Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης
Είμαι η κουκουβάγια η σοφή και σήμερα το μάθημά μας είναι για τη «Δωδώνη»...
Όταν ακούτε τη λέξη «Δωδώνη», που πάει το μυαλό σας;
Δωδώνη
Ας μάθουμε λίγα πράγματα για το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης
Κτίζεται αμφιθεατρικά στην πλαγιά ενός λόφου. Σε ημικυκλικό χώρο σχηματίζονται οι θέσεις των θεατών. Ο χώρος αυτός ονομάζεται «κοίλον» ή κυρίως θέατρο.
Απέναντι από το κοίλο βρίσκεται σε οριζόντιο επίπεδο κυκλικός ή ημικυκλικός χώρος όπου τραγουδούσε και χόρευε ο χορός και ήταν η «ορχήστρα».
Και τώρα να σημειώσουμε τα μέρη του αρχαίου θεάτρου
Στην περιφέρεια της ορχήστρας και απέναντι από το κοίλο προστέθηκε ένα απλό ορθογώνιο, μακρόστενο και στεγασμένο κτήριο, όπου φυλάσσονταν τα σκεύη και τα υλικά των ηθοποιών και ήταν η «σκηνή».
Ένα βιωματικό παιχνίδι: Ας κάνουμε την τάξη μας θέατρο... Έχοντας μπροστά σας το σχεδιάγραμμα που απεικονίζει τα τρία μέρη του αρχαίου θεάτρου (κυρίως θέατρο ή κοίλο, ορχήστρα, σκηνή), να τοποθετήσετε με τέτοιο τρόπο τα θρανία σας και τις καρέκλες σας, ώστε να φτιάξετε το σχήμα του. Θα φτιάξετε πρώτα έναν ημικυκλικό χώρο, όπου κάθονταν οι θεατές. Μετά θα βάλετε τις καρέκλες σας έτσι ώστε να σχηματιστεί ένας κύκλος, που είναι ο χώρος της ορχήστρας. Για να σχηματίσετε τη σκηνή, θα χρειαστεί να φτιάξετε ένα ορθογώνιο σχήμα με τα θρανία της τάξης.
Για να παίξουμε ένα θεατρικό παιχνίδι, θέλουμε έναν ηλεκτρονικό Υπολογιστή, ένα βιντεοπροβολέα και σύνδεση στο διαδίκτυο. Ο ποιητής Θέσπης θα μας οδηγήσει στα μέρη του αρχαίου Θεάτρου. Ας τον ακολουθήσουμε στη διεύθυνση: http://pse.primedu.uoa.gr/foitites/panagiotis_moiras/ancienttheatergreek.swf,
Πάμε να βρούμε τώρα τα μέρη του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης. Απαντήστε στις ερωτήσεις και δείξτε στην εικόνα τα μέρη του θεάτρου της Δωδώνης. Αν απαντήσετε σωστά στις ερωτήσεις, θα διοργανώσουμε μια επίσκεψη στην αρχαία Δωδώνη.
Ο χώρος που κάθονταν οι θεατές και λεγόταν.... Ο χώρος που χόρευε ο χορός και λεγόταν... Ο χώρος που οι ηθοποιοί φύλαγαν τα υλικά και τα σκεύη τους και λεγόταν...
Μια μέρα στην αρχαία Δωδώνη Η τάξη μας αποφάσισε να επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο του ιερού της Δωδώνης. Πρέπει όμως να οργανωθούμε...
Βήμα 1ο:
Χωριζόμαστε σε ομάδες εργασίας. Αναλαμβάνει ο καθένας μας από έναν ρόλο. Ορίζουμε κάποιον ως συντονιστή της ομάδας μας.
Βήμα 2ο:
Αποφασίζουμε όλοι μαζί για τα θέματα που θα πρέπει να ετοιμάσουμε. Η κάθε ομάδα θα αναλάβει από ένα θέμα να μελετήσει και να παρουσιάσει. Κάποια ερωτήματα θα μας βοηθήσουν, για να προετοιμαστούμε καλύτερα. Πού βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Δωδώνης; Από πού πήρε το όνομά της η περιοχή; Ποια κτήρια μπορεί να συναντήσει ο επισκέπτης στο ιερό της Δωδώνης; Ποιο είναι το σημαντικότερο μνημείο που σώζεται στην περιοχή; Πότε κτίστηκε και ποια η λειτουργία του; του;
Ψάχνουμε στον χάρτη για τον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης
Η Δωδώνη βρίσκεται 22 χιλιόμετρα νότια της πόλης των Ιωαννίνων
Ο αρχαιολογικός χώρος της Δωδώνης απέχει 2 χιλιόμετρα από τον οικισμό της Δωδώνης και βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Τόμαρος
Ο αρχαιολογικός χώρος του ιερού της Δωδώνης
Οικοδομήματα του ιερού της Δωδώνης
Ώρα για δράση Έχετε να ανεβείτε κάποια σκαλοπάτια. Σε κάθε σκαλοπάτι υπάρχουν ερωτήσεις και δραστηριότητες. Εσείς πρέπει με επιτυχία να κάνετε όσα ορίζουν οι ερωτήσεις και οι δραστηριότητες, για να προχωρήσετε στο επόμενο σκαλοπάτι. Όταν φτάσετε στην κορυφή, θα πάρετε το κύπελλο (έπαθλο) του νικητή.
Η σοφή κουκουβάγια θα σας δώσει το κλειδί για να ξεκλειδώσετε τη γνώση και να πάρετε τις αναγκαίες πληροφορίες μέσα από εικόνες και μικρά κείμενα.
Για να προχωρήσετε στη γνωριμία του χώρου της αρχαίας Δωδώνης, πρέπει να διαβάσετε με προσοχή τις πρώτες πληροφορίες, που σας δίνει η σοφή κουκουβάγια.
Η αρχαία Δωδώνη υπήρξε λατρευτικό κέντρο του πατέρα των θεών, του Δία και γυναίκας του, της Διώνης. Για την προέλευση του ονόματος Δωδώνη υπάρχουν πολλές απόψεις: Άλλοι νομίζουν ότι προέρχεται από το Δία, άλλοι από τη Δωδώνη, μια νύμφη του Ωκεανού, άλλοι από τον ποταμό Δώδωνα της Ηπείρου και άλλοι από το ρήμα δίνω, γιατί η μητέρα Γη έδινε τους καρπούς της. Το θέατρο της Δωδώνης είναι από τα μεγαλύτερα θέατρα της Ελλάδας και χωρούσε 18.000 θεατές. Το κοίλο/κυρίως θέατρο της Δωδώνης τοποθετήθηκε στους πρόποδες του όρους Τόμαρος σε φυσική κοιλότητα, ώστε να εκμεταλλευτεί το επικλινές (κατηφορικό) έδαφος, όπως συνέβαινε και σε όλα τα αρχαία θέατρα. Το θέατρο κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τον βασιλιά της Ηπείρου, τον Πύρρο (297-272 π.Χ.), που θέλησε να στολίσει με αρχιτεκτονικά μνημεία το βασίλειό του. Ο Πύρρος καθιέρωσε τα «Νάια», που ήταν γιορτή προς τιμή του Ναΐου Δία. Κατά τη γιορτή αυτή στο θέατρο δίνονταν θεατρικές παραστάσεις και στο στάδιο, που ήταν μπρος από το θέατρο, αθλητικοί, ιππικοί αγώνες και αρματοδρομίες. Μετά την καταστροφή του θεάτρου από τους Αιτωλούς με τον βασιλιά Δωρίμαχο (219 π.Χ.), την επόμενη χρονιά ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε΄ άρχισε τις επισκευές. Το θέατρο καταστράφηκε από τους Ρωμαίους με αρχηγό τους τον Αιμίλιο Παύλο, το 167 π.Χ.. Το θέατρο επισκευάστηκε το 31 π.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Οκταβιανό Αύγουστο και χρησιμοποιήθηκε ως αρένα για θηριομαχίες. Έτσι το θέατρο από χώρο της διδασκαλίας του θεατρικού λόγου μετατράπηκε σε χώρο ρωμαϊκών θηριομαχιών.
1ο σκαλοπάτι: Ας ξεκινήσουμε με τα εύκολα και να δούμε τώρα τι μάθατε; Αν απαντήσετε σωστά στις ερωτήσεις, θα προχωρήσετε στον 2ο σκαλοπάτι.
Να σημειώσετε δίπλα στα βέλη αυτό που ζητά η φράση μέσα στον κύκλο.
Το όνομα Δωδώνη προέρχεται από...
Ας παίξουμε... και ας μάθουμε μέσα από το παιχνίδι.
-
Στο παρακάτω κρυπτόλεξο κάποιες πληροφορίες που αφορούν το θέατρο της Δωδώνης έχουν κρυφτεί. Για να τις βρείτε, πρέπει να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις. Πώς λεγόταν ο θεός που λατρευόταν στην αρχαία Δωδώνη; Ποιο το όνομα της θεάς που λατρευόταν στην αρχαία Δωδώνη; Ποιο το όνομα του βασιλιά της Ηπείρου που κατασκεύασε το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης; Πώς λεγόταν η γιορτή προς τιμή του θεού που λατρευόταν στην αρχαία Δωδώνη; Πώς λεγόταν ο ποταμός που έδωσε το όνομά του στην αρχαία Δωδώνη; Σ Α Λ Ο Κ Δ Λ Ν Ο Ι Κ Ι
Δ Ζ Β Ε Δ Ι Ω Ν Η Δ Ε Δ
Ο Η Ρ Π Ι Α Ε Δ Ρ Σ Α Σ
Ν Α Ι Α Α Σ Δ Λ Ω Ε Β Ε
Ε Μ Σ Υ Α Ο Κ Ι Τ Ν Ε Τ
Ν Π Υ Ρ Ρ Ο Σ Ρ Ε Β Α Β
Α Δ Ε Γ Κ Ρ Ε Σ Μ Ν Ο Σ
Το θέατρο της Δωδώνης
Πού κατασκευάστηκε;
Γιατί κατασκευάστηκε εκεί;
---------------------------
---------------------------
---------
---------
Πότε κατασκευάστηκε;
Για ποιο λόγο κατασκευάστηκε;
---------------------------
---------------------------
---------
---------
Από ποιον κατασκευάστηκε; -----------------------------------
Στην εικόνα σας έχετε μια αναπαράσταση του αρχαιολογικού χώρου (του ιερού) της Δωδώνης (τέλη του 3ου αιώνα π.Χ.). Μπορείτε να εντοπίσετε ποιο από τα οικοδομήματα είναι το αρχαίο θέατρο και να μας εξηγήσετε πώς το καταλάβατε;
Σημειώνετε εδώ την απάντησή σας
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Σκεφτήκατε ποτέ πόσα χρόνια χρειάστηκε να περάσουν για να κατασκευαστεί το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, αλλά και να επισκευαστεί, μετά τις καταστροφές του από τους Αιτωλούς και τους Ρωμαίους;
Εδώ θέλω την προσοχή σας. Έχουμε να μάθουμε και άλλα ακόμη... νέες πληροφορίες. Η σοφή κουκουβάγια μας δίνει τα φώτα της... για τις φάσεις οικοδόμησης του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης.
Οι περίοδοι / φάσεις της οικοδόμησης του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης
1η περίοδος / 1η οικοδομική φάση (αρχές του 3ου αι. π.Χ., την περίοδο της βασιλείας του Πύρρου)
Κατασκευάστηκαν: ολόκληρο το κοίλο, το επιθέατρο (το επάνω μέρος του θεάτρου), η ορχήστρα με τον αποχετευτικό αγωγό η αρχική σκηνή.
2η περίοδος / 2η οικοδομική φάση (τέλος του 3ου αι. π.Χ., μετά την καταστροφή από τους Αιτωλούς)
Έγιναν επισκευές και προσθήκες στο σκηνικό οικοδόμημα.
3η περίοδος / 3η οικοδομική φάση (μέσα του 2ου αι. π.Χ., μετά την καταστροφή από τους Ρωμαίους με αρχηγό τους τον Αιμίλιο Παύλο, το 167 π.Χ.)
Έγιναν μικρές επισκευές στο θέατρο.
4η περίοδος / 4η οικοδομική φάση (αρχές 1ου αι. π.Χ.-4ος αι. μ.Χ.)
Στα χρόνια του Οκταβιανού Αυγούστου (1ος αι. π.Χ.), το θέατρο διαμορφώθηκε σε αρένα. Αφαιρέθηκαν οι πρώτες σειρές των καθισμάτων των θεατών και κτίστηκε ένας τοίχος για την προστασία των θεατών από τα άγρια ζώα και θηρία, ενώ η ορχήστρα και η σκηνή καλύφθηκαν με χώμα. Το θέατρο διατηρήθηκε με αυτή τη μορφή έως τα τέλη του 4 ου αι. μ.Χ., οπότε και σταμάτησε να λειτουργεί.
2ο σκαλοπάτι: Πάμε τώρα να ανεβούμε στο δεύτερο σκαλοπάτι με λίγο πιο δύσκολες ερωτήσεις. Αν τα καταφέρετε, θα προχωρήσουμε στο 3ο σκαλοπάτι. Μπορείτε να πάρετε βοήθεια από τη σοφή κουκουβάγια, αν κάπου δυσκολευτείτε.
Ας αντιστοιχίσουμε τις εικόνες του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης στον Πίνακα Α με λεζάντες στον Πίνακα Β. Πίνακας Α
Πίνακας Β
1.
Ο ρωμαϊκός τοίχος της αρένας
2
Το θέατρο της Δωδώνης και η σκηνή
3 Το κοίλο από την ορχήστρα. Διακρίνεται ο αγωγός για την απομάκρυνση των νερών και ο ρωμαϊκός τοίχος της αρένας
4
Το θέατρο της Δωδώνης, το «επιθέατρο» από βόρεια
5
Το σκηνικό οικοδόμημα.
Στη μηχανή του χρόνου Να συνδέσετε τα ιστορικά γεγονότα με την αντίστοιχη χρονολογία που υπάρχει στην ιστορική γραμμή. Διαλέξτε την απάντηση που είναι σωστή για την κάθε ερώτηση: καταστροφή του θεάτρου της Δωδώνης από τους Αιτωλούς, περίοδος βασιλείας του Πύρρου, το θέατρο έπαψε να λειτουργεί, το θέατρο μετατράπηκε σε αρένα.
αρχές 3
π.Χ.
ου
αι.
219
1ος αι.
τέλη 4ου αι.
Γέννηση του Χριστού
μ.Χ.
Γιατί σταμάτησε να λειτουργεί το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ.; Τι να απέγινε άραγε από τότε το θέατρο;
Η σοφή κουκουβάγια θα μας διαφωτίσει...
Γιατί τον 4ο αι. μ.Χ. ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Θεοδόσιος ο Μέγας αναγνώρισε ως επίσημη θρησκεία τον Χριστιανισμό και διέταξε την κατεδάφιση και το σφράγισμα όλων των ιερών και ναών που θύμιζαν την παλιά θρησκεία του Δωδεκάθεου και την ειδωλολατρία. Λάσπη από τις πλαγιές του βουνού Τόμαρος σκέπασε τον χώρο και το θέατρο της Δωδώνης καλυμμένο με χώμα αποτελούσε αγρό για καλλιέργεια.
Μέχρι που το 1875 ξεκίνησαν οι πρώτες ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης.
1875: Οι πρώτες ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης από τον Ηπειρώτη πολιτικό Κωνσταντίνο Καραπάνο.
1913-1921 (απελευθέρωση Ηπείρου μέχρι τα γεγονότα Μικρασιατικής καταστροφής): Σύντομη ανασκαφική έρευνα από την Αρχαιολογική Εταιρεία με διευθυντή τον Γεώργιο Σωτηριάδη. .
Χρονολόγιο ανασκαφών
Δεκαετία 19501960: Νεότερες συστηματικές ανασκαφές από τον Δημήτρη Ευαγγελίδη (1950-1959).
Δεκαετία 19501960: Νεότερες συστηματικές ανασκαφές από τον Σωτήρη Δάκαρη (1960-1966).
3ο σκαλοπάτι: Πάμε τώρα να ανεβούμε στο τρίτο σκαλοπάτι. Αν κάτι σας δυσκολέψει, υπάρχει η σοφή κουκουβάγια που μπορεί να σας βοηθήσει.
Αν ζούσατε προτού ξεκινήσουν οι ανασκαφές στο θέατρο της Δωδώνης και το βλέπατε να είναι όλο καλυμμένο με λάσπη και χώμα και να χρησιμεύει ως αγρός για καλλιέργεια, όπως στην παρακάτω φωτογραφία, πώς θα αισθανόσαστε;
Γράψτε μας εδώ τα συναισθήματά σας.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Να παρατηρήσετε προσεκτικά τις δύο φωτογραφίες του θεάτρου της Δωδώνης. Η επάνω φωτογραφία έχει τραβηχτεί κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του έτους 1959, ενώ η κάτω κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των έργων αποκατάστασής του, το έτος 2012. Από εσάς ζητάμε, συγκρίνοντας τις δύο φωτογραφίες, να περιγράψετε τη εικόνα του μνημείου στην πρώτη και στη δεύτερη φωτογραφία.
Να τοποθετήσετε στα σχήματα τις λέξεις της παρένθεσης, έτσι που να ταιριάζει η μία με την άλλη. (αρχαιολόγοι ανασκαφείς, Κ. Καραπάνος, καταστροφείς του θεάτρου, Γ. Σωτηριάδης, Δ. Ευαγγελίδης, Αιτωλοί, Ρωμαίοι, Σ. Δάκαρης)
αρχαίο θέατρο Δωδώνης
4ο σκαλοπάτι: Φτάσαμε στο τέταρτο και τελευταίο σκαλοπάτι. Είναι και το πιο δύσκολο. Η σοφή κουκουβάγια σας έχει αφήσει μόνους. Και εσείς πρέπει να αυτοσχεδιάσετε.
Θεατρικό παιχνίδι Φανταστείτε ότι είστε ξεναγός. Τι θα λέγατε σε κάποιον τουρίστα, για να τον πείσετε να επισκεφτεί το θέατρο της Δωδώνης; Να δραματοποιήσετε αυτόν τον διάλογο.
Γράψτε εδώ την απάντησή σας
Ξεναγός: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Τουρίστας: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ξεναγός: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Τουρίστας: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ξεναγός: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Τουρίστας: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Συγχαρητήρια!!! Τα καταφέρατε!
Ανεβήκατε όλα τα σκαλοπάτια.
Τώρα θα πάρετε και το έπαθλό σας: Θα επισκεφτούμε το θέατρο της Δωδώνης. Λοιπόν, ξεκινάμε...