ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ( εργασία της μαθήτριας της Α΄2 τάξης, Παπασταύρου Κατερίνας)
ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ: Στο κεφάλι φορούσαν ένα μικρό στρογγυλό κόκκινο φέσι, που γύρω στη βάση του το τύλιγαν με μαντηλοδεσιά.
Τα καλοχτενισμένα μαλλιά τους ξεχύνονταν ως τις πλάτες . Γιατί τότε δεν τα έκοβαν , αλλά τα αφήνανε περήφανα σαν χαίτη να ξανεμίζουν στους ώμους τους.
Στο κορμί φορούσαν εσωτερικά το άσπρο πουκάμισο, όχι όμως φαρδομάνικο, όπως τα μεταγενέστερα χρόνια. Ύστερα βάζανε το γελέκι, κι από πάνω τη φέρμελη με τις δυο αράδες ασημοκεντημένα μεγάλα κουμπιά. Ζωσμένη γύρω στη μέση τους ήταν η φουστανέλα. Στους καπετάνιους και γέροντες ήταν μακριές ίσα με το γόνατο και κάτω ακόμα, με πυκνές και πολλές πτυχές, διπλές ή λαγκιόλια όπως τις λέγανε. Για τα παλληκάρια και για τους νεώτερους ήταν κοντή η φουστανέλα ως τους μηρούς και πιο ελαφριά με λιγότερες δίπλες. Στη Ρούμελη φοριόταν πιο πολύ η κοντή με πιο πολλές δίπλες, ενώ στον Μοριά μακριά και όχι πολλή πυκνή. Η φουστανέλα ήταν καθιερωμένη σε όλη τότε την Ελλάδα.
Τα πόδια τους σκεπάζονταν ως πάνω στα σκέλια με τις μακριές άσπρες κάλτσες, που τις λέγανε βλαχόκαλτσες. Τις ύφαιναν από τραγόμαλλο και είχαν ειδικότητα στην κατασκευή τους στα Άγραφα. Οι τσόχινες μαύρες κάλτσες κι ύστερα κόκκινες –έμοιαζαν με τις γκέτες- σκέπαζαν μονάχα την γάμπα και το πάνω μέρος του παπουτσιού και φορέθηκαν στα οθωνικά χρόνια. Για παπούτσια φόραγαν τσαρούχια, όχι όμως με φούντα αλλά τα μυτερά. Τα έφτιαχναν με ακατέργαστο βοδινό δέρμα και ήταν πολύ ελαφρά και γερά. Στα πόδια τους τα στήριζαν δένοντάς τα γύρω στη γάμπα με φαρδύ λουρί –τις θηλιές- και το λουρί αυτό το έπιαναν από την κάλτσα τους κάτω από το γόνατο με το τσαρουχοτοκά. Υπήρχε κι άλλος τρόπος να πιάνουν τα παπούτσια τους με ένα πισινό λουρί, το τσαγκαρόλουρο. Τα πρώτα τα φορούσαν στη Ρούμελη, ενώ τα άλλα στο Μοριά. Οι φτωχότεροι φορούσαν γουρνοτσάρουχα, φτιαγμένα από δέρμα γουρουνιού. Η φορεσιά τελειώνει με τον ντουλαμά. Τον ρίχνανε πάνω τους σαν έπιανε κρύο. Ήταν φτιαγμένος από τσόχα που την κεντούσαν με μαύρο μετάξι. Ο ντουλαμάς έφτανε ως την μέση. Για την βαρυχειμωνιά είχαν τις φλοκάτες. Ήταν χωρίς μανίκια σαν τις παλιές μπέρτες κι έφταναν ως κάτω από το γόνατο. Τις ύφαιναν με φλόκο που τον φορούσαν από μέσα για να ξεσταίνονται πιο πολύ και το συνηθισμένο χρώμα, το άσπρο. Σαν βρίσκονταν έξω τον χειμώνα, χρησιμοποιούσαν την φλοκάτα για στρωσίδι και για σκέπασμα. Για τον ίδιο σκοπό άλλοι
είχανε την κάπα ίδιο σχέδιο με την φλοκάτη φτιαγμένη όμως από τραγόμαλλο και βαλμένη στις νεροτριβές για να πήξει και να μην περνάει η βροχή και το κρύο.
Συμπλήρωμα στην κύρια φορεσιά τους ήταν το σελλάχι. Το έδεναν στη μέση τους, αλλά να πιάνει στα πλάγια την αριστερή μεριά και μπροστά το μισό αριστερό πλευρό. Ήταν φτιαγμένο από τσόχα κόκκινη, σπάνια μαύρη και φύλλα. Όλη τους την φορεσιά την συμπλήρωναν και τα στολίδια τους, τα τσαπράζια ή τουσλούκια, όπως τα έλεγαν.
ΑΡΜΑΤΑ: Δεν μπορούσε εκείνη την εποχή να νοηθεί η φορεσιά χωρίς τα άρματα. Ήταν αναπόσπαστο μέρος. Γυμνοί και κουρελήδες πολλοί, μα χωρίς άρματα κανείς. Φλωροκαπνισμένα, ασημοστόλιστα, σκαλιστά και σαββατλίδικα. Δεν είχε σημασία αν κάποιος ήταν πλούσιος ή φτωχός, καπετάνιος ή παλληκάρι το μεράκι για τα άρματα ήταν το ίδιο. Τις περισσότερες φορές τα άρματα δεν ήταν αγορασμένα, αλλά λάφυρα αρπαγμένα από το χέρι ή το κορμί του εχθρού. Αυτά τα άρματα είναι: το χαρμπί, το γαϊτάνι, το τσεκούρι, το ταπούζι, το μπελ χατζάρι, η σπάθα και το καριοφύλλι.