Η θέση της γυναίκας στην Αρχαία Αθήνα
Η γυναίκα στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους θεωρούνταν, βιολογικά και ψυχολογικά, πλάσμα που δεν είχε την ικανότητα να ελέγξει τον εαυτό της και να αντισταθεί σε εξωτερικά ερεθίσματα. Έπρεπε να είναι σεμνή, όμορφη και υγιής, προκειμένου να συμβιβάζεται με τα πρότυπα μιας πατριαρχικής κοινωνίας, όπως ήταν η αρχαία Ελλάδα. Στην τέχνη ως και το τέλος περίπου της κλασικής περιόδου παρουσιάζεται ευπρεπώς ενδεδυμένη, ενώ αποφεύγεται η έμφαση στα χαρακτηριστικά του φύλου.
Γέννηση
Η πρώτη κύρια δυσκολία που αντιμετώπιζε ένα νεογέννητο κορίτσι ήταν να του επιτραπεί να ζήσει. Εξαρτιόνταν άμεσα από την απόφαση του πατέρα η έκθεση του νεογνού σε μια ερημική περιοχή, καθώς η γέννηση ενός θηλυκού μέλους θεωρούνταν ανώφελο και επιπρόσθετο έξοδο για τον οίκο, εφόσον μάλιστα σε ένα κατεξοχήν πατριαρχικό σύστημα κληρονομιάς δεν είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει το οικογενειακό όνομα και συνεπώς τα οικογενειακά περιουσιακά στοιχεία.
Γάμος και κηδεμονία
Η επιλογή του γαμπρού γινόταν από τον πατέρα και σκοπός του γάμου ήταν η τεκνοποίηση. Στην αρχαία Αθήνα η γυναίκα μπορούσε να παντρευτεί από την ηλικία των δεκαπέντε, τον θείο ή άλλον συγγενή της, εκτός από αδερφό που προερχόταν από την ίδια μητέρα. Η νέα κοπέλα σε όλη της τη ζωή βρισκόταν υπό τη κηδεμονία του πατέρα και αφότου παντρευόταν, υπό τη κηδεμονία του συζύγου. Όταν έφθανε σε ηλικία γάμου, γύρω στα δεκαπέντε, ο πατέρας της επέλεγε το μέλλοντα σύζυγό της. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, σύμφωνα με ένα παλαιότερο έθιμο, η νύφη αποτελούσε το έπαθλο αγώνων που προκήρυσσε ο πατέρας της και ακόμη σπανιότερα η ίδια επέλεγε το γαμπρό.
Η τελετή του γάμου περιλάμβανε δύο βασικές διαδικασίες. Η πρώτη ήταν ο αρραβώνας ή εγγύη, στον οποίο η παρουσία της νύφης δεν ήταν υποχρεωτική. Στην πράξη ήταν η υπογραφή του προγαμιαίου συμβολαίου, στο οποίο καθορίζονταν το ύψος της προίκας. Στη συνέχεια ακολουθούσε η έκδοση, που αποτελούσε την κυρίως τελετή της παράδοσης της κοπέλας στο σύζυγο ο οποίος αναλάμβανε πλέον την κηδεμονία της. Ακόμα και εάν πέθαινε ο σύζυγος δεν ελευθερωνόταν. Την κηδεμονία της αναλάμβανε το πιο κοντινό αρσενικό μέλος της οικογένειας
Ασχολίες και ανατροφή παιδιών
Η βασική ευθύνη της ήταν η διαχείριση του οίκου. Οι ασχολίες της ήταν να επιβλέπει και να κατευθύνει τους δούλους, να φροντίζει για τη σωστή τακτοποίηση των αγαθών και των πραγμάτων του σπιτιού, να αναθρέψει τα παιδιά της.
Στο μεγάλωμα των αγοριών όμως, δεν είχε λόγο, καθώς μετά τα εφτά του χρόνια, το αγόρι απομακρυνόταν από τη μητέρα για να μην επηρεαστεί από την ατμόσφαιρα του γυναικωνίτη. Η μητέρα αναλάμβανε να αναθρέψει τις κόρες και να τους μεταλαμπαδεύσει όλες τις αρετές της σωστής Αθηναίας. Να υποτάσσεται δηλαδή στον σύζυγο, να έχει διακριτική παρουσία και να μην προκαλεί το ανδρικό φύλο.
Οι αριστοκράτισσες γυναίκες ασχολούνταν με την υφαντική και το ράψιμο του ρουχισμού. Οι ευκατάστατες Αθηναίες δεν έβγαιναν από το σπίτι, μόνο οι φτωχές αναγκαστικά δούλευαν εκτός σπιτιού ως εργάτριες μαλλιού, τροφοί, συλλέκτριες καρπών και σε μεγαλύτερη ηλικία ως πωλήτριες.
Η κοινωνική και πολιτική ζωή της Γυναίκας
Συμμετείχε μόνο στις κυριότερες θρησκευτικές γιορτές της πόλης, στα Λήναια, στα Ανθεστήρια, στα Παναθήναια και στα θεσμοφόρια. Υπήρχαν και οι ιέρειες που ασκούσαν, στα πλαίσια της λατρείας των γυναικείων θεοτήτων, τα καθήκοντα τους , δηλαδή επέβλεπαν και διηύθυναν τις λατρευτικές τελετές. Στην πολιτική ζωή των Αθηνών η θέση των γυναικών ήταν ανύπαρκτη. Οι γυναίκες δε θεωρούνταν πολίτες. Δεν είχαν δικαίωμα εγγραφής στους καταλόγους των πολιτών. Εγγράφονταν μόνο στους καταλόγους της φατρίας τους. Επιπλέον δεν είχαν δικαίωμα κατοχής εγγείου ιδιοκτησίας , ούτε κληρονομιάς. Δεν είχαν τη δυνατότητα άσκησης δικαιοπραξιών. Δεν τους επιτρεπόταν δηλαδή να χειρίζονται οι ίδιες τις αστικές υποθέσεις τους. Για το λόγο αυτό εκπροσωπούνταν ενώπιον της πολιτείας από τον κύριό τους. Γενικά στερούνταν των πολιτικών δικαιωμάτων που απολάμβαναν οι άνδρες.
Μόρφωση και Τέχνη
Σταδιακά, η ύπαρξη μορφωμένων γυναικών έκανε τους Αθηναίους να καταλάβουν ότι οι γυναίκες δεν ήταν κατώτερες λόγω φύλου, αλλά επειδή τους στερούσαν την εκπαίδευση. Μόνο οι εταίρες ζούσαν διαφορετικά και απολάμβαναν ελευθερίες. Είχαν γνώσεις της λογοτεχνίας και της τέχνης. Η θέση των καλλιεργημένων και μορφωμένων εταίρων ήταν τελείως διαφορετική. Συμμετείχαν ελεύθερα στα συμπόσια των ανδρών. Στα σπίτια τους μαζεύονταν πλήθος νέων. Τις θαύμαζαν, έστηναν γι' αυτές χρυσά αγάλματα, οι ποιητές τις εγκωμίαζαν στα έργα τους. Πολλές έγιναν διάσημες για την εξυπνάδα και το πνεύμα τους όπως η Φρύνη Μετά τον 5ο αι., πολλοί ποιητές αρχίζουν να παρουσιάζουν στα έργα τους γυναίκες με έντονη προσωπικότητα, με πρόδρομους τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη.
Εικόνα από αγγείο της Αρχαίας Αθήνας που δείχνει το ρόλο της γυναίκας, ο οποίος είναι να ανατρέφει τα παιδιά της
Εργασία των μαθητριών της Α 1 τάξης Συμεωνίδου Αγγελικής Νικητοπούλου Αθηνάς