แผนแมบท โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ ระยะ 5 ปที่หก (1 ตุลาคม 2559 - 30 กันยายน 2564) กรมสงเสริมการเกษตร
ความเปนมา โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) เปนโครงการที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงสืบทอดงานของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยู หั ว ทรงอนุ รักษตน ยางนา ตั้งแต ป 2503 ทรงเห็ นความสํ าคัญของการอนุ รักษพันธุกรรมพืช ทรง ดําเนินโครงการอนุรักษและพัฒ นาทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ ในป 2535 สมเด็ จ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระราชดําริใหดําเนินการอนุรักษพืชพรรณของประเทศและ ดําเนินการเปนธนาคารพืชพรรณ โดยไดดําเนินการโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ และจัดสรางธนาคารพืชพรรณขึ้นในโครงการสวนพระองค สวนจิตรลดา ตั้งแตป 2536 เปนตนมา ปจจุบันมีการ ดําเนินงานใน 8 กิจกรรม โดยแบงตามกรอบการดําเนินงาน 3 กรอบ ดังนี้ 1) กรอบการเรียนรูทรัพยากร กิจกรรมที่ 1 กิจกรรมปกปกพันธุกรรมพืช กิจกรรมที่ 2 กิจกรรมสํารวจเก็บรวบรวมพันธุกรรมพืช กิจกรรมที่ 3 กิจกรรมปลูกรักษาพันธุกรรมพืช 2) กรอบการใชประโยชน กิจกรรมที่ 4 กิจกรรมอนุรักษและใชประโยชนพันธุกรรมพืช กิจกรรมที่ 5 กิจกรรมศูนยขอมูลพันธุกรรมพืช กิจกรรมที่ 6 กิจกรรมวางแผนพัฒนาพันธุพืช 3) กรอบการสรางจิตสํานึก กิจกรรมที่ 7 กิจกรรมสรางจิตสํานึกในการอนุรักษพันธุกรรมพืช กิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษพันธุกรรมพืช ปจจุบันกรมสงเสริมการเกษตรรวมสนองพระราชดําริ ในกิจกรรมปลูกรักษาพันธุกรรมพืชตั้งแตป 2536 เปนตนมา และในป 2550 เริ่มดําเนินการในกิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษพันธุกรรมพืชตอเนื่องจนถึงปจจุบัน ซึ่งมี พื้นที่เขารวมโครงการ (ขอพระราชานุญาติ) ดําเนินงาน จํานวน 7 พื้นที่ ดังนี้ - โครงการรวบรวมพรรณพืชสวนและอนุรักษพันธุพืชสวนตามพระราชดําริ จังหวัดระยอง - โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชพื้นเมือง จังหวัดกระบี่ - โครงการอนุรักษพันธุกลวยพระราชทาน จังหวัดพิษณุโลก - โครงการรวบรวมสายพันธุพืชของประเทศไทย จังหวัดเชียงราย - โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชบานทุงตาหนอน อําเภอพนม จังหวัดสุราษฎรธานี - โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดชุมพร - โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดตรัง
-2วัตถุประสงค 1. ใหเขาใจและเห็นความสําคัญของพันธุกรรมพืช 2. ใหรวมคิด รวมปฏิบัติ จนเกิดประโยชนถึงมหาชนชาวไทย 3. ใหมีระบบขอมูลพันธุกรรมพืช สื่อถึงกันไดทั่วประเทศ แผน/นโยบายที่เกี่ยวของ 1. แผนแมบทโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ (อพ.สธ.) ระยะที่ 5 ปที่หก (1 ตุลาคม 2559-30 กันยายน 2564) โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ ไดกําหนดแนวทางและแผนการ ดํ าเนิ น งานตามแผนแม บ ท อพ.สธ. ระยะที่ 5 ป ที่ ห ก โดยมี กิ จ กรรม 8 กิจ กรรมที่ อ ยู ภ ายใต 3 กรอบการ ดําเนินงาน และ 3 ฐานทรัพยากร ไดแก ทรัพยากรกายภาพ ทรัพยากรชีวภาพ และทรัพยากรวัฒนธรรมและ ภูมิปญญา - กรอบการเรียนรูทรัพยากร : พัฒนาและเพิ่มประสิทธิภาพการดําเนินงานดานการพัฒนาและ ดานการบริหารจัดการดานปกปกทรัพยากรของประเทศ จึงตองมีการเรียนรูทรัพยากรในพื้นที่ปาธรรมชาติดั้งเดิม ที่ป กป กรักษาไว โดยมีกิจ กรรมที่ ดําเนิ น งาน ไดแก กิจ กรรมที่ 1 กิจ กรรมปกป กพัน ธุ กรรมพื ช กิจ กรรมที่ 2 กิจกรรมสํารวจเก็บรวบรวมพันธุกรรมพืช และกิจกรรมที่ 3 กิจกรรมปลูกรักษาพันธุกรรมพืช - กรอบการใชประโยชน : พัฒนาและเพิ่มประสิทธิภาพการดําเนินงานศึกษาวิจัยและประเมิน ศักยภาพของทรัพยากรตางๆ ใน อพ.สธ. ทั้งในดานการพัฒนาและการบริหารจัดการใหการดําเนินงานเปนไปใน ทิศทางเดียวกันและเอื้ออํานวยประโยชนตอกัน รวมทั้งพัฒ นาระบบขอมูลสารสนเทศ อพ.สธ. ใหเปนเอกภาพ สมบูรณและเปนปจจุบัน โดยบรรลุมุงหมายตามแนวพระราชดําริ โดยมีกิจกรรมที่ดําเนินงาน ไดแก กิจกรรมที่ 4 กิจกรรมอนุรักษและใชประโยชนพันธุกรรมพืช กิจกรรมที่ 5 กิจกรรมศูนยขอมูลพันธุกรรมพืช และกิจกรรมที่ 6 กิจกรรมวางแผนพัฒนาพันธุพืช - กรอบการสรางจิตสํานึก : ใหประชาชนกลุมเปาหมายตางๆ โดยเฉพาะเยาวชน นักเรียน นิสิต นักศึกษาและบุคคลทั่วไป ไดมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับพืชพรรณไม และการอนุรักษพันธุกรรมพืชของประเทศ จนตระหนักถึงความสําคัญและประโยชนของการอนุรักษทรัพยากรที่กอใหเกิดประโยชนตอมหาชนชาวไทย โดยมี กิจกรรมที่ดําเนินงาน ไดแก กิจกรรมที่ 7 กิจกรรมสรางจิตสํานึกในการอนุรักษพันธุกรรมพืช และกิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษพันธุกรรมพืช
-32. นโยบายสําคัญของกรมสงเสริมการเกษตร ขยายผลโครงการพระราชดําริ เกษตรกรรมยั่งยืน และเศรษฐกิจพอเพียง - ขยายผลการดําเนินงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ - สงเสริมการทําเกษตรกรรมยั่งยืนและเศรษฐกิจพอเพียง โดยเฉพาะเกษตรกรายยอย เพื่อสราง ความมั่นคงในอาชีพ สรางความมั่นคงทางอาหารในระดับครัวเรือนและชุมชน - สงเสริมและสนับสนุนใหบุคลากรและเกษตรกรประกอบอาชีพและดําเนินชีวิตตามแนวปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง กลไกการขับเคลื่อนเชิงนโยบาย 1. แตงตัง้ คณะกรรมการดําเนินงานโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ กรมสงเสริม การเกษตร (อพ.สธ. - กสก.) 2. แตงตั้งคณะทํางานขับเคลื่อนการดําเนินงานโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ กรมสงเสริมการเกษตร 3. คณะกรรมการบริหารศูนยบริการและถายทอดเทคโนโลยีการเกษตรประจําตําบล เปนผูสนับสนุนการสํารวจ และรวบรวมขอมูลทรัพยากรของตําบล แนวทางการดําเนินงาน ในแผนแมบทโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ระยะที่ 5 ปที่หก (1 ตุลาคม 2559 - 30 กันยายน พ.ศ. 2554) กรมสงเสริมการเกษตร เขารวมสนองพระราชดําริใน 3 กรอบ 3 กิจกรรม ประกอบดวย กรอบการเรียนรูทรัพยากร : กิจกรรมที่ 3 กิจกรรมการปลูกรักษาพันธุกรรมพืช เป นกิจกรรมตอเนื่ องจากกิจกรรมสํารวจเก็บ รวบรวมพัน ธุกรรมพืช โดยการนําพัน ธุกรรมไป เพาะปลูกในพื้นที่ที่ปลอดภัย เชน พื้นที่ของหนวยงานที่รวมสนองพระราชดําริ พื้นที่จังหวัด เปนตน แนวทางการดําเนินกิจกรรม ดังนี้ 1) การปลูกรักษาตนพันธุกรรมพืชในแปลงปลูก ใหมีการสํารวจสภาพพื้นที่และสรางสิ่งอํานวย ความสะดวกในการปฏิบัติงาน ปลูกพันธุกรรมพืชและบันทึกผลการเจริญเติบโต รวมทั้ง ดําเนินการขยายพันธุพืช 2) ข อ มู ล ที่ ได จ ากกิ จ กรรมการปลู ก รั ก ษาพั น ธุ ก รรมพื ช ให นํ าไปจั ด การและเก็ บ เข า สู งาน ฐานขอมูลในกิจกรรมศูนยขอมูลพันธุกรรมพืช โดยกรมสงเสริมการเกษตร มีพื้นที่ดําเนินการในกิจกรรมการปลูกรักษาพันธุกรรมพืช รวม 8 แหง ไดแก
-41. โครงการรวบรวมพรรณพืชสวนและอนุรักษพันธุพืชสวนตามพระราชดําริ จังหวัดระยอง เริ่มดําเนินการในป 2536 โดยการรวบรวมพันธุไมผลที่ชนะการประกวดและพันธุพืชสวนพันธุดี หายากไว ณ ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวัดระยอง ตําบลแมน้ําคู อําเภอปลวกแดง จังหวัดระยอง เพื่อประโยชนดานการศึกษาและคนควาทางดานพันธุกรรมพืช โดยนอมเกลาฯ ถวายเปนแหลงอนุรักษพืชสวน เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพื้นที่ ดําเนินการทั้งสิ้นประมาณ 90 ไร 2. โครงการอนุรักษพนั ธุกรรมพืชพื้นเมือง จังหวัดกระบี่ เริ่มดําเนินการในป 2543 โดยกรมสงเสริมการเกษตรมีนโยบายใหศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพ การเกษตรจังหวัดกระบี่ ซึ่งตั้งอยูที่ตําบลเขาคราม อําเภอเมือง จังหวัดกระบี่ รวบรวมพันธุกลวยไมพื้นเมือง โดยมี เหตุผลคือ กลวยไมลูกผสมใหมๆ ของไทย ที่มีการปลูกเลี้ยงเปนการคาในป จจุบัน และทํารายไดเขาประเทศปละ หลายรอยลานบาท มีพื้นฐานมาจากกลวยไมพันธุพื้นเมืองและกลวยไมปา ซึ่งประเทศไทยเปนแหลงกําเนิดกลวยไมที่ สําคัญแหงหนึ่งของโลก และยังมีพันธุไมพื้นเมืองอื่นๆ อีกเปนจํานวนมาก ที่มีคนบุกรุกเขาไปเก็บและทําลาย 3. โครงการอนุรักษพันธุกลวยพระราชทาน จังหวัดพิษณุโลก ในป 2545 กรมส งเสริ มการเกษตรได มอบหมายให ศู นย ส งเสริ มและพั ฒ นาอาชี พการเกษตร จั งหวั ดพิ ษณุ โลก ดํ าเนิ น การรวบรวมพั น ธุ กล วยเพาะเลี้ ยงเนื้ อเยื่ อที่ ได รั บ พระราชดํ าทานจากสมเด็ จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งองคกรกลวยนานาชาติ (INIBAP) ทูลเกลาฯ ถวายพันธุจํานวน 26 สายพันธุ เพื่อนําไปปลูกศึกษาทดสอบความเปนไปไดสําหรับแนวทางการสงเสริมใหเปนกลวยเศรษฐกิจพอและขยายผลตอไป และในป 2550 กรมสงเสริมการเกษตรมีนโยบายใหศูนยฯ ดําเนินการรวบรวมสายพันธุกลวยที่ไดรับพระราชทาน จากแหลงอื่น มาปลูกรวบรวมพรอมทั้งศึกษาและจัดเก็บขอมูลตามระบบสากลเพื่อใชประโยชนในอนาคต 4. โครงการรวบรวมสายพันธุพืชของประเทศไทย จังหวัดเชียงราย เริ่ ม ดํ าเนิ น การในป 2549 โดยกรมส งเสริ ม การเกษตรได จั ด ทํ าโครงการเฉลิ ม พระเกี ย รติ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ป ในป 2549 และพระชนมายุครบ 80 พรรษา ในป 2550 ณ ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดเชียงราย (เกษตรที่สูง) ตําบลหวยสัก อําเภอ เมือง จังหวัดเชียงราย พื้นทีด่ ําเนินการ 84 ไร 5. โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดสุราษฎรธานี 5.1 บานทุงตาหนอน ตําบลคลองชะอุน อําเภอพนม เริ่มดํ าเนิ นการในป 2550 โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดแจงขอความรวมมือในการ ดําเนินงานในพื้นที่บานทุงตาหนอน หมูที่ 1 ตําบลคลองชะอุน อําเภอพนม จังหวัดสุราษฎรธานี พื้นที่ดําเนินการ 100 ไร 2 งาน โดยมีหนวยงานรวมบูรณาการ ไดแก กรมสงเสริมการเกษตร กรมสงเสริมสหกรณ กรมชลประทาน กรมพัฒนาที่ดิน และสํานักงานเกษตรและสหกรณจังหวัดสุราษฎรธานี โดยเนนการรวบรวมพันธุพืชหายาก มีคาทาง เศรษฐกิจ และพืชทองถิ่น ในสวนของกรมสงเสริมการเกษตรมอบหมายใหศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดสุราษฎรธานี รับผิดชอบดําเนินการในสวนของแปลงไมดอกไมประดับ และสํานักงานเกษตรจังหวัดสุราษฎร ธานีรับผิดชอบดําเนินการในสวนของแปลงพืชสมุนไพร
-55.2 ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดสุราษฎรธานี เริ่มดําเนินการในป 2536 โดยรวบรวมพันธุไมดอกไมประดับเมืองรอน และพันธุพืช ทองถิ่นภาคใต ในพื้นที่ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดสุราษฎรธานี ถนนสุ ราษฎรธานี-นาสาร ตําบลขุนทะเล อําเภอเมืองสุราษฎรธานี จังหวัดสุราษฎรธานี ประกอบดวย แปลงแมพันธุ/รวบรวมพันธุ ปลูกไม ดอกไมประดับเมืองรอนรวม ๕๐ ชนิด ๑๐๐ สายพันธุ ประกอบดวย ดาหลาดอกสีตางๆ พืชสกุลขิงขา พืชสกุล เฟน พืชสกุลเตย และไมดอกไมประดับอื่นๆ เปนตน 6. โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดชุมพร เริ่มดําเนินการในป 2550 โดยเลขาธิการสํานักพระราชวังไดแจงใหกรมสงเสริมการเกษตรสนับสนุน การดํ าเนินงานโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชที่มีแผนการรวบรวมปลูกรักษาพันธุพืชที่ชนะการประกวดของภาคใต เพื่อรวบรวมพันธุกรรมพืชพันธุที่ชนะการประกวดของจังหวัดตางๆ มาปลูกไวในแปลงสวนพฤกษศาสตรของโครงการ ของกรมสงเสริมการเกษตร ซึ่งไดดําเนินการในพื้นที่อําเภอทาแซะ และอําเภอหลังสวน จังหวัดชุมพร โดยมอบหมาย ใหสํานักงานเกษตรจังหวัดชุมพรเปนผูดําเนินการ 7. โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดตรัง เริ่มดําเนินงานศึกษาวิจัยเรื่องการขยายพันธุกลวยไมปาในภาคใต ตั้งแตป 2549 เปนตนมา โดย ไดรับงบประมาณจากคณะกรรมการวิจัยแหงชาติ โครงการสรางการมีสวนรวมในการอนุรักษและขยายพันธุกลวยไม ป า แนวเทื อ กเขาบรรทั ด ซึ่ งป จ จุ บั น รวบรวมพั น ธุ ก ล ว ยไม ป า ไว ในพื้ น ที่ 9 ไร และขยายพั น ธุ ก ล ว ยไม ป าใน หองปฏิบัติการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
กรมสงเสริมการเกษตรมีการดําเนินงานในกรอบการเรียนรูทรัพยากร กิจกรรมที่ 3 กิจกรรมการปลูกรักษาพันธุกรรมพืช ไดแก
ลําดับที่
โครงการ/งานวิจัย/ กิจกรรม เรื่อง
F1A3 แปลงปลูกรักษา พันธุกรรมพืชของ หนวยงานและพื้นที่ โครงการ
2560 เปาหมาย
พื้นที่เปาหมาย งปม.
2561 เปาหมาย
พื้นที่
ชนิด สาย พันธุ/ตน
งปม.
พื้นที่
ชนิด สาย พันธุ/ตน
งบประมาณดําเนินงาน 2562 เปาหมาย งปม. ชนิด สาย งปม. พื้นที่ พันธุ/ตน
2563 เปาหมาย
2564 เปาหมาย
พื้นที่
ชนิด สาย พันธุ/ตน
งปม.
พื้นที่
ชนิด สาย พันธุ/ตน
0.25
50 ไร
110/ 18,460
0.25
50 ไร
120/ 18,650
0.25
50 ไร
130/ 18,750
0.25
50 ไร
140/ 19,000
0.25
50 ไร
150/ 20,000
0.25
50 ไร
15/ 22,500
0.25
50 ไร
15/ 22,500
0.25
50 ไร
15/ 22,500
0.25
50 ไร
15/ 22,500
0.25
50 ไร
15/ 22,500
0.15
30 ไร
164/ 355
0.15
30 ไร
164/ 355
0.15
30 ไร
164/ 355
0.15
30 ไร
164/ 355
0.15
30 ไร
164/ 355
0.42
84 ไร
15/ 30,030
0.42
84 ไร
20/ 30,035
0.42
84 ไร
25/ 30,040
0.42
84 ไร
30/ 30,045
0.42
84 ไร
35/ 30,050
0.04
2.5 ไร
152/ 500
0.04
2.5 ไร
152/ 500
0.04
2.5 ไร
152/ 500
0.04
2.5 ไร
152/ 500
0.04
2.5 ไร
152/ 500
0.27
53 ไร
78/ 2,400
0.27
53 ไร
78/ 3,690
0.27
53 ไร
78/ 3,780
0.27
53 ไร
78/ 3,780
0.27
53 ไร
78/ 3,780
0.10
15 ไร
5/500
0.10
15 ไร
5/500
0.10
15 ไร
5/500
0.10
15 ไร
5/500
0.10
15 ไร
5/500
8. ศูนยสงเสริมและพัฒนา อาชีพการเกษตร จ.ตรัง
0.20
9 ไร
258/ 21,028
0.20
9 ไร
300/ 21,958
0.20
9 ไร
342/ 22,888
0.20
9 ไร
384/ 23,818
0.20
9 ไร
426/ 24,748
-6-
1. ศูนยสงเสริมและพัฒนา อาชีพการเกษตร จ.ระยอง 2. ศูนยสงเสริมและพัฒนา อาชีพการเกษตร จ.กระบี่ 3. ศูนยสงเสริมและพัฒนา อาชีพการเกษตร จ.พิษณุโลก 4. ศูนยสงเสริมและพัฒนา อาชีพการเกษตร จ.เชียงราย (เกษตรที่สูง) 5. โครงการอนุรักษพันธุกรรม พืชบานทุงตาหนอน ต.คลอง ชะอุน อ.พนม จ.สุราษฎรธานี 6. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพ การเกษตร จ.สุราษฎรธานี 7. โครงการอนุรักษพันธุกรรม พืชฯ จ.ชุมพร
รวมงบประมาณทั้งสิ้น 8.40 ลานบาท หมายเหตุ : งบประมาณดําเนินงาน หนวย : ลานบาท
-7กรอบการใชประโยชน : กิจกรรมที่ 5 กิจกรรมศูนยขอ มูลพันธุกรรมพืช เปนการดําเนินงานของศูนยขอมูลพันธุกรรมพืชที่สวนจิตรลดา บันทึกขอมูลของการสํารวจเก็บ รวบรวม การศึกษาประเมิน การอนุรักษ และการใชประโยชน รวมทั้งงานจัดทําฐานขอมูลพรรณไมแหง นอกจากนั้น ยังรวมถึงฐานขอมูลทรัพยากรอื่นๆ นอกเหนือจากพันธุกรรมพืช เชน ฐานขอมูลของสัตว และจุลินทรีย การจัดการ ฐานขอมูลทรัพยากรทองถิ่น ขอมูลตางๆ จากการทํางานในกิจกรรมที่ 1-4 โดยทําการบันทึกลงในระบบฐานขอมูล เพื่อเปนฐานขอมูลพันธุกรรมพืชของประเทศ และใหมีระบบฐานขอมูลที่สามารถสื่อกันไดทั่วประเทศ โดยเชื่อมโยง กับฐานขอมูลทรั พยากรของหน วยงานที่ รวมสนองพระราชดํ าริ อพ.สธ. นํ าไปสู การวางแผนพั ฒนาพันธุพื ชและ ทรัพยากรตางๆ แนวทางการดําเนินกิจกรรม หน ว ยงานที่ รั บ ผิ ด ชอบโครงการอนุ รั กษ พั น ธุ กรรมพื ช อั น เนื่ องมาจากพระราชดํ าริ ของกรม สงเสริมการเกษตร ทั้ง 8 แหง นําขอมูลที่ไดจากการการปลูกรักษาพันธุกรรมพืชในพื้นที่โครงการ เขาเก็บไวใน ศูนยขอมูลพันธุกรรมพื ช ของ อพ.สธ. เพื่อการประเมินคุณคาพันธุกรรมและนําไปสูการวางแผนพัฒนาพันธุพืช * และทรัพยากรอื่นๆ โดยสวนกลางจะจัดฝกอบรมเจาหนาที่ พรอมจัดทําคูมือในหลักสูตรแนวทางการสํารวจและ บัน ทึกขอมูลในระบบของ อพ.สธ. (ตามกรอบการสรางจิต สํานึก : กิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษสนั บสนุน การ อนุรักษพันธุกรรมพืช)
หมายเหตุ : (*) พันธุพืช หมายถึง ชนิดพืชที่มีความสําคัญในชุมชน ไดแก พืชที่กําลังจะสูญพันธุ พืชดั้งเดิม พืชเศรษฐกิจ เปนตน
กรมสงเสริมการเกษตรมีการดําเนินงานในกิจกรรมที่ 5 กิจกรรมศูนยขอมูลพันธุกรรมพืช ไดแก ลําดับ ที่
โครงการ/งานวิจัย/ กิจกรรม เรื่อง
F2A5 กิจกรรมการเก็บรวบรวม ขอมูลพันธุพืชในพื้นที่ โครงการ
พื้นที่เปาหมาย
2561
2563
งปม.
เปาหมาย
งปม.
เปาหมาย
งปม.
เปาหมาย
งปม.
เปาหมาย
งปม.
เปาหมาย
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
5,000
1 จุด
รวมงบประมาณทั้งสิ้น 200,000 บาท หมายเหตุ : งบประมาณดําเนินงาน หนวย : บาท
2564
-8-
1. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการ เกษตร จังหวัดระยอง 2. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการ เกษตร จังหวัดกระบี่ 3. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการ เกษตร จังหวัดพิษณุโลก 4. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการ เกษตร จังหวัดเชียงราย (เกษตรที่สูง) 5. โครงการอนุรักษพนั ธุกรรมพืชบาน ทุงตาหนอน ตําบลคลองชะอุน อําเภอพนม จังหวัดสุราษฎรธานี (จังหวัดสุราษฎรธานีดําเนินการ) 6. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการ เกษตร จังหวัดสุราษฎรธานี 7. โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืช อันเนื่องมาจากพระราชดําริ จ.ชุมพร 8. ศูนยสงเสริมและพัฒนาอาชีพการ เกษตร จังหวัดตรัง
2560
งบประมาณดําเนินงาน 2562
-9กรอบการสรางจิตสํานึก : กิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษพันธุกรรมพืช เปนกิจกรรมที่เปดโอกาสใหหนวยงานตางๆ เขารวมสนับสนุนงานของ อพ.สธ. ในรูปแบบตางๆ ไมวา จะเปนในรูปของทุนสนับสนุน หรือดําเนินงานที่เกี่ยวของและสนับสนุนกิจกรรมตางๆ ของอพ.สธ. โดยอยูในกรอบ ของแผนแมบท อพ.สธ. นอกจากนั้นยังเปดโอกาสใหเยาวชนและประชาชนไดสมัครเขามาศึกษาหาความรูเกี่ยวกับ ทรัพยากรธรรมชาติในสาขาตางๆ ตามความถนัดและสนใจ โดยมีคณาจารยผูเชีย่ วชาญในแตละสาขาใหคําแนะนํา และใหแนวทางการศึกษา ไดแก ชมรมนักชีววิทยาอพ.สธ. และชมรมคณะปฏิบัติงานวิทยาการอพ.สธ. ซึ่งจะเปน ผูนําในการถายทอดความรูและสรางจิตสํานึกในการอนุรักษทรัพยากรของประเทศใหแกเยาวชนและประชาชน ชาวไทยตอไป แนวทางการดําเนินกิจกรรม 1) อบรมสรางจิตสํานึกและหาแนวทางการอนุรักษในชุมชน เปนสนับสนุนใหชุมชนมีจิตสํานึกและมีแนวทางในการอนุรักษพันธุพืชและภูมิปญญาที่มีอยู ในชุมชน โดยใหใชเทคนิคการจัดทําเวทีชุมชน ใหผูนําชุมชนคัดเลือกเกษตรกรที่สนใจ มีความพรอมในการเขารับ การฝกอบรมอยางจริงจัง มีจิตสํานึกในการอนุรักษทรัพยากรของทองถิ่น หากมีเกษตรกรที่เปนอาสาสมัครเกษตร ในพื้นที่ ควรพิจารณาเปนลําดับแรก ในการจัดทําเวทีชุมชนผูมีสวนรวมในการทําเวที ประกอบดวย เกษตรกรผูใช ประโยชน ผูรวบรวม และผูรูเกี่ยวกับพันธุพืชและภูมิปญญาทองถิ่นในชุมชน โรงเรียน เจาหนาที่เกษตรประจํา ตําบล รวมกันคนหาพันธุพืช/ภูมิปญญา ในชุมชน และการใชประโยชน โดยมีขั้นตอนกระบวนการดังนี้ 1.1) การจัดเวทีชุมชน - สถานที่จัดเวทีเรียนรู สถานที่เปนปจจัยสําคัญ ที่ตองคํานึงในการจัดเวทีเรียนรูเพราะ จะเปนสวนชวยในการสรางบรรยากาศการเรียนรูสําหรับเกษตรกร ฉะนั้น การเลือกสถานที่ตองเหมาะสมและมี ความพรอมที่จะจัดเวที ซึ่งตองคํานึงถึงความสะดวกแกทุกคนที่จะเดินทางเขารวมเวที เปนสถานที่ที่เปนศูนยกลาง ของชุมชนหรือของกลุมผูเรียนรู หากมีการฝกปฏิบัติหรือดูงานดวย บริเวณขางเคียงของเวทีควรมีจุดดูงานหรือ สถานที่ฝกปฏิบัติไดมีสภาพแวดลอมที่ดี ผังของเวที ตองจัดใหทุกคนเห็นหนากัน ทั้งผูเขารวมเวที ผูสังเกตการณ และวิทยากร - ผูรวมเวที ในการจัดเวทีเรียนรูสิ่งที่ตองคํานึงสิ่งหนึ่งคือ จํานวนของผูเขารวมเวที ซึ่ง ควรมีจํานวนผูเขารวมทั้งหมด 30 - 50 คน ผูเขารวมตองเปนผูที่สนใจ หรือเกี่ยวของกับเรื่องหรือประเด็นการ เรียนรูที่กําหนดไวเปนผูที่พรอมจะให และเปดใจรับในเรื่องและประเด็นนั้นๆในเวทีเรียนรู อาจมีผูนําชุมชนทั้งที่ เป นทางการและไมเป นทางการเขารวมดวย บุ คคลอีกกลุมหนึ่ งคือ นักวิชาการ ผูรูจริง ผูมีป ระสบการณต รง ปราชญชาวบานเพื่อเปนผูใหขอคิดในการตัดสินใจของเวที - การจัดเวทีเรียนรูเมื่อจัดเสร็จแลวควรมีการประชุมผูเกี่ยวของเพื่อสรุปการจัดเวทีเพื่อ รวมกันประเมินวาบรรลุวัตถุประสงค เปาหมายการจัดเวทีที่กําหนดไวหรือไม โดยในการจัดทําเวทีชุมชนเพื่อการ อนุรักษของโครงการ มีวัตถุประสงคในการดําเนินการเพื่อใหไดผลลัพธดังนี้ - ขอมูลแผนที่พันธุพืช (แผนที่เสนทางไปยังพันธุพืชในชุมชน) ขอมูลภูมิปญญาในชุมชน โดยใหสมาชิกในชุมชน โรงเรียน และองคกรปกครองสวนทองถิ่น เขามามีสวนรวม - แนวทางการอนุรักษและใชประโยชนจากพันธุพืช/ภูมิปญญาในชุมชน
-101.2) การอบรมใหความรู อบรมให ความรู กับ สมาชิ กของ อพ.สธ. ตามหลั กสู ต ร “อนุ รั กษพัน ธุพื ช /ภู มิป ญ ญา ทองถิ่น” ซึง่ มีแผนการเรียนการสอน 4 เรื่อง ดังนี้ - การสรางจิตสํานึกในการอนุรักษพันธุพืชทองถิ่น - พันธุพืชที่มีประโยชนในทองถิ่น - รูปแบบการอนุรักษพันธุพืชทองถิ่น - ภูมิปญญาทองถิ่นกับการใชประโยชน เพื่อใหชุมชนนําความรูที่ไดไปปฏิบัติใหสอดคลองกับแนวทางการอนุรักษของชุมชน โดยศูนยปฏิบัติการเปนผูผลิต ปจ จัย ตน แบบและวัสดุ อุปกรณ ที่จําเป น ในการฝ กอบรมสนั บ สนุ น ให ชุ มชน และให สํ านั กงานเกษตรจังหวัด ที่ เกี่ยวของ ประสานพื้นที่เปาหมายในการดําเนินงานรวมกับศูนยฯ โดยการอบรมถายทอดความรูใหดําเนินการ ในกลุมเปาหมายที่เปนองคกรปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) / สถานศึกษาที่รวมสนองพระราชดําริ อพ.สธ. (เปนสมาชิก อพ.สธ.) กอน และเชิญชวนหนวยงานหรือกลุมบุคคลที่ยังไมไดเปนสมาชิกของ อพ.สธ. ใหเขา รวมเปนสมาชิกเพื่อสรางเครือขายการอนุรักษเพิ่มมากขึ้น และเมื่อเสร็จสิ้นการดําเนินงานใหสรุปรายงานผล การดําเนินงาน พรอมภาพถาย ใหสวนกลางทราบ 2) การฝกอบรมเจาหนาที่เรื่องการบันทึกฐานขอมูลศูนยขอมูลพันธุกรรมพืช อพ.สธ. เปนการนําขอมูลทรัพยากรตางๆ ที่ไดจากการดําเนินการในกิจกรรมการปลูกรักษาพันธุกรรม พืชของกรมสงเสริมการเกษตร มาบั น ทึกลงในระบบ เพื่อเปน ฐานขอมูลและมีระบบเชื่ อมตอถึงกัน ได โดยใช โปรแกรมสําเร็จรูปของ อพ.สธ. ในการบันทึกขอมูลทรัพยากร ซึ่งจะมีการจัดสงเจาหนาที่ที่รับผิดชอบเขารับการ ฝกอบรมและนําโปรแกรมดังกลาวไปใชในการบันทึกขอมูลทรัพยากรของหนวยงานได 3) สนับสนุนการสํารวจและจัดเก็บขอมูลทรัพยากรในชุมชน เปนการสนับสนุนองคกรปกครองสวนทองถิ่นในการสํารวจและเก็บรวบรวมขอมูลทรัพยากร ทั้ง 3 ฐานในชุ มชน โดยมีเกษตรกรตําบลในฐานะเลขานุ การคณะกรรมการบริห ารศูน ยบ ริการและถายทอด เทคโนโลยีการ เกษตรประจําตําบล ใหการสนับสนุนและผลักดันการอนุรักษทรัพยากรเขาสูแผนการพัฒนาการ เกษตรของตําบล โดยเนนการมีสวนรวมของคนในชุมชนใหเกิดจากการวิเคราะหของชุมชนเปนสําคัญ 4) การจัดทําเว็บไซต อพ.สธ. - กรมสงเสริมการเกษตร และการประชาสัมพันธ เป น การเผยแพร โครงการ/กิจ กรรม รวมทั้ งผลการดํ าเนิ น งานที่ ห น วยงานเขารว มสนอง พระราชดําริในโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ ผานสื่อตางๆ เชน การทําเอกสาร เผยแพรประชาสัมพันธ วีดีทัศน เว็บไซต ซึ่งตองขออนุญาตใชตราสัญลักษณ อพ.สธ. โดยสงยกรางรูปเลม หรือ ไฟลไปยัง อพ.สธ. เพื่อพิจารณากอนลวงหนา 5) การจัดนิทรรศการในงานประชุมวิชาการและนิทรรศการทรัพยากรไทย กรมสงเสริมการเกษตร กําหนดเขารวมจัดนิทรรศการในงานประชุมวิชาการและนิทรรศการ ในฐานะหนวยงานที่รวมสนองพระราชดําริ ซึ่งทาง อพ.สธ. จัดขึ้นทุก 2 ป โดยในแผนแมบทโครงการอนุรักษ พันธุ กรรมพืชอัน เนื่ องมาจากพระราชดํ าริ ระยะ 5 ป ที่ห ก (1 ตุ ลาคม 2559 - 30 กัน ยายน 2564) ในป 2560, 2562 และป 2564
-11-
การจัดเวทีชุมชน
ผูมีสวนรวม - อบต. - เจาหนาที่เกษตร - ผูมีความรู (ภูมิปญญา ในชุมชน) - ผูที่ใชประโยชนจาก พืชในชุมชน - ผูเก็บรวบรวมและ พัฒนาพันธุพืช - โรงเรียน สนับสนุน ปจจัยตนแบบ
- คนหาภูมิปญญา/ ทรัพยากรในชุมชน - อดีต-ปจจุบัน - สภาพ/การใชประโยชนของภูมิปญญา/ ทรัพยากรในชุมชนในปจจุบัน นํากลับสูชุมชน - แนวทางการอนุรักษภูมิปญญา/ ทรัพยากร - แนวทางใชประโยชน/ ภูมิปญญา/ ทรัพยากร อบรมถายทอดความรูเรื่องการอนุรักษพันธุพืชทองถิ่น นําสูการปฏิบัติโดยชุมชน ประเมินผล
แผนภาพแสดงกระบวนการขับเคลื่อนการดําเนินงานสูชุมชน
กรมสงเสริมการเกษตรมีการดําเนินงานในกิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษพันธุกรรมพืช ไดแก ลําดับ ที่
โครงการ/งานวิจัย/กิจกรรม เรื่อง
F3A8 อบรมสรางจิตสํานึก/แนวทาง การอนุรักษ
พื้นที่เปาหมาย ศูนยปฏิบัติการ/สํานักงานเกษตร จังหวัด
งบประมาณดําเนินงาน 2560 2561 2562 2563 2564 งปม. เปาหมาย งปม. เปาหมาย งปม. เปาหมาย งปม. เปาหมาย งปม. เปาหมาย 0.42 300 0.42 300 ราย 0.42 300 ราย 0.42 300 ราย 0.42 300 ราย ราย
สวนกลาง
0.06
40 คน
-
-
0.06
40 คน
-
-
0.06
40 คน
ศบกต.
2.49
1,245 จุด
2.49
1,245 จุด
2.49
1,245 จุด
2.49
1,245 จุด
2.49
1,245 จุด
สวนกลาง
-
1 ครั้ง
-
1 ครั้ง
-
1 ครั้ง
-
1 ครั้ง
-
1 ครั้ง
สวนกลาง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
F3A8 การจัดนิทรรศการในการประชุม วิชาการและนิทรรศการ ทรัพยากรไทย
พื้นที่จัดประชุมรวมกับ อพ.สธ.
-
-
0.30
1 ครั้ง
-
-
0.30
1 ครั้ง
-
-
รวมงบประมาณทั้งสิ้น 15.78 ลานบาท
หมายเหตุ : 1) งบประมาณดําเนินงาน หนวย : ลานบาท 2) (*) กิจกรรมสนับสนุนการสํารวจและจัดเก็บขอมูลทรัพยากรในชุมชนรวมกับ อปท. แผนงานและงบประมาณ ขึ้นกับปริมาณงานที่ อปท. ดําเนินงานในแตละป
-12-
F3A8 การฝกอบรมเจาหนาที่หลักสูตร การบันทึกตามระบบฐานขอมูล ศูนยขอมูลพันธุกรรมพืช อพ.สธ. F3A8 สนับสนุนการสํารวจและจัดเก็บ ขอมูลทรัพยากรในชุมชนรวมกับ อปท. * F3A8 จัดทํา/ปรับปรุงเว็บไซต อพ.สธ. กรมสงเสริมการเกษตร F3A8 จัดทําเอกสารประชาสัมพันธ
ตารางสรุปแผนแมบทโครงการอนุรักษพันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ ระยะ 5 ปที่หก หนวยงานรวมสนองพระราชดําริ อพ.สธ. หนวยงาน : กรมสงเสริมการเกษตร รวมงบประมาณ 24,380,000 บาท โครงการ/งานวิจัย/กิจกรรม เรื่อง
F1A3
แปลงปลูกรักษาพันธุกรรมพืชของ ศูนยปฏิบัติการ/พื้นที่ หนวยงานและพื้นที่โครงการ โครงการ อพ.สธ. รวมจํานวน 1 กิจกรรมยอย สํารวจและบันทึกขอมูลพันธุพืช ศูนยปฏิบัติการ/พื้นที่ ในรูปแบบของระบบฐานขอมูล โครงการ อพ.สธ. รวมจํานวน 1 กิจกรรมยอย อบรมสรางจิตสํานึก/แนวทางการ ศูนยปฏิบัติการ/สํานักงาน อนุรักษ เกษตรจังหวัด การฝกอบรมเจาหนาที่หลักสูตรการ สวนกลาง บันทึกตามระบบฐานขอมูลศูนย ขอมูลพันธุกรรมพืช อพ.สธ. สนับสนุนการสํารวจและจัดเก็บขอมูล ศบกต. ทรัพยากรในชุมชนรวมกับ อปท. * จัดทํา/ปรับปรุงเว็บไซต อพ.สธ. สวนกลาง กรมสงเสริมการเกษตร จัดทําเอกสารประชาสัมพันธ สวนกลาง
F2A5 F3A8 F3A8 F3A8 F3A8 F3A8 F3A8
การจัดนิทรรศการในการประชุม วิชาการและนิทรรศการทรัพยากรไทย รวมจํานวน 6 กิจกรรมยอย รวมทั้งสิ้น 8 กิจกรรมยอย
พื้นที่เปาหมาย
พื้นที่จัดประชุมรวมกับ อพ.สธ.
2560 งปม. เปาหมาย 1.68 293.5 ไร
2564 งปม. เปาหมาย 1.68 293.5 ไร
1.68 0.04
8 จุด
1.68 0.04
8 จุด
1.68 0.04
8 จุด
0.04 0.42
300 ราย
8 จุด
1.68 0.04
8 จุด
1.68 0.04
300 ราย
0.04 0.42
300 ราย
0.04 0.42
300 ราย
0.04 0.42
300 ราย
0.04 0.42
0.06
40 คน
-
-
0.06
40 คน
-
-
0.06
40 คน
2.49
2.49
-
1,245 จุด 1 ครั้ง
2.49
-
1,245 จุด 1 ครั้ง
2.49
-
1,245 จุด 1 ครั้ง
2.49
-
1,245 จุด 1 ครั้ง
-
1,245 จุด 1 ครั้ง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
0.09
1 เรื่อง
-
-
0.30
1 ครั้ง
-
-
0.30
1 ครั้ง
-
-
3.06 4.78
3.30 5.02
3.06 4.78
3.30 5.02
หมายเหตุ : (*) กิจกรรมสนับสนุนการสํารวจและจัดเก็บขอมูลทรัพยากรในชุมชนรวมกับ อปท. แผนงานและงบประมาณ ขึ้นกับปริมาณงานที่ อปท. ดําเนินงานในแตละป
3.06 4.78
-13-
ลําดับที่
งบประมาณดําเนินงาน (หนวย : ลานบาท) 2561 2562 2563 งปม. เปาหมาย งปม. เปาหมาย งปม. เปาหมาย 1.68 293.5 ไร 1.68 293.5 ไร 1.68 293.5 ไร