το τέλος του φαγητού ο πατέρας έκοβε τη βασιλόπιτα και έδινε σε όλους από ένα κομμάτι. Όποιος τύχαινε το καρυδότσουφλο θα έπαιρνε το σπίτι, όποιος την κρανιά θα δούλευε τα χωράφια, όποιος το άχυρο θα περιποιούταν τα ζώα και όποιος το φλουρί ήταν ο τυχερός της χρονιάς.
Όλοι, μικροί-μεγάλοι έπαιζαν την κεραμίδα. Κάθονταν κάτω, μοιράζονταν τα καρύδια, έβαζαν πλαγιαστή την κεραμίδα και έριχναν ένας ένας από ένα καρύδι. Αυτά κυλούσαν και κάποιο χτυπούσε ένα απ’ αυτά που ήταν κάτω. Τότε αυτός που το έριξε τα μάζευε όλα και το παιχνίδι ξανάρχιζε. Στο τέλος αυτός που κέρδισε τα περισσότερα ήταν ο τυχερός. Οι μεγάλοι αφού έβαζαν τα παιδιά για ύπνο, συνέχιζαν το γλέντι σε σπίτια φίλων ή συγγενών μέχρι το πρωί.
• Την άλλη μέρα τα παιδιά από το πρωί έπαιρναν ένα κλαδί κρανιάς το στόλιζαν με κορδέλες και πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι να σουρβακίσουν λέγοντας: Σούρβα, σούρβα γερό κορμί, γερό σταυρί και του χρόνου ούλ’ γεροί και καλόκαρδοι. Ενώ σήμερα λένε: Σούρβα σούρβα με υγεία κι ευτυχία και το νέο έτος χρόνια πολλά. Οι νοικοκυρές τους άνοιγαν και τους έδιναν φρούτα, ξηρούς καρπούς, γλυκά και λεφτά
Τα Θεοφάνια είναι μία από τις αρχαιότερες γιορτές της εκκλησίας μας η οποία θεσπίσθηκε το 2ο αι. μ.Χ. και αναφέρεται στη φανέρωση της Αγίας Τριάδας κατά τη βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη Ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. • Την παραμονή των Θεοφανίων γίνεται στην εκκλησία ξημερώματα ο κρυφός αγιασμός. Μετά τη θεία λειτουργία οι παπάδες περνούν απ’ όλα τα σπίτια του χωριού και τα φωτίζουν. Το βράδυ της παραμονής οι νοικοκυρές στρώνουν το τραπέζι με νηστίσιμα φαγητά, και ο πατέρας παίρνοντας το υνί ή την κεραμίδα και το κερί θυμιάζει όλο το σπίτι κάνοντας συγχρόνως θόρυβο για φύγουν τα ‘καρκαντζέλια’. Την άλλη ημέρα, ανήμερα των Φώτων, πηγαίνουν νηστικοί στην εκκλησία για να πιούν τον Αγιασμό. Μετά τη θεία Λειτουργία όλοι μαζί, παπάδες και εκκλησίασμα πηγαίνουν στο ποτάμι, όπου εκεί ψάλλεται ο Μεγάλος Αγιασμός.
Κάποιοι την ώρα που λέγεται το τροπάριο της Βάπτισης του Χριστού, “...καὶ τὸ Πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς" αφήνουν ελεύθερα περιστέρια. Ο κόσμος περιμένει στις όχθες του ποταμού να δει τον παπά να ρίχνει το Σταυρό στο ποτάμι για να καθαγιαστούν τα νερά, ενώ τα παλικάρια του χωριού μπαίνουν στο ποτάμι για να πιάσουν το σταυρό. •Παλιότερα μαζεύονταν όσα ήταν να φύγουν φαντάροι, ενώ σήμερα τα αγόρια της Β΄ και της Γ΄ τάξης του Λυκείου και οι συνομήλικοί τους. Χωρίζονται σε ομάδες και πέφτουν στο ποτάμι. Όποιος πιάσει το Σταυρό τον δίνει κρυφά σε κάποιον από την ομάδα του να τον βγάλει έξω, χωρίς να τον αντιληφθεί η αντίπαλη ομάδα και πέσει πάνω τους να τους τον πάρει. Όλα τα παλικάρια φεύγουν από το ποτάμι και πηγαίνουν στα σπίτια τους ν’ αλλάξουν, να φορέσουν τα γιορτινά ρούχα.
Μετά μαζεύονται στην εκκλησία. Εκεί τους περιμένει ο παπάς και στην ομάδα που έπιασε το Σταυρό δίνει μέσα σε δίσκο με λουλούδια και δάφνες το Σταυρό που έριξε στο ποτάμι και η ομάδα αυτή θα ψάλλει το: «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε…» στα δύο μεγάλα τετράγωνα του χωριού από την πλευρά του Δημοτικού σχολείου και του Συνεταιρισμού μαζί και στο Τσιφλίκι. Αυτό γίνεται για να μαζέψουν περισσότερα χρήματα απ’ την άλλη ομάδα που δεν έπιασε το Σταυρό. Η άλλη ομάδα θα πάρει κι αυτή από τον παπά έναν άλλο σταυρό μέσα σε δίσκο και θα ψάλλει στα δύο μικρά τετράγωνα που βρίσκονται από τη μεριά της Εκκλησίας και του Δημαρχείου. • Περνούν από όλα τα σπίτια ψάλλοντας. Με ό,τι χρήματα μάζευαν τα παλικάρια (πριν τη δεκαετία του 1980) πήγαιναν όλοι μαζί με τις ντάμες τους και γλεντούσαν. • Σήμερα τα χρήματα τα μοιράζονται μεταξύ τους τα παιδιά και το βράδυ βγαίνουν σε κάποιο μαγαζί και γλεντούν με όλη την παρέα τους.
Της μαθήτριας της Β 1 τάξης του Γυμνασίου Νέου Σκοπού Σχολικό έτος 2020-21
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ