HEDEF %100
TĂźrkiye yenilenebilir enerjide cazip bir pazar haline gelecek
06
‘GES’lerde mevzuat engeli önemli ölçüde çözüldü’ Halk Enerji Genel Müdürü Mustafa Atilla, güneş enerjisi santrallerine yönelik mevzuat sorunlarını ve Türkiye’de GES’lerin geleceğini Green Power’a değerlendirdi. Halk Enerji’nin Genel Müdürü Mustafa Atilla
ÖZEL
AJ RÖPORT
‘BİRKAÇ HUSUS KALDI’ Türkiye’de güneş enerjisinde belirlenen hedeflere ulaşmak için neler yapılmalıdır? zun zamandır güneş enerjisinin ülkemizde yaygınlaşmasının önündeki en büyük engel olarak görülen mevzuat sorunun bütünüyle olmasa bile önemli ölçüde çözüldüğünü düşünüyorum. Halen hem yatırımcılar hem de kamu için sorun teşkil eden birkaç hususun da yakın bir zamanda çözüleceğini düşünüyorum. Öte yandan özellikle panel ve inverter imalatı konusunda yerli girişimcilerin dünyadaki rakipleriyle boy ölçüşebilecek ölçüde üretim altyapılarının olmaması ve yerli ürünlerin sadece ülkemiz pazarını hedeflemeleri nedeniyle rekabetçi fiyata sahip yerli ürünler henüz pazara sunulamamış durumda. Ama zamanla bu konuda da önemli gelişmelerin olacağını umuyorum. Ülkemizin enerji açığına gerçek anlamda fayda sağlayacak ve çözüm olabilecek sistemlerin mutlaka enerji depolama birimleri içermesi gerektiği ve daha akıllı şebekelerle desteklenmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu nedenle enerji depolama konusundaki her türlü gerçekçi girişimin desteklenmesi gerektiğini düşünüyorum.
U
Y
enilenebilir enerjide Türkiye’de ve dünyada önemli bir paya sahip olan güneş enerjisi santralleri (GES) Türkiye’de de alanının her geçen gün genişlemesiyle öne çıkıyor. Türkiye’nin önemli güneş enerjisi yatırımcılarından Halk Enerji’nin Genel Müdürü Mustafa Atilla da Türkiye’deki GES yatırımlarının her geçen gün arttığını ve en büyük engel olarak sektörde karşılarına çıkan “mevzuat sorunlarının” da giderek azaldığını anlattı. Halk Enerji’nin dikkat çeken yatırımlarını Green Power’a değerlendiren Atilla, Halk Enerji’nin Türkiye’de pek çok ilki gerçekleştirdiğini ifade etti. Türkiye’nin 7 büyük ilinde GES yatırımlarının olduğunu ve santral yapım çalışmalarının Türkiye’nin her bölgesinde devam ettiğini belirten Atilla, GES’lerin kurulacağı bölgenin tespit edilme aşamasında bir yazılım kullandıklarını, santral sahasının da buna göre belirlendiğini dikkat çekti. Atilla, kullandıkları teknolojinin “alanında en iyi” olduğuna vurgu yaparken, Halk Enerji olarak hedeflerinin yıl sonuna kadar 130 MW GES kurulumunu tamamlamak olduğunu da dile getirdi. Halk Enerji’nin yurtdışında gerçekleştireceği
GES yatırımlarına da değinen Atilla, sektöre ilişkin çarpıcı yorumlarda bulundu.
“SEKTÖRDE ÖNEMLİ BİR AKTÖR KONUMUNDAYIZ” Halk Enerji’nin hizmetleri ve ürünleri hakkında bilgi verir misiniz? Halk Enerji, anahtar teslim güneş enerjisi santralleri kuran hem bir EPC (taahhüt) şirketi hem de bu alana yatırım yapıp güneş enerjisi santralleri işleten yatırımcı bir şirkettir. Halen Halk Enerji ülkemizdeki şebekeye bağlı güneş enerjisi sistemleri ile ilgili hem lisanslı ölçekte hem de lisanssız santrallerde ilk resmi onayı alan firma konumundadır. Gerek değişik bölgelerde kurduğumuz sistemler, gerek AR-GE çalışmalarımız ve gerekse uluslararası işbirliğimiz ile sektörde önemli bir aktör olduğumuzu bu göstergelerle söyleyebilirim. Sanırım şebekeye bağlı sistemlerde yüzde 10’a yakın bir pazar payına sahibiz. Bunun yanında Halk Enerji; Bosch Power Tec firması ile yaptığı stratejik işbirliği ile bu firmanın ülkemizdeki ve çevre coğrafyadaki servis partneri ve çözüm ortağı konumundadır.
“HALK ENERJİ PROJESİ 7 BÜYÜK ŞEHİRDE” Halk Enerji’nin Türkiye’de yaptığı projeler hakkında bilgi verir misiniz? Sektörde birçok ilkte Halk Enerji’nin adı var. Şebekeye ilk bağlanan sistemimiz 300 kW’lık Gazi Teknopark GES. “SolarLab Turkey” adını verdiğimiz laboratuvar da bu sisteme entegre çalışıyor. Burada sabit ve farklı tipte güneş izleyici sistemlerinin, farklı tipte panel ve inverterlerin testini yapıyoruz. Diğer bir önem verdiğimiz ARGE projemiz de PVMap adını verdiğimiz ışınım tahmin ve projelendirme yazılımı. Coğrafi bilgi temelli bu yazılım vasıtasıyla ülkemizde GES’lerin kurulabileceği en uygun arazileri tespit edebiliyor ayrıca seçilen bir arazinin en az hatayla güneşlenme potansiyelini hesaplayabiliyoruz. Bu yazılım benzerleri içinde en güvenilir olanı. Öte yandan bir taahhüt ve yatırım şirketi olarak ülkemizin dört bir yanında çok sayıda GES projesini hayata geçiriyoruz. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Antalya, Eskişehir gibi ülkemizin 7 büyük şehrinde hayata geçirdiğimiz tesisler var. Halen Erzurum, Sivas, Mersin, Gaziantep, gibi illerde yapım işlerine devam ediyoruz. Çok sayıda ilde de proje geliştirme faaliyetlerimiz sürüyor. Tüm bunların arasında ülkemizin ilk lisanslı santrali Erzurum GES’i bu yaz bitmeden hayata geçirmeyi hedefliyoruz.
“ÇEVRE ÜLKELERE AÇILACAĞIZ” Halk Enerji’nin pazardaki hedeflerinden bahseder misiniz? Halk Enerji olarak lider
başladığımız bu pazardaki konumumuzu uzun vadede de kuvvetlendirerek sürdürmek istiyoruz. Bir taraftan büyük ölçekteki GES projelerinde yüklenici olarak tercih edilen bir firma olmayı sürdürürken öte yandan bu alandaki yatırımlarımızın miktarını da arttırmak istiyoruz. Bu bağlamda yatırıma uygun arazi ve proje arayışımıza devam ediyoruz. Öte yandan Kıbrıs’ta aldığımız bir proje ile yurtdışına da açılmanın küçük bir adımını attık. Başta Türkiye’nin çevresi olmak üzere diğer pazarlara da zamanla açılacağız.
“SEKTÖRDE YETERİNCE DANIŞMAN FİRMA YOK” Güneş enerjisi sektöründe yatırımcıların pozisyonunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Yatırımcıların pozisyonunu hem mevzuat hem de teknolojik tercihler boyutuyla ele almak istiyorum. Mevzuat açısından bakıldığında hala bir tedirginlik ve kısmı güvensizlik ortamı hakim, kamunun ileri dönük hedefleri konusunda kestirim yapmak güç bu da doğal olarak yatırım ortamını olumsuz etkiliyor. Bir yandan kamunun rolünü azaltmayı ve özelleşmeyi hedefleyen kamu politikalarıyla mevcut durumun kısmen çeliştiğini düşünüyorum. Teknolojik tercihler açısından bakıldığında ise yatırımcıların doğru karar vermek için hızlı değişen teknolojileri takip etmeleri veya bu konuyla ilgili sağlıklı bir danışmanlık hizmeti almaları gerekiyor. Ancak sektörde bu hizmeti sunacak firmaların yeterince olmaması, test ve sertifikasyon konusunda yeterli yerel altyapının gelişmemesi ve satıcı firmalar tarafından yatırımcıları sübjektif yönlendirmeleri yatırımcıların bu anlamda işini güçleştiriyor.
07 “GES’LERDE EN BÜYÜK ENGEL ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ÇÖZÜLDÜ” Güneş enerjisi sektöründe mevcut mevzuatlar ve düzenlemeler yeterli midir? Uzun zamandır güneş enerjisinin ülkemizde yaygınlaşmasının önündeki en büyük engel olarak görülen mevzuat sorunun bütünüyle olmasa bile önemli ölçüde çözüldüğünü düşünüyorum. Ancak hala yerli teşviklerin tam oturmamış olması, yerel yönetimlerin santral izinleri konusunda standart bir yaklaşımlarının olmaması, izin ve onay süreçlerinin makul kabul edilmeyecek ölçüde uzun olması önümüzde duran sorunlar olarak görülse de süratle bunların da aşılacağını düşünüyorum. Bu arada şebekeye verilen enerjinin kalitesine (başka bir deyişle devamlılığına) bağlı olarak farklı bir teşvik mekanizmasının getirilmesi ve batıda olduğu gibi enerji depolama sistemlerinin özendirilmesinin vaktinin geldiğini kanısındayım. Özellikle şebekeye verilen enerjinin devamlı olmasını sağlayan depolama
‘YILSONU HEDEFİMİZ 130 MW’
H
alk Enerji için 2016 yılı nasıl geçiyor? Geçtiğimiz yıl belirlenen hedeflere ulaşıldı mı? Halk Enerji 2015 yılında büyük bir atılım yaptı ve daha şimdiden 100 MW’ın üzerinde yapım kontratına imza attı. Yılbaşından bu yana 11 MW’ın yapımını tamamladık halen 3 ayrı şantiyede 27 MW’lık santral kurulumuna devam ediyoruz. Yıl sonu hedefimiz bu bağlamda 130 MW’lık kurulumu tamamlamak.
sistemlerinin birim maliyetlerinin hala çok yüksek olması zaten ister istemez böyle bir yaklaşımı zorunlu kılıyor. Öte yandan çevre, imar ve enerji mevzuatının GES’lerle ilgili kesişim noktalarının ortaklaşa bir çalışma ile rafine edilmesi ve uygulamaların standartlaşması sektörün daha sağlıklı gelişimine imkan sağlayacağının altını çizmek isterim.
“PAZARDA ÖNEMLİ BİR REKABET OLUŞACAK” Son olarak Güneş enerjisi alanında kurulum maliyetleri nedir ve sektör nereye gidiyor?
Bu arada kendi GES montaj sistemimizi tasarladık ve bundan sonra yeni montaj sistemimizi kullanmaya başlayacağız. Daha önce ARGE çalışmalarını başarı ile tamamladığımız güneş izleyicileri ile ilgili yakın bir zamanda üretim tesisimizi de kurmuş olacağız. Enerji depolama sistemlerini de kullanan güneş izleyicilerine dayalı şebeke ölçeğindeki sistemlerin gelecekte daha da yaygınlaşacağını düşünüyorum.
Örneğin 1 MW ölçeğinde açık alan sistemlerinin, tüm proje geliştirme maliyetleri de dahil yaklaşık 1 milyon 200 bin ile 1 milyon 400 bin dolara malolduğunu söyleyebilirim. Bu maliyetin içinde çoğu zamanda arazinin de bulunduğunu unutmamak gerekiyor. Çünkü bu çok önemli bir ayrıntı. Eğer arazi ve proje geliştirme maliyetleri hariç bir rakam isterseniz bunun 950 bin ile 1 milyon 100 bin dolar arasında kullanılan malzemeye bağlı olarak değiştiğini söyleyebilirim. Eğer söz konusu sistemlerde güneş takip sistemi kullanılırsa yine kullanılan teknolojiye bağlı olarak maliyetlerin yüzde
15 ile yüzde 35 arasında artabileceğini ancak ilave maliyetten daha fazla bir gelir elde edileceğinin de altını çizmek isterim. Büyük ölçekli çatı sistemleri için maliyetlerin yer sistemine nazaran yaklaşık yüzde 7-8 mertebesinde daha düşük gerçekleşmesini ancak ev tipi küçük ölçekli sistemlerin ise ölçek ekonomisi dezavantajı nedeniyle yüzde 15 – yüzde 20 daha pahalıya mal olacağını düşünüyorum. Panel imalatçıları yoğun bir rekabet ortamı yaşasalar da EPC firmaları halen bence ciddi bir rekabet içinde değiller çünkü piyasada müthiş bir talep var ve hala çok büyük ölçekli oyuncular oluşmuş
değil. Bu nedenle gelen talebe cevap vermekte bile zorlanıyoruz. Ancak pazarda görüldüğü gibi önümüzdeki yıl çok önemli bir rekabetin olacağını düşünüyorum. Bence bu rekabetteki belirleyici unsur fiyattan çok kalite ve güvenilirlik olacaktır. Bu dinamikler de sektörü bir yandan daha nitelikli ürün ve hizmet gamına sahip bir yapıya taşırken öte yandan tüketici için daha rekabetçi fiyatların oluşacağını düşünüyorum. Kısacası kamu uygulamaları ve mevzuatta istikrar sağlanırsa sektörün geleceği için oldukça umutluyum.
Yatırımcılar yenilenebilir enerjide
gelişen piyasalara odaklandı
EY’nin Yenilenebilir Enerji Ülke Çekiciliği Endeksi’nde gelişmekte olan piyasalar Avrupa’yı geride bıraktı. Dünya genelinde 40 ülkenin yenilenebilir enerji yatırımlarının sıralandığı endeksin sonuçlarına göre, Türkiye 19. sırada yer alırken; yatırımcıların Şili, Meksika, Fas ve Mısır’a odaklandığı görülüyor. Uluslararası denetim ve danışmanlık firması EY’nin hazırladığı Yenilenebilir Enerji Ülke Çekiciliği Endeksi’ne (RECAI) göre Latin Amerika, Afrika ve Asya gibi gelişmekte olan piyasalar yükselişi sürdürürken, Avrupa piyasaları kaydadeğer bir düşüş gösterdi. Yenilenebilir Enerji Ülke Çekiciliği Endeksi’nde listelenen 40 ülkenin yarısını gelişmekte olan ülkelerin oluşturduğuna dikkat çekilen araştırma sonuçlara göre ilk 30’da Afrika kıtasından dört ülke (Güney Afrika, Fas, Mısır ve Kenya) yer alıyor. Bununla birlikte 10 yıl önce gelişmekte olan ülkeler arasında sadece Çin ve Hindistan’ın yenilebilir enerji yatırımları çekme konusunda gelişmiş piyasalarla rekabet edebildiği gözönüne alındığında yaşanan ciddi dönüşüme dikkat çekiliyor.
AVRUPA, YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARINDA YAVAŞLADI EY tarafından 47.’si açıklanan endekste Şili dördüncü, Brezilya altıncı ve Meksika yedinci sıraya yükselirken Almanya beşinci, Fransa ise sekizinci sıraya geriledi. Ekonomisini revizyondan geçiren ve sunduğu yenilebilir enerji programları ile yatırımcının ilgisini çeken Arjantin endekse 18. sıradan giriş yaptı. Türkiye ise 19. sırada yer alıyor. Endekste, Avrupa piyasalarının yenilenebilir enerji projelerine olan iştahının azaldığına işaret ediliyor. Avrupa’nın genel
olarak ana akım yenilenilebilir enerjiyi merkezi konvansiyonel güç üretimi ile birleştirme üzerine odaklandığı belirtiliyor.
İLK ÜÇ DEĞİŞMEDİ İlk üç sırada yer alan ABD, Çin ve Hindistan yenilebilir enerji yatırımlarında ölçek ve kapsam bakımından diğer ülkeleri geride bırakarak endekteki pozisyonunu korudu. Ethem Kutucular, “Küresel sermaye akışındaki artış yatırımcının yeni piyasalara girmede daha rahat hissettiğine işaret ediyor” dedi.
TÜRKİYE CAZİP PAZAR OLACAK EY Türkiye Enerji ve Altyapı Sektör Lideri Ethem Kutucular, “Gelişmekte olan ülkeler, enerji endüstrilerini görülmemiş bir hızda dönüştürüyor. Geçtiğimiz yıl gelişmekte olan ülkelerde yenilenebilir enerjiye yapılan yatırımlar ilk kez gelişmiş ülkeleri geride bıraktı. Türkiye’de bu alanda yatırımcıya sunulan olanakların önümüzdeki dönemde ülkemizi giderek daha cazip bir pazar haline getireceğini düşünüyoruz” dedi.