រ
យការណ៍ស���តការណ៍
�ះ��ត��ើសតាំងតំណាងរា���ឆ�ាំ ២០១៣ ���ះរាជាណាច��កម��ជា
© រូបថតនៅក្របមុខ: អង្គការតម្លាភាពរមពុជា (ផផនទីននេះក្តូវបានដរយរពីមូលដ្ឋាននន “ក្ពំក្បទល់មិនផាូវការ”) រាល់រិច្ចខិតខំក្បឹង្ផក្បង្ ក្តូវបាននធវើន
ើង្នដ្ឋយនផទៀង្ផ្ទទត់នឹង្ភាពក្តឹមក្តូវននព័ត៌ម្លនផដលម្លននៅរនុង្របាយការណ៍ននេះ។ ព័ត៌ម្លនទំង្អស់
ក្តូវបាននេន ឿថា ម្លនភាពក្តឹមក្តូវេិតមរក្តឹមផខរញ្ញា ឆ្នំ២០១៣ ។ នទេះបីជាយ៉ា ង្ណារ៏នដ្ឋយ អង្គការតម្លាភាពរមពុជាពុំទទួលខុសក្តូវ សក្ម្លប់ការនក្បើក្បាស់របាយការណ៍រនុង្នោលបំណង្ ឬនៅរនុង្បរ ិបទនផេង្នទៀតន © ររាសិទិក្ធ េប់យ៉ាង្ នដ្ឋយអង្គការតម្លាភាពរមពុជាឆ្នំ២០១៣
េះនទ។
អង្គការតម្លលភាពកមពុជា
ររយុទ្រធ រឆាំង្អាំធពើពុករលួយ
ជាអង្គការសង្គមសុ៊ីវ ិលអន្តរជាតិមួយដែលធ្វើការងារធែើមប៊ី ធលើកកមពស់សុចរ ិតភាព
ន្ិង្រធង្កើន្តម្លលភាពធៅកមពុជា។
អង្គការតម្លលភាពកមពុជា ធ្វើការជាមួយន្ឹង្រុគ្ល គ ន្ិង្ស្ថារ័ន្ធៅរគ្រ់ករមិតទាំង្អស់ដែល រួមម្លន្
អង្គការសង្គមសុ៊ីវ ិល
រាជរដ្ឋាភិបាល
ន្ិង្ស្ថធារណជន្ទ្ូធៅ
រកុម្ុ រកិចច
ធែើមប៊ីធលើកកមពស់តម្លលភាព
ររព័ ន្ផ្ ធ សពវផ្ាយ
ន្ិង្គ្ណធន្យយភាពធៅកនុង្វ ិស័យ
នានាែូចជា រែាបាលស្ថធារណៈ លទ្ធកមម ន្ិង្ វ ិស័យឯកជន្។ អង្គការតម្លលភាពកមពុជា ជារណ្ត ត ញររស់អង្គការតម្លលភាពអន្តរជាតិ ដែលជាចលនាពិភពធោកមួយម្លន្រណ្ត ត ញ
ថ្ននក់ជាតិធៅជាង្ ៩០ ររធទ្សធៅទ្ូទាំង្ពិភពធោកដែលម្លន្ទ្សសន្វ ិស័យរួមគ្ឺ៖ ពិភព-
ធោកមួយដែលរដ្ឋាភិបាល ្ុរកិចច សង្គមសុ៊ីវ ិល ន្ិ ង្ការរស់ធៅររស់ររជាពលរែាគ្មមន្ អាំធពើពុករលួយ។ សមព័ន្ធធែើមប៊ីសុចរ ិតភាព ន្ិង្គ្ណធន្យយភាពសង្គម (ស.ស.គ្) ជាអង្គការមិន្ដមន្ រដ្ឋាភិបាល ដែលធ្វើការងារធលើការធលើកកមពស់ គ្ណធន្យយភាព តម្លលភាព សុចរ ិតភាព សមភាព
ន្ិង្យុតិត្ម៌។
ស.ស.គ្
បាន្ចារ់ធផ្តើមែាំធណើរការកិចចការររស់ខ្ួន្តាំ ល ង្ព៊ីឆនាំ
២០០៥ ជាសមព័ន្ម ធ ួយរធង្កើតធឡើង្មិ ន្ផ្លូវការស្សរតមឆន្ទ:ររជាពលរែា ន្ិង្បាន្ចុុះរញ្ជ៊ីជា ផ្លូវការធៅឆនាំ២០១០
។
ធរសកកមមររស់
ស.ស.គ្
គ្ឺ ធ្វើការរួមគ្មនធែើមប៊ីររយុទ្រធ រឆាំង្
ទ្រ់ស្ថកត់ ន្ិង្លុររាំបាត់ រាល់ទ្រមង្់ទាំង្អស់នន្អាំធពើពុករលួយធៅររធទ្សកមពុជាតមរយៈ
ការកស្ថង្សមតាភាព ការអរ់រ ាំ ការផ្សពវផ្ាយ ន្ិង្ការតសូមតិធែើមប៊ីសធរមចឱ្យបាន្ន្ូវ អភិបាលកិចចររករធដ្ឋយររសិទ្ធភាពធៅកមពុជា។ គ្ធរម្លង្សធង្កតការណ៍ធបាុះធឆនត ន្ិង្របាយការណ៍ធន្ុះបាន្ែាំធណើរការ ន្ិង្ធរៀរចាំ ធៅបាន្ធដ្ឋយម្លន្ការឧរតាមដភ ផ្នកហិរញ្ញ វតាុ ធតយយធែើមប៊ីកិចចការអន្តរជាតិ ចាំធណញ
មិន្លាំធអៀង្
(NDI)
ន្ិង្រធចចកធទ្សព៊ី វ ិទ្ាស្ថាន្ជាតិររជា្ិរ-
ដែលជាអង្គការអន្តរជាតិមួយមិន្ដសវង្រករបាក់
ន្ិង្ធ្វើការធែើមប៊ីពរង្ឹង្
ន្ិង្ពរង្៊ីកលទ្ធិររជា្ិរធតយយធៅធលើ
ពិភពធោក។ វ ិទ្ាស្ថាន្ជាតិ NDI ទ្ទ្ួលជាំន្ួយសរបុរស្ម៌ព៊ីទ្៊ីភានក់ងារសហរែាអាធមរ ិក ធែើមប៊ីការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិ (USAID) ។
មាតិកា ១. សង្ងេបរបាយការណ៍ ....................................................................................................................... 1 ២. ង្សចក្តីង្ផដើម ...................................................................................................................................... 6 ៣. បរ ិបទ នង្ោបាយ និងការង្បាោះង្នោត .............................................................................................. 7 ៣.១ រក្បខ័ ណឌននការង្បាោះង្នោត និ ងរក្បខ័ណឌគតិ យុតិ ដ ......................................................................... 7 ៣.២. បរ ិោកាសនង្ោបាយ ............................................................................................................ 13
៤. វ ិធីសាស្រសត ....................................................................................................................................... 14 ៥. បញ្ហ ា ដែលបានរក្ង្ឃើញង្ៅនថៃង្បាោះង្នោត ...................................................................................... 16 ៥.១ ការចាប់ ង្ផដើមង្បើក្ការ ិោល័យង្បាោះង្នោត និងការង្រៀបចំែំង្ណើរការង្បាោះង្នោត ................................. 16 ៥.២ ែំ ង្ណើរការង្បាោះង្នោត ................................................................................................................. 19 ៥.២.១ ង្្មោះអ្ោក្ង្បាោះង្នោតមិនមានង្ៅង្លើបញ្ជីង្្មោះង្បាោះង្នោត...................................................... 19 ៥.២.២ ការង្បាោះង្នោតង្ោយមិ នបង្ហាញឯក្សារអ្តដសញ្ហាណ ............................................................ 20 ៥.២.៣ ការង្បាោះង្នោតង្ោយង្របើ របាស់លិខិតបញ្ហ ជ ក្់អ្តតសញ្ហាណសរមាប់បង្រមើ ឱ្យការង្បាោះង្នោត ........ 21 ៥.២.៤ការដែលមិនបានគូសង្្មោះរបស់អ្ក្ ោ បានង្បាោះង្នោតង្
ើយង្ៅង្លើបញ្ជីង្្មោះង្បាោះង្នោត ........... 22
៥.២.៥ ទឹក្ង្មមររលក្់ នែ ................................................................................................................. 22 ៥.២.៦ បណឹ ដ ងង្ៅការ ិោល័យង្បាោះង្នោតក្ោុងអ្ំ ឡុងង្ពលង្បាោះង្នោត................................................... 24
៥.៣ ការបិ ទការ ិោល័យង្បាោះង្នោត និ ងការរាប់ សនលឹក្ង្នោត ................................................................. 24 ៥.៣.១ ការរាប់ សនលឹក្ង្នោត ............................................................................................................. 24 ៥.៣.២ការចូ លរួមរបស់ភ្នោក្់ ង្ហរគណបក្សនង្ោបាយក្ោុងអ្ំ ឡុងង្ពលននែំ ង្ណើរការរាប់សនលឹក្ង្នោត ..... 25
៥.៣.៣ ភ្នោក្់ ង្ហរគណបក្សនង្ោបាយដែលមានវតដមាន ដែលបានចុ ោះ
តថង្លខាង្ៅង្លើ ក្ំ ណត់ ង្
តុ
រាប់សនលឹក្ង្នោត .............................................................................................................................. 26 ៥.៣.៤ បណឹ ដ ងង្ៅការ ិោល័យង្បាោះង្នោតក្ោុងអ្ំ ឡុងង្ពលរាប់ សនលឹក្ង្នោត .......................................... 27 ៥.៣.៥ អ្ោក្ង្ចញង្ៅង្បាោះង្នោត........................................................................................................ 28
៥.៣.៦ ភ្នគរយននការទទួលបានសនលឹក្ង្នោតង្ៅទូទំងរបង្ទស ........................................................ 29 ៥.៣.៧ សនលឹក្ង្នោតមិនបានការ ...................................................................................................... 32 ៥.៤ បរ ិោកាសទូ ង្ៅ ....................................................................................................................... 33 ៥.៤.១ លទធភ្នពរបស់អ្ោក្សង្ងេតការណ៍ក្ោុងការអ្នុ វតដការង្ហររបស់ខួន ល .............................................. 33 ៥.៤.២ ការរបរពឹ តិរត បស់មន្ដនដីការ ិោល័យង្បាោះង្នោត ......................................................................... 33 ៥.៤.៣ ការគរមាមក្ំដ
ង និ ងការរ ំង្ោភបំ ពាន ............................................................................... 33
៥.៤.៤ ភ្នពតានតឹ ង និងអ្សនដិសុខ ................................................................................................. 33
៦. ង្រកាយនថៃង្បាោះង្នោត ....................................................................................................................... 34 ៧. ង្សចក្ដីសនោិោាន ............................................................................................................................ 37 ៨. អ្នុសាសន៍ .................................................................................................................................... 38 ៩. ឧបសមព័នធ ....................................................................................................................................... 41 ឧបសមព័នទ ធ ី ១: ង្សចក្ដីដថលងការណ៍របស់អ្ងគការតមាលភ្នពក្មពុជា ង្ចញនថៃទី ២៣ ដខក្ក្េោ នោំ២០១៣ ...... 42 ឧបសមព័នទ ធ ី ២: ង្សចក្ដីដថលងការណ៍របស់អ្ងគការតមាលភ្នពក្មពុជា ង្ចញនថៃទី ២៨ ដខក្ក្េោ នោំ២០១៣ ....... 46 ឧបសមព័នទ ធ ី ៣: ង្សចក្ដីដថលងការណ៍របស់អ្ងគការតមាលភ្នពក្មពុជា ង្ចញនថៃទី ២៩ ដខក្ក្េោ នោំ២០១៣ ...... 49 ឧបសមព័នទ ធ ី ៤: បញ្ជីសំណួរ សរមាប់អ្ោក្សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នោតរបស់ អ្ងគការតមាលភ្នពក្មពុជា ............... 54 ឧបសមព័នទ ធ ី ៥: ក្រមងសំណួរ និងចង្មលើយអ្ំពីការសង្ងេតការណ៍ដបបសំណាក្ (SBO) .............................. 61 ឧបសមព័នទ ធ ី ៦: ដផនទី ននទីតាំងោក្់ពរង្ហយអ្ោក្សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នោតង្ៅតាមដបបសំណាក្SBO ....... 68
១. សង្ងេបរបាយការណ៍ ការង្បាោះង្នបតង្្ជើសង្រ ើសតាំណាករាស្រសថនបាំ២០១៣
ង្ៅរមពុជា
គឺជាការង្បាោះង្នបត
ង្លើរទី៥ បន្ទធប់ពីការង្បាោះង្នបតង្លើរទី ១ ដដលង្រៀបចាំង្ឡើកង្ោយអាជាញធរបង្ណា ថ ោះអាសនប ននអកគការសហ្បជាជាតិ (UNTAC) ង្ៅនបាំ១៩៩៣។ អកគការតម្លាភាពរមពុជាង្ោយសហ-
ការជាមួយ សមព័ននភាពង្ដើមផីសុចរ ិតភាព និកគណង្នយយភាពសកគម (ស.ស.គ) បានទទួល ស្គគល់ង្ោយគណៈរម្លាធិការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត
(គ.ជ.ប)
របុកការសង្កេតការណ៍
ង្បាោះង្នបតជាតិដដល្ប្ពឹតថង្កកាលពីនថទទី២៨ ដែររេោ នបាំ២០១៣។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានោរ់ ព្ាយអបរសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតចាំ នួន ៩០៦
ន្ទរ់ ង្កតមការ ិយាល័យសាំណារចាំនួន ៤០៩ ង្ៅទូទាំក ២៤ង្ែតថ/្រុក ង្ៅរបុក្បង្ទស រមពុជាង្ដើមផីង្ធវើការសង្កេតការណ៍ដបបសាំណារ (SBO) ស្ម្លប់ការង្បាោះង្នបតថ្នបរ់ជាតិ ។ ការសង្កេតការណ៍ដបបសាំណារ (SBO) គឺ ជាវ ិធី ស្គស្រសថសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតមួយដដល ង្ធវើការសង្កេតង្កង្លើសាំណារតាំណាកននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ដដលផថល់ព័ត៌ម្លនដបប
សទិតិជារ់លារ់ង្កង្លើការ្ប្ពឹតង្ថ កននការង្បាោះង្នបត និកការរាប់សនាឹរង្នបត។ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតសាំណាររបស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
្តូវបានង្ធវើការង្្ជើសង្រ ើសដបបសទិតិ
ដដលតាំណាកឱ្យការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកអស់ង្ៅរមពុជា។ អបរសង្កេតការណ៍ដដលបាន ទទួលការបណុថ ោះបណា ថ ល
បាន្បមូលទិនន ប ័យននការសង្កេតការណ៍ង្ោយផ្ទធល់ង្កង្លើ
ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និកការរាប់សនាឹរង្នបតទាំកមូល
ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ដដលបានចាត់តាំក
ង្ហើយដដលឱ្យពួរង្គអាចពិពណ៌ន្ទបានអាំពីដាំង្ណើរការង្ៅនថទង្បាោះ-
ង្នបត ្បរបង្ោយសុ្រិតភាពឹ ែស ព ់។ បរ ិបទនង្យាបាយ និកការង្បាោះង្នបតមុនការង្បាោះង្នបតម្លនស្គរៈសាំខាន់ ណាស់ង្ៅ ង្ពលពិចារណាង្កង្លើ ដាំង្ណើរទូង្កននការង្បាោះង្នបត និកបរ ិបទទូលាំទូលាយននភាពស្សប ចាប់ននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតង្ោយង្សរ ី និក្តឹម្តូវ។ បុន្ទានដែមុនការង្បាោះង្នបត គណៈរម្លាធិការអពា្រឹត និកយុតិថធម៌ង្ដើមផីការង្បាោះង្នបតង្ោយ្តឹម្តូវង្ៅរមពុជា (NICFEC) សហការជាមួយវ ិទាស្គទនជាតិ ្បជាធិបង្តយយង្ដើមផីរិចកា ច រអនថរជាតិ
(NDI)
និកមជឈ-
មណឍលសិរាស្ស្គវ្ជាវជាន់ែស ព ់ (CAS) បានង្ធវើសវនរមាបញ្ជីអបរង្បាោះង្នបត ដដលបាន បាាញថ្ន ១០,៨% នន្បជាពលរដឌដដលម្លនសិទិនង្បាោះង្នបតដដលពួរង្គទាំកង្ន្ទោះគិតថ្ន បានចុោះង្្ាោះរួចង្កង្ហើយង្ន្ទោះ
មិនម្លនង្្ាោះង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះង្ន្ទោះង្ទ
ង្ហើយដដល
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
1
៧,៨% ននអបរទាំកង្ន្ទោះ ធ្លាប់បានង្បាោះង្នបតពីមុនមរ។ តួង្លែង្នោះ ្តូវបានបញ្ជ ជ រ់បដនទម ង្ោយការង្ធវើសវនរមាមួយរបស់ គ.ជ.ប ដដលររង្
ើញថ្ន ៩% បាត់សិទិនង្បាោះង្នបតដដល
ចាំនួនង្នោះសទិតង្ៅរបុករ្មិតលង្មអៀក។ សវនរមាបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតបានររង្
ើញថ្ន
១៨,៣% ននង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបតគ្មានសុពលភាពង្ោយស្គរ
្បជាពលរដឌបានផ្ទាស់ទីលាំង្ៅជា អចិន្នថយ៍ ទទួលមរណភាព ឬគ្មានព័ត៌ម្លន។ ការវ ិភាគ ទិនបន័យង្បាោះង្នបតឯររាជយរ៏បានបាាញឱ្យង្
ើញផកដដរថ្ន
រ្មិ តននការចុោះង្្ាោះង្បាោះ-
ង្នបតង្្ចើនហួស្បម្លណង្ៅទីរដនាកដដលម្លនការ្បរួត្បដជកខាាាំក ដូចជាង្ៅង្ែតថន្ពដវកម្លនរហូតដល់ង្ក ១៣៣% ង្ហើយវារ ឹតដតម្លនចាំនួនែពស់ជាកង្នោះង្កង្ទៀត ង្បើង្យើក ពិនិតយង្កតម
ុាំ បាាញឱ្យង្
ើញពីឱ្កាសង្ដើមផីរ ាំង្លាភបាំពាន។
ង្្ៅពី ង្នោះការវ ិភាគឯររាជយរ៏បានររង្
ើញង្ទៀតថ្នម្លនង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតសធួន
ចាំនួនង្្ចើនពាន់ន្ទរ់ម្លនង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតង្ទោះជា គ.ជ.ប បានអោះអាកថ្ន ង្្ាោះសធួនទាំកង្នោះ្តូវបានង្គដរត្មូវរបុករាំឡុកង្ពលននដាំ ង្ណើរការជ្មោះបញ្ជីង្ឡើកវ ិញ
របុកនបាំ ២០១២។ បញ្ជ ា ង្នោះរ៏បានបាាញអាំពីឱ្កាសង្ផេកង្ទៀតស្ម្លប់ការង្បាោះង្នបតែុស-
ចាប់ និកបដនទមការសកេ័យង្កង្លើទាំនុរចិតរថ បស់គណៈរម្លាធិការង្នោះ។ ្រុមអបរឯររាជយ ដូចជាបនធប់ស្គទនការណ៍ននអកគការសកគមសុីវ ិល
រ៏បានសដមថករកវល់ជាទូង្កអាំពីចាំនួន
ដដលគួរឱ្យសកេ័យននលិែិតបញ្ជ ជ រ់អតថសញ្ជដណស្ម្លប់បង្្មើឱ្យការង្បាោះង្នបត
(ICE)
ដដលបានង្ចញបន្ទធប់ពីរយ:ង្ពលចុោះង្្ាោះចុកង្្កាយ ង្ហើយគ្មានតួង្លែណាមួយ្តូវបាន ង្គបញ្ជ ជ រ់ង្ទ បុដនថង្បើង្យាកតម គ.ជ.ប បុន្ទានសបាថហ៍មុនការង្បាោះង្នបតម្លនទ្មក់ ICE
្បម្លណ ៥០០.០០០ ដដលបានង្ចញ ង្ហើយង្ហើយចាំនួនង្នោះអាចម្លនលុោះ្តណា្បជាពលរដឌបានបាត់ឯរស្គរសាំគ្មល់ែួនង្ោយស្គរម្លនង្្គ្មោះធមា ា ជាតិ ។ ចាំនួនទ្មក់ ICE ទាំក
ង្នោះង្្ចើន្តូវបានង្គង្្បើ្បាស់ង្ៅតាំបន់ដដលម្លនការ្បរួត្បដជកខាាាំក ដូចជាង្ៅរបុកង្ែតថ ន្ពដវកម្លន ១៥០.០០០ ទ្មក់ ICE ង្នោះង្បើតមតួង្លែដដលផថល់ង្ោយគណៈរម្លាការ ង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតង្ែតថ។ ង្្ាោះង្ខាាច
ង្្ាោះសធួន
ការដដលម្លនង្្ាោះង្្ចើនហួសង្ហតុង្ៅង្លើបញ្ជីង្បាោះង្នបត អ្តចុោះង្្ាោះង្្ចើនង្លើសរ្មិតង្ៅរបុកតាំ បន់ដដលម្លនការ
្បរួត្បដជកខាាាំក និក រកវោះតម្លាភាព ចាំនួន ICE ង្នោះអាចជាចាំង្ណាមននបញ្ជ ា ។
អកគការតម្លាភាពរមពុជាង្ស្គរស្គថយចាំ ង្ពាោះភាពអសរមារបស់ គ.ជ.ប របុកការង្ោោះ-
ស្ស្គយបញ្ជ ា ទាំកង្នោះង្ទោះជាម្លនការជូនដាំណឹក និ កម្លនភសថុតកជាមុនរ៏ង្ោយ។ បដនទម របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
2
ពីង្លើង្នោះ គ.ជ.ប បានបកេឱ្យម្លនឧបសគគដល់្បជាពលរដឌរុកការទទួ ប លព័ត៌ម្លនអាំពីបញ្ជី-
ង្្ាោះរបស់ង្គង្ដើមផីកាត់បនទយការភាន់្ចឡាំ ង្ោយ គ.ជ.ប បានហាម្បាមគណបរេ នង្យាបាយមិ នឱ្យកាន់ចាប់ចមាកននបញ្ជីអបរង្បាោះង្នបត បិទទិនបន័យនប់ង្ពរដដលមិនអាច ឱ្យស្គធ្លរណជនទទួលព័ត៌ម្លន និកបដិង្សធការបិ ទបញ្ជីង្្ាោះង្ៅតមភូមិមុនង្ពលង្បាោះង្នបត។ ការសង្កេតដបបសាំណារ (SBO) របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាបានររង្
បញ្ជ ជ រ់នូវភាពមិន្ប្រតីទាំកអស់ង្នោះ។ ពលរដឌ ម្លនការមួរង្ អាចររង្្ាោះ
ង្
ើញង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះ
ើញ និក
ង្ៅង្ពលដដលពួរង្គមិន
ង្ហើយរតថង្នោះន្ទាំឱ្យឱ្យម្លនការែឹកសមានិក
ចលាចលង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយចាំនួន។ ង្ៅ៦០% ននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត អបរ ង្បាោះង្នបតមួយចាំនួនដដលម្លនអតថសញ្ជដណប័ណត្តឹម្តូវមិនអាចររង្្ាោះង្គង្
ើ ញ។
ង្ៅែណៈង្ពលដដលម្លនអបរង្បាោះង្នបតជាង្្ចើន្តូវបានង្គឱ្យវ ិល្តលប់ង្កវ ិញង្ោយមិន បានង្បាោះង្នបត អបរង្ផេកង្ទៀតដដលគ្មានអតថសញ្ជដណប័ណត្តឹម្តូវ និក អបរង្្បើ្បាស់
ទ្មក់ ICE ជាង្្ចើនង្លើសពីធមាត ្តូវបានង្គអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបតង្កវ ិញ។ ង្ៅ ២៦% ននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ពលរដឌមួយចាំនួនដដលគ្មានអតថសញ្ជដណប័ណត្តឹម្តូវ ្តូវបាន ង្គអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបត និកម្លន ៩៣% ននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត អបរង្បាោះង្នបតង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE ង្ហើយរបុកការយាល័យង្បាោះង្នបត ១១% ដដលសកេ័យថ្នម្លនបញ្ជ ា អបរ ង្បាោះង្នបតចាំនួន៥១ ន្ទរ់ ឬង្្ចើនជាកង្នោះង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE ង្ដើមផីង្បាោះង្នបត។
អកគការតម្លាភាពរមពុជាម្លន រថីរកវល់ជាខាាាំកអាំពីភាពមិន្ប្រតីដដលបានររង្
ជាពិង្សសអបរបាត់សិទិនង្បាោះង្នបតដដលម្លនចាំនួនង្្ចើន
និកការង្្បើ្បាស់ទ្មក់
ង្ោយង្យាកតមបញ្ជ ា ដដលង្រើតម្លនមុនង្ពលង្បាោះង្នបត
ើញ
ICE។
និកភាពមិ ន្ប្រតីរុកង្ពល ប
ដាំង្ណើរននការង្បាោះង្នបត អកគការតម្លាភាពរមពុជា មិនអាចបញ្ជ ជ រ់ ្បរបង្ោយភាពង្ជឿជារ់ ថ្ន លទនផលននការង្បាោះង្នបតង្នោះឆាុោះបញ្ជ ច ក ាំ ពីឆនធ:របស់្បជាពលរដឌរមពុជាង្ឡើយ។
អង្កេត
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
គ្មាំ្ទការអាំពាវន្ទវឱ្យម្លនការបង្កេើតគណៈរមាការង្សុើប-
និកដរទ្មក់ការង្បាោះង្នបតមួយជាបន្ទធន់ ង្ោយម្លនការចូលរួមពីគណបរេនង្យា-
បាយទាំកពីរ
អកគការសកគមសុីវ ិល
និកសហគមន៍អនថរជាតិ ង្ដើមផីង្សុើបអង្កេតភាពមិ ន
្ប្រតី និកង្រៀបចាំដផនការង្ដើមផីដរទ្មក់ការង្បាោះង្នបតសុីជង្្ ស្គទប័នពារ់ព័ននន្ទន្ទ ដូចជា គ.ជ.ប និក្រុម្បឹរា
។ ការារង្នោះត្មូវឱ្យម្លន
ុាំសាេត់បាាញព័ត៌ម្លន និកទិនន ប ័យ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
3
ទាំកអស់ ដដលរួមម្លនទិនបន័យននបញ្ជីអបរង្បាោះង្នបត រាំណត់ង្ហតុននការង្ចញទ្មក់ ICE និកលទនផលង្បាោះង្នបតង្ៅតមការ ិយាល័យ។ ស្ម្លប់រយ:ង្ពលយូរអដកវក
រាំដណទ្មក់សុីជង្្
និកពិត្បារដង្កង្លើ្បព័នន
ចាប់្តូវដតង្ធវើង្ឡើកង្ដើមផីបង្កេើតឱ្យម្លនការ្បរួត្បដជកមួយ្បរបង្ោយយុតិថធម៌ ង្ដើមផីស្គថរង្ឡើកវ ិញនូ វភាពង្ជឿជារ់ ង្ៅរបុកការង្បាោះង្នបតន្ទង្ពលអន្ទគត។
និក
រាំ ដណទ្មក់
ង្នោះ រួមម្លនការពិនិតយ និកការង្ធវើឱ្យកាន់ដត្បង្សើរនូវចាប់សីព ថ ីការង្បាោះង្នបតង្្ជើ សតាំក
តាំណាករាស្រសថ (LEMNA) ង្ហើយរ៏អាច្នង្កដល់ការពិនិតយង្មើលង្ឡើកវ ិញង្លើរដឌធមានុញ្ដផកដដរ។ គ.ជ.ប គួរ្តូវបានរ ាំស្គយង្ហើយគណៈរម្លាធិការង្បាោះង្នបតថាីមួយ ដដលម្លនធមានុញ្ដភាព្គប់្គ្មន់ និកឯររាជយភាព គួរ ្តូវបានបង្កេើតង្ឡើកង្ោយម្លនអាំណាចយុតថធិការ ទូលាំទូលាយ និកម្លនថវ ិកា្គប់្គ្មន់ ង្ដើមផី្បតិបតថិការ្បរបង្ោយ្បសិទិនភាព ្ពមទាំក ម្លនសម្លជិរគណៈរម្លាធិការដដល្តូវបានង្្ជើសង្រ ើសង្ឡើកតមលរខណៈតម្លាភាពង្ោយ ម្លនការចូលរួមពីភាគីពារ់ព័ននសាំខាន់ៗទាំកអស់។ ដាំង្ណើរការននការចុ ោះង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតបចចុបផនបគួរ្តូវបានលុបបាំបាត់ ង្ហើយការ
ចុោះង្្ាោះដបបសវ័យ្បវតថិដផអរង្លើអ្តអនុរូលោឌនដដល្តឹម្តូវ ឬ យាកង្ហាចណាស់រ៏ ្តូវលុបបាំបាត់ង្ចាលតួន្ទទីរបស់្រុម្បឹរា
ុាំសាេត់ដដលម្លននិន្ទបការលង្មអៀកដផបរ
នង្យាបាយ ង្ៅរបុកការ ិយាធិបង្តយយននការង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតជាអចិន្នថយ៍ង្ន្ទោះ។ ការពិ និតយង្ឡើកវ ិញនូ វចាប់ សីព ថ ីការង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថ
គួរដតរួមបញ្ូច លវ ិធ្លនការចាាំបាច់ន្ទន្ទង្ដើមផីទប់ស្គេត់ ការង្្បើ្បាស់ធនធ្លនរដឌ
(LEMNA) រួមម្លន
យានជាំនិោះ សម្លារៈនិកង្ពលង្វលារបស់រកទ័ព នគរបាល និកម្នថីរាជការង្ោយគណបរេ នង្យាបាយស្ម្លប់យុទន្ទ ន ការង្បាោះង្នបត។ ហិរញ្ដ វតទុស្ម្លប់ គណបរេនង្យាបាយគួរដតផថល់ជូន ង្បើដផអរង្កតមម្ល្ត ២៧
ននចាប់សីព ថ ីគណបរេនង្យាបាយ។
ចាប់ង្នោះគួរដត្តូវបានដរលមអង្ដើមផីធ្លន្ទឱ្យម្លន
តម្លាភាព និ កត្មូវឱ្យគណបរេនង្យាបាយរាយការណ៍អាំ ពីហិរញ្ដ វតទុ និកការចាំ ណាយង្ៅ មុន និករាំឡុកង្ពលននការង្បាោះង្នបត។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
4
រាជរោឌភិ បាលរមពុជាគួរដតង្បថជាញចិតថង្រៀបចាំដផនការ
ចុោះបញ្ជីអ្តនុរូលោឌន
និកង្ពលង្វលាង្ដើមផីបញ្ចប់ ការ
និកការផថល់ជូនអតថសញ្ជដណប័ណតង្កដល់ពលរដឌ្គប់រប ូ ។
ទិនបន័យនន្បជាពលរដឌ្តូវដតង្បើរចាំហរង្ដើមផីឱ្យស្គធ្លរណជនអាចពិនិតយ និកង្ធវើសវនរមា បាន។ ទ្មក់ ICE គួរ្តូវបានលុបង្ចាល។ ្រសួកមហានផធអាចបង្កេើតយនថការមួយង្ដើមផី ជាំនួសអតថសញ្ជដណប័ណតពលរដឌដដល្តូវង្គលួច ឬបាត់។ ង្ោយម្លនអនុស្គសន៍ពីគណបរេនង្យាបាយនិ ក
សកគមសុីវ ិល
សភាជាតិគួរដត
ធ្លន្ទថ្នគណបរេនង្យាបាយទាំកអស់ម្លនលទនភាពង្្បើ្បាស់្បព័ននផេពវផាយង្ោយ ង្សាើភាព
និ កយុតិ ធ ថ ម៌
ង្ោយបង្កេើតស្គទប័នឯររាជយមួយង្ដើមផី្តួតពិ និតយង្លើ
វ ិទយុ
និក
ទូរទសេន៍របស់ជាតិ។ ដាំង្ណើរការង្នោះរួមម្លន្រសួកព័ត៌ម្លន អនុញ្ជដតឱ្យ្បព័នផ ន េពវផាយ បរង្ទសអាចផេពវផាយព័ត៌ម្លនង្ោយគ្មានរាំ ហិត របុកអាំ ឡុកង្ពលង្បាោះង្នបត។ ជាទីបញ្ចប់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
សូមអាំពាវន្ទវដល់ម្លចស់ជាំនួយអនថរជាតិោរ់
បញ្ូច លរមាវ ិធីរាំដណទ្មក់ការង្បាោះង្នបតជាង្គ្មលង្ៅសាំខាន់ចាាំបាច់ ស្ម្លប់ រាជរោឌភិបាល
រមពុជា របុកការទទួ លយរជាំ នួយថវ ិកា។ ្រុមការារបង្ចចរង្ទសមួយគួរ្តូវបាន បង្កេើត ង្ឡើក
(ឬរ៏អាចយរតមអនុ ស្គសន៍ដដលបានង្រៀបរាប់ដូចខាកង្លើសីអ ថ ាំពីគណៈរម្លាការ
ង្សុើបអង្កេតឯររាជយ) ង្ដើមផីពិនិតយង្លើវឌណនភាពនន ការអនុ វតថន៍រាំដណទ្មក់ និកពិនិតយ ង្មើលលរខែណឍជាំនួយ្បសិនង្បើការដរទ្មក់ង្ន្ទោះបរាជ័យ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
5
២. ង្សចក្តីង្ផដើម ការង្បាោះង្នបតង្ៅនបាំ២០១៣ ង្នោះ គឺជាការង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសឋ ង្លើរ ទី៥
ដដលបាន្ប្ពឹតថង្កង្ៅរបុក្បង្ទសរមពុជាចាប់តាំកពីការចុោះសននិសញ្ជដសនឋិភាពទី -
្រុកបារ ីស នបាំ ១៩៩១។ បន្ទធប់ពីម្លនការង្បាោះង្នបតថ្នបរ់ជាតិ ង្លើរដាំបូក ដដលបានង្រៀបចាំ ង្ឡើកង្ោយអាជាញធរបង្ណា ឋ ោះអាសនបរបស់អកគការសហ្បជាជាតិ ្បចាាំ្បង្ទសរមពុជា
(UNTAC) របុកនបាំ ១៩៩៣មរ ្បង្ទសរមពុជា បានង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតថ្នបរ់ជាតិចាំនួន៤
ង្លើរង្ទៀត ង្្កាមការង្រៀបចាំរបស់ គណៈរម្លាធិការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត (គ.ជ.ប) ដដល ជាស្គទប័នមួយ្តូវបានបង្កេើតង្ឡើកង្ដើមផីទទួលែុស្តូវង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា
(TIC)
ង្្កាមរិចចសហ្បតិបតឋិការជាមួយ
សមព័ននង្ដើមផី
សុចរ ិតភាព និកគណង្នយយភាពសកគម (ស.ស.គ) ្តូវបានទទួលស្គគល់ង្ោយ គ.ជ.ប ង្ដើមផីសង្កេតការណ៍ ង្កង្លើដាំង្ណើរការ ង្បាោះង្នបតថ្នបរ់ ជាតិង្ៅរមពុជា ដដលបាន្ប្ពឹតឋង្ក កាលពីនថទទី ២៨ ដែររេោ នបាំ ២០១៣។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា គឺជាបណា ថ ញមួយរបស់
អកគការតម្លាភាពអនឋរជាតិ ដដលម្លនង្បសររមាង្ធវើការរួមគ្មប ជាមួយ បុគគល និកស្គទប័នង្ៅ ្គប់រ្មិតទាំកអស់ ដដលរួមម្លន រាជរោឌភិបាល អកគការសកគមសុីវ ិល ធុ ររិចច ្បព័ នផ ន េពវផាយ និកស្គធ្លរណជនទូង្ក ង្ដើមផីង្លើររមពស់សុចរ ិតភាព និកកាត់បនទយអាំង្ពើពុររលួយ របុក្បង្ទសរមពុជា។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា អនុវតថនូវរមាវ ិធី ង្ផ្ទថតង្លើការតសូមតិ ស្ស្គវ្ជាវ
ការជ្មុញឱ្យម្លនការចូលរួមពីស្គធ្លរណជន
ការ
និករមាវ ិធីរស្គកសមព័នភា ន ព
ង្ដើមផី្បនាំកអាំង្ពើពុររលួយ ង្លើររមពស់តម្លាភាព និកសុចរ ិតភាព។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា គឺជាសម្លជិរមួយរបស់បណា ឋ ញសរលនន្រុម្តួតពិ និតយការង្បាោះង្នបតរបុកស្សុរ
(GNDEM) និកជាហតទង្លែីននង្សចរឋី្បកាសដដលគ្មាំ្ទង្ោយអកគការសហ្បជាជាតិ សីព ឋ ី ង្គ្មលការណ៍សរលស្ម្លប់ការ្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបត្បរបង្ោយអពា្រឹតភាព។ ស.ស.គ គឺជាសមព័ននអកគការមិនដមនរោឌភិបាល្នមុែង្គមួយ ដដលម្លនសម្លជិរជាក
៣០ អកគការ របុក្បង្ទសរមពុជា ដដលម្លនទសេនវ ិស័យជ្មុញការង្លើររមពស់គណង្នយយ ភាព តម្លាភាព សុចរ ិតភាព សមភាព និក យុតិធ ឋ ម៌សកគម។ តមរយៈការសង្កេតការណ៍ង្ក
ង្លើការង្បាោះង្នបតង្នោះ អកគការតម្លាភាពរមពុជា ម្លនង្គ្មលបាំណកង្ធវើការរាយការណ៍អាំពីភាព
មិន្ប្រតីន្ទន្ទ និកអាំង្ពើពុររលួយដផបរនង្យាបាយដដលង្រើតម្លនង្ៅនថទង្បាោះង្នបត និក ជូនដាំណឹកដល់ស្គធ្លរណជនអាំពីគុណភាពននការ្ប្ពឹតឋង្កង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
6
អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានអនុវតឋគង្្ម្លកសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្នោះ ង្ោយទទួលបាន ជាំនួយបង្ចចរង្ទស និកហិរញ្ដ វតទុ ពី វ ិទាស្គទនជាតិ្បជាធិបង្តយយ (NDI) ដដលជាអកគការអ
នឋរជាតិមួយមិនដសវកររ្បារ់ចាំង្ណញ និកអពា្រឹត ង្ធវើការារង្ដើមផីព្កឹក និកព្កីរលទនិ ្បជាធិបង្តយយង្ៅទូ ទាំកពិភពង្លារ។ វ ិទាស្គទនជាតិ NDI បានទទួល ជាំ នួយសបផុរស ធម៌ពីទីភាបរ់ារសហរដឌអាង្មរ ិរង្ដើមផីការអភិវឌណអនឋរជាតិ (USAID)។
៣. បរ ិបទ នង្ោបាយ និងការង្បាោះង្នោត ការ្ប្ពឹតថង្កង្ៅនថទង្បាោះង្នបត និកការរាប់សនាឹរង្នបត តាំណាកឱ្យទិដភា ឌ ពដតមួយ ្ជុកននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតទាំកមូល
ង្ហើយភាពស្សបចាប់ននការង្បាោះង្នបតង្ោយង្សរ ី
និកយុតិធ ឋ ម៌ គួរដត្តូវបានបរស្ស្គយរបុកបរ ិបទមួយដដលទូលាំទូលាយជាកង្នោះ។ ៣.១. រក្បខ័ណឌននការង្បាោះង្នោត និងរក្បខ័ណឌគតិយត ុ ដិ ចាប់ចមផកដដល្គបដណឋប់ង្កង្លើការង្បាោះង្នបតរដឌសភានបាំ ២០១៣ គឺចាប់សីព ឋ ី ការង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសឋ
(LEMNA)
ដដលរដឌសភាបានអនុម័តង្ៅនបាំ
១៩៩៧។ បដនទមពីង្លើចាប់ង្នោះ រដឌធមានុញ្ដនន្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា ចាប់សីព ឋ ី គណបរេនង្យាបាយ ចាប់សីព ឋ ីស្គរព័ត៌ម្លន និកចាប់ សីព ឋ ីការជួប្បជុាំ រ៏ ម្លនស្គរៈសាំខាន់ង្ៅ របុកដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតផកដដរ។ គ.ជ.ប ទទួលែុស្តូវរបុកការង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកសម្លជិរសភា ្ពឹ ទិ-ន
សភា ្រុម្បឹរា
ុាំ/សាេត់ ្ពមទាំកការចក្រក និកង្បាោះពុមពផាយនូវបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះ-
ង្នបត។ ង្ទោះជាយាកង្នោះរឋី អកគការជាតិ និកអនឋរជាតិ ្ពមទាំកអបរឯរង្ទសដផបរការារ ង្បាោះង្នបតជាង្្ចើន បានសដមថកការ្ពួយបារមាទរ់ទិនង្កនឹកអពា្រឹតយភាព និកសមតទភាពរបស់ គ.ជ.ប ។ គ.ជ.ប សទិតង្ៅង្្កាម្រសួកមហានផធ និ កពុាំម្លនរញ្ចប់ថវ ិកា្គប់-
្គ្មន់ ឬសិទិអ ន ាំ ណាចផ្ទធល់ែួនដូ ា ចស្គទប័ន្គប់ ្គកការង្បាោះង្នបតង្ៅរបុក្បង្ទសដនទង្ទៀត
ង្ឡើយ។ គណ:រម្លាធិការង្នោះបានផថល់នូវ តម្លាភាពតិចតួចង្កដល់ស្គធ្លរណជនរបុកការ ទទួលបានឯរស្គរ និកការចូលរួមង្ៅរបុករិចច្បជុាំន្ទន្ទ។ គ.ជ.ប បានបដិង្សធការង្ចញផាយលទនផលននការសធក់មតិមួយចាំនួន ព័ត៌ម្លនសថីពីការ្តួតពិនិតយ ្បព័ននផេពវផាយ និក ការសិរាស្ស្គវ្ជាវន្ទន្ទ ដរង្ចញពីង្គហទាំព័ររបស់
ង្ហើយដដលរបុកង្ន្ទោះសូមផីដតបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត គ.ជ.ប
រ៏្តូវបាន
មួយនថទមុនការង្បាោះង្នបតែណៈង្ពលដដលលទនផល
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
7
ង្បាោះង្នបត និកលិែិតបទោឌនគតិយុតថមួយចាំនួន្តូវបានដរង្ចញពីង្គហទាំព័រមុនការង្បាោះង្នបត។ បដនទមពីង្លើង្នោះង្ទៀត សម្លសភាពរបស់ គ.ជ.ប ែវោះឯររាជយភាពង្ហើយការង្្ជើ ស ង្រ ើសសម្លជិរ គ.ជ.ប ពុាំម្លនតម្លាភាព។ ម្ល្ត ១៣ (ថាី) ននចាប់សីព ឋ ីការង្បាោះង្នបតង្្ជើស តាំកតាំណាករាស្រសឋដចកថ្ន ្បធ្លន អនុ្បធ្លន និកសម្លជិរចាំនួន ៧ រូប ្តូវដតង្្ជើសង្រ ើស របុកចាំង្ណាមឥសេរជនដដលម្លនសមតទភាពខាកនង្យាបាយ
បទពិង្ស្គធន៍ការារ
និក
ិ៍ ឋ ម្លនង្ររង្្ ា ោះលអ។ ង្ទោះជាដូ ង្ចបោះរឋី ការង្្ជើសង្រ ើសម្នឋីទាំកង្នោះពុាំបាន្ប្ពឹតថង្កតមនីតិវ ិធី ្បរបង្ោយតម្លាភាព
ផធុយង្កវ ិញ
ការង្្ជើសង្រ ើសដផអរង្លើការសង្្មចង្ោយស្គទប័ន
ដដល្គប់្គកង្ោយគណបរេ្បជាជនរមពុជា
(CPP)
ដដលជាគណបរេកាន់អាំណាច
ង្ហើយដថមទាំកពុាំម្លនការពិង្្គ្មោះង្យាបល់ជាស្គធ្លរណៈរបុកចាំង្ណាមគណបរេនង្យា-
បាយដនទង្ទៀត និកអកគការមិនដមនរោឌភិបាល។ សម្លជិរ គ.ជ.ប ្តូវបានដតកតាំកង្ោយ ្រសួកមហានផធ និកសង្្មចង្ោយទីសីកា ឋ រគណៈរដឌម្នឋី ដដលដឹរន្ទាំង្ោយង្លារន្ទយរ រដឌម្នឋី ហុន ដសន ង្ហើយដដលចុកង្្កាយ្តូវបានអនុម័តង្ោយ
រដឌសភាជាតិ ្គប់្គក
ង្ោយគណបរេ្បជាជនរមពុជា។ ដាំ ង្ណើរការង្្ជើ សតាំកគ្មានតម្លាភាព ដូចជាពុាំម្លនល័រ-ខ
ែ័ណឍការាររបស់ម្នឋីទាំកង្ន្ទោះ លរខណៈវ ិនិច័យ ឆ័ ស្ម្លប់ ង្បរខជន និ កពុាំម្លនដាំង្ណើរការ ពិភារាចាស់លាស់
រវាកស្គទប័នរោឌភិបាលង្ផេកង្ទៀត
ង្ដើមផីធ្លន្ទឱ្យម្លននី តិវ ិធីង្្ជើស
ង្រ ើសមួយ្បរបង្ោយការ្បរួត្បដជក និកង្សាើភាពង្ឡើយ។ សម្លជិរគណៈរមាការថ្នបរ់ង្្កាម ដូចជា គណៈរមាការរាជធ្លនី/ង្ែតឋង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត (គធ/ែប) គណៈរមាការ សាេត់ង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត (គ
ុាំ/
/សប) និកគណៈរមាការការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និករាប់
សនាឹរង្នបត (គរប/គររ) គួរដត្តូវបានដតកតាំករបុកដាំ ង្ណើរការង្បើ រចាំ ហរ របុកចាំ ង្ណាម មហាជន ម្នឋីរាជការសុីវ ិល និ ក/ឬ ម្នឋីង្ៅថ្នបរ់ ស្សុរ និ ក
ុាំ ង្ោយង្យាកង្កតមចាប់
សឋីពីការង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសឋ។ បុ ដនថង្ៅរបុកការអនុ វតឋជារ់ដសឋក គណៈរមាការថ្នបរ់ង្លើ្គ្មន់ដតបនឋការាររបស់ ម្នឋីមុនៗ
ង្ោយពុាំម្លនការពិភារា
ឬការ្បរួត
្បដជកស្ម្លប់មុែតាំដណកទាំកង្ន្ទោះង្ឡើយ។ ការារង្រៀបចាំដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត មិនដមនជាការាររបស់ គ.ជ.ប ដតម្លបរ់ឯកង្ទ ដតការារទាំកង្ន្ទោះ្តូវបានង្ធវើ្បតិភូរមាង្កឱ្យស្គទប័នង្បាោះង្នបតថ្នបរ់ង្្កាមបនថង្ទៀត។ ឧទហរណ៍
សម្លជិរ្រុម្បឹរា
ុាំ/សាេត់រុកមូ ប លោឌនជាអបរទទួលែុស្តូវរបុកការចុោះ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
8
ង្្ាោះង្បាោះង្នបត។ ង្ទោះបីជា គ.ជ.ប ទទួលែុស្តូវចាំង្ពាោះបញ្ជីង្បាោះង្នបតចុកង្្កាយរ៏ ង្ោយ
រ៏សម្លជិរ្រុម្បឹរា
បានបាាញឱ្យង្
ុាំសាេត់
ដដលង្្ជើសតាំកតមរយៈគណបរេនង្យាបាយ
ើញនូវទាំន្ទស់ខាកផល្បង្យាជន៍
ដដលជាឱ្កាសស្ម្លប់ការរ ាំង្លាភ
បាំពាន និកភាពលង្មអៀកង្ៅរបុកការចក្រកបញ្ជីង្បាោះង្នបតង្នោះ។ រយៈង្ពលននការចុោះង្្ាោះ
និកការពិនិតយបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបតស្ម្លប់ពលរដឌ
រមពុជា ្តូវបានង្ធវើង្ឡើកង្ៅដែ រញ្ជដ និកដែតុលា ង្រៀករាល់នបាំ។ ្បជាពលរដឌម្លនរយៈ
ង្ពល១ ដែរនាោះ របុកការចុ ោះង្្ាោះង្ៅរបុកបញ្ជីង្បាោះង្នបត ឬ ង្ផធៀកផ្ទធត់ង្្ាោះង្បាោះង្នបត ដដល្តូវង្ធវើង្ឡើកង្ៅរបុក
ុាំ/សាេត់ ដដលអបរង្បាោះង្នបតរស់ង្ៅ។
ចាប់ របស់រមពុជា
អនុញ្ជដតឱ្យ្បជាពលរដឌណាដដលមិនបានរស់ង្ៅជាអចិន្នឋយ៍ង្ៅរបុក
ពុាំ
ុាំ/សាេត់ ដដលពួរ
ង្គចុោះង្្ាោះ ឬការចុោះង្្ាោះថាី ឬការង្ផធរង្្ាោះរបុករយៈង្ពល ៨ ដែ មុនការង្បាោះង្នបតង្ន្ទោះ ង្ឡើយ។ ង្នបត
្បជាពលរដឌត្មូវឱ្យវ ិល្តឡប់ ង្កកាន់ តាំបន់ ដដលពួ រង្គរស់ង្ៅវ ិញង្ដើមផីង្បាោះ ដដលរតឋង្នោះបកេឱ្យម្លនការលាំបារធទន់ធទរស្ម្លប់ រមាររចាំណារស្សុរង្ៅរបុក
្បង្ទសរមពុជា។
ត្មូវការអតថសញ្ជដណស្ម្លប់អបរចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត ្បជាពលរដឌដដលគ្មានអតឋសញ្ជដណប័ ណត
រ៏ ជាបញ្ជ ា មួយផកដដរ។
ត្មូវឱ្យបាាញឯរស្គរជារ់ លារ់
និ កសាគ ុ
ស្គាញជាង្្ចើនស្ម្លប់ចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត ង្ដើមផីជាភសឋតកបញ្ជ ជ រ់អាំពីសញ្ជ ជ តិ អាយុ និក ុ រដនាករស់ង្ៅង្ោយភាជប់មរជាមួយនូវរូបថត ១ សនាឹរ។ បដនទមពីង្នោះង្ទៀត រាជរោឌភិបាល ពុាំបានទទួលង្ជាគជ័យរបុកការផឋល់អតឋសញ្ជដណប័ ណតជូន្បជាពលរដឌរមពុជាបាន្គប់រប ូ
ង្ឡើយ ង្ហើយែរខានរបុកការង្រៀបចាំ ការចុ ោះបញ្ជី អ្តនុរូលោឌនមួយង្ពញង្លញ ង្បើង្ទោះបី ជារាជរោឌភិបាលទទួលបានរិចចគ្មាំ្ទបង្ចចរង្ទស
និកហិរញ្ដ វតទុពីអនឋរជាតិ ង្ដើមផីបង្កេើត
្បព័ននអតឋសញ្ជដណប័ណតមួយរ៏ង្ោយ។ របុកនបាំ ២០១១ រាជរោឌភិ បាលបានអនុ វតថវ ិធ្លនការ ន្ទន្ទ ង្ដើមផីជួយស្មួលដល់នីតិវ ិធី ននការចុ ោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត។ វ ិធ្លនការទាំកង្ន្ទោះរួមម្លន ការទទួលយរអតឋសញ្ជដណប័ណតដដលផុតសុពលភាពង្្បើ្បាស់ ស្ម្លប់ការចុោះបញ្ជី ង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត និកបនឋរយៈង្ពលចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត រ៏ដូចជារយៈង្ពលននការោរ់ ពារយបណឹឋ ក។
ង្ទោះបី ជាដូង្ចបោះរឋី
ការដរដ្បទាំកង្នោះមិន្តូវបានផេពវផាយឱ្យបាន្គប់
្គ្មន់ជូនដល់ស្គធ្លរណជនទូ ង្កង្ឡើយ
ដតបង្កេើតឱ្យម្លននូវភាពសាុគស្គាញកាន់ ដតង្្ចើន
និកង្ធវើឱ្យម្លនភាពឆរដលវកង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
9
្រុម្បឹរា
ុាំ/សាេត់ ៩៧% ដដលដឹរន្ទាំង្ោយគណបរេ្បជាជនរមពុជាអាចង្ចញ
លិែិតបញ្ជ ជ រ់អតថសញ្ជដណស្ម្លប់បង្្មើឱ្យការង្បាោះង្នបត (ICE) ដដលអាចង្្បើ្បាស់ជា ឯរស្គរបញ្ជ ជ រ់អតឋសញ្ជដណបង្ណា ឋ ោះអាសនប
ដដលអាចឱ្យអបរង្បាោះង្នបតអាចចុោះង្្ាោះ
ង្បាោះង្នបត ឬ ង្បាោះង្នបតបានង្ៅង្ពលដដលអបរង្បាោះង្នបតបាត់ឯរស្គរអតឋសញ្ជដណប័ណត ង្ដើម។ ការង្ធវើលិែិតបញ្ជ ជ រ់អតថសញ្ជដណង្នោះ គឺ ្គ្មន់ដតត្មូវឱ្យម្លនស្គរេីចាំនួន២ រូប ង្ដើមផីបញ្ជ ជ រ់ អាំពីរដនាករស់ង្ៅរបស់អរ ប ង្្បើ្បាស់ ទ្មក់
ICE
ង្ៅរបុក
ុាំដដលពួរង្គចុោះ
ង្្ាោះង្បាោះង្នបត ង្ហើយ ICE ្តូវបានផឋល់ជូនង្ោយម្លនហតទង្លខាពីអាជាញធរ ដតបុង្ណាតោះ។
គ.ជ.ប
បានឱ្យដឹកថ្ន្រុម្បឹរា
ុាំ/សាេត់
ុាំ/សាេត់បានផឋល់ទ្មក់ ង្នោះជាក
៨០០.០០០ ស្ម្លប់ការង្បាោះង្នបតនបាំ ២០១៣ របុកង្ន្ទោះចាំនួន ២៧០.០០០ ទ្មក់្តូវបាន ផឋល់ជូនង្ៅរយៈង្ពលចុកង្្កាយននការចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត និកង្ពលង្បាោះង្នបត។ ង្នោះគឺ
ជាតួង្លែមួយដដលមិនទាំនកទល់ដតង្ស្គោះ ង្ោយស្គរដតរយៈង្ពលននការចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត្តូវបានបិទតាំកដតពីចុកនបាំមុន
ង្ហើយប័ណតង្នោះផឋល់ជូនចាំង្ពាោះដតអបរដដលបានបាត់
លិែិតបញ្ជ ជ រ់អតឋសញ្ជដណចាប់តាំកពីង្ពលចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបតមរង្មាោះ។
ង្ោយង្ហតុថ្ន
ម្លនង្្ាោះង្្ចើនហួស្បម្លណង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត ង្្ាោះង្ខាាច ង្្ាោះសធួន អ្តចុោះង្្ាោះង្្ចើនហួស្បម្លណង្ៅរបុកតាំ បន់ដដលម្លនការ្បរួ ត្បដជកខាាាំក សវនរមាឯររាជយបានររង្
ើញ
និករកវោះតម្លាភាពង្ៅរបុកដាំ ង្ណើរការង្ចញទ្មក់
ដដល ICE
ដូង្ចបោះតួង្លែននចាំនួន ICE ង្នោះអាចម្លនបញ្ជ ា ។
តមរយៈការង្ធវើសវនរមាង្កង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត (VRA) ឯររាជយចាំនួន២ ដដល្តូវបានង្ធវើង្ឡើកង្ៅង្ដើមនបាំ២០១៣ បានបាាញឱ្យង្
ើញអាំ ពីបញ្ជ ា ធទន់ធទរ ង្ៅរបុកបញ្ជី
ង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត1។ សវនរមាង្កង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតមួយ ដដល្តូវបានង្ធវើ
ង្ឡើករបុកដែ រុ មៈា នបាំ២០១៣ ង្ោយគណៈរម្លាធិ ការអពា្រឹតយ និកយុតិធ ថ ម៌ ង្ដើមផីការង្បាោះ-
ង្នបតង្ោយង្សរ ី និ ក្តឹម្តូវង្ៅរមពុជា (NICFEC) វ ិទាស្គទនជាតិ NDI និកមជឈមណឍល 1
សូមអានរបាយការណ៍សថីអាំពីសវនរមាបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត (VRA) ង្ៅរមពុជានបាំ ២០១៣ ដដលង្ធវើង្ឡើក
ង្ោយវ ិទាស្គទនជាតិ ្បជាធិ បង្តយយស្ម្លប់រិចចការអនថរជាតិ (NDI) គណៈរម្លាធិ ការអពា្រឹតយ និកយុតិថធម៌
ង្ដើមផីការង្បាោះង្នបតង្ោយ្តឹ ម្តូវង្ៅរមពុជា (NICFEC) និកមជឈមណឍលសិរាស្ស្គវ្ជាវជាន់ែពស់ (CAS)។ បញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត ការចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបត និកសវនរមាស្ម្លប់បញ្ជីង្្ាោះ (SVRA Plus) ស្ម្លប់
ការង្បាោះង្នបតង្្ជើ សតាំកតាំ ណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ របស់គណ:រម្លាធិការង្ដើមផីការង្បាោះង្នបតង្ោយង្សរ ី និក យុតិធ ថ ម៌ង្ៅរមពុជា។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
10
ការសិរាស្ស្គវ្ជាវជាន់ែពស់ (CAS) បានបាាញឱ្យង្ ដដលម្លនសិទិង្ន បាោះង្នបត
ើញថ្ន ១០,៨% នន្បជាពលរដឌ
ដដលគិតថ្នពួរង្គ្តូវបានចុោះង្្ាោះង្ហើយ
ដតដបរជាពុាំម្លន
ង្្ាោះង្ៅរបុកបញ្ជី និក ៧,៨% ននអបរដដលពុាំម្លនង្្ាោះង្ៅរបុកបញ្ជី គឺជាអបរដដលធ្លាប់
បានង្បាោះង្នបតពីមុន។ តួង្លែទាំកង្នោះ កាន់ដតជារ់លារ់ដថមង្ទៀតតមរយ:ការង្ធវើសវនរមាង្ៅតមមូលោឌនមួយ ដដលង្ធវើង្ឡើកង្ោយ
គ.ជ.ប ង្ោយបានររង្
ើញការបាត់បក់
សិទិនង្បាោះង្នបតចាំនួន ៩% ដដលចាំនួនង្នោះសទិតង្ៅរបុករ្មិ តង្លអៀក។ សវនរមាង្កង្លើបញ្ជី ង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត រ៏បានររង្
ើញផកដដរថ្ន ១៨,៣% ននង្្ាោះង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរ
ង្បាោះង្នបតពុាំម្លនសុពលភាព ង្ោយស្គរដត្បជាពលរដឌបានបឋូរទីលាំង្ៅអចិ ន្នឋយ៍ ស្គាប់ ឬមិនស្គគល់។
ការចុោះង្្ាោះង្្ចើនហួស្បម្លណ
ង្ធវើឱ្យម្លនការសកេ័យង្កដល់អរ ប ង្បាោះង្នបត
ដដលង្គមិនស្គគល់។ ង្យាកតមតួង្លែរបស់ គ.ជ.ប បានបាាញថ្ន ចាំ នួនអបរង្បាោះង្នបត ង្ៅង្លើបញ្ជីង្បាោះង្នបតម្លនរហូតដល់ង្ក ១០១,៧% ននពលរដឌដដលម្លនសិទិនង្បាោះង្នបត។ ង្ៅរបុកង្ែតឋមួយចាំ នួនអ្តចុ ោះង្្ាោះរបស់ គ.ជ.ប គឺ ម្លនរហូតដល់ង្ក ១០៩%។ ង្បើយរ តមតួង្លែចាំនួន្បជាពលរដឌរបស់វ ិទាស្គទន
សទិតិជាតិ
អ្តចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបតបាន
ង្រើនង្ឡើកជាក ១៣០% ង្ៅរបុកង្ែតឋមួយចាំ នួន ង្ហើយតួ ង្លែននការចុោះង្្ាោះង្្ចើនហួស ្បម្លណង្នោះម្លនរ្មិតកាន់ដតែពស់ ង្បើ ង្ធវើការ្តួតពិនិតយតម ឱ្យង្
ុាំ ដដលចាំណុចង្នោះបាាញ
ើញនូវឱ្កាសស្ម្លប់ការរ ាំង្លាភបាំពាន។ ការវ ិភាគឯររាជយង្កង្លើមូលោឌនទិនបន័យ
បញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតរបស់
គ.ជ.ប
រ៏ បានបាាញឱ្យង្
ើញនូវចាំ នួនង្្ាោះសធួនរបុក
រ្មិតមួយគួ រឱ្យរត់សម្លគល់ ជាពិង្សសង្ៅរបុកតាំបន់ដដលម្លនការ្បរួត្បដជកែពស់ ដូច ជា រាជធ្លនីភាំបង្ពញជាង្ដើម2។ ង្បើង្ទោះបីជារបាយការណ៍របស់ គ.ជ.ប បានឱ្យដឹកថ្ន គ.ជ.ប បានសាំអាតបញ្ជីង្្ាោះសធួនង្ហើយរ៏ង្ោយរឋី
បុ ដនឋង្គបានររង្
ើញង្្ាោះសធួនទាំកស្សុក
ជាក ៨០.០០០ ររណី (ដូចជា ង្្ាោះ នថទដែនបាំរាំង្ណើត និកង្ភទដូចគ្មប)។ ង្្ាោះង្្ចើន ហួស្បម្លណ
បាាញនូវឱ្កាសស្ម្លប់ង្ធវើការបនាាំ
ង្ោយង្្បើ ្បាស់ង្្ាោះដដលគ្មាន
សុពលភាព ឬ ង្្ាោះសធួនទាំកង្ន្ទោះ ង្ដើមផីង្បាោះង្នបតបនាាំ ឬការង្បាោះង្នបតែុសចាប់ង្ោយ ជនដដលមិនទន់្គប់អាយុ។
2
កាដសតភបាំង្ពញបុ សិ៍ថ “Giving more than 100%” ង្ោយ Doyle, D. (នថទទី ២៤ ដែ ររេោ នបាំ ២០១៣) តម
រយ:ង្គហទាំព័រ http://www.phnompengpost.com/national/giving-more-100 របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
11
សម្លសភាពមួយដ៏សាំខាន់ង្ដើមផីង្ធវើឱ្យការង្បាោះង្នបតណាមួយអាចង្ជឿជារ់បាន ការម្លន្បភពផេពវផាយព័ត៌ម្លនច្មុោះ ្បព័ននផេពវផាយរបស់រមពុជា
និកឯររាជយ។
គឺ
ចាប់ដដលង្ធវើនិយ័តរមាង្កង្លើ
គឺចាប់សីព ឋ ី ស្គរព័ ត៌ម្លន
្រម្ពហាទណឍរបស់អុ នតរ់
(UNTAC) និ កវ ិធ្លនន្ទន្ទដដលម្លនង្ៅរបុករដឌធមានុញ្ដ។ ង្បើង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី ពុាំម្លនចាប់សី ឋ ពីការផេពវផាយតមរលរធ្លតុអាកាស ព័ត៌ម្លន
ង្ហើយអាជាញប័ណត្តូវបានផឋល់ជូនង្ោយ្រសួក
និករាល់្បព័ននផេពវផាយតមទូរទសេន៍របស់រដឌ
និកស្គរព័ត៌ម្លន្ពមទាំកវ ិទយុ
ភាគង្្ចើនសទិតង្ៅង្្កាមការ្គប់្គករបស់គណបរេ្បជាជនរមពុជាដដលរាំពុកកាន់
អាំណាច ែណៈង្ពលដដលស្គទនីយ៍ព័ត៌ម្លនមួ យចាំ នួន (វ ិទយុ និ កទូ រទសេន៍ បាយ័ន) គឺជារមា សិទិរន បស់្គួស្គរង្លារន្ទយររដឌម្នឋី ហុន ដសន។ គណបរេនង្យាបាយទាំក៨ ដដល
្បរួត្បដជកង្ៅរបុកការង្បាោះង្នបត ពុាំម្លនលទនភាពង្សាើភាពគ្មបរបុកការង្្បើ ្បាស់វ ិទយុ និ ក ទូរទសេន៍ទាំកង្ន្ទោះង្ឡើយ។ មុនង្ពលង្បាោះង្នបត
្រសួកព័ត៌ម្លនបានង្ចញង្សចរឋី្បកាសហាម្បាមស្គទនីយ៍
វ ិទយុរបុកស្សុរមិនឱ្យផេពវផាយបនថរមាវ ិធី វ ិទយុជាភាស្គដែារពី វ ិទយុបរង្ទស
ដូ ចជា
វ ិទយុអាសុី
ង្សរ ី (RFA) វ ិទយុសង្មាកសហរដឌអាង្មរ ិរ (VOA) វ ិទយុអនឋរជាតិបារាាំក (RFI) និ កវ ិទយុABC អូ
ស្រស្គឋលីង្ឡើយ។ បុដនឋង្សចរឋី្បកាសង្នោះ ្តូវបានលុបង្ចាលង្កវ ិញង្ៅង្ពលដដលម្លនការ រ ិោះគន់ធទន់ធរទ ពីសហរដឌអាង្មរ ិរ
្រុមដដលង្ធវើការារង្លើដផបរសិទិង្ន ៅឯបរង្ទស
ស្សុរ និកស្គទនីយផេពវផាយ។
និ ករបុក
្បព័ននផេពវផាយរបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ (CNRP) ដដលជាគណបរេ្បនាំក
ម្លនការផេពវផាយដតមួយចាំ នួនតូ ចង្ៅរបុកស្គទនីយ៍វ ិទយុ ដូចជាបណា ថ ញទាំន្ទរ់ទាំនកសកគម
(Facebook)
និ កង្វទិ កាតម្បព័ ននអុិនធឺ ដណត
ដតបុង្ណាតោះ។
ង្ៅង្ពលដដលង្មដឹរន្ទាំ
គណបរេ្បនាំកង្លារ សម រកេុី បានវ ិល្តឡប់ មរកាន់្បង្ទសរមពុជា ង្ៅនថទទី១៩ ដែ ររេោ នបាំ ២០១៣ ង្្កាយង្ពលទទួលបានការង្លើរដលកង្ទសពី្ពោះមហារេ្ត ការចារ់ ផាយតមវ ិទយុ
និកទូរទសេន៍ របស់រដឌម្លនរ្មិតតិ ចតួចបាំ ផុត
ង្ហើយម្លនដតង្គហទាំព័រ
ព័ត៌ម្លនរបុកស្សុរមួយចាំនួនតូ ចបុ ង្ណាតោះ ដដលបានចុោះផាយអាំពីការវ ិល្តលប់ របស់ង្លារ សម រកេុ។ ី ផធុយង្កវ ិញ ទី ភាបរ់ារ និកង្គហទាំព័រអនឋរជាតិធាំៗ ភាគង្្ចើនបានផេពវផាយ យាកទូលាំទូលាយអាំពី្ពឹតិថការណ៍ង្នោះ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
12
៣.២. បរ ិោកាសនង្ោបាយ
ហិកា
ង្្បៀបង្ធៀបង្កនឹកយុទន្ទ ន ការង្បាោះង្នបតមុ នៗ ឧបទធវង្ហតុ ធន ទ ់ ធទរ និ កការផធុោះអាំ ង្ពើម្លនតិចតួចជាកមុន
្បង្សើរង្ឡើក។
ដដលង្នោះគឺជាសញ្ជដមួយបាាញថ្នបញ្ជ ា សនឋិសុែម្លនភាព
រាំឡុកង្ពលង្បាោះង្នបតង្ៅរបុកនបាំង្នោះ បានបាាញឱ្យង្
ង្ឡើកនូវអាំណរស្គទរ
និកចាំណាប់អារមាណ៍ពីស្គធ្លរណជនទូង្ក
យុវជនដដលបានចូលរួមង្ៅរបុករផួនង្ោសន្ទ្បរួ ត្បដជកធាំ ៗ
ើញនូ វការង្រើន
ជាពិង្សសពីសាំណារ់
របស់គណបរេនង្យា-
បាយ។ ង្នោះជាយុទនន្ទការង្បាោះង្នបតមួយរបុកចាំង្ណាមយុទនន្ទការង្បាោះង្នបតជាង្្ចើ ន ដដល ម្លនភាព្បរួត្បដជកខាាាំកបាំផុតដដលមិនធ្លាប់ម្លនពីមុនមរ
ង្ោយម្លនមនុសេរាប់ពាន់-
ន្ទរ់គ្មាំ្ទដល់គណបរេនង្យាបាយទាំកពី រ គឺ គណបរេ្បជាជនរមពុជា និ កគណបរេសង្្ាគោះជាតិ របុកអាំឡុកង្ពលននការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបតង្ៅទូ ទាំក្បង្ទស។ ការវ ិល្តឡប់
របស់ង្លារ សម រកេុី មរកាន់្បង្ទសរមពុជា បន្ទធប់ ពីបាននិរង្ទសែាួនអស់រយៈង្ពល ៤ នបាំមរង្នោះ3
បានជួយជ្មុញឱ្យការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបតរបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិកាន់
ដតខាាាំកកាាង្ឡើក។ ង្ទោះបី ជាង្លារន្ទយររដឌម្នឋី ហុន ដសន បានង្សបើសុាំ្ពោះរាជទនង្លើរ ដលកង្ទសពី្ពោះមហារេ្តចាំង្ពាោះង្លារសម រកេុី រ៏ង្ោយ រ៏ ង្លារ សម រកេុី ង្ៅដតមិន អាចចូលរួម្បរួត្បដជកង្ៅរបុកការង្បាោះង្នបត ង្ោយស្គរង្្ាោះរបស់ង្លារ ្តូវបានដរង្ចញពីបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត ។
បុន្ទានដែមុនង្ពលង្បាោះង្នបត
រាជរោឌភិបាលដដលដឹរន្ទាំង្ោយគណបរេ្បជាជន
រមពុជា បានចាត់វ ិធ្លនការកាត់បនទយលទនភាពស្ម្លប់រិចចសនធន្ទនង្យាបាយ។ ង្ៅង្ដើ មដែ មិថុន្ទ
គណៈរមាការសភាដដលម្លនសម្លសភាពចូលរួមទាំកស្សុកពីសម្លជិរគណបរេ
្បជាជនរមពុជា បានង្បាោះង្នបតដរ សម្លជិរភាពគណបរេ្បនាំកទាំកអស់ពីរដឌសភា។ ការដរង្ចញនូវសម្លជិរភាពននអបរតាំណាករាស្រសថគណបរេ្បនាំកពីរដឌសភាគឺជាង្ហតុ ផលនង្យាបាយ
ដដលម្លនង្ចតន្ទបកខូចរិ តានុ ភាពរបស់គណបរេ្បនាំក
្នង្កដល់ការដរអភ័យឯរសិទនរបស់ពួរង្គ
និកង្ដើមផី
ដដលអាចង្ធវើឱ្យអបរតាំណាករាស្រសថទាំក
ង្ន្ទោះ្បឈមនឹកបណឹ ថ ក ឬការង្ចាទ្បកាន់ពីបទឧ្រិដង្ឌ ផេកៗ។ ចាប់សីព ឋ ីការបដិង្សធ
3
ង្លារ សម រកេី ្តូវបានង្ចាទ្បកាន់ពីបទផេពវផាយព័ត៌ម្លនមិនពិត និកដរាកដផនទី ដដលគ្មត់ ្តូវបាន
តុលាការ
ផថន្ទធង្ទសោរ់ពននន្ទគ្មររយ:ង្ពល ១១ នបាំ។ ការផថន្ទធង្ទសង្នោះ ្តូវបានង្គដឹកជាទូង្កថ្នជា
ង្ចតន្ទនង្យាបាយ។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
13
ចាំង្ពាោះឧ្រិដរ ឌ មាដដលបាន្ប្ពឹតរ ឋ ុករបបរមព ប ុជា្បជាធិបង្តយយ សភារមពុជា
្តូវបានអនុ ម័តង្ោយ
ង្ោយពុាំម្លនការពិភារាដវរដញរ្ពមទាំកអនុញ្ជដតឱ្យម្លនការង្ចាទ្បកាន់
ង្កង្លើមនុសេ និកនីតិបុគគល ដូចជា ្រុមហុន និកគណបរេនង្យាបាយពីការង្កាតសរង្សើរ ្បនាំក បង្ន្ទធសបាអប់ ឬបដិង្សធមិនទទួលស្គគល់ឧ្រិដឌរមាដដលបានង្រើតង្ឡើក របុករបបដែារ្រហម។
្រុមសិទិ ម ន នុសេ
និ កតាំ ណាករាស្រសថរបស់គណបរេ្បនាំក
បាន
អោះអាកថ្ន ចាប់ង្នោះម្លនង្ហតុ ផលនង្យាបាយ និកជាឧបររណ៍ ង្ដើមផីរ ឹតបនឋឹកង្កង្លើសិទិន ង្សរ ីភាពននការបង្ញ្ចញមតិ។
បដនទមពីង្នោះង្ទៀត
ពិង្សសរបុកការង្្បើ្បាស់ធនធ្លនរបស់រដឌ
គណបរេកាន់អាំណាចម្លនលទនភាព
ទាំករបុកអាំ ឡុកង្ពលននយុទនន្ទការង្ោសន្ទ
និករយៈង្ពលង្ពញមួយនបាំ របុកង្ន្ទោះង្ហោឌរចន្ទសមព័ននរបស់រដឌ និកគង្្ម្លកអភិវឌណន៍ភាគ ង្្ចើនបានរួមចាំដណរជួ យដល់គណបរេ្បជាជនរមពុជា។
ង្វាហាស្គសន៍ហួសង្ហតុ របស់ង្មដឹរន្ទាំនង្យាបាយមុនង្ពល
និកអាំ ឡុកង្ពល
យុទនន្ទការង្បាោះង្នបត បានរួមចាំដណរបកេឱ្យម្លនបរ ិយាកាសនង្យាបាយតនតឹក និកង្ធវើ ឱ្យអារមាណ៍មហាជនម្លនការភ័យខាាច។ ង្លារន្ទយររដឌម្នឋី ហុន ដសន និកង្មដឹរន្ទាំ ដនទង្ទៀតមរពីគណបរេកាន់អាំណាចបានង្្បើ្បាស់ង្វាហាស្គសន៍គ្ម្លមរាំដហក ង្ោយ ្ពម្លនអាំពី ្រហម”
ការង្រើ តង្ឡើកនូវស្ាគមសុីវ ិល
និ កការវ ិល្តឡប់មរវ ិញនូ វរបប
្បសិនង្បើ្បជាពលរដឌង្បាោះង្នបតឱ្យសម្លជិរគណបរេ្បនាំក។
ជាមួយគ្មបង្ន្ទោះ អបរដឹរន្ទាំគណបរេ្បនាំកង្លារ សម
“ដូចដែារ
ស្សបង្ពល
រកេុី បានបនឋង្លើររមពស់ស្គារតី
្បនាំកជនជាតិង្វៀតណាម របុកង្ពលការង្ោសន្ទការង្បាោះង្នបត របស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ
ង្ោយសនាបង្ណឋញជនអង្ន្ទឋ្បង្វសន៍ង្វៀតណាមែុសចាប់
្ពមទាំកបានរាំណត់
ចាំណុចង្នោះ ជាង្គ្មលនង្យាបាយមួយរបស់គណបរេង្លារ។ ភាស្គមិនសមគួរដដលង្ៅ ជនជាតិង្វៀតណាមថ្ន(យួន) ្តូវបានង្លារ សម រកេុី ង្្បើ្បាស់មឋកង្ហើយមឋកង្ទៀត ង្ោយ
អោះអាកថ្ន ជនជាតិង្វៀតណាមដដលរស់ង្ៅរបុក្បង្ទសរមពុជា គឺជាអាយករបស់រោឌភិបាល កាន់អាំណាច។
៤. វិធីីធសដ អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានង្ធវើការសង្កេតការណ៍ដបបសាំណារ (SBO) ង្កង្លើការ
ង្បាោះង្នបតជាតិ ង្ោយង្្បើ ្បាស់វ ិធី ស្គស្រសឋ្តួតពិ និតយសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតមួយ ដដល
ពារ់ព័នង្ន កនឹកការសង្កេតង្កង្លើសាំណារ ដដលតាំណាកឱ្យការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និក របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
14
ផឋល់ព័ត៌ម្លនសុ្រឹ តអាំពីការ្ប្ពឹតឋង្កននការង្បាោះង្នបត និកការរាប់សនាឹរង្នបត។ ទិនបន័យ SBO
្តូវបាន្បមូលង្ោយអបរសង្កេតការណ៍តមការ ិយាល័យ
ដដលទទួលបានការ
បណុឋ ោះបណា ឋ ល្តឹម្តូវ តមរយៈការសង្កេតង្ោយផ្ទធល់នូវដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និកការ រាប់សនាឹរង្នបតង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលពួរង្គ្តូវបានចាត់តាំក ង្ហើយនិកបកេ លរខណៈឱ្យម្លនការផឋល់ង្សចរឋីពណ៌ន្ទ្បរបង្ោយ
សុ្រឹត្ភាពែពស់អាំពីដាំង្ណើរការរបុក
នថទង្បាោះង្នបត។ វ ិធី ស្គស្រសឋ SBO ្តូវបានង្្បើ្បាស់ង្ោយ អកគការ្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបត ង្ៅជុាំវ ិញពិភពង្លារ ង្ដើមផីង្លើររមពស់សុចរ ិតភាពង្ៅរបុកការង្បាោះង្នបត។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានោរ់ ព្ាយអបរសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតអពា្រឹ តចាំនួន
៩០៦ន្ទរ់ ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតសាំណារចាំនួន ៤០៩ការ ិយាល័យ ង្ៅទូទាំក២៤ ង្ែតថ/្រុក រមពុជា
របុក្បង្ទសរមពុជា។
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតសាំណាររបស់អកគការតម្លាភាព-
្តូវបានង្្ជើសង្រ ើសង្ោយលរខណៈនចដនយតមដបបវ ិទាស្គស្រសថ
ដដលតាំ ណាកឱ្យ
សទិតិននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកអស់ (សូមង្មើលការដបកដចរននសាំណារខាកង្្កាម)។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានោរ់ ព្ាយ និកទទួ លង្ៅរមពុជា របាយការណ៍ពីការ ិយាល័យ ង្បាោះង្នបតចាំនួន ៤០៩ ការ ិយាល័យ ង្ហើយរបាយការណ៍ង្នោះ គឺ ជារបាយការណ៍សាំង្យាគ ននគាំង្ហើញទាំកង្ន្ទោះ។ ការបបងបចក្ការ ិោល័យង្បាោះង្នោតទូទ ាំងរបង្ទស ង្ធៀបនឹងសាំណាក្ SBO
ការ ិយាល័យប
ោះបនោតសរុប
សំណាក SBO
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
15
៥. បញ្ហ ា បែលបានរក្ឃញង្ៅនថៃង្បាោះង្នោត ង្ៅនថទទី ២៨ ដែ ររេោ នបាំ ២០១៣ អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
ចាំនួន៩០៦ ន្ទរ់ ្តូវបានោរ់ព្ាយង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតសាំណារចាំនួន ៤០៩ ដដលបានង្្ជើសង្រ ើសង្ដើមផីសង្កេតង្កង្លើការ្ប្ពឹតង្ឋ កននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និកការ
រាប់សនាឹរង្នបត។ អបរសង្កេតការណ៍ង្ធវើការារជា្រុម ដដលម្លនសម្លជិរ ២ ន្ទរ់ ្តូវ ្បចាាំការង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ពញមួយនថទ ង្ហើយពួរង្គបានរត់្តនូវអវីដដលពួរង្គ សង្កេតង្ ការររង្
ើញង្ករបុកបញ្ជីសាំណួរ ដដល្តូវបាន្បមូលយរមរង្ធវើការវ ិភាគ។ លទនផលនន
ើញរបស់ អកគការតម្លាភាពរមពុជា ង្ៅនថទង្បាោះង្នបតដផអរង្លើការសង្កេតរបស់អបរ
សង្កេតការណ៍ទាំកង្ន្ទោះ និក្តូវបានបាាញជា ៤ ដផបរសាំខាន់ៗ ដូចខាកង្្កាម ៖
ការចាប់ង្ផឋើមង្បើរការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និកការង្រៀបចាំ ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
ការបិទ និកការរាប់សនាឹរង្នបត និក
បរ ិយាកាសទូង្ក
៥.១. ការចាប់ង្ផដើមង្បើក្ការ ិោល័យង្បាោះង្នោត និងការង្រៀបចាំែាំង្ណើរការង្បាោះ ង្នោត ជាទូង្ក ការចាប់ង្ផឋើមង្បើរ និកការង្រៀបចាំដាំង្ណើរការរបស់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ម្លនដាំង្ណើរការ្ប្ពឹតង្ឋ កបានលអ។ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត បានចាប់ង្ផឋើមង្បើរទន់ង្ពល ង្វលា ង្សធើរដត្គប់ហឹបង្នបតទាំកអស់្តូវបានបាាញថ្នជាហឹបទង្ទ បានង្បាោះ្ត្តឹម្តូវ និកបាាញជាស្គធ្លរណៈ
ជាពិ ង្សសអបរសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបត្គប់រប ូ របស់អកគការ
តម្លាភាពរ រមពុជាអាចចូលង្កដល់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ោយគ្មានការរារាាំកចាប់តាំកពី ង្ពល
ង្បើរការ ិយាល័យ។ ង្សធើរដត្គប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកអស់ ម្លនសម្លារៈចាាំបាច់្គប់ ្គ្មន់ រុកការង្បាោះង្ន ប បត
ង្លើរដលកដតតាំបន់ោច់ ស្សយាលមួយចាំនួនបុង្ណាតោះ
ដដលម្លន
សម្លារៈមិន្គប់ ្គ្មន់ ដូចជា ដែេចកសុវតទិភាព្បអប់ង្នបត ឬ្តសម្លទត់ជាង្ដើម។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
16
ង្បើង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី ម្លនការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៨៩,៥% បុង្ណាតោះ ដដលម្លន ង្ហោឌរចន្ទសមព័នស ន ្មួលដល់ការង្ធវើដាំង្ណើររបស់មនុសេចាស់ ជរា និកជនពិការ។ ចាំណុច ង្នោះជាការរ ាំង្លាភបាំ ពានចាប់ដដលបានដចកថ្ន
្គប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកអស់គួរ
បកេលរខណៈឱ្យអបរង្បាោះង្នបត្គប់រប ូ ម្លនលទនភាពង្ធវើដាំង្ណើរបានង្ោយាយស្សួល ង្ហើយ ការរ ាំង្លាភបាំពានង្នោះអាចរារាាំកពលរដឌមួយចាំនួនមិនអាចង្បាោះង្នបតបាន។ តរាកទី១ ខាកង្្កាមង្នោះបាាញអាំពីការសង្កខបននការវាយតនមាង្កង្លើដាំណារ់កាលដាំបូក ង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។ តរាកទី១ ៖ សូចន្ទររននការចាប់ង្ផឋើមង្បើរ និកការង្រៀបចាំការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត សូចន្ទររសាំខាន់ៗ
ភាគរយនន្គប់ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ទាំកអស់ (%)
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលង្បើរទន់ង្ពលង្វលា (ង្ម្លក
១០០%
៧:00 ន្ទទី ្ពឹ រ) ឬ ម្លនភាពយឺតយាវបនឋិចបនឋួច (្តឹ ម ង្ម្លក ៧:៣០ន្ទទី្ពឹរ)
សម្លារៈរបស់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយចាំនួនង្ពលចាប់
៣,៣%
ង្ផឋើមង្បើរការ ិយាល័យ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្រៀបចាំង្ឡើកដដលអាចឱ្យអបរង្បាោះ
១០០%
ង្នបតអាចគូសសនាឹរង្នបតរបស់ពួរង្គង្ោយសម្លទត់ ហឹបង្នបតដដល្តូវបានបាាញថ្នជាហឹបទង្ទ មុនង្ពលចក
៩៩,៣%
ដែេង្ស្គសុវតទិភាព និកទុរោរ់ង្ៅរដនាកដដលស្គធ្លរណ ជនអាចង្មើលង្
ើញ
អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា ្តូវបាន
៩៩,៨%
អនុញ្ជដតឱ្យចូលសង្កេតង្ៅ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
17
ម្នថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត (PSC) ម្លនវតឋម្លនង្ៅរបុកការ ិ
៩១,៩%
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលម្លនង្ហោឌរចន្ទសមព័ននស្ម្លប់
៨៩,៥%
យា ល័យង្បាោះង្នបតង្ៅង្ម្លក ៦:00 ្ពឹរ
ស្មួលដល់ការង្ធវើដាំង្ណើររបស់មនុសេចាស់ ជរា និកជន ពិការ
ង្សធើរដត្គប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកអស់ នង្យាបាយ
របុករាំឡុកង្ពលង្រៀបចាំ
ម្លនវតឋម្លនភាបរ់ារគណបរេ
និ កចាប់ ង្ផឋើមង្បើរការ ិយាល័យ។
តមការសង្កេត
ភាបរ់ារសង្កេតការណ៍ មរពី គណបរេ្បជាជនរមពុជាម្លន ៩៩% និកភាបរ់ារដដលមរពី គណបរេសង្្ាគោះជាតិម្លនចាំនួន ៩៨% ននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។ តរាកទី២
៖
ភាបរ់ាររបស់គណបរេនង្យាបាយដដលម្លនវតឋម្លនង្ៅង្ពលចាប់ង្ផឋើមង្បើរ
ការ ិយាល័យ និកង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត
សាំណួរ: ង្តើភាបរ់ារសង្កេតការណ៍គណបរេនង្យាបាយណាែាោះដដលម្លនវតថម្លនរបុកអាំឡុកង្ពលង្រៀបចាំ និកង្បើរការ ិយាល័យ ង្បាោះង្នបត?
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
18
៥.២. ែាំង្ណើរការង្បាោះង្នោត របុកអាំ ឡុកង្ពលននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាព
រមពុជា បានរត់ ្តព័ត៌ម្លនពីខាករបុក និ កខាកង្្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និ កពុាំម្លនអបរ សង្កេតការណ៍ណាម្លបរ់្តូវបានរារាាំកពីការអនុវតឋការាររបស់ពួរង្គ
ពីសាំណារ់ម្នឋី
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ង្ឡើយ។ ង្ទោះបី ជាទិដភា ឌ ពមួយចាំនួនននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតបាន ្ប្ពឹ តឋង្កង្ោយពុាំម្លនឧបទធវង្ហតុរ៏ង្ោយ
រ៏ បុដនឋអបរសង្កេតការណ៍ទូទាំក្បង្ទសបាន
រាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្នបញ្ជ ា ទរ់ទកង្កនឹកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត
និកអតឋសញ្ជដណ
ស្ម្លប់ការង្បាោះង្នបតដដលង្ៅរបុកទីតាំកមួយចាំនួនបានបកេឱ្យម្លនភាពចលាចល ឬបាតុភាពង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។
៥.២.១. ង្្មោះអ្ោក្ង្បាោះង្នោតមិនមានង្ៅង្លើបញ្ជ ង្ី ្មោះង្បាោះង្នោត ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៦០% សញ្ជដណ្តឹម្តូវមួយចាំនួន
ម្លនអបរង្បាោះង្នបតដដលម្លនឯរស្គរអតឋ-
មិនអាចររង្្ាោះរបស់ពួរង្គង្
ើញង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរ
ង្បាោះង្នបត និកមិនអាចង្បាោះង្នបតង្ៅរបុកទី តាំកង្ន្ទោះបាន។ ចាំណុចង្នោះ សុីសាវរ់គ្មបង្ក
នឹករបរគាំង្ហើញដដលទទួលបានពី VRA មុនង្ពលង្បាោះង្នបតដដលបានរាយការណ៍ឱ្យដឹក ថ្ន្បជាពលរដឌជិត រួចរាល់
១០%
ននអបរម្លនសិទិនង្បាោះង្នបតនិកគិតថ្នពួរង្គ្តូវបានចុោះង្្ាោះ
ដតមិនអាចររង្្ាោះរបស់ពួរង្គង្
ើញង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត។
VRA
បានផថល់អនុស្គសន៍ឱ្យែិ តែាំ បដនទមង្ទៀតរបុកការជូ នដាំ ណឹកដល់្បជាពលរដឌអាំពីការចុោះ
ង្្ាោះង្បាោះង្នបតរបស់ពួរង្គឱ្យបានមុននថទង្បាោះង្នបតង្ន្ទោះ បុដនថ គ.ជ.ប ឬ ស្គទប័នរោឌភិបាលដនទង្ទៀត មិនបានយរចិតឋទុរោរ់ ង្ឡើយ4។ ភាាមៗមុននថទង្បាោះង្នបត គ.ជ.ប បាន ដរង្ចញនូវបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតង្ៅង្លើង្គហទាំព័ររបស់ែួន ា នង្យាបាយ
និ ក្បកាសថ្នគណបរេ
ឬអកគការសកគមសុីវ ិលណាដដលយរបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតជាប់នឹកែាួន
ង្ដើមផីជួយររង្្ាោះដល់អបរង្បាោះង្នបតណាដដលររង្្ាោះមិនង្ ង្បាោះង្នបតង្ៅរបុកនថទង្បាោះង្នបតជាការែុសចាប់5។
គ.ជ.ប
ើញង្ៅតមការ ិយាល័យ
រ៏មិនបានយរចិតទ ឋ ុរោរ់
ចាំង្ពាោះការផឋល់អនុស្គសន៍ឱ្យបិតផាយបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតង្ៅតមភូមិមុនង្ពលការ 4
បញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតបានបិតង្ៅតម
ុាំ បុ ដនថមិនបានបិ ទង្ៅតមភូមិង្ទ។
5
ង្សចរថី្បកាសង្នោះ ង្ធវើង្ឡើកង្ោយ គ.ជ.ប ង្ៅឯសនបិសីទស្គរព័ត៌ម្លនសថីអាំពីបរ ិយាកាសទូង្កននយុទនន្ទ
ការង្បាោះង្នបតដដលបានង្ធវើង្ឡើកង្ៅនថទទី២៦ ដែររេោ នបាំ ២០១៣។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
19
ង្បាោះង្នបតង្ឡើយ។
ការរ ឹតបនថឹកដបបង្នោះ
ង្ធវើឱ្យម្លនការលាំបារដល់អបរង្បាោះង្នបតរបុកការ
ង្ផធៀកផ្ទធត់ ង្្ាោះរបស់ពួរង្គជាមុន ថ្នង្តើពួរង្គបានចុោះង្្ាោះង្ហើយឬង្ៅ និកង្ដើមផីអាច ឱ្យពួរង្គររការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតរបស់ពួរង្គង្
ើញង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។
តរាកទី៣ ៖ អបរង្បាោះង្នបតដដលម្លនឯរស្គរអតឋសញ្ជដណ បុដនឋពុាំម្លនង្្ាោះង្ៅរបកបញ្ ជី ុ ង្្ាោះង្បាោះង្នបត
សាំណួរ: ង្តើម្លនអបរង្បាោះង្នបតបុន្ទានន្ទរ់ដដលង្កង្បាោះង្នបតង្ោយម្លនឯរស្គរអតថសញ្ជដណ្តឹម្តូវ បុដនថមិន អាចររង្្ាោះង្
ើញង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត?
៥.២.២. ការង្បាោះង្នោតង្ោយមិនបង្ហាញឯក្ីរអ្តដសញ្ហ ា ណ ែណៈង្ពលដដលអបរង្បាោះង្នបតជាង្្ចើនដដលម្លនឯរស្គរអតឋសញ្ជដណ្តឹម្តូវ មិន អាចង្បាោះង្នបតបាន រ៏បុដនថដបរជាង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ២៥% បានអនុញ្ជដត ឱ្យអបរដដលគ្មានឯរស្គរអតឋសញ្ជដណ្តឹម្តូវអាចង្បាោះង្នបតបានង្កវ ិញ។ មិន្តឹមដតរ ាំង្លាភបាំពានង្កង្លើចាប់ង្បាោះង្នបតបុង្ណាតោះង្ទ
ចាំ ណុចង្នោះ
បុដនឋវារ៏អាចបាាញឱ្យង្
ើញ
អាំពីឱ្កាសននការលួចបនាាំង្ោយរាប់ បញ្ូច លការដរាកបនាាំអបរង្បាោះង្នបតផកដដរ។ អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
បានរាយការណ៍អាំពីឧបទធវង្ហតុចាំនួន៥
ង្ៅរបុក
រាជធ្លនីភាំបង្ពញ (ការ ិយាល័យង្លែ ១១២ ២៩៦ និក ៩៨៧) ង្ែតឋន្ពដវក (ការ ិយាល័យ
ង្បាោះង្នបតង្លែ ៦៨៣) និកង្ែតឋបាត់ដាំបក (ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្លែ ៣២០) ង្ោយអបរ ង្បាោះង្នបតដដលម្លនឯរស្គរអតឋសញ្ជដណ្តឹម្តូវបានង្ធវើដាំង្ណើរមរដល់ការ ិយាល័យ ង្បាោះង្នបត
បុដនឋដបរជាង្
ើញថ្នម្លនអបរដនទបាន
ង្បាោះង្នបតជាំនួសពួរង្គរួចង្កង្ហើយ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
20
បដនទមពីង្នោះង្ទៀត អបរសង្កេតការណ៍ ១ រូបរបស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាង្ៅរបុកង្ែតឋរាំពក់
ចាម (ការ ិយា-ល័យង្បាោះង្នបតង្លែ ២២៨៣) បានរាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន ង្្ាោះរបស់អបរ ង្បាោះង្នបតម្លបរ់ម្លនង្្ាោះដល់ង្កពី រង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដតមួយ ង្ហើយមនុសេ ម្លបរ់ង្ទៀត្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបតង្ោយង្្បើ្បាស់ង្្ាោះអបរដនទង្ទៀតដដលដូចគ្មប ង្ន្ទោះ
ង្ោយដឡរង្ៅរបុកង្ែតឋង្ពាធិ៍ស្គត់ (ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្លែ ៦៨៣) មនុសេ
ម្លបរ់្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបតង្ោយយរង្្ាោះអបរដនទដដលមិ នដមនជាង្្ាោះែាួន។ ៥.២.៣.
ការង្បាោះង្នោតង្ោយង្របើរបាស់លខ ិ ិតបញ្ហ ជ ក្់អ្តតសញ្ហ ា ណសរមាប់បង្រមើ
ឱ្យការង្បាោះង្នោត (ICE) ម្លនការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៩៣% ដដលអបរង្បាោះង្នបតបានង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE។ របុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ១១% ម្លន្បជាពលរដឌចាំនួន ៥១ ន្ទរ់ ឬង្្ចើន
ជាកង្នោះ បានង្្បើ ្បាស់ទ្មក់ ICE ង្ដើមផីង្បាោះង្នបត។ ង្ោយស្គរដតម្លនង្្ាោះង្្ចើនហួស ្បម្លណង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត ង្្ាោះង្ខាាច ង្្ាោះសធួន អ្តចុ ោះង្្ាោះង្្ចើ ន ហួស្បម្លណង្ៅរបុកតាំបន់ដដលម្លនការ្បរួត្បដជកខាាាំក
និករកវោះតម្លាភាពង្ៅរបុក
ដាំង្ណើរការផឋល់ទ្មក់ ICE តួ ង្លែនន ទ្មក់ ICE ង្នោះអាចជាបញ្ជ ា ។ របុកចាំ ង្ណាម ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលសង្កេតង្ោយអកគការតម្លាភាពរមពុជា ភាគរយននសង្មាកង្នបត
ស្ម្លប់គណៈបរេកាន់អាំណាចម្លនការង្រើនង្ឡើក ង្ៅង្ពលដដលម្លនទ្មក់ ICE កាន់ដត ង្្ចើន្តូវបានង្្បើ្បាស់ង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។ ង្ទោះយាកង្នោះរឋី អកគការតម្លាភាព រមពុជាមិនអាចរាំណត់បានថ្ន ង្នោះជាការពិតស្ម្លប់ទូទាំក្បង្ទសង្ឡើយ ង្ោយង្ហតុ ថ្នពុាំ ម្លនទិនបន័យអាំពីអ្តផឋល់ទ្មក់ ICE ង្ៅតម
ុាំ/សាេត់6
និកលទនផលង្ៅតមការ ិយា-
ល័យង្បាោះង្នបតទូទាំក្បង្ទស។
6
អាំឡុកង្ពលដដលង្ធវើរបាយការណ៍ង្នោះ គ.ជ.ប មិនបានផថល់ទិនន ប ័យលមអិតននចាំនួនទ្មក់ ICE ង្ទ ង្ទោះបីជា
ម្លនការង្សបើរសុាំពីគណបរេនង្យាបាយ និកអកគការឯររាជយរ៏ង្ោយ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
21
តរាកទី៤ ៖ ភាគរយននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលម្លនការង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE ង្ដើមផី ង្បាោះង្នបត
សាំណួរ: ង្តើអបរង្បាោះង្នបតបុន្ទានន្ទរ់ដដលបានង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE ង្ដើមផីង្បាោះង្នបត?
៥.២.៤. ការបែលមិនបានគូសង្្មោះរបស់អ្ោក្បានង្បាោះង្នោតង្ ង្្មោះង្បាោះង្នោត
យ ើ ង្ៅក្ោងបញ្ជ ី ុ
អបរសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៤% ម្លនម្នឋី
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតពុាំបានគូសង្្ាោះង្ៅង្លើបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតង្ៅ
ង្ពលដដលពួរង្គមួយចាំនួនបានង្បាោះង្នបតង្ហើយង្ន្ទោះង្ទ។ ការង្មើលរ ាំលកដបបង្នោះ អាចង្ធវើ ឱ្យម្លនការង្បាោះង្នបតសធន។ ួ ៥.២.៥. ទឹក្ង្មមររលក្់នែ តមការសង្កេតបានឱ្យង្
ើញថ្ន
៩៩,៥%
ននការ ិយាល័យទាំកអស់ម្លនអបរង្បាោះ
ង្នបត្តូវបាន ង្គឱ្យ្ជលរ់នដនឹកទឹរង្មាជានិចង្ច ្កាយង្ពលង្បាោះង្នបតរួច បុដនឋង្ៅ ២,៧% ននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកង្ន្ទោះ្តូវង្គសង្កេតង្
ើញថ្ន
ទឹរង្មា្ជលរ់នដ្តូវបានអបរ
ង្បាោះង្នបតមួយចាំនួនលាកង្ចញង្ៅរបុកបរ ិង្វណ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។ គណៈរម្លាធិការ
ង្ដើ មផីការង្បាោះង្នបតង្ោយង្សរ ី និ កយុតិ ធ ឋ ម៌ ង្ៅរមពុជា (ែុមដ្ហវល) បានង្ធវើង្តសឋស្គរលផកង្កង្លើទឹរង្មា្ជលរ់នដង្នោះ ២ នថទ មុនង្ពលង្បាោះង្នបត និកបានបាាញឱ្យង្
ើញថ្ន
ទឹរង្មាង្នោះអាចលាកជ្មោះបានយាកាយ។ ការដដលង្គអាចលាកជ្មោះទឹរង្មា្ជលរ់នដ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
22
បាន ដដលង្គគិតថ្នម្លន្បសិទភា ន ពរហូតដល់រយៈង្ពល ១៥ នថទង្ន្ទោះ ង្ធវើឱ្យម្លនការ្ពួយបារមាង្កដល់មង្ធាបាយង្ដើមផីការពារសុចរ ិតភាពននការង្បាោះង្នបត និកង្គ្មលការណ៍ង្បាោះង្នបតមួយដកស្ម្លប់មនុសេម្លបរ់។ តរាកទី៥ ៖ ភាគរយននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលអបរង្បាោះង្នបតបាន្ជលរ់្ម្លមនដ ជាមួយទឹរង្មា្ជលរ់នដ
សាំណួរ: ង្តើទឹរង្មា្ជលរ់ នដអាចលុប្ជោះដដរឬង្ទ?
តរាកទី៦ ៖ អបរសង្កេតការណ៍បានង្មើលង្
ញ ើ ទឹរង្មា្ជលរ់នដ្តូវបានង្គលាក្ជោះ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
23
៥.២.៦. បណដឹងង្ៅការ ិោល័យង្បាោះង្នោតក្ោងអ្ាំ ឡងង្ពលង្បាោះង្ន ោ ត ុ ុ របុកអាំ ឡុកង្ពលននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត បណឹ ឋ កចាំ នួន ៥៨ ្តូវបានង្ធវើង្ឡើកង្ោយ
ភាបរ់ារគណបរេនង្យាបាយ។ របុកចាំ ង្ណាមង្ន្ទោះ ម្លនបណឹ ឋ កចាំ នួន ៤០ ្តូវបានង្ោោះស្ស្គយង្ោយគណៈរមាការការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត7 និកបណឹ ឋ កចាំនួន ង្ោោះស្ស្គយ។
ឧទហរណ៍
១៨
អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
មិន្តូវបាន
បានរាយ-
ការណ៍ឱ្យដឹកថ្នភាបរ់ាររបស់គណបរេនង្យាបាយមួយ ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្លែ ៥០៤ របុកង្ែតឋរាំពត បានោរ់ពារយបណឹ ឋ កមួយង្ៅង្ពលដដលបុរសម្លបរ់មិនអាចង្បាោះង្នបត
បានង្ោយស្គរដតន្ទម្តរូល និកនថទដែនបាំរាំង្ណើតរបស់គ្មត់ែុសពីបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត។ ង្ៅរបុកទីតាំកដនទង្ទៀត អបរសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន ភាបរ់ារគណបរេ
មួយង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្លែ ១៤៤៩ របុកង្ែតឋរាំពក់ចាម បានោរ់ ពារយបណឹ ឋ កង្ៅ
ង្ពលដដលម្លនសរមាជនចាំនួន ៣ រូប ពី គណបរេដនទបានចូ លង្ករបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្ដើមផីង្ធវើការង្ោសន្ទយាកសរមា
និកបានបដិង្សធមិន្ពមចារង្ចញពី
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ន្ទោះ។ ៥.៣. ការបិទការ ិោល័យង្បាោះង្នោត និង ការរាប់សនលឹក្ង្នោត ដាំង្ណើរការបិទការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
និករាប់សនាឹរង្នបតបាន្ប្ពឹតឋង្កជាមួយ
នឹកការឆរដលវកមួយចាំនួនតូច។ ស្សបតមនី តិវ ិធី អបរង្បាោះង្នបតង្សធើរដត្គប់ រប ូ ដដលរាំពុក ត្មក់ជួរង្ៅ ង្ម្លក ៣:00 រង្សៀល ង្ៅង្ពលដដលបិទការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ន្ទោះ ពួរង្គ អាចបនថង្បាោះង្នបតបាន។ ៥.៣.១. ការរាប់សនលឹក្ង្នោត អបរសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ថ្ន ការរាប់សនាឹរង្នបតង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះ
ង្នបតចាំនួន ៩៩% ្តូវបានរត់្ត្តឹម្តូវ។ ង្បើង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះ
ង្នបតចាំនួន ១១% លទនផលននការង្បាោះង្នបត មិន្តូវបានង្គបិតជាស្គធ្លរណៈង្ៅខាកង្្ៅ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតភាាមៗង្្កាយង្ពលរាប់ង្ឡើយ។ ចាប់ង្បាោះង្នបតរបស់្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា 7
បានដចកយាកចាស់ថ្ន
ង្្កាយង្ពលបញ្ចប់ការរាប់សនាឹរង្នបត
ម្នថី-
ង្យាកតមចាប់ ង្បាោះង្នបត គណៈរមាការការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ជាគណៈរមាការរាប់សនាឹរង្នបត ង្ៅង្ពល
ដដលការរាប់សនាឹរង្នបតចាប់ ង្ផថើម។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
24
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត្តូវង្រៀបចាំរបាយការណ៍លទនផលរាប់សនាឹរង្នបត
និកចាប់ចមាក
មួយចាប់បិទង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតភាាមៗ។ ការដដលការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមិនបាន អនុវតឋស្សបតមបទបញ្ជ ជ ននការង្បាោះង្នបតង្នោះ ង្ធវើឱ្យម្លន ការពិ បាររបុកការង្ផធៀកផ្ទធត់លទនផល្តឹម្តូវដដលបាន្បកាស។
តរាកទី៧ ៖ លទនផលង្បាោះង្នបតដដលបានបិតង្ៅខាកង្្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្្កាយ ង្ពលរាប់សនាឹរង្នបតរួច
ាំង្ណើរ ៥.៣.២. ការចូលរ ួមរបស់ភ្នោក្់ង្ហរគណបក្សនង្ោបាយក្ោងអ្ាំ ឡងង្ពលននែ ុ ុ ការរាប់សនលឹក្ង្នោត
ស្សង្ដៀកគ្មបង្កនឹកង្ពលង្រៀបចាំ ភាបរ់ាររបស់គណបរេនង្យាបាយ ទាំកអស់
និកង្ពលចាប់ង្ផឋើមង្បើរការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដរ ម្លនវតឋម្លនង្សធើរដតង្ៅ្គប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
របុកអាំ ឡុកង្ពលននដាំង្ណើរការរាប់សនាឹរង្នបត។
នង្យាបាយអាចសង្កេតង្កង្លើការចារ់ង្ស្គ
ភាបរ់ាររបស់គណបរេ
និកង្បើរ្បអប់សនាឹរង្នបតង្ោយម្នឋី-
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។ ភាបរ់ាររបស់គណបរេ្បជាជនរមពុជាម្លនវតថម្លនចាំនួន ១០០%
គណបរេសង្្ាគោះជាតិម្លនចាំនួន ៩៩% និក គណបរេហុនសុ វ ិនបុិចម្លនចាំនួន ៥៦% នន ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកង្ន្ទោះ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
25
តរាកទី៨ ៖ ភាបរ់ាររបស់គណបរេនង្យាបាយដដលម្លនវតឋម្លនរបកអាំ ង្ណើរ ុ ឡកង្ពលននដាំ ុ ការរាប់សនាឹរង្នបត
៥.៣.៣. ភ្នោក្់ង្ហរគណបក្សនង្ោបាយបែលមានវតដមានបែលបានចុោះ ង្ៅង្លើក្ាំណត់ង្
តថង្លខា
តុរាប់សនលឹក្ង្នោត
ចាប់ង្បាោះង្នបតរបស់្ពោះរាជាណាច្ររមពុជាបានដចកថ្ន
តាំណាកមរពីគណបរេ
នង្យាបាយអាចចុោះហតទង្លខាង្កង្លើរបាយការណ៍រាប់សនាឹរង្នបតរបុកន្ទមជាស្គរេី ង្ពលដដលដាំង្ណើរការរាប់ សនាឹរង្នបតបានបញ្ចប់។
ង្ៅ
របុកចាំ ង្ណាមភាបរ់ ារគណបរេ
នង្យាបាយដដលម្លនវតឋម្លនង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតភាបរ់ាររបស់គណបរេ្បជា-
ជនរមពុជាបានចុោះហតទង្លខាង្កង្លើរាំណត់ង្ហតុរាប់សនាឹរង្នបតចាំនួន ៩៨% ង្ោយដឡរ ភាបរ់ាររបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ បានចុោះហតទង្លខាង្កង្លើរាំណត់ង្ហតុរាប់សនាឹរង្នបតចាំនួន៩៧%
និកភាបរ់ាររបស់គណបរេហុនសុ វ ិនបុិចបានចុោះហតទង្លខាង្កង្លើ
រាំណត់ង្ហតុរាប់សនាឹរង្នបតចាំនួន ៩៦%។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
26
តរាកទី៩ ៖ ការចុោះហតទង្លខាង្កង្លើរាំណត់ង្ហតុរាប់សនាឹរង្នបត
សាំណួរ: ភាគរយននភាបរ់ារគណបរេដដលម្លនវតថម្លន និកបានចុោះហតទង្លខាង្លើរាំណត់ង្ហតុរាប់សនាឹរង្នបត
៥.៣.៤. បណដឹងង្ៅការ ិោល័យង្បាោះង្នោតក្ោងអ្ាំ ឡងង្ពលរាប់ សនលក្ ឹ ង្នោត ុ ុ របុកអាំ ឡុកង្ពលននដាំង្ណើរការរាប់សនាឹរង្នបត ម្លនបណឹ ឋ កចាំ នួន ២៨ ដដល្តូវបាន
ង្ធវើង្ឡើកង្ោយភាបរ់ារគណបរេនង្យាបាយ។ របុកចាំ ង្ណាមង្ន្ទោះ បណឹ ឋ កចាំ នួន២២ ្តូវ បានង្ោោះស្ស្គយង្ោយម្នថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និកបណឹ ឋ កចាំនួន ៦ មិន្តូវបានង្ោោះ ស្ស្គយង្ៅឯការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ទ។
អបរសង្កេតការណ៍ង្ៅឯការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ចាំនួន២ (ង្ែតឋតដរវ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្លែ ១២១៧ និកង្ែតឋបាត់ដាំបក ការ ិយាល័យ ង្បាោះង្នបតង្លែ ១៣៥៧) បានរាយការណ៍ថ្ន អបរសង្កេតការណ៍របស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ បានោរ់បណឹ ឋ កជាំទស់ថ្ន
សនាឹរង្នបត
បានការមួយចាំនួនដដលបានង្បាោះង្នបតជូន
គណបរេរបស់ពួរង្គ ្តូវបានរាំណត់ថ្នមិនអាចយរជាការបាន។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
27
៥.៣.៥. អ្ោក្ង្ចញង្ៅង្បាោះង្នោត អបរង្ចញង្កង្បាោះង្នបតម្លនចាំនួន ៦៩,៥% ននអបរង្បាោះង្នបតដដលបានចុោះង្្ាោះ8 ដដលអ្តង្នោះម្លនរ្មិតទបជាកការង្បាោះង្នបតរបុកនបាំ ២០០៨ ដដល ម្លនអបរង្ចញង្ក ង្បាោះង្នបត
ចាំនួន៧៥,២១%
និកទបជាកការង្បាោះង្នបតពីអាណតថិមុនៗ។
្បង្ទស ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៧៨%
ង្ៅទូទាំក
ម្លនអបរង្កង្បាោះង្នបតចង្ន្ទាោះពី ៦០% ង្ក
៩០%។ តរាកទី១០ ៖ ភាគរយននអបរង្ចញង្កង្បាោះង្នបតពីនប១ ាំ ៩៩៨-២០១៣ ការង្្បៀបង្ធៀបចាំនួនអបរង្ចញង្កវតឋម្លនអបរង្បាោះង្នបតជាមួយការង្បាោះង្នបតង្លើរមុនៗ
8
ង្ដើមផីរាំណត់អាំពីចាំនួន អបរង្ចញង្កង្បាោះង្នបត អកគការតម្លាភាពរមពុជាបានង្្បៀបង្ធៀបចាំនួនសនាឹរង្នបត
ដដលបាន ង្បាោះង្ៅរបុកការ ិយាល័យ ង្កនឹកចាំនួនអបរង្បាោះង្នបតដដលម្លនង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា មិនអាចរាំណត់ ភាគរយននអបរម្លនសិទិនង្បាោះង្នបតដដលបានចូ លរួមង្ៅរបុកការ
ង្បាោះង្នបតង្នោះបានង្ទ ង្ោយស្គរដត ភាពមិ ន្តឹម្តូវននបញ្ជីង្បាោះង្នបត និកការដដលគ្មានទិនបន័យអាំពី ្បជាពលរដឌចាស់លាស់។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
28
តរាកទី១១ ៖ ការដបកដចរននអ្តអបរង្ចញង្កង្បាោះង្នបតង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
៥.៣.៦. ភ្នគរយននការទទួលបានសនលឹក្ង្នោតង្ៅទូទ ាំងរបង្ទស អបរសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតរបស់
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
បានបនឋសិត ទ ង្ៅរបុក
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ង្ដើមផីសង្កេតង្មើលង្កង្លើការរាប់សនាឹរង្នបតង្ៅតមការ ិយាល័យ
ង្បាោះង្នបតដដលពួរង្គ្តូវបានចាត់តាំក។ អបរសង្កេតការណ៍ បានចមាកការរាប់សនាឹរង្នបត ដដល្តឹម្តូវតមចាប់ង្ោយផ្ទធល់ពីទ្មក់ង្លែ ១១០២ និកបានង្សបើសុាំឱ្យស្គរេីចាំនួន២ រូប ដដលម្លនវតឋម្លន (ដូចជា្បធ្លនការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ភាបរ់ារគណបរេនង្យាបាយ ឬអបរសង្កេតការណ៍អពា្រឹត)
ចុោះហតទង្លខាង្កង្លើទ្មក់ង្ន្ទោះ
ង្ដើមផីបញ្ជ ជ រ់អាំពីលទន-
ផលដដលបានរាយការណ៍។ ជាមួយនឹកទិនន ប ័យង្នោះ ការសង្កេតដបបសាំណារ SBO របស់ អកគការតម្លាភាពរមពុជា អាចពាររណ៍ង្កង្លើភាគរយននសនាឹរង្នបតទូ ទាំក្បង្ទស ង្ោយ ដផអរង្លើសនាឹរង្នបតដដលបានង្បាោះង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។ ការ សង្កេតដបបសាំណារ
(SBO)
របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
មិ នអាចពាររណ៍ឱ្យបាន
សុ្រឹតង្កង្លើភាគរយ ននសនាឹរង្នបតង្ៅរ្មិតថ្នបរ់ង្ែតឋ ឬការដបកដចរអសនៈង្ៅតម បណា ឋ ង្ែតឋន្ទន្ទង្ន្ទោះង្ទ ង្ោយស្គរដតទាំហាំននសាំណារ់។ បដនទមពីង្នោះង្ទៀត វាមិនអាច ពាររណ៍បានថ្នង្តើភាពមិន្ប្រតី
ដដលបានង្រើតង្ឡើកង្ៅនថទង្បាោះង្នបតង្ន្ទោះធាំបុណាត
ង្ន្ទោះង្ទ ដូចជាចាំនួនមិន្ប្រតី ននអបរង្បាោះង្នបតដដលង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE ឬបញ្ជ ា មុន
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
29
ង្ពលង្បាោះង្នបត
ដូចជាការ្ពួយបារមាអាំពីបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត
ដដលអាចម្លនផលបោះ-
ពាល់ង្កង្លើលទនផលង្បាោះង្នបត។ ដូចបានបាាញង្ៅរបុកតរាក ១២ រ ខាកង្្កាម ភាពង្ជឿជារ់ ង្កង្លើការសង្កេត-
ការណ៍ដបបសាំណារ (SBO) ម្លនដល់ង្ក ៩៥% ង្ហើយភាគរយននសនាឹរង្នបតទូទាំក ្បង្ទសស្ម្លប់គណបរេនង្យាបាយន្ទាំមុែង្គទាំកពីរម្លនរ្មិត្បង្រៀរ្បរិតគ្មប។ រ្មិតននភាពង្លអៀកម្លនភាពែុសគ្មបង្កតមគណបរេ ១២ ែ ខាកង្្កាម។
និក្តូវបានបញ្ជ ជ រ់ ង្ៅរបុកតរាក
តរាកទី១២ រ ៖ លទនផលននភាគរយសង្មាកង្នបតទូទក ាំ ្បង្ទសដបកដចរង្កតមគណបរេ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
30
តរាកទី១២ ែ ៖ លទនផលភាគរយននសង្មាកង្នបតទូទក ាំ ្បង្ទសជាមួយនឹករ្មិតននភាព ង្លអៀក ការពាររណ៍ង្កង្លើលទនផលសង្មាកង្នបត និករ្មិតននភាពង្លអៀកស្ម្លប់គណបរេ្បរួត ្បដជកនីមួយៗ ល.រ
គណបរេនង្យាបាយ
សាំង្លក
ភាគរយ
ង្នបតសរុប
រ្មិតនន ភាព
ចង្ន្ទាោះនន ភាពង្ជឿ
ង្លអៀក ៩៥%
ជារ់របស់វ ិធីស្គស្រសឋ SBO
១
គណបរេសញ្ជ ជ តិដែារ
២
គណបរេហុនសុ វ ិនបុិច
៣
គណបរេស្គធ្លរណៈរដឌ្បជាធិបង្តយយ
៤
គណបរេ្បជាជនរមពុជា
៥
គណបរេដែារអភិ វឌណន៍ ង្សដឌរិចច
៦
គណបរេដែារឈប់ ្រ
៧
គណបរេសង្្ាគោះជាតិ
៨
គណបរេសមព័ននង្ដើមផី្បជាធិ បង្តយយ
៧៩០
០,៥%
០,១%
០,៥% - ០,៦%
៥.៣៨៩
៣,៧%
០,៤%
៣,៣% - ៤,១%
៧៩៤
០,៥%
០,១%
០,៥% - ០,៦%
៧០.៦៨៧
៤៨,៩%
១,៦%
៤៧,៣% - ៥០,៤%
៤៧៥
០,៣%
០,១%
០,២% - ០,៤%
១.០១៤
០,៧%
០,១%
០,៦% - ០,៨%
៤៤,២%
១,៧%
៤២,៥% - ៤៥,៩%
១,១%
០,១%
១,០% - ១,៣%
៦៣.៩២៥ ១.៦០៩
ដូចបាាញង្ៅរបុកតរាកទី ១៣ ខាកង្្កាម លទនផលភាគរយននសង្មាកង្នបតទូទាំក
្បង្ទស ដដលចក្រកង្ោយអកគការតម្លាភាពរមពុជា ម្លនភាពសុីគ្មបង្កនឹ កលទនផលផាូវការ ដដល្បកាសង្ោយ គ.ជ.ប ង្ៅនថទទី ៨ ដែ រញ្ជដ នបាំ ២០១៣ រ៏ដូចគ្មបនឹកការពាររណ៍
ង្ោយវ ិធី ស្គស្រសឋ SBO របស់ COMFREL ដដលង្ចញផាយង្ៅនថទទី២៩ ដែររេោ នបាំ ២០១៣ ផកដដរ។ លទនផលទាំក ៣ សទិតង្ៅរបុករ្មិតននភាពង្លអៀកដូចម្លនបញ្ជ ជ រ់ខាក ង្លើ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
31
តរាកទី១៣ ៖ ការង្្បៀបង្ធៀបភាគរយននសង្មាកង្នបតទូទក ាំ ្បង្ទស រវាកអកគការតម្លាភាព រមពជា ែុមដ្ហវល និក គ.ជ.ប ុ
៥.៣.៧. សនលឹក្ង្នោតមិនបានការ មុនង្ពលរាប់សនាឹរង្នបតស្ម្លប់គណបរេនង្យាបាយ
ជាដាំ បូកម្នឋីការ ិយាល័យ
ង្បាោះង្នបត្តូវរាំណត់ថ្នង្តើសនាឹរង្នបតណាែាោះបានការ និកសនាឹរង្នបតណាែាោះមិនបានការ
ង្ោយង្យាកង្កតមនីតិវ ិធី ចាប់។ ែណៈង្ពលដដលអបរសង្កេតការណ៍ភាគង្្ចើនបានឯរភាពថ្ន
ម្នឋីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតបានង្ធវើង្សចរឋីសង្្មចសមង្ហតុផលរបុកការរាំណត់
ថ្នង្តើសនាឹរង្នបតបានការ ឬ មិនបានការ អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា ចាំនួន
៥%
បាននិយាយថ្នការសង្្មចបានង្ធវើង្ឡើកង្ោយបានបរស្ស្គយចាប់មិនសម
ង្ហតុផលដូចជា ឧទហរណ៍
ម្លនការបរស្ស្គយចង្កអៀតង្ពរនូវង្ចតន្ទរបស់អបរង្បាោះង្នបត។
ដូចជាង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយង្ៅង្ែតថរាំពក់សឺ ព
អបរសង្កេតការណ៍
របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាបានរាយការណ៍ថ្នម្នថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
បានជូន
ព័ត៌ម្លនដល់ភាបរ់ារគណបរេនង្យាបាយ និកអបរសង្កេតការណ៍នូវចាំនួនសនាឹរង្នបតបាន ការ និកមិនបានការ ង្ោយមិនម្លនការបាាញសនាឹរង្នបតដដលអាច្តួតពិនិតយបាន។ ង្ៅទូទាំក្បង្ទស ម្លនសនាឹរង្នបតដត ១,៧% បុង្ណាតោះដដល្តូវបានរាំណត់ថ្នជា សនាឹរង្នបតមិនបានការ។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
32
៥.៤. បរ ិោកាសទូង្ៅ ៥.៤.១. លទធភ្នពរបស់អ្ោក្សង្ងេតការណ៍ក្ោងការអ្នុ វតដការង្ហររបស់ខន លួ ុ ជារួមអបរសង្កេតការណ៍អាចង្្បើ្បាស់ទ្មក់ សង្កេតការណ៍របុកអាំ ឡុកង្ពលង្រៀបចាំ
ការង្បាោះង្នបត ង្ពលង្បាោះង្នបត និកង្ពលរាប់សនាឹរង្នបត ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ទាំកអស់។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
ពុាំបានទទួលរបាយការណ៍ធទន់ធទរណាមួយថ្ន
អបរ
សង្កេតការណ៍របស់ែួន្តូ ា វបានរារាាំកង្ៅរបុកការអនុ វតឋការាររបស់ពួរង្គ ពីសាំណារ់ម្នឋី ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ឡើយ។
៥.៤.២. ការរបរពឹតតរបស់មធនដីការ ិោល័យង្បាោះង្នោត ជាទូង្កង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៩៧% អបរសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍
ឱ្យដឹកថ្នម្នថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតម្លនការ្ប្ពឹតថលអ
ង្ោយស្គរម្លនភាព
លង្មអៀកចាំង្ពាោះការ្ប្ពឹតថរបស់ពួរង្គង្ឡើយ។ ង្បើង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៩,៣% អបរសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន ម្នថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមិនយល់ចាស់អាំពីបទបញ្ជ ជ និ កនី តិវ ិធី ននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត។ ៥.៤.៣. ការគរមាមក្ាំប
ង និងការង្បៀតង្បៀន
ង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំ នួន ១,៧% បុង្ណាតោះ ដដលអបរសង្កេតការណ៍បាន
រាយការណ៍ថ្នម្លន ការគាំរាមរាំដហក ឬ ឥទនិពលមិនសមស្សបង្កង្លើអបរង្បាោះង្នបត។ ង្បើ ង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី
អបរសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន
ង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះ-
ង្នបតចាំនួន៤,៧% អបរដដលគ្មានការអនុញ្ជដតអាចចូល ឬបនឋសិត ទ ង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្្កាយង្ពលដដលពួរង្គបានង្បាោះង្នបតរួចរាល់។ ៥.៤.៤. ភ្នពតានតឹង និងអ្សនដិសខ ុ ភាពមិន្ប្រតីននបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត បានន្ទាំឱ្យម្លនភាពចលាចល និកការ ែឹកសមារពីសាំណារ់្បជាពលរដឌង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយចាំនួន។ ង្ៅង្្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយរបុកសាេត់សឹក ធ ម្លនជ័យ រាជធ្លនីភាំង្ប ពញ ម្លនការផធុោះអាំ ង្ពើហិកាដដល
ន្ទាំឱ្យរថយនឋរបស់រករាជអាវុធហតទចាំនួន២ ង្្គឿក ្តូវបានង្គង្ធវើឱ្យ្រឡាប់ និកដុតបាំផ្ទាញ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
33
ង្នោះគឺជាឧបទធវង្ហតុ មួយរបុកចាំង្ណាមឧបទធវង្ហតុន្ទន្ទននអាំង្ពើហិកាធទន់ធទរ ដដលបានង្រើត ង្ឡើកង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។ ង្បើង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី ភាពតនតឹកង្ៅឯការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតបាន បាាញឱ្យង្
ើញថ្នង្រើតម្លនង្ៅរដនាកជាង្្ចើន
ង្ហើយអកគការតម្លាភាពរមពុជា្តូវជង្មាៀស
អបរសង្កេតការណ៍ដដលហុ៊ុំព័ទនង្ោយ្រុមមហាជនដដលបាត់បក់សិទិនង្បាោះង្នបត
និករាំពុក
ម្លនការែឹកសមារពី ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយរបុកសាេត់ បឹកទាំ ពន់ រាជធ្លនី
ភបាំង្ពញ។
ង្ៅទូទាំក្បង្ទស អបរសង្កេតការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានរាយការណ៍ឱ្យដឹក អាំពីឧបទធវង្ហតុង្ហតុធទន់ធទរចាំនួន
១៥
ររណី
ដដលពារ់ព័ននង្កនឹកអាំង្ពើហិកា
ភាព
ចលាចល ឬការង្ធវើការតវាង្ៅរបុក ឬជុាំ វ ិញការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។
៦. ង្រកាយនថៃង្បាោះង្នោត ទាំកគណបរេ្បជាជនរមពុជា និ ក គណបរេសង្្ាគោះជាតិ បានអោះអាកថ្ន ពួ រង្គ
ទទួលបានង្ជាគជ័យង្ៅរបុកការង្បាោះង្នបតង្រៀកៗែាួន។លទនផលផាូវការបានបាាញថ្ន
គណបរេ្បជាជនរមពុជា ដដលជាគណបរេកាន់អាំណាចទទួលបានអសនៈចាំនួន ៦៨ ង្ៅ របុករដឌសភារបុកចាំង្ណាមអសនៈសរុបចាំនួន ១២៣ ង្ហើយគណបរេសង្្ាគោះជាតិ ដដលជា
គណបរេ្បនាំកទទួលបានអាសនៈចាំនួន ៥៥។ សនាឹរង្នបតសរុបដដលែុសគ្មប រវាកគណ បរេទាំក ២ ម្លនចាំនួន្តឹមដត ២៨៩.៧៩៣ សង្មាកបុង្ណាតោះ។ ភាគរយននសង្មាកង្នបត គឺ ៤៨,៨% បានង្បាោះង្នបតជូ នគណបរេ្បជាជនរមពុជា និ ក ៤៤,៥% បានង្បាោះង្នបតជូន គណបរេសង្្ាគោះជាតិ។
ង្ោយស្គរដតភាគរយននសង្មាកង្នបតម្លនរ្មិត្បហារ់្បដហលគ្មប អកគការសកគម
សុីវ ិល និក អបរសង្កេតការណ៍ន្ទន្ទ បានអាំពាវន្ទវឱ្យ គ.ជ.ប ង្ធវើការបាាញទិនបន័យ។ ង្បើ ង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី គ.ជ.ប បាន បដិ ង្សធចាំង្ពាោះការង្សបើសុាំតួង្លែង្ចញទ្មក់ ICE តម
ុាំ
និកមិនបានអនុញ្ជដតឱ្យ្រុមអបរឯររាជយ ង្ធវើការ្តួតពិនិតយង្កង្លើរាំណត់ង្ហតុ ICE ដដល ្តូវបានង្ធវើង្ឡើកង្ៅឯ
ុាំ។
រាយន្ទមអបរង្បាោះង្នបតទាំកស្សុក
គ.ជ.ប រ៍បានបដិង្សធផេពវផាយមូលោឌនទិនន ប ័យបញ្ជីនិកមិនបានឯរភាពង្ធវើការផេពវផាយជាស្គធ្លរណៈ
ចាំង្ពាោះលទនផលពី្គប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដូច ដដលបានផថល់អនុស្គសន៍ ង្ន្ទោះង្ទ។ សរុបមរ ម្លនបណឹ ឋ កចាំនួន១៩ ដដលគណបរេនង្យាបាយបានបថឹកង្កកាន់ គ.ជ.ប របុកង្ន្ទោះរួមម្លនបណឹ ឋ កចាំនួន ៨ ដដលង្ធវើង្ឡើកង្ោយគណបរេសង្្ាគោះជាតិ។ គ.ជ.ប បាន របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
34
បដិង្សធរាល់ពារយបណឹ ឋ កទាំកង្ន្ទោះ។ ្រុម្បឹរាធមានុញ្ដ (CC) ជាស្គទប័នយុតិធ ឋ ម៌រាំពូល របស់្បង្ទស
គឺជាមជឈតឋររចុកង្្កាយស្ម្លប់ង្ោោះស្ស្គយបណឹ ឋ កដដលទរ់ទកង្កនឹក
ការង្បាោះង្នបត ង្ហើយស្គទប័នង្នោះបានទទួលបណឹ ថ កឧទនរណ៍ចាំនួន១៥ ពីគណបរេសង្្ាគោះជាតិដដលបថឹក្បនាំកនឹកការសង្្មចរបស់ គ.ជ.ប។ ្រុម្បឹរាធមានុញ្ដបានង្បើសវន្ទការ ជាស្គធ្លរណៈ ចាំនួន ៤ ង្លើរ ង្ដើមផីង្សើបអង្កេតង្លើ រញ្ចប់សុវតទភាព “រ” ដដលផធុរនូ វឯរស្គររត់្ត ចាំនួនសនាឹរង្នបតពី ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។ រញ្ចប់សុវតទភាព “រ” ្តូវបាន
ង្បើរនិក្តួតពិនិតយ ង្ដើមផីង្ផធៀកផ្ទធត់ ភាពមិន្ប្រតីស្ម្លប់ ៤ ង្ែតថ ដូចជា៖ ្រង្ចោះ បាត់ ដាំបក ង្សៀមរាប និករណា ថ ល។ បណឹ ថ ករបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិបានជាំទស់ង្កនឹក លទនផលបឋមដដលបាន្បកាសង្ោយ គ.ជ.ប កាលពីដែសីហា ដដលគណបរេសង្្ាគោះជាតិបានអោះអាកថ្ន ភាពមិន្ប្រតីទាំកង្នោះអាចបោះពាល់ដល់ លទនផលននការង្បាោះង្នបត។ ង្្កាយង្ពលការង្ផធៀកផ្ទធត់អស់រយៈង្ពល១៧
នថទរច ួ មរ បណឹ ថ កចាំនួន១៥
របស់
គណបរេសង្្ាគោះជាតិសីព ថ ីភាពមិន្ប្រតីននការង្បាោះង្នបត ្តូវបានបដិង្សធ ង្ោយ្រុម ្បឹរាធមានុញ្ដ
ដដលការសង្្មចង្នោះបានគ្មាំ្ទង្កដល់ការ្ចានង្ចាលរបស់
ចាំង្ពាោះបណឹ ថ ករបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ។ គណបរេសង្្ាគោះជាតិ មិនបានផថល់
គ.ជ.ប
ស្គទប័នទាំកពីរង្ៅដត្បកាន់ជាំហរថ្ន
ភសថុតក្គប់ ្គ្មន់ង្ដើមផីគ្មាំ្ទដល់ការអោះអាកពី
ភាពមិន្ប្រតី ង្ៅរបុកបញ្ជីង្បាោះង្នបត និកការបនាាំសនាឹរង្នបតង្ឡើយ។ បុ ដនថង្ៅរបុកអាំឡុក ង្ពលង្ធវើសវន្ទការ
រញ្ចប់សុវតទិភាព “រ” ្តូវបានង្គររង្
ើញថ្នម្លនការង្បើរចាំហ ឬគ្មាន
សុវតទិភាព្គប់្គ្មន់មរពី ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតរបុកង្ែតថ្រង្ចោះ បាត់ដាំបក និកង្សៀមរាប។
ឧទហរណ៍ ម្លន ៨ រញ្ចប់ សុវតទិភាព “រ” របុកចាំ ង្ណាម ១៣ របុកង្ែតថ្រង្ចោះ ្តូវបានង្គររ ង្
ើញថ្នចាំហរ ង្ហើយនិកចាំនួន ៧ របុកចាំ ង្ណាម ១២ រញ្ចប់សុវតទិភាព “រ” ង្ៅរបុកង្ែតថ
ង្សៀមរាប ្តូវបានង្គង្
ើញរដហរ ឬរ៏៍មិនបានបិទ្តឹម្តូវ។ ្រុម្បឹរាធមានុញ្ដបានបញ្ជ ជ
ឱ្យ គ.ជ.ប ោរ់ពិន័យង្កង្លើម្នថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតដដលែរខានមិនបានបិទរញ្ចប់ សុវតទិភាពទាំកង្ន្ទោះ។ ម្នថី គ.ជ.ប បាន្បកាសថ្ន ម្នថីបាំង្រ ើការង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត អាចនឹកទទួលពិន័យតិចតួចង្ោយង្ហតុ ថ្ន ភាពមិន្ប្រតីទាំកង្ន្ទោះង្រើតង្ឡើកង្ោយស្គរ ដតពួរង្គទាំកង្ន្ទោះម្លនរាំ ្មិតវបផធម៌ទបនិកទទួ លបានការបណុថ ោះបណា ថ លមិ ន្គប់ ្គ្មន់។
សវន្ទការង្លើពារយបណឹ ថ កទាំកង្នោះ្តូវបានទទួលការរ ិោះគន់ពីគណបរេសង្្ាគោះជាតិ
្រុមអកគការង្្ៅរោឌភិបាល ង្ធវើតមនីិិតិវ ិធី្គប់្គ្មន់
និកអបរឯរង្ទសដដលបានោាង្ាំ មើលការង្បាោះង្នបតថ្នមិនបាន ដូចដដលបានង្សបើរសុាំឱ្យម្លនការង្បើររញ្ចប់សុវតទិភាពង្ៅតម
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
35
ការ ិយាល័យង្ផេកបដនទមង្ទៀត រ៏ដូចជាការង្ផធៀកផ្ទធត់សនាឹរង្នបតពិត្បារដង្ៅរបុករញ្ចប់ ដដលម្លនស្ស្គប់។
រកវោះទាំនួលែុស្តូវរបស់ គ.ជ.ប ចាំង្ពាោះភាពមិន្ប្រតីននការង្បាោះង្នបត បង្កេើតឱ្យ ម្លនរកវល់ង្កង្លើ អពា្រឹតយភាពននដាំង្ណើរការង្ោោះស្ស្គយពារយបណឹ ថ ក របស់ស្គទប័នង្នោះ ដដលជាអបរចាត់ដចកនី តិវ ិធី ។
ង្បើ ង្ទោះបីជាម្លនការង្សុើបអង្កេតង្កង្លើលទនផលង្បាោះង្នបត
ននការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយចាំនួនដដលបានង្្ជើសង្រ ើសង្ោយការសង្្មចរបស់្រុម្បឹរាធមានុញ្ដរ៏ង្ោយ
រ៏ ង្ៅដតមិនទន់ម្លនរិចចែិតែាំណាមួ យង្ដើមផីង្ោោះស្ស្គយ
ឬរ៏
ទទួលស្គគល់បញ្ជ ា ដដលម្លនលរខណៈគួរឱ្យរត់សម្លគល់ជាកង្នោះង្ៅរបុកដាំ ង្ណើរការង្បាោះ
ង្នបត ដូចជាការបាត់បក់សិទិនង្បាោះង្នបតរបស់្បជាពលរដឌដ៏ង្្ចើនសននឹរសន្ទនប់ និកការង្្បើ ្បាស់ប័ណត
ICE
ដដលគួរឱ្យសកេ័យ។
ង្ោយស្គរដតង្ជាគជ័យរបស់គណបរេកាន់
អាំណាចម្លនទាំហាំតិចតួចរតថង្នោះអាចបកេឱ្យម្លនផលបោះពាល់ង្កង្លើលទនផលង្បាោះង្នបត។ ចាប់តាំកពីង្ពលដដលលទនផលបឋម្តូវបាន្បកាស
គណបរេសង្្ាគោះជាតិបាន
ង្ធវើការតវា ឱ្យម្លនការង្សុើបអង្កេតឯររាជយមួយង្កង្លើភាពមិន្ប្រតី និកលទនផលង្បាោះង្នបត តមរយៈគណៈរមាការច្មុោះ និកឯររាជយមួយ។ ង្ទោះជាពីដាំបូករាជរោឌភិបាល ង្បើរ ចាំហចាំង្ពាោះគាំនិតង្នោះរ៏ង្ោយ រ៏បុដនឋ ង្្កាយមរបាន្បកាសថ្នគណៈរមាការដបបង្នោះម្លន ភាពែុសចាប់ ង្ហើយង្ៅដតទទូចថ្ន គ.ជ.ប និក្រុម្បឹរាធមានុញ្ដ គឺជាស្គទប័នសមស្សប និកម្លនភាពស្សបចាប់ដតមួយគត់ ស្ម្លប់ង្ធវើការង្សុើបអង្កេតង្កង្លើពារយបណឹ ឋ ក។ជាការ ង្ឆាើយតបង្កនឹក
ការ្ចានង្ចាលរបស់គណបរេ្បជាជនរមពុជាង្កនឹកការបង្កេើតគណៈ-
រមាការច្មុោះ ង្ដើមផីង្សុើបអង្កេតភាពមិន្ប្រតី ននការង្បាោះង្នបតង្នោះគណបរេសង្្ាគោះជាតិ
បានជួប្បជុាំ អរ ប គ្មាំ្ទរបស់ែួន្បម្លណជាក ា ២ មុឺ នន្ទរ់ ង្ៅរបុកទី្រុកភបាំង្ពញកាលពីនថទ៧ ដែរញ្ជដ នបាំ២០១៣ ដដលង្នោះជាដផបរមួយននការតវាដបបអហិកា។ ង្លារ សម រកេុី ង្ៅដត បនថង្ធវើយុទនន្ទការង្ដើមផីឱ្យម្លនការបង្កេើតនូវគណៈរមាការច្មុោះង្នោះរបុករាំឡុកង្ពលននការ តវា
ង្ហើយអាំពាវន្ទវឱ្យរោឌភិបាលរាប់សនាឹរង្នបតង្ឡើកវ ិញង្ៅតមបណា ថ ង្ែតថដដលម្លន
វ ិវាទ ឬរ៏ង្រៀបចាំ ការង្បាោះង្នបតង្ឡើកវ ិញ។ ដផនការរបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ ដឹរន្ទាំការតវារបុក្ទក់្ទយធាំបានបង្កេើន
របុកការ
ឱ្យម្លនភាពតនតឹកកាន់ដតខាាាំករវាកគណបរេ
នង្យាបាយ និកបង្កេើតឱ្យម្លនការភ័ យខាាចរបុកចាំ ង្ណាម្បជាពលរដឌ ដូចជាម្លនការ បញ្ូជ ន
រកទ័ព និករថពាសដដរ ង្កោរ់ព្ាយង្ៅរបុកទី ្រុកភបាំង្ពញ ង្ោយគណបរេ្បជាជន របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
36
រមពុជារបុកន័ យង្ធវើការ្ពម្លនទុ រជាមុ ន។ ង្ទោះបី ជា្ពឹតិថការណ៍ង្ន្ទោះបានង្រើ នង្ឡើករថី រ៏ ការ
តវានថទទី៧ ដែរញ្ជដ ្តូវបានង្គរាយការណ៍ថ្នបាន្ប្ពឹតថង្កង្ោយសនថិភាព គ្មានអាំង្ពើ ហិកា និកអរ ិភាព។
៧. ង្សចក្ដីសនោិោាន អាំឡុកង្ពលននការង្បាោះង្នបតជាតិនបាំង្នោះម្លនសនថិភាពសមរមយ ង្បើង្្បៀបង្ធៀប ង្ក
នឹកបណា ថ នបាំមុនៗ។ ង្្ៅពីឧបទធវង្ហតុននអាំង្ពើហិកាោច់ ង្ោយដឡរពីគ្មប ពុាំម្លនការបោះទកគិចធទន់ធទររវាកគណបរេនង្យាបាយ និ កជនសុីវ ិលង្ឡើយ។ រតឋវ ិជជម្លនមួយង្ទៀត ដដល ការង្បាោះង្នបតង្ៅអាណតឋិង្នោះម្លនលរខណៈែុសគ្មបពីការង្បាោះង្នបតអាណតឋិមុនៗគឺការង្រើន ង្ឡើកនូវចាំណាប់ អារមាណ៍ និកការចូលរួមគ្មាំ្ទពីស្គធ្លរណជនទូង្ក ជាពិង្សសយុវជន។ ្បជាពលរដឌ
វ ័យង្រាកជាង្្ចើន បានចូលរួមយាកសរមាង្ៅរបុកយុទន្ទ ន ការង្ោសន្ទរបស់
គណបរេនង្យាបាយង្ៅរបុករាជធ្លនីភាំបង្ពញ និកង្ៅទូទាំក្បង្ទស។ បដនទមពីង្នោះ ការ ចាប់ង្ផឋើមង្បើរការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
និកការង្រៀបចាំការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្ៅនថទង្បាោះ-
ង្នបត ្ប្ពឹតឋង្កបានលអ្បង្សើរ ង្ហើយការបិទការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និកការរាប់សនាឹរង្នបតបានង្ធវើង្ឡើកង្ោយម្លនភាពង្ថ្នាោះង្ធ្លាយតិចតួច។ ង្បើង្ទោះជាដូង្ចបោះរឋី អកគការតម្លាភាពរមពុជា ម្លនការ្ពួយបារមាយាកខាាាំកអាំពីបញ្ជ ា
ភាពមិន្ប្រតីដដលបានសង្កេតង្
ើញ
ជាពិង្សស
ការដដល្បជាពលរដឌជាង្្ចើនន្ទរ់
បានបាត់បក់សិទិង្ន បាោះង្នបត (ពលរដឌមិនអាចររង្្ាោះរបស់ែួនង្ ា ង្បាោះង្នបត
ពលរដឌង្បាោះង្នបតង្ោយគ្មានឯរស្គរអតឋសញ្ជដណ)
ICE របុករ្មិតមួយយាកែពស់។ បដនទមពីង្នោះង្ទៀត ការររង្ ឱ្យង្
ើញង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះ-
និកការង្្បើ្បាស់ ទ្មក់
ើញង្ោយឯររាជយដដលបាាញ
ើញអាំពីបញ្ជ ា ង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបតដដលង្គបានោរ់ជូនង្ក គ.ជ.ប ជាមួយ
នឹកអនុស្គសន៍ មួយចាំនួនមុនង្ពល ង្បាោះង្នបត បុដនឋមិន្តូវបានទទួលការយរចិតឋទុរោរ់ ង្ឡើយ។ ភាពអសរមាង្នោះ បាាញឱ្យង្
ើញពី រកវោះឆនធៈ របុកការចាត់ វ ិធ្លនការចាាំបាច់ ង្ដើ មផី
ង្ោោះស្ស្គយភាពមិ ន្ប្រតី ង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះ ង្បាោះង្នបត ង្ដើ មផីធ្លន្ទឱ្យ្បជាពលរដឌរមពុជា ទទួលបានសិទិនង្បាោះង្នបត និកង្លើររមពស់ចាំណាប់អារមាណ៍ចូលរួមរបស់្បជាពលរដឌ ជា ពិង្សសរបុកចាំង្ណាមយុវជន។ ង្លើសពី ង្នោះ ការដដល គ.ជ.ប មិនបានង្ោោះស្ស្គយបញ្ជ ា
ទាំកង្នោះ ង្បើ ង្ទោះបីជាម្លនការផថល់ព័ត៌ម្លន និ កភសឋុតក្គប់្គ្មន់រ៏ង្ោយ បានន្ទាំឱ្យម្លន
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
37
ភាពតនតឹកកាន់ដតខាាាំកង្ឡើករវាកគណបរេ្បជាជនរមពុជា និ ក គណបរេសង្្ាគោះជាតិ ការតវាន្ទន្ទ ង្ហើយដដលាយនឹក្នង្កដល់ជង្ម្លាោះដផបរនង្យាបាយ។
អាស្ស័យង្ោយបញ្ជ ា ដដលង្រើតម្លនមុនង្ពលង្បាោះង្នបត (ដូចដដលបានពណ៌ន្ទង្ៅ របុកដផបរ ទី៣) និកភាពមិន្ប្រតីង្ៅរបុកដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត (ដូ ចដដលបានពណ៌ន្ទង្ៅ របុកដផបរទី៥)
អកគការតម្លាភាពរមពុជា មិ នអាចបញ្ជ ជ រ់្បរបង្ោយ ទាំនុរចិតឋថ្ន លទនផល
ននការង្បាោះង្នបតង្នោះឆាុោះបញ្ជ ច ក ាំ អាំ ពីឆនធៈរបស់្បជាពលរដឌង្ឡើយ។
៨. អ្នុីសន៍ របុកដាំ ង្ណើរឆាកកាត់ អនឋរកាលដ៏ ដវកនទយរបស់្បង្ទសរមពុជា ង្នពោះង្កររ លទនិ-
្បជាធិបង្តយយពិត្បារដ្បរបង្ោយ តម្លាភាព និកគណង្នយយភាព អកគការតម្លាភាព រមពុជា សូមផឋល់នូវអនុស្គសន៍ ដូចខាកង្្កាម។ អនុស្គសន៍ទាំកង្នោះដផអរង្លើការររង្ ដដលទទួលបានពីការសង្កេតង្ៅនថទង្បាោះង្នបត
ើញ
ង្ោយង្្បើ ្បាស់វ ិធីស្គស្រសឋដបបសាំណារ
SBO រួមទាំកការវ ិភាគង្កង្លើ្របែ័ ណឍចាប់ ្ពមទាំករយៈង្ពលមុន និកង្្កាយការង្បាោះង្នបត ដដលបានបោះពាល់ង្កង្លើ គុណភាពននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត។ ភាពមិន្ប្រតី ជាង្្ចើ នដដលបានររង្ ង្កង្លើការង្បាោះង្នបតបាាញឱ្យង្
ើញង្ៅនថទង្បាោះង្នបត
និ កវ ិបតឋិននទាំ នុរចិ តថ
ើញអាំពីត្មូវការចាស់លាស់និកចាំបាច់មួយ
ឱ្យម្លន
រាំដណទ្មក់ការង្បាោះង្នបត ្បរបង្ោយអតទន័យនិកទូលាំទូលាយ ង្ដើមផីបង្កេើតសុចរ ិតភាព និកការទទួលបាននូវទាំនុរចិតថង្ឡើកវ ិញង្កង្លើដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត។
អកគការតម្លាភាព
រមពុជា សូមជ្មុញឱ្យអនុវតឋអនុស្គសន៍ ខាកង្្កាម តមរយៈយនឋការន្ទន្ទ្បរបង្ោយ តម្លាភាព
និកគណង្នយយភាព
ជាស្គធ្លរណៈង្ោយម្លនការចូលរួមពីគណបរេ
នង្យាបាយ និកអកគការសកគមសុីវ ិល។ ង្ៅរបុករយៈង្ពលែាី ខាកង្្កាមជាវ ិធ្លនការចាាំបាច់ និកបន្ទធន់ង្ដើមផីង្ធវើឱ្យដាំង្ណើរការ
ង្បាោះង្នបត្បរបង្ោយតម្លាភាព៖
បនឋង្សុើបអង្កេត និកទទួលស្គគល់ ភាពមិន្ប្រតី ជាភាពចាាំបាច់រុកការដរ ប
ស្មួលង្ឡើកវ ិញទាំកស្សុកង្កង្លើ្បព័ ននង្បាោះង្នបតង្ៅរមពុជា តមរយៈការ
បង្កេើតគណៈរមាការង្សុើបអង្កេត និករាំដណទ្មក់ ការង្បាោះង្នបត ង្ោយម្លន របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
38
ការចូលរួមពីគណបរេនង្យាបាយធាំៗ
អកគការសកគមសុីវ ិលសាំខាន់ៗ និ ក
អបរ្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបត ្ពមទាំកស្គទប័នអនឋរជាតិដដលពារ់ព័នន ង្ហើយ គណៈរមាការង្នោះ ្តូវដឹរន្ទាំរម ួ គ្មបង្ោយគណបរេនង្យាបាយធាំៗទាំកង្ន្ទោះ ឬរ៏អកគការណាមួយដដល្តូវបានផថល់សិទិនង្ោយម្លនការឯរភាពពីគណ បរេនង្យាបាយ។ គ.ជ.ប គួ រម្លនតួន្ទទី របុកការផឋល់ជូននូ វរាល់ឯរស្គរ និកទិនន ប ័យទាំកអស់។
្បសិនង្បើ គណបរេកាន់ អាំណាចបដិ ង្សធរបុកការ
ចូលរួមរ៏ង្ោយ រ៏ អកគការតម្លាភាពរមពុជា សូមផថល់ជាអនុ ស្គសន៍ ថ្នគណៈរមាការង្នោះគួរដតបង្កេើតង្ឡើក ង្ដើមផីង្រៀបចាំដផនការចាស់លាស់មួយស្ម្លប់ រាំដណទ្មក់និកង្ធវើការតសូមតិ ង្ដើមផីឱ្យម្លនរាំដណទ្មក់ង្នោះ។ របុករយៈង្ពលដវក ្តូវដតម្លនរាំដណទ្មក់សុីជង្្
និកហាត់ចត់ ង្កង្លើ្បព័នច ន ាប់
ង្ដើមផីបង្កេើតឱ្យម្លននូវការ្បរួត្បដជកមួយ្បរបង្ោយភាពយុតិឋធម៌ និកង្ដើមផីទទួលបាន មរវ ិញនូវទាំនុរចិតច ឋ ាំ ង្ពាោះការង្បាោះង្នបតង្ៅង្ពលអន្ទគត។
សរមាភាពង្នោះ
រាប់ បញ្ូច ល
ទាំកការ្តួតពិនិតយង្ឡើកវ ិញ និកការដរស្មួលង្កង្លើចាប់សីព ឋ ីការង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំក
តាំណាករាស្រសឋ និក្បសិនង្បើអាចង្ធវើង្កបាន គួរពិនិតយផកដដរង្កង្លើរដឌធមានុញ្ដនន្ពោះរាជា ណាច្ររមពុជា ៖
គណៈរម្លាធិការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតបចចុបផនប
គួរដត្តូវបានរ ាំស្គយ
ង្ចាល ង្ហើយគណៈរម្លាធិ ការថាីមួយ ទទួលបនធុរការារង្បាោះង្នបតឯររាជយ និកម្លនធមានុញ្ដភាព
គួរ្តូវបានបង្កេើតង្ឡើក
ដដលម្លនសិទិអ ន ាំណាច
និកម្លនថវ ិកា្គប់្គ្មន់ង្ដើមផីអនុវតថការារ
យុតឋធិការទូលាំទូលាយ
្បរបង្ោយ្បសិទភា ន ព ង្ហើយសម្លជិរគណៈរម្លាធិការថាីង្នោះ គួ រ្តូវបាន ង្្ជើ សង្រ ើសរបុកលរខណៈមួយ្បរបង្ោយតម្លាភាព និកម្លនការចូលរួមពីអបរ ពារ់ព័នស ន ាំខាន់ៗទាំកអស់។
្តូវលុបង្ចាលនូ វដាំ ង្ណើរការចុ ោះង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតបចចុបផនប ម្លននូវការចុោះង្្ាោះង្បាោះង្នបតង្ោយសវ័យ្បវតឋិ
និ កបង្កេើតឱ្យ
តមរយៈការចុោះបញ្ជី
អ្តនុរូលោឌនមួយដដលម្លនភាព្តឹម្តូវ ឬ យាកង្ហាចណាស់្តូវដរ ហូតការារចុោះបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត
ពី្រុម្បឹរា
ុាំដដលម្លននិន្ទបការ
នង្យាបាយលង្មអៀក ង្កឱ្យស្គទប័នង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតជាអចិន្នឋយ៍មួយ។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
39
ការពិនិតយដរស្មួលង្ឡើកវ ិញង្កង្លើចាប់សីព ឋ ីការង្បាោះង្នបតង្្ជើ សតាំក តាំណាករាស្រសឋ
គួរបញ្ូច លវ ិធ្លនការចាាំបាច់ន្ទន្ទ
ង្ដើ មផីបាេរការង្្បើ្បាស់
ធនធ្លនរដឌ រួមម្លន រថយនឋ សម្លារៈ និកង្ពលង្វលារបស់រកទ័ព នគរបាល និកម្នឋីរាជការ ពីគណបរេនង្យាបាយ ស្ម្លប់ ការង្ធវើយុទន្ទ ន ការង្ោសន្ទ។
ហិរញ្ដ បផទនស្ម្លប់គណបរេនង្យាបាយ
គួរ្តូវបានផឋល់ជូន ង្ោយ
ង្យាកង្កតមម្ល្ត ២៧ ននចាប់សីព ឋ ីគណបរេនង្យាបាយ។ គួ រ្តូវបានពិ និតយដរស្មួលង្ឡើកវ ិញ
ចាប់ង្នោះ
ង្ដើ មផីធ្លន្ទឱ្យម្លនតម្លាភាព
ង្ោយ
ទមទរឱ្យគណបរេនង្យាបាយទាំកអស់ ្បកាសអាំ ពីហិរញ្ដ វតទុ និ ក ការ ចាំណាយរបស់ែួនង្ៅ ា មុននិ ករបុកអាំ ឡុកង្ពលង្បាោះង្នបត។
រាជរោឌភិ បាលរមពុជា
គួរម្លនការង្បឋជាញចិតឋចាំង្ពាោះដផនការ
និករាំណត់
្របែ័ណឍង្ពលង្វលាមួយរបុកការបញ្ចប់ ការារចុោះបញ្ជីអ្តនុរូលោឌន និក ផឋល់អតឋសញ្ជដណប័ណតជូនដល់្បជាពលរដឌ្គប់រប ូ ។
មូលោឌនទិនន ប ័យ
ង្ពញង្លញមួយរបស់្បជាពលរដឌ គួរ្តូវបាន ង្បើរចាំហរង្ដើមផីអាច្តួតពិនិតយជាស្គធ្លរណៈ និកង្ធវើសវនរមាបាន។
គួរលុបបាំបាត់ង្ចាល ការង្្បើ្បាស់ទ្មក់ ICE។ ្រសួកមហានផធអាចបង្កេើត យនឋការមួយស្ម្លប់ ជាំនួសអតឋសញ្ជដណប័ណតដដលបាត់ ឬ្តូវបានង្គលួច។
ង្ោយម្លនការផឋល់មតិង្យាបល់ពីគណបរេនង្យាបាយ
និកអកគការសកគម
សុីវ ិល រដឌសភាគួរដតធ្លន្ទថ្ន គណបរេនង្យាបាយទាំកអស់ម្លនលទនភាព ង្សាើភាពគ្មបនិ ក្បរបង្ោយយុតិធ ឋ ម៌ រុកការង្្បើ ប ្បាស់្បព័ននផេពវផាយ ស្គធ្លរណៈ
ង្ោយបង្កេើតស្គទប័ន
ឯររាជយមួយង្ដើមផីោាង្ាំ មើលង្កង្លើ
ទូ រទសេន៍ និកវ ិទយុរដឌ។ ចាំណុចង្នោះ រាប់ បញ្ូច លទាំកការដដល្រសួកព័ត៌ម្លន អនុញ្ជដតឱ្យ្បព័នផ ន េពវផាយបរង្ទសអាចង្ធវើការផេពវផាយបនឋ
ង្ោយពុាំ
ម្លនការរ ិតបនឋឹកណាមួយ របុកអាំ ឡុកង្ពលននការង្ោសន្ទនង្យាបាយ របុកអាំឡុកង្ពលង្បាោះង្នបត។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
40
ឬ
ជាចុកង្្កាយ
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
សូមអាំពាវន្ទវដល់ម្លចស់ជាំនួយអនឋរជាតិឱ្យ
ោរ់បញ្ូច លបដនទមនូវរាំដណទ្មក់ ននការង្បាោះង្នបតជាង្គ្មលង្ៅសាំខាន់មួយ
ស្ម្លប់រាជ-
រោឌភិបាលរមពុជា របុកការទទួលជាំនួយហិរញ្ដ វតទុ9។ ្រុមការារបង្ចចរង្ទសមួយគួរ្តូវបាន បង្កេើតង្ឡើក (ឬ យរលាំន្ទាំតមគណៈរមាការង្សុើបអង្កេតឯររាជយ ដូចម្លនង្រៀបរាប់ខាកង្លើ) ង្ដើមផីពិនិតយតមោនង្កង្លើវឌណនភាព
និកការអនុវតឋរាំដណទ្មក់
ឬរ៍ ង្ធវើការ្តួតពិនិតយ
ង្ឡើកវ ិញង្កង្លើការផថល់ជាំនួយ របុកររណីដដលម្លនភាពែវោះខាតង្ៅរបុករាំដណទ្មក់ ង្នោះ។
៩. ឧបសមព័នធ ១. ង្សចរឋីដថាកការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាង្ចញនថទទី២៣ ដែររេោ នបាំ២០១៣ ២. ង្សចរឋីដថាកការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាង្ចញនថទទី២៨ ដែររេោ នបាំ២០១៣ ៣. ង្សចរឋីដថាកការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាង្ចញនថទទី២៩ ដែររេោ នបាំ២០១៣ ៤. បញ្ជីសាំណួរ ស្ម្លប់អរ ប សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតរបស់ អកគការតម្លាភាពរមពុជា ៥. រ្មកសាំណួរ និកចង្មាើយអាំពី ការសង្កេតការណ៍ដបបសាំណារ (SBO)
៦. ដផនទីននទីតាំកោរ់ព្ាយអបរសង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្កតមដបបសាំណារ SBO
9
រាំដណរទ្មក់ ការង្បាោះង្នបតគួរដតពិ ភារាង្ៅឯរិចច្បជុាំ របស់គណៈរមាការស្មបស្មួលរវាកនដគួ រអភិវឌណ
និក
រាជរោឌភិបាល
(GDCC)
ដដលជារិចច្បជុាំរាំពូលរវាកម្លចស់ជាំនួយនិករាជរោឌភិបាល។
ម្លចស់ជាំនួយ
ពិភារាអាំពីដផនការ ៥នបាំ របស់ រាជរោឌពិបាល ង្ដើ មផីផថល់ជាព័ត៍ម្លនអាំពីង្គ្មលនង្យាបាយរបស់ែួនមុ ា នង្ពល ង្វទិ ការសហ្បតិបតថការអភិវឌណ រមពុជា (CDCF)។ CDCF គឺជាង្វទិ ការដដលម្លចស់ជាំនួយង្លើរង្ឡើកអាំពីការ ផថល់ជាំនួយនិកការរាំណត់អាំពីរាំដណរទ្មក់ ដដលរោឌភិបាល្តូវចាត់ វ ិធ្លនការ
http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/gdcc/ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
41
ឧបសមព័នទ ន ី១: ង្សចរឋីដថាកការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា ង្ចញនថទ ទី២៣ ដែររេោ នបាំ២០១៣
ង្សចក្តីបថលងការណ៍ ម្លនស្គទនភាពមិន្ប្រតីមួយចាំនួន របុកអាំឡុកង្ពលយុទនន្ទការង្ោសន្ទង្បាោះ ង្នបត ង្ទោះបីជាម្លនភាព្បង្សើរង្ឡើកជាកការង្បាោះង្នបតអណតថិមុនរ៏ង្ោយ
រាជធ្លនីភាំង្ប ពញ, នថទទី២៣ ដែររេោ នបាំ ២០១៣ - របុករយៈង្ពល ២៥ នថទននយុទនន្ទការ
ង្ោសន្ទង្បាោះង្នបតរនាកមរង្នោះ ម្លនស្គទនភាពលអ្បង្សើរ និកម្លនង្ហតុការណ៍ធទន់ធទរចាំនួន តិចជាកមុន្តូវបានរាយការណ៍ ង្បើង្្បៀបង្ធៀបង្កនឹកការង្បាោះង្នបតថ្នបរ់ ជាតិ រុកអាណតថ ប ិ មុន
។ ង្ទោះជាយាកង្នោះរឋី តមរយៈរបាយការណ៍ននររណីចាំនួនពីរ បាាញថ្នការគាំរាមរាំដហក ដផបរនង្យាបាយង្ៅដតបនថជាបញ្ជ ា ្បឈមមុែ។ ង្ៅនថទទី ៥ ដែររេោ រនាកមរង្នោះ ម្លនការ បាញ់កាាំង្ភាើកង្ឡើកង្កង្លើង្ោយម្នថីង្យាធ្ល
ង្កង្លើរផួនដដការរបស់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ
របុករាជធ្លនីភាំបង្ពញ។ ង្ហើយង្ៅនថទទី ២០ ដែររេោ ម្លនជនមិនស្គគល់មុែម្លបរ់្តូវបានង្ចាទ ថ្នបានបាញ់ង្កង្លើទីស្គបរ់ ការគណបរេសង្្ាគោះជាតិ ឡប់ មរវ ិញរបស់ង្លារសម រកេុី ្បធ្លនគណបរេ។
(CNRP)
មួយនថទបន្ទធប់ពីការវ ិល្ត
អកគការតម្លាភាពរមពុជា (TIC) ទទួលបានរបាយការណ៍សថីពីភាពមិន្ប្រតីមួយចាំនួន
ដដលទរ់ទកជាមួយនឹកយុទនន្ទការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត ពីសាំណារ់្បជាពលរដឌ និកអបរគ្មាំ្ទ គណបរេនង្យាបាយដដលបានទូរស័ពម ធ រកាន់ង្លែទាំន្ទរ់ទាំនកបន្ទធន់ (១២៩២) ្ពមទាំក តមរយៈការផថល់ព័ត៌ម្លនរបស់អបរសង្កេតការង្បាោះង្នបតរបស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា
ដដល
ម្លនមូលោឌនង្ៅរបុក២៤ ង្ែតថ/្រុក ទូទាំក្បទeស។ ភាពមិន្ប្រតីទាំកង្ន្ទោះរួមម្លនអបរង្បាោះង្នបតររមិនង្
ើញង្្ាោះរបស់ែួនង្ៅរប ា ុកបញ្ជីង្បាោះង្នបត
សាំណារ់ម្នថីគណបរេនង្យាបាយង្ផេកៗ និក្បជាពលរដឌ
ការទិញទឹរចិតថ្បជាពលរដឌពី
អាំង្ពើហិការវាកសរមាជនគណបរេនង្យាបាយ
ការង្ធើវយុទនន្ទង្ោសន្ទង្បាោះង្នបតរបស់ម្នថីស្គធ្លរណៈរបុកង្ម្លកការារ
ង្ោយម្លនការង្្បើ្បាស់នូវ្ទពយសមផតថិរដឌ
ការបាំផ្ទាញស្គារគណបរេ
និកការរ ាំខានដល់
យុទនន្ទការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត។ ង្ទោះជាង្នោះរឋី ររណីទាំកង្នោះម្លនចាំនួនតិចតួច និក្តូវបាន រាយការណ៍មរពីតាំបន់ង្ផេកៗគ្មបទូទាំក្បង្ទស។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
42
ង្សធើរដត្គប់ស្គទនីយ៍ទូរទសេន៍ដដលជារបស់ឯរជនទាំកអស់ ម្លនភាពលាំង្អៀកង្កកាន់ គណបរេកាន់ អាំណាចគឺ គណបរេ្បជាជនរមពុជា (CPP) ង្ោយបានរាយការណ៍អាំពីព័ត៌ម្លន ្បចាាំនថទដដលទរ់ទកនឹកយុទន្ទ ន ការង្ោសន្ទររសង្មាកង្នបត ឬ ង្ធវើអតទធិបាយគ្មាំ្ទដល់
គណ-បរេ្បជាជនរមពុជា ែណៈង្ពលដដលវាយ្បហារដល់គណបរេសង្្ាគោះជាតិ (CNRP)
។ ភាពលាំង្អៀក និ ក អតុលយភាពរបុកការផេពវផាយតមទូរទសេន៍ង្នោះ ម្លនឥទនិពលយាកខាាាំក ដល់យុទនន្ទការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត។
ង្ៅង្ពលដដលមិនម្លនភាពង្សាើគ្មបរបុកការផេពវផាយ
តមទូរទសេន៍ វ ិទយុឯររាជយន្ទន្ទ ដូចជា វ ិទយុសង្មាកសហរដឌអាង្មរ ិរ (VOA) វ ិទយុអាសុីង្សរ ី (RFA) វ ិទយុបារាាំកអនថរ-ជាតិ (RFI) វ ិទយុ ABC អូស្រស្គថលី មជឈមណឍលព័ត៌ម្លនស្រសថី (WMC) និក
សាំង្ឡក្បជាធិបង្តយយ (VOD) បានង្ដើរតួន្ទទី យាកសាំខាន់រុកការផថ ប ល់ពត៌ ម្លនទរ់ទកង្ក នឹកការង្បាោះង្នបតនិកផេពវផាយង្គ្មលនង្យាបាយរបស់គណ-បរេន្ទន្ទង្កកាន់អបរង្បាោះង្នបត។ ដូង្ចបោះវាម្លនស្គរៈសាំខាន់ ណាស់ដដលស្គទនី យ៍វ ិទយុឯររាជយខាកង្លើង្នោះ
្តូវបាន
អនុញ្ជដតឱ្យង្ធវើការចារ់ផាយង្ឡើកវ ិញតមរយៈ វ ិទយុ FM របុកស្សុរ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា សូមអាំពាវន្ទវឱ្យរោឌភិបាល និកគណៈរម្លាធិ ការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត (គ.ជ.ប) ង្ដើមផីផល ថ ់
ការធ្លន្ទថ្ន វ ិទយុ FM របុកស្សុរទាំកង្ន្ទោះ្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យង្ធវើការផេពវផាយបនថនូវព័ត៌ម្លន ដដលទរ់ទកង្កនឹកការង្បាោះង្នបត។
ង្លារ ្ពាប រុល ន្ទយរ្បតិបតថិននអកគការតម្លាភាពរមពុជាបានម្លន្បស្គសន៍ថ្ន
"គ្មានអវីជាអាថ៌ រាំបាាំកង្ទរបុកដាំ ង្ណើរការង្បាោះង្នបតតមដបប្បជាធិបង្តយយ គូសសនាឹរង្នបតបុង្ណាតោះដដលម្លនការសម្លទត់ "។
ង្លើរដលកដតការ
គ្មត់បានបដនទមង្ទៀតថ្ន
"ដាំង្ណើរការង្បាោះ
ង្នបត្បរប ង្ោយតម្លាភាពនឹកអាចបង្កេើននូវទាំនុរចិតថពីស្គធ្លរណៈជន អបរង្បាោះង្នបត គណបរេនង្យាបាយដដល្បរួត្បដជកទាំកអស់
និកភាគី ពារ់ព័នន្ទ ន ន្ទ
ចាំង្ពាោះការ្គប់្គក
ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត"។ ការវ ិល្តឡប់មរវ ិញរបស់ង្មដឹរន្ទាំគណបរេសង្្ាគោះជាតិ ង្លារ សម រកេុី គឺជា
ជាំហានវ ិជជម្លនមួយង្នពោះង្កររដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត្បជាធិបង្តយយ។បុដនថការមិនអនុញ្ជដតឱ្យ
ង្លារសម រកេុី ឈរង្្ាោះជាង្បរខជនស្ម្លប់ការង្បាោះង្នបតង្នោះ ជាការបាាញបដនទមង្ទៀត
នូវការ្បរួត្បដជកមិនង្សាើរភាពគ្មប។ ង្នោះជាបញ្ជ ា មួយរបុកចាំ ង្ណាមបញ្ជ ា ឯង្ទៀត ដដលអាច កាត់បនទយភាពស្សបចាប់ននលទនផលង្បាោះង្នបត។
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
43
រហូតមរដល់នថទទី ២៣ ដែររេោង្នោះ អកគការតម្លាភាពរមពុជាបានសង្កេតង្
ើញអាំពី
សនធុោះថាីមួយង្ៅរបុកយុទន្ទ ន ការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត ដដលម្លនការង្រើនង្ឡើកននការចូលរួមង្ក
របុកនរនង្យាបាយពីសាំណារ់ យុវជន និកអបរង្បាោះង្នបតវ ័យង្រាក។ អបរគ្មាំ្ទវ ័យង្រាកជាង្្ចើន
ពាន់ន្ទរ់បានចូលរូមរបុកការដដការរផូនគណបរេង្ៅទូទាំក្បង្ទសរមពុជា។ សរមាជនវ ័យង្រាក
ននគណបរេសង្្ាគោះជាតិ (CNRP) និកគណបរេសមព័នភា ន ពង្ដើមផី្បជាធិបង្តយយ (LDP) បាន បរ ិចាចគ្បារ់ជូនដល់គណបរេរបស់ែួន ា និកចាំណាយ្បារ់ផ្ទធល់ែួនង្ៅង្ពលចូ ា លរួមរបុកយុទ-ន ន្ទការផេពវផាយគណបរេ។
រ ីឯគណបរេ្បជាជនរមពុជា
ង្គម្លនមូលនិធិស្ម្លប់ការ
ចាំណាយង្លើមង្ធាបាយង្ធវើដាំង្ណើរ និកអាហារស្ម្លប់អបរគ្មាំ្ទរបស់ែួនង្ៅង្ពលដដលពួ ា រង្គ ចូលរួមរបុកយុទនន្ទការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត។
ជាទូង្កង្គអាចរត់សម្លគល់បានថ្នភាពតនតឹកម្លនការង្រើនង្ឡើក
របុកង្ពលដដលការ
ចូលរួមរបស់ អបរង្បាោះង្នបត វ ័យង្រាក និកយុវជនម្លនការង្រើនង្ឡើក។ ង្ហើយភាពតនតឹកទាំក ង្ន្ទោះនឹកអាចង្រើនង្ឡើកដថមង្ទៀតង្ៅរបុកសបាថហ៍ចុកង្្កាយននយុទន្ទ ន ការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត ដូង្ចបោះអកគការតម្លាភាពរមពុជា
សូមអាំ ពាវន្ទវដល់គណបរេនង្យាបាយទាំកអស់ឱ្យអនុវតថយុទន
ស្គស្រសថ្បរបរង្ោយ្បសិទិនភាពរបុកការទប់ស្គេត់រាល់ការបោះទកគិច ឬ អាំង្ពើហិកាន្ទន្ទដដល អាចង្រើតង្ឡើករបុកនថទចុកង្្កាយននយុទន្ទ ន ការង្ោសន្ទង្បាោះង្នបត ដដលនឹកម្លនការ្បមូលផថាំុ នូវរផួនដដការធាំៗទូទាំក្បង្ទស។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា នឹកោរ់ង្ចញនូវរបាយការណ៍ជាស្គធ្លរណៈសថីពីលទនផល និក
របរគាំង្ហើញង្ផេកៗ ដដលផឋល់ង្ោយអបរសង្កេតការង្បាោះង្នបត ង្ហើយង្យើកនឹកង្រៀបចាំសនបិសីទ កាដសតសឋីអាំពីរបាយការណ៍ង្នោះបន្ទធប់ពីការង្បាោះង្នបតរួច។ង្យើកែញាំុនឹកជ្ម្លបជូនកាលបរ ិង្ចឆ័ទ ននសនបិសីទការដសតង្នោះន្ទង្ពលង្្កាយ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា
គឺ ជាអកគភាពផាូវការននអកគការតម្លាភាពអនថរជាតិ
ដដលម្លន
ង្បសររមារុកការង្លើ ប ររាំពស់សុចរ ិតភាព តម្លាភាព គណង្នយយភាព និកង្ដើមផីកាត់បនទយ អាំង្ពើពុររលួយ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា នឹកសង្កេតការង្បាោះង្នបត ង្ដើមផីបង្កេើននូវតម្លាភាព
និកគណង្នយយភាព របុកដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និកង្ដើមផីរារាាំក ឬ រាយការណ៍អាំពីភាពមិន ្ប្រតី
រ៏ដូចជាអាំង្ពើពុររលួយដផបរនង្យាបាយង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
បានគ្មាំ្ទង្សចរថី្បកាសសថីពីង្គ្មលការណ៍ជាសរលស្ម្លប់គ្មាំ្ទអបរសង្កេតការណ៍ឯររាជយ ដដលបានទទួលស្គគល់ង្ោយអកគការសហ្បជាជាតិ
ង្ហើយនឹកង្ធវើការសង្កេតរបស់ែួនង្ោយ ា
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
44
ដផអរតមង្គ្មលការណ៍ដ៏ តឹករ ឹក្បរបង្ោយភាពមិនលាំង្អៀក និក ្តឹម្តូវ។ អកគការតម្លាភាព រមពុជា្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបតង្ោយសហការយាកជិតសបិតជាមួយនឹកសមព័ននង្ដើមផីសុចរ ិត
ភាព និកគណង្នយយភាពសកគម (CISA) ដដលជាសមព័ន្ ន នមុែង្គននចាំរោះ ុ អកគការមិនដមនរោឌ ភិបាលចាំនួនជាក ៣០ ដដលបានង្បថជាញចិតថ ង្ដើមផីង្លើររមពស់ គណង្នយយភាព តម្លាភាព សុចរ ិតភាព សមភាព និកយុតិថធម៌រុកសកគ ប ម។
###
អកគការតម្លាភាពអនថរជាតិគឺជាអកគការសកគមសុីវ ិលដដលដឹរន្ទាំការ្បនាំកអាំង្ពើពុររលួយ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
45
ឧបសមព័នទ ន ី២:ង្សចរឋីដថាកការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា ង្ចញនថទ ទី២៨ ដែររេោ នបាំ២០១៣
ង្សចក្តីបថលងការណ៍ មានភាពចលាចលនៅឯការ ិយាល័យន ន
ោះននោតមិនរតូវ ការន
នអ្នុញ្ញាតឱ្យន
ោះននោត ខណៈនពលដែលអ្ោក
ោះននោត ន
ោះននោតខុសចារ់មិនរតូវ
ើយកិ ចកា ច រពារររនាំងនៅនឹង
នអ្នុវតតររករនោយភាពនសមើគ្នោ
រាជធ្លនីភាំង្ប ពញ, នថទទី ២៨ ដែររេោ នបាំ ២០១៣ - របាយការណ៍បឋមពី អកគការ តម្លាភាពរមពុជា (TIC) រួមម្លនឧបទធង្ហតុមិន្ប្រតី ជាង្្ចើនង្ៅឯការ ិយាល័យន
ោះននោត។
ជាពិនសស អ្ោកសនងេតការណ៍ររស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាបានរាយការណ៍ឱ្យដឹ កថ្ន អបរ ង្បាោះង្នបតជាង្្ចើនមិនអាចររង្
ើញង្្ាោះរបស់ពួរង្គង្ៅរបុកបញ្ជីង្បាោះង្នបត ឬ ្តូវបាន
ម្នថីង្ៅឯការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមិនអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបត ស្គរអតថសញ្ជដណ្គប់្គ្មប់រ៏ង្ោយ។
ង្បើង្ទោះបីជាពួរង្គម្លនឯរ-
ម្លន្បជាពលរដឌមួយចាំនួនង្ទៀតបានបាាញែាួន
បុដនថ ដបរជាម្លនអបរដនទង្បាោះង្នបតជាំនួសង្្ាោះពួរង្គរួចង្កង្ហើយ។ ឧទហរណ៍ ង្ៅឯ
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយរបុកង្ែតថបាត់ដាំបក ម្លនអបរង្បាោះង្នបតចាំនួន ២រូប ម្លនង្្ាោះ ង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះង្បាោះង្នបត និកម្លនឯរស្គរ្តឹម្តូវ បុដនថដបរជាម្លនអបរដនទង្បាោះង្នបត ជាំនួសង្្ាោះពួរង្គរួចង្កង្ហើយ។
ែណៈង្ពលដដលម្លនមនុសេជាង្្ចើន្តូវាបានង្គបង្ណឋញង្ចញ
អបរដនទង្ទៀក
ដដលពុាំម្លនអតថសញ្ជដណ្តឹម្តូវ ម្លនឯរស្គរមិន្គប់្គ្មន់ និក្ម្លមនដ្បឡារ់ទឹរង្មា (របុកររណីមួ យ) ្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបត។ ឧទហរណ៍ ង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយង្ៅ
ុាំអកគង្គ្មល ង្ែតថដរប ម្លនមនុសេ ៦ន្ទរ់ ្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបត
ង្ោយ្គ្មប់ដតម្លនប័ណតព័ត៌ម្លនអបរង្បាោះង្នបត (VIN) បុង្ណាតោះ។ អបរសង្កេតការណ៍ បាន រាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្នម្លនរថយនថដឹរទាំនិញ
និករថយនថដនទង្ទៀតគ្មានស្គានង្លែដឹរ្រុម
មនុសេជាង្្ចើនង្កកាន់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត។ ការណ៍
បានរាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន្បជាពលរដឌ
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
អវីដដលពារ់ព័នដន ដរង្ន្ទោះគឺ
អបរសង្កេត
អាចលុបទឹរង្មាបានយាកាយង្ៅឯ
ង្ហើយង្្ាោះសធនង្ៅរប ួ ុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយ្តូវបានង្្បើ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
46
្បាស់។ ង្ៅរបុកការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួ យរបុក
ុាំរាប ង្ែតថន្ពដវក ម្លនង្្ាោះរបស់អរ ប
ង្បាោះង្នបតម្លបរ់សួន ធ ង្ហើយង្្ាោះទាំកពីរង្នោះ្តូវបានង្គង្្បើ្បាស់ង្ដើមផីង្បាោះង្នបត។ ង្បើនិយាយអាំពីការរ ាំង្លាភបាំពានង្កង្លើចាប់ យាកង្ហាចណាស់ម្លនការ ិយាល័យ ង្បាោះង្នបតចាំនួនពីរ្តូវបានង្រ ើង្កកាន់ទីតាំកថាីមួយ
ង្ោយពុាំម្លនការជូនដាំណឹកជាស្គធ្លរ-
ណៈ។ ង្ៅរបុកររណីមួយង្ៅស្សុរវារ ិន របុកង្ែតថង្សៀមរាប ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ង្លែ ១១៤១្តូវបានផ្ទាស់បូរទី ថ តាំក
ង្ហើយរ៏ ជាការ ិយាល័យមូយដដលម្លនង្្ាោះចាំនួន៦០០
បញ្ូច លង្ករបុកការ ិយាល័យង្ន្ទោះរបុកនបាំ២០១២។ ង្ៅរបុកតាំ បន់ជារ់ លា់មួយចាំ នួន
បញ្ជ ា ង្នោះបានន្ទាំឱ្យម្លនការតវា
និក្រុម្បជា-
ពលរដឌ្បមូលផថាំុគ្មប។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា ្តូវជង្មាៀសអបរសង្កេតការណ៍ពី្រុម្បជាពលរដឌដដលមិនបានង្បាោះង្នបត និករាំពុកម្លនការែឹកសមារពី ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយ ង្ៅភបាំង្ពញ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា
នឹកង្រៀបចាំ ង្ធវើសនបិសិទស្គរព័តម្លនមួយង្ទៀតអាំពីលទនផល
ននការសង្កេតការណ៍ដដលម្លនមូលោឌនដផអរង្លើសាំណារ (SBO) ង្ៅសណា ឌ គ្មរស្គន់ ង្វនថទ ទី២៩ ដែររេោ ន្ទង្វលាង្ម្លក ១:៣០ន្ទទី នថទ្តក់។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា (TIC) គឺជាអកគការមិ នដសវកររ្បារ់ចាំង្ណញ និកអពា្រឹតយ
ដដលម្លនង្បសររមាង្លើររមពស់សុចរ ិតភាព តម្លាភាព និក គណង្នយយភាព ្ពមទាំកកាត់
បនទយអាំង្ពើពុររលួយ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានសង្កេតង្កង្លើការង្បាោះង្នបត ង្ដើមផី តម្លាភាព និក គណង្នយយភាពង្ៅរបុកដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត ្ពមទាំកទប់ស្គេត់ និក រាយ
ការណ៍អាំពីភាពមិន្ប្រតីន្ទន្ទ និកអាំង្ពើពុររលួយដផបរនង្យាបាយង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។ ការ សង្កេតការង្បាោះង្នបត្តូវបានង្ធវើង្ឡើកង្ោយង្យាកង្កតមង្គ្មលការណ៍ដ៏តឹករ ឹកនន អពា្រិតភាព និក សុ្រិតភាព។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានង្ធវើការសង្កេតង្កង្លើការ ង្បាោះង្នបតង្នោះ (CISA)
ង្ោយសហការជាមួយ
សមព័ននសុចរ ិតភាព
និកគណង្នយយភាពសកគម
ដដលជាសមព័ននអកគការមិនដមនរោឌភិបាល្នមុែង្គ
ម្លនសម្លជិរជាក៣០
អកគការ ដដលបានង្បថជាញង្លើររមពស់គណង្នយយភាព តម្លាភាព សុចរ ិតភាព សមភាព និក ភាពយុតិថធម៌។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបតរបុកស្សុរ
និក
គឺជាសម្លជិរមួ យរបស់បណា ថ ញសរលននអបរ ជាអកគការមួយដដលបានអនុម័តង្កង្លើង្សចរថី
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
47
្បកាស
ដដលគ្មាំ្ទង្ោយអកគការសហ្បជាជាតិ
អាំពីង្គ្មលការណ៍សរលស្ម្លប់ការ
្តួតពិនិតយអពា្រឹតយភាពង្កង្លើការង្បាោះង្នបត។ គង្្ម្លកសង្កេតការណ៍ការង្បាោះង្នបតង្នោះ
អាច្ប្ពឹតថង្កបានង្្កាមជាំនួយបង្ចចរ-
ង្ទស និកហិរញ្ដ វតទុ ពី វ ិទាស្គទនជាតិ ្បជាធិបង្តយយ (NDI) ដដលជាអកគការអនឋរជាតិ មួយ មិនដសវកររ្បារ់ចាំង្ណញ និកអពា្រឹតដដលង្ធវើការារង្ដើមផីព្កឹក និកព្កីរលទនិ្បជា-
ធិបង្តយយង្ៅទូ ទាំកពិ ភពង្លារ។ វ ិទាស្គទនជាតិ NDI បានង្ធវើការ្តួស្តយ្បរបង្ោយ ង្ជាគជ័យចាំង្ពាោះ បង្ចចរង្ទស SBO ង្ៅទូទាំកពិ ភពង្លារ។ វ ិទាស្គទនជាតិ NDI បាន ទទួលការគ្មាំ្ទពីជាំនួយដ៏សបផុរសននទី ភាបរ់ារសហរដឌអាង្មរ ិរង្ដើមផីអភិវឌណន៍អនឋរជាតិ (USAID)។
### អ្ងគការតមាលភាពអ្នតរជាតិគឺជាអ្ងគការសងគមសុ៊ីវ ិលដែលែឹកនាំការររនាំងអ្ាំនពើពុករលួយ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
48
ឧបសមព័នទ ន ី៣:ង្សចរឋីដថាកការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជា ង្ចញនថទ ទី២៩ ដែររេោ នបាំ២០១៣
ង្សចក្តីបថលងការណ៍ ការបាត់បក់សិទិង្ន បាោះង្នបតអាស្ស័យង្ោយ្បជាពលរដឌមិនអាចង្បាោះង្នបត បាន ង្ហើយការង្បាោះង្នបតែុសចាប់្តូវបានអនុញ្ជដត រាជធ្លនីភាំង្ប ពញ, នថទទី ២៩ ដែររេោ នបាំ ២០១៣ - អកគការតម្លាភាពរមពុជា (TIC) បាន
ង្ធវើការសង្កេតការណ៍មួយដដលម្លនមូលោឌនដផអរង្លើសាំណារ ង្កង្លើការង្បាោះង្នបត និក ការរាប់សនាឹរង្នបតដដល្ប្ពឹតថង្ឡើ កង្ៅនថទទី ២៩ ដែររេោ នបាំ ២០១៣។ អបរសង្កេត ការណ៍របស់អកគការតម្លាភាពរមពុជាចាំនួន ៩០៦ ន្ទរ់ ្តូវបានបានោរ់ ព្ាយ ង្ៅតម ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ង្បាោះង្នបតទាំកអស់ង្ៅតម
៤០៧
ដដលជាចាំនួនសាំណារមួយតាំណាកឱ្យការ ិយាល័យ
២៤ ង្ែតថ/្រុក ទូទាំក្បង្ទស។ ្បជាពលរដឌម្លនអារមាណ៍
មិនសបាយចិតថ ង្ោយស្គរដតមិ នង្
ើញង្្ាោះរបស់ពួរង្គ ង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះ-
ង្នបត ង្ហើយបញ្ជ ា ង្នោះបានង្ធវើឱ្យម្លនការែឹកសមារ និកភាពចលាចលង្ៅឯការ ិយាល័យ ង្បាោះង្នបត។ ង្បើង្ទោះបីជាម្លន្បជាពលរដឌជាង្្ចើនមិន្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបតរ៏ង្ោយ ម្លនបុគល គ ដនទង្ទៀតដដលពុាំម្លនឯរស្គរអតថសញ្ជដត្តឹម្តូវ
និក
បុដនថ
្បជាពលរដឌជាង្្ចើន
ង្ទៀតដដលង្្បើ្បាស់នូវលិែិតបញ្ជ ជ រ់លិែិតបញ្ជ ជ រ់ អតថសញ្ជដណស្ម្លប់បង្្មើ ឱ្យការង្បាោះង្នបត (ICE) ដដលជាឯរស្គររាំណត់អតថសញ្ជដណ បង្ណា ថ ោះអាសនប ដដល្តូវបានង្្បើ ជាំនួសឯរស្គររាំណត់អតថសញ្ជដណដដលបានបាត់ ឬ ្តូវង្គលួច។
ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន ៦០% ម្លន្បជាពលរដឌមួយចាំនួនដដលម្លន ឯរស្គរអតថសញ្ជដត្តឹម្តូវមិនអាចររង្្ាោះរបស់ពួរង្គង្
ើញង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះ
អបរង្បាោះង្នបត។ ចាំនុចម្លនសកគតភាពស្សបង្កនឹករបរគាំង្ហើញពីសវនរមាឯររាជយ ដដលបាាញឱ្យដឹកថ្នម្លន្បជាពលរដឌដដលម្លនសិទិនង្បាោះង្នបតចាំនួន ជិត ១១% ដដលគិតថ្នង្្ាោះរបស់ពួរង្គ្តូវបានចុោះង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត បុដនថដបរ ជាពុាំ ម្លនង្្ាោះង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបតវ ិញ។
ឧបទធវង្ហតុសាំខាន់ៗ
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
49
រ៏
បាាញឱ្យដឹកផកដដរថ្នម្លនអបរង្បាោះង្នបតមួយចាំនួនបាាញែាួន
ង្ហើយង្
ើញថ្ន
ង្្ាោះរបស់ពួរង្គ្តូវបានង្បាោះង្នបតជាំនួសរួចង្កង្ហើយ។
ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន២៦%
ម្លន្បជាពលរដឌ្តូវបានអនុញ្ជដតឱ្យ
ង្បាោះង្នបតង្ោយពុាំម្លនឯរស្គរអតថសញ្ជដណ្តឹម្តូវ។ ចាប់សីព ថ ីការង្បាោះង្នបត
ចាំនុចង្នោះផធុង្យង្កនឹ ក
ង្ហើយជាពិង្សសគឺទរ់ទកង្កនឹក
ចាំនួនង្្ាោះដដល
ង្លើសង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត និ ក ម្លនង្្ាោះសធួនគ្មបចាំ នួនជាករនាោះលាន ន្ទរ់ ដដលចាំនុចង្នោះ្តូវបានររង្
ើញង្ោយ្បភពឯររាជយ។
ការង្បាោះង្នបតង្ោយង្្បើ្បាស់លិែិតបញ្ជ ជ រ់អតថសញ្ជដណស្ម្លប់បង្្មើឱ្យការង្បាោះ ង្នបត (ICE) ្តូវបានអនុវតថយាកទូលាំទូលាយ ង្ោយ៩៣%ននការ ិយាល័យង្បាោះ ង្នបត បានង្្បើ្បាស់ ICE ង្ដើមផីអនុញ្ជដតឱ្យង្បាោះង្នបត។ អវីដដលគួរឱ្យភាញរ់ង្ផអើល ង្ន្ទោះគឺ ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន១២% ម្លនអបរង្បាោះង្នបត ចាំនួន៥១ន្ទរ់ ឬ ង្្ចើនជាកង្នោះ បានង្្បើ្បាស់ ICE ង្ដើមផីង្បាោះង្នបត។ អាស្ស័យង្ោយម្លនចាំនួន ង្្ាោះង្លើសង្ៅរបុកបញ្ជីង្្ាោះអបរង្បាោះង្នបត ម្លនង្្ាោះសធួនគ្មប អ្តចុ ោះង្្ាោះ
ង្បាោះង្នបតង្លើសង្ៅតាំបន់ ដដលម្លនការ្បរួត្បដជកែពស់ និ ក ែវោះតម្លាភាព ង្ៅរបុក
ដាំង្ណើរការដចរចាយ ICE ង្ហើយចាំនួន ICE ដដលបានង្្បើ្បាស់ង្នោះ គឺជាចាំង្ណាទ ននបញ្ជ ា ។ គណៈរម្លាធិការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត (គ.ជ.ប) រាយការណ៍ឱ្យដឹកថ្ន ម្លន ICE ជិត រនាោះលានសនាឹរ ្តូវបានផថល់ជូនចាប់តាំកពីការចុោះបញ្ជីង្្ាោះអបរ ង្បាោះង្នបត ដដលង្នោះគឺជាតួង្លែមួយ ដដលមិនគួរឱ្យង្ជឿ ចាំង្ពាោះការដដល ICE គួរ ដចរជូនចាំង្ពាោះដតអបរដដលបាត់អតថ-
សញ្ជដណរបស់ពួរង្គ
ចាប់តាំកពីង្ពលចុោះ
ង្្ាោះង្បាោះង្នបត។ ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន១១% ផេពវផាយង្្កាយការរាប់សនាឹរង្នបតភាាមៗ
លទនផលននការង្បាោះង្នបតមិន្តូវបាន ដដលចាំ នុចង្នោះផធុយពី បទបញ្ជ ជ ដដលបាន
រាំណត់ និក ង្ធវើឱ្យម្លនការលាំបាររបុកការបញ្ជ ជ រ់ អាំពីសុ្រឹតយភាពនន លទនផលដដលបាន ្បកាស។
អបរង្ចញង្កង្បាោះង្នបតម្លនចាំនួន៦៩% ននអបរង្បាោះង្នបតដដលបានចុោះង្្ាោះ ង្បើង្្បៀប ង្ធៀបង្កនឹក នបាំ២០០៨ ម្លនចាំនួន៧៥,២១%។ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
50
លទនផលននការង្បាោះង្នបតដដលគណបរេនីមួយៗទទួលបាន៖
លរ
ភាគ
គណៈបរេនង្យាបាយ
រយ
ទាំហាំននភាព
ចង្ន្ទាោះននភាពង្ជឿ
ង្លអៀក របស់
ជារ់របស់ វ ិធីស្គស្រសថ
គណបរេ
SBO
១
គណបរេសញ្ជ ជ តិដែារ
0.6%
±0.1%
0.5% - 0.7%
២
ហុនសុ វ ីនបុិច
3.5%
±0.4%
3.2% - 3.9%
គណបរេស្គធ្លរណៈរដឌ្បជាធិប
0.5% - 0.6%
៣
ង្តយយ
0.6%
±0.1%
៤
គណបរេ្បជាជនរមពុជា
48.5%
±1.6%
46.8% - 50.1%
៥
គណបរេដែារអភិវឌណន៍ង្សដឌរិចច
0.4%
±0.1%
0.3% - 0.5%
៦
គណបរេដែារឈប់្រ
0.8%
±0.2%
0.6% - 0.9%
៧
គណបរេសង្្ាគោះជាតិ
44.4%
±1.8%
42.6% - 46.2%
គណបរេសមព័ននង្ដើមផី្បជាធិបង្ត ៨
យយ
0.9% - 1.7% 1.3%
ង្ៅតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន
៩៩%
±0.4%
អបរង្បាោះង្នបតអាចគូសសនាឹរង្នបត
របស់ពួរង្គង្ោយសម្លទត់។ ង្ៅតម ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន៩៥% ម្លនការង្ធវើង្សចរថី សង្្មចចិតថសមស្សបអាំពីសនាឹរង្នបតបានការ
និក
សនាឹរង្នបតមិនបានការ។
ង្ៅតម
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតចាំនួន៤,៩%បុង្ណាតោះ ដដលអនុញ្ជដតឱ្យអបរ ដដលគ្មានភាររិចច ចូល ង្កខាករបុក។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា
ម្លនការ្ពួយបារមាយាកខាាាំកចាំង្ពាោះការបាត់បក់សិទិនង្បាោះ-
ង្នបតរបស់្បជាពលរដឌ និក ម្លនការសកេ័យង្កង្លើការង្បាោះង្នបត ដដលស្សបង្កនឹកការ ផថល់ដាំណឹកជាមុនពីអកគការឯររាជយកាលពីបុន្ទានដែរនាកង្កង្នោះ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
51
ម្លនការង្ស្គរស្គថយចាំង្ពាោះភាពអសរមារបស់គណៈរម្លាធិការជាតិ
ង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបត
(គ.ជ.ប) របុកការង្ោោះស្ស្គយបញ្ជ ា រកវល់ទាំកង្នោះ ង្បើង្ទោះបីជាម្លនការជូនដាំណឹកជាមុន និក ភសថតកដដលបញ្ជ ជ រ់ ថ្ន បញ្ជ ា ទាំកង្ន្ទោះនឹ កង្រើ តង្ឡើករ៏ ង្ោយ។ ង្លើសពី ង្នោះង្ទៀត ុ
គ.ជ.ប បានរារាាំក្បជាពលរដឌពីការទទួលបានព័ត៌ម្លន អាំពីស្គទនភាពង្បាោះង្នបតរបស់ពួរ ង្គ ង្ដើមផីកាន់ បនទយការ ភាន់្ចឡាំ ង្ោយហាមោត់គណបរេន្ទន្ទមិនឱ្យយរបញ្ជីង្្ាោះ តមែាួន និក បិទការផេពវផាយមូលោឌនទិនបន័យ ចាំង្ពាោះស្គធ្លរណជនមុនង្ពលរាំណត់។ អាស្ស័យង្ោយភាគរយននលទនផលង្បាោះង្នបត្បហារ់្បដហលគ្មប និ ក ការមិនបាន ផេពវផាយលទនផលង្ៅឯការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត្គប់្គ្មប់ អកគការតម្លាភាពរមពុជា ផថល់ អនុស្គសន៍ឱ្យម្លនតម្លាភាពង្ៅរបុកការង្រៀបចាំ តរាក និ ក ការគណន្ទង្កង្លើការដបកដចរ
អសនៈ ្ពមទាំកផេពវផាយជាស្គធ្លរណៈចាំង្ពាោះលទនផលពីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតទាំកអស់។ បដនទមពីង្នោះង្ទៀត អកគការតម្លាភាពរមពុជា ផថល់អនុ ស្គសន៍ ឱ្យម្លនការដតកតាំកនូ វ អកគភាពឯររាជយ មួយ ង្ដើមផីង្សុើបអង្កេតង្កង្លើភាពមិន្ប្រតីង្ៅង្ពលង្បាោះង្នបត។ ~*~*~*~*~*~*~* ការសង្កេតការណ៍ដដលម្លនមូលោឌនដផអរង្លើសាំណារ (SBO) ពុាំដមនជាការអង្កេត
ឬ ការស្គរសួរអាំពីការ ង្បាោះង្នបតង្ឡើយ បុ ដនថវាគឺ ជាវ ិធី ស្គស្រសថ្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបត មួយ ដដលពារ់ព័ននង្កនឹកការសង្កេតង្កង្លើ សាំណារការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតមួយដដល ម្លនភាពជាតាំណាក្គប់្គ្មន់ និក ផថល់ព័ត៌ម្លន្បរបង្ោយអតទន័យ អាំពីសិត ទ ិននការង្បាោះង្នបត និកការរាប់សនាឹរង្នបត ្ពមទាំកលទនភាពរបុកការង្ផធៀកផ្ទធត់ង្កង្លើសុ្រឹតយភាពនន លទនផលផាូវការននការង្បាោះង្នបតសរល។
សាំណារង្នោះ្តូវបាន
ង្្ជើ សង្រ ើសង្ោយង្្បើ
្បាស់ការង្្ជើសសាំណារ ង្ោយនចដនយ ដដលម្លនរ្មិតង្លអៀក ចាំនួន១,៨% និករ្មិតនន ភាពង្ជឿជារ់ចាំនួន៩៥%។ នថទង្បាោះង្នបតដដលបានង្ធវើង្ឡើក និក ការរាប់សនាឹរង្នបត តាំណាកឱ្យទិដភា ឌ ពមួយនន ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតទាំកមូ ល និក ្តូវង្ធវើការប្រស្គយង្ៅរបុកបរ ិបទមួ យដដលទូលាំទូលាយ។ រកវោះតម្លាភាពរបុករ្មិតមួ យគួ រឱ្យរត់សម្លគល់ ង្ៅរបុករដឌបាលង្បាោះង្នបត និ ក ការ ង្ធវើង្សចរថីសង្្មចចិតថ បានន្ទាំឱ្យម្លនមនធិលសកេ័យអាំពីធម្លានុរប ូ និក ភាពគួរឱ្យង្ជឿជារ់ បានននដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត។
អកគការឯររាជយមួយចាំនួន
បានង្លើរង្ឡើកអាំពីការ្ពួយ-
របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
52
បារមាគួរឱ្យរត់សម្លគល់អាំពីបរ ិយាកាស និក ដាំង្ណើរការននការង្បាោះង្នបត រហូតមរទល់នឹក ង្ពលង្បាោះង្នបត រាប់បញ្ូច ល ការទទួ លបាននូ វ្បព័ នន ផេពវផាយរបុករ្មិតមិនង្សាើភាពគ្មប ការង្្បើ្បាស់ធនធ្លនរបស់រដឌមិនបាន្តឹម្តូវពី គណៈបរេកាន់អាំណាច បញ្ជ ា បញ្ជីង្្ាោះ អបរង្បាោះង្នបត ទឹរង្មាដដលអាចលុបបាន និក ការយល់ង្
ើញចាំង្ពាោះ រកវោះភាពគួរឱ្យង្ជឿ
ជារ់បានននអពា្រឹតយភាពរបស់អកគភាព្គប់្គកការង្បាោះង្នបត។ អកគការតម្លាភាពរមពជា ុ (TIC) គឺជាអកគការមិ នដសវកររ្បារ់ចាំង្ណញ និកអពា្រឹ តយ
ដដលម្លនង្បសររមាង្លើររមពស់សុចរ ិតភាព តម្លាភាព និក គណង្នយយភាព ្ពមទាំកកាត់
បនទយអាំង្ពើពុររលួយ។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានសង្កេតង្កង្លើការង្បាោះង្នបត ង្ដើមផី តម្លាភាព និក គណង្នយយភាពង្ៅរបុកដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត ្ពមទាំកទប់ស្គេត់ និក រាយ
ការណ៍អាំពីភាពមិន្ប្រតីន្ទន្ទ និកអាំង្ពើពុររលួយដផបរនង្យាបាយង្ៅនថទង្បាោះង្នបត។ ការ សង្កេតការង្បាោះង្នបត្តូវបានង្ធវើង្ឡើកង្ោយង្យាកង្កតមង្គ្មលការណ៍ដ៏តឹករ ឹកនន អពា្រិតភាព និក សុ្រិតភាព។ អកគការតម្លាភាពរមពុជា បានង្ធវើការសង្កេតង្កង្លើការ ង្បាោះង្នបតង្នោះ (CISA)
ង្ោយសហការជាមួយ
សមព័ននសុចរ ិតភាព
និកគណង្នយយភាពសកគម
ដដលជាសមព័ននអកគការមិនដមនរោឌភិបាល្នមុែង្គ
ម្លនសម្លជិរជាក៣០
អកគការ ដដលបានង្បថជាញង្លើររមពស់គណង្នយយភាព តម្លាភាព សុចរ ិតភាព សមភាព និក ភាពយុតិថធម៌។
អកគការតម្លាភាពរមពុជា
្តួតពិនិតយការង្បាោះង្នបតរបុកស្សុរ ្បកាស
និក
គឺជាសម្លជិរមួ យរបស់បណា ថ ញសរលននអបរ ជាអកគការមួយដដលបានអនុម័តង្កង្លើង្សចរថី
ដដលគ្មាំ្ទង្ោយអកគការសហ្បជាជាតិ
អាំពីង្គ្មលការណ៍សរលស្ម្លប់ការ
្តួតពិនិតយអពា្រឹតយភាពង្កង្លើការង្បាោះង្នបត។ គង្្ម្លកសង្កេតការណ៍ការង្បាោះង្នបតង្នោះ
អាច្ប្ពឹតថង្កបានង្្កាមជាំនួយបង្ចចរ-
ង្ទស និកហិរញ្ដ វតទុ ពី វ ិទាស្គទនជាតិ ្បជាធិបង្តយយ (NDI) ដដលជាអកគការអនឋរជាតិ មួយ មិនដសវកររ្បារ់ចាំង្ណញ និកអពា្រឹតដដលង្ធវើការារង្ដើមផីព្កឹក និកព្កីរលទនិ្បជា-
ធិបង្តយយង្ៅទូ ទាំកពិ ភពង្លារ។ វ ិទាស្គទនជាតិ NDI បានង្ធវើការ្តួស្តយ្បរបង្ោយ ង្ជាគជ័យចាំង្ពាោះ បង្ចចរង្ទស SBO ង្ៅទូទាំកពិ ភពង្លារ។ វ ិទាស្គទនជាតិ NDI បាន ទទួលការគ្មាំ្ទពីជាំនួយដ៏សបផុរសននទី ភាបរ់ារសហរដឌអាង្មរ ិរង្ដើមផីអភិវឌណន៍អនឋរជាតិ (USAID)។
### អ្ងគការតមាលភាពអ្នតរជាតិគឺជាអ្ងគការសងគមសុ៊ីវ ិលដែលែឹកនាំការររនាំងអ្ាំនពើពុករលួយ របាយការណ៍សង្កេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្្ជើសតាំកតាំណាករាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅ្ពោះរាជាណាច្ររមពុជា
53
ឧបសមព័នទ ន ី ៤: បញ្ជីសាំណួរ សរាប់អរ ប សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតរបស់ អងគការ តាលភាពរមពុជា អង្គការតម្លាភាពកម្ពជា ុ
បញ្ជីសាំណួរង្បាោះង្នបត និ ងរាប់ សនលឹរង្នបត – ថ្ថៃទី ២៨ ខែររេដានបាំ ២០១៣ ង្ែតថរាជធានី/
តាំបន់ ង្ោលង្ៅរបស់អងគការតាលភាពរមពុជា
ឃុាំសតេត់/
ង្លែរូដអបរសង្ងេតការណ៍ទី1
ភូមិ
ង្្មោះអបរសង្ងេតការណ៍ទី 1
ង្លែការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្លែរូដអបរសង្ងេតការណ៍ទី 2
ទីតាំងការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្្មោះអបរសង្ងេតការណ៍ទី 2
រាយការណ៍លលើកទី ១(រាយការណ៍ភាលមង្រកាយង្ពលង្បើរការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត)
ការមរដល់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត(ង្ឆលើយសាំណួរង្ៅង្ពលមរដល់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ៅា៉ា ង5:30 រពឹរ) ស1 ស2
ង្តើអបរមរដល់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ៅង្ា៉ា ងប៉ាុន្មមន?
ស4
2)5:30ដល់ 6:00 3)6:00ដល់
4)ង្រកាយង្ា៉ា ង
រពឹរ
រពឹរ
7:00 រពឹរ
7:00 រពឹរ
ង្តើអបរសង្ងេតការណ៍របស់TI រតូវបានអនុញ្ញដតិឱ្យសង្ងេតការណ៍របុងការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតខដរ
1)
ឬង្ទ?
ការលរៀបចំការ ិយាល័យល ស3
1)មុនង្ា៉ា ង5:30
ោះលនោត(ង្ឆលើយសាំណួររបុងអាំឡុងង្ពលង្រៀបចាំការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត)
ង្តើានវតថានភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយណាែលោះ ? (ចង្មលើយ 1 ឬង្រចើន)
បាទ
1)
1) គរ.ស.
2)
5) គស.អ.ែ.
3)
2) រស.ស.អ.ឯ.រ.ជ.រ.
4)
6) គរ.ឈ.ែ.
5)
3) គប.រ.ស.
6)
7) គជ.ស.
7)
4) របជ.
8)
8) គប.ស.
2)
ង្ទ
1) មិនបាត់
5) ទឹរង្មមលុបលាងមិនរជោះ
ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត ខដរ ឬ ង្ទ(?ចង្មលើយ 1 ឬង្រចើន)
2) ហិបង្នបត
6) ង្ោឃលាំុហិបង្នបត
4) បញ្ជីង្បាោះង្នបត
ស2
ស3
មុនង្ពលង្បើរការ ិយាល័យ ង្តើានបាត់បង់សាារៈសរាប់
3) សនលឹរង្នបត
ស1
ស4
7) រតសាៃត់
9) ង្ផសងៗ[បញ្ញ ជ រ់]___________
ស5
ចាំនួនអបរង្បាោះង្នបតសរុបង្ៅរបុងបញ្ជីង្បាោះង្នបត ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ខដលបានស្សង់ង្ចញពី
ស5
ស6
ចាំនួនសនលឹរង្នបតខដលទទួលបាន សរង្សរជាង្លែខតាំងចាំនួន(3ែធង់)
ស6
ស7
ង្តើង្ៅង្ា៉ា ង 6 រពឹរ ានវតថានសាជិរគណៈរមមការការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបត
ស8 ស9
ទរមង់ 1101 សរង្សរជាង្លែខតាំងចាំនួន(3 ែធង់)
ទាំង 6ន្មរ់ ង្ៅរបុងការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតខដរ ឬ ង្ទ?
ង្តើានការង្រៀបចាំការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ង្ដើមផីង្ោយអបរង្បាោះង្នបតបានង្បាោះង្នបតង្ដាយសាំតត់ខដរ ឬ ង្ទ ?
ង្តើការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតបានង្រៀបចាំឱ្យានការតយស្សួលសាំរាប់ជនពិការ ឬមនុសសចាស់ខដរ ឬ ង្ទ?
ស 10
ង្តើានការបតាញនូវហឹបង្នបតទង្ទ និងការបិទគរមបហិបង្នបតង្ដាយចារ់ង្ោឃលាំុ ជាោធារណៈ
ស 11
ង្តើការង្បាោះង្នបតបានចាប់ង្ផថើមង្ៅង្ា៉ា ងប៉ាុន្មមន( ?របសិនង្បើ
ខដរ ឬ ង្ទ?
1) មុនង្ា៉ា ង 7:00 រពឹរ
1) ាន
2) ោមន
1)
ាន
2)
ោមន
1)
ាន
2)
ោមន
1)
ាន
2)
ោមន
4) ង្រកាយង្ា៉ា ង 8:00 រពឹរ
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
54
ស7 ស8 ស9 ស 10 ស 11
ង្រកាយង្ា៉ា ង រពឹរ ឬ មិនង្បើរការ ិយាល័យរតូវទាំន្មរ់ទាំនង8
2) ង្ា៉ា ង 7:01រពឹរ-7:30រពឹរ
)ង្តកាន់ទូរស័ពព ធ ិង្សសង្ដើមផីរាយការណ៍ពីភាពមិនរបររតី
3) ង្ា៉ា ង 7:31 រពឹរ-8:00រពឹរ
5) មិនង្បើរ
រាយការណ៍លលើកទី ២(រាយការណ៍ភាលមង្រកាយង្ពលបិទការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ខតមុនង្ពលរាប់សនលឹរង្នបត) ដាំង្ណើរការថ្នការង្បាោះង្នបត)ពិនិតយង្ឡើងវ ិញនូវសាំណួរខដលបានង្ឆលើយង្ពញមួយថ្ថៃ ង្ៅង្ពលបិទការ ិយាល័យ(
[របសិនង្បើានភាពមិនរបររតីណាមួយង្រើតានង្ឡើងរបុងអាំឡុងង្ពលង្បាោះង្នបត រតូវបាំង្ពញភាលមនូវទរមង់ភាពមិនរបររតី និងរាយការណ៍ង្តកាន់ង្លែទូរស័ពធ ពិង្សស] ស 12
ង្តើអបរគិតថាមន្តនថីង្បាោះង្នបតង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត យល់ចាស់អាំពីបទបញ្ញ ជ និងនីតិវ ិធីសរាប់ ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតខដរ ឬង្ទ?
ស 13
ង្តើានការគាំរាមរាំខហង ឬ ានអបរណាបានពាយាមង្របើឥទនិពលបងខាំអរ ប ង្បាោះង្នបតឱ្យង្បាោះង្នបត ោាំរទគណបរសណាមួយ ង្ៅបរង្វណការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតខដរ ឬង្ទ?
ស 14
ង្តើានអបរោមនភាររិចច រតូវបានអនុញ្ញដតឱ្យចូលរបុងការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតខដរ ឬង្ទ ?
.........................................................................................................?ជានរណា ,របសិនង្បើាន(
1) យល់
2) មិនយល់
1)
2)
ាន
1) ាន
ោមន
ស 12 ស 13
ស 14
2)
ោមន
2)
មិនបាន
ស 15
4) ង្រចើន
ស 16
)................................................................................................................................................... ស 15
ង្តើទឹរង្មមរជលរ់ថ្ដទឹរង្មម(លុបលាងមិនរជោះ) ោចលុបបាន ឬង្ទ?
ស 16
ង្តើានអបរង្បាោះង្នបតខដលានឯរោរបញ្ញ ជ រ់អតថសញ្ញដណ
ស 17
ង្តើានអបរង្បាោះង្នបតប៉ាុន្មមនន្មរ់ រតូវបានអនុញ្ញដតឱ្យង្បាោះ
ប៉ាុន្មមនន្មរ់ ររង្្មោះមិនង្ឃើញរបុងបញ្ជីង្បាោះង្នបត?
ង្នបត ង្ដាយង្របើរបាស់ឯរោរបញ្ញ ជ រ់អតថសញ្ញដណ ខដល ស 18
1) 2) តិចតួច
1) ោមន
(1 ង្ត 10)
)1 ោមន
ែុសពីទិនបន័យង្ៅរបុងបញ្ជីង្បាោះង្នបត?
ង្តើានអបរង្បាោះង្នបតប៉ាុន្មមនន្មរ់ខដលមន្តនថីការ ិយាល័យង្បាោះ ង្នបតមិនបានគូសសញ្ញដបញ្ញ ជ រ់ មុននឹងអនុញ្ញដតង្ោយង្ត
)1 ោមន
ង្បាោះង្នបតង្នបត? ស 19
ង្តើានអបរង្បាោះង្នបតប៉ាុន្មមនន្មរ់បានង្របើរបាស់លិែិតបញ្ញ ជ រ់ អតថសញ្ញដណសរាប់បង្រមើឱ្យការង្បាោះង្នបត (ប័ណតង្ែៀវ)
)1 ោមន
ង្ដើមផីង្ធវើការង្បាោះង្នបត? ស 20
ង្តើានអបរង្បាោះង្នបតប៉ាុន្មមនន្មរ់ខដលមិនបានរជលរ់រាម
ស 21
ង្តើង្ៅង្ា៉ា ង ៣រង្សៀល អបរង្បាោះង្នបតខដលង្ៅរបុងជួរទាំង
)1 ោមន
ថ្ដ ជាមួយទឹរង្មមលុបលាងមិនរជោះ បន្មធប់ពីង្បាោះង្នបតរួច?
ស 22
( ?បាំង្ពញង្ដាយភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយរបុងអាំឡុងង្ពលង្បាោះង្នបតពិនិតយ ង្មើលរាំណត់ង្ហតុថ្នការង្បាោះង្នបតទរមង់ 1101)
(11 ង្ត 50)
(ង្លើសពី 51)
)3 ែលោះៗ
)4 ង្រចើន
(1 ង្ត 10)
(1ង្ត 1 50)
(ង្លើសពី 51)
)2 តិចតួច
)3 ែលោះៗ
)4 ង្រចើន
(1 ង្ត 10)
(1ង្ត 1 50)
(ង្លើសពី 51)
)2 តិចតួច
)3 ែលោះៗ
)4 ង្រចើន
(1 ង្ត 10)
(1ង្ត 1 50)
(ង្លើសពី 51)
)2 តិចតួច
)3 ែលោះៗ
)4 ង្រចើន
(1 ង្ត 10)
ង្នបតង្ៅរបុងជួរង្ទ
ង្តើានបណឹ ថ ងប៉ាុន្មមន ខដលបាន )បានង្ដាោះស្ោយ និងមិនបានង្ដាោះស្ោយ(
3) ែលោះៗ
)2 តិចតួច
1) ង្ា៉ា ង ៣រង្សៀល ោមនអបរង្បាោះ
អស់ រតូវបានអនុញ្ញដតឱ្យង្បាោះង្នបតខដរ ឬង្ទ ?
បាន
(1ង្ត 1 50) 2) បាន
(ង្លើសពី 51) 3) មិនបាន
ស 17
ស 18
ស 19
ស 20 ស 21
ប៉ាុន្មមន? ___ ស 22
A. ចាំនួនបានង្ដាោះស្ោយ B. ចាំនួនមិនបានង្ដាោះស្ោយ
រាយការណ៍លលើកទី ៣)រាយការណ៍ភាលម បន្មធប់ពីរាប់សនលឹរង្នបតរួច( ដាំង្ណើរការថ្នការរាប់សនលឹរង្នបត ស 23
ង្តើានវតថានភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយណាែលោះ របុង 10) 1) គរ.ស. អាំឡុងង្ពលរាប់សនលឹរង្នបត?
ស 24
11) 5) គស.អ.ែ.
12) 2) រស.ស.អ.ឯ.រ.ជ.រ.
13) 6) គរ.ឈ.ែ.
14) 3) គប.រ.ស.
15) 7) គជ.ស.
16) 4) របជ.
17) 8) គប.ស.
ង្តើ ការរាំណត់ង្លើសនលឹរង្នបតបានការ និងមិនបានការ បានខផែរង្លើង្ហតុផលសមស្សប ខដរ ឬង្ទ?
1) ាន
ស 23
2) ោមន
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
55
ស 24
ស 25
ង្តើភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយណាែលោះ ខដលបានចុោះហតទ 18) 1) គរ.ស.
19) 5) គស.អ.ែ.
ង្លខាង្លើរាំណត់ង្ហតុថ្នការរាប់សនលឹរង្នបត ទរមង់(1102?) 20) 2) រស.ស.អ.ឯ.រ.ជ.រ.
21) 6) គរ.ឈ.ែ.
22) 3) គប.រ.ស.
23) 7) គជ.ស.
24) 4) របជ.
25) 8) គប.ស.
ស 26
ង្តើអបរឯរភាព ឬ ង្ទ ថារាំណត់ង្ហតុថ្នការរាប់សនលឹរង្នបត ពិតជារតឹមរតូវ?
ស 27
ង្តើលទនផលថ្នការង្បាោះង្នបត ទរមង់( 1102រតូវបានបិទផទយង្ៅខាងង្រត្ ) ?ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ជាោធារណៈខដរ ឬង្ទ
ស 28
ង្តើដាំង្ណើរការថ្នការរាប់សនលឹរង្នបត ង្ៅរបុងការ ិយាល័យង្បាោះ
ស 29
ង្តើានបណឹ ថ ងប៉ាុន្មមន ខដលបាន )បានង្ដាោះស្ោយ និងមិនបានង្ដាោះស្ោយ(
ង្នបត បានបញ្ចប់ង្ៅង្ា៉ា ងប៉ាុន្មមន?
1) 3:00 – 5:00 លាៃច
បាំង្ពញង្ដាយភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយរបុងអាំឡុងង្ពលរាប់សនលឹរង្នបត ? ពិនិតយង្មើលរាំណត់ង្ហតុថ្នការង្បាោះង្នបត( 1102)
1)
ឯរភាព
2)
មិនឯរភាព
1)
បាន
2)
មិនបាន
2) 5:01 – 6:30 លាៃច
3) 6:31 – 8:00 យប់
ស 25
ស 26 ស 27 4) ង្លើសង្ា៉ា ង 8 យប់
ស 28 ស 29
A. ចាំនួនបានង្ដាោះស្ោយ B. ចាំនួនមិនបានង្ដាោះស្ោយ
បរ ិយាកាសទូលៅ ស 30
ង្តើអបររតូវបានអនុញ្ញដតឱ្យសង្ងេតការណ៍ និងង្របើរបាស់បញ្ជីសាំណួរង្នោះ ង្ៅរគប់ង្ពលង្វលាខដរ ឬ ង្ទ ដូចជា ?ង្ៅង្ពលង្រៀបចាំការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ការង្បាោះង្នបត និងការរាប់សនលឹរង្នបត ។
ស 31
តមង្យាបល់របស់អបរ ង្តើមន្តនថីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបតលង្មែៀង ឬ ានទាំង្ន្មរ
ង្តររគណបរសនង្យាបាយណាមួយរបុងការអនុវតថកាតពវរិចចរបស់ពួរង្គ របុងថ្ថៃង្បាោះង្នបតខដរ ឬ
1) បាន
1) ាន
2) មិនបាន
2) ោមន
ង្ទ?
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
56
ស 30 ស 31
អង្គការតម្លាភាពកម្ពជា ុ ទម្ម្ង្់ភាពម្ិនម្បម្កតី
)បាំ ង្ពញទរមង់ ង្នោះ ង្ៅង្ពលខដលានភាពមិ នរបររតី ង្រើ តង្ឡើងខតប៉ាុ ង្ណាតោះ ។ ទរមង់ មួយ រតូវង្របើ សាំរាប់ ភាពមិ នរបររតី មួយ ។ ង្ហើយរតូវរាយការណ៍ជាបន្មធន់ ង្តកាន់ ង្លែទូ រស័ពធ ទន់ ង្ហតុ ការណ៍ ។( ង្ែតថរាជធានី/
តាំបន់ តាំបន់ង្ោលង្ៅរបស់អងគការតាលភាពរមពុជា
ឃុាំសតេត់/
ង្លែរូដអបរសង្ងេតការណ៍ទី 1
ភូមិ
ង្្មោះអបរសង្ងេតការណ៍ទី 1
ង្លែការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្លែរូដអបរសង្ងេតការណ៍ទី 2
ទីតាំងការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្្មោះអបរសង្ងេតការណ៍ទី 2
A.
ង្តើអបរបានង្ឃើញានឧបទធវង្ហតុភាពមិនរបររតីអី/វ ?ខដលង្រើតានង្ឡើង
B.
ង្តើឧបទធវង្ហតុបានង្រើតង្ឡើងង្ៅង្ា៉ា ងប៉ាុន្មមន?
C.
ង្តើឧបទធវង្ហតុបានង្រើតង្ឡើងង្ៅទីណា( ?ទីតាំងលមែិត)
D.
របង្ភទថ្នឧបទធវង្ហតុភាពមិនរបររតី/ សូមង្រជើសង្រ ើសចង្មលើយ(ខតមួយខដលសមស្សប)
1) ែញាំុបានង្ឃើញឧបទធវង្ហតុ ភាពមិនរបររតី/
2) ែញាំុមរដល់ង្រកាយង្ពលានឧបទធវង្ហតុ ភាពមិនរបររតី/ 3) ានអបរង្ផសងរបាប់ែាំុអ ញ ាំពីឧបទធវង្ហតុង្ន្មោះ
ង្ា៉ា ង: _______
1) អបរសង្ងេតការណ៍ TI មិន
5) ង្ោសន្មយា៉ា ង
រតូវបានអនុញ្ញដតឱ្យចូលរបុង
សរមម
2) អាំង្ពើហឹងទ
6) ការទិញសនលឹរ
ខនរដឌ_______
ង្នបតការសូរបា៉ា ន់/
ោមនោលរង្លែ_____
3) ភាពរចបូររចបល់
7) មរនីថង្បាោះង្នបត
4) ការគាំរាមរាំខហងការរ ាំខាន/
8) បញ្ឈប់ការង្បាោះ
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្ដាយមិនរបររតី៖ របង្ភទណា( )មួយ
ានលរខណៈង្រៀង គរ_______
របកាន់បរសពួរ ង្នបត
E.
9) ការដឹរជញ្ូជ នអបរង្បាោះង្នបត
10)ង្ផសងៗ, ពនយល់
_________________
ង្តើអបរណាែលោះខដលពារ់ព័នរ ន ុងឧបទធ ប វង្ហតុ ង្នោះ?
1) អបរង្បាោះង្នបត
5) អបរោាំរទគណបរសនង្យាបាយ
)ចង្មលើយោចង្លើសពីមួយ(
2) ង្បរខជន
6) ប៉ាូលីសទហាន/
3) មន្តនថីង្បាោះង្នបត
7) ង្ផសងៗ, ពនយល់ _____
)..............................................គណបរស៖(
4) ភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយ )..............................................គណបរស៖( F.
តមង្យាបល់របស់អបរ ង្តើានអបរង្បាោះង្នបតប៉ាុន្មមន
1) ោមន
2) ានតិចតួច
ន្មរ់ខដលទទួលឥទនិពលពីឧបទធវង្ហតុង្នោះ? G.
3) ានែលោះ(11-
(1-10)
ង្តើានភាបរ់តរគណបរសនង្យាបាយបានបថឹងតវ៉ា ង្តគណៈរមមការការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និងរាប់
50)
4) ានង្រចើន
5) មិនដឹង
(ង្លើសពី 51) 1) ាន
2) ោមន
សនលឹរង្នបតអាំពីឧបទធវង្ហតុង្ន្មោះខដរ ឬ ង្ទ? H.
កាពនយល់លមែិត៖ សូមផថល់នូវការពណ៌ន្មសង្ងខបអាំពីការពិតចាស់លាស់ទរ់ទងនឹងឧបទធវង្ហតុនីមួយៗ រួមានអបរខដលបានចូលរួម( តួន្មទី និងទាំន្មរ់ទាំនង )អវីខដល
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
57
បានង្រើតង្ឡើង )របង្ភទថ្នឧបទធវង្ហតុ ( ង្តើឧបទធវង្ហតុង្រើតង្ឡើងង្ដាយរង្បៀបណា និងលាំដាប់លាំង្ដាយថ្នរពឹតិកា ថ រណ៍ ។ បតាញពីអបរដ៏ថ្ទង្ផសងង្ទៀត ដូចជា អបរសង្ងេតការណ៏ជាតិ និងអនថរជាតិ ង្បរខជនរបស់ភាបរ់តរណាខដលបានង្ឃើញឧបទធវង្ហតុង្នោះខដរ សុាំព័ត៌ានង្ដើមផីទាំន្មរ់ទាំនងង្តពូរង្គ ( សូមសរង្សរង្ៅខផបរាខងង្ទៀតថ្នទរមង់ភាពមិនរបររតីរុងររណ ប ី ចាាំបាច ។ )របសិនង្បើោច់់ ។
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
58
អង្គការតម្លាភាពកម្ពជា ុ
រាំ ណត់ ង្ហតុ ថ្នការរាប់ សនលឹរង្នបត – ថ្ថៃទី ២៨ ខែររេដា នបាំ ២០១៣ ង្ែតថរាជធានី / ឃុាំសតេត់ / ភូមិ ង្លែការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ទីតាំងការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត រាយការណ៍លលើកទី ៣)រាយការណ៍ភាលម បន្មធប់ពីរាប់សនលឹរង្នបតរូច(
រត់រតនូវលទនផលផលូវការ និងរាយការណ៍ភាលម បន្មធប់ពីរបធានការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្បាោះរតង្លើទរមង់ 1102!! បញ្ចូ លតួង្លែខាងង្រកាម ង្ដាយសរង្សរជាង្លែខតាំងចាំនួន ៣ែធង់) ការរាប់សនាឹកលនោតលៅកោង្ការ ិយាល័យល ុ
ោះលនោត
សូមបាំង្ពញព័ត៌ានខាងង្រកាម ង្ដាយយរតមរាំណត់ង្ហតុថ្នការរាប់សនលឹរង្នបត ទរមង់(1102) A
ចាំនួនសនលឹរង្នបតខដលបានទទួលជារ់ខសថង
A
B
ចាំនួនសនលឹរង្នបតែូច
B
C
ចាំនួនសនលឹរង្នបតខដលមិនបានង្របើ
C
D
ចាំនួនអបរង្បាោះង្នបតខដលបានង្បាោះង្នបត
D
E
ចាំនួនសនលឹរង្នបតខដលានរបុងហិបង្នបត
E
លទធផលបឋម្ននការល
ោះលនោតតាម្ការ ិយាល័យល
ោះលនោត និង្រាប់សនាឹកលនោត
(សូមបាំង្ពញព័ត៌ានខាងង្រកាម ង្ដាយយរតមរាំណត់ង្ហតុថ្នការរាប់សនលឹរង្នបត ទរមង់(1102)) F G H I J
គណបរស សញ្ញ ជ តិរមពុជា )រ.ស.គ(
F
គណបរសហ្ុនសុ វ ិនបុិច )ស.ស.អ.ឯ.រ.ជ.រ.រ(
G
គណបរសោធារណរដឌរបជាធិបង្តយយ )ប.រ.ស.គ(
H
គណបរសរបជាជនរមពុជា )ជ.រប(
I
គណបរសខែមរអភិវឌ្ណន៍ង្សដឌរិចច )ស.អ.ែ.គ(
J
K
គណបរសខែមរឈប់ររ )រ.ឈ.ែ.គ(
K
L
គណបរសសង្ន្តតគោះជាតិ )ជ.ស.គ(
L
M
គណសមព័ននង្ដើមផីរបជាធិបង្តយយ )ប.ស.គ(
M
N
សនាឹកលនោត
នការសរ ុប
O
សនាឹកលនោតម្ិន
P
សនាឹកលនោតកោង្ហិ បលនោតសរ ុប ុ
នការសរ ុប
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
59
N O P
ង្យើងបានរតួតពិនិតយ និងរបារដថារាល់ព័ត៌ានទាំងអស់
ោរសី
ខដលបានបាំង្ពញ ពិតជារតឹមរតូវតមរាំណត់ង្ហតុថ្នការ
(ង្រជើសង្រ ើស 2
រាប់សនលឹរង្នបត (ទរមង់ 1102)
របុង ន្មរ់
ចាំង្ណាម 3ន្មរ់) ង្្មោះអបរសង្ងេតការណ៍ទី 1
ង្្មោះ
ហតទង្លខា
មុែតរអងគការ/
ង្្មោះអបរសង្ងេតការណ៍ទី 2
ហតទង្លខា
របធាន ការ ិយាល័យង្បាោះ ង្នបត
គណបរសនង្យាបាយ
អបរសង្ងេតការណ៍
ហតទង្លខា
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
60
ង្ផសងង្ទៀត
ឧបសមព័នទ ន ី៥: ររមងសាំណួរ និងចង្មលើយអាំពី ការសង្ងេតការណ៍ខបប សាំណារ (SBO) ការសង្កេតការណ៍បែែសំណាក ការង្
ោះង្នោតថ្នោក់ជាតិ នោំ ២០១៣ ង្ៅប្ែជាណាចប្កកម្ពជា ុ
ររមងសាំណួរ និងចង្មលើយអាំពី ការសង្ងេតការណ៍ខបប សាំណារ (SBO) 1.
ង្តើអងគការតាលភាពរមពជាជាអប រណា? ុ
អងគការតាលភាពរមពុជា
គឺ ជាតាំ ណាងថ្នអងគការតាលភាពអនថរជាតិ
ខដលាន
ង្បសររមមង្លើររាំពស់សុចរ ិតភាព តាលភាព គណង្នយយភាព និងង្ដើមផីកាត់បនទយអាំង្ពើពុរ រលួយ។ អងគការតាលភាពរមពុជា នឹងសង្ងេតការង្បាោះង្នបត ង្ដើមផីបង្ងេើននូវតាលភាព និង គណង្នយយភាព របុងដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និងង្ដើមផី រារាាំង ឬ រាយការណ៍អាំពីភាពមិន របររតី រ៏ដូចជាអាំង្ពើពុររលួយខផបរនង្យាបាយង្ៅថ្ថៃង្បាោះង្នបត។ អងគការតាលភាពរមពុជា បានោាំរទង្សចរថីរបកាសសថីពីង្ោលការណ៍ជាសរលសរាប់ោាំរទអបរសង្ងេតការណ៍ ឯររាជយ
ខដលបានទទួលោគល់ង្ដាយអងគការសហរបជាជាតិ
ង្ហើយនឹងង្ធវើការសង្ងេត
របស់ែួនង្ដាយខផែ ល រតមង្ោលការណ៍ដ៏តឹងរ ឹងរបរបង្ដាយភាពមិនលាំង្អៀង និងរតឹមរតូវ។ អងគការតាលភាពរមពុជារតួតពិនិតយការង្បាោះង្នបតង្ដាយសហការយា៉ា ងជិតសបិតជាមួយសមព័នន
ង្ដើមផីសុចរ ិតភាព និងគណង្នយយភាពសងគម )CISA) ខដលជាសមព័នន្នមុែង្គ ាន សាជិរអងគការសងគមសុីវ ិលចាំនួនជាង ៣០ ខដលបានង្បថជាញចិតថង្លើររមពស់ គណង្នយយ ភាព តាលភាព សុចរ ិតភាព សមភាព និងយុតិធ ថ ម៌រុងសងគ ប ម។ 2.
ង្តើការោលង្ាំ មើលការង្បាោះង្នបតជាអវី?
ការង្រៀបចាំ ការង្បាោះង្នបត មិនខមនជាការតយស្សួលង្ន្មោះង្ទ ង្ហើយរាំហុសឆគងខតង ខតង្រើតានង្ឡើងជាញឹរញាប់ ។
របុងដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតនីមួយៗ
ោចនឹងានចាំណុច
ខាលាំង និងចាំណុចង្ែទយ។ ការសង្ងេតការង្បាោះង្នបត គឺជាដាំង្ណើរការថ្នការោលង្ាំ មើល រត់ រត និងវយតថ្មលការង្លើដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត តមរយៈោរសីខដលជាអបរសង្ងេតការរបុង របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
61
តាំបន់ ឬ អងគការន្មន្ម។ អបរសង្ងេតការោលង្ាំ មើលដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត ង្ដើមផីរបារដថាង្តើ ការង្បាោះង្នបតរបរពឹតថង្តស្សបតមចាប់ឬយា៉ា ងណា។ 3.
ង្តើការង្សង្ងេតការណ៍តមសាំណារគាំរជា ូ អវី?
អងគការតាលភាពរមពុជា
នឹងង្រៀបចាំទរមង់ពិង្សសមួយសរាប់ការសង្ងេតការណ៍
ង្បាោះង្នបត ខដលង្ៅថា “ការសង្ងេតការណ៍តមសាំណារគាំរូ” )SBO(។ SBO គឺជាការ សង្ងេតការណ៍ការង្បាោះង្នបតខដលង្របើ របាស់សិត ទ ិ។
ជាំនួសឱ្យការង្ធវើការសង្ងេតការង្លើ
មនុសសរគប់ោបខដលានង្ៅង្រចើនជាង ១៩០០០ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ៅទូទាំងរបង្ទស រមពុជា
អបរសង្ងេតការង្បាោះង្នបតនឹ ងោលង្ាំ មើ លទាំងមូលថ្នដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និងរាប់
សនលឹរង្នបត ប៉ាុខនថរោន់ខតជាតាំណាងថ្នសាំណារប៉ាុង្ណាតោះ ។ ង្នោះានន័យថា ជាំនួសឱ្យការ ង្តថតយរចិតទ ថ ុរដារ់របស់អបរសង្ងេតការរបុងមួយរខនលង
ឬរខនលងដ៏ថ្ទង្ទៀតអបរសង្ងេត-
ការណ៍រតូវបានខបងខចរឱ្យសាារតង្តនឹងចាំនួនការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ៅទូទាំង របង្ទស។
វ ិធីោស្រសថថ្នសាំណារង្នោះ
គឺរោន់ខតង្ធវើដូចជាការង្ធវើង្តសថររជមៃឺរគុនចាញ់
ង្ដាយង្វជជបណិ ឍ តរោន់ខតយរ្មបនថិចរបស់អបរជមៃឺ
)ង្ដាយមិនយរ្មទាំងអស់(
ង្ដើមផីដឹងថាអបរជងៃឺានផធុរង្មង្រាគរគុនចាញ់។ ការសង្ងេតការណ៍ង្ដាយខផែរតមសាំណារ
គឺជាវ ិធី ោស្រសថមួយដ៏ានរបសិទភា ន ព
បាំផុតមួយ របុងចាំង្ណាមវ ិធី ោស្រសថជាង្រចើ ន ខដលង្របើសរាប់ង្ធវើការវយតថ្មលង្លើដាំង្ណើការ ង្បាោះង្នបត ។ SBO បានជួ យសរមួលដល់អងគការខដលង្ធវើការសង្ងេតការណ៍ការង្បាោះង្នបត
ង្ដើមផីពីពណ៌ន្មពីគុណភាព ន្មថ្ថៃង្បាោះង្នបតរបរបង្ដាយភាពរតឹមរតូវ ។ ទិនបន័យថ្នការ សង្ងេតការណ៍ខផែរតមសាំណារគាំរូ រតូវរបមូលពីអបរសង្ងេតការណ៍ង្ៅតមមូលដាឌន តម រយៈការសង្ងេតង្លើដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និងរាប់សនលឹរង្នបតតមការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្ដាយតធល់ ។ 4.
ង្តើ SBO ានភាពែុសោបពីការសង្ងេតតមទាំលាប់ខបបណា?
ការសង្ងេតការណ៍តមទាំលាប់រម ួ ាន ការង្រជើសង្រ ើស ការបណុថ ោះបណា ថ ល និងដារ់
ពរតយអបរសង្ងេតការឯររាជយ
ង្ដើមផីោលង្ាំ មើលដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និងការរាប់សនលឹរ
ង្នបត ង្ៅរគប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតខដលបានង្រជើ សង្រ ើសង្ៅរបុងថ្ថៃង្បាោះង្នបត។ របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
62
ស្សង្ដៀងោបង្នោះខដរ ការសង្ងេតការណ៍តម SBO រួមានការង្រជើសង្រ ើស ការបណុថ ោះ
បណា ថ ល និងដារ់ពរតយអបរសង្ងេតការឯររាជយ ង្ដើមផីោលង្ាំ មើលដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និង ការរាប់សនលឹរង្នបតង្ៅរគប់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ៅថ្ថៃង្បាោះង្នបត។ ប៉ាុខនថ SBO ែុសពីការសង្ងេតការណ៍តមទាំលាប់ ង្ដាយោរខតរតថចមផងពីរ: ង្បាោះង្នបត 5. បាំណងអវី?
និ តិវ ិធីសាំរាប់ការង្រជើសង្រ ើសការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
និតិវ ិធី ថ្នការបញ្ូជ នទិ នបន័យអាំ ពីដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបតពី អរ ប សង្ងេតការ ង្តើអងគការតាលភាពរមពជាង្ធវ ើការសង្ងេតការណ៍តម SBO របុងង្ោល ុ
អងគការតាលភាពរមពុជា ង្របើ របាស់វ ិធី ោស្រសថរបស់ SBO ង្ដើមផីោលង្ាំ មើលការង្បាោះ
ង្នបតនបាំ
២០១៣
របុងរបង្ទសរមពុជា
របុងង្ោលបាំណងង្ដើ មផីង្លើររមពស់ការង្បាោះង្នបត
របរបង្ដាយ យុតិ ធ ថ ម៌ សនថិវ ិធី ទាំនុរចិតថនិងភាពស្សបចាប់ជូនដល់របជាពលរដឌទាំងអស់។ តមរយៈការផថល់ព័ត៌ានទន់ង្ពលង្វលា
ជារ់ លារ់អាំពីដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និងរាប់
សនលឹរង្នបតង្នោះ SBO ោចជួយ រារាាំង នូវការង្រជៀតខរជរជាយថាង្ហតុ និងពរងឹងទាំនុរចិតថ ដល់ោធារណៈជន និង ង្បរខជន ង្ៅរបុងដាំង្ណើរការង្នោះ។ 6.
ង្តើ SBO ផឋលផ ់ លរបង្យាជន៍អីែ វ ោះល ?
SBO ោចង្របើរបាស់សរាប់ : រារាាំង នូវការង្រជៀតខរជរជាយថាង្ហតុ ឬ រាំហុសឆគង ន្មន្មង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតខដលង្លើររាំពស់តាលភាពរបុងដាំ ង្ណើរការង្បាោះង្នបតង្ដាយ ផឋល់ព័ត៌ានទន់ង្ពលង្វលា ជារ់លារ់អាំពីដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបត។ 7.
ង្តើ
SBO
ផថលព ់ ័ត៌ានរតឹមរតូវសថព ី ីដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត
និងរាប់
សនលឹរង្នបត ង្ដាយរង្បៀបណា? ជាមួយនឹង
SBO
អបរសង្ងេតការបានដារ់ពរតយររុមតាំណាងជាង្រចើនង្ៅតម
ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត (គាំរ)ូ ង្ហើយររុមតាំណាងទាំងង្ន្មោះបានង្រជើសង្រ ើសយា៉ា ងរបុងរបយ័តប ង្ដាយអបរជាំន្មញរបុងការង្រជើសង្រ ើសសាំណារគាំរ។ ូ សាំណារគាំរថ្ូ នការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត គឺ
ជាសទិតិតាំណាងឱ្យរបជាពលរដឌរមពុជាទាំងអស់។ ឧទហរណ៍ សាារតតមង្ែតឋធាន្មថា របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
63
ចាំនួនភាគរយថ្នការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ខដលជាសាំណារគាំរស ូ រាប់ង្ែតថនីមួយៗ ង្សមើង្ត នឹងចាំនួនភាគរយថ្នការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតសរុបសរាប់ង្ែតថនីមួយៗ។ ដូង្ចបោះការផថល់ជូន ព័ត៌ានរបស់អបរសង្ងេតកា ង្ៅរបុងង្ែតថនីមួយៗ។
គឺសាារតង្តនឹងចាំនួនភាគរយថ្នការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
លទនផលថ្នការផថល់ព័ត៌ាន
ខដលបានង្រជើសង្រ ើសង្ដាយរបុង-
របយ័តបង្នោះគឺជារូបភាពរួមតាំណាងឱ្យដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបត ខដលផថល់ ជូនរបរបង្ដាយភាពរតឹមរតូវបខនទមង្ទៀត។ 8.
ង្តើសណា ាំ រគាំរថ្ូ ន SBO ានទាំហាំប៉ាុណាត?
សាំណារគាំរា ូ នរបាណជា ៤០០ ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ខដលានទីតាំងសទិត ង្ៅទូទាំងរបង្ទស។ សាំណារគាំរង្ូ នោះ គឺជាការ ិយាល័យតាំណាងឱ្យការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត ទាំងអស់ង្ៅរបង្ទសរមពុជា។ 9.
ង្តើតាំណាងសាំណារគាំរជា ូ អវី?
តាំណាងសាំណារគាំរូ
គឺ ជាគាំរស ូ ិត ទ ិដ៏សាំខាន់មួយខដលរតូវបានង្របើរបាស់ ង្ដើមផីវស់
ខវងការយល់ង្ឃើញអវីមួយ ដូចជាររមិតថ្នការអត់ានការតរង្ធើ វរុងរបង្ទស ប ឬរបុងររណី ង្នោះ អាំពីគុណភាពថ្នដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបត។ តាំណាងសាំណារគាំរូ បង្ងេើតឱ្យាននូវមូលដាឌនថ្នសទិតិតមខបបវ ិទាោស្រសថ។
ពួរវពឹងខផែរង្លើ
ការវស់សង ធ ់
របចាាំថ្ថៃរបស់រដាឌភិ បាល និងោជីវរមម។ ង្ៅង្ពលខដលរដាឌភិ បាលវស់ខវងភាពអត់ការតរ ង្ធវើ ពួរង្គមិនខមនសធង់យររាល់ចាំនួនអបរោមនការតរង្ធវើមុនង្ពលខដលពួរង្គបានរបកាស អរតោមនការតរង្ធវើង្ន្មោះង្ទ។ ប៉ាុខនថពួរង្គយរសាំណារគាំរថ្ូ នភាពអត់ការតរង្ធវើ និងពី ការ គណន្មររមិតជារ់លារ់មួយថ្នភាពអត់ការតរង្ធវើង្ៅរគប់តាំបន់ទូទាំងរបង្ទស។
ង្ដើមផី
ោចង្ធើជា វ តាំណាងបាន សាំណារគាំររូ តូវខតង្រៀបចាំង្ឡើងង្ដាយង្យាងតមង្ោលការណ៏សទិតិ ង្នោះានន័យថារតូវង្របើ របាស់វ ិធីោស្រសថសរាប់រាប់សិត ទ ិ ដ៏សមស្សបមួយង្ដើមផីវស់ខវង ឥរ ិយាបថរបស់អបរង្បាោះង្នបត។
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
64
10.
ង្តើគណៈរាមការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតបានអនុញ្ញដតឱ្យអងគការ
តាលភាពរមពជាង្របើ របាស់វ ិធីោស្រសថ SBOង្នោះ ឬង្ទ? ុ គណៈរាមការជាតិង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតបានដឹងថា
អងគការតាលភាពរមពុជានឹ ងង្របើ
របាស់វ ិធីោស្រសថ SBO សរាប់នបាំ ២០១៣ ង្នោះ។ ការអនុ ញ្ញដតជាផលូវការមិនចាាំបាច់ផឋល់ឱ្យ
អងគការតាលភាពរមពុជាង្របើ របាស់វ ិធីោស្រសថ SBO ង្នោះង្ទ ប៉ាុខនថ វជាការចាាំបាច់ណាស់ខដល
ពួរង្គដឹងអាំពីសរមមភាពរបស់អងគការតាលភាពរមពុជា។ ង្លើសពី ង្នោះង្តង្ទៀត អបរសង្ងេត ការទាំងអស់របស់អងគការតាលភាពរមពុជានឹងបានទទួលោគល់ង្ដាយគណៈរាមការជាតិ ង្រៀបចាំការង្បាោះង្នបតសរាប់ការសង្ងេតការណ៍របុងថ្ថៃង្បាោះង្នបតង្នោះ។ 11.
ង្តើ SBO ដូចោបនឹងការសធង់មតិខដរឬង្ទ?
SBO មិនខមនជាការសធង់មតិង្ទ។ ការសធង់មតិរម ួ ានការសួរអបរង្បាោះង្នបតថាោត់ ង្បាោះង្នបតឱ្យអបរណា។
អបរសង្ងេតការណ៍របស់អងគការតាលភាពរមពុជាមិនសួរអបរង្បាោះ-
ង្នបតថាោត់ង្បាោះង្នបតឱ្យអបរណាង្ន្មោះង្ទ។
អបរសង្ងេតការរបស់អងគការតាលភាពរមពុជា
រោន់ខតរត់សាគល់ដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបត ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត រួមទាំងសនលឹរង្នបតខដលបានរាប់ង្ៅទីង្ន្មោះ។ 12.
ង្តើ SBO ានភាពែុសោបពីការសធង់មតិង្ផសងង្ទៀតខបបណា?
ង្នោះមិនខមនជាការសធង់មតិង្ទ។
ការសធង់មតិជាោធារណៈ
ខផែរង្តង្លើទសសនៈ
របជាពលរដឌអាំពីគុណភាពថ្នការង្បាោះង្នបត ឬ រង្បៀបខដលពួរង្គង្បាោះង្នបត។ SBO ខផែរ ង្លើរតថដូចជា ដាំង្ណើរការ និងរពឹតិកា ថ រណ៍ង្ៅការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត និងលទនផលថ្នការ ង្បាោះង្នបតជាផលូវការ។ 13. ឬង្ទ?
ង្តើ
SBO
តរមូវឱ្យអបរសង្ងេតការចូលរូមរបុងការរាប់សនលឹរង្នបតខដរ
អបរសង្ងេតការរបស់អងគការតាលភាពរមពុជាមិនចូលរួមរាប់សនលឹរង្នបតង្ទ។ ានខត
មន្តនថីរតួតពិនិតយការង្បាោះង្នបតប៉ាុង្ណាតោះខដលជាអបរការរាប់សនលឹរង្នបត។ អបរសង្ងេតការណ៍
របស់អងគការតាលភាពរមពុជាោលង្ាំ មើលដាំង្ណើរការង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបត បន្មធប់មរ របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
65
រត់រតសនលឹរង្នបតផលូវការខដលបានរាយការណ៍
និង
របកាសង្ដាយមន្តនថីរតួតពិនិតយការ
ង្បាោះង្នបត។
14.
ង្តើអងគការតាលភាពរមពជាានទាំ នុរចិតរ ថ រមិតណាចាំង្ពាោះលទនផល ុ
ង្ចញពីវ ិធីោស្រសថង្នោះ?
ទិនបន័យសទិតិជាឧបររណ៍យា៉ា ងសាំខាន់
និងានអនុភាពបាំ ផុតរបុងការសនបិដាឌន
របរបង្ដាយភាពរតឹមរតូវខដលទទូលបានពីរបជាពលរដឌ ង្ដាយខផែរង្លើសាំណារគាំរថ្ូ នការ សង្ងេតការណ៍ង្នោះ។ រាល់សិត ទ ិទាំងអស់ោចានររមិតែុសឆគងតិចតូច។ ង្នោះង្ដាយោរខត សទិតិ
ោចបា៉ា ន់ោមនខតលទនផលពិតប៉ាុង្ណាតោះ។
សាំណារគាំរូ
ររមិតថ្នរាំហុសឆគង
ខផែរង្លើទាំហាំថ្ន
ប៉ាុខនថវមិនខផែរង្តង្លើភាគរយថ្នសាំណារគាំររូ បស់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត
ង្ន្មោះង្ទ។ ររមិតថ្នរាំហុសឆគង ចុងង្រកាយរបស់ SBO នឹងរតូវបានដឹងង្ៅង្ពលខដលព័ត៌ានទាំងអស់រតូវបានរបមូលមរពីការ ិយាល័យង្បាោះង្នបត សទិតរបុងសថង់ដារថ្នសទិតិមួយខដលោចទទួលយរបាន
ប៉ាុខនថររមិតថ្នរាំហុសឆគងង្ន្មោះ ពីចង្ន្មលោះពីមួយង្តពីរភាគរយខត
ប៉ាុង្ណាតោះ។ ររមិតថ្នទាំនុរចិតថថ្នការអនុវតថ SBO គឺ ានយា៉ា ងង្ហាចណាស់ ៩៥% ខដល ង្នោះជាររមិតែពស់ និងទទួលោគល់ង្ដាយ អបរឯរង្ទសខផបរសទិតិង្ៅជុាំ វ ិញពិភពង្លារ។ 15.
ង្ហតុអីបា វ នជាអបរកាខសតគួរខតរាយការណ៍អាំពីលទនផលង្នោះ?
ង្យើងង្ជឿជារ់ ថាោធារណៈជនានសិទិ រ ន ុងការដឹ ប ងអាំពីគុណភាពថ្នការង្បាោះង្នបត
ង្នោះ។ង្យើងរ៏ង្ជឿថាង្នោះជាការតររបស់អបរកាខសតរបុងការផឋល់ជូននូវព័ ត៌ានខដលសាំខាន់ និងរបរបង្ដាយភាពរតឹមរតូវភាលមៗ
ង្ៅង្ពលខដលពួរង្គទទួលបានព័ ត៌ានទាំងង្ន្មោះ។
SBO គឺមិនខមនជាវ ិធីោស្រសថលឥ ែ តង្ខាចោះង្ន្មោះង្ទ ប៉ាុខនថវពិតជាោចឱ្យង្យើងង្ជឿទុរចិតបា ថ ន និងធាន្មនូវភាពរតឹមរតូវ។ សូមចងចាាំថា ោមនរបព័ននរតួតពិនិតយការង្បាោះង្នបត និងរាប់សនលឹរង្នបតណាខដលលែឥតង្ខាចោះង្ន្មោះង្ទ។ ោកាសធាតុ ចាំនួន។
SBO
ឬរតថង្ផសងៗ
សនលឹរង្នបតមួយចាំនួនខតងខតបាត់បង់
រតថ
ង្ទៀតោចរ ាំខានដល់ការ ិយាល័យង្បាោះង្នបតង្ៅរខនលងមួយ
គឺជាវ ិធី ោស្រសថមួយដ៏លប ែ ាំផុតង្ដើមផីទទួលបានព័ត៌ានពី ោទនភាពថ្នការ
ង្បាោះង្នបតខដលង្រើតង្ឡើងង្ៅទូទាំងរបង្ទស។
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
66
16.
ង្តើវ ិធីោស្រសថង្នោះរតូវបានង្របើរបាស់ង្ៅរខនលងណាង្ទៀត?
ររុមអបរសង្ងេតការរបុងស្សុរ ង្ៅទូទាំងពិភពង្លារ ខតងខតង្របើរបាស់វ ិធី ោស្រសថង្នោះ
ង្ដើមផីង្លើររាំពស់សុចរ ិតភាពរបុងការង្បាោះង្នបត។
SBO
រតូវបានង្របើ របាស់ជាង្លើរដាំបូង
ង្ដាយចលន្មរបជាពលរដឌង្ដើមផីការង្បាោះង្នបតង្ដាយង្សរ ី )NAMFREL) ង្ៅរបុងរបង្ទស ហវីលីពីនង្ៅនបាំ១៩៨៦។
វរតូវបានង្របើរបាស់ង្ដាយររុមអបរសង្ងេតការង្ផសងៗង្ទៀតង្ៅ
របង្ទសជាង្រចើនរួមាន: ប្ុលហាគរ ី ,ឈីលី, ររូោដឈី, ហគូយា៉ា ណា, ឥណូឍ ង្នសុី, នីង្ហសរ ីយា៉ា , ា៉ា ដាហាគោេរ, ា៉ា ខវ ី, ម៉ាុងង្ទង្នររូ, នីហាគរា៉ា ហគ័រ, បា៉ា ណាា៉ា , ង្ប៉ារ,ូ ង្សរា៉ា ង្ឡអូន, អ្ូ ហាគន់ដា, អ្ុយខររន, ហទមង្បៀ, ហសុម ី បាង្វ ៉ា និងការង្បាោះង្នបតង្រជើសង្រ ើសរបធាន្មធិបតី ន្មង្ពលថមីៗ ង្នោះង្ៅរបុងរបង្ទសង្រនយា៉ា ។
របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
67
ឧបសមព័នទ ន ី៦: ខផនទីថ្នទីតាំងដារ់ពរតយអបរសង្ងេតការណ៍ង្បាោះ ង្នបតង្តតមខបបសាំណារ SBO 10
10
ខផនទី ខផែរង្លើទរមង់មិនផលូវការង្ដាយោរខតទរមង់ ផូលវការខដលរាំណត់ ពីរពាំ ខដនឃុាំបចចុបផនប មិនបានដារ់
ជាោធារណៈ។ ង្ដាយោរខតានការតលស់បូថររពាំ ខដនរដឌបាលថមី ឃុាំខដលជាសាំណារគាំរច ូ ាំនួន របាាំ )៥(ង្ៅ របុងង្ែតថង្សៀមរាប ង្ពាធិ៍ោត់ បន្មធយានជ័យ បាត់ដាំបង និង ង្ែតថរពោះវ ិហារ មិនរតូវបានបតាញង្ទ។ របាយការណ៍សង្ងេតការណ៍ង្បាោះង្នបតង្រជើសតាំងតាំណាងរាស្រសថនបាំ ២០១៣ ង្ៅរពោះរាជាណាចរររមពុជា
68