De illyricae linguae vetustate et amplit by Верка Павловић

D E

ILLYRICAE LINGUAE v ETUst ATE ET AMPLITUDINE D 1 S S E R 7" A 7" I o H IST O R ICO - C H R O NO LO G I C O – C R IT I CA. AU C T O R E

F. SEBASTIANO DOLCI A RAGUSIO Ord. Minorum Le&lore Jubilato &c.

Ad Illußriffimum Dominum

D.JOANNEM GARMOGLIESI quitem SS. Sepulcri, & in Regno Cypri

totaque Syria pro Ragufina Republica Q O N S U L E M .

I*º戊Nº.围en12\;º

N.新N

f§i

ſº

C I & I O C C L I V. A P U D

F R A N C I S C U M S T O R T I

Sub Signo Fortitudinis PR AE S I DUM FA C U L T A TE :

-്.

→

---

.. . * *

.. ..

ｰ / ｡

-**

*...*

*~~

º 4.

i ...,

. .

.. ..

. . . .

. .

* -

2て

s ‫اسم ع ــة‬

... ஆகள்

: Virg

βιβ, in wni βίkίει

- * *

mm๕

*ー､Y

AEneid. II.'-'

* . : f で｡。

~~ v

* * -

* -

• , -

* *-*

− s.

------- *

- -

* *

---

• *

. .

. *

* .

* -

- -

, *

為 *

* -

} i

•

ſt

r -

| " )

EQUES ILLUSTRISSIME

, --

. .;

r -

------

----

* * -

- --

----

-->

- . . ;

- .

". .

. ..

!..

* -

}

* -- -

r --

. .

‫ن*ر‬ - ‫ه‬ -. * *

｡ Acra illa Minorum Familia; cui, fta | tim ac ex ephebis exceffi , dedi no. adeo obftri&a eft beneficiis, ut quotquot in eadem Sodalitate fumus nihil in ore habeamus ma

gis, quam Nominis Tui, Tuique amoris in nos ef fufiffimam prædicationem . Cum enim aliam gratiam Tibi exfolvere nequeamus ; damus id, quod vel pau

pertimi homines pofíunt, & dare debent; hoc eft, noii tº

$ 2

folum profitemur, verum & gaudemus etiam, nos Ti bi ſumme eſſe devinétos. Quapropter quum Provin cialis Præfidis ego ipfe non ante multos annos obirem munus, & noftri Lanificii ædes , tum anguftas , cum

temporis iniuria collabentes qua conftruerem, qua am plificarem; nihil Confodalibus meis jucundius, nihil ac cidere potuit gratius; quam, ne ulla unquam ætas Tuæ beneficentiæ in nos [tunc maxime experiebamur ipfam;

ad nos enim non modicam tranfmiferas pecuniam pro re Divina in noftris Ecclefiis celebranda] deleat me.

moriam ; hocce in eifdem ædibus infculptum meo juf ſu intueri Monumentum: D. O. M. 7oanni Garmoglieſto

SS. sepulcri Equiti. FF. PP. Anno MDCCXLVIII. Ne que hujumodi erecto Lapide fatis datum optimae vo

luntati illi, qua Te de nobis , commodifque noftris

adeo benemerentem perpetuo profequi conftituimus : hinc novam ego naétus, qua Tibi aliquæ reddantur grates, occafionem , lubens libenfque amplector ipfam , & pla ne deofculor. Cum fcilicet Typis dare decreverim per brevem hanc Differtationem meam, quam fuccifivis hoc anno elucubravi horis ; eandem Tibi fifto ; & in

tefferam devin&iffimi animi noftri offero, dicoque. Si quis ea beneficia repetat, quæ ha&enus in nos prodi ga fane manu effudifti , exiguum eft quod facro do

num : at ipfemet ignoras haud, confueviffe eos, qui bus thura non funt, Mulfa quoque falfa litare. -

. .

de Vetuftate , & illius a me agitur Linguae | ampli tudine, quæ Tibi adeo amori eft, ut quanquam idio matum quibus loqueris numero ad D. accedas Epipha bium Salaminae Cypri [ubi habitas] Epifcopum ; qui a S. Hieronyimo, Illyrico & Maximo Doctore noftro, ob quinque $inguarum peritiam appellatur ptntaglottos : tamen haud pateris ; a Domefticis Tuis, quos ad I1 Iyrice loquendam urges femper & compellis, vel unam alterius linguæ vocem interim pronunciari. Id unum

debeo monere Te ; hanc ipfam Differtationem tranf niitti a me ad 7oannem Brunaccium ; qui ob antiquarum rerum, maximie Gothicarum, perinfigne ftudium ; edi

toque ab fe de re Monetaria quamplures libros flo ret 'Patavii non exigua nominis celebritate. Iccirco fa

miliaris Epiftolae ftylo confcripta eft. At cum non nullis eruditis noftræ patriæ Viris legendam primum tradiderim; non folum rogarunt hi, fed ferme coege runt, ut prælo ipfam deftinarem; & publici aleam ju

dicii tertium fubirem . Quandoquidem ignoro haud , brevem admodum fupelle&ilem domi mihi effe ; & de librorum au&oribus dici paffim , quod de Mercatori bus: nempe opulentiffimos & fibi, & patriæ gloriam non modicam parere; tenui vero fuffultos cenfu prorfus vi lefcere. Ut ut fit ; in literariam fcemam e meo pro

deo fipario ob hanc quoque cauffam, ut vigilantiori

Bus ingeniis fcribcndi materiem fuppetam , & ... **

#º 1Ꭵl

finguæ homines, quibus amplior bibliothecarum copia, inventis a me ruderibus lucis aliquid addant, ac fplen doris. Quoties a nobis; & egregie quidem [abfit ver bo invidia] in alienis exornandis linguis infudatum ! Joannes Francifcus Fortunius tantam fibi in hoc com

paravit laudem , ut inter Italicæ linguæ præceptores primas obtineat ; ejufque libri Anconæ editi , anno MDXVI. fuerint novis, hifque nitidiffimis typis an no MDLXV. ab Aldi filiis in Veneta Civitate recufi.

Francifcus Patricius eidem , fpartæ feliciffime incubuit ;

verfaturque in ore famæ ob infigncm de Italica Elo quentia librum , quem item ex Veneta Francifci Se nenfis Calcographia anno MDLXV. habuimus. Dies me deficiet, fi Cives noftros [nam Dalmatæ ifti duo]

velim ad cenfum: revocare. Benedi&us Rogaccius e So ciet. J. Italicae Grammatices præcepta Romæ evulga vit ; Stephanus Gradius Vaticanæ Bibliothecæ Cuftos 'Appianum de Bello : Illyrico e Græco Latinum reddi

dit; Anfelmus Bandurius Monachus Melitenfis Byzan ¿tina illuftrata hiftoria non modicam Gracis Annalibus

acceffionem dedit ; & [ ne alios numerem.] Vincen

tius Brattuti Bartholomæi filius Arabica quamplurima Hifpanice vertit. His ipfis noftris temporibus duo præ clariffima noftræ Urbis ingenia idem volutant dolium: videlicet Benedi&us Stay D. Hieronymi Illyricorum

de Urbe Archipræsbiter in Romanæ Sapientiæ Archi gy

• জ্ব*-*

gymnafio Latinam Eloquentiam docet 3 & P. F. Diöc nyfius Remedelli. Ord. Prædicatorum Græcam linguam in Univerfitate Bononiæ. Itaque (quod dicebam) mg re: nobis, olim : infueto in exteras finguas fumus, affêêi fumme ; eam , quæ pátrio jure noftra eft•, ( & dc cti

jus diale&o , ne dicam principe gloriamur -loco', aut negligimus, aut forte afpernamur. Si huic malo Te

Maecenáte, & aufpice occurret Libellus meus, Tibi gratulabor magnopere; non enim tantum Nofochomia, & religiofæ Familiæ, quibus homo fibi frugaliffimus,

parciffimufque perpetuo opitulari non definis ; fed quo que literariæ res novis ftudiis amplificatæ, & in Illy rico adauétæ beneficentiæ Tuæ laudes inclamabunt .

Et quidem bene eft , ut Tuus ille in Chriftiani no minis incrementa zelus, ob quem a S. Congregatione

de Propaganda Fide honorificentiffimis Epiftolis plu ries Tibi laudes datæ: illa feveriffimorum Tuorum mo

rum religio, ob quam a Turcis ipfis fan&ioris affer tor vitae vulgo prædicaris : admirabilis ea in Deum , Superofque pietas, qua facras aras , ac Templa fre quentas affidue: vetus tandem, ac celeberrima in Ter ram San&am munificentia , ob quam jamdiu Equitis

SS. Sepulcri nomen, & infignia promeruifti; hujufmo di acceffionem habeant ; Tuque, ut ab his, ampliffima que auctoritate, qua pro noßra Ragufina Republica

in ito Regno: Cypti, univeraque frueris Syria , ita quo

qüoqüe â bonis artibus, literifque 7oanni Garmoghoff, desimmortalitatem. Neftoreos interim, fi licet, annos; vel faltem diuturnam illam incolumitatem, quam Pa. tria, quam pauperes, quam omnes Tibi apprecantur

boni , ego etiam a Deo O. M. enixis votis expofiu. lo. Vale.

. .

- --

- -

. .

. ..

. . .

IDominat. Tuæ Illuftrifs. . -

്

'º

ੋ

- ?

Devintlif, addiği//îmufq.

F. Sebaftianus Dolci Minorita Ragufinus.

PERIOCHÆ PARAGRAPHORUM. ©$$0

Clavi a Turri Babel fuam paffim deducant originem . Cur Italis Sclavoni ; Græcis Daae, & Nomades ? Illyrici 'Solum olim Dyfra originis Sarchafmus. pag. 2.

chia . HEneae Silvii in antiqua

Hಡಿಟ್ಟಿ .

I I.

Diluvium quo anno mundi contigerit. Ante ipfum una lingua bo minibus. Poft ipfum quot annis. Divifio linguarum a Turri Babel. Michael Angelus Carmeli laudatur. Quomodo linguarnm confufio fa 6ta ſit, curiofius non inquirendum 1. Pag. 3 -

I I

ੇ

Sententiæ de primigeniarum numero variae. Haud tot , quot creduntur paffimi. Quinque tantum in Europa olim. Unam lin

獸 diverfarum familiarum capitibus fuiffe , certum . Solvitur obie &tio ex S. Scriptura. pag- 4 .

I. V.

„ Inter linguas cardinales Illyrica. Ejufdem elegantia ex Georgio

Palmotta. Habet o&o diverfas diale&tos. Ipfa integris fexaginta na tionibus. Regna quibus hujus linguæ ufus, ex P. Dellabella . Item

ex Herbefleinio. Ab aurea Caroli IV. bulla commendatur . Obtigit Japbeti familiæ. - pag 6 -

$. V. Lingua Illvrica antiquis Scytbica , & Celtofcythica . Deficit ipfam litera Q. Illyricum hodiernum antiquitus Encheleae. Avus Illyricórum Cadmus. Cadmeus mons, & Cadmeæ rupes ubinam ? Hujus regionis ...

ex Porphyrogenito, thema. Trebigne olim Tvardigne. ,

•

pag 9

V I.

_ Cadmus pater Celti , Galli, & Illyrii. Illyrii etymon , Poliphemus

Cyclops non nifi Cadmus. Cur Celtofcythæ Arimafpi? Illyrii genea- ' logia. Mauſus Orbinus Illyrico - Melitenſis non Malthenſis, Abbas. Ludovicus Pafcalis Illyrico- Catharenfis , non Romanus. Illyrica lin

號 cur

Slavonica ? Conftituitur probandum, eam in Japbeta familia

Aire, Dodanim, Riphat, & Magog fuiſſe. .

pag

V I. I.,

, Tbiras pater Thracum. Hörum lingua Illyrica. Getae in Thraciam ob linguam eandem tradu&i . Partbi 3b Illyrica voce partti. Quid Thracibus $elo, &. Briegh.. Cùr.plurium Hifpanicarum urbium ஆா -

- **

ells

definat in Briga . Illyrici accolæ rečte Scythes ab Horatio appellati. pag. 14-

V I I I.

Dodanim haud Rhodiorum pater. Neque Gallorum. Rhodani no

men non nifi a Celtofcythica voce Rodnò. Hæc vox quid fignificet. Gallicum vocabulum Vau pronunciatur Và . Vò Illyrica, five Celtofcy thica vox-

Ι Χ.

pag-

Quonam anno mundi natus'Iibrius. Protrahit ad Liburnos impe -rium. Nomina Epiri , & Macedoiiiae haud primigenia. Epirotæ éur Juftino Pelafgi? Moloffi forfan Millofci. Dodona Turbs aniiquiffima. Ab ea Dodomæi. Hi, qui poftea Epirotæ, Macedones, IIlyrici. Om mes a Dodanim.

pag. 17

Antiquis Dodonæis lingua Illyrica . Forfan Dodanim , qui a

Plinium Dandon Illyricus. Vox Dundo quid Illyricis ? Jacobog Illyri corum idolum Juppiter Dodonaeus. Hiftoricæ res afferunt Epirotis ,

Macedonibus, & Illyricis eandem linguam. p. 19.

X I.

Bylazora Pæoniæ Macedonicæ regio. Illyrica hæc vox quid figni ficet ? Quid Afpeti Epirotica. Ufpeao. Illyricum vocabulum. Macedo

nibus, & Illyricis fimilis verborum pronunciatio. Epirotæ , & Ma cedones pag 2o nunc di&i Albane/ìi. Horum lingua ex Græca , & Illyrica. •

X I I.

Ubi Epidamnus, ibi Illyris Thucydidi. Ignatius Georgius Mona*

chorum Benedi&inorum Abbas laudatur. Viginti tres antiquæ Illyri άis populi ; & hodierna Italica eorundem appellatio. .

...

K. I I I.

pag. 2. I -

Vetus Macedonum Iingua quando corrupta . Rex Tarrytas literas Græcas iu Epirum invexit. Örigo linguæ Epiroticæ par Italicæ. Hæc ex linguis Latina , & Gothica. Illyrica nunquam in Illyrico penitus

interiit. Probatur ex Strabone, Polybio, Tito Livio, 8. Appiano: Pag- 2.2. .

X. I V.

Perperam Ludovicus Cervarius ex Latinis Coloniis Latinam lin guam afferit Illyricis. Plaga Illyrici olim fpreta , Romanis in ipfa Coloniis jus Latii tantummiodo. De Latinæ finguæ infrequentia Ci ceronis teſtimonium. Item D.

Auguftini. Hetrufci Latina: ofores lin

guae. Illyrici propriæ fummi cultóres olim. Slaveni Gothorum

pag 24

ਾਂ Gothi pluries ante ipfos IHyricum in Wa

111

vafere. Strabonis, & D. Hieronymi teftimonia . Nova tantum Dia• .iećtus in a Slavenis indućta . Ex vetuſtiſſimis, aućtoribus

醬

: quamplurimæ : Illyricæ voces • .'

ಇn

pag. 35

“’s z v 1.

Significationem vocum reddere, fat interpretibus, Hinc vitiata plu rimaTliyrica nomina. Ex Polybio notitia, non mos Latinæ linguæ .Pannonibus. Juftiniano Illyricum Upravde nomen , Epidauro ad an

num CCCLX. gentilis lingua. Nova lingua a nulla natione brevi tempore addifcitur. pag 27 3. - X V I I. Sarmatiæ Europeae termini . Sarmatæ Scythis fimillimi; fed ab his "

. .

---

... "

•

non derivant. Scytharum laudes ex Juftino . Annus quo Sarmatiam invaſerunt. Novum eorundem encomium. Getis, & Sarmatisuna lin

gua ex Ovvidio , Novus teftis, quod fuerint in Europa linguæ tan tum quinque . .

. .

pag- 2.8

$. X V I I I.

Mofcovia primas habet in Sarmatia. Ejufdem limites. Ceteri Sar matæ ab ea fibi vindicant originem. Bohemis , & Polonis alia fen

tentia. Mofci ex Iapheti familia. Moſoch poſteri a qnibus dicantur . Pag- 29. -

Х, I Х.

Mofocb pater Cappadocum, non Mofcorum. Iofephi , & D. Hier6 •ymi de hoc fententiae. Mazacha Cappadocum metropolis ita di&a a JMofocb. Mofcorum nomen quanquam vetus ; illo tamen Ruffaeyorum & Rufforum omnino recentius. Thuani teftimonium. Clariffimi Ma machii nowiffimum .

pag 3p

$. Х Х.

Nonnullis Rufforum nomen ab urbe Rbos , Vox hæc in LXX in

terpretibus. Aliis idem nomen a Rofag, & a Roffeja Illyricis voci bus. Quid utraque , & quid Roffa figtiificet. Ruffi tamen , qui Ri

Phaces Melae ; & derivant a Riphat Noachi abnepote. :

pag- 3.

ХХ I.

.. . .

Riphat nomen Riphæis montibus .. Cur Noachi pofteri montes poſt diluvium accoluerint. Ex illis Arcadiæ Dodanim Epirum adve A

nit • Nge cur Oenotrius. Mofcis Illyrica lingua. Suadentur, eam fi dem fufcipere, quam laudat D. Hieronymus Illyricus Do&or. pag.33 .

Magºg Getarum parens.

X X I I.

.ே Scripturæ teſtimonia .

Interpretum item. Getarum arma arcus, & fagittæ . Ab Herodoto Hippotoxotae appellati. Scandinavia jure ab JQriiande officina gentium di£ta. Ex il* la populi ferme innumeri. pag 35 -

§§ 2.

X X I I I.

Gothica lingua non nifi Illyrica . Plures Aenglicae voces prorfus II lyricæ. Pa/ini, & Cluverii error. Gothones commemorati a Tacito haud Gothi. Vvandali , & Vinedi eadem gens. pag 36 Getæ ab Ælio Catone ob unam lingnam in Meffam tradu&i. Huic

fermo Illyricus. Germania antiquitus regio haud ampla. Gothi, Vvan dali , & Hunni ex Blondo contanguinei. X X V.

ag. P88

Series Vvandalicarum vocum , quæ penitus Illyricæ.

39 3

pag- 39

X X V [.

Exoticarum linguarum voces paffim vitiatæ . Canalitae Ragufing di- . tionis Phçnicibus akeliin . Grçcis Encbelee. Gothis Illyricam fuif{e lin

guam , eorundem Regum, ac Ducum fatentur nomina . Gothica vox ovj in Gallia Narbonenfi olim ufitata , item Illyrica. Marcomannis,&

Quadis celebri Lapide hgc ipfa lingua afferitur.

pag- 4t

X X V I I.

De Cadmi , & Harmoniæ fepulcro nonnulla . Cochleæ in Illyrico maximæ. Fontanini error Salvinum , & Menagium corrigentis . Strava, Sdrava , Saraviza , 8 Sprava voces Illyrice. Nicolaus Pripifalich pri mus au&oris Prgceptor. Jo. Hieronymi Gradonici Cler. Reg. de una Go

this, & Vvandalis lingua teftimonium . Pofteri Magog exofi Judgis. Page 43 X X V I I [,

Senati genitivo cafu haud error. Illvricis antiquis literæ loco prc bri. Anacharfi Scythæ fola morum philofophia. Slavi a Methodio li

teras accepere. Ab Ulphila Gothi. Horum odium in eafdem. Illyri corum hiftoria Popieuke, ideft Carmina. .

pag 45

X X I X.

Macedones viri fortes ab Illyricis. Hi a Demofthene, Appiano, & Scymno Chio laudati. Plura celebrium Regum Illyricorum nomina. JVirgilius ante Urbem conditam commemorat Illyricos. .

pag 46

X X X.

Pragenfe Alexandri Magni Diploma dubiæ fidei . Quomodo is re gnum diviferit. Pluribus regnis , provinciis , & urbibus Illyricum no 1men .

pag. 47

X X X I.

Non ultima Illvricorum gloria, quod Sacra peragant lingna Illyrica. Moris hujus hiftoria. Sixtus V. Pont. Max. ex avuis Illyricis . Kru fci<e , non Cofcizza eorundem patria. . **

pag. 49

Ditº

ยง. X X X I I. Differtationis epitome. Abbatis Ignatii Georgii de laudibus Illyri cg linguรฆ Carmen. Hujus Illyrici Carminis Latina Verfio. pag. 5 1 ---

ยง. X X X I I I.

.- Marci Fufcareni Equitis, & D. Marci Procuratoris noviffimum pe

rinfignc Opuf. Petrus Gradomicus Jacobi F. in ipfo laudatur. Breve hu jus encomium .

pag 64

THEO

'-wi

THEoLoGORUM ORDINIS AP P R O BAT 1o.

Uſſu Reverendiſs P, F, Bernardini a Terlitio Le6toris Jubilati, & Cifmontanæ F4ni]ae Qróinis, Nbflri Commiffarii Generalis ftudio

ie legi, & Opus expendi, cui Titulus: De Illyricae Lingue Vetußate, & Amplitudine Differtatio Hißorico - Chromologico - Critica, au&ore A.

R. P. F. Sebaſtiano Dolci Raguſino, Concionatore Cenerali, LeSto re Jubilato, Excellentifs. Noftrae Ragufinæ Reip. Theologo, ôlim Mi niftro Provinciali &c. De brevi hoc, at do&iffimo Opere dicendum arbitror cum Caffiodoro l. 1. Epift. XLV. parvam nacbinam gravi dam mundo; tanta fiquidem rerum copia , & eruditione refertum elt. Et cum in eo nihil a re&ta Fide abfonum, nihil offenderim a bonis

moribus alienum , Typis perquam dignum cenfeo; fi ita &c.

Dat. Ragufii ex Conventu D. Francifci 3o. Septembris 1753. Fr. Honorius Ragufeus S. Theol. Le£ior Generalis. Pus, cui Titulus : De Illyricae Linguae Vetuftate, & Amplitudine Diſſertatio &c. ab A. R. P. F. Sebaſtiano Dolci a Raguſio Con cionatore Generali, Lectore Jubilato &c. elaboratum, juſſu Reveren

diſs. P. N. Bernardini a Terlitio Commiſſarii Generalis &c. diligen ter evolvens, nihil in eo aut ab Orthodoxa Fide, aut a bonis mo

ribus alienum ; plura vero , quæ præclari Au&oris ingenium do&tri nam, & eruditiónem laudant, adinveni. Quare, ut publici juris fiat ; cenſeo digniſſimum ; fi ita &c. Dat. Raguſii ex AEde S. P. N. Franciſco ſacra Kal. Octob. 1753. Pr. Leopoldus a Nava S. Theol. Le£ior Generalis.

vii

Facultă,

Reverendſ. P.

COMMISSARII GEN ER AL IS. R. Bernardinas a Terlirio Ord. Minorum Regul. Obferv. 5. P. N. Francifci Le£ior Jubilatus , & in bao Cifmontana Familia tam (\%

fervantium quam Reformatorum , &- Conceptionißarum Commiffarius Ge neralis; nee non Viſitator, G. Reformator Apoſtolicus, G. Servus . . Dile&io Nobis in Chriffo R. P. F. Sebafìiano a Ragu/io. Nof}rae- 6b

ferv. Provinciae Ragufii Le£iori Jubilato , Concionatori Generali, & Ex .mini/iro falutem, & Seraphicano Beneditiionem .

Cº. Opus a Te compofitum, cui Titulus eft:

De Illyricae Lin

guæ vetußate, & amplitudine Differtaìio Hiftorico- Chronologico Critica , a duobus Patribus Theologis, quibus id commifimus , re

vifum , & approbatum fuerit; vigore præfentium facultatem Tibi con cedimus, quatenus fervatis fèrvandis illud Typis mandare poffis. Dat. Romae ex Araceli die 27. Oétob. 1753.

Locus + Sigil; Fr. Bernardinus Commiſſarius Generalis . º

- - --------

- -

----

De Mand. Reverendifs. in Chr. Patris . . F. Franc. Awtonius a Mutiliana Secret. Generalis?

"N о і к і в ок м А т о в і Dello Studio di Padova .

Vendo veduto per la Fede di Reviſione , ed Approvazione

del P. F. Paolo Tommaſo Manuelli Inquiſitor Generale del San

to Officio di Venezia nel libro intitolato de Illyrice Linguae vetu ſtate, 6 amplitudine Diſſertatio P. F. Sebaſtiani Dolci a Raguſio Ord.

Min. Obſerv. & c. non v'eſſer cos'alcuna contro la Santa Fede Cat tolica, 3 parimente per atteſtato del Segretario Noſtro ; niente

contro Principi, 8 buoni coſtumi, concediamo Licenza a Franceſ co Storti Stampator di Venezia, che poſſi eſſere ſtampato, oſſervan

do gl'ordini in materia di Stampe, e preſentando le ſolite Copie alle pubbliche Librerie di Venezia, e di Padova. Dat li 2o. Gennaro 1753. M. V.

( Gio: Emo Proc. Ref.

( Marco Foſcarini Cav. Proc. Ref. ( Alvife Mocenigo 4. Cav. Proc. Ref.

Regiftrato in Libro a carte 37. al num. 263. -

- -- - -

. -

Giacomo Zuccato Segr.

Adì primo Feb. 1753. M. V.

Regiſtrato nel Magiſtrato Eccellentiſs. degli Eſsecutori contro la Beftemia.

Alviſe Legrenzi Segret.

Errata graviora ita Corrigas. - *

Pag.

32. lin. 26. ditione

Pag. 39. lin. 14. amplas Pag. 52, W. 23. Kilikovati

dićtione

ampla . Klikovati.

ILLYRICÆ LINGUÆ -v ETUSTATE, ET AMPLITUDINE.

p 1 και 5 εκ 7 Α Τ Ι ο. *

F. s E B A S T I A N U S D O L C I Ragu/inus.

у оА м м п в к о м А с с і o r

-- "

. . .

- *

s. P. p.

” . .

. .

. -

Ovi tandem V. C. , antiquarum rerum ftu ºdium re&te abs Te delicias appellari: & quo '

fcias, me ob! eandem caußam proximis his £| diebus in deliciis fuiffe , tranfmitto ad Te

இ

: ԱԱ

qualemicumque hánc meam Differtationem .

§*S4*] Do , quam habui , ejufdem elucubrandæ oc

gafionem . Stephanus Rofa , vir Illyricarum rerum ftudiofif fimus , poft oblatam Summo Pontifici Illyricam fuam No- '

vi Teflamenti Verfonem , Roma Ragufiúm rediens, nun A cium º

DE ILLYRICA LINGUA

cium nobis attulit fane perjucundum ; Opus Chronologico Geographico-Hiftoricum de Originibus Slavicis fuiffe ab joam me Cbrißopboro de Jordam anno MDCCXLV. typis Gregorii Hurtsbok Vindobonæ evulgatum. Datum hinc, & mihi, & aliis differendi , .difputandique pulcherrimum argumentum ; non enim aut odio fermonis patrii , aut ejus tenemur faf?i. dio; quod apud Curtium l. vI. Philota Macedoni jure obie cit Alexander. Statui itaque fententiam, quam interim e.

o dixi, non folum fcripto tradere ; fed etiam ad Te, vel ad limam , vel ad incudem revocandam , ammandare. Scio quidem quam difficilem provinciam fufcipiam; at cum nemo

unquam mortalium tot patriæ fuæ debeat gratias , quot ipfe meæ ; æquum eft , ut faltem linguæ ejus aliquam advoca tionem præftem, fi nequeo ceteris ipfius commódis quidpiam prodeffe. In Aulo Albino damnavit Cato, Cornelio Nepote

tefte, quod maluerit deprecari culpam , quam culpa vacare : idem Tu damnes in me (fiquidem meam culpam jam de

precor): fat , me bonum civem, indo&tum quamquam ap pelles fcriptorem. Neque in commoda iftius celeberrimæ Pa tavinæ Ecclefiæ , cujus infudas Annalibus juffu Eminentiffi

mi Principis Caroli Rezzymici ejufdem Epifcopi', peccabo ni mis; morabor enim Te exiguo tempore , ut Horatius olim ait , fermone meo . Quod fi vel peccavero , facile ignofcet Princeps humaniffimus, nulli fecundus tum eruditione, cum pietate; quin quum Illyricam gentem fuis foveat apud S. Sedem aufpiciis, gaudebit fortaffe, ut ejufdem gentis vetu ſtatem , & amplitudinem, Te referente, intelliget fuiſſe a me comprobatam . -

S. I.

. . .”

. . . .

Sed vetus , feverufque poeta jam mihi Æneæ Silvii Pic colominei , Pii II. Summi Pontificis, ex cap. I. Bohemicæ Hiftoriæ verba infuffurras: Bohemi mon fecus ac ceteri mortalium

vetuffiffìmam offendere comantes originem, Sclavorum fe pro lem afferunt ; Sclavos vero, inter eos fuiffe , qui poß

4/07

* D I S S E R T A TI O.

隱

fale diluvium condendæ famofiffimæ turris Babel authores ba Ventur . Ea, qua Sclavoni ab Italis, Efclavones vocamur a Gallis , injuria eft admodum obfoleta. Græci etiam ut bar baros Romanos ipfos, ita nos nunc Nomades, hoc eft pafto res; nunc aut vinolentos, aut famelicos ex invidia nuncu pavere . Ipfa regio noftra , cui quidem ex naturali petrofi

tate nil criminis , fuit olim ab eis Difracbia di&ta. Audias Ludovicum Cælium Rhodiginum Tom. II. le&tionum antiq. f. xr. c. xxiv. Rbacbia qutem dicitur petrofus locus , præ

cipue littus. Hinc & Dyrracbio conciliatum momen ob infu læ afperitatem , ficut & Illyrici regio Dyfracbia mumcupabatur quandoque . Quin Strabone tefte l. v I I. ideo ab eifdem Græ cis in comoediam induétus fervus fub Davi vocabulo ; quia *

Daci , Illyricæ linguæ homines, vulgo quoque Dae appella bantur. Videfne , ut mihi etiam probra in deliciis , fi ve nerandæ , & que Tibi adeo cara eft , antiquitatis nigrefcunt fumo ? At cum eodem Ænea fubdis : Si qui Bohemos imj.

tari velimt mobilitatem gemeris ex ipfa vetußate quærentes , mom ex turri Babylonica , fed ex arca Noe , & ex ipfo u rero Ævæ ; deliciarum Paradifo , primifque parentibus , unde omnes exorfi , facile fibi principia vindicabunt. Miferos om nes Illuftriffimos viros ; nam velint , nolint, ego ipfis ob hanc cauffam confanguineus / Doleo mehercle ipforum vi cem, mihi enim plebeja familia , non fecus ac illi, de quo^ hæc Sat. x. Juvenalis . .

Hunc pater ardentis maffæ fuligine lippus A carbone , & forcifibus , gladioſque paranre Incude , 6 luteo vulcano ad Rethora miſt. º

§. II.

; : :

* * *

. .

Quorfum- tarfien ifta? Non de generis, fed de idiomatis antiquitate, mei difputationem inftituo ;• omnium vero lin- ' guarum origo , fi primævam, (quæcumque ea fuerit ) ex cipias , a turri 'Babylonica eft repetenda . Enim vero ante ". . .

А 2

dilu

DE ILLYRICA LINGUA

■

diluvium, quod anno Mundi MDCXCVI, & contigit an te Chriftum natum 2397 ; imo & poft diluvium annis 253. omnes homines una tantum • lingua ufi funt , ut cap. xi. Genefeos v. 6. edocemur :. Ecce unus e/? populus , & umum labium omnibus . Divifionem idiomatum dein natam effe, fci

mus ex v. 7 ; ibi enim legimus : Dividamus igitur , & con fundamus linguam ipforum , ut non audiat unufquifque vocem proximi fui . Meum, ac Tuum , imo verius noftrum P. Mi

chaelem Angelum Carmeli in ifto Patavino Archigymnafio linguarum Orientalium Profefforem audivi ter de hac divi

fione publice differentem ; & quidem ( ut ipfe femper fo let ) eruditiffime. Ni me fallit memoria , Buxtorphii fen tentia ufus eft , inquiens : Non e/? cur fubtilius , & curiofius queramus quomodo faéia fit bæc confufio, faétam effè certum eff . Quandoquidem , ut ait Pexenfelder in Floro Biblico Narratione vi 1 I. Nom graffatus eft fulmine Deus , non igni bus poenam inflixit, fed acerbi/imum fuperbis fupplicium, con temtum

ºº

idioma unum in feptuaginta duo divifum animorum,

quoque difcordiam invexit , ©" macbinatores longe , lateque ". diſſipavit . -

§.

I I I.

. .

. In lucum ligna feram , fi Tibi homini tam erudito di

xerim , Scriptorem hunc Græcis. Scriptoribus , & fuae in clytæ Societatis viro Cornelio a Lapide.adftipulari , quum

afferit, duas fupra feptuaginta' linguas tunc effe exortas . Nihil incertius numero hujufmodi. Primum humanis gene ris idioma in ſeptuaginta idiomata ſecant Hebræis; Epho ras , & alii , quos refert l. I. Stromatum Clemens Alexan

drinus , in feptuaginta quinque ; ac tandem D. Auguftinus l. xvI. de Civit. Dei c. v I. in duo fupra feptuaginta . Mo derniores vero Critici inquiunt, Deum O. M. : conſtituiſſe

primævam illam, ita perturbare linguam, ut inceptum opus, Babelicæ turris intermitteretur ; fatis autem ad id fuiffe , linguas eas , quæ matrices , cardinaleſque vocitantur, in tér

e -

* D IS S E R T A TI O.

ter præcipuos ejufdem turris au&lores rite difpertiri. Et qui dem eos , qui ajunt., tot linguas tunc pullulaviffe , quot familiarum capita numerantur in Genefi , omni prorfus, vel

probabili ratione quis non videt deftitutos ? Omittam, Cai Nam Arphaxadi filium , qui nec in Hebraeo textu , . nec in noftra Vulgata habetur, effe ab hoc cenfu expungendum . Expungendos item trefdecim filios Jeétan, quia.nondum na tos ; ut do&e probat Natalis Alexander Tom. 1. Differt. v. Prop. 1 1. num, v 1 1. Id unum conftituo, diverfarum fa * miliarum capitibus unius fuifle , fermonis ufum ; adeoque , fi, in ceteris nigrotheta , in hoc albis obfignandum lapillis effe Thomam Hyde , qui in motis ad Mundi Itinera , five ad Cofmographiam Abrahami Peritfol editam Oxonii e Thea tro Scheldoniano anno. MDCXCI , quinque tantum linguas

Japheti obtigifle familiæ, indubius affirmat . Etiam Nata lis Alexander loco jam citato; Bochartus in Phaleg l. 1. cap. xv, & Waltonus Prolog. 1. de linguarum natura , & origine

differte docent , plerofque filios Cbamaam in lingua confenfiffe Chananæa ; in Græca Javan , & Eliſam; in Ægyptiaca Mi fraim , & Patbrafim incolas Thebaidis ; in Aramæa , five

Syriaca Aram , & Hus ; ac tandem Jeétaneos fere omnes, &

filios Cbus in Arabica. * Neque, quidquam difficultatis facef funt ea verba Genefeos c. x. v. Ix. Ab his divifae fumt infulae

gentium im regionibus fuis , umufquifque fecundum linguani fuam , & familias fuas im mationibus fuis . . Item illa quæ V. xx, de filiis Cbami leguntur : Hi fum* filii Cbam : im cognatio

mibus , & linguis , & generationibus, terrifque , &" genti bus fuis. Et tandem hæc V. xxxv 1 1.: I/fi filii Sem: fecundum cognationes , &;linguas , & regiones in gemtibus fuis . Verum enim vero legimus quoque apud Plinium ]. vI. c. v, in urbe

Dioſcuria, celebri Colchorum emporio, per centum , 8 vie ginti interpretes agi negotia confueviffe ; & regem Ponti-Mi thridatem tot linguis fine interprete loquutum efse , quot populis præerat, nempe tribus fupra viginti. At nemo ita bar

dus‫۔‬,.[ut afserat Mithridati viginti tria prorfus diverfa-3.]II : idio .., -----

DEI ILLYRICA LINGUA

mata ; & in una urbe centum , & viginti abfimiles füiffe lin guas affirmet. Uterque numerus haud tot diverfà idioma ta, verum tot innuit diverfas dialećłos; & varios una vel

pluribus linguis loquendi modos; quorum qui bene noverit unum , horit quoque & alterum facillime . Id in Carnis , Bulgaris, Bohemis, Polonis , Dalmatis ; quibus una eadem

que lingua , videlicet Illyrica ; aft efferendarum vocum di verfa omnino ratio , manifeftum . Sed nihil in hanc rem

textu Efther opportunius. Haec ibi c. vI 1 1. v. 1 x. recitan tur : Scriptæ funt epiftolae ad Judæos , & ad principes pro suratorefque , & judices , qui centum viginti feptem provinciis ab India ufque ad Æthiopiam præfidebant ; provinciæ , atqtte provinciae ; populo, & populo juxta linguas , & literas fitas. Porro nemo prudens colliget ex his , in Affueri regno , at que imperio tot diverfos fuiffe fcribendi modos, totque lin 鷺 , quot erant provinciæ. Verba illa juxta linguas , & iteras fuas rite, & recte explicantur, fi dicas, de aliqui bus populis, non autem de fingulis id effe intelligendum . .

$. I V. ' At fi incertus linguarum primigeniarum numerus; çertum tamen , etiamnum earum aliquas fupereffe , quas matrices,

atque cardinales jure optimo vocitamus. Duodecim eas effe mordicus noviffime fuftinuit Richardus ?ate in celebri Differ

tatione contra Do&orem Arret ; at Pafinus nofter (ex quo; apud vos facras Conciones habui anno MDCCXLIV. Patavi na Diocceſis homines ſemper appello meos) in Polemica Diſ

fertatione de praecipuis Sacrorum Bibliorum Verfionibus , &: linguis pag. VII; Cornelius a Lapide in cap. Xr. Geneſeos v. I 1., & alii Scriptores paffim feptem tantum enumerant ; atque inter has noftram Illyricam . Et quidem fi cui linguæ: honor ifte adhuc fub judice , Illyricæ nequaquam omnium

eruditorum virorum conftantiffima confenfione. Georgius Pal.

motta Ragufinus Patricius, in Præfatione infignis Illyricæ: •‘

Chri 尊

D I S S E R T A TI O.

Chriſtiad. Junii Palmotta , Franoiſcum Cardinalem Barbe rinum ita alloquitur hujuſmodi laudans idioma : Ufus linguæ Jllyricae omnium , quibus Chri/li momen invocatur , & colitur,

latiffime patet ; atque illa populares fuos adeo fibi addiäos ba bet , ut praecipua quadam animi induétione exteras omnes afper nemtur ; ut inde vel maxime profeéìum exißimem , quod his unis inter ceteras Europae gentes uti fas e/? proprio fermone cum

in fcribendis , legendifque facris literis , tum in facrificiis, ce. terifque Divinis Qfficiis obeundis . 4dde quod imprimis elegans

eß , & copiofa, prifcifque & a vulgo remoris vocibus frequens; itemque loquendi formulis ad grandem , & magnificam oratio nem mirifice faétis ; & quod raro in aliis reperias , cafus fuo rum nominum nulla ope articulorum , fed ipfius diétionis infe xione dijfimguit ; ipfaque momima im omnia tria genera dißri buta babet ; quae res , fi do&iffimo Bembo credimus , idioma,

tis imprimis doéìi , & eruditi , & mimime vulgaris indicium efi. Eandem linguam oéto abfimiles comple&ti dialeäos teftatur Leibnitius in Mifcellaneis Berolinenfibus Tom. 1.; quin ejus ufum effe integris fexaginta mapiomibus , afferit Getfnerus, in ÌMithrid. c. I I. 監 xxxi I. Majorem fane, Europæ obtinet

partem ; comple&titur quippe , ut P. Dellabella Soc. J. in Præfatione ſui Onomaſtici noviſſime ait , Iſtriam, Liburniam, LDalmatiam , Carinthiam , Carnioliam , Styriam , Croatia»m,

IMoraviam , Bobemiam , Bofniam , Serviam , Bulgariam, im feriorem Pannoniam , Rajiam , Tranfilvaniam , Valachiam , Ruffiam, Mofcoviam , Podoliam , Poloniam , Lithuaniam ,

neque unam Tbraciae provinciam. Cardinalis quoque Bona 1. I. c. Ix. m. Iv. affirmat, nonnullis Ponticis nationibus , quibuf dam Chriftianis Tartaris circa Tauricam Cherfonefum , Cir caffifque hujus efse idiomatis confuetudinem , Audiamus & Sigifmundum Herbefteinium in fuis Mofcoviticis Annalibus. . Hi mibi Italice Venetiis redditi Anno MDL; atque hæc pag.

I L. in ipſis lego: Certamente la lingua Slavonica, la quale a tempi noſtri con vocabolo alquanto corrotto Sclavonica è chia mata, in molti paeſi largamente ſi diſtende: li

ாள்;

.7 3

DE ILLYRICA

LINGùs

Dalmatini, Bofneſi, Chioatii, Iſtriani, 6 tutti gli habitato ri appreſſo del mare Adriatico con longo ſpazio ſino al Fri vole; i Carni, i quali da Veneziani Charſi ſono chiamati: fiminente Carniolani, Carinthii ſino al fiume Dravo, i Sti

rii ſino al Danubio, i Myſii, i Servi, i Bulgari, 6 altri habitatori infimo a Coßantinopoli ufamo la lingua Scbiava. Ol. tre di queſto i Bohemi

Lufazii

Sileſii

IMoravi?

ඌ"

gli

labitanti preſſo il fiume Vagro nel Regno dell'Hongaria; ſi milmente i Poloni, e li Rutheni popoli di grande imperio,

i Circaſſi, 6 finalmente que popoli, quali già furono gli avvanzamenti di Wandali, 69 hora habitano per la Germa mia rifuſamente di là dall'Albim alla parte di Settentrione ufamo quefia lingua Slavonica . Oblivifcar referre , nifi hoc loci referam ; ubi nos de titulo Crucis legimus Latine, le gi ab Armenis in vetuftiffimis Codicibus Talmadierem, ideft

Palmatice ; ita prorfus : q.-j.fun£p££ : adeo vel inter Ar meniæ gentes Illyrici idiomatis nota amplitudo. Merito ita que in celebri illo Caroli IV. Diplomate, quod aureum vocant, præfcriptum eft Romani Imperii Ele&toribus ; ut

feptennes filiosi præter Italicam , Latinamque doceant etiam linguam Illyricam; quifquis enim videt, eam utilem appri me, opportunamque efse Principi Romanum Imperium pof

fidenti. Ceterum ; ipfam extendi adeo, nil mirum ; quando quidem obtigit Japbeti familiæ, cui datam in jus fuifse Eu ropam totam, probe , fcimus .. Quin neque Europa tantum.

ipfi concefsa. Enimvero Noacbus, in divifione Orbis poft di luvium pera&ta , Semo Afiam ultra Euphratem ufque ad Indicum Oceanum; Cbamo Syriam cum : Arabia, & Africa;

Japbeto reliquam Afiae partem cis Euphratem una cum Eu ropa : adtribuit, ut do&te demonftrat , Bochartus in Phaleg.

Infuper Japbeti pofteritas fumme amplificata ' eft ob eam. Noachi benedistionem cap. 1x. Geneſeos: Dilatet Deus Japbet,

O habitei in rabernaculis Sem ; fitque Cbam fervus ejus. * - )

*', ' '

. .. .

, , . . . . .. .. .

. .

• -

* ,

t *

. -

. .

...

‘.* *. .* *.* .* .* ; e

§. V.

-->

D IS S E R T A TI O.

，,

- $, V.

Linguam vero hanc eam omnino effe, quam Strabo, Ju ftinus , aliique au&tores paffim antiquiffimam dicunt ; * & nunc Scytbicam , nunc Celtofcytbicam appellant, a nemine, ut reor , poteft dubitari. Siquidem hgc habet Strabo l. 1 1. IVeteres Græcorum Scriptores univerfas gentes feptemtrionales Scytbarum , & Celtofcytbarum nomine affecerumt . Iis au tem antiquiores ita diviferunt eas, ut qui fupra Euxinum , Jfirum , & Adriam, eos omnes Hyperboreos, Sauromatas , &

4rimafpos appellarent ; qui trans mare Cafpium Sacas alios , alios Meffagetas vocarunt. Olim ergo Celtofcythæ, qui nunc Illyrici ; & ne quis id inficiat, audiat Cluverium , qui lib.

I I. cap. v. n. 1 1. clare afferit : Celtarum gentem. po/? ter rarum inumdationem non tantum Illyricum , fed Hifpamiam , Galliam , Britannicas infulas , & Germaniam obfediffe . Sa binorum linguam fimillimam Celtofcythicæ æftimant non

nulli ea du&ti conje&tura, quod utramque deficiat litera Q., & quidem me vade Illyricos deficit ; tefte autem M. Por cio Catone lib. de origine Romanæ Urbis pariter Sabinos deficiebat . Sabini ( inquit ipfe ) ba/?am Curim , & Jumonem Curitim , quafi baf?atam, vocabant ; meque enim erat illis li tera g. Hinc guirites . Quidquid tamen de hoc ; nemini

fatius, quam Scythis fupra Adriam (ut ait Strabo) pofitis inditum Celtofcytharum nomen : hi enim poftmodum Illy

rici ab Illyrio di&i funt ; Illyrii vero fuere fratres Celtus, & Gallus tum ex Euftathio , cum ex Appiano . Cadmus eorum pater. Id ut oftendam , primum adnoto cum Joanne Lucio l. 1. de Dalmatia Regno c. 1 1 1: Encheleas eſſe anti

quum nomen obfoletum regionis ejufdem , quam Plinius , & Mela Illyricum proprium vocant. Quin in ipfifmet Plinio , & Mela Enchelearum nomen . Hæc Plinius l. 1 I I. c. xxI :

Arfiae gens Liburnorum jungitur ufque ad fumem Titium . Pars ejus fuere Mentores , Himavi , Encheleae , Dudini. 3.

го

J)E ILLYRICA LINGUA

la vero 1. I I. cap. x. accolas Adriæ ita dinumerat : Par.

tbini , Edefferetæ prima ejus tenent ; fequentia paulatim En cheleae , Pheaces. Atque ita pofitis in Illyrico Encheleis ; fa cile jam eft , Cadmi adventum in eorundem indicare re gionem. Habemus fiquidem ex Herodoto l. v. cap. v.1 : Cad mei eječti, ab Argivis ad Encbeleas fe comtulerunt. Ex A pollodoro 1 1 1 1 : Illyriis imperat Cadmus , &- Illyrius filius ei

nafcitur ... Ex Scymno Chio: fuperque Phrigos Énchele; funt

fiti , queis imperaffe Cadmus olim dicitur. Tandem ex Stra bone l. v 1 1 : Imperium Cadmi nepotes ad Encbelias tenuere ; quæque de illis fabulofa marrantur, iis im locis offenduntur . At quænam loca hæc ? Audiatur Porphyrogenitus cap. xxxiv. de adminiftrando Imperio , Luca Holftenio interpre te: A Narone ad fluvium Hariomem diei mavigatio e/?. Po/? Harionem fluvium dimidii diei curfu Cadmæ , & Hamemiæ faxa funt . Fateor , fufpe&tam mihi effe hanc Holftenii ver fionem ; horum enim prædi&to Capite nec unum quidem ver bum in Anfelmo Bamdurio , qui Concivis meus , & noviffi mus ejufdem Porphyrogeniti interpres. Cum tamen primus in

nuat clariffime Ragufinorum Camalium regionem ; in qua quidem tum Cadmeus mons, Illyrice Smiewniza; cum Hame

niæ , five Harmoniæ faxa , nobis Stieme Konavofke ; & al ter eorundem Canalium ibidem thema conftituat; non eft, cur ad id omnino loci totam Cadmi fabulam non referamus. Hæc

laudatus Bandurius: Terbuniæ principes femper Serviae principi

parebant ; & regio ipfa lingua Sclavorum locum munitum fignificat ; quandoquidem multæ in ea munitiones funt : efque

fub ea alia adbuc regio, quæ Camale appellatur. Camale vero

viam plaufiri Sclavorum idiomate fignificat ; mam propter lo ci plâmitiem fervitutes omnes plaußris præ/?amt . Ex his co niicio Tribunienfem urbem , quæ nunc fub Turcarum ditio

ne , Illyrice Tvardigne , non Trebigne fuiffe olim appella tam: quod vero ad etymom Camalium fpe&tat, jam plauftra Slavonico idiomate Kolla , unde Komavli , vocitamus. S. VI.

i) I S S E R T A TI O. S.

I I

V I.

Cadmus itaque Illyrii pater, a quo & linguæ , & regio

mi noftræ impræfentiarum nomen. Neque quis forte obiiciat,

eundem Illyrium ab Appiano l. de Bello Illyrico pag. 1.

Roliphemi , & Galatbeae ; a Berofo vero in fuis Antiquita

tibus Ifiri filium appellari. Berofus quidem ad ipfum Illy rii etymon, quod ex Simone Pollentier in Celtarum hiftoria, vel fubmerfum, vel elementum , vel advenam fignificat, men tem applicuit: Appianus autem ultro fatetur, non unam hoc

loci fabulam folere referri . Facile tamen commenta omnia

fuis fucis exuere. Servius nobis au&tor Poliphemum Cyclo pem , & habentem unum tantum in fronte oculum fingi , quia prudentiffimum , fcientiffimumque . Et de Cadmo haec Huetius p. I. de Demonftr. Evangelic. cap. v I I. Propof. IV. n. 1 1 : Cadmus juxta nonmullos Ægyptius Thebaeus , juxta plu res , & pene omnes Phænix , cum effet Mofi æqualis , & a Jofua una cum aliis Phænicibus patria pulfus veniffet in Græ ciam , ejus incolas rudes , & barbaros ad meliorem cultum traduxit , in urbes coegit , literis imbuit , & doéirima . En in Poliphemo monoculo prototypam Cadmi imaginem; quan quam eandem fabulam denudent etiam Arimafpi; five Scythæ

Euxinum , Ißrum , €” Adriam accolentes; üt fuperius ex Strabone oftendimus. Hos Æfchylus Marte furentes, Ör mo noculum exercitum dixit ; nam, ut fcribit Euftathius in Dio

nyſio Bernardo Bertrando interprete pag. xxxv 1., cum pe -

ritiffimi jaculandi effemt , claudebamt altérum oculum, ut dex tro jaculari poffent ; quibus propter frequentem ab ineunte æ tate exercitationem , ut veteres fcribunt, brevi etiam tempo ris fpatio alter oculus comtrabebatur . Rurfus ; cum Poliphe mus in Illyricum aufugiffe referatur , nihil ejufmodi fuga Cadmo accomodatius , qui Ægyptio Danao in Græciam ap

pellente (vi , aut fponte prófugus ) Epirum perrexit ; & Enchelearum dein obtenta regione , ibi (ut jam diximus )» 2

DE ILLYRICA LINGUA

Illyrium genuit ; patrem quidem ( tefte Appiano ) filiorum Autharii, Achillis , Dardani , Medi , Taulantii , & Paroe bi ; filiarum vero Parthæ, Daortæ , & Dafferæ : avum tan dem Pannonii , Scordifci, & Triballi . Ex his Pannonii, A chillei, Autharii , Dardani , Medi , Taulantii , Paroebii , Scordifci , Triballi , Parthini , Deffarethæ , Darfini, nec non ceteri Illyrici populi , quos Maurus Orbinus Concivis meus , Ragufino-Melitenfium Monachorum Abbas , late re fert lib. de Slavorum origine . Virum hunc in Anglico Cham iberiano Di&tionario Maltenfem Abbatem video nuncupatum ;

fiquidem haud fatis , ut D. Paulus maufragus Melitæ rapiatur Illyricæ; nifi quoque infignis hic ejus Scriptor Africanis Mal tenfibus in cenfum detur. Antiquiffimæ Æfcrivii Urbi , quæ Ragufinæ ditioni quam proxima , & ab Illyricis Kotor , ab

Italis Cattaro appellari confuevit ; eandem video in poftrema illuftrium Latinorum Poetarum Colle&tione injuriam irroga tam . Ludovicus Pafcalis Catharenfis adeo , ut nihil magis fuis canat Carminibus , quam Venetarum Claffium expedi

tiones, Præfe&tofque; Burgum Catharenfem fluvium ; Cle mentem de Ragnima, & Joannem de Boma , do&tiffimos Ra guinos Patricios, Bizantios , & Bucchios, quorum fuperfunt adhuc in ea Civitate Illuftriffimæ familiæ ; ut ejufdem etiam Ludovici fupereft ; unum enim ex abnepotibus fuis , optimæ

fpei adolefcentem ( item Ludovicum de nomine) probe novi: nihilominus a Do&ore N. N. ( quem honoris cauffa non no mino ) Vir ifte lingua Illyricus', natione Dalmata , patria

Afcrivienfis Romanus civis appellatur. Sed ad rem noftram. Porro aliud quoque etymon, videlicet Slavorum, poftmodum

indepti fumüs. Hoc etymon derivant quidam a fiumine Slo vemfKa ; & alii a peculiari quadam Illyricis indita verbo

rum prónunciatione; verbum quippe Mofcovitice Slovvo: ce teri tandem a gloriâ ubique armiis comparata; gloria nam que Illyrice Slava. Nediutius in hoc immorer, audiatur

Joannes Dubravius 1. 1. de Regno Bohemiæ : Placuit dein de, vicitque apud illas gentes Slovanorum vocabulum ex com ጎገገፎኵ

р i s s Е к т А ты о. 13 mercio unius linguæ matum. Id enim Slowo apud Sarmatas, quod verbum apud Latinos perfomat. Quomiam igitur omnes Sarmatarum mationes late jam tunc , longeque per Regna, & -

Provincias fparfe unum tamen eumdemque fermonem , at que eadem propemodum verba fonarent , fe umo etiam cogno

mine Slovanos appellabamt . Ab ipfa præterea gloria , quæ apud illos Slavva dicitur , Slavitni diéti. Et quidem vetu ftis Illyricis hoc ja&tantiæ vitium perfamiliare. Hac de cauf.

fa Harlos , & Varlos corrupte Herulos , & Uverulos ; illos ab Illyrico pernicitatis, hos a ftrenuitatis vocabulo ita di &tos , paffim reperimus. Sed ad fummam difficultatis arcem jam perventum ; expedienda fiquidem ea quæftio , de qua hæc Leonicus Calcondila l. I I I. de rebus Turcicis pagin,

ccxxxv I I I. Sarmatarum lingua fimilis e/? Illyriorum Jonium ad Venetos ufque accolentium . Utri autem horum vetußatis prærogativa gaudeant, & utri alterorum regionem teneant ; an videlicet Illyrici in ißam Europæ partem recedentes Polo niam , & Sarmatiam incoluerint ; aut am Sarmatae ad hæc

I/?ri loca adeuntes M//iam , 6 Triballorum , Illyricorumque zegionem , qua verfus Jomium patet ufque ad Venetos , inba bitavfrimt ; neque quemquam audivi Veterum commemoram tem ; nec ipfe poffum ea quam veriffime explicare. Ipfe et iam eodem in periculo , atque alea effem, nifi abunde fu

perius ex Vvaltono, Bocharto, & Alexandro demonſtraſſem, unam eandemque linguam diverfis familiarum capitibus in

primævi confufione idiomatis obtigiffe. Sed cum obtigerit ; non eft equidem, cur aut Sarmatas ab Illyricis , aut Illy

ricos a Sarmatis deducamus. Quin cum ex vetutilimis monumentis compertum habeam, Thracibus quoque , 8c

Getis perpetuum , firmumque fuiffe noftræ linguæ commer cium ; & Thiras Thracum pater, Magog parens Getarum fuerit ; „uti Ripbat Sarmatarüm , & Dodanim Illyricorum ; novam fane , fed quæ inconcuffe a me comprobabitur, fen

tentiam ftatuo; nempe, ipfis faltem quatuor inter Japheti, Pofteros Scytbicum , vel Celtofcythicum, aut (quod மீது eſt) - .

Illy

I4.

IDE ILLYRICA LINGUA

Illyricum ( diverfis tamen fejun&um diale&tis ) Deum O. M. indidiffe idioma. A Thira exordium dicendi fumo,

| $, V I I. Et quidem hunc parentem Thracum fuiffe, vel ipfi af.

ferunt Chaldæi; ut videre eft apud Berofum , qui mihi an no MDCLVI. procufus Bafileae. Ejufdem fententiæ Jonatha

nem eſſe ( qui vetuſtiſſimus Hieroſolimitanus interpres) te ftatur Natalis Alexander Tom. I. Difsert. x. Art. I v. Et

ne Vincentium Pribevium, Maurum Orbinum, & pene om nes Illyricarum rerum Scriptores ego nominem ; id a Jofe ho l. 1. Antiquit. C. v 1 1. ; ab Eufebio in Chronico; ab Eufthatio Antiocheno in Examaeron; a S. Epiphanio l. I. ad

verfus Hærefes ; a D. Hieronymo in Traditionibus Hebraicis; & demum literis proditum eft ab Ifidoro Hifpalenfi l. Ix. O.

riginum n. x. Suadet ipfa vox (ut fcite fubdit laudatus Ale xander); nam fi Alphabetum infpicias, quod Grgci accepere a Phgnicibus , cum in eo litera x liter£ f occupet locum ,

jam Tbrax idem quod Tbiras. Quin apud Thracas vicinof que populos multa adhuc hujus nominis veftigia ; quæ (cum in eodem Alexandro facile videri poffint ) haud exfcribo . Quod vero ad Thirae linguam attinet ; eam fuifse Illyri

cam ; five (ut diximus ) Scythicam , aut Celtofcythicam ; adeo certum, ut ab hoc uno ex Japheti pofteris femet pro gnatos efse, dicant Illyrici. Utque Thracibus hujufmodi af feramus idioma ; certis urgemur , hiſque antiquiffimis, mo numentis . Hæc Strabo l. v 1 1 : Ceterum idem Dacorum, &*

Getarum fermo ef?. Geta vero Graecis -motiores funt , quia fre guentius ad utramque I/?ri ripam migrant. Accedir, quod Myſis, & Thracibus immixti verfantur. Et rurfus. Noßris item an

nis Ælius Cato ex tranfifirama regione quinquaginta Getarum millia im. Thraciam habitatura ;raduxit . Quæ gens eadem ,

qua Thraces , utitur lingua. gui hac etiam aetate ibidem ba

bitamt , Myfique vocitantur. Invi&tis prorfus argumentis fuo lo

D I S S E R T A TI O.

loco afseram univerfis Getis linguam noftram; at ne quifpiam ínterim id inficiat, audiat Juftinum initio l. xl r. hec dicen tem : Partbi , penes quos velut divifione Orbis cum Romanis faéta nunc Orientis imperium eff, Scytbarum exules fuerunt. Hoc etiam ipforum vocabulo manifef}atur. Nam Scytbico fer mone Partbi exules dicuntur. Quod ipfe Scythicum vocabulum

appellat, quifquis Illyrici fermonis eft , dicet Illyricum ; nam quod Latinis vafa collige , id nobis partti ; voce eje &to exulique homini accomodatiffima . Jam vero fi im mixti Thracibus verſabantur Geta; & utrique genti una lin

gua ; utramque Illyrice loquutam eſſe, manifeſtum . Sed quid hæc tam longo repetita principio ? Iterum dentur Stra

boni aures: Bria Thracico fermone Civitas , Selyos Oppidum appellatur . Vocabulum Selyos Illyricum adeo , ut ipfo nos

| Dalmata: tum fingulari , cum plurali utamur numero; tam | *

enim Selo , quam Selia pronunciamus . Quo ad vocem Bria; male ex hoc Strabonis loco adnotat Calepinus , Thracicis

urbibus hanc femper fuiffe terminationem;quippe non Mefem briam, fed Mefembriegó ; nec Selymbriam, fed Selymbriegâ efferebant Thraces: mirum autem nihil, fi Strabo Græcus *

auétor eafdem voces Græca extulit defitione . Ceterum etiam

Briegb Illyrica vox, æditius quodcumque folum fignificans , urbibufqne ædito plerumque conftru&tis loco apprime acco modata. Poft Celtarum primum, deinde Gothorum in Hif paniam immigrationem, ideo plerifque Civitatibus termina .tio in Briga ; ceu Mirobriga , Segobriga , Flaviobriga &c. Joannes Mariana in Hiftoriâ Hifpan. I. I. cap. v 1 1. cauffam

liujufmodi terminationis inveftigans, hæc habet : Verius effe puto Germanorum mationem próle fæcundiffimam aliquando fe $im Hifpaniam primis illis temporibüs infudiffe , atque a Burgis, quæ vox oppidum ipforum lingua fignificat, obtinuiffè , ut ur bes in Hi/pania facili literarum permutatione dicerentur Bri ge. At propinquior terminationi huic Thracica, & Illyrica vox Briegâ Germanorum Burgo; quanquam facilis auétori huic fit venia concedenda ; præbuit enim aures Germanicarum re -

Ill Iſl

DE ILLYRICA LINGUA

rum Scriptoribus , quibus nihil familiarius , quam propriæ

linguæ, & genti Gothos accenfere . Atque hæc de Thraci bus fatis . Cum de Getis, quorum certiffima Gothi foboles agemus ; dabimus cetera. Id unum addo ; fcite , & do&té Horatium Scythas Illyricos ( quibus Myfi , & Thraces a ter

go) appellaviffe ;

Scythicum enim his omnibus omnino idio

ima. Hæc ipfe Od. I I. l. I I.

, guid bellicofus Cantaber , & Scytbes, ...

Hirpine @uinti, cogitet, Adria

_ . . Divifus obiećło , remittas

· Quærere; nec trepides. .. . .

| S. v I I I. Ut Thiras Thracum , ita Dodamim Illyricorum pater ; Non ignoro quidem Rhodiorum eum parentem dici ab non nullis ; ab iis præfertim, quibus ea conje&ura placet ( quan «quam Vulgatæ non modicam vim faciat) facili immutatione potuiffe Rhodanim in Dodanim , & Refcb in Dalet (maxime cum literæ hæ ſimillimæ ſint ) immigrare . Sed Mofis ætate Rhodi nomen recentius. Praeterea ( ut re&te Bochartus , & Natalis Alexander inquiunt ) Japbeti pofteris nedum Euro

pa tota , fed quoque magna Afiae pars fuit a Noacho ad tributa : iccirco credibile haud eft , uni ex Javami filiis Rho

di tantum infulam obtigiffe . Verum nec ipfis Bocharto , &

Alexandro quis prudens adflipuletur , dum ajunt : Rbodanim fìve Rhodanitas circa offia Rhodani , quem de fuo appellarum? momime, confedìffè. Fuit quidem olim regioni circumjacenti Rhodanum Rbadanu/iæ nomen ; id enim fcimus ex Sidonio

Apollinari , Marciano Heracleota , & Stephano ; fed quid inde? Potuit aliunde etiam utrumque fuboriri vocabulum ; abfque eo quod Rbodanim in Dodanim ex librariorum imperi tia verfum effe , non fine juftæ reprehenfionis periculo affe ramus. Etfi enim Juftinus l. xI 1 1. ubi Illyrii meminit, det ei fratres Alcetam, & Pythonem; hos Celti; & Galli nomi Tº

IՈG

D I S S E R T A TI O.

ne Appianus compellat , qui cum primi Galliae cultores fue rint , eidemque tum Celticum, cum Gallicum etymon indi derint , potuere Rhodanum Celtofcythico facile appellare vo cabulo , & vocare Rodnò , quæ vox aut fecunditatem , aut fignificat originem. Nonnullis ea quoque fententia eft , in

tér ceteras hanc Gallicam vocem Vau ; quæ pronunciatur V?; & latine Vitulum perfonat , Illyrice vero Bovem , non ab

fimilem ortum habuiffe . Quidquid tamen de his , florentiffi mæque Galliæ Protoparentibus, mihi ad Illyricos redeundum. §.

I X.

Ut horum prædi&tus Dodanim certo conftituatur pater, mi hi ea quæ de Illyrio ha&enus recitata funt , neceffario repe

tenda . Ipfe itaque Cadmi filius ; qui primum a Jofua in Grae ciam pulfus , deinde in Epirum Danao adveniente profu gus , Enchelearum infedit regionem . Ab Encheleis ad Li

burnos ( patre , fratribufque alio profe&tis ) protraxit poftmo dum imperium ; ut fufe docet Maurus Orbini cit. lib. de Sla vorum origine pag. CXLV; ac interim Solo Illyrico initium dedit. Sed Jofua non nifi ad annum mundi MMDCI , & an te Chriftum natum MCCCCLII. im Principem , five He

bræorum Judicem ele&tus eft ; inde requirendus nobis Illyrio longe antiquior quis, cui poft Babelicg confufionem turris hujulmodi paruerint regiones . Vetuftiffimum in his Pelafgo rum nomen, ut pluries Juftinus docet ; id tamen ideo eft , nam a Græcis Scriptoribus univerfi Aborigenes , neque tan

tum primi Epiri cultores Pelafgi di&li ; hoc eft prognata Ar cadibus gens; qui Arcades teſte Stephano l. I. lemper hoc

nomine vocitati. Legatur Huetius doétiffime de hoc differens l, 1. de Demonf. Evang. Prop. 1 v. c. Ix. n. 1. At neque Epiro, neque proximæ Epiro Macedoniæ poftdiluvianis temporibus etymon ejufmodi . De Macedonia hæc Juftinus l. v I I. Ma cedonia antea nomine Æmathionis regis , cujus prima virtu

tis experimenta in illis locis extant , Aematbia cognominata * • * *

eſt

DE ILLYRICA LINGUA

efi . Hujus ficut incrementa modica , ita termini peramgufii fuere. Plutarchus vero in Pyrrho ifta de Epiro: Poßmóåùm ( nempe longe poft diluvium ) Neoptolemus Acbillis filius populo adduéto eam regionem tenuit , regumque fucceffionem

poß fe reliquit . Pyrrhides reges ifii vocabantur; nam & ipfè Pyrrbi , boc efi rufi , in pueritia cognomen maétus fuit.

Quodnam ergo primigenium , & ad

ಕ್ಡ

tempora

Epiro nomen ? Innuit ipfum idem. Plutarchus , inquiens : Fama e/? , aut Phaetontem unum de eorum mumero fuiffe , qui in Epirum tranfierunt po/? diluvium ; aut Deucalionem , & Pyrrbam po/? idem diluvium ibi apud Dodonam templum con didiffe , & juxta illud im Moloffis habitaffè . Fabülofa , & prorfus commentitia Phaetontis , Pyrrhæ , & Deucalionis nomina ; non fic Dodonæ; & Molofforum; quippe paffim ab Hiftoricis , & ab omnibus fere memorantur Geographis . Moloffos primitus Millofcios audiviffe , mea conje&tura eft ; nec aufim ipfam ( cum tefte & vade caream ) coram bo no judice defendere: quod autem ad Dodonam fpe&tat ; a deo ipfa in ore fama ob Jovis Dodonæi templum , ut ic circo a Strabone l. v1 I., a Plinio l. I 1. cap. c1 1 1 , & a

Virgilio l. I. Georgic. laudetur . Cum itaque vetuftiffima eadem fit urbium Epiroticarum , & apprime nomini Do danim , ejufque filii Dod fuum etymon conveniat ; Epiri , & regionum , quæ fupra Adriam funt , & noftris tempori

bus Illyricum Solum appellantur , is omnino primus cultor poft diluvium . Hujus fententiæ etiam Tirinus in Chroni

co Tab. I: Dodanim, pater Dod, momen dedit Dodonæis Il lyridos incolis apud Plinium . Non adverfatur Cornelius a Lapide ; quanquam enim referat , ab nonnullis Rhodios a Dodanim derivari , fubdit nihilominus : alii tamea ab boc Do

donaos in Epiro derivant. Tandem in ſuis Elementis Hi ftoricis Vallemontius eadem prorfus verba recitat, quæ Cor nelius.

$ x.

o i s s вктА тто,

то

$. Х.

Nunc ad Dodonæorum lingnam . Sed eam Scythicam, aut Celtofcythicam , five Illyricam ( tria nomina , at res una ) prifcis illis fuiffe temporibus, nemo eat inficias . Leviora pri mum do argumenta. Plinius cap. xlv I I I. de hominibus vit; longioris agens refert , ab Alexandro , & Cornelio literis

proditum effe ; quemdam Illyricum Dandonem quingentis vi xiffè ammis . Nomen Dodanim huic fimillimum : Noacbi vero filios, ac nepotes diutiffime vixiffe, ut facilius , citiufque hu manum propagaretur genus, ex longiffima Semi vita colligi

mus; vixit enim poft ortum Arphaxadi , quem biennio poft diluvium genuit, quingentis annis , ut cap. x I. Genefeos v. x, & x I. edocemur. Imo hoc ipfum Dandonis nomen ab Il lyrica voce Dundo, qua quidem patruos non folum , fed et

iam quemque feniorem virum vulgo compellamus; haud vi deo, cur non poffit quis rite derivare. Quod fi in deducendis

rerum etymologiis plurimum tum ludi, cum lufus ingenio eft; ut bene Cornelius a Lapide ait, Goropium Becanum arguens, quod , Cimbricum, feu Flandricum idioma primis fuiffe ho

minibus , perperam ftuduerit demonftrare ; primam hanc meam conje&turam prorfus abiicias. Non ita iftam aliam. Maurus Orbinus pag. 1x. non uno monumento probat, vetu

ftiffimis Illyricorum inter idela cetera Jacobog fuiffe; quæ Il }yrica vox Fortem Deum fignificat. Satis ergo probabili con fequutione deducendum , Jovis Dodonari religionem , ac cul tum infpici in idolo hüjüfmodi ; adeoque Dodonæis , & Ii lyricis, ut eofdem facros ritus , ita quoque fuiffe ejufdem lin guæ commercium . Quin nonne confimilis linguæ indicium

unius gentis cum alterâ perpetua, conjun&iffimaque confuetu do? At Plutarchus in Pyrrho narrat, hunc bimuim a Glaucia

Illyricorum rege fuiffe peramanter fufceptum , liberaliterque dem vi, & armis Epiri regem conftitutum . Hinc frಣ್ಣ idem

inter filios ufque ad annum duodecimum educatum ; ac tan -

C 2

2ο

DE ILLYRICA LINGUA

Pyrrhus , eodem Plutarcho tefte , Bircennam Bardylii Illyri ricorum regis filiam fibi matrimonio copulavit . Tandem lau datus Plutarchus in Alexandro refert, hunc patri fuboffenfuma, tradu&ta in Epirum matre Olympiade interim in Illyrico ver fatum effe; & Euridicem Macedoniæ Reginam , ejufdem A lexandri aviam, genere Illyricam fuifle. Et Macedonibus, Epirotis, atque Illyricis una haud lingua? -

Х I.

Propofitis hifce, quibus mea quoque fententia aliquid mi nus virium , ac roboris ad rem conftituendam; ad potiora ac cedamus momenta. Livius l. Iv. Decad. v. hæc recitat: Eo

mittit Antigomum ex purpuratis unum, qui juberet multitudinem Gallorum ad Bylazora (Paeoniae is locus e/?) caßra movere. Paeo niam Macedoniæ conterminam fuiffe , is unus negare poteft , qui nunquam hæc in Juftino legit: In regione Paeoniae , quae nunc portio e/? Macedoniæ, regnaffe fertur Telegonus pater 4

friopæi, cujus Trojano bello inter clariffimos vindices urbis no mem accepimus. Sed Bylazora purum, putumque Illyricum vo cabulum candidam auroram fignificans : nefcio ergo quifnam amplius poffit de una Macedonibus, atque Illyricis lingua

prudens dubitare. Vi volo his fidem ; & Plutarchus in Pyrrho iterum audiatur: Ex binc Achilli bonores in Epiro divimi funt Habiti, quem ipß fua lingua Afpetum , hoc eß ingentem , co gnominant. Vox Afpetì adeo Illyrica , ut nihil fupra; nam

quidquid vel conditione , vel fuperbia elatum eft , Ufpeto a nobis dicitur . Favet his nihil abfona , & utrique génti fi millima vocum , literarumque pronunciatio. Au&or idem Plutarchus in Problematis , ' a Macedonibus in loquendo e

lemento Phi literam Betha fubftitui ; ita ut non Philip pum , fed Bilippum enuncient: vitium Illyricis ruricolis pêr quam familiare . Sed quid plura? Noftra etiam tempeftate Albanefii; quos fcimus veteres tum Macedonas , cum Epi

rotas effe ; Illyrica utuntur' lingua , fumme tamen Græco fer

D I S S E R T A T I O.

2.Υ

fermoni immixta . Ab Olchinio , & Scodra in Orientem

porre&i montana incolunt tum Macedoniæ , cum Epiri ; at qne hæc de ipfis Ludovicus Cervarius Tubero in Commen tario de Turcarum rebus geftis l. I 1. pag. xxxv 1 1. Edit.

Elorent: Lingua neque Græca , meque Illyrica utuntur, quam vis ex utroque fermone quaedam accepta inter loquendum im miſceant .

8 х і 1. ' Cum tot tantifque momentis nitamur, cur nom a Doda nim nedum Epirotarum, Macedonumque ; fed totius Illy rici accolarum tam generis, quam origo linguae repetenda? IEt quidem univerfæ regiones, quæ vel Epiro , vel Mace doniæ, vel Illyrico ex Geographorum , vel Principum pla cito funt adtributæ , adeo olim fefe inter, conjun&tæ , ut Thucydides l. 1. diſerte aſſeruerit, a Graecis in Illyrico con

ditam Epidammum fuiffe, quam in Macedonia pofitam a præ fentes Illyrico abeffe, Dirrachiumque appellari , non igno ramus. Quoniam huc mea me deduxit oratio; ut majorem apud Te antiquarum rerum ftudiofiffimum hominem ineam gratiam, vetuftae Illyridis dabo thema . Debeo ipfum (quo præceptore aliquid didicerim , fateri ultro ; mihi religio eft)

amiciffimo æque ac eruditiffimo Ignatio Georgio Benedi&ti norum Ragufino - Melitenfium Abbati , quem anno 1737.

peringenti Illyricæ, quam incgperat , hiftoriæ damno amifi mus . Itaque inter ceteros hi olim Illyridis populi. I. Hie

raftamnæ , & Tariotæ; nunc Territorio di Sibenico . II. Hyl

li, & Bulini; hodie la parte occidentale del Contado di Traù. III. Siculi, ſeu Siculota; nunc la parte orientale del Contado di Traù col Territorio di spalatro. iV. Nefti, five Ardiaei; hodie la Craina, Macarska, Radobiglia, Hliuno ; Ó loca que fune circa fontes Narronis. V. Narii , five Narifii ; nunc Territo *io di Naremta. VI. Dalmatæ, Dalmateæ , vel Dalmitani ;

hgdie Dumno. VII. Daorfæi, vel Daoriffi; nunc Neveffigne,

Giubigne , Popovo. VIII. Autariatæ, vel Autarii; hodie Dri t

* -

gna

DE ILLYRICA LINGUA

gnani, Sletignami &c. IX. Sardiaei , Sardiotae , vel Sardiani; nunc parte di Zenta fuperiore, atque Aufiralis pars Nigromon. ris, nimirum Bratore/*, Kucci , Clementi. X. Daffareta- , Peneſta, Piruſta; hodie il paeſe d'Ohrid, di Moncaſtros, di Caßorea , XI. Scirtones , five Gyrtones; nunc parte di Co menitolari, e della Janna, o Teſſaglia moderna. XII. An

titanes , vel Antitani; hodie 4rmautti. XIII. Oricini ; nunc il paeſe della Cimarra. XIV. Amantini; ſive Abantes, ho die Territorio di Vallona, ed il paeſe intorno al porto detto Ra

gufeo . XV. Bullidenfes , vel Buliones ; nunc la Calina ; ed il paeſe circonvicino alle miniere della pece di Pollona. XVI. Taulantii ; hodie la Tamoriza , e la Mufacchia ; ovvero la parte marittima di Polona ſino a Durazzo. XVII. Parthini, Dirrachini; nunc Preſa, ed il paeſe tra Durazzo, e Lodrino. XVIII. Phrigi; hodie Croja, ed il paeſe circonvicino. XIX. Liſſenſes ; nunc il paeſe d'Aleſſio, e di Lodrino. XX. Labea tae; hodie parte della Zenta ſuperiore, o il paeſe di là dal lago di Scuttari. XXI. Olchiniata; nunc Dolcignotti, e Mar

coevichi, o parte della Zenta inferiore. XXII. Agrunovitae, hodie Mabignani, Po/?roevicbi , Speciani , Barfzi ; e il ri manente della Zenta inferiore. XXIII. Rizzonitae ; nunc Ni% fcicbi , Rudignani ; & pars Occidentalis Nigromontis , quæ Rizzonico ſinui imminet. tº

8 х 1 і 1.

• Ex ipfis itaque antique Illyridis populorum pofitionibus, ac themate fatis conftat, unam omnino eandemque linguam

Illyricis, & Macedonibus, Epirotifq. fuiffe. Nec ignoro, ngn uno loco ex Curtio colligiT ad ipfamet. Magni Alexandri tempora Macedonum linguam , uti a Græca, , ita qu9que

ab Illyrica longo abfuiffe ifitervallo ; at fatum hoc vetufti in ter eos vitiati idiomatis in regem Tarrytam vertendum eft , De ipfo hæc Plutarchus in Pyrrho: Cum autem reges , qui

primis ifiis fucceffere ad Tarrytam ufque barbari fere, & cum т01іа» *

D.I.S S E R T A TI O.

vita , tum potentia ignobili fuerint , hunc primum perhibent Græcis moribus , literifque , & bumanis legibus urbes compofuif

fe. Igitur ex immixtione linguarum Illyricæ, & Græc; (quod jam diximus) Macedonicum promanavit idioma ; eo fere

modo , quo ex linguis Latina , & Gothica fub Theodorico Gothorum rege ( fi fides Thefauro in fuo Italiæ Regno ) Ita licam promanaffe linguam, non ignoramus. Allora [inquit ip

ſe] di due popoli ſi fece un popolo, e di due linguaggi un linguaggio, in cui latineggiando la barbarie , e barbareggian do la latinità , nacque la bella Italiana lingua. Recte in

terim Jaftus Lipfus Epift., xlry. Cent. 1 I I. ad. Belgas ait,

diver/ìatem linguarum leviffimis de cauffis evenire ; nempe gentium novo adventu vel colonia , imperio novo , pulfione , immigratione. Huc quoque pertinet ea Dantis fententia in Convivio , qua afferit ; linguam vivam fingulis quinquagin ta annis fuas pati viciffitudines . An vero id damni , quod

Illyrica lingua in Epiro, & Macedonia paffa eft, noftris et iam in regionibus pertulerit aliquando, arbitror operæ pre tium , ut definiamus . Affirmant quidem Jacobus Petri de

Luccaris in Ragufinis Annalibus , & Ludovicus Cervarius Tu bero in fuorum Temporum Commentariis; mihi tamen alia, fententia eft; & de hoc in Vita D. Hieronymi , quam pau cis ab hinc annis typis dedi , obiter a me a&tum . Quid ,

quod in Strabone , & Polybio ferociffimos Illyricorum vi deo a verbo Illyrico farditfe , nempe irafci, vocatos Sardi. cæos: in Appiano Illyricum quoddam oppidum di&tum Promo mam, quod re&tius ipfe Promimam ( ita vocatur adhuc , per

mutationemque latine fonat) forfitàn appellaffet: ac tandem in Livio Dec. v. l. Iv. Illyricum hominem ab albo colore

cognominatum Belo ? Potuit ergo ( id nunquam negaverim ) nunc Grgcarum , nunc. Latinarum vocum intermixtione plu

ritis in Illyrico lingua noftra vitiari; quandoquidem utrique; jam paruimus imperio: at hgc , quæ ex his au&oribus at me excerpta, clare docent ; eam nunquam nos inter fuum :

Paſſam eſſe interitum funditus extirpatam, “, „^

S. XIV.

DE ILLYRICA LINGUA

24.

X I V.

At inquit Gervarius : ut Dalmatis , atque Illyricis latina

lingua effet, latinæ Colonie per totum Illyricum deduélæ, ef. fecere. Plures Romanas Colonias in Illyrico fuiffe , haud ne gabo; nam (ut Dalmaticas tantum nunerem ) fuere Do çlea, Epidaurus, Narona, Salona, & Jadera. Num. tamen eis pingue adeo, amplumque Solum, cui agri ad nonnulla jugera inter, novos colonos de more diftribuendi ? Haec de 'nobis Strabo l. v 1 I. 4prica itaque regio ; olivetis , vinetif

qne fpeciofa : niß ßcubi. rara , & afpera omnino rupes jacet. Talis cum plaga effet Illyrica , maritima præfertim', fpreta prius erat. Igitur Coloniae noftræ inter eas, quæ jure Latii tantum donabantur : & nunquam ipfis tot novi coloni , aut milites veterani dati, qui vel pauperibus Urbem exonera

verint ; vel potuerint avitam noftræ gentis linguam ftirpi tus eradicare . Imo ; etfi P. Cornelius Scipio Nafica, qui Conful cum M. Marcello II. anno ab urbe condita DXCVIII.

quinquennio circiter ante bellum Punicum III, expugnarit I)elminium, principem Dalmatiæ urbem ; tamen eadem tota , non nifi a Cæfare Augufto demum eft fubjugata. Ad hu

jus vero, annos infrequens adeo latini fermonis ufus , ut Ci cero in Oratione pro Archia dixerit: Graeca in omnibus fere

Hegumtur gentibus ; latina fuis finibus , exiguis fane , conti mentur. Obiicit quis, poftmodum fuiffe Romanas Colonias

ad nos dedu&tas? Sed mihi au&tor D. Auguftinus (quem anno CCCLIV. natum efle, dubitat nemo) imperiofam urbem cu raviffe quidem, ut latina lingua una cum Romano imperio per totum propagaretur orbem; at potuiffe nequaquam ce teras delere linguas, ac exterminare. Legatur S. Do&tor l. xix. de Civ. Dei cap. 1 1 1. Imo M. Porcius Cato haec in fuo.Originum libro : Turremus patre Elbio Volturreno , er regum Hetrufcorum, ultimo ad lacum Vadymonis caefo, equidem ad reddendam urbem Hetruriam ammo fecundo Olympiadis cen . . .” reſ *

D IS S E R T A TI O,

tefimæ vigefimæ quartæ allici potuit ; fed ad recipiendas lati nas literas nunquam potuit perfuaderi . Si id Hetrufci ; quid Illyrici; qui in avitum idioma fummo cultu, & quadam pro

pemodum religione funt; & quibus hac voce , fve na faru , antiquo more vivito', nihil in ore ? Integra adhuc in Apulia oppida, & ab antiquiffimis quidem convenis dedu&ta,

#ျို့

«queis Illyrici idiomatis ufus. $. … X V.

quid tamen? Inftat Tubero, affirmatque, Slavenos Roxa norum, & Gothorum progeniem anno a Cbrißi natali die fe

scingentefimo Illyricum invafiffe ; atqne , , ut fit, una cum jugo linguam quoque viétos accipere coegiffè. Mihi gratulor, ea tem pora præteriiffe, quibus effari fatis erat: ipfe dixit . Porro se pocha hæc Slavonici idiomatis a nobis recepti adeo in Tube ronem militat , ut meam prorfus obfirmet fententiam : nam cum Gothi pluries, ac pluries ante annum fexingentefimum

Illyricum invaferint; Sláveni, qui eorundem progénies, haud novam linguam, fed novam diale&tum tantum (eam omnino, gua imprefentiarum, utimur) invexere. Hæc habet Strabo l.

VII: De Getis fane vetußa illa omittantur. Quae noßra fem tit ætas, bujufmodi fuere . Boerobißas vir matione Geta, cum genti, ejus , praefeéturæ.. in/í/?eret . . . . trajeéto audaciter Ißro

2Thraciam diripiens, ufque im Macedoniam, &- Illyricum ma num Romanis terrorem incuffit ; deque Gallis finitimis Tbra

cibus , & Illyriis prædas ingentes reportavit . Bojos autem , &

fubditos Critarifo funditus delevit ; fimul & Tbaurifcos. ' Li vius quoque paffim perhibet , crebras fuiffe in Illyricum gen tium Scythicarum , maxime Dardanorum, immigrationes.

Hi tranfgreffi (ita ipfe l. xl 1 1 1. c. xx.) jugum Scodri mon ris per Illyrici folitudines, quas de indußria populando Ma cedones fecerane, ne tran/itus faciles Dardanis in Illyricum ; aut Macedoniam effemt , Scodram labore ingenti tamdem per venerunt . Nullum tamen infignius ad remi noftram , qüam ᏆᎠ

I)E ILLYRICA LINGUA

D. Hieronymi, teftimonium. Is ad annuuu CCCXCVI Ne potiani confcribens epitaphium hæc habet : Viginti, & am

plius amni funt , quod ister Conßantinepolim , & Alpes Ju 1ias Romanus fanguis effunditur. Scythiam, Tbraciam , Ma cedoniam, Dardaniam , Daciam , The/Jalonicam , Achajam ,

Epiros, Dalmatiam ; cunéfafque Pannomias Gotbus , Sarmata, Juadus, Alanus, Hunni , Vvandali , Marcomanni vaffant , trabunt , rapiunt. His omnibus Gothicam , adeoque Illyri cam fuiffe linguam, fuo loco luculentiffime demonftrabo: ita que fi Slaveni Gothorum progenies ex ipfiufmet Tuberonis fen tentia , hi haud primo invexere in Illyricum hujufmodi lin

guæ morem, fed tantum venuftiores quafdam hac lingua lo quendi (ut ita dicam ) proprietates . Ablavius , & Plinius nedum ante fexingentefimum a Chrifto nato annum ; fed

multo prius ante D. Hieronymum floruere : in ipfis vero haud unum Slavonici idiomatis , cum de Illyrico agunt , mo numentum . Etfi enim Ptolomæus l. 1 I. inter Dalmatiae Op pida Crepfam , & inter Infulas Curiétam nominet ; Crapfæ, 8c Corittae vocabula in laudato leguntur Ablavio. Alter, nem

pe Plinius, l. 11. cap. xx1 I. inter Piguntiam , & Naronam Oppidum Ratameum nobis ob oculos ponit. Sed Grapfa, & Coritta voces Illyricæ; quarum prima rapinam fonat , altera aquarium (italice Trogvolo ) fignificat ; uti' quoque Orbinus inquit pag.clxxIv. Etymon autem Rafanei Oppidi Slavonicum item; & derivat a Rât ( italice Punta ) quo nomine etiam

num illius regionis accolæ a nobis compellantur. Atque uti nam nunc. Græci, nunc Latini Scriptores cetera urbium , op

pidorum, & Dalmaticarum infularum nomina vitiata minus, minufque corrupta literis tradidiffent ! Haud equidem Dogorz? in Daörifios, Di£lici in Docleatas, Derefciami in Deretinos ,

Siekoczi in Siculotas , Grabgliani in Grabeos, Pilciani in Pi larios, Mliet in Melitam , Riſegnani in Rizzonitas, Ozzigna *mi in Olkiniatas, & forfán Perafáani in Piruftas , Illyricis prorfus interemptis vocibus, abiiffent. Certe nihil communius

tum Graecis , cum Latinis Geographis , quam Dalmaticam 111

D IS S E R T A TI O.

infulam, quæ nobis Vjs dicitur, Iffam nominare: hinc gra tes a me redduntur Polybio , qui in fragmentis n. cxxvi 1 14 in edit. Graca Fulvii Urſini eam ſua propria voce, nimirum -

Illyrica, Vijs appellavit. Vardeos quoque, quos Plinius l. 1 1 r. c. xx 1 1. populatores Italiæ dicit, Strabo vocat Ardieos; gau deo tamen ab ipfo adnotari, eos ab antiquis fuiffe Veralios ( vide Illyricam vocem Varli , quæ ardorem , animique ftre nuitatem apprime exprimit ) vocitatos. Tandem Appianus de Bello Illyrico ita claris verbis Salonam Slamum, & Tar pagn Terpum dicit , ut oporteat cæcutire in meridie, ne u triùfque vocis primigeniam originem prorfus fuiffe Illyricam afferamus.

X V I.

Impetus quidam, & fufceptæ difputationis ardor ad exfcri bendas hujufmodi voces me induxit: ceterum non ignoro (ut re&te adnotat eruditiffimus Huetius p. I. Demonftr. Evang. p. clxxx Ædit. Venet.) veterum tum Hiftoricorum, cum Geo

graphorum morem; complurium interpretum quoque , nomina ipfa transferendi ; nec eorum fonwm , ac ßºllabas , fed figni ationem reddendi. Hinc, quanquam ſimilibus Illyricis voci

bus prorfus deftituerer, neque eis po{fem fententiam meam comprobare ; adhuc ob perpetuam in nos Geticarum , & 11 lyricarum gentium immigrationem ; Myforum, Thracumque proximitatem ac confuetudinem , indubius affererem ; neque Græcas , neque Latinas Colonias potuiffe unquam avitum

idioma motrum perdere, funditufque abolere. Illyrica lin gua perpetuo nobis vernacula fuit ; ceteræ hofpites tantum, & faltem agreftis vitæ hominibus omnino ignotæ. Quod Vellejus Paterculus lib. 1 1. cap. cx. de Pannonibus dixit, id. ego de Illyricis omnibus pronunciandum puto ; nem

pe ipfis mpm difciplinæ tantum , fed linguæ quoque motitiam Aomanæ fub Romanorum imperio fuiffè ; at dumtaxat noti

tiani , non morem . Quod `fi adhuc quifpiam in epocham anni ſexingenteſimi a Tuberone conſtitutam jurat pertina -inić

D 2

DE ILLYRICA LINGUA citer ; fciat velim, ad annum quingentefimum Imperatori uftiniano Illyricum Upravdæ nomen fuiffe, ut ex Bulgarorum 28

archiviis Jacobus de Luccaris refert: fciat infuper , ad am

num circiter tercentefimum , & fexagefimum gentilem Epi dauritamorum linguam diferte a D. Hieronymo in Hilarionis Vita commemorari. Audiat demum a do&iffimo Thomaffi

no de Vet. & Nov. Ecclefiæ Difoiplina Tom. 1. l. 11. cap. lxxx 1 1, novam linguam brevi temporis fpatio a nulla ;poſſe

difci natione: atque hinc per fele inferat , Slavonicæ Tinguæ femina fuiffe in Illyrico a Slavenis inventa ; repertum vi delicet Scythicæ linguæ, ufum ; cui facillime nova diale&tus ab eis indita , & venuftior efferendarum vocum ratio adtri buta. Sed de Dodanim , atque Illyrico plufquam fatis. Sar matiam Europæam adeamus. *

$. X V Í Í.

Continet hæc Cluverio tefte l. Iv. c. xx 1 : Moldaviæ par rem inter Thyram, I/irum, é Hiera/mum amnes, Hungaria partem inter Patiffum, & J/?rum; Poloniæ regnum ultra Vi Jfulam; Boruffiam, Livoniam, Litbuaniam, Ruffiam albam, Hoc eß Magni Ducis Mofcoviæ imperium , & minoris Tar

pariae partem, quæ Cremea appellatur. Addit cap. xx 1 1. ami verfas Sarmatiæ gentes habitu, armis , moribus , vivendique ratione fuiffe Scytbis fimillimas ; at non ideo forte arbitremur, Sarmatas, ac Scythas ab uno, eodemque Japbeti vel filio ,

vel nepote fuiffe prognatos. Enimvero quanquam Scythæ, ut Juftinus I. I r. ait, non minus illußria imitia, quam imperium Aabuerint ; & de generis vetußate cum Ægyptiis comtemderint perpetuo ; ter Afiae imperium aggreffi fimt; ibique tum Partbi cum, cum Ba£triamum regnum condiderint : conftans tamen om nium Hiftoricorum confenfio eft, eos in fuis fedibus diu la tuiſſe, & circa res ſibi proxima Aſia dumtaxat occupatos

non nifi ad tempora Othomielis Judæorum Principis , ac Judi cis Sarmatiam invafiffe. Othoniel Jofuae fucceffit circa annumA -

Mun

• D IS S E R T A TI O.

:Mundi 2669 , & ante Chriftum natum 1 384. Itaque proflu

xerant jam a Babelicæ confufione turris anni circiter 669 ,

quibus Sarmatiæ regiones cultore, & hofpite caruiffe , non 'fùadent ut arbitremür ea Genefeos verba c. Ix. v. I : multipli camini , & replete terram. Proinde Getis eæ laudes maneant, uibus late , eodem fecundo libro a Juftino cumulantur; nem

fe quod ab alieno imperio, aut intaéti , aut inviéti mamfe ?im£ perpetuo ; Darium regem Perfarum turpi a Scytbia fub moverimi fuga ; Zepyromam magni 4lexandri ducem pari ra tione cum ópiis univerfis deleverint; ac tamdem Romauorum audiverint diu , non fenferint arma ; fed inter hæc, & alia

id genus decora, nec a ſuo parente Magog, nec a ſeipſis Sarmatas noftros derivent. Eadem quidem utrifque lingua,

difîïmilis etfi diale&łus ; & ideo fe utramque didiciffe tefta tur Ovidius, l. I I. de Ponto inquiens; ` … Nam didici Getice, Sarmaticeque loqui . Redu&ta tamen ad cenfum Japbeti • fobole , & antiquis Eu -

ropæ enumeratis linguis ( in Differtatione , quam laudavi §. IV, etiam Richardus, íate affirmat., fuifse eas tantum quinque ) necefse eft inter. plura familiarum, capita unum ,

idemque dipertiri idioma.

. .

$, x v I I i. -

... Jam vero in Sarmatia primas obtinet Magni Ducis , qui

Illyrice Czar, imperium; vulgo Mofcovia, five Ruffia al ba ; quæ adeo vafta , ut a Septemtrione Mari concreto, ab Ortu eifdem finibus , quibus Europa , boc efi Obio , ac Ta mai ammibus; a Meridie. Tanai minore, Defna , & Pfola ;

ab Occafu Boriftbene, Ö Narva, lineague inter hos fontes du .£ta , terminetur . Fortaffis in cauffa Mofcovitici regni am

plitudo , ut Sarmatæ ceteri fere omnes inde fuam deducant

aut dedu£tam velint , originem. Teftis Pruffia , vulgo Preuß fem,.vaftiffima `quidem, & ditiffima regio ; fluviis, ac lacu bus frequenter rigua, & frumento maxime ferax. Hanc R C \

IlԱlա

DE ILLYRICA LINGUA

nulli ideo Boruffam vocatam dicunt , ut videre eft apud laudatum Cluverium i. * Iv. cap. xxvi 1 ; nam a vetufta Bö

rufcorum gente, quam intra Mofcoviae fines ponit Ptolomæus, tum Illyricam ( qua olim ufa eft ) linguam ; quam ipfiumi ejus repetunt genus. Poloni tantum , ac Bohemi mordicus -hujufmodi detre&ant ortum; nam illi a Lecho , hi a Cze

cho fe prognatos ajunt: qua in re fi ipfis confilii fatis [cum

{ic tantnm a temporibus juftiniani Imperatoris , nempe ab anno reparatæ falutis quingentefimo Bohemica, Polonicaque deducant initia ] aliis judicium hujufmodi efto. Bene tamen idem Cluverius cit. lib. cap. xxi 1. de Sarmatis univerfis :

de borum rebus geffis antequam fub Slavorum momime cæpe *ant mofci parum in veterum monumentis reperitur. De ip ſis Moſcis hac Herbefteinius pag. 1 1: ma della origine di que

ſta gente niente altro hanno gli Annali, ovverº Hiſtorie; eccetto, che queſta gente derivata è dalla natione di Japhet. Verum, quum Mofcorum vocabulo maxime affine fit Mofocb nomen , noviffime Antonius Catioforus Scriptor Vit£ Petri

Alexiovitz Rufforum poftremi vere Magni Ducis 1. I. pag. xvi 1. Edit. Venet. literis prodidit, hunc (nempe Mofocb)

Mofcorum fuiffe auétorem. Infignes duo 5 magnique nomi mis S. Scripture interpretes; videlicet Tirinus , & Corne lius a Lapide, in eandem olim ivere fententiam . Primus hæc habet in Chronico Tab. 1 : Mofci im Sarmatia fuere a Mofocb

progeniti juxta Genebrardum , & Ariam . Alter vero Com ment. in Genefim cap. ix : A Mofoc4 orti , & appellati vi dentur Moſcoviræ. -

$. X i X. Utinam poffem calculum qualemcumque meum Viris hi fce, quos colo, & per quam* maxime fùfpicio, in hoc adii -cere. Sed jofephus , & D. Hieronymus; quorum, nec fine

temeritatis nota , nec fine juftæ reprehenfionis periculo con *emnenda au&toritas; Cappadocum- tantum gentem derivant --

A. D I S. S E RT A T. I. O,

a Mofocb. Deinde; princeps Cappadociæ urbs , atque Me tropolis, quanquam fuerit poftmodum a Cæfare Augufto di &ta Cæfarea , femper Cappadocum lingua vocata eft, & et iamnum Mazacha nominatur. Id autem mon nifi ob eam originem, quam vindicat a Mofocb , Lirano tefte in cap. xxv 1 1. Ezechielis : Mofocb , ideß Cappadoces , quorum Me tropolis, quae ab Auguſto Cafare poſt Caſarea ditta eſt, uſº que bodie. lingua, ipforum, Mazacha dicitur. His ipfis Lirani verbis addit ( quod jure mireris ) laudatus Cornelius Com ment. ejufdem Capitis : diéta a Mofocb fexto filio Japbet ,

ait Jofephus 1. Antiquit. 6. Tandem ; non ea Mofcorum nomini vetuftas , atque antiquitas eft , ut corundem auéto

rem, ac parentem fuiffe Mofocà , rite , & re&e queamus pronunciare.* Invenio in Plinio, Mofcorum tra£tus ufqwe ad

Iberiam: lego in Lucano, ſaviſque affinis Sarmata Moſcis: fcio denique afferi, ab Herbefteinio in cit. Annalib. pagin.

xxxv 1: il nome delli Moſchi nan eſſer ſtato ingrato alli Vec cbi ., Negare tamen haud poffumus, vetuftißimis faltem tem poribus diverfum omnino,: & abfimile Mofcis fuiffe nomen.

Audiatur Jacobus Auguftus Thuanus, quem ideo nomino; nam ipfum mobilem vocat Hiftoricum Daniel Huetius p. I.

Demonftr. Evang. Propof. IV. cap. x 1 1 1. §. rv. Mofcorum imperio [ ita ipfe l. xx 1. ] ab arce , & fluvio rognomine Moskua in Occam, & Wolgam influente momen eß; ubi ante ducentos circiter ammos foannes, Danielis filius caßrum, aedifica vit . Aliter ( fateor ) rem marrat F. Thomas Mamacbius

inclytæ Dominicanorum Familiz , & noftri ævi ſummum or namentum ; at (quod mea intereft ) ipfe etiam Tom. I I.

Antiquit. Chriftian. pag. clxxxr 1. hæc habet : Mofchorum momen recens ; nam ante femper Ruffi audierunt . Siquidem, ut ipfe ' cum Henrico Brennêr: in Notis ad feriem Princi

pum Iberia , Simone Affeman, de Kalend. univería Ecclefiat, Joanne Sigiberto Bayer Orig. Ruffia Tom. VIII. Academ.

Petropolit. fubdit, Mofchua a Gregorio Vladamiri filio Longi mano anno circiter 1 I49. condita conßituto magno , -ºxº

MJ fՔա

DE ILLYRICA LINGUA

Ducatu , rebufque Rufforum au£tis toti genti nomem dedit ; Jam vero Mofcbua non a fluvio , cui vetus nomen Smorodi. mæ erat, fed a veteri Cænobio Mofchoi diéta e/?. ' Mofcboi au tem a Mus, Ó Mu/cb, qua/ virorutu fedem dicas, nomen

fortita eff. Sive ergo Jofephi, & D. Hieronymi fumma au &loritas; five Mofcovitici nominis , ex quo in univerfam de

rivavit gentem , novitas perpendatur ; Mofcorum origo non a Mofocb, fed aliunde eft cuique fapienti viro repetendâ.

Alexander Maurocordatus Hiſt. Sac. l. 1., & Thomaſſi nus de Vet. & Nov. Ecclefiæ Difcipl. l. 1. cap.xxv. vetuftif fimam Mofcovig urbem commemorant , Rbos, appellatam ; adduntque, Mofcos non folum bujufmodi nomine antiquitus u

fos effe, fed hoc nomen ipfum in Sacris non femel Scripturis occurrere . Non affentiri haud poffum ; nam Capite xxxv 1 1 1. Exechielis , & fere femper quum LXX. Interpretes Mofocb ,

& Tbubal nominant, Rhos jungunt , & fociant. Et, quod, ad Μofcos attinet ; ideo Volgæ, ipforum regionis fluvio , olim nomen Rba fuiffe , paffimi ab eis afferitur . Cum tamen quo que Armeniæ fit Rhos fluvius , a Nubienfi memoratus Geo grapho ex Natale Alexandro Tom. I. Differt. x. Art. 1v ; &

Bocharto in Phaleg ; exa&tioribus Criticis non arridet Ruffo rum nominis a Rhos deffumpta derivatio. Quid quod, ubi in lxx Interpretibus Rbos, ibi in Vulgata noftra Principem le gimus; nam Rhos Hebraice Caput? Hinc alii, vel a voce Illyrica Rofag , quæ regionem fignificat; vel a Mofco vitica ditione Roſſeia, qua teſte Herbeſteinio pag. 1. diſſemi nationem, & difperfionem : latine perfonat, etymon deducunt

ཧྥ་རུ:་ditii་

ejufmodi. Råffa Dalmatis etiam , tum matutinus vefperti nufque ros , cum quævis exigua pluvia : fed mea fententia haud ab hifce vocibus Ruffis momén . Porro acu rem tetigit

Cluverius l. Iv. cap. xxI 1. de Mofcis inquiens: Quum fibi ip fis ditti fint , & ad Riphæos ufque montes incolue

iர்:

rint,

D I S S E R T A TI O.

rint , eofdem effe credibile ef?, quos Mela Ripbaces appellat, posteros Riphat Noachi abnepotis. Joſephus, & D. Hierony mus adftipulantur Cluverio; neque ego alium advocabo teftem,

nifi Tirimum ipfum , qui nobis (ut diximus) in hoc adver fatur. Recito ejus verba ex laudato Chronico Tab. 1 : Ripbat eorum auétor , qui Ripbaeos montes accolunt , ut volunt Jo

fepbus, & Hieronymus. Scio quidem , Sarmatas nonnullis fo los Polonos eſſe ; & Euſebium in Chronico teſtari , Sauroma

tas ( qui Latinis Sarmatæ ) fuiffe a Ripbat prognatos . Sed uid vetat , ne utramque gentem, nempe tam Mofcos, quam

Polonos a Ripbat deducamus; maxime cum hos non longe a Riphæis montibus collocet Plinius l. 1 v. cap. x 1 1. ? Nobis

fumme favet Verfio Arabica. Hæc Ripbati enumerans filios (ut videre eft apud P. de Haje, cujus Biblia Maxima) Scla vonos recenfet; quorum lingua, & Polonis , & Mofcis ; imo & Slavonorum nomen ab ipfis tantum in ceteras ejufdem fin

guae diffufum gentes. Quod vero, qui Melae Ripbaces, tra&tu temporis in Ruffacios ; hi in Roxolanos apud Plinium ; ifti in Roxanos penes Strabonem , & tandem Roxani abijerint in

Ruffos; miretur is, quem nunquam Baronius docuit in Ap endice Tom. vI 1, ubi de Ruthenis agit , afperitatem literæ :x duplici litera f, aut fuiffè lenitam, aut facile leniri potuiffe. Dixi autem, utque iterum repetam neceffe eft , omnia fe re populorum, urbium , & fluviorum nomina nunc Latino

rum, nunc Græcorum Scriptorum vitio jam legi depravata. §. X X I.

A Ripbat ergo Riphæis montibus datum nomen ; quod vero is poft diluvium eofdem montes primum accoluerit , neget nemo. Enimvero , Noachum , ejufque Nepotes ac po

feros primum in montibus habitaviffè , deinde fenfim metu abeunte in valles, ó campos defcendie, id Cornelius a La pide Comment. in cap. XI, Génefeos non folum ex Jofe pho; ſed quoque'ex Platone l. 1 1 1. de legibus erudite demon E

ſtrat

DE ILLYRICA LINGUA

ftrat. Habemus etiam in Juftino Getarum de vetuftate gehe. ris cum Ægyptiis contendentium effatum illud, terris profundo fubmerfis aeditiffimam quamque partem decurrentibus aquis pri. mum deteéfam fuiffe, humillimo autem folo eandem aquam diu tiffime effe immoratam. Scriptores tandem fere omnes , ut l. 1. Dionyfius Halicarnaffeus refert, ob eandem inquiunt cauf

fam, Romanorum Tbeologiam deberi Arcadiæ, & Aborigenes montanam gentem ducibus Oenotro, & Peucetio fratribus , mul tis ante Trojanum bellum annis in Italiam pransfretaviffè. Quæ fuperius de Dodanim diximus , his confirmantur luculentiffi

me. Jam , quæ olim Peucefia , nunc Tarentinorum regio ; fcimus autem prifcis temporibus Italiam Oemotriam appella ' tam. Itaque Noacbi familiæ pars; & forte Noachus ipfe , qui ob excultam Vineam Vitifator, & Vinifer, hinc a Græcis Oe

notrius di&tus; ex Arcadiæ, `quos ob metum incoluerat, de fcendens montibus , Epirum advenit. Inde illi, qui transfre tare conftituerant, brevem admodum ad oppofitos Tarentinos viam na&i, Aborigenes , Arcades, & Pelafgos ( tria hæc no mina res una) in Italiam deduxere. Sed ad rem noftram. Mo

fcorum parenti quænam lingua ? Jam pluries a nobis di&lum: Illyrica. Et quidem Illyrica ibi primigenia fluviorum, urbium, & oppidorum nomina; Illyrica, & prorfus a ceteris fejunéla

linguis armorum, veftium, & totius domefticæ rei vocabula; adeo ut nemo unquam de indito Mofcis hujufmodi idiomate dubitarit. Faxit Deus O. M., ut, ceu nobis, ac ipfis ejufdem

linguæ, ita fit aliquando unius quoque fidei vera , ac fincera conjun&tio. Infuffürro ipfis D. Hieronymi, Do&toris noftri Il lyrici, aurea hæc ad Damafum verba: Ego nullum primum ni/i Cbrifum fequens , beatitudini tua , ideß Cathedræ Petri communione confocior, fuper illam petram, ædificatam Eccle fiam fcio. Quicumque extra banc domum agnum comederit, pro fanus eff. Si quis in arca Noe mon fuerit , peribit regnante di

huvio. Illyrice dixiffet ita S. Pater? Ja mif%oga 燃 negba Iſſukarſta sliedechi, sfetigni tvojoi, tojes ſtollu Petrowu op ebien/lvom fadruxen jeffam. TÁogod i/vān ovve Kucchie jagán *

*■

D I S S E R T A TI O.

za jeftir budě, pogban jes. Ako tko u Korabgli Noinoi ne budê, if ghubitchiefe , &ad dogbje potop. Itaque ad arcam, videlicet ád Cathedram Romani Pontificis, qug ipfius D. Petri Cathe

dra eft, confugiant : meminerintque everfam , captamque a Turcis ea die Conftantinopolim fuifle, qua Spiritus San&ti (de cujus æterna Proceffione inter cetera prava dogmata fentiunt peffime) feftum peragebatur. Neque velim ego, ut vel Græ cam aboleant Liturgiam, vel Græcos facros ritus, & Græca deferant jejunia : còerceant quoque , rigidioremque fibi fta

tuant difçiplinæ exterioris regulam; dummodo un9 corde , u moque Symbolo ſimul cum Bohemis, Polonis, Dalmatis , ce terifque Illyricis populis (qui a me in brevi Differtatione hac enumerati funt) laüdent Dominum noftrum Jefum Chriftum; cui laus, honor, & gloria in fecula. Precibus meis , imo & lacrymis, quæ fcribenti hæc jam obortæ funt, id non addere haud poffum : a fumma, Mofci dile&tiffimi, unitate Dei Una Fides afferitur; & naturali etiam ratione inde comprobatur .

Sed Getarum fupereft exquirenda origo.

§ X x I I. Magog Getarum au&orem fuifle (item ipfe Japbeti filius) univerfi ferme San&i Patres, & Sacræ Scripturæ docent In

terpretes. Haec habet Cornelius a Lapide Comment. in cap. x. Genefeos : Ab boc orti funt Getæ, & Meffagetae, Scytbi

cæ gentes, & Tartarae. Tirinus quoque in Chronico Tab. 1. affirmat, Magogas olim vocatos fuiffe , qui jam Getæ, &" Meffagetae , Scythæ Europaei . Idem ante ipfos cenfuere D.

Auguft. 1. xx. de Civit. Dei cap. 1 1 ; Jofephus 1. 1. Anti quit. cap. 11; Arias in Phaleg; Euſtathius; Theodoretus ; & tandem Maximus Hieronymus lib._ Quæft. Hebraicarum in Genefim , & Præfat. lib. I 1. in Ezechielem . Ex cam

po autem Senaar, quem Græci poftmodum, & Romani Ba bylona nominarunt, in Aquilonaribus Europe partibus data Magogis a Noacbo fedes. Ita fiquidem ad ipfum Magog E * - 4.

E 2

ZՇ

DE ILLYRICA LINGUA

zechiel Cap. xxxvr I I. V. xv: Et venies de loco tuo a lae teribus Aquilonis tu, ©" populi multi tecum, afcenfores cдио rum univerfi. Addit Propheta C. xxxix. V. 1 1 1 : Et per cutiam arcum tuum in manu finiflra tua , & fagittas tuas de manu dexteræ tuæ deiiciam . Omnia hæc apprime Scy this conveniunt, quorum perpetua arma arcus , & fagittæ , inquit Natalis Alexander Tom. I. Differt. x. Art. iv. At que ideo Scytharum equites l. Iv. cap. xlv 1 1. vocantur ab

Herodoto Hippotoxotæ; a teneris fiquidem jaculari conſueve rant , equis ( quibus movebantur) infidentes. Et ne ex eodem Herodoto l. I. c. xx. narrem, Cyaxarem regem Me diæ filium fuum Scythis commififfe , ut artem arcu jaculan

di ab ipfis addifceret ; celebre eft Anacharfis in Plutarchi Sympofio effatum , non mimus animalia Dei motibus obfequi, quam Scytbis arcus . Diu autem Magogæ ( ut jam diximus) Europæ ignoti, & tantum circa fibi proximæ Afiae res oc cupati, in eam excrevere multitudinem , ut poftea fola Scam dinavia , ceu vocat ipfam Plinius l. Iv.; vel Scandia , ceu

placet Ptolomæo l. 1 I ; vel Scanzia, ceu a Jornande Geti carum , five Gothicarum rerum Scriptore appellatur ; jure

di&ta fuerit ab eodem Jornande cap. Iv. officina gentium , &*

quædam vagina populorum : fiquidem ex ea habuimus fub ge nerali Gothorum nomine nedum Gothos ipfos; fed Oftrogo thos, Vifigothos, Vvandalos, Alanos , Marcomannos , Qua dos, Gepidas , Avaros , Suevos , Danos , Peucinos, Baffar nos , Herulos , Vinedos, Venedos, Slavos, Slavinos, Scy ros, aliofque populos, quos longum enumerare. Inquit , &

quidem bene, au&tor Hiftoriæ Saxo-Danicæ l. 1 1 1. c. 1 v : Ue incerta illis, & femper vaga domus; ita munc boc , mumc illud ጎ20?ገጌÇፖ2 •

§. X X I I I.

Pafinus (quod doleo) in laudata Polemica fua Differt. pag. v 1. Gothicam linguam Teutonicæ fubdit ; quanquam Vvanda licam non fecus ac Dalmaticam, Mofcoviticam, Croaticam, &, **

D is s E R T A TI O.

Lithuanicam noftro accenfeat idiomati. Fallitur vir eruditiffi mus; utque id ipfi ob oculos ponam ; Gothicas quafdam vo ces ( quæ maxime ut pronunciantur , prorfus Illyric£ ) ex

4nglica lingua , quæ jam Teutonicæ foboles, hic exfcribo. • V

A *

Anglica

Bat Bitti

To beat Brother .

Syfter. , , Noft , , Stone Yes | Son

Clava '

Matti -

Cunning a Wulpe

Frater Mater .

Seftra

Soror

NÒS -, Stiena

.. .

Nafus

Sin

. .

• r.

Saxum

Jes -

' ';

Verberare

Brat

... Mother

Latina

– Illyrica

Bat

Cuna

Eſt Fílius

Aftutus

· .

Gothi diu infulas poffedere Britannicas ex omnium fere Hi ftoricorum fententia ; proinde has , aliafque Gothicas voces ibidem fupereffe , haud mirum , Mirum folummodo, quod a Cluverio ipfi Wandali , quos jure Pafinus accenfet , nobis ,

Germanicæ tum linguæ, cum genti adfcribantur. Hæc ipfè l. 1 1 I. cap. v I. n. I I: Ceterum nationes mommullas jam anti

ಟ್ಗೊ”

temporibus a Germania in Gallias commigraffè, Gal os im Germaniam tranfgreffos, tradunt apud Romanos maxi me Cæfar , & Tacitus . Helvetii inter Danubium , Rbænum, & Manum , Bojobaemumque loca tenuere: ipfum Bojobaemum Boij , unde nomen regioni . Po/?erioribus feculis , quum Ger mamorum diverfæ nationes Gotbi, Burgundi, Rugii , Vanda li , Marcomanni , guadi, alij in. alii in Galliam,

& Hifpaniam proficifcerentur; contermina olim trams Vìffulam

gens Venedi , ßve Vinidi, quæ iidem ac Slavi , magnam Ger •* * :

* *-

177gա

DE ILLYRICA LINGUA

Albin ufque: binc crebra in Sile fia, Lufaria, Mifnia, Marchia Brandeburgenfi , Melchebur mamiæ partem occuparumf

genfì Ducatu, ac Pomerania » Slavonica urbium, cafiellorum Âc.'vicorum nomina. Gens ipfa adhuc incolit totum Briobe. »

mum , atque Moraviam, Lufatiæ item agros magna ex

parte.

At optime Cellarius in fua Geographia I. 11, c. v. ſe&t. 11. n. Qppido eum falli; & quidem ex ео у quod cenfeat Gothos Gothones illos efe » quos Tacitus trans xlv 1 I Cluverio obiicit ;

iygios in Germania conftituit , fieri autem nullo modo po tuiííe, ut ex tam angufto loco, quem Gothonibus Tacitus dat, tot hominum , populorumque prodirent examina, quot jam fub Gothorum nomine prodiiffe fcimus . Tantumne Vined; Slava gens : Imo 8: Vvandali, & Marcomanni , & Quadi , unoqué verbo univerfi Gothi , ut luculentiffime oftendäm in. feriüs. Vide interim, mi Brumaci , tum in Pafino noftro, cum in Cluverio miram veritatis vim, atque energiam . Primus eti Gothicum idioma Teutonica lingua fubdat, Illyrica ta men Vvandalos dat, qui non niſi Gothi, Slavi poſtmodum di &fi nomine gentis, quæ a Bofpboro Cimmerio in Tanaim ffu vium babitare folita eff; inquit Æneas Silvius in Epitom. De cadum Blondi libro primo. Alter , qui Vvandalos nobis au fert, accenſet Vinedos uno nomine, ac ſola voce ab Vvanda

lis fejun&os. Teftis Thefaurus in Prolegomeno ad Italiæ Re

gnum: Vandali, o Vinduli, o Vinuli, che ſignifica vagabon di, è un nome generale a tutti i Goti venuti dalla Scandia, e quaſi vaganti per l'Europa con le armi in mano. Siquidem ut Getæ olim Skiti ( hinc Scythæ ) ab Illyrico verbo Skiratfe, Latine vagari : & Parthi ( quod ex Juftino demonftravimus) Getico, atque Illyrico vocabulo Partti, hoc eft exules appel lati; ita Vinedi non miſi ab Illyrica voce Vveden, qua conve nam fignificat , & vago homini fumme accomoda eft, cogno minati . Ex Vvedem Germani Vvendem effecere; Latini vero Scriptores hanc ipfam vocem . nunc in Vindulos ; nunc in.

Vinedos , & nunc in Vvamdalos immutavere. . . . * .

. .

$ XXIV.

D I S S E R T A TI O.

$. . X X I V.

Gothis ergo uuiverfis Illyrica lingua ? Ita fame ; & ad id comprobandum fatis ea deberent effe, quæ §. VII. ex Strabo ne attulimus;nempe Ælium Catonem ob unius, ejufdemque commercium idiomatis quinquaginta Getarum millia in Mæ fiam traduxiffe. Maefiam, quam Romani ob foli fertilitatem

Cereris horreum appellabant , extendi ab Aureo , & Scodro montibus; & dividi in fuperiorem, quæ nunc Servia dicitur; & inferiorem , qug Bulgaria; docet Cluverius l. iv. cap. xvI. Prius vero (quod in paræmia eft) Herculi clavam , quam u

trique genti linguam adimes Illyricam. Igitur, ut labentiffi me cedimus Teutonico idiomati linguas Helveticam , Saxoni cam , Anglicam, & Scoticam ; ita jure contendimus, effe no bis Gothicam accenfendam. Quin prifcis temporibus haud am plas terrarum fpatia Germaniæ, fi D. Hieronymo fides. Is in

Vita Hilarionis hæc ad rem noftram: Inter Saxomes, & Ale mannos gens ef mon tam lata , quam valida ; apud Hißoricos

Germania, nunc vero Francia vocatur. Si ergo de Latina lin gua Bochartus dubitat , an cardinalis fit, five Graeco-AEolici, & Celtici idiomatis foboles ; monitos velim inclytæ Germani

cæ nationis Scriptores, ut Illyricis. Gothicas gentes non adi mant, ne indicem Illyricarum vocum, quas èx Anglicis e go excerpfi , Onomafticis, quifpiam noftrum adaugeat; & an Teutonic£ lingua hujufmodi fit filia , in dubium vertat . Blondus Forlivienfis fatius fuo honori confuluit; Gothos , Hunnos, & Wandalos paffim vocans gentem canfanguineam : ប៊្រុ confulant hi , quibus Gothi, & Hunni ; imd & Wan

ali » Marcomanni, Quadique gens Germanica ..

S. x x v. Neque homo tam imperious fam ,

velim fatim his

fidem dari: ea propter fùbiiciaw, Wandalicarum votum fe r

ºx

‘. . . . .

riem,

DE ILLYRICA LINGUA

riem, qua omnino conftabit , gentem hanc Illyricam fuif fe. Longiorem earundem vocum. catalogum habemus in Or

bino pag. xcix: ego tamen eundem contraho; exfcribo vi delicet ea verba folummodo , quæ una vel altera litera a verbis fejunguntur Illyricis; & illa prætereo , quæ eifdem prorfus elementis conftant. V

. A

Illyrica

Latina

Ruzie

Rufe

Roſæ

Stal. Ptach

Stol Klak Ptich

Klicz

Kgliuc

Sedes Calx Avis Clavis Dentes Caftus

. . Zumby Czyfti

Zubi Cifti Kuhac Mlieko Мladi

Kuchas

Milikuo

Mlady Strach Volk , Czerzi . , . Piet

Wandalica

Klach

. --.: ;

Strah

Vuk :

Cetiri Pet

Coquus Lac

Juvenis Timor

Lupus

Profiak

Vvnach

. Vnuk :

Nepos

. Muha , Tiffuchia Svietloft

Mufca Mille

- Mucha

Tyfitz Loſt

Mendicus Maritus ,

Lux

Snych

Snieg

Nix

Vvoda Vvieter Kada

Voda Vietar Kuda

Aqua

:Ouatuor Quinque

Profach Mus

Mux

. . ."

Ventus

Cauda : '

Snych

D_i S S E R T A TI O. •

Snychno

Sniexno; Moi

Muy Tanetz

, ; :

- Smitti Chualy Dyl

IDil

Levu

Lau

Tuti

Tuchi Mlatiti

Matiti Chtiti

(; , ;

Naſs -1,

Miſc Smiati Huala

Nivalis

s -

Tanaz

Mys

Meus

Saltatio

...

•

4. I

Mus

Ridere Laus Pars Leo

Pinfere Percutere Velle

Htiti

Nafc

. Nofter

. ..

$. X X V I.

* *

Vitiarunt jam (quod pluries a me di&tum ) nunc Græci, , nunc Latini Scriptores ferme , omnes primigenias alienarum

linguarum voces : & ne a meo recedam Illyrico, audiatur Bo chartus in Phaleg p. 2. l. I. cap. xxx 1 I I. Locorum incolas (in quit ipfe de Cadmi, & Harmoniæ fepulcro; hoc eft de Cana

lium Ragufinorum fitu differens) Phoenices appellarunt akeliim

ideſi ruſticos. Inde Graci corrupta voce fecerunt Enchelios, 6 Enchelees. Regio tota eß) id addo, ut adprobem §. V. jam recitata) inter Naromem , & Drilonem fluvios ab invicem di

/fantes unius diei navigatione. Sed quidquid vitii exoticarum nationum linguis inde irrepferit, irrepatque quotidie ; Judgus forte Apella negabit modo, non ſolum ſummam Vvandalica, atque Illyricæ Linguæ affinitatem, fed nullum quoque difcri nen; maxime cum ego data operâ recenfere eas voces omife rim,: quibus eædem prorfus literæ, eademque elementa. Ce rerum Gothis univerfis, neque tantum Vvandalis fermo Illy

ricus. Suadent id Gothicorüm regum, ac ducum nomina; etfi quQ ad, fyllabas, fonumque ( quod fuperius dolui ) reperian tur ab Hiftoriographis turpiter depravata. Do aliqua. Uvi-*

dimir, Vladamir, Sigimir, Teodomir , Frigimir , Sveulad , .117 YA 2 ‫م‬-

Gel

DE ILLYRICA LINGUA

242

Gelmir, Radagoſt, Siſulad, Rachimir, Raimir, Sanko, Si giftnar, Uviſmar, Mifslau, Mioslau, Ottocar, Sigiſban, Vi gislau, Predimir, Obrad, Vittis Čc. Suadet item vox ovi in Gallia Narbonenfi, quæ Gothica di&la eft poftquam in ipfam immigrarunt Gothi, olim ufitata. Siquidem (ut teftatur Fon taninus lib. de Eloq. Ital. pag. clz II, n. I I I, & pag clxxI. Edition. Venet.) Gothis Septemtrionalibus eadem refpondendi voce quoque mos. Plebej tamen homines eodem Fontanino au&tore, nobilioribus accolis pronunciantibus ov), dicebant oc; atque hinc ea Galliarum regio Linguadoc, ut Italia il Paefe del S}. At ov) haud Germanicum, fed Illyricum vocabulum; nofque Dalmatæ etiamnum ofoviffe, quafi dic ovj, homini non refpondenti ingeminamus. Suadet tandem lapis vetuftiffi mus, quem ex Jeremia Ruffo Mofcoviticorum fcriptore An nalium hic lubens exfcribo ; & tum Illyricam, cum Latinam

ejufdem verfionem more meo adiicio.

STYN. OVVY. UKLOPYEN. BYLIE. JESTI. MERA. SGODE . KRUKOVUYE . NASS. MARKOMAN . I. BRETE. SLAVNOV . LITOV. BOYA. NASGA.". MAR KOMAN .PROYDE.. NI.SLAVNOV.*. STYN. POKOI.*. LYTH. V. VIKA

Marcomanni , & Quadi conjun&tiffima, & focia gens paffim a Geographis, Hiftoricifque appellantur ; unde utrifque Illy

ricam fuiffe linguam , facile eft coniicere . Lapis vero ifte , qui tam Illyricus quam qui maxime, ab Orbino pag. c 1 v. ita

redditur Dalmatice: Stina. Ovva. U%lopiena. Biljeg Jefi. Mi ra. Sgode. Krukovie. Nas. Markoman. J. Bratie. Slavnovieb. Litta . Boja . Najčega . . Markoman. Proide. Ni. Slavni . .“ Stina .*. Pokoi. •. Lith. V. Vik? . Latine reddas eadem verba

fic. Lapis iffe infertus /ignum eff pacis congreffus Krukovienfìs inter nos Marcomannos , & fratres Slavos anno belli noßri .* .

Marcomannus pretereat, nec Slavus... Lapis.*. Requies'.* AnJ ↑aᏰ ☾ýᏑr/23 , 1

* *

** ** S. XXVII.

* D IS S E R T A TI O.

$. X X V I I.

Cadmi, & Harmoniæ fepulcrum jam conftituimus in Il lyrico , fequuti Nicandrum in Theriacis V. DCVII , Bo charto interprete. . . . . Drilon , Ö” Naronis ora Sidonii Cadmi nota Harmoniæque ſepulcro. Cenotaphium hoc fua haud vacavit fabula aliquando ; legi -

mus enim de ipfo apud Dionyfium V. cccxcv , eodem Bo charto tefte :

uae coeunt duo faxa gravi collifa fragore Infenfa Illyriis quoties fortuna minatur.

Sed mehercle Lapis ifte Marcomannicus adeo in eos pugnat, qui hujufmodi gentem noftro adimunt idiomati ; ut multo fragore afferat ,- eorundem errorem parem illis Cochleis ef

fe, quas maximas in Illyrico reperiri , docet Plinius l. 1x. cap. lvI. Eapropter quum debeam nefcio quam vicem Ti bi rependere , Brumaci hümaniffime , volo moleftum Opus hoc aliquo lepore condire. Profe&o fcis , quonam me Vo lupe affeceris ( Plauti, ni fallor , ejufmodi vox ) quum mi hi Differtationem illam Tuam legendam tradidifti, in qua a gis quoque de uno eodemque, etiam in Italiæ urbibus ufi tato (quod Muratorius ignorarat) Monachorum , & facra rum Virginum contubernio. Audies, imo videbis, quam fa

gile præclariffimi quoque in eorum judiciis decipiantur viri,

fi exterarum linguarum laborent ignorantia , & de ijs ni hilgminus, quæ ad ipfas linguas fpe&ant, fententiam dicant. Juftus Fontanimus , celebrisTille fioftrorum temporum anti

quarius , ridet Menagium , & Salvimum, quibus placuit ety mon Italici vocabuliTStravizzy ab extra, & bibitione dedu gere . Interim ut probet , eos hujus verbi interpretationi o

fcitanter, ne dicam infulfe operam dediffe, fcribit hæc pag. ccccxl I. Edit. Venet. in jam Iaudato lib. de Italic. Eloq.

Per eſempio (Salvinum coarguit, citatque ejutdem pag2

º 84.

COl •

:44

DE ILLYRICA LINGUA

col 2.) egli dà per evidente la ſua etimologia della voce po polare di Firenze Stravizzo per banchetto a modo di conver ſazione , traendola da extra, e bibitio, quaſi al ſuo di

re extraordinaria bibitio; volendoci tutto queſto a compire il ſuo indovinello per accoſtarſi al Menagio, il quale medeſima mente palesò gran genio a quella recondita parola di bibitio, unita poi a extra, come ſe ne Conviti, e Banchetti non ſi

faceſſe altro, che bere ſenza mangiare. L'etimologia non ſolo non ſembra evidente, ma è infelice, inveriſimile, e fredda, vedendoſi chiaro, che ſtravizzo vien da altra ſorgente, ed è diminutivo Toſcano di ſtrava parola Gotica, e allignata in Ita lia ſino dal ſecolo VI, la quale preſſo gli Scrittori Setten trionali vuol dire Banchetto, Convito. Giornande prima Can celliere, e poi Veſcovo de' Goti di Ravenna in tempo dell'Im perador Giuſtiniano uſa tal voce per Convito a capi Xl 1x. delle coſe Gotiche, o Getiche, il che vuol dire il medeſimo:

e ſimilmente Olao Vormio con altri appreſſo il Ducange nel Gloſſario da lui chiamato Latino Barbaro. Anzi il Leibnizio

nel Tom. I delle Meſcolanze dell'Accademia di Berlino pag. 8. nota, che tuttavia preſſo i Sarmati con la voce di ſtra va chiamaſi un lauto Banchetto. Si Fontaninus in Lexicon militare P. Caroli ab Aquino aliquando incidiffet , haud ab

ipfo Salvinus, & Menagius tam infenfe vapularent. Aliud nobis fprava, & aliud /?rava : folemnem nempe epularum ap paratum primum perfonat vocabulum ; alterum vero fau

ſtam inter potandum adprecationem, qua a Dalmatis ſdrava, & fdraviza, una tantum immutata litera, appellatur. Co gebar adhuc, ut Horatius Sat. x. ait , difcipulorum inter plo rare eathedras; audiebam ſcilicet Nicolaum Pripiſalich inſi gnem noftri temporis liberalium artium Profefforem,

affinem

que meum ; & jam tum didiceram, nefcio quem Geticarum

rerum Scriptorem dixiffe, magnam potationum ßravam; hanc que poftremam vocem legi ab inépto corre&tore, in fruem . converfam. Neque ideo corripio Jornandem, Olaum Vor mium, & Leibnitium, qaibus /?rava folemne convivium ; -

Clllll

A D I. S S E R.T A’T I O,

cum enim in epulis folemnibus fint apud Sarmatas ufitatif fimæ inter bibendum fauftæ quædam adprecationes, hinc fo

lemni convivio quoque flravæ conciliatum nomen . Non ergo Salvini , & Menagii excipienda rifu, totque Plautinis perfri canda falibus conje&ura. Ut ut fit ; quoniam ipfo Fontamino refte frava Geticum, Gothicumque vocabulum eft; id lucri

ipfe habeo , quod inter epulas conftitutus, hoc eft fine labore ullo oftenderim evidentiffime, Gothos Illyrico Idiomati noftro effe afferendos. Uno, ut dixi, excæpto Cluverio nemo nobis Vvamdalos abnegat ; iis autem , & Gothis, unam eandemque fuiffe linguam, noviffimum habeo eruditiffimi, fummique vi ri teftimonium. Is eft P. Jo., Hieronymus Gradonicus Clericus

Regularis, qui in fuis auro, cedroque dignis S. Gregorii Ma gni Vindiciis cap. Iv. num. xxI I I. hæc ad rem noftram: Dici

ci etiam potefi Vvandalos bic pro Gotbis fumptos , quod ex eadem gente forent nati, legibus iifdem uterentur, eademque lingua. Neque ignoro. Gothos ipfos a recutitis Verpis perpe tuis, diris devoveri ; utpote Magog pofteros , a quo fibi fuo que Meffiæ timent quam maxime:, dummodo tamen irato Jo-. ve non tonet Cælum, habeant ranæ obftrependi facultatem. -

?? - ,

| i "…， …

$, x x v I I I.

" ,

' , Interim is unus tum Vetuftatem, cum miram linguæ Sla vonicæ inficietur, Amplitudinem , a , quo me præfente , hinc peffimis avibus, Tu occœperas vapulare ; eo quia nefcio ubi nam loci non Senatus, fed Senati vel dixeris, vellegendum pro nunciaveris. Nulla fcilicet in orbe urbs, in qua non videas in literatiffimos etiam viros ftringi aliquando , ut Martialis l. x. ait, Orbilii fcuticas, ferulafque triffes, fceptra pedagogorum. Utinam vero non ea Illyricis hominibus , qüe barbaris Euro

pæis ferme univerfis, literarum ignorantiaTolim fuiffet ! Non adeo indignam Te, Tuifque deliciis, hoc eft aut nullo , aut raro exornatam rudere hanc meam exciperes, Differtationem.

At ex Eliano Var, Hift, l. 1v. c. v1, dudum fcivifti,. Andro t1O- · *

DE ILLYRICA LINGUA

tionem fcripto reliquiffe, quod uti literis loco probri jamdiu ba buimus. Sane fi unum Anacharfim Scytham excipias , quem Laertius antiquis adnumerat Sapientibus ob folam morum

hilofophiam (nihil fiquidem ipfi in ore magis , quam mi. imdumentum efi laena; cæna cafeus , & lac ) nüllum no

影

bis nifi a virtute bellica (fi virtutis nomine digna eft ) or namentum. Narrat Aventinus l. Iv. Annalium T tantum ad

tempora Ludovici Imperatoris , qui Lothario fucceffit, Sla vos a Methodio Philoſopho literas accepiſſe : Socrates vero l.

1. Hiftor. c. xxv 1 1. folum eas per Ulphilam Epifcopum ad annum Chrifti 375 Gothis innotuiffe. Et quia mäter Amala funtha eifdem inftituere puerum Athalaricum cæperat, Go thorum proceres, teſte Procopio runt, non reéie puerum , neque Multum abeffe a virtute literas. lo decora fit quæfiturus , debere

Hiſt, Goth. l. 1. expoſtula ut Regem decet , educari. gui magna aufurus , qui bel liberum a Magifirorum metu

armis traëtandis erudiri . Ne Tbeudorico quidem placuiffè ul. los Gotborum pueros ad ludum literarium mitti.T guippe fo

' litum dicere, fieri non poffe, ut qui didiciffet flagra extime fcere, ad comtemptum enfium, haffarumque affùrgeret . Hinc tota hiftoria noftra non nifi Carmina, vulgo Popieuke . At

que id fatemur ultro ; non enim nobis infania illa, & furor propemodum , qui Craintzio rerum Saxonicarum Scriptori. Ut fibi integer in Augußa Hißoria reddatur Tacìtus, alta voce in Prefatione petit ; & probra mille in invidiam Ita lorum evomit , ac fi xx. caelent Titi Livii libros , ne illu

ftria Germanicae gloriæ in lucem prodeant monumenta. Ni hilominus & e literis mihi nonnulla adhuc, quibus ha&enus dićta ſplendide confirmentur. -

S. X X I X.

Porro quidquid olim Macedonibus virium, & virtutis fuit, id eos Illyricae genti debuiſſe, teſtatur clare lib. v11, his

verbis Juftinus: Sed Macedonibus affidua certamina cum Tbra Cf

D. Iss E R T A TI O. cibus,'& lllyriis fuere ,

'' .armis veluti quotidiamo exer

citio indurati gloria bellicæ laudis finitimos terrebant . Quim multis ante juftinum annis ( is enim ad Antonini Pii tem pora dumtaxat floruit ) Demofthenes Olinth. I. Slavonicæ

gentis egit panegyrim. Illyrios quippe , & Pæones comme morans [utramque gentem effe Macedonibus finitimam, Ul pianus Demofthenis interpres adnotavit] Philippum regem Magni Alexandri patrem , quod. barbarus ipfe in barbaros

tam fibi proximos femper iniquus fuerit , mira prorfus ar te incuſat. Tandem Appianus de Civil. bel. l. 21. refert,

Taulamtios [Illyricam gentem] potitos Corcyra effe , & Libur. dos eje&tis Phrygiis Epidamnum occupaſje. Scymnus vero Chius qui jambos fuos nonagefimo ante: Chriftum natum confcri pfit anno, narrat : eofdem Liburnos Abfyrtides invafiffe infu

Jas ; eifque proprium , nempe Liburnidum nomen indidiffe . [Jtque ea , quæ de Glaucia, Bardyllio , Pleurato, Agrone,

Theuca,, Demetrio , Pinaeo , Gentio [Illyricis regibus] re

feruntur paffim tum in Græcis , cum in LatinisThiftoriis , ommittamus; Illyrica gens ante Urbem conditam , tefte Vir gilio, fatis clara. Hæc ipfe l. 1. Æneid.

. .

, 4ntenor potuit mediis elapfus Achivis . ' Illyricos penetrare fimus, atque intima tutus Äegna Liburnorum , & fontem fuperare Timavi . . -v *

‘. . . .

...

§.

Х Х Х.

... Referret hoc loci quivis Illyricus Scriptor , ampliffimum illud, terrarum fpatium , quod ab Aquilonaribus ultimis re

gionibus in merídiem vérgit ufque ad imare Adriaticum, fuiffe neftræ linguæ hominibus ab Alexandro Magno adtributum. Ejudem Alexandri diploma a julio Balthafario Imperiali [ut ajunt] Cancellarió repertum Conftantinopoli , juffu Ca* . roli Magni Imperatoris aüreis infculptum chara&teribus, ad huc Pragæ, infpicitur in Ecclefia, quæ Slavorum. vulgo ap Pellatur; fi Qrbipo. fides, qui hujus diplomatis Italicum, e* * - 1.7

XCIIl

' DE ILLYRICA LINGUA

xemplar dat pag. clxv 1 1 1. Ego tamen non nihil dubito de hujus Diplomatis veritate. Quanquam enim facrum Macha

bæorum textum c. 1. ver. v 1 1 : & vocavit pueros fuos mobiles, qui fecum mutriti fuerant a juventute ; & divifit illis regnum fuum, cum adhuc viveret; omnino præferam id negantium au 8torirati; puta Juftini, Curtii, Plutarchi; & Orofii: faveo nihilominus iis Interpretibus , qui adverfas adeo fententias

facili expofitione conciliant. Primo enim mihi loco nominan dus Angelicus Doctor S. Thomas, Gloſſa, Dionyſius, Stepha nus, &. alii (tefte Cornelio a Lapide) volunt ea verba divi.

fit illis regnum fuum id unum fignificare; Alexandrum, tradi to Perdiccæ annulo' fuo, fecreto eidem mandaviffe , ut in

ter tot ab fe ele&los, deftinatofque Principes regnum divideret. Et quidem cum inter ejufdem primos heredes hi quatuor fue rint; Ptolomæus qui Ægyptum; Antigonus qui Afiam; Ari deus qui Macedoniam ; Seleucus, qui Syriam, Bâbylonem,

&: Perfiam occupavit; neutiquam vero ipfe Perdiccas, quid quid is geffit, ex Alexandri mandato geffiffe dicendus eft ,

Adftipulatur interpretationi huic Juftinus ipfe;: nam 1. x 1 1 ) hæc habet: Cum deficere eum , amici viderent , quaerumt quem imperii fui faciat baeredem ? Refpondit, digniffimum. Tanta enim illi magnitudo fuit ; ut cum Herculem filium , cum fra trem Aeridæum, éì:, cum Roxanem pragnantem relingberet , oblitus neceffitudinum digniffimum nuncuparet beredem. Sexto die pracluſa voce exemptum digito annulum Perdica tradidit, quae res glifcentem animorum diffènfiomem fedavit. Nam etfi ao2 : voce nuncupatus beres , imäicio tamen eleétus: effè vide batur. Jam vero Pragenſe diploma non annulum, ſede viven tis, iiomen Alexandri, hábet:, hinc ad certiora : Illyricæ glo riæ monumentas,, Poftremum' autem haud decus, quod plu

iibus;tum Urbibus, cum Regnis, Provinciifque' etymon fit

prorfus , Slavonicum. Ut præteream: Lufitaniam ipfam quafi Lu0/. farridiéîam , id enim paffimuin auóìoribus reperietiquif.

qnis Daums Illyricus Diomedis focer ex Plinio l: 11 i cap. ×II, Dauniæ:,1boc eft illi, parti Apuliæ, tujusiiSipontum 一ff 2^て

IՈՈՇ

D I S S E R T A TI O.

metropolis initium dedit. Imo univerfam Apuliam fortitam effe id nominis a voce Illyrica Poglie , dubitabit fortafle , qui nunquam Cluverium legerit de Polonig regno ita differentem: Polonia incolis Polska a vocabulo Pole , quod Slavonica lingua campum /ignificat. Et ne, aut Stargrad , latine urbem vete rem, in Saxonia; aut Slavenburgum, hoc eft Slavorum Op pidum, in Germania commemorem ; hæc in fua Bohemica

Hiftoria Pius I 1 : Pragenfe oppidum aggere, atque muro cin »it. De cujus momine cum difceptaretur, juffit Libuffa ex arti ficibus, qui primo occurreret,rogari,quid ageret;€” ex primo ejus verbo vocari oppidum.Interrogatus faber lignariws quifpiam,quid ageret; limen fe agere dixit quod Bobemice Praha dicitur. Inde que urbi datum momen; fed corrupto vocabulo (re&tius dixiffet, proprie Illyrico, nam limen Pragh Dalmatis) Pragam dixere. X X X I.

Cum eruditiffimi Sandini ita oble&ter operibus , ut eadem

tum diurna, cum no&turna verfem manu; monet ipfe, ut de Illyricis Sacris aliqua dicam. Haec dat in Hadriani II. Vita. Moravis indulfit , ut Slavonica lingua, quæ erat ipfis vermacu la, uteremtur im facro faciendo, & Divinis officiis recitamdis. In notis vero fub num. 4. addit:Id confirmavit Joannes VIII. extre

ma Epiß. 147. apud Baronium ad an. 88o. §. 19. €” beum Tom. 9. Concil. pag. 177, conditione, ut Evangelium lin gua primum latina legeretur , deinde Slavonica annunciaretur. Eamdem rem conceffit etiam Innoc. I v. ut e/? videre apud Ray.

naldum ad an. 1248. §. 12. Male itaque nonnulli ajunt , Illy ricæ ufum linguæ in Sacris Ecclefiæ celebrandis ; vel feculo nono , quo Mofcovitæ Chriftianę religioni, imperante Bafilio Macedone , dedere nomen ; vel vertente feculo decimo , im

perantibus Bafilio Juniore, & Contantino, incepiffe. Bollan dus in Vita S.S. Cyrilli, & Methodii ad diem 9. Martii pag.

22 ; & 24 eadem quæ Sandinus narrat; neque ab unanimi ho rum fententia prudentem virum vel machinæ divellant. Quin fcio optime, Parravicinum in Polyanthea Sacrorum Canonum

Tom. 1 1 1. V. Miffa,§. 1 1 1. num. 1. hæc ex Epift. 193. Joan nis vII I. literis prodidiffe: audivimus etiam, quod Miffas cam **

¥čያ

૬૦

DE ILLYRICA LINGUA

tes in barbara, boc e/? Sclavonica lingua; unde jam literis no f}ris per Paulum Epifcopum Ancomitanum tibi prohibuimus, me in ea lingua Sacrarum Miffarum folemnia celebrares. Item non ignoro, Thomam Archidiaconum Spalatenfem in Vita Epif

coporum Salonitanorum , edita a Joanne Lucio, cap. XvI. nar rare, ad tempora Alexandri II. omnium Epifcoporum Croa tig , & Dalmatiæ Synodum habitam fuiffe ; & in ea a. Legato

S. Sedis pronunciatum, ne quis amplius praefumeret Illyrico idiomate Divina myfteria peragere. Audiatur de Marca l, v. de Concord. & Imper. cap. 47. num. 7: Alexandry II, Pontifi

catu cum Sclavi maxime cuperent fieri fibi potef}atem divina ce lebrandi im lingua Sclavonica, quod probibitum in Synodo fue Tat a Maynardo Sedis Apoßolicæ Legato , idem Alexander me gavit, jubems interim, ut decreta Maymardi fervarentur. Tan dem haud me latet, Gregorium VII. Alexandri fuccefforem l. 7. Epift. 2. hæc ad Uratislavum Bohemiæ Ducem fcripfiffe : Quia Nobilitas tua po/lulavit, quod fecumdum Sclavonicam lin

guam apud vos Divinum annueremus celebrari officium , fcias, Nos huic petitioni tuæ mequaquam poffè favere. Sed five ob eam ex aere in Apoftolico Palatio auditam vocem, omnis fpiritus laudet Dominum, ut ex Joanne Dubravio in Bohem. Hift. , & ex AEnea Silvio in Epitom. Decad. Blondi Orbinus refert pag. 46; five (quod magis reor ) ob preces a SanStis Cyrillo & Methodio Romæ interpofitas, tandem data Illyricis homini bus poteftas Divina Officia Illyrico idiomate abfque ulla Lati mæ linguæ intermixtione recitandi. Literas denique Slavonicas

(ita Joannes VJII. laudata Epift. 247.) a Confiamtimo quodam Philofopho repertas, quibus laudes Deo debitæ refoment , jure lau damus; & ut in eadem lingua Cbrißi Dei nofiri praecomia, ©* opera enarrentur, jubemus. Nec famæ Fidei , vel doétrinæ ali quid obßat , five Miffas in eadem Slavonica lingua, canere ; /? ve Sacrum Evamgelium, vel leéfiones divimas novi, & veteris

Tefiamenti bene interpretatas, & translatas legere, aut alia ho

rarum officia omnia pfallere. guomiam qui fecit tres linguas prim cipales, Hebræam fcilicet, Græcam, & Latinam, ipfe creavit &

alias omnes ad laudem, & gloriam fuam. Etiam Romæ : in Sa cris

. . . -

5t cris folemniofibus hujus linguæ ufu3;nempe in EccIefia S. Hie ronymi, vulgò Illyricorum. Sixtus V; Pont. Max. hanc facram Ædem impenfe coluit, afferebat fiquidem, fibi avuos,ex Illyri D I S S E R T A TI O.

co fuiffe. Oppido, ex qtio, hi ob irrueprium Turcarum metum Italiam advenere, non Cofcizz£ , fed Krufcizæ nomen ; & Il

lyrice locum piris confitum fignificat. Hinc ejufdem Sixti avuis Perettorum cognomen. Legatur P.Cafimirus Tempefi in novif fima hujus Pontificis, Vita. ' ' *

* * '* § 3

S. X X X II.

. ..

Do nunc brevem totius Differtationis meæ perìocham.Quo niam non is Linguarum primigeriiarum numerus , quem non nulli perperam conftituunt; præfertim vero, cum antiquitus in Europa, quæ inter Noachi filios Japbeto obtigit,nemo ünquam tot poffit enumerare varia idiomata, quae inter ejufdem Japbe ti filios, ac nepotes rite diftribuantur ; afferamus neceffe eft, u-. mam eandemque linguam pluribus'familiis omnino fuiffe,parti culari tantum loquendi proprietate, qnam Græci Dialeétum vo

cant,ſejunctam. Jam vero ex vetuſtiſſimis monumentis conſtat, Thracibus, Illyricis, Sarmatis, & Getis Scythicae , vel Celto

fcyrhicæ (quæ modo Illyrica, vel Slavonica appellatur) adtri buendum effe linguæ commercium ; cumque Thracum au&tor

Thiras, Illyricorum Dodanim, Sarmatarum Riphät,ac tandem Getarum parens fuerit Magog; ipfis faltem quatuor ex Japheti familia eandem linguam obtigiffe, dicendum eft. At dum cogi to a tabula amovere manum, incido in yenuftiffìmum Carmen Illyricum,quod in hoc ipfum argumentum exaravit olim Igna

tius Georgius Benedi&tinorum Ragufino-Meliterifiüm Abbas.Ip fum exfcribo; quin Strophis fingulis latinam meam Paraphra fim,& ferme de verbo ad verbum pera&am adiicio Verfionem. Au&tor tamen (id arbitror animadvertendum ) more Illyricis Scriptoribus ha&enus ufitato ab, uno Thira, hoc eft a folis

Thracibus noftram deducit originem. Ipfemet Georgius ad V. C. Jacobum Facciolatum Illyrica: fua: . Magdalidos librum pri mum tranfmittens Latinis verfibus redditum; teftatur , hujuf

modi Verfionem prorfus refraétariam effe . Non. adeo tamen mihi iratæ Latinæ Mufae annum LV. ætatis agenti, ut eas non

audeant plufquam poftiiminio ad id operis revocare.

" P I E S A N * #### Ieglia/cefe is daleka U ruxizah Zorra okolo ; I ma fvarbu fvoga tieka Prifiupafce nocchno Kolla. I I

A ia miflech fa ciaas mòchi Stech, i slavu u kom boju;

Trajah dughe ciaſe od nochi Nepokoinom u pokoju. I I I.

Ciemſe tako ſaman paſe

Misli i prafnom pamet trudna; Frro is nenad prika/afe Mom pogbledu fien priciudna. I V.

Tkaniem ſlatom ſua ſivaſte U naliciu od Piefnika ;

Komu cello pokrivafce

…

Svyta s’rufam lovorika . VF.

S'okolizam iafniem doli , Dvorna liza, pun gliubavi; Drobna ſtaſſa, ſied napoli, Biefce Pjefnik prigbifidavi. V I.

Stah u ciuddu fa prie fnatrž Te prika/ni fivarhu, i ime,

Kadmi fedde Kilikovati Pjefnik glafom medenуme VII.

с Акм в м." అక్టీ

On bene protulerat rutilos aurora capillos , Candebatque procul rofeo diademate cin&a; Et rota , no&urno quae tempore circuit axem , Explebat proprium , metæ proxima, curfum.

疊 I I.

At mihi, dum meditor pariant quid prælia laudis ; ' Quot Mars donet opes; referat quæ præmia miles Impiger , & fortis; fummum irrequieta laborem Ipfa dabat requies, momenta in tempora mutans. -

I I I.

Dum tímet , & fperat frufira ; dum pafcitur iftis Anxia mens curis; vario phantafmata lufu In miram fpeciem coijerunt protinus; Umbra Nam ftetit ante oculos hominis fub imagine noftros. Í V.

Tota auro tenui veftis contexta micabat;

Atque ea forma olli, quam fcimus Vatibus effe :

Pulchre immixta rofis, quas ipfo e ftipite dicas Jam modo fublatas , cingebat tempora laurus. -

Os blande ridens, Vatum de more cothurno

Præcin&tæ furæ , brevior ftatura , capilli Vix vix fubcani, virtus juvenilis (ut uno Omnia comple&tar verbo ) fpirabat amorem.

Obftupui, & merito; volvebam mente, quid effet , Manibus , atque Umbris mecum ? fed fcire volenti Et genus , & nomen , vox hæc gratiffima , melle Dulcior atque ipfo porre&as perculit aures •

VII

54.

S A N.

V. 1 I.

- - Rimgnaninſam Ovvidio,

~ *-

*...**

Ki gliuveně zjech Krivinè,

Do/pieh xivot moi nemio ·

Sred /lovinske pokraine. V I I I.

U ſlovinskoi ovvoi ſtrani ::

: :::

, A

Befiedde ufeb vaſce rodne; Numi pievvat fmart fabrani Gnim xudiene pieſni ugodne.

I X.

I er predgnu chiud pod nebbi

Martav cioviek nepovarxe; I prighnuchia ſtara u ſebbi Raslucene Dufce ufdarxe :

. . . .

.. . . . **

//... .*

/ -

, ரைக் K/

Pietti xeglian moi duh vart;; Nu /ćio xudim fvom fauno/ti Sakonjmi brane od fmarti.

. .. .

X I.

I ako gliubih rodne kraje, Gdie ſa mallo bymi ſtati; INa vas gliubav mä vecchiaie Skiemchiu u vieke pocivati. X I I.

IRiecie od mudrieh , ſnaj da vhu Ondie gliubav Dufcia gdie;

Pokli u bichiu ne rasliku.

I/¡o Dufcia /gliubavie.

…

X I I I.

Tiem kad tjelo svamje mo/c ,

4 us tielo xeglna Dufcia; . Опта Фа/ciu potrebnoie ".

Pa u viek gliubav no/i, i kufcia, pa . XIV.

V I I.

Nafo ego Romuleus, noti qui ob crimen amoris (Nam quoque crimen amor ) vixi longe exul ab Urbe; Ët tandem miferæ complevi tempora vitæ

In medio Illyricæ, qua nulla eft vaftior, oræ. V I I I.

Lingua Getis, vobifque eadem; fermonibus aures Affuevi veftris, meditans jam dicere carmen Illyricum: dum tento novas ad ple&tra Camænas, -

Impia mors rapuit , traxitque ad tartara vatem. I X.

Et quoniam manes (Lethæi fluminis unda

Nequidquam id prohibet) mentemque, animumque priorem Vel poft fata gerunt , ipfa & poft funera fervant; Olim optata petunt, dudumque cupita repofcunt: Impatiens agitat quoque nunc mea fpiritus ofla ;

Dat nullam cineri requiem ; nunc flebile carmen, Nunc vocem ingeminat maeftam ; lacrymatur, oberrat : Aft animo, & votis duri lex funeris obitat X I.

. .

Si patrios etenim dilexi jure penates , Amiffos quanquam modici poft temporis ufum; . Diligo plus veftras , nam plus his debeo, terras, w

Cum dent in tumulo manfuram in fecula fedem . JK I I.

Voce hac poffe nihil dici fapientius unquam,

Ipfe fcias certo : nemo fejungere amorem Noftra a mente poteft : amor eft ubi fpiritus ; ifte Aut amet, aut animet, re jam verfatur ab una. X. I I I.

Offa igitur quando tellus mihi veftra recondit , Atque agit , ut facra recubent quoque molliter urna, Vel natura jubet, cujus jura optima , femper

Vos amet, & quærat ; repetatque hic fpiritus ipfe xiv .. * †. --

ΧΙ V.

K'tebbi dogbiob po prilizi, Fr/* mnogbo sliccian meni; Obba duafmo mi Pjefnizi ; Nu ja martav, a ti lienj . X Ꮩ.

Satò pievaj , terme ifmieni Kros pievagaja naimillia ; Pievva u ie/ik tvoj rodjenj,

LJ ki xegliah pievvat i ia. X V I.

Erga ochiutieh keje mocchi,

I dokleje slavno u/peo, Daga nechie viek pritechi Rimski Tever, Garcki Alfео . X V I I.

Kieci iakos, i bitrinu

Iſgovornu ſnah u gnemu , Sa dat ſvietlos, otet tminnu

Beffiedegnu naidubgliemu. X V I I I.

Tolie sladak fa gnim pietri liepos, kati duh Jarobi,

Da riec flaviz. moxe ifrieri Gnjom /vou gliubav fpoviedobi. X I X.

24 kad bojni vapaj dixê, I vitefe slavvit barli,

Rekbi trubglia da podxixe Sarza oghgnenů na boj varli. X X.

On u ſepotah meiſrecené

IMillinefe. dikom ghifda; 4 u hualab

::::

Glindi iſnoſ, viſce od ſvíſda. ΧΧΙ,

C - A

X .I V.

Gratia, frons, oculi; nobifque fimillima, forma Ad te me duxit: facile eft noviffe poetam: * Ambo fumus vates ; aft hoc difcrimine , lingua Pigra tibi ex animo, ſavo a funere torpet.

Ergo vices fubeas noftras , & carmina cantes, Ipfé ego quæ volui quondam cantare :' cupido Te mea follicitet pofthac , meus urgeat ardor : Verfibus Illyricis, inquam , tu carmina cantes. X V "I." .

Eft equidem veftræ linguæ vis maxima ; & ipfi Romuleus cedit Tyberis , ceditque pelafgus

Alphæus palmam : credas; caput extulit alte, Et mire expanfis pra tervolat ethera pennis . " X V I I.

*Crediderim haud aliud forfan coeleftibus effe .

Mentibus eloquium , tam funt fua fortia verba:

Protinus obfcuris dat lucem ambagibus , omnes Atque adimit fubito fenfis fublimibus umbras. X V 'I I I.

Quando pulchri aliquid fefe confpe&tibus offert ,' Lumina nec tantum , fed mentem fafcinat ipfam ; Dulce adeo refonat , Philomela ut vellet, amores

Dum cantat proprios , his tantum vocibus uti. X I X..'. A

Bellica cum vero cantu certamina narrat ; Laudat & Hæroas ; vocem fonitumque tubarum Iuduit, ut videas iam iam fera caftra moveri ,

Oraque commiffi fpe&tes fudantia Martis . . . X- X.

Ludere fi placeat, blanda & ratione jocari ;'. Innumeras prgftat, veneres , & mille lepores ; Si canere at laudes , fuperum, volat impete ad axem Serta viris tantum radianti e fydere ne&ens ,

· I · İ &&

XXI.

X. X I.

Иgh posledgna u vremena

o . . .

jeffka .fegai diku ; “. . . . Kolikoje ufvifcena U tvom famu Dubrovniku. -

: : +

Y X I I.

Gbleda onamo s kraja od /vita

Gdie od Lefcke rodien karvi,

: Grě pun fnagna gla/ovira Kokanovski Pie/mik parvj. X X I I I.

INa gnegova piègna uredna

,r : '' . .

Mrafni Siever tiek u/avi;

I xeglieſna ſvieſda lednd Uxexefe u gliubavi.

- --

Χ. Χ Ι V.

24 ovºvamo u iſłinu

· Spievaozj /vietli od vif¢e Dalmatinsku pokrainu . . . Svu lovorim nafadifee. ..

. . .. .

. . . .. . .

. . . .“

്.

X X V.

. Priebih plame Raiskieh duoraa, Vocchie u jeſſen, klaſte ob litti; Priebib mogho vaale od morra, Sra¢ od funza pribroittis .

. t.

X X V I.

Negh isbroit fue poreda

Mudroſnanze, i pieſnike Kiem Slovinska zti be/ieda, 1 zavtieehie slavno u vyke. IX X V „I I.

Stan guojaenni Boga od boja,

i .. .

Singnon maglom Vitoſe traffi, ºf Mariza rieka, koja sorfeovieš ſnfaa ufreſti:

. . . . . . . ;

. . . .

C. A -

R. M.

N.,

「5染

, XX I. x …

Quæ decora Illyricæ fint noftro hoc temporeclinguæ ; Et laudum, quam læta. feges, circumfpice: fòla Vel Ragufa fatis ridente fuperbiat ore , ' . .,

Improbaque adverfi fpernat lu&tamina fati . . X X I. I.

Orbis ad extremam quin vertito- lumina partem;

Mufarum egregias ubi* mire excultus ad artes Do&a voceTcanit Vates Kokanouskius ; ille, ,

Sanguinis o veftri decus iminortale Poloni.

X X. I I I.

Illius ad carmen 'vim iam præfenfit amoris, Non ultra. gelidus mira ratione Bootes; .

Et fruftra Borea , fruftra frendentibùs Euris ; Conftitit interea feptem rota pulchra Trionum. X X I. V. I，

At neque Dalmaticis , quas abluit Adria , terris ; Et quas irriguo perluftrat fonte Timavus, Mille quidem defunt illuftria nomina Vatum :

Confita ubique viret, longo ftans ordine , laurus. Ꮌ☾ X V .'

Ipfe prius nitidi numerabis fydera cæli; Quot Ver det flores , fruges Autumnus ; & Aeftas Quot pariat fegetes ; vento moveantur, ariftæ ; Sol fpargat radios , & volvant æquora flu&tus: ... X. X V I. .T.º.

Quam dixiffe queas , ceu facra a Pallade ahetur Illyris, & doćta placeat doeta ipta Minerva- : Eloruit , & quidquid meditetur, fæva vetuftas

Una cum etincto fua gloria concidet orbe -

X, X V I. I.

Hic ubi belligeri ftant ferrea maenia Martis , Hibernifque Æmus fumat tenebrofus ab umbris;

Et nunquam placidis Hebrus præterfiuit undis )A‫ نواب‬:)aquas ,simyrcal mortem flens conjügis Orfeus .Vア//

Ехо

бе

X X V" I I. I.

Gramizzefu gnoj: i/łocmé, “ ·

tº f.” –

iI gne tieku fvarhe nie,

Dok barvaska Drava poenê, I vaal fvarfci od Adrie. ΧΧΙ Χ.

IRuke od role /voe slobodne Raskrigliena if van mierre Priko Kragnske femg!iè plodne, º

I planinaa Czeckieh fierre . X X X.

Gnoj Lituanska fîrana, ¡ Lefºka ; . . Gnoj /?riegliozi zarnoru/f? ; Gnoj Mo/ckovska vlas virefeka Uiednuſſe kittu uſbuſ. º:

„... º

X X, X I.

Gnu govore tamni, i blied: Samoxiftua fred gmibova,

- Puſſolovni Samojedi, * l ledenà femglia novà.

, , ,,

Y X X I I.

Pacce Europi plecebi obrati Sa gofpodir priko Afie, Kada fiedde /tolovatti Sred Kineske Steverie.

x x xI і I.

. .

Tatarina gnom prietiti

Darxavami , kiem blifuie Perfianin u/mnoxitj

S"Hvaliamskoga morra ciuje. X X. X. I - V.

Оna obj?arta mnočivom urednjem

Svoe /*»paje s mnoggom bvalom,

4drianskiem , Zarniem , Ledniem ; I Nemaſckiem perrà valom.

** *

s* *-

C., A.A. R. M.

X-X X I I. I.

Exoritur late, folaque a laude recepto y .. ...,

Nomine; totque aéìis , quot, funt füa bella, triumphis, Constat út epoti dilesta ad fiumina Dravi Avolat, Adriacis telum immiffura, procellis., ... XX. I X.

Inde irata redit , manibufque ad prælia; famæ Et decora expanſis; felix te Carnia cernit ;,

Egcundunque amplexa folum » fe ad Czeckica regna Proripit, antiqui fub nomine nota Bohæmi. j : X X X. Olli Sauromatae , dant , olli thura Poloni , , . -

Nigraque gens tuto dimittens fpicula ab arcu ; Donat & e multis jun&tum, diadema coronis, Immenfum imperium ,, Mofcorumque inclyta, virtus. ..I X X X I. .

Hic iam fermo Getis. albique , nigrique coloris ;

Et Trogloditis inter deferta, ferafque # : ;

Roboreo hunc loquitur paftus Samgyeda me|le; Hunc nova, perpetuo, quæ torpes frigore s. tellus. X x x.TI I'. * ' ' Vafta adeo nec regna fatis : dat terga fuperba Europæ terris : Afiae fpe devorat oram :

Atque indepta tuas fgcunda Siberiâ fedes

Chinarum imperio , vel jus , vel fata minatur. X X X I I I.

Illyricas voces æquor quoque Cafpium obaudit, Quas enfe obftri&to refonat gens Tartara ; quando Cum bello illatura necem tibi proxima regna

Provocat, immenfis; opibus fat turgide Perſa. -

° X X X I V .

Cin&ta hinc perlongo populorum examine ; laudes Atque inter lauros, ferme queis obruta fudat ; Imperat Oceano, Ponto fua jura minitrat ; Se lavat Adriacis , & fe Glacialibus undis . s". O .‫است‬

. XXXV.

E S A N.

Oder gheje, plodna Srva, · Mrafña Rabà , Heper värlå, · ！ : · · · Vislh oholla , bojna Drava, : ; : - ; ; ; ; , , , ) Zarna Tana, Dunaj barli. ' -. **

sara u ove glas befied“ i „ Tac profirane, i bivagliene, i

“ “ ta i

... - Da tveje ime viſce uſvedè,

. . X x X V I I. Alli nepoj ti gliuveno, Fr moj -

plamje fufe lievo ;'.

Pievat ufmi miefte mene -

. . *

I damie dopuſcteno ". . . : '1: U viek fako nebih picυυο." :്

. .. .

... .

º:

… . :) I. : :

. ....

X X X V I. I I.

If&łom ovve rieci ifufli , · ·

A vidieſe tai cias meni,.. i Dafe fajvjem u me upufii Sa moi Jeſik plam gliuveni-

" i

. :

X X X I X.

Poslufcioſam nu Rimskºga , Kakó zienim ia, Pieſnika; Er Jefika nie moga Piefäñ ovva malla dika- · · · · ·

tº

sv ARHA OD PJESNr.

. . ,

...

M. E.

63 "

X X X V .

quæ parent ipfi , referat quis flumina ? Volga , Faecundus Savus, celebris fatis Odera, Dravus, Viftula, Danubius , Tanais., Moldava, Tibifcus ,

Gaudent, fe Illyricis prognatos fontibus effe . X X X V I.

Ma&te animis igitur ; cumque hæc fibi copia laudum, Hæc fpatia, hæ fedes ; .tantum te Slavica lingua Vatibus adnumeret ; pro me fua carmina dicas:

Namque ita permultos nomen tibi vivet in annos. X X X V I I.

tº

Attamen infani confringe Cupidinis arcum ,

' Et pharetram æternis exuras ignibus : ipfi

Sat Tacrimæ, & fletus noftri : des vivere nobis, Lethæo primum demergam flumine amorem. X, X. X. V. I I I .

Vix hgc.; tunc animum cæpit non fueta voluptas Carminis Illyrici : menti novus infidet ardor : T\ ■ . Threicii & Vatis quodam ceu percitus oeftro . ., , , Alto fomno etiam patrios immurmuro verfùs .-ri • . . . X X X. I X.

cº, ...

Romuleus fruftra nec Vates talia ; namque . . . Audivi imperium , facra & mandata peregi: . . . . . . Scilicet Illyricum cecini, iam carmen; & inde - Tººl

Haud parva Illyricæ fuccrefcet gloria linguæ .

... /

F IN IS C A R M I N I S. *> -

+ +.

-,-

. **

，，，，， . ，， ...'，' $ ' x x x І І t. º --- " - . . . . ..

. . . . .

. .

Timeo tamen, mi Brumaci, ne quod pluries tecum dolui, & in nonnullis Scriptoribus prope iratus caftigavi ; brevia admodum noftræ vitæ fpatia effe, has inter nugas oblitus fim. Etfi nec longa Præfatione Tibi caput obtuderim', 'hec ullam

Notam Differtationi meae, oftentandæ eruditionis gratia, appo fuerim : uno verbo , qüanquam brevitati quam maxime'ftu

duerim, adhuc diu Te a rebus Tuis abduxi. Itaque vel'infi gni Mufeo Tuo , vel immortalibus Tuis Te reddas Anna

Iibus. Tantum abs Te etiam, atque etiam expoftulo, ut cum primum Venetias iveris, Petro Gradonico Jacobi F., cómmu Ihi Maecenati noftro, Patricio antiquarum rerum nil miinus no bis ſtudioſiſſimo, meo nomine ſalutem dicas. Non una ipſum

cumulat laude eruditiffimus æque ac ampliffimus Marcus Fuf

caremus Eques, & D. Marci Procurator in celeberrimo fuo de veneta Eruditione Volum. I. pag. 353. Sed inter cetera im*

primis ego adprobo, quod nec labori parcat, nec fumptibus ;

üt , quæ ingentis molem requirerent Voluminis, vel ab fe in paucas contra&ta Notas; vel a Piétoribus ob oculos pofita, ab fque temporis impendio ftatim videri queant ; ex quo Domus

ejus non folum erudita quædam academia eft; fed facilis, ea

que locupletiffima rerum hiftoricarum bibliotheca . Interimi :: ：：：： :: :: ：: :: :： : . : . : ．.……4

Vale.

ºf . O

2 IV:

в і N і s.

{