اجلمهورية اجلزائرية الدميقراطية الشعبية
جامعة بشار
:
إعذاد :نـفٍ بىلشبت
انهغاَُاث انخـبُمُت
1
أعخار يكهف بانذسوط مبعهذ األدب انعشيب و انعهىو اإلَغاَُت . خايعت بشاس
يذخم َظشٌ : خٜٛغد ١خٛسششٌ كد٧شش ؿسُوُص رخض ٓىخٌ٣ن و زُ٤ص ٟوُ٤ص ,دل َع٤دو ٦ٛخألوسزُى١ خؼبودطشوُ ١مغر ,و ب٠ّ٣د ؤـُدٗ ٙؽًنش و ٟعاللٔص ٢ٟخؽب٤ىد و خُٛى٣د ١و 2 خٛوشذ ؤَؼد . ٟشّ دسط خٜٛغدين و خٌٜٛىٌ يف ٟغًنش ظسٜىس ٥خٛـىَٜص دبشخل ٚؼالغ ٟععدزوص ,و رٓ ٦ٜٗ ٖٛس ٚؤَ ١وشٍ ًشػ ٦خألعدعٍ : أ ٍُِ -خٛـىس خألو , ٙؤشعٌ ٚخٛو٠ٜدء دبد ٗدَ ١ـ ْٜه ٦ُٜخعٞ
-Grammaire
ؤٌ خ٤ٛمى .و ٓذ ٗد٧ ١زخ خ٤ٛىم ٢ٟخٛذسخعص خٛزٌ ٗدٓ ١دج٠د ه ًٜخؼب٤ـْ ,و ٗد ١خدُٛد ٢ٟؤَص ٣لشَص هُ٠ٜص ال َغعهذٍ ٟوشُص خٌٜٛص ٛزخهتد ,و بمند شُّذ ظىـهدظ ٦ه ًٜؤعظ ٟوُدسَص ػُٔص ٛىػن ٓىخهذ ُمغر . ذ -و يف خٛـىس خٛؽدين كهشض خُِٜٛىٛىـُد - * Philologieؤٌ ُٔ ٦خٌٜٛص .و ٍ٧ه ٜٞخسظسؾ يف ٣شإظ ٦دبذسعص خٛغ٘٤ذسَص ,مث خٓعش ١زدغبشٗص خٛوُ٠ٜص خٛيت زذؤ٧د ُذسَش ؤًغـظ ووٛىٍ Friedrich august wolfهد 1777 ٝو ٓذ خهعىن ٓ - 1ؾٔٞػز ٓقجػشثس أُوجٛج ث٧عضجر دٞهشدز ُطل ٢ػِ ٠ؽِذز ثُغ٘ز ثُغجٗ٤ز ُٔؼٜذ ث٧دح ثُضجدغ ثُٔشًض ثُؾجٓؼ ٢دشجس عجدوج ك ٢ثُغ٘ز ثُؾجٓؼ٤ز . 2003 - 2002 - 2ثُِغجٗ٤جس ٓ -ؾِز ك ٢ػِْ ثُِغجٕ ثُذشش ١صظذسٛج ؽجٓؼز ثُؾضثةش ٓ .ؼٜذ ثُؼِ ّٞثُِغجٗ٤ز ٝ ٓ . 1974 -1973وجٍ :د :ثُقجػ طجُـ ٓ :ذخَ إُ ٠ػِْ ثُِغجٗ٤جس ثُظٞص٤ز .ثُؼذد . 4 :ػجّ ثُقذ٣ظ .أعش ثُِغجٗ٤جس ك ٢ثُٜ٘ٞع دٔغضٓ ٟٞذسع ٢ثُِـز ثُؼشد٤ز .ص 19 : * philologie Etude de la langue et de la littérature. La philologie classique s'intéresse au grec et au latin, la philologie moderne étudie les langues vivantes.
2
ؤطمدهبد زدألدذ و خألخالّ و ظدسَخ خؼباعغدض ؤَؼد ,بر ٗد٣ىخ َغوى ١بذل ػسؾ خ٤ٛظىص و ظإوَٜهد و خٛعو ُْٜهُٜهد .عبحىخ بذل خؼبٔدس٣ص زٌن ٣ظىص ٢ٟ هظىس ـبعِٜص ٜٛعوشٍّ هٟ ًٜودين خ٠ٜ٘ٛدض خؼبهفىسش ,ؤو ربذَذ خظدجض ؤعٜىذ ؤدَر ؤو هظش ٛ .زٟ ٖٛهذ ه٠ٜدء ُٔ ٦خٌٜٛص زذسخعدهت ٞخألسػُص ُٔٛدٝ خألٛغُ٤ص خٛعدسخيُص , ٢٘ٛ .ه ًٜخٛشً ٢ٟ ٞر , ٖٛكٜط دسخعدهت ٞؿبذودش و هدـضش ه ًٜوٛىؾ خٛلد٧شش خٌٜٛىَص ,أل ٢ٟ ١هُىهبد خألعدعُص خ٧ع٠دٟهد خؼبـْٜ 1 و خٛىلُذ زدٌٜٛص خؼب٘عىزص ,و هضوُهد خٛعد ٝه ٢خٌٜٛص خؼب٤ـىٓص .
ج -و يف خٛـىس خٛؽدٛػ كهش ه ٜٞخٌٜٛص خؼبٔدس , ١و ٓذ خسظسـط ٣شإظ ٦زدٛوددل خٌٜٛىٌ ُشخ٣ض زىذ , Fanz Boppبر ؤطذس هدٝ
1816
ٗعدز ٦خؽبد ٝخٛزٌ حيذد
ُٟالد ه ٜٞخٌٜٛص خؼبٔدس ١زو٤ىخ ( : ١ه٣ ٢لد ٝخٛعظشََ يف خٌٜٛص خٛغ٤غ٘شَعُص ٟٔدس٣د ز٘ ٢ٟ ٚخُٛى٣دُ٣ص و خٛالظُُ٤ص و خِٛدسعُص و خعبشٟدُ٣ص ) ,مث ؤطذس هدٝ ٗ 1833عدز ٦ه ( ٢خ٤ٛمى خؼبٔدسٜٛ ١غ٤غ٘شَعُص ,و خٛغ٤ذَص ,و خألسُ٤ُٟص ,و خٛالظُُ٤ص ,و خٜٛعىخُ٣ص وخٛغالُُص خٔٛذديص و خٔٛىؿُص و خألؼبدُ٣ص ).2 و خعبذَش زدٛزٗش ؤ ١زىذ دل َ٘ ٢زةٟ٘د ٦٣ظإعُظ ه ٜٞخٌٜٛدض خؼبٔدس, ١ ٛىال خٗعشدٍ خٌٜٛص خٛغ٤غ٘شَعُص ٔٛ .ذ ـدءض خٛغ٤غ٘شَعُص شد٧ذخ ؼدٛؽد -بذل ـد٣ر خُٛى٣دُ٣ص و خٛالظُُ٤ص ُ -ىُشض ٓدهذش ؤٟنت و ؤوعن ٜٛذسخعص .و فبد ػدهَ ٢ٟؤمهُص ٧زخ خالٗعشدٍ ؤٌٜٛ ١ص خٛغ٤غ٘شَعُص وُشض ؤوػدهد ٟىخظُص ه ًٜكبى ٔ٤ٟـن خ٤ٛلًن إلؼدسش ٗ ٚؤش٘د ٙخؼبٔدس٣ص خؼب٤٘٠ص زٌن ـبع َٜخٌٜٛدض . 3 َٔىٟ ٙدٗظ ٟىٛش ٟشًنخ بذل ؤمهُص خٛغ٤غ٘شَعُص ( :ب ١خٛغ٤غ٘شَعُص ٍ٧خألعدط خٛىلُذ ٦ِٔٛخٌٜٛص خؼبٔدس ١و عىٍ ظسًٔ خؼبششذ خٛىلُذ خٛظمُك ؽبزخ خٛو , ٜٞو هددل ُٔ ٦خٌٜٛص - 1د ١عٞع٤ش كشد٘٣جٕ :دسٝط ك ٢ثُ٧غ٘٤ز ثُؼجٓز .صشؽٔز طجُـ ثُوشٓجدٓ ٝ ١ؾٔذ ثُشجٝػ ٝ ٓقٔذ ػؾ٘٤ز .ثُذثس ثُؼشد٤ز ٌُِضجح .صٗٞظ . 1985 .ص . 18 – 17 : Franz Bopp Mayence 1791 - Berlin 1867 Linguiste allemand. ¾ Sa Grammaire comparée des langues indo-européennes (1833 - 1852) est à l'origine de la linguistique comparatiste. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 - 2د .ثُشثؽق ٢ػذذ : ٙكو ٚثُِـز ك ٢ثٌُضخ ثُؼشد٤ز .دثس ثُٜ٘ؼز ثُؼشد٤ز .د٤شٝس . 1979 .ص 14 : - 3د ١عٞع٤ش كشد٘٣جٕ :دسٝط ك ٢ثُ٧غ٘٤ز ثُؼجٓز .صشؽٔز طجُـ ثُوشٓجدٓ ٝ ١ؾٔذ ثُشجٝػ ٝ ٓقٔذ ػؾ٘٤ز .ص . 19 -18 :
3
خؼبٔدس ١خٛزٌ ال َوشٍ خٛغ٤غ٘شَعُص ,شإ ٦٣شإ ١هددل خ ِٖٜٛخٛزٌ ال َوشٍ خٛشَدػُدض . ).1 ٔٛذ ٗد ١أله٠د ٙزىذ و َؤىذ ٓشمي ٟ * Jacob Grimmاعظ خٛذسخعدض , 1830 -1822و خعبشٟدُ٣ص ,و خٛزٌ ٣شش ٗعدز ( ٦خ٤ٛمى خألؼبدين ) ٟد زٌن ٗد ١أله٠د ٙخٛوددل خٛذخمنشٍٗ سخعٖ ,* Raskو خٛزٌ ٣شش ٗعدز ٦ه ٢خألطىٙ خألوذل ٌٜٛص خألَغ٤ٜذَص خٔٛذديص خألؼش خٛىخػك يف خصد٧دس خٛسمػ خٌٜٛىٌ ,بر عدمهىخ ٟغدمهص زدٌٛص خألمهُص زدذبد ٥خٛعُُ٠ض خؼب٤هفٍ زٌن ُٔ ٦خٌٜٛص و ه ٜٞخٌٜٛص . ٔٛذ شوشوخ زشوىس وخػك زدؼبُ ٚبذل ربشَش ه ٜٞخٌٜٛص ٢ٟخٛعسوُص ٜٛعخظظدض خؼبخعِٜص ؤدسٗىخ زإمهُص ؤ ١ظ٘ى ١خٌٜٛص ( ٟىػىم ؿسُوٍ ) . ٓد ٙسخعٖ ( :خٌٜٛص ٟىػىم ؿسُوٍ ,و دسخععهد ظشس ٦خٛعدسَخ خٛـسُوٍ ) . . و ٓد ٙزىذ ٤َ ( :سٌٍ ؤ٤٣ ١لش بذل خٌٜٛدض ه ًٜؤهند ؤـغد ٝؿسُوُص هؼىَص , ظع٘ى ١ؤُد ٔٛىخٌ٣ن ؿبذودش ,و ظعـىس ؤُد ؼبسذؤ دخخٜٛ ٍٜمُدش ,مث سبىض لٌن ال ظ٘ىٓ ١ددسش هُ ًٜهِ٣ ٞغهد . ) . خٛىخٓن ؤ ١زىذ و سخعٖ و ٓشمي ,و ٟد ؿشلى ٥يف طذد ؤ ١خٌٜٛص ٟىػىم ؿسُوٍ ٓ ,ذ ؤؼشوخ ظإؼًنخ ٗسًنخ ه ًٜظالُٟز , ٞ٧و خبدطص ه ًٜؤوٛحٖ خٛزَ ٢هشُىخ ٠ُُ ,د زوذ ,زد٤ٛمىٌَن خعبذد ,بر سؤي ٧االء ؤهن ٞدل َ٘عشِىخ ٤ٟهفد ـذَذخ يف خٛذسط خٌٜٛىٌ ُمغر ,ز ٚسؤوخ ؤٟ ١ىػىم دسعه ٞـبعَٜ هٟ ٢ىػىم ُٔ ٦خٌٜٛص ُ :سُ٠٤د ٗد٤َ ١لش ُُٔ ٦خٌٜٛص بذل خٌٜٛص زىطِهد ـضءخ
- 1د .ثُشثفؾ ٢ػذذ : ٙثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 16 : *
Grimm Nom de deux frères, linguistes et écrivains allemands : Jacob Grimm, Hanau 1785 - Berlin 1863, fondateur de la philologie allemande, et Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * Rasmus Rask Br ّ ndekilde, près d'Odense, 1787 - Copenhague 1832 ; Linguiste danois. ¾ Il a établi la parenté de nombreuses langues indo-européennes c'est l'un des fondateurs de la grammaire comparée. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
4
٢ٟؼٔدُص ؤٟص ٣ ,لش بُٛهد خٌٜٛىٌ زىطِهد ٟىػىهد ؿسُوُد ٓدج٠د ززخظ , ٦و َ٤سٌٍ ؤ١ ظ٘ى ٦ٛ ١دسخعع ٦خػبدطص . و لٌن ٓغ ٞخِٛالعِص و ه٠ٜدء خؼب٤د٧ؿ ٗ ٚخٛوٜى ٝبذل هٜى ٝهُٜٔص ,و هٜى ٝؿسُوُص ,ؤدسؾ خٌٜٛىَى ١ه٠ٜه ٞربط خٛوٜى ٝخٛـسُوُص .و ٓذ ٣شإ سزؾ ه ٜٞخٌٜٛص زدٛوٜى ٝخٛـسُوُص زعإؼًن ٟىـص خٛذسخعدض خٛيت ظ٤دوٛط ؤطى ٙخٌٜٛدض . و ٤ٟز ؤوخخش خٔٛش ١خٛعدعن هشش ؤخز ه ٜٞخٌٜٛص َشع ٞلذود ٟىػىه ٦و ٤ٟهفُ , ٦لهش ٟن كهىس خٛوددل خٛغىَغشٌ خ٘ٛسًن ُشدَ٤د٣ذ دٌ عىَغش
Ferdinand
, )1913-1857 ( SAUSSURE deبر ؤه ٢ٜؤٟ ١ىػىم ه ٜٞخٌٜٛص خٛظمُك ٧ى 1 خٌٜٛص يف رخهتد و ٛزخهتد . َٔى ( : ٙبٟ ١ددش خألٛغُ٤ص ظع٘ى ١زددت رٌ زذء ٢ٟصبُن ٟلد٧ش خ٘ٛالٝ خٛسششٌ عىخء ظو ْٜخألٟش ز٘ال ٝخٛشوىذ خؼبعىلشص ؤو خأل ٟٞخؼبعمؼشش ,يف خٛوظىس خٛوعُٔص ؤو خ٘ٛالعُُ٘ص ؤو يف هظش خالكبـدؽ .و خؼبوعرب يف ٗ ٚهظش ٧ ٢ٟز ٥خٛوظىس ُٛظ خٛظمُك و خ٘ٛال ٝخألديب ُٔؾ ,و ٢٘ٛصبُن ؤش٘دٙ 2 خٛعوسًن ). و ٘٧زخ ,و ٤ٟز كهىس عىعًن ,ظ٘دؼشض خٛذسخعدض خٛىطُِص خألٛغُ٤ص هًٜ ٟٔدَُظ دُٓٔص وػوهد خٌٜٛىَى ١خألوسوزُى ١و خألٟشَُ٘ى , ١و ٣زٗش يف ٧زخ خؼبٔد ٝخٛوددل خٜٛغدين خٛشوعٍ ظشوزد٣غ٘ىٌ
(1890-1938) Troubetskoï, Nikola
.
Saussure, Ferdinand de (1857-1913) Linguiste suisse dont le Cours de linguistique générale, publié après sa mort, en 1916, a servi de fondement à une nouvelle approche du langage. Encyclopédie 2000. Cd 1 - 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 19 - 18 : - 2د ١عٞع٤ش كشد٘٣جٕ :دسٝط ك ٢ثُ٧غ٘٤ز ثُؼجٓز .صشؽٔز طجُـ ثُوشٓجدٓ ٝ ١ؾٔذ ثُشجٝػ ٝ ٓقٔذ ػؾ٘٤ز .ص . 24 : Troubetskoï, Nikolaï (1890-1938) Linguiste d'origine russe. Il a été un membre éminent, avec R. Jakobson et S. Kartsevski, du cercle linguistique de Prague. Influencé par Ferdinand de Saussure, il publie, en 1939, les Principes de phonologie où, pour la première fois, il propose une distinction précise entre phonétique et phonologie (étude des phonèmes. Encyclopédie 2000. Cd 1
5
٦ ٗعدز1939 ٝشش هد٣ . ٔص زشخىٜ * يف ل١ر ـدٗسغى٣ى هؼى زدسص بذل ـد٧ و زذٓص٦ُُ لُػ لذد. وكدجَ خألطىخضٜٞ ه- phonologie ىـُدٛى٤ِٛسددت خٟ . phonétique ُٖىظٛى٤ُ ٢ ه٥يت سبُضِٛىخّ خٖٛ خٛ و زٌن ٗز, ٜٞوٛزخ خ٧ لذود ُىَص٤سٛ خ٦ُع٠ً ظغٜك هٜد ؤطـٟ ط٣يت ٗىٛ و خ, لشَدض٤ٛ خ٥ز٧ ٢٘ٛ طًِٜ ٓذ ؤ, ٌىَصٜٛسىن خٛىلُذ و خؼبِشؽ زدٛهد خٟد٠ع٧لشخ ال٣ , * Structuralisme يتٌٛىَص خٜٛٔذسش خٛ٘ص ؤو خٜٔص زدؼبٜش خؼبعو٧لىخٛى خ٧ ذسخعص وٛ خ٢ٟ دٟد٧ سد٣ـد , ١غدٜٛ سدؿينٛ خٝلد٤ٛد خٟدعط سبد٤د ؤهند ظ٠ٗ . ٝ٘الًٛ خٜ ه١غد٣إلٛ مط٤ٟ ُص وطُِص حبعصٜ٠ زو٥ً ؤعشخسٜعوشٍ هٛ خٙ خأللىخ٢ٟ ٙ زإَص لد, ٢٘بر ال دي ٢٘شَ هٛد خٟ ؤ. َُ٤عظٛعشخُض و خُٛدض خٜ٠ ألهند زسغدؿص ال ظعوذي ه, شوىس١ دو٢ٟ وسدسخضٛ خٜٞ٘يت َِشى ُُهد خؼبعٛ خ٦ٜؽٟ دء٤ظىسَص ؤو زٛ خ٦ٌُط *
Roman Jakobson Moscou 1896 - Boston 1982 Linguiste américain d'origine russe. ¾ Après avoir participé aux travaux du cercle linguistique de Prague, il s'établit en 1941 aux رtats-Unis. Ses recherches ont porté sur la phonologie, la psycholinguistique, la théorie de la communication, l'étude du langage poétique (Essais de linguistique générale, 1963 - 1973). Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 phonologie Science qui s'attache à analyser la fonction des sons des langues naturelles et à en isoler les différents phonèmes. Ses principes de base ont été mis au point par Jakobson et Troubetskoï dans les années 30. Encyclopédie 2000. Cd 1 phonétique Etude des sons d'une langue, du fonctionnement des organes qui, chez l'homme, en permettent la production (appareil phonateur et articulatoire qui sont le pharynx, le larynx, la langue, les lèvres, et les dents. Les sons ainsi émis sont physiquement étudiés, à l'aide d'appareils acoustiques. Encyclopédie 2000. Cd 1 * structuralisme nom masculin 1. Courant de pensée des années 1960 dont l'influence, un temps prépondérante, s'est étendue à la philosophie et aux diverses sciences humaines, et dont la méthode d'étude des structures s'est traduite par la primauté accordée à la synchronie sur l'évolution des faits et à la totalité sur l'individu, avec pour conséquence une remise en cause généralisée des représentations fondatrices de l'identité personnelle ou sociale. (LéviStrauss, Piaget, Lacan, Althusser, Foucault, Derrida, Barthes se rattachent, à des titres divers, au structuralisme.) 2. [Linguistique] Démarche théorique qui consiste à envisager la langue comme une structure, c'est-à-dire un ensemble d'éléments entretenant des relations formelles. Synonyme : linguistique structurale. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
6
, ٦٤ٟو ٍ٧ظ ٖٜخألطى ٙخُِٛص خٛيت َ٘عغسهد خٛـِ ٚه ًٜفبش خألَد ٝدب٠دسعع٦ ٌٜٛص ؤزىَ ٦و ؿبُـ , ٦ظل ٚزوُذش ًًن ٓدزٜص ِٜٛمض .و ؤوٟ ٙد ِٛط خأل٣لدس بذل ٔ٣دجض خ٤ٛضهص خٛىطُِص ,و ؤٗذ ؤمهُص خؼبٜ٘ص ؤو خٔٛذسش خٛوددل خألٟشٍَ٘
ظىؤ ٝظشىٟغٍ٘ CHOMSKY AVRAM NAOM خؼبىٛىد هد , 1928 ٝو ٣لشَع٦ 11 خٛشهًنش خٛيت ؤلذؼهد زدع ٞخ٤ٛمى خٛعمىَ ٍٜؤو خٛعىُٛذٌ . و ظشظ٘ض خ٤ٛلشَص خٛعىُٛذَص خٛعمىَُٜص يف ٟٔدسزص خٌٜٛص خإل٣غدُ٣ص هٟٔ ًٜىٛص ؤعدعُص ٍ٧خإلزذخهُص ُ .دٌٜٛص خإل٣غدُ٣ص ٣لدِ٤ٟ ٝعك َعُك ٠ٜٛع٘ ٜٞؤ٤َ ١عؿ هذدخ 2 ًًن ٟع٤د ٢ٟ ٥خعب ٚ٠دل َغسْ ٦ٛظبدههد ٓ ٢ٟس. ٚ و ٓذ خععِدد ه ٜٞظو ٜٞخٌٜٛدض خععِددش ٗسًنش ٢ٟخٜٛغدُ٣دض خٛسُ٤ىَص و ٢ٟ خ٤ٛمى خٛعىُٛذٌ ,لُػ ؤطسك خؼبشزى ١خؼب٤شٌٜى ١زعو ُٜٞخٌٜٛدض َعإؼشو ١زد٤ٛلشَدض خٜٛغدُ٣ص و َٔع٤وى ١زإمهُعهد خٔٛظىي يف ُٟذخ ١خخعظدطه . ٞو ٘٧زخ ؤدي خٛعإؼش خؼبعضخَذ بذل كهىس خٛوذَذ ٢ٟخؼب٤د٧ؿ يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض ,و ٤ٟ ٍ٧د٧ؿ ٟسُ٤ص هًٜ ٣لشَدض ٛغدُ٣ص .و ه٤ذجز ٣شإض خٛعخظظدض خؼبشعشٗص ُ ,لهش ه ٜٞخِ٤ٛظ خٌٜٛىٌ و ه ٜٞخٛعشزُص خٌٜٛىٌ ,و ٗالمهد َهع٠د ١زدٜٛغد , ١و ٚٗ ٢٘ٛوخلذ ٤ٟه٠د َذسع ٢ٟ ٦صخوَع٦
Chomsky, Avram Noam (Né en 1928) Linguiste américain, auteur d'une nouvelle analyse du langage appelée "grammaire générative". Celle-ci prend la syntaxe comme support pour établir un lien entre la phonétique et la sémantique, c'est-à-dire entre le son et le sens. Ouvrages ; )- Structures syntaxiques (1957 ; )- Aspects de la théorie syntaxique (1965 - la Linguistique cartésienne (1966. Chomsky fut aussi un opposant virulent à la guerre du Viêt-Nam. Certains livres politiques qu'il publia sont restés célèbres : ; )- l'Amérique et ses nouveaux mandarins (1969 ; )- Economie politique des droits de l'homme (1981 - Langage et politique (1989. Encyclopédie 2000. Cd 1 - 1ثُِغجٗ٤جس ٓ -ؾِز ك ٢ػِْ ثُِغجٕ ثُذشش ١صظذسٛج ؽجٓؼز ثُؾضثةش :ثُٔوجٍ ٗلغ . ٚص . 20 : - 2د ً٬ط ؽٞسػ :ثُ٧غ٘٤ز ٝثُطلَ ثُؼشدٓ . ٢طذؼز ْٗٔ٘ .د٤شٝس . 1981 .ص . 17 :
7
٢ٟخؼبوشوٍ ؤٜٛ ١غدُ٣دض وشدجؿ ٓىَص زوٜى ٝؤخشي .و ٧ز ٥خٛوٜى ٝظإخز ٤ٟهد ٣لشَدض ,و ظىُش ؽبد ٣لشَدض ٛ .ز ٢ٟ ٖٛخٛظور وػن لذود زٌن ظ ٖٜخٛوٜىٝ وخٜٛغدُ٣دض ,1أل ١خٌٜٛص خدطُص ب٣غدُ٣ص هت , ٞزدٛذسـص ِ٣غهد ٢ٟ ٚٗ , خإل٣عشزىٛىـُص ,وخٛغغُىٛىـُص ,وخٛغُ٘ىٛىـُص ,و خِٜٛغِص فبد َِغش ٣شىء خجملدالض خؼبشعشٗص ٗدأل٣عى -ؤٛغُ٤ص ,و خٛغغىعُى -ؤٛغُ٤ص ,و خٛغُ٘ى -ؤٛغُ٤ص ,و ُٜغِص خٌٜٛص ٠ٗ ,د ؤ ١ؤعدُٛر خٔ٤ٛذ خألديب و ؿشّ ظو ُٜٞخٌٜٛدض ٓذ ظإؼشض زدٜٛغدُ٣دض 2 ,و خعع٠ذض ٤ٟهد ٤ٟهفُدهتد و ِٟد٠ُ٧هد خألعدعُص . انهغاَُاث و عهى حعهُى انهغاث :
ٜٛعوشٍ ه ًٜهالٓص خٜٛغدُ٣دض زو ٜٞظو ُٜٞخٌٜٛدض الزذ ٢ٟخإلشدسش بذل صبٜص ٢ٟخؼبغ٠ٜدض ,و ٤ٟهد : خؼبوٜىٟدض خٌٜٛىَص طِ٤د: ١ ٟ .1وٜىٟدض ٟعؤٜص زدؼبعٟ٘ ٜٞعظٜص دبٜ٘ع ٦خٌٜٛىَص ,أل ٚٗ ١ب٣غدَ ١ىٛذ حيٚ٠ خععوذخدخض ه ًٜخِٛو ٚخٌٜٛىٌ ,مث َ٘عغر هددخض و آُٛدض وطُي وٟهدسخض هُٜ٠ص سب٘ ٢ٟ ٦٤ظو ٜٞخٌٜٛص و خععو٠دؽبد وُْ ٟٔعؼُدض خٛعىخطٚ خؼبخعِٜص َ . 3وعرب ظشىٟغٍ٘ ؤ ١خٛسُ٤ص خٌٜٛىَص ه٤ذ خإل٣غد ١ؽبد لدالض ٟعوذدش :لدٛص ؤوذل ُـشَص ٍ٧ ( :خؼبشلٜص خألوذل ٜٛذٟدى ) ُ ,مدالض وعـُص ( :ظىـذ ه٤ذ خٛـُِ , ) ٚمدٛص ٓدسش ٣غسُد ( ظىـذ ه٤ذ خإل٣غد ١خٛسدٛي) . 4
ٟ .2وٜىٟدض ٟعؤٜص زوددل خٜٛغدُ٣دض و ٟ ٍ٧وشُص هُ٠ٜص و٣لشَص حبعص ظعإ٢ٟ َٛ ؾب٠ىم خ٤ٛلشَدض وخؼبغ٠ٜدض .
-- 1د ١عٞع٤ش كشد٘٣جٕ :دسٝط ك ٢ثُ٧غ٘٤ز ثُؼجٓز .صشؽٔز طجُـ ثُوشٓجدٓ ٝ ١ؾٔذ ثُشجٝػ ٝ ٓقٔذ ػؾ٘٤ز .ص . 25 : - 2د ً٬ط ؽٞسػ :ثُ٧غ٘٤ز ٝثُطلَ ثُؼشد : ٢ص . 15 : - 3ثُِغجٗ٤جس ٓ -ؾِز ك ٢ػِْ ثُِغجٕ ثُذشش ١صظذسٛج ؽجٓؼز ثُؾضثةش :ثُٔوجٍ ٗلغ . ٚص 21 : - 4د .ثُلٜش ١ػذذ ثُوجدس ثُلجع : ٢ثُِغجٗ٤جس ٝثُِـز ثُؼشد٤ز ٘ٓ .ششٝثس ػ٣ٞذثس .د٤شٝس . . 1988ص 43 :
8
خٛىخٓن ؤ ١خٛظٌِ٤ن ٢ٟخؼبوٜىٟدض وخؼبودسٍ وب ١زذخ خٛعُ٠ض زُ٤ه٠د ٢ٟخألٟىس خٛؽدزعص خؼبعِْ هُٜهد ,مهد ٟذخال ١ؤعدعُد ١ؼبوشُص هالٓص ه ٜٞخٜٛغدُ٣دض زوٜٞ ظو ُٜٞخٌٜٛدض : خٜٛغدُ٣دض ه٣ ٜٞلشٌ َغوً بذل خ٘ٛشَ ه ٢لٔدجْ خٜٛغد ١خٛسششٌ وخٛعوشٍ ه ًٜؤعشخس. ٥ ه ٜٞظو ُٜٞخٌٜٛدض ه ٜٞظـسٍُٔ َهذٍ بذل ظو ُٜٞخٌٜٛدض عىخء ٗد٣ط٧ز ٥خٌٜٛدض ٤ٟ ٢ٟشإ خِٛشد ؤو فبد َ٘غس ٢ٟ ٦خٌٜٛدض خألـ٤سُص . برخ ظإ٤ٜٟد خغبٌٜٔن ,ظسٌن ٤ٛد ٟذي خٛظٜص خٔٛىَص خٔٛدج٠ص زُ٤ه٠د ُ٘ ,المهد حيعدـدٛ ١سوؼه٠د خٛسوغ زدعع٠شخس ُ ,دٜٛغدين جيذ يف لٔ ٚظو ُٜٞخٌٜٛدض ُٟذخ٣د هُٜ٠د الخعسدس ٣لشَدظ ٦خٛوُ٠ٜص ,و خؼبشيب ,زدؼبٔدز , ٚحيعدؾ يف ُٟذخ ١ظوُٜٞ خٌٜٛدض ؤَ ١سين ؿشٓ ٦و ؤعدُٛس ٦هٟ ًٜوشُص خٔٛىخٌ٣ن خٛودٟص خٛيت ؤؼسعهد هٜٞ خٜٛغدُ٣دض خغبذَػ . خٛىخٓن ؤ ١خؼبالللص خؼبىػىهُص خٛغشَوص ُِٜٗص زةزشخص ٟد زٌن ه ٜٞخٜٛغدُ٣دض و ه ٜٞظو ُٜٞخٌٜٛدض ٢ٟلذود ظذخخ ٚو خِ٣ظد , ٢٘ٛ . ٙو ه ًٜخٛشً٢ٟ ٞ خٛظٜص خٛشذَذش ُ ,ة ١ه ٜٞظو ُٜٞخٌٜٛدض ُ ,هى بذل ـد٣ر طسٌع ٦خٛعـسُُٔص , ال َعو ْٜزو ٜٞخٜٛغدُ٣دض ُمغر ,زَ ٚعذخخٟ ٚن هٜى ٝؤخشي ٗو ٜٞخٛعشزُص , و ه ٜٞخِ٤ٛظ ,و ه ٜٞؤٟشخع خ٘ٛال , ٝو ه ٜٞخالـع٠دم ..خخل ُ .هز ٥خٛوٜىٝ زبع َٜؤ٧ذخُهد و ٤ٟد٧ؿ خٛسمػ ُُهد ؤشذ خالخعالٍ ,و ٚ٘ٛوخلذ ٤ٟهد ٣لشَدض خدطص َؽسعهد ٢ٟخٛضخوَص خٛيت َهع ٞهبد ,بال ؤهند ظع٘د٠ُُ ٟٚد زُ٤هد يف ُٟذخ ١ظو ُٜٞخٌٜٛدض . و ه٧ ًٜزخ َغعمُ ٚؤ٣ ١وع٠ذ ه ًٜخٜٛغدين ولذ ٥ؤو ه ًٜؤخظدجٍ هٜٞ خٛعشزُص ولذ , ٥ؤو ه ًٜهددل خِ٤ٛظ ولذ ٥يف ل ٚخؼبشدٗ ٚخػبدطص زعو ُٜٞخٌٜٛدض .و ٧زخ د ُٚٛه ًٜؿسُوص ٧زخ خغبٔ ٚخٛعـسُُٔص خؼبعوذدش خال٧ع٠دٟدض ُ ,هى لٔٚ
9
1
ٍ٠ًٜ ؤعدط هٜشخشذ هٛ و خِٚـٛذ خ٤ٌىٌ هٜٛى خ٠٤ٛش خ٧صبدهٍ َسمػ يف كىخ . لشَدض خالٗعغدذ٣ ٢ٟ ذش٠عشزُص خؼبغعٛ خِٜٞظ و ه٤ٛ خًٜٞ لٔدجْ هٜسين هٟ
عهى حعهُى انهغاث و َظشَاث حعهّى انهغت
: انُظشَت انغهىكُت-
ِظ ؤعغهد هددل٤ٛ خٜٞذخسط هٟ ٢ٟ ذسعصٟ Béhaviorisme ىُٗصٜغٛخ . 1912 ٝ هد٥ ؤطذس١ هعهد يف زُد٢ٜ * و ؤهWatson ٍَ٘شٟ خأل١خغبُىخ ًُٜد ه٠ٜشدءً ه٣ِظ ب٤ٛ خٜٞشدء ه٣ص بًٛ خععمدٜىُٗص هٜغٛؤٗذض خؼبذسعص خ خألعدطٚ٘زٌ َشٛى ُٔؾ خ٧ ٕىٜغٛ خ١ و خهعربض ؤ, ٍىهٛوـُدض خٟ ؤعدط - ٍىهُٛظ خٛ و- ٥ىٕ ولذٜغٛ خ١ٖ ؤٛ ر, ٍ٠ٜوِٛظ خ٤ٛ خٜٞوٛ ٍخؼبىػىه . الللص خؼبىػىهُص٠ٜٛ خيؼن١ ؤ٢٘دي 22 -21 ص. ٚ ثُٔوجٍ ٗلغ: ج ؽجٓؼز ثُؾضثةشٛ صظذس١ ػِْ ثُِغجٕ ثُذشش٢ ٓؾِز ك- جس٤ٗ ثُِغج- 1 . 25 - 24 - 23– behaviorisme n.m. (angl. "comportement") Doctrine psychologique d'étude du comportement sous différentes conditions environnantes (le réflexe conditionné), née avec Thorndike (l'Intelligence animale, 1898) et développée par John B. Watson, Pavlov et Becterev. Refusant de fonder la psychologie sur l'étude de phénomènes non observables, Watson choisit de la fonder sur l'étude expérimentale des phénomènes objectifs, exploitables statistiquement. Ces expériences de laboratoire, fondées sur le principe stimulus-réponse, donnent lieu à de très nombreuses études comportementales portant sur l'homme ou sur les animaux. * John Broadus Watson Greenville, Caroline du Sud, 1878 - New York 1958 Psychologue américain. ¾ Il fut le fondateur et le principal théoricien du béhaviorisme (le Béhaviorisme, 1925). Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
10
و ه ًٜر ٖٛدهط ٧ز ٥خؼبذسعص بذل ػشوسش بهددش خ٤ٛلش زو ٜٞخِ٤ٛظ ٗ٦ٜ و بذل ػشوسش ؤَ ١غع٤ذ بذل دسخعص خٛو٤دطش خؼبىػىهُص خٛيت ديٟ٘ ٢الللعهد , ٧ز ٥خٛو٤دطش خٛيت ظع٠ؽ ٚيف خؼبؽًنخض ( )ٝو يف خالععفدزدض (ط) خٛيت ظادٌ بُٛهد ٧ز ٥خؼبؽًنخض . ظوعرب خٛغٜىُٗص ؤ ١خ٘ٛدج ٢خغبٍ حبذ رخظَ ٦شٟ٘ ٚددش ٛذسخعص ه٠ٜدء خٛعششَك و خُِٛضَىٛىـُد .ؤٟد ٟددش ه ٜٞخِ٤ٛظ ُعٔعظش ُٔؾ ه ًٜدسخعص خالععفدزدض خٛيت َٔى ٝخ٘ٛدج ٢خغبٍ زعإؼًن ٟؽًنخض ٟوُ٤ص .و هتذٍ ٧ز ٥خٛذسخعص ,لغر خٛغٜىٌُٗن ,بذل ربذَذ خٛوالٓدض ؤو خٔٛىخٌ٣ن خٛيت ظشزؾ زٌن خؼبؽًنخض و خالععفدزدض 1 .و ظش ٚ٠خ٤ٛلشَص خٛغٜىُٗص ه ًٜخ٤ٛلشَدض خالسظسدؿُص و خ٤ٛلشَدض خٛىكُُِص :
أ) انُظشَاث االسحباؿُت :
خالسظسدؿُص ظوين خٛوالٓدض زٌن خألُود ٙو خألُ٘دس .و ٢ٟؤش٘د ٙخالسظسدؽ : خالٓعشخ , ١و خٛعشدز , ٦و خٛعؼدد ,و خٛغسسُص ,و خٛععدزن .و ٢ٟؤزشص ٧ز٥ خألش٘د ٙخالٓعشخ , ١و ٧ى وٓىم خربظٌن ٟعٔدسزعٌن يف خٛض ٢ٟه٤ذ ب٣غدٟ ١د .و وٓىم بلذي خػبربظٌن يف ص ٢ٟاللْ جيو٧ ٚزخ خإل٣غدَ ١عزٗش خػبربش خألخشي .و ال َضخٓ ٙد٣ى ١خالٓعشخَٜ ١ور دوسخ لدظبد يف ظو ٜٞخٌٜٛدض ,و ٢ٟؤزشص ُشوم ٧ز ٥خ٤ٛلشَص خٛودٟص خ٤ٛلشَدض خٛغٜىُٗص خٛعدُٛص :
َ -1ظشَاث االسحباؽ نثىسَذاَك
connexionisme
:
و ظٔى٧ ٝز ٥خ٤ٛلشَص هٟ ًٜسذؤ خالسظسدؽ زٌن خؼبىَٓ و خالععفدزص َ .وشٍ ؼىس٣ذخَٖ خؼبىَٓ زإ ٦٣خٛود ٟٚخػبدسـٍ خٛزٌ حيػ دخخ ٚخِٛشد ظًٌنخ .ؤٟد خالععفدزص ُهٍ سدود خِٛو ٚخٛيت َسذَهد خِٛشدَ .شًن ؼىس٣ذخَٖ بذل ؤ ١خالسظسدؽ َعوْٜ زوىخٗ ٟٚؽًنش ٤ٟهد : خالععوذخد و ٣وين خٛلشوٍ خٛيت ظذُن خِٛشد بذل خالعع٠شخس يف خٛعو. ٜٞ -خٛعذسَر و ٧ى ظوذَ ٚو صَددش خالسظسدؽ .
- 1د .دٌذثػ ًٔجٍ ,د سصم هللا سثُق ٓ :ذخَ إُ٤ٓ ٠جد ٖ٣ػِْ ثُ٘لظ ٘ٓ ٝجٛؾ . ٚدثس ثُطِ٤ؼز . د٤شٝس .ؽ ( . 1985 )2ص . 9 , 8 :
11
خألؼش ؤو خالعع٠شخس يف خٛعو ٜٞيف لدٛص ربْٔ خإلشسدم ؤو خٔٛسىٛ ٙذي خؼبعوٜٞ. 1 خ٣عشدس خألؼش يف خؼبىخَٓ خٛعوُ٠ُٜص خألخشي .و خػبالطص ؤ ١ؼىس٣ذخَٖ يف ٧ز ٥خ٤ٛلشَص ٣ -لشَص -خٛعو ٜٞزدحملدوٛص و خػبـإ -زُّ ٢ب ١خٛعو٧ ٜٞى خسظسدؿدض زٌن خؼبؽًنخض و خالععفدزدض و ب ١خؼبشخ١ و خٛع٘شخس ؤعدط ٜٛعو ٜٞو ب ١خٛؽىخذ َغدهذ ه ًٜظٔىَص ظ ٖٜخالسظسدؿدض , زُ٠٤د خٛؤدذ َادٌ بذل بػودُهد و ٓذ ؤـشي ؼىس٣ذخَٖ ذبشزص ه ًٜلُىخ ١إلؼسدض ؤ ١خٛعوَ ٜٞع ٞزإعٜىذ خحملدوٛص و خػبـإ ُ ,ىػن ٓـد ـدجود دخخِٓ ٚض ٦ٛزدذ َِعك زغٔدؿص ه٢ ؿشَْ خٛؼٌؾ ه , ٦ُٜو وـذ ؤ ١ؿبدوالض خٔٛؾ ِٛعك خٛسدذ يف خٛسذخَص ٗد٣ط هشىخجُص و يف خؼبشخض خٛاللٔص زوذ خٛع٘شخس ؤطسمط خحملدوالض خٗؽش ظ٤لُ٠د و قبك خٔٛؾ زوذ هذش ؿبدوالض ُ ٢ٟعك زدذ خِٔٛض .
َ -2ظشَت االَعكاط انششؿٍ نبافهىف : ظ٤ض خ٤ٛلشَص زدُٜىٍ ه ًٜؤ ١خٛعو ٜٞحيذغ ٣عُفص وـىد ٟؽًن َادٌ بذل لذوغ خععفدزص ظادٌ بذل خٛعوٛ . ٜٞز ٖٛظغ٧ ً٠ز ٥خ٤ٛلشَص ٣لشَص خٛعوٜٞ خٛششؿٍ بر الزذ ٢ٟخشعشخؽ وـىد خؼبؽًن ٍ٘ٛحيذغ خٛعوٛ ٜٞذي خِٛشد . ٓد ٝزدُٜىٍ زةـشخء ذبشزص ه ًٜخغبُىخَ ٍ٘ٛ ١عإٗذ ٢ٟػشوسش وـىد خؼبؽًن إللذخغ هُٜ٠ص خٛعؤُ , ٜٞد ٝزوُٜ٠ص ذبىَن إللذي خغبُىخ٣دض ,و ٓسٚ ؤَٔ ١ى ٝزعٔذمي خٛـود ٝـوَ ٚغسْ ر ٖٛطىض ـشط ُ ,ىـذ زوذ ظ٘شخس ر ٖٛؤٛ ١ودذ خغبُىخَ ١غُ ٚدبفشد ظبدم طىض خعبشط ,و د ّٙر ٖٛهًٜ لذوغ خٛعو٣ , ٜٞلشخ ٛىـىد خؼبؽًن ,و ٧ى طىض خعبشط . يبادئ انخعهى عُذ بافهىف : -1د ٗج٣ق خشٓج ,د ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز .ثٌُ٣ٞش .ػجُْ ثُٔؼشكز .ؽ . )1988( :ص 55 :
12
يبذأ انخعضَض :و َٔظذ ز ٦خ ٦٣برخ ٗد٣ط ٤٧دٕ خععفدزص ٟوُ٤ص و ؤهٔسهدٟ٘دُإش ُة ١رَ ٖٛضَذ ٢ٟخلع٠دالض لذوغ ظ ٖٜخالععفدزص خؼبشًىزص . ششوؽ انخعضَض : َ٘ى ١خٛعوضَض زوذ خالععفدزص ٟسدششش . ؤَ٘ ١ى ١خٛعوضَض زدٔٛذس خؼب٤دعر ٛالععفدزص . يبذأ االَـفاء :و َٔظذ زدال٣ـِدء ؤ ٦٣برخ لذؼط خععفدزص ًًن ٟشًىذُُهد َادٌ ر ٖٛبذل خ٣ـِدء ظ ٖٜخالععفدزص . و َٔظذ ز ٦ظوشَغ خِٛشد يبذأ انخخهض انخذسجيٍ يٍ احلغاعُت :٠ٜٛؽًنخض خٛيت ؤلذؼط ٛذَ ٦خععفدزص ًًن ٟشًىذ ُُهد و ر ٖٛزـشَٔص ٟعذسـص . ٟؽد :ٙشخض خيدٍ ٢ٟطوىد خؼبظوذ ٛىـىد ٟؽًن عدزْ ٛذَ , ٦و ٧ى خٌ٣الّ خؼبظوذ و ظوـٛ . ٦ٜز٣ ٖٛوشع خٛشخض ٜٛظوىد يف خؼبظوذ هذش ٟشخض لىت ظضوٙ ٦٤ٟخٛش٧سص 1
-يبذأ انغًش :و َٔظذ زٟ ٦ىخـهص خِٛشد ٠ٜٛؽًن ٟسدششش .
ب) انُظشَاث انىظُفُت
Théories fonctionnelles
:
و ٍ٧ـضء ٢ٟخ٤ٛلشَص خٛغٜىُٗص ,زبع َٜه ٢خ٤ٛلشَدض خالسظسدؿُص يف ؤهند ال ظ٘عٍِ زةٓدٟص هالٓص زٌن خؼبؽًن و خالععفدزص ,ز ٚظُؼ ٢٠زوغ خؼبِدُٞ٧ خؼبوشُُص ٟؽ ٚخٛعًِ٘ن و خٛعخُ ٚيف خٛغٜىٕ و ٢ٟؤزشص ٣لشَدهتد :
َ -1ظشَت احلافض نهعامل ْم :* Hull - 1ػذذ هللا دٖ ط٬ؿ ثُش٬ف : ٢ػِْ ثُ٘لظ ثُضشدِٓ . ١ٞق إٗضشٗش . *
Clark Leonard Hull tat de New York, 1884 - New Haven, Connecticut, 1952ر Akron,
13
و ٓذ وػمط ٧ز ٥خ٤ٛلشَص خٛعو ُٜٞهُٜ٠ص ٟعذسـص و ٟعضخَذش َ ,عُُ ٞهد سزؾ خؼبؽًن زدالععفدزص ,و د ٖٛزدال٣عٔد ٢ٟ ٙخٛسغُؾ بذل خؼبشٗر .و ظعذخٚ هىخ ٟٚظشفن خ٘ٛدج ٢ه ًٜخٛعؤٗ ٜٞىش خٛوددش ,و خٛعَُ٘ ٟن خٛسُحص زـشَٔص ظغ٠ك زدٛوُش ٛ .ز ٖٛظعذخ ٚخغبىخُض خألوُٛص ٟؽ ٚخعبىم و خٛوـش ٤ُ..ذٟد َلهش خغبدُض ُة ١خ٘ٛدجَٔ ٢ى ٝزدأله٠دٛ ٙالععفدزص ٛزُ , ٖٛةرخ مث خٛعوضَض لذغ خٛعو ٜٞو خٛعَُ٘ .
َ - 2ظشَت اإلخشائُت نغُكُش ديُض عُ٘٤ش
Skinner
Skinner
*
Théories opérationnelles
:
ز ٢منـٌن ٢ٟخالععفدزص :
خععفدزدض ربذغ ٗشدش ُو ٚؼبؽًن ؿبذد ٟ ,ؽ ٚخٛس٘دء خ٤ٛدـ ٞه ٢ظٔـُن خٛسظٚ خععفدزدض ربذغ دو ١وـىد ٟؽًن ؿبذد ,و َـ ْٜهُٜهد خع ٞخإلـشخءخضُ , opérantsهٍ خبالٍ خألوذل ظوشٍ زأؼدس٧د خٛسُحُص ,ؤٗؽش ٢ٟخؼبؽًنخض .و ٢ٟخألٟؽٜص ه ًٜرُٓ ٖٛددش خٛغُدسش ؤو سٗىذ خٛذسخـص ؤو خؼبشٍ ه ًٜخألٓذخ. ٝ ُهزٜٗ ٥هد بـشخءخض ٟعشدهبص هتذٍ بذل زٜىى ٟ٘دٟ ١د ,ال ظغعذهٍ خُعشخع وـىد ٟؽًن حيذؼهد .و خالُعشخع زإ ١خٛغٜىٕ دي٘ ٢حيذغ ظٜٔدجُد ٧ى خألعدط خٛزٌ ٓدٟط ه ٦ُٜخ٤ٛلشَص خإلـشخجُص . و خؼبِهى ٝخٛؽدين خٛزٌ ٓدٟط ه٣ ٦ُٜلشَص عُ٘٤ش ٧ى ِٟهى ٝخٛعوضَض ,و ٣وين ز٠ٗ , ٦د سؤَ٤د ظوضَش خالععفدزدض زدؼب٘دُإش ؤو زبِؼهد زدٛؤدذ .
Psychologue américain. ¾ Il a étudié les processus d'apprentissage (Principes du comportement, 1943). Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * Burrhus Frederic Skinner Susquehanna, Pennsylvanie, 1904 - Cambridge, Massachusetts, 1990 Psychologue américain. ¾ Auteur de travaux sur l'apprentissage et les conditionnements opérants, il a développé un courant radical et autonome au sein du béhaviorisme. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
14
ؤٟد خؼبِهى ٝخٛؽدٛػ ُهى سبدَض خالععفدزدض :و َوين عُ٘٤ش ؤ ١خالععفدزدض يف زذخَص خألٟش ظ٘ىٟ ١عشدهبص ًًن ٟع٠دَضش ه ٢زوؼهد خٛسوغ ًً ,ن ؤ ١خٛعوضَض 1 دي٘ ٢خِٛشد ٢ٟسبُض خالععفدزدض و ظظُِ٤هد . ؤـشي عُ٘٤ش خٛعفشزص ِ٣غهد خٛيت ؤـشخ٧د ؼىس٣ذخَٖ ,و ؤػدٍ ؽبد طىض ٠ٌ٣ص ه٤ذٟد َؼٌؾ خٔٛؾ ه ًٜخٛشخُوص فبد َادٌ بذل لذوغ خٛعو ٜٞدبفشد وـىد خؼبؽًن ( طىض خ٠ٌ٤ٛص ) . و ظىػك ٣لشَص عُ٘٤ش ٟد َِو ٦ٜخٛـِ ٚه٤ذ ظو ٦٠ٜخ٘ٛالُ ٝهى َٔى ٝزدٛعوٜٞ زِ٤غ . ٦و َعشعخ ر ٖٛخٛعو ٜٞو ظضدخد خالععفدزدض ٛذي خٛـِ ٚز٤دء هًٜ خؼبوضصخض خٛيت َعٜٔد٧د ٢ٟوخٛذَ ٦يف طِص خٛؽ٤دء ؤو خٛعشفُن : 2 َشي عُ٘٤ش Skinnerؤ ١خٌٜٛص منؾ هد ٢ٟ ٝخٛغٜىٕ ,و ؤ ١خؼبؽًنخض خِٜٛلُص و خٛسُىٛىـُص ظىُٛذ خالععفدزدض خِٜٛلُص خٛيت َ٘عغسهد خٛـِ ٚه ٢ؿشَْ خٛعوضَض خٛزٌ َع ٞزىخعـص خِخشَ , ٢و زز ٖٛديُض عً٘٤ن منـٌن ٢ٟخالععفدزدض : - 1املغخذعُاث :و ٍ٧خععفدزدض ِٛلُص ظوضص٧د ٣عدجؿ خُٔٛد ٝزدالععفدزدض .
- 2املغًُاث :و ٍ٧خععفدزدض ِٛلُص ظغعؽًن٧د زوغ خظدجض ٧زخ خؼبؽًن. و ظ ٍٜٔخٛـِٜٛ ٚعوضَضخض خإلجيدزُص ٟشظسؾ زدألدخء خِٜٛلٍ خٛظمُك .ؤٟد هُٜ٠ص خالٗعغدذ ُععوضص زدٔٛذس خٛزٌ ظ٘شس ُُ ٦خالععفدزدض خِٜٛلُص . َز٧ر عُ٘٤ش بذل ؤ ١خٛغٜىٕ خٌٜٛىٌ ُٟذخ ١زدٛي خٛعؤُذ َ .شي ؤ ٦٣ديؽ, ٚ و بذل دسـص ـذ هدُٛص ,ـضء ٗسًن ٢ٟخٛـسُوص خٛسششَص خؼبىسوؼص ٛ .زَ ٖٛغدهذ هٟ ًٜوشُص خٛزخض ه٤ذ خِخشَ , ٢أل ١هُٜ٠ص خٛعِٜق ظىػك ,هددش ,ؤؿش خٛشخظُص ٠ٜٛع٘. ٜٞ - 1د ٗج٣ق خشٓج ,د ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص . 59 , 58 , 57 ,.56 : - 2ػذذ هللا دٖ ط٬ؿ ثُش٬ف : ٢ػِْ ثُ٘لظ ثُضشدِٓ . ١ٞق إٗضشٗش
15
َِغش عُ٘٤ش كىخ٧ش خٗعغدذ خٌٜٛص و خ٘ٛال ٝزىخعـص خٛشزؾ خٛششؿٍ زٌن خٛعفشزص و خالععفدزص َ .شًن بذل ؤمهُص خؼبظددس خٛىسخؼُص يف منى خٛغٜىٕ خٌٜٛىٌ . و َشذد ,ؤَؼد ,ه ًٜؤمهُص خجملع٠ن خٌٜٛىٌ ُُ,اٗذ ُٓد ٦ٟزىكُِص خٛـىخست يف وطَ خٛزخض ,و ؤ ٦٣زذو ١خٛوى ١خٛزٌ َٔذٜٛ ٦ٟـُِ ٚة ١خٛغٜىٕ َٗ ٦ٜلٚ ًًن وخم (ُدٛىهٍ ٣عدؾ خـع٠دهٍ ,ال َىـذ يف ٣ـدّ خإل٣غد ١خؼبوضو ٙخٛىلُذ ). 1 . و خػبالطص ؤ ١عُ٘٤ش َذهى بذل ؤ ١خٛعُ٠ٜز جير ؤَ ١عو ٜٞزِ٤غ , ٦وخ١ َع ًٜٔخٛعوضَض ٟ ٢ٟو , ٦ُ٠ٜو َاٗذ ه ًٜػشوسش صَددش ٟشخض خٛعوضَض .و ٟسذؤ خٛعوضَض ٟو٠ى ٙز ٦يف ؾبد ٙخٛعشزُص ,و الًٓ قبدلد ٗسًنخ . و ٔٛذ ظإؼش ه٠ٜدء خؼبذسعص خٛغٜىُٗص خؼبعإخشو ٢ٟ ١ؤٟؽدُُ٘ ٙىظغٍ٘ و ٛىسَد زإحبدغ زدُٜىٍ خٛيت ٓد ٝهبد يف خٛؽالؼُ٤دض ٢ٟخٔٛش ١خٛوششَ , ٢و ظإؼشوخ ؤَؼد ز٤لشَص عً٘٤ن .و ٓذ خظِٔىخ ه ًٜؤ ١خٌٜٛص ظعإ ٢ٟ َٛسدود ُو ٚؤو خععفدزدض ؼباؼشخض خدسـُص زظسك خٛش٘ ٚخؼبٔسى ٙخـع٠دهُد هددش ٛذي خِٛشد زِؼٟ ٚد َٔذ ٦ٛ ٦ٟخجملع٠ن ٢ٟـضخء .و َعىط ٚخٛـِ ٚهبز ٥خُِٛص بذل زبضَ٢ مندرؾ خعب ٚ٠خٛيت َغعـُن ظىعُوهد ؤُُٔد زوذش ؿشّ .و َٔظذ ز٘٠ٜص ؤُُٔد 2 هالٓدض خ٤ٛمى و خٛظشٍ و خٛذالٛص . و ٓذ خععِدد ه٠ٜدء خؼبذسعص خٛغٜىُٗص خؼبعإخشو ٢ٟ ١خ٤ٛلشَدض خٜٛغدُ٣ص ,و ٢ٟخٛوٜى ٝخٛعفشَسُص ُ٘ى٣ىخ ٟد َظـٜك ه ًٜظغُ٠ع ٦ه ٜٞخِ٤ٛظ خٌٜٛىٌ . و ٓذ خهع٠ذ ه ٜٞخِ٤ٛظ يف ٓغ ٦٤ٟ ٞه ًٜخ٤ٛلشَص خٛشَدػُص ٛأل٣سدء خٛيت ربذد ُٓدعد ُٗ٠د ٛأل٣سدء خؼبٔ٤ىٛص ُ .دإل٣سدء خؼبٔ٤ى ٙيف سعدٛص ٟوُ٤ص َٔدط زُ٘٠ص خٛشٖ خٛيت ظشُو٧ ٦ز ٥خٛشعدٛص .و َذسط ذبشَسُد هُٜ٠دض خإلدسخٕ و سبُض خألطىخض خٌٜٛىَص ُ .دٛظىض خٌٜٛىٌ ٧ى خٛىلذش خٌٜٛىَص خٛظٌشي خٛيت ظغ٠ك زدٛعُ٠ض زٌن ـبع َٜخٛظُي و خؼبودين .و َع ٞبدسخٕ خألطىخض خٌٜٛىَص زدٛععدزن ٛ ,زخ دي٘ ٢ؤ١ - 1د ً٬ط ؽٞسػ :ثُ٧غ٘٤ز ٝثُطلَ ثُؼشد : ٢ص 110 ,109 ,108 : - 2ثُٔشؽغ ثُغجدن .ص . 26 :
16
كبذد خلع٠دالض كهىس ؤطىخض ٌٛىَص يف خؼش طىض ٌٛىٌ ٟوٌن .و ٣شًن بذل ؤ ١خِٛشد َغعخذ٧ ٝز ٥خالسظسدؿدض زٌن خألطىخض خٌٜٛىَص ؤؼ٤دء ظوٌٛ ٦٠ٜص ٟوُ٤ص . و قبذ ٧زخ خ٤ٛىم ٢ٟخالسظسدؿدض زٌن خ٠ٜ٘ٛدض ُ .د٠ٜ٘ٛص ظع٘ى ٢ٟ ١هذد ٢ٟ خألطىخض خٌٜٛىَص .و شبص دسخعدض ُٗ٠ص لذدض ظىخظش كهىس خ٠ٜ٘ٛدض ؤو زوغ عالع ٚخ٠ٜ٘ٛدض يف خٌٜٛص . دسط ه٠ٜدء خِ٤ٛظ خٌٜٛىٌ خالععفدزدض خِٜٛلُص خٛيت َغعفُر هبد خِٛشد زإٓظً ٟد دي٘ ٢ٟ ٢خٛغشهص سدخ ه٠ٜٗ ًٜدض ؿبِضش ,هبذٍ ربذَذ ٟد َغً٠ زدالسظسدؿدض خِٜٛلُص .و ب٧ ُٖٛزخ خ٠٤ٛىرؾ ٢ٟخٛعفدسذ : انكهًت احملفضة
انكهًاث املعـاة
انخىاحش
باسد
عاخٍ
56.00
شخاء
28.00
ثهح
18.00
خهُذ
15.00
سَح
5.00
بشاد
4.00
يثهح
4.00
ظسٌن ؤ ١خالععفدزص خألٗؽش ظىخظشخ ٠ٜ٘ٛص ؿبِضش ٟوُ٤ص ِ٣ ٍ٧غهد يف خٌٜٛدض خؼبخعِٜص ظ٤دوٛط زوغ خٛذسخعدض خ٤ٛىخلٍ خٛذالُٛص ٌٜٛص ُٔ .ذ ظسٌن ٟؽال ؤ٤٧ ١دٕ زوغ خٛوالٓدض زٌن خظدجض خألطىخض خبظدجض خألشُدء ,و ٧ى ٟد َذهً زدٛشٟضَص خٛظىظُص ُ .دٛظىض ( ٟ )aؽال َشظسؾ ؤٗؽش ٟد َشظسؾ زدألشُدء خ٘ٛسًنش , ُُ٠د َشظسؾ خٛظىض ( ) iزدألشُدء خٛظًٌنش . دسعط خؼبذسعص خٛسدُٜىُُص كد٧شش خٛعو ُٞ٠خٛذالرل ُ .دؼبوٜى ٝؤ ١خؼبؽًنخض خُِٛضَدجُص خٔٛشَسص ٢ٟخؼبؽًن خٛششؿٍ خألط ٍٜظؽًن خالععفدزص خٛششؿُص ِ٣غهد ُ٠ؽال برخ ٗد ١خؼبؽًن خٛظىيت َسٜي ظىخظش٧ 1000 ٥شظض ُة ١خٛظىض خٛزٌ َسٜي 1100ؤو ٧ 900شظض دي٘ ٢ؤَ ١ىٛذ خالععفدزص خٛششؿُص ,و ظغ٧ ً٠ز ٥خٛلد٧شش خٛعوُٞ٠ - صو ّٞثُضؾشدز ػِ ٠رًش ًِٔز ٓؼ٘٤ز -صذػ ٠دجٌُِٔز ثُٔقلضر ٣ ٝ -ضؼ ٖ٤ػِ ٠ثُلشد ثُخجػغ ُِضؾشدز دإٔ ٣غضؾ٤خ دأهظ ٠عشػز ٌٓٔ٘ز دجٌُِٔز ث ٠ُٝ٧ثُض ٢صخطش ػِ ٠رٓ ٚ٘ٛذجششر .
17
خُِٛضَدجٍ ٠ُُ ,د ظغ ً٠يف لدٛص ظـسُٔهد ه ًٜبشدسخض خٌٜٛص زلد٧شش خٛعو ُٞ٠خٛذالرل :كبذغ ه٤ذ خِٛشد خععفدزص ششؿُص ز٤دء هٟ ًٜؽًن ِٛلٍ ٟوٌن ,مث ٔ٣ذ٦ٛ ٝ ٟؽًن ؼد ١هٓ ًٜشخزص دالُٛص زدؼبؽًن خألوُ , ٙةرخ ٗد٤٧ ١دٕ شبص ظو ُٞ٠دالرل ظوٌن 1 ه ًٜخؼبؽًن ؤَ ١ىٛذ خالععفدزص ِ٣غهد خٛيت وٛذ٧د ٟن خؼبؽًن خألو. ٙ
انُظشَت انبُىنىخُت : ظسٌن خ٤ٛلشَص خٛسُىٛىـُص يف بؿدس٧د خٛود ٝؤ ١خٌٜٛص ٓ ٍ٧ذسش ُـشَص خدطص زدعب٤ظ خٛسششٌ ,و ٓذ ؤؼسعط ر ٖٛزلىخ٧ش هذَذش ٤ٟ ,هد : ؤٜٛ ١غٜىٕ خٌٜٛىٌ خسظسدؿدض زد٤ٛىخلٍ خٛعششحيُص و خُِٛضَىٛىـُص ٛإل٣غد , ١و٤ٟهد خٛوالٓص زٌن خٌٜٛص و ظشُٗر ـهدصٌ خٛغ٠ن و خ٤ٛـْ ,و ٤ٟهد خٛوالٓص زٌن خٌٜٛص و خٛذٟدى و بل٘د ٝخٛعِ٤ظ و ػسـ .. ٦خخل . ظـىس خٌٜٛص لغر ـذو ٙصٟين دُْٓ ديش ز ٦صبُن ؤؿِد ٙخٛوددل و زُُِ٘صوخلذش َ :سذؤ خٛـِ ٚزعوٟ ٜٞسددت ظظ َُ٤خؼبِشدخض ُ ,د٠ٜ٘ٛدض خألوذل ال ظشًن بذل ؤشُدء ؿبذدش ,ز ٍ٧ ٚؾب٠ىهدض َغعـُن دبٔعؼد٧د ظشُٗر خألطىخض ٧ .زخ خعبذو ٙال َعًٌن زعًٌنخض خٛؽٔدُُص ؤو خٌٜٛىَص . طوىزص وَٓ ظـىس خٌٜٛص :ب ١خٔٛذسش خ٘ٛد٤ٟص ه٤ذ خٛـِٓ ٚىَص ظعـىس يفوـ ٦ؤٓىي خٛظوىزدض ,بر َغعـُن خألوالد خٛظ ٢ٟ ٞخٗعغدذ خٌٜٛص خؼب٘عىزص ٢ٟ 2 دو ١طوىزص ظزٗش . - 1د .دٌذثػ ًٔجٍ ,د سصم هللا سثُق ٓ :ذخَ إُ٤ٓ ٠جد ٖ٣ػِْ ثُ٘لظ ٘ٓ ٝجٛؾ . ٚص ,57 ,56 : .58 - 2د ً٬ط ؽٞسػ :ثُ٧غ٘٤ز ٝثُطلَ ثُؼشد : ٢ص .113-112 :
18
ال دي٘ ٢ظو ُٜٞخٌٜٛص خإل٣غدُ٣ص ًٌٛن خٛسشش . بٌٜٛ ١دض ؤعظ طىظُص و كبىَص و دالُٛص ٟشعشٗص ,و زةٟ٘د ١ؤٌ ؿِٟٚه٠د ٗد ١ـ٤غ ٦ؤو هشٓ ٦ظو ٜٞؤَص ٌٛص . ؤ ١ألهؼدء خ٤ٛـْ وكدجَ ـغُ٠ص و زُىٛىـُص ؤخشي ُ ,دٛظىض َسذؤ ٢ٟخٛظذس مث خٛشجص مث خغب٤فشش ,مث خٛ . ِٞٛزُ ٖٛة ١كهىس ؤع٤د ١خٛـِٟ ٚشلٜص ٟه٠ص يف خ٠٤ٛى خٌٜٛىٌ ٛذَ . ٦و َ٘ىٛ ١غ٠دم طىظ ٦ؤؼش ه ًٜؿشَٔص ؤدخء٥ خٌٜٛىٌ ٗ٠د ؤ ١عشهص خالٗعغدذ ٟشظسـص ز٤ؼؿ خٛذٟدى ,و خإل٣غدٟ ١ضود زسىن دٟدًُص ٟغاوٛص ه ٢هُٜ٠دض ظبدم خ٘ٛال ٝو بدسخٗ ٦و بسعد . ٦ٛو ظغً٠ 1 دب٤ـٔص خٌٜٛص .
انُظشَاث املعشفُت :و كهشض يف خ٤ٛظَ خألو ٢ٟ ٙخٔٛش ١خٛوششَٗ ٢دلعفدؾ ه ًٜخ٤ٛلشَدض خٛغٜىُٗص .ظشٗض خ٤ٛلشَدض خؼبوشُُص خ٧ع٠دٟهد ه ًٜع٘ىٛىـُص خٛعًِ٘ن ,و
ٟشدٗ ٚخؼبوشُص ,و خإلدسخٕ ,و خٛشخظُص ٢ٟؤزشص ٣لشَدهتد :
-1انُظشَت اجلشـهـُت
Gestalt
: * Théorie
و ٣ ٍ٧لشَص يف خٛعًِ٘ن و خؼبوشُص .ظشي ؤ ١خ٧ ٚ٘ٛى ٣لدٟ ٝعشخزؾ زإ٣غدّ ٟ٘ ,ى ٢ٟ ١ؤـضخء ٟعِدهٜص ٛ .زُ ٖٛةِٟ ٢ٟ ١د٠ُ٧هد خألعدعُص ِٟهى ٝخُ٤ٛص ؤو خٛعشُٗر ,و ٗز : ٖٛخٛعىصَن ,و خٛع٤لُ , ٞو خؼبوىن ,و خالععسظدس , و خِٛه. ٞ - 1ثُٔشؽغ ثُغجدن
:ص .116-115-114 : *
gestaltisme [ge ٍ taltism] nom masculin )(de l'allemand Gestalt, structure [Psychologie, philosophie] Théorie due à K ِ hler, Wertheimer et Koffka, qui refuse d'isoler les phénomènes les uns des autres pour les expliquer et qui les considère comme des ensembles indissociables structurés (formes). [Cette théorie a notamment ]permis de découvrir certaines lois de la perception. Synonyme : théorie de la forme. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
19
َوع٠ذ خٛعو ُٜٞيف ٧ز ٥خ٤ٛلشَص ه ًٜخإلدسخٕ و خالععسظدس ,و ٟد َشخُٔه٠د ٢ٟبهددش ظ٤لُ. ٞ
-2انخعهُى باملالحظت : و ٣ ٍ٧لشَص دهد بُٛهد خٛوددل زد٣ذوسخ ,و ؤٗذ ؤ ١خِٛشد َعو ٜٞخععفدزدض ـذَذش دبفشد ٟالللص عٜىٕ خِخشَ . ٢ظٔى ٝخ٤ٛلشَص ه ًٜؼالؼص ِٟد ُٞ٧ؤعدعُص : انعًهُاث اإلبذانُت :و ٧ى خٛعو ُٜٞخ٤ٛدـ ٞه ٢خٛعفشزص خؼبسدششش ؼبالللصعٜىٕ خألخشَ. ٢
انعًهُاث املعشفُت :و ٣وين هبد ظو ٜٞخٛع٠ؽُ ٚخٛشٟضٌ ٛألشُدء ٟؽ ٚخٛشٟىصخؼبىعُُٔص ؤو خألسٓد. ٝ
عًهُاث انخُظُى انزايت :و ٍ٧خُُِ٘ٛص خٛيت َ٤ل ٞهبد خ٤ٛدط عٜىٗه, ٞه ٢ؿشَْ خ٤ٛعدجؿ خٛيت َعىطٜى ١ؽبد .
َ -3ظشَت انخعهُى االخخًاعٍ : و ظشي ؤ ١خٛعو ُٜٞحيذغ يف زُحص ُٜٟحص زدؼبودين ,و َ٘غر خِٛشد زِؼ٦ٜ خٛعِده ٚخالـع٠دهٍ ٟن خِخشَ . ٢ظٔى٧ ٝز ٥خ٤ٛلشَص هٟ ًٜسددت هدٟص ٤ٟهد : 1 2 3 4 5
ب ١دسخعص خٛغٜىٕ ٍ٧دسخعص خٛعِده ٚزٌن خِٛشد و خٛسُحص خالـع٠دهُص .ب ١خٛغٜىٕ حيذغ يف صٟد ١و ٟ٘د , ١و دي٘ ٢وطِ ٦زإعدُٛرعُ٘ىٛىـُص و ؤخشي ؿسُوُص . ب ١خربخض خإل٣غد ١ظاؼش ه ًٜزوؼهد خٛسوغ .ب ١عٜىٕ ٟىـ ٦كبى ٧ذٍ .ب ١خٛغٜىٕ ال َعمذد زدأل٧ذخٍ و ؤعدُٛر خٛعوضَض ُمغر ,ز ٚه٢1 ؿشَْ ظىٓن ربْٔ ٧ز ٥خأل٧ذخٍ ٗز. ٖٛ
- 1د ٗج٣ق خشٓج ,د ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص .65 ,64 ,62 ,61
20
: ُّ انُظشَت املعشفُت أو انخكىَُُت نبُاخ-4 ال٥ٖ قبذٛزٛ . ُص٤غٛغُ٘ى ؤٛ زد, ىط٠ٜٟ ً كبىٜ و ه,Piaget ٦ُال َوعين زُدـ 1 . ِ٘شٛى خإلدسخٕ و خ٠٤ ـهص هالٓعهد ز٢ٟ ٌص بالٜٛ ٦لشَدظ٣ ؤو٦َعـشّ يف خخعسدسخظ ٦زٌ َ٘غسٛص خٟن َؼن يف خذ٠ ؾبع٢٠ ػٞ ٓدجُٞل٤ٍ ظ٧ ٦ٌُص زشؤٌ زُدـٜٛخ . ٦وشُعٟ ٢ ه١غد٣ ُُورب هبد خإل, عًِ٘نٛ خٝ ُ٘شَص ؼشَص زبذٚوعدج ٦ ُهٍ ظشس, غينٛ بشدسخض زدؼبوىن خألِٚـِٛلهد خَٜ يتٛدض خألوذل خ٠ُٜ٘ٛغط خٛ و يف٦ُر زُدـ٧ َز. د٠ُل٤ ظ١ ظ٘ى١ ؤ١ دو٢ٟ بٓشخهند زدألشُدء٢٘ حبُػ دي, ىصٟشٛخ ٌصٛ ٢ٟ ض و ظاخزٟشٛدض ظلهش ظبص خحملدٗدش يف خ٠ٜٗ ٙ ؤو١ ( ؤ: ١ظذد ؤٛزخ خ٧ . ٌىَصٜٛض زو٘ظ ؼسدض خإلشدسش خٟشٛص و ظلهش ظٌُّش خٛوضوٟ ٘سدس و ربدٍٗ زظىسشٛخ و. ِٚـٛ سًسدض خ٢ٟ ش وٟ ؤوخ٢ٟ لظشخِٚـٜٛ ٙ خألوٝ٘الٛ خ١و َع٘ى ) ٢٘ فبٚ٠ ه٢عوسًن هٍٛ خ٧ ٚ ز, ُٔؾٞص خالعُٛص مهد بهـدء خغبد٠عغٛ خ١ال ظ٘ى : هد٤ٟ , صٜؽِٟ٘شش ؤٛ خ٥ز٧ صٛذالٜٛ ٦ُ و َؼشذ زُدـ.
Piaget, Jean (1896-1980) Célèbre psychologue suisse. Après des études de biologie et de zoologie, il complète sa formation en étudiant la psychologie. Il fonde en 1955 le Centre international d' épistémologie génétique afin de favoriser le développement des connaissances, notamment en ce qui concerne l'enfant. Selon ses théories, l'enfant passe par différentes phases de développement, la phase sensori-motrice entre 0 et 2 ans pendant laquelle l'enfant acquiert sa motricité et l'appréhension des objets physiques, la phase préopératoire (entre 2 et 4 ans), la phase opératoire concrète (entre 4 et 11 ans), deux périodes pendant lesquelles l'enfant appréhende des problèmes abstraits, et enfin la phase d'équilibre entre 11 et 15 ans pendant laquelle l'enfant accède au raisonnement logique. Il a aussi mis en évidence la liaison entre le développement psychogénétique et l'enseignement et demeure malgré de nouvelles théories contradictoires, un pionnier de la psychologie du développement. Ouvrages - le Langage et la pensée chez l'enfant (1924) ; - la Naissance de l'intelligence chez l'enfant (1936) ; - la Psychologie de l'intelligence (1947) ; - la Perception (1955) ; - Mémoire et intelligence (1968) ; - Psychologie et pédagogie (1970) ; - Epistémologie des sciences de l'homme (1972) ; - Où va l'éducation ? (1972). . 126 : ص: ٢ ثُطلَ ثُؼشدٝ ز٤ُ٘غ٧ ث: سػٞط ؽ٬ً د- 1
21
ؿِٜص (ؤ) يف ع ٢خٛغ٤ص و ٣ظَ .ظوشٍ ٧ز ٥خٛـِٜص َُٗ ظغعُِذ ٢ٟخ٘ٛسدس ٛعمْٔ ٟد ظشَذ ُ .فذ٧د ٟـُن ؽبد ُ ,عغعو٠ٜٗ ٚ٠ص ٛ Pannaعشًن هبد بذل خعبذ ٗ٠د ظغعوٜ٠هد ٛعورب ه ٢سًسدهتد لىت يف لدٛص ًُدذ خعبذ . ٛ Aplusإلشدسش بذل ؿِ( ٚذ) ه٠ش ٥ع٤ص و طبغص ؤشهش َغعو٠ٜٗ ٚ٠صخٛشٍء خٛزٌ َٔن دو ١ؤ ١خيعٍِ ,و ُٛشًن بذل ٛوسص بسعد ٙخٛشٍء ُٜٛعٔـ. ٦ ٢٘ٛيف ه٠ش ع٤ص و عسوص ؤشهش ؤطسك َغعو٠ٜٗ ٚ٠ص ُٛ Aplusشًن بذل زذء خٛشٍء ؾبذدخ و ٘٧زخ ظعمى ٙخ٠ٜ٘ٛدض ٢ٟخإلشدسش بذل ه ٚ٠لغٍ لشٍٗ بذل وطَ خألُود ٙخٛغدزٔص و خأللذخغ ٧ ٍُِ ,ز ٥خؼبشلٜص َع ٞخٛعـىس ه٤ذ خٛـِ ٢ٟ ٚخٛشٟض 1 بذل خإلشدسش خغبُُٔٔص يف ِٟهىٟهد خٜٛغدين .
عاللت انًُى انهغىٌ بانًُى انزْين :
َشي زُدـُ ٦ؤ ١ؤوٛىَص خ٠٤ٛى خٛز٧ين ال دي٘ ٢ؤ ١ظِه ٞبال ه ًٜػىء ِٟهىٝ خٛعَُ٘ .و َشع ٚ٠خٛعَُ٘ هُٜ٠عٌن ؤعدعُعٌن مهد هُٜ٠عد خالععُودذ و خٛعالئ. ٝ ُدٛـِ ٚديُ ٚٗ ٢ٟ ٖٜعشش ؿبذدش ٢ٟخ٠٤ٛى هذدخ ٢ٟخٛسىن خٛيت طدًهد خالٙ ٣شدؿدظ ٦خٛغدزٔص ٛ .زخ ُهى َعف ٦بذل ؤَ ١غعىهر يف ٧ز ٥خٛسىن ٗ ٚوػوُص ـذَذش ظىخـه . ٦زُذ ؤ ١خٛىػوُدض خعبذَذش سبدسط يف خٛىٓط ِ٣غ٣ ٦ىهد ٢ٟ خٛؼٌؾ خؼباؼش ه ًٜخٛـِ , ٚفبد َذُو ٦بذل ظوذَ ٚخٛسىن خٛغدزٔص ,ؤو زوسدسش ؤخشي , بذل خٛعالئٟ ٝن خٛىعؾ َ .ش٘ ٚخٛعَُ٘ برخً ,لدٛص ظىخص , ١و خ٠٤ٛى ٟد ٧ى بال خٛوُٜ٠ص خٛيت َعمْٔ هبد خِٛشد ٧زخ خٛعىخص. ١ سبؽ ٚخؼبشخل ٚخٛيت َعمذغ ه٤هد زُدـُ ٦ؿبـدض يف ٟغًنش خِٛشد كبى خٛعىخص. ١ و خيؼن ظشظُر كهىس ٧ز ٥خؼبشخل٤ٜٛ ٚغْ ِ٣غ ٦زد٤ٛغسص ٚ٘ٛخألُشخد ,و ظإيت 2 ٟشخل ٦ٜخألعدعُص وُْ خٛعشظُر خٛعدرل :
أ -يشحهت انزكاء احلغٍ احلشكٍ :
- 1د .دٌذثػ ًٔجٍ ,د سصم هللا سثُق ٓ :ذخَ إُ٤ٓ ٠جد ٖ٣ػِْ ثُ٘لظ ٘ٓ ٝجٛؾ . ٚص 99 : - 2ثُٔشؽغ ٗلغ . ٚص 100 :
22
سبعذ ٢ٟخٛىالدش لىت خٛغ٤ص خٛؽدُ٣ص ظٔشَسد ,و ظعُ٠ض زدال٣عٔد ٢ٟ ٙخ٤ٛشدؽ خال٣و٘دعٍ ه٤ذ خؼبىٛىد بذل خ٤ٛشدؽ خإلسخدٌ .و ظوذ خؼبشلٜص خغبغُص ٟشلٜص ٟد ٓسٌٛ ٚىَص ٟ ٍ٧ظذس خٛوُٜ٠دض خٛزُ٤٧ص .
ب -يشحهت انعًهُاث انعُاَُت : و سبعذ ٢ٟخٛغ٤ص خٛؽدُ٣ص لىت خٛغ٤ص خغبددَص هششش ظٔشَسد ,و ظعُ٠ض زلهىس خٛوُٜ٠دض خٛوُدُ٣ص ,كبى خٛغدزوص ؤو خٛؽد٤ٟص خؼش ُعشش ربؼًنَص ؿىَٜص .و َٔظذ زدٛوُٜ٠دض خألُود ٙخٛيت دي٘ ٢خٛعًِ٘ن ُُهد ؤو ربىَٜهد بذل ؤ٣غدّ هدٟص ؾبشدش ,و ٢ٟؤٟؽٜص ه ًٜر ٖٛخٛعظ , َُ٤و خٛعشظُر زدٛعغٜغ ٚو خٛوذ و خؼبـدزٔص ..
ج -يشحهت انعًهُاث انظىسَت :
و ظسذؤ كبى خغبددَص هششش ؤو خٛؽدُ٣ص هششش و ظادٌ بذل ؤش٘د ٙخِ٘ٛش خألٗؽش ظـىسخ ه٤ذ خٛشخشذٌََ . ٢ذو خٛزٗدء يف ٧ز ٥خؼبشلٜص ٓددسخ ه ًٜخالعع٤عدؾ ؤو خالععٔشخء َ .ظُك خِٛشد ال َىرل خ٧ع٠دٛ ٦ٟألشُدء ,و بمند ٠ٜٛودسٍ خٛيت دي٘٢ 1 خععخالطهد ٧ ٢ٟز ٥خألشُدء . و خػبالطص ؤ ١زُدـَُ ٦سٌن ,و ه ًٜكبى دُْٓ ,ؤ ١ؤ٧ذخٍ خٛـِ ٚيف خؼبشلٜص خألوذل ,و ؤُود ٦ٛظ٤مظش ٜٗهد يف خغبدػش خؼبسدشش ظع٠مىس لى ٙخألشُدء خؼب٠ٜىعص خٛىخٓوص يف خؼبع٤دوَ . ٙعف٣ ٦شدؽ خٛـِ ٚزدذبد ٥خ٤ٛفدق يف خ٤ٛدلُص خؼبوشُُص ,و زدذبد٥ خٛشوىس زدالسظُدق يف خ٤ٛدلُص خٛودؿُِص .و ٢ٟمث َعـٜر بجيدد خٛعِغًنخض , ُُعغدء ٙلى ٙؤه٠د ٦ٛزدٛزخض ُُسذؤ ٢ٟخ٤ٛدلُص زدٛغوٍ كبى خٛعىخط , ٚو دل َوذ َ٘عٍِ زدالسظُدق خٛزخيت ,و حيدو ٙبخسدس خِخشَ ٢زدٗعشدُدظ ٦خٛيت ظظسك خؼبوشُص زدألشُدء زذ ٙخالععفدزص ٛألشُدء .و ٘٧زخ َوعرب زُدـُ ٦خٌٜٛص ٟلهشخ و ُٛغط ٟظذسخ ؽبزخ خٛعًٌُن .و ٘٧زخ َ٤عٔ ٚخٗعغدذ خٛـِ ٚخٌٜٛىٌ ٢ٟخٛىكُِص خٛعشُٟضَص 2 بذل ؤ ١ظظسك ُُ٠د زوذ ٓذسش رخظُص ٟغعٜٔص .
- 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص .102 , 101 , 100 - 2د ً٬ط ؽٞسػ :ثُ٧غ٘٤ز ٝثُطلَ ثُؼشد : ٢ص . 131 , 130 , 129 , 128 :
23
-انُظشَت انخىنُذَت أو انخحىَهُت نخشىيغكٍ :
اللق ظشىٟغٍ٘ ؤ ١خٛـِ ٚلٌن َسذؤ خٗعغدذ زوغ ِٟشدخض خٌٜٛص و ظوٜٞ ٓىخهذ خ٤ٛمى و َُٗ َسين ؤ٣ىخهد ٢ٟخعب , ٚ٠ال َ٘ىٓ ١ددسخ ُمغر هًٜ ظ٘ىَ ٢صبٓ ٚدج٠ص ه ًٜخٔٛىخهذ خ٤ٛمىَص خٛيت ظو٠ٜهد ,ز ٚقبذٓ ٥ددسخ ه ًٜز٤دء صب ٚو ظشخُٗر دل َغسْ ٦ٛظوَ٠ٜهد ٓ ٢ٟس٧ . ٚز ٥خٛلد٧شش دُوط ظشىٟغٍ٘ compétenceو خألدخء خٌٜٛىٌ بذل ظِغًن٧د زدٛعُُ٠ض زٌن ٟد ظبد ٥خٔٛذسش خٌٜٛىَص ٛ performanceذي خإل٣غد. ١ خألدخء ٧ى ؿشَٔص ٗعدزص صبٜص زغُـص ؤو ٟشٗسص ,هٟ ًٜغعىي خغبذَػ خعبدسٌ ٟؽٓ ٚى٤ٛد ب ١خٛشسدٕ ِٟعىق ؤو ب ١خٛربظٔدٛص لٜىش خٛـو ٞؤو خٛسدجن َسُن ٟد ٛذَ٢ٟ ٦ خٛغٜن زإشبدٟ ١شظِوص و كبى ر. ٖٛ ؤٟد خؼبٔظىد زدٔٛذسش ُهى ؤٟ ٦٣د دخ ٝخألدخء َعؼٓ ٢٠ىخهذ دل َعٜٔهد خإل٣غد٢ٟ ١ ٓس , ٚدي٘ ٢خُعشخع ؤ ١خإل٣غد ١ديع ٖٜزٔـشظ ٦هذش ٓىخهذ طىسَص ؤوُٛص زؽرب٧د ٢ٟ ٗ٠ىهند ٟد خٗعغس ٦و ظوٓ ٢ٟ ٦٠ٜىخهذ خ٤ٛمى و ظشُٗر خعب. ٚ٠ َشي ظشىٟغٍ٘ ؤ , ٦٣و ٟ ٢ٟـٟ ْٜد عسْ هشػ , ٦دي٘ ٢خٛعُ٠ض زٌن خٛعشُٗر خٛغـمٍ ٜٛفٜ٠ص و خٛعشُٗر خٛو . ُْ٠و دي٘ ٢ظىػُك ٧زخ خٛعُُ٠ض خألخًن زٔى٤ٛد ؤ ١خٔٛىخهذ خؼبإٛىُص ٛذي خٛـِٓ ٍ٧ ٚىخهذ خٛعشُٗر خٛغـمٍ , ٟؽ٠ٜد ٔ٣ى ٙؤ ١خألظبدء و خٛظِدض و خألُود ٙو خأللىخ ٙو خٛشوخزؾ ..و ؤ١
24
خعب ٚ٠ؤ٣ىخم :زغُـص و ٟشٗسص ,و صب ٚخععِهدُٟص ؤو ظوفسُص ؤو ٣ذخء ... ٢٘ٛال دٓص يف ٧زخ خٛعظٜٛ َُ٤ف , ٚ٠أل٤٣د ٓذ ٣إيت جب ٚ٠ؤٗؽش ظؤُذخ ه٠د ظٔى ٦ٛظ ٖٜخٔٛىخهذ خٛغدزٔص .ؤٟد خٛعشُٗر خٛوٜٛ ُْ٠فٜ٠ص ٧ى خ٘ٛشَ ه٣ ٢غْ خٔٛىخهذ خ٤ٛدزوص ٢ٟرخض خؼبع٘ ٜٞؤو ٢ٟخؼبٔذسش خٌٜٛىَص خِٛـشَص .و ب ١خٛىخٓوص خٌٜٛىَص خؽبدٟص يف خ٘ٛال ٝو ظىطُ ٚخألُ٘دس زدٌٜٛص ٍ٧ؤ ١خعب ٚ٠خٛيت ٣ع٘٠ٜهد ٍ٧ صب ٚـذَذش ـبعِٜص ه٠د ظو٤٠ٜد ٥ؤو خٗعغس٤د , ٥و سً ٞرِ٣ ٖٛه٧ ٞز ٥خعبٜ٠ص 1 ٟسدششش و زغهىٛص ,و ٤٧د ه٤ظش خإلزذخم يف ؾبد ٙخٌٜٛص . خٛسُ٤ص خٛؤُ٠ص ظعإ ٢ٟ َٛولذخض خؼبوىن خؼبع٠ؽٜص يف ولذخض ٗالُٟص ِ٤ٟشدش ,و ؤ١ خِٛشد َغعخذٓ ٝس ٚظ٘ٓ ٦٠ٜىخهذ خدطص ( ٓىخهذ خٛعمىَٛ , ) ٚعمىَ ٚخٛسُ٤ص خٛذخخُٜص بذل زُ٤ص خدسـُص ,و ٍ٧خ٘ٛال ٝخؼب٤ـىّ ُوال ًً .ن ؤ ١ظشىٟغٍ٘ ؤػدٍ بذل رُ ٖٛشػُص ٧دٟص ٍ٧ ,ؤ ١خٛسُ٤دض خٛذخخُٜص ٟعشدهبص يف صبُن ٌٛدض خٛوددل ,و 2 ظذخ ٚػ ( ٢٠خُٜ٘ٛدض خٌٜٛىَص ) ؤٌ خٛو٤دطش خؼبشعشٗص زٌن صبُن خٌٜٛدض . ُدٔٛىخهذ خُٜ٘ٛص ٍ٧ظ٤لُ ٢ٟ ٞخٛؼىخزؾ خٛيت زبؼن ؽبد خٔٛىخهذ زظىسش هدٟص. و ربعىٌ ٧ز ٥خٔٛىخهذ خُٜ٘ٛص ه ًٜخٛششوؽ خٛىخـر ظىُش٧د يف طُدًص ٓىخهذ خٌٜٛص ,و ه ًٜخؼبسددت خٛيت ربذد ُُِٗص ظِغًن ٓىخ٤ُ٣هد . و ديُض ظشىٟغٍ٘ زٌن ؼالؼص ؤ٣ىخم ٢ٟخُٜ٘ٛدض خٌٜٛىَص :
أ -انكهُاث اجلىْشَت :
و ظع٘ى ٢ٟ ١ؾب٠ىهص ُحدض ٟؽسعص ظاخز ٤ٟهد ه٤دطش خٌٜٛص ,و ظ٤ذسؾ ػ٤٠هد ؾب٠ىهص خألُود ٙو خألظبدء ,و ٍ٧زبعض زدؼبِشدخض خؼبعؤٜص زىطَ خٌٜٛدض .
ب -انكهُاث انظىسَت :
و ٍ٧خٔٛىخٌ٣ن و خٛؼىخزؾ خؼبشعشٗص زٌن ٗ ٚخٌٜٛدض ,و ظع٤دو ٙخظدجض خٔٛىخٌ٣ن خؼباِٛص ٔٛىخهذ خٌٜٛص .
ج -انكهُاث حُظًُُت :
- 1د ص٣ذثٕ ٓقٔٞد ك : ٢ٜٔك ٢كِغلز ثُِـز .دثس ثُٜ٘ؼز ثُؼشد٤ز .د٤شٝس .ؽ .1985ص 143, 142 : - 2د ً٬ط ؽٞسػ :ثُ٧غ٘٤ز ٝثُطلَ ثُؼشد : ٢ص 42 :
25
و هالٓدض خؼبغعىَدض, سوغٌٛن زسوؼهد خ٣ٔىخٛ ُُِٗص خسظسدؽ خٙدو٤ظع 3 . هد٤ُد ز٠ُُ ٌىَصٜٛخ
يُاْح حعهُى انهغاث
: هد٤ٟ و, وددش ألعسدذ ٗؽًنشٛسُص يف خ٤ٌدض خألـٜٛظذسط خ ُٙص بذل خألـُد٤َذٛٔذديص رخض خألمهُص خألدزُص ؤو خألخالُٓص ؤو خٛ٘عدزدض خٛ خٚٔ٣ -
ُِذخٛ خؼبٔذط خٞ زذخُن ظِغًن ٗعدهب غ٘شَعُص٤غٛ خٌٞعهٛ ىد٤ ُٔذ دسط خؽب. خؼبعودٓسص ١د دسط خألوسزُى٠ٗ ٘شميٛ خ١ٔشآٛوشزُص و خٛ خ١ى٠ٜوشذ و خؼبغٛ و دسط خ.Védas . ُص٤ُالظٌٛص خٌٜٛص خإلًشَُٔص و خٜٛخ
وٝىٜوٛ خٚٔ٣ ٌدض يفٜٛ خ٢ٟ و خالععِددش, ٟٞ زٌن خألٙ ظىعُن ؤوخطش خالظظد خغبدـص بذلٚؽٟ ددَصٟ ذسخعص حبىخُضٛ خ٥ز٧ ٖ ظوضصٛزٛ . ىـُدض خغبذَؽصٛى٤٘عٛخ سُص٤الخعشخهدض خألـٛ ٚودـٛ خٙد٠ و سًسص يف خالععو, عفدسشٛسُص يف خ٤ٌدض خألـٜٛخ ١ى٠ َِه٢َزٛ خ٢ٟ عن زِحص وخعوص٠يت ال ظعٛص خٟ و خأل. دهص٤ظٛ و خٝىٜوٛيف خ 1 .شِٔصٛص ظؽًن خٛ ظسًٔ يف هض, سُص٤ٌدض خألـٜٛخ . 145 , 144 : ص: ثُٔشؽغ ثُغجدن- 3
sanskrit Langue indo-aryenne de la catégorie des langues indo-iraniennes. Le sanskrit est la langue des textes de l'hindouisme. Son étude est particulièrement utile pour la comparaison des racines indo-européennes. On divise généralement le sanskrit en sanskrit védique et sanskrit classique. Le sanskrit védique est daté aux environs du Ier millénaire. Il est assez peu connu. Le sanskrit classique connaît son âge d'or entre le Ve siècle av. J.-C. et le VIe siècle apr. J.-C. A cette époque, il s'agit déjà d'une véritable langue littéraire, qui utilise des caractères hiérarchisés (devanagari). Encyclopédie 2000. Cd 1 Veda Livres sacrés de l'Inde en sanskrit au nombre de quatre, attribués à la révélation de Brahma. Encyclopédie 2000. Cd 1 . 15 : ثُؼذد. ػٌٞ صشؽٔز ٓقٔذ ثُظجُـ د. ظ ثُِـجس٣ صذس: ِذ٤ٓلِٞٗجسد دٞ٣ :. ٖ٤٤ ٓؾِز ثُضذ- 1 . 53 : ص. 2000 : ع٘ز
26
هشٍ ظذسَظ خٌٜٛدض ٤ٟد٧ؿ هذَذش ٤ٟ ,هد :
.1
املُهح انخمهُذٌ :
.2
املُهح انبُُىٌ :
َوذ خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ ؤو ؿشَٔص خٔٛىخهذ ؤو خٛعشصبص يف ظذسَظ خٌٜٛدض ٢ٟ ؤٓذ ٝخٛـشخجْ يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض .و َِغش خٛسدلؽى ١خ٣عشدس ٧ز ٥خٛـشَٔص يف خؼبدػٍ بذل ؤ ١خٌٜٛدض خألـ٤سُص خٛيت عدد ظو٠ٜهد يف ؤوسوزد ٤ٟز خٛوظىس خٛىعـً و لىت زذخَص خٔٛش ١خٛوششَٗ ٢د٣ط خٛالظُُ٤ص و خُٛى٣دُ٣ص .و َِغشوٗ , ١زٖٛ ,شُىههد يف عدجش ٤ٟدؿْ خٛوددل زدععخذخ ٝؤعدُٛر ؤٓشذ ٟد ظ٘ى ١بذل ظذسَظ خٌٜٛص خأل ٝيف ظذسَظ خٌٜٛدض خألـ٤سُص ,ؤو زٌُدذ ؿشَٔص وخػمص يف خٛعذسَظ ٓدج٠ص ه ًٜؤعظ هُ٠ٜص و ظإخز زوٌن خالهعسدس خؼب٤فضخض خٛوُ٠ٜص ٜٛغدُ٣دض و هٜٞ خِ٤ٛظ و ه ٜٞخالـع٠دم و هٜى ٝخٛعشزُص . َٔى ٝخؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ ه ًٜؤ ١ظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص َع ٞه ٢ؿشَْ خٛعوشٍ هًٜ ٓىخهذ خٌٜٛص ,مث لِلهد ,مث ظـسُٔهد ه ًٜخععخذخ ٝخٌٜٛص يف خٔٛشخءش و خ٘ٛعدزص و ٗد ١ؤٗؽش خٛعذسَسدض شُىهد ٧ى خٛعشصبص ٢ٟخٌٜٛص خألـ٤سُص بذل خٌٜٛص خأل , ٝأل١ ٧زخ خؼب٤هؿ َهذٍ ؤعدعد بذل خٗعغدذ خؼبعوٌ٠ٜن خؼبهدسش خٌٜٛىَص خ٘ٛعدزُص ,و ال َغوً بذل خٗعغدهب ٞخؼبهدسش خٌٜٛىَص خٛشِىَص َ .وع٠ذ يف خؼبٔد ٝخألو ٙه ًٜخٛزخٗشش , لُػ َ٘ َٜخٛعالُٟز حبِق ٓىخج ٢ٟ ٞخ٠ٜ٘ٛدض خ٣عٔذ خٛوذَذ ٢ٟه٠ٜدء خٜٛغدُ٣دض خؼب٤هؿ خٛعُِٜذٌ .ر٧ر زٜىُِٜٟذ ؤ ١خػبـإ خعبى٧شٌ يف خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ ٧ى خهعسدس ظذسَظ خٌٜٛص َع٠ؽ ٚيف ٚٔ٣ؾب٠ىهص ٢ٟ خغبٔدجْ خؼبوفُ٠ص ؤو خ٤ٛمىَص ٓ .ذ َغعـُن خٛعُ٠ٜز ظزٗش خٛوذَذ ٢ٟخ٠ٜ٘ٛدض خألـ٤سُص ٢٘ٛ ,ر ٖٛخٛعزٗش ال جيوٓ ٦ٜددسخ ه ًٜخِٛه ٞخعب ٚ٠و عُدٓدهتد خٛذالُٛص ,أل ١خٌٜٛص ُٛغط هُٜ٠ص سـىم ٤ٟـُٔص جمل٠ىهص ٢ٟخٔٛىخهذ خؼبذسٗص ,ز ٚؤ١ خِٛه ٞو خالععو٠د ٙخٛشِىٌ و خ٘ٛعديب هُٜ٠دض ظشخزـُص ٟٔعش٣ص زدٛغٜىٕ خإل٣غدين 1 .
ٓ - 1ؾِز ثُضذ:. ٖ٤٤
ٗٞ٣جسد دِٓٞلِ٤ذ :صذس٣ظ ثُِـجس .صشؽٔز ٓقٔذ ثُظجُـ دٌٞػ :ص . 54 :
27
خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ؤو خٛعشُٗيب ٧ى ؾب٠ىهص ٢ٟؿشخجْ ظو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص كهشض يف خٛؤذ خٛؽدٛػ ٢ٟخٔٛش ١خٛوششَ٣ ٢عُفص طبغص هىخ , ٟٚو: ٍ٧ سُغ ؿشَٔص خٔٛىخهذ و خٛعشصبص خٛيت ؤوٛط خٛو٤دَص ٜٗهد ٜٛفىخ٣ر خؼبوُدسَصه ًٜلغدذ خالععو٠د ٙخغبُديت ٌٜٛص . كهىس ه ٜٞخٜٛغدُ٣دض خٛىطٍِ ؤو خٛسُ٤ىٌ . كهىس ه ٜٞخِ٤ٛظ خٛغٜىٍٗ و ٣لشَدض خٛعو ٜٞخؼب٤سؽٔص , ٦٤ٟو خٔٛدجٜص زإ١ظو ٜٞخٌٜٛص عٜىٕ . -ظضخَذ خغبدـص بذل ظو ٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص خغبُص ,و زظىسش خدطص خإلقبُٜضَص .
أ -انـشَمت املباششة :
خ٧ع٠ط ٧ز ٥خٛـشَٔص زدٌٜٛص خغبُدظُص خٛيت َع٘٠ٜهد خ٤ٛدط ,و عوط بذل بٗغدذ خؼبعوٌ٠ٜن خؼبهدسخض خٛشِىَص ٛ .ز ٖٛدل َوذ خٛعذسَظ دبٔعؼد٧د َغعخذٝ خٌٜٛص خأل ٝو زدٛعدرل خٛعشصبص ,ز ٚؤطسك خٛعوَ ُٜٞع ٞه ٢ؿشَْ خٛشزؾ زٌن خألشُدء و خألُود ٙخعبذَذش زإِٛدكهد يف خٌٜٛص خألـ٤سُص . ظبُط خٛـشَٔص خؼبسدششش زدٛـشَٔص خٛـسُوُص ,ألهند ظوع٠ذ ه ًٜخٌٜٛص خألـ٤سُص يف ظذسَغهد و ظغعخذ ٝخعب ٚ٠و خٛوسدسخض خؼبُِذش و خٛيت َ٘ؽش خععو٠دؽبد يف خٌٜٛص خُٛىُٟص٤٘ٛ .هد يف خٛىخٓن ٍ٧ؤزوذ ٟد ظ٘ى ١ه ٢خٛـسُوُص ٣لشخ ٛوذ ٝخسظسدؽ خعبٚ٠ زإٌ ٟىخَٓ خـع٠دهُص لُُٔٔص ,و ٣لشخ ؤ ١ظ ٖٜخعبٗ ٚ٠د٣ط سبؽُال ٜٛعشخُٗر خٛظشُُص ؤو خ٤ٛمىَص خٛيت َشخد ظوُ٠ٜهد ٠ٗ .د ؤهند ال ظغعـُن يف خؼبشخل ٚخألوذل ٢ٟ ذب٤ر خٌٜٛص خأل. ٝ
ب -انـشَمت االطـالحُت :
دهط خٛـشَٔص خالطـاللُص بذل خٔٛشخءش و خ٘ٛعدزص يف ٟىػىهدض ظعظ ٚزدٛىخٓن خُٛى . ٍٟخ٧ع٠ط زعو ُٜٞخ٤ٛـْ خٛغ , ُٜٞو زدعبىخ٣ر خٛظىظُص خألخشي .ر٧ر ؤ٣ظدس٧د ,و خظىطد ٤٧شٌ عىعُط Sweetؤٌٛ ٚ٘ٛ ١ص خظدجظهد خػبدطص , 1 و خٛيت َ٤سٌٍ ٟشخهدهتد يف ظذسَغهد . - 1د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص .175 , 174 , 173 , 172
28
ج -ؿشَمت انمشاءة :
كهشض يف خٛؽالؼُ٤دض و خألسزوُ٤دض ٢ٟخٔٛش ١خٛوششَ ٢زدٛىالَدض خألٟشَُ٘ص خؼبعمذش ,مث خ٣عششض خ٣عشدسخ وخعود يف ؤكبدء خٛوددل ,ور ٖٛألهند ظبمط زعوُٜٞ خٌٜٛص خألـ٤سُص يف ؤٓظش ٟذش فب٘٤ص ,و ـوٜط خٛـدٛر جيذ ُُهد ظشدهبد زُ٤هد و زٌن ؿشَٔص ظو ُٜٞخأل . ٝظٔى ٝهٓ ًٜشخءش خٌٜٛص خعبذَذش و ؿبدوٛص ُه٠هد دو١ خٛوىدش بذل خٌٜٛص خأل ٝؤو خٛعشصبص بُٛهد .و ٤٧دٕ ٣ىهد ٢ٟ ١خٔٛشخءش :
.1
انمشاءة املشكضة :و زبض ُٔشخض ٓظًنش ظوـً لىؽبد ؤعحٜص ٗؽًنش .
.2
انمشاءة املىععت :ظع٤دوٓ ٙظظد ؤو ٗعسد شُٔص ٟ٘عىزص زٌٜص زغُـص .
-
و ٍٓ خغبدٛعٌن َشظ٘ض خٛعو ُٜٞه ًٜخٔٛشخءش خٛظدٟعص ,و خٛعذسَر ه ًٜبقبدص٧د زغشهص ظٔعشذ ٢ٟعشهص خ٤ٛدؿٌٔن زدٌٜٛص خألـ٤سُص .و ٓذ طدلر ٧ز ٥خٛـشَٔص كهىس ٓىخج ٞخ٠ٜ٘ٛدض خألٗؽش شُىهد ,و خٛيت ٗد ١جيشٌ ظو٠ٜهد ه٤ذ ظوٜٞ زوغ خٛعشخُٗر خؼب٤دعسص يف زذء خٔٛشخءش ؤو ؤؼ٤دء٧د . خهع٤ط ٧ز ٥خٛـشَٔص زدٔٛشخء خعبهشَص ِٜٔٛشخض .ؤٟد خ٘ٛعدزص ُدٓعظشض هًٜ 1 ظذسَر خٛعالُٟز ه ًٜخؼبِشدخض ؤو خٛعشخُٗر خٛيت ظو٠ٜى٧د ؤؼ٤دء خٔٛشخءش .
انـشَمت انغًعُت انشفىَت انبظشَت :
و ٍ٧ؤ ٞ٧خٛـشّ خٛسُ٤ىَص يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص .و ظبُط ززٖٛ خالع ٞألهند ذب٠ن ؤوال زٌن خالعع٠دم ٌٜٛص ,مث بهـدء خٛشد خٛشِىٌ ٟن وـىد ه٤ظش زظشٌ ٟؽ ٚطىسش ؤو سع٠ٜٛ ٞغدهذش ه ًٜظ٘ىَ ٢طىسش وخٓوُص هٟ ٢وىن خٛظٌُص خٌٜٛىَص خٛيت جيشٌ ظذسَغهد . ظوىد ؤطى٧ ٙز ٥خٛـشَٔص بذل ؤه٠د ٙه٠ٜدء خٜٛغدُ٣دض خٛسُ٤ىَص و ؤه٠د ٙه٠ٜدء خإل٣غد ١خٛزَ ٢دسعىخ ٌٛدض خؽب٤ىد خغب٠ش .ظوىد ؤطىؽبد ٗ ,ز , ٖٛبذل ٣لشَدض ه ٜٞخِ٤ٛظ خٛغٜىٍٗ و خٛيت ظشي ؤ ١خٌٜٛص ؾب٠ىهص هددخض ظع٘ى ١زدٛعوضَض .و ؼبد ٗد ١خإل٣غدَ٘ ١عغر ٌٛع ٦خألطُٜص زدؼبشدُهص ؤوال ُٔ ,ذ خهعٔذ ؤطمدذ ٧ز٥
- 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 176 , 175 :
29
خٛـشَٔص ؤ ١ظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص َع ٞزغهىٛص ٛى ُذ ٝخعبد٣ر خٛشِىٌ ه ًٜخعبد٣ر خ٘ٛعديب . ػبض خٛوددل ٟىٛعى ١خؼبسددت خألعدعُص ٜٛـشَٔص يف طبظ ٟغ٠ٜدض : انهغت ٍْ انكالو املُـىق ,ال انكالو املكخىب :و ؤدض ٧ز٥ .1 خؼبغ٠ٜص بذل ظًٌن ـزسٌ يف ٣ىم و ظشظُر خؼبددش خٛعوُ٠ُٜص بر خ٣ظر خال٧ع٠د ٝيف خؼبشخل ٚخألوذل ه ًٜخٌٜٛص خغبُدش خٛشِىَص ,مث خال٣عٔد ٙيف خؼبشخل ٚخٛاللٔص ٛعوٌٛ ٜٞص خٔٛشخءش و خ٘ٛعدزص .
انهغت جمًىعت عاداث :خٗعغدذ خألؿِد ٙخٌٜٛص َعٟ ٞؽ ٚخٗعغدذ
.2
ؤٌ هددش عٜىُٗص ؤو ؼٔدُُص ؤو خـع٠دهُص ٛ .زٗ ٖٛد ١خؼب٤هؿ خٜٛغدين ٛعم ُٜٚخٌٜٛدض يف ك ٚخٛسُ٤ىَص ٤ٟهؿ عٜىٍٗ ,بر خهعرب ٧زخ خؼب٤هؿ خٌٜٛص عٜىٗد ٓدج٠د ه ًٜخؼبؽًنخض خٛذخخُٜص و ه ًٜخالععفدزدض خػبدسـُص . 1 ُ٘٣ ٚـْ طىيت ٧ى خععفدزص ؼبؽًن ٌٛىٌ ,ؤو ًًن ٌٛىٌ . و ٓذ خسظًٔ زٜىُِٜٟذ زدٛـشق خٛغٜىٍٗ يف ؾبد ٙظو ٜٞخٌٜٛص ,و ٓذٟ ٝؽدال وخػمد ُٛرب ٢٧ه ًٜؿدزو ٦خِٛضَىٛىـٍ ُ ( :سُ٠٤د ٗد ١ـدٕ و ـَُ ٚع٠شُد١ يف خغبذَٔص ,سؤض ـُ ٚظِدلص َد٣وص ه ًٜشفشش ؿىَٜص ُـٜسط ٢ٟـدٕ ؤ١ َز٧ر ُٔٛـِهد ؽبد ٧ .زخ خؼبؽًن خػبدسـٍ ـو ٚـُ ٚظُمشٕ ل٤فشهتد و ٛغدهند و شِعُهد -عًهُت كاليُت -و ٘٧زخ ُة ١خععفدزص ـُ ٚؽبزخ خؼبؽًن خػبدسـٍ
ظظسك بؼدسش ؤخشي عبدٕ ٛ ,ز٣ ٖٛشي ـدٕ َعغ ْٜخٛشفشش ُٛفٜر خٛعِدلص بذل ـُٛ ٚعإٜٗهد . ) . ب ١خٛعم ُٜٚخٜٛغدين خٛسُ٤ىٌ ؽبزخ خغبذغ خٛغٜىٍٗ خِٛضَىٛىـٍ َع٠ؽ ٚيف ٧ز٥ خٛوُٜ٠ص : ٤٧دٕ ؤلذخغ وخٓوُص عدزٔص ٛوُٜ٠ص خ٘ٛال. ٝ - 1 خٛوُٜ٠ص خ٘ٛالُٟص . - 2
-1
ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 178 , 177 , 176 :
30
1
٤٧دٕ ؤلذخغ وخٓوُص اللٔص ٛوُٜ٠ص خ٘ٛال. ٝ - 3 ب ١خ٤ٛلش بذل خٌٜٛص ٢ٟـهص ٗىهند عٜىٗد خـع٠دهُد و ُشدَد ٓذ ؤدي بذل ظذسَغهد ه ًٜؤهند ؾب٠ىهص ٢ٟخٛوددخض خٛغٜىُٗص خٛيت َ٤سٌٍ ظشعُخهد ه ًٜكبى طمُك و عٛ ُٜٞذي خؼبعوٌ٠ٜن . -عهً املعهى أٌ َعهى انهغت راهتا ال أٌ َعهى يعهىياث عُها :
و خؼبٔظىد
ؤَ ١عف٤ر خؼبذسعى ١ظو ُٜٞخٔٛىخهذ خعبد٧ضش ,و خٛو ٚ٠ه ًٜظوىَذ خٛعالُٟز هًٜ خععخذخ ٝخألمندؽ خٌٜٛىَص خؼبخعِٜص ه ًٜش٘ ٚصبُِٟ ٚذش ,و ػ ٢٠عُدٓدض لُدش خالـع٠دهُص .
اعخخذاو انهغت انيت َغخخذيها أطحاهبا :و َوين ر ٖٛخععو٠د ٙخٛظُي خٛيتَغعوٜ٠هد خ٤ٛدؿٔى ١خألطُٜى ١زدٌٜٛص زٌغ خ٤ٛلش ه٠د برخ ٗد٣ط ٟٔسىٛص ؤو ًًن ٟٔسىٛص ,سخُٓص ؤ ٝدخسـص . -انهغاث ختخهف عٍ بعؼها انبعغ ٗ :د ١خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ َوعٔذ ؤٌٜٛ ١دض
طِدض ٟشعشٗص ٛ .زٗ ٖٛدَ ١ذسط خٌٜٛدض زـشَٔص خٛيت ٗدَ ١ذسط هبد خٛالظُُ٤ص ًًن ؤ ١ؤطمدذ خٛـشَٔص خٛغ٠وُص خٛشِىَص خٛسظشٌ سُؼىخ ر ٖٛخالهعٔدد ,و سٗضوخ يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض ه ًٜخِٛشوّ زٌن خٌٜٛدض يف خجملدالض خٛظىظُص و خٛعشُٗسُص و خٛذالُٛص .و سٗضوخ ٗز ٖٛه ًٜظو ُٜٞخٛعوسًنخض خالطـاللُص , * Idiomesو خزعوذوخ ه ٢خٛعشصبص ,و دل َغعخذٟى٧د بال ٟن زوغ خؼبِشدخض خعبذَذش خٛظوسص . ظوع٠ذ خٛـشَٔص خٛغ٠وُص هٟ ًٜسذؤ خٛعذسؾ يف هشع خؼبددش خٛعوُ٠ُٜص ,بر ظٔغ ٞخؼبددش خٌٜٛص بذل ؤمندؽ جيشٌ ظذسَغهد زدٛعودٓر ,حبُػ ظؼدٍ ٟن ٗٚ
- 1د ٓ .جصٕ ثُٞػش :هؼج٣ج أعجع٤ز ك ٢ػِْ ثُِغجٗ٤جس ثُقذ٣ظ .دثس ؽ٬ط .دٓشن .ؽ . 1988 :ص : 70 * idiome [idjom] nom masculin )(grec idiôma Tout instrument de communication linguistique utilisé par une communauté (langue, dialecte, patois, etc.). Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 - صؼضٔذ ثُطش٣وز ثُغٔؼ٤ز ثُشل٣ٞز ثُذظش٣ز ػِ ٠هٞثػذ أعجع٤ز : ٢ٛ ٝ , ثعٔغ ,صٌِْ ,ثهشأ ,ثًضخ . ثعضؼٔجٍ ثٌُٔغق ُِضٔجس ٖ٣ثُشل٣ٞز . فلع ثُٞػؼ٤جس ثُض ٢صطٞس ػجدثس ثُقٞثس . -
31
ولذش ـذَذش ٗ٠ٜدض ـذَذش ٛ .زُ ٖٛةهند ال زبع َٜه ٢خٛـشَٔص خٛعُٜٔذَص بال يف ـىخ٣ر : خٛعشُٗض ه ًٜخٌٜٛص خٛشِىَص و خٌٜٛص خٛذخسـص . بهـدء خألوٛىَص ؼبهدسخض خالعع٠دم و خٛعمذغ ,زذٟ ٙهدسش خٔٛشخءش وخ٘ٛعدزص . خععخذخ ٝخٌٜٛص زذ ٙربُٜٜهد .لٔط خٛـشَٔص خٛغ٠وُص خٛشِىَص خٛسظشَص قبدلد ٗسًنخ ,و خ٣عششض يف شىت ؤكبدء خٛوددل يف خٛغعُ٤دض ٢ٟخٔٛش ١خٛوششَٟ ٢٘ٛ . ٢ن كهىس خ٤ٛلشَدض خؼبوشُُص و ٣لشَص ظشىٟغٍ٘ يف خ٤ٛمى خٛعىُٛذٌ هشُط ظوذَالض ؤمههد : دهىش ٗدسو ٙو شدععٌن بذل خٛوىدش ٛششق خٔٛىخهذ ٓس ٚخٛعذسَر هًٜخألمندؽ خٌٜٛىَص ,ؤو خٔٛشخءش ,ؤو خحملددؼص ,ؤو خ٘ٛعدزص . ظو ُٜٞخٌٜٛص خٔٛدج ٞه ًٜخؼبىخَٓ و خحملعىي ,و وػن خألمندؽ خٌٜٛىَص يفؿبعىي َشس ٦خالععو٠دالض خغبُدظُص خِٛوُٜص :و ٓذ ظسٜىس خذبد٧د: ١
أ -االجتاِ األول :و خععود ١يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص زدألشُدء خؼبددَص ؤو خٛظىس .
ب – االجتاِ انثاين :و خهع٠ذ ه ًٜخؼبىخَٓ خغبُدظُص يف خٛعذسَظ ٟن خٛعشُٗض هًٜ خألِٛدف خٛيت ظغعو ٚ٠يف ٟٗ ٚىَٓ . كهىس خٛـشَٔص خال٣عٔدجُص و ٍ٧ؿشَٔص زُ٤ىَص هتع ٞزدؼبوىن ,و ظشفن خؼبعوٌ٠ٜن1 ه ًٜخؼبشدسٗص خِٛودٛص زـشق خألعحٜص ؤو سبؽُ ٚخألدوخس ,و ظوعين زدٔٛىخهذ . و خػبالطص ؤ ١خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ زـشخجٔ ٦خؼبخعِٜص َسين خٛوُٜ٠ص خٛعوُ٠ُٜص هًٜ خٛزخٗشش و خٛع٘شخس و خٛع٠دسَ , ٢جيو ٚخؼبعو ٜٞعٜسُد ,فبد َغعٜض ٝؤ ١ظ٘ى ١خؼبددش -
فلع ثُؾَٔ ثُ٘ٔٞرؽ٤ز ٝثُض ٢صغجػذ ثُٔضؼِْ ػِ٠ ثُٔقجٝسر . - ثٗضوذ ثُؼجُْ ثٓ٧ش ٢ٌ٣صشٓٞغٌ ٢ثُٜٔ٘ؼ ثُذ٘ , ١ٞ٤إر ثػضذش ثُِـز هذسر كجػِز ؿش٣ض٣ز ٝكطش٣ز . ٛز ٙثُوذسر ٓخضظز دجٗ٩غجٕ ٝفذ ٝ . ٙثػضذش ثُوٞثػذ ٌٓ٘ز أ ٝآُز ُٓٞذر صغضط٤غ إٔ صُٞذ ًَ ثُؾَٔ ثُ٘ق٣ٞز ُ .زُي كئٕ ثُٔضؼِْ ٣قضجػ كوؾ إُ ٠ثُوجػذر ثُضشً٤ذ٤ز ثُض ٢صٌٔ٘ ٖٓ ٚك ٝ ْٜخِن ٓج ٣ش٣ذ ٖٓ ثُؾَٔ ك ٢أ٣ز ُـز ٣شجء .أٗظش :د ٓ .جصٕ ثُٞػش :هؼج٣ج أعجع٤ز ك ٢ػِْ ثُِغجٗ٤جس ثُقذ٣ظ :ص : . 115 - 1د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص . 183 ,181 , 180 , 179 . 178
32
خٛعوُ٠ُٜص خدُٛص ٢ٟخألخـدء َٔ .ذ ٝخؼبددش دخج٠د زىخعـص وػوُص ٢ٟخٛىػوُدض خؼبذسوعص خػبدػوص ٜٛعٔىمي َ .غعٌ ٚؤخـدء خؼبعو ٜٞيف خٛعو - ُٜٞخٛعو ُٜٞزدػبـإ . خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ٤ٟهؿ آرل ًًن بزذخهٍ ,خيؼن خإل٣غد ١بذل ؤوػدم ُِٟ٘ص و ؿبذدش يف خٛعىخطُ , ٚةرخ وػن خؼبعو ٜٞيف ؤوػدم ؤخشي ٌٟدَشش ـضجُد ُة ١خؼبعو ٜٞال ظ٘ى ٦ٛ ١خالععفدزص خٌٜٛىَص خٛظمُمص . .3
املُهح انخىاطهٍ :
خسظسؾ خؼب٤هؿ خٛعىخط ٍٜيف ٣شإظ ٦زعًٌن خععشخظُفٍ مش : ٚخ٤ٛلشش بذل خٌٜٛص رخهتد و خٛـشَٔص خٛيت ظظِهد هبد ؤوال ,ؤعدُٛر خٛعو ُٜٞو خألعظ خٛيت رب٘٠هد ؼدُ٣د , و ؿبعىي خٛعو ُٜٞو خٛعو ُٜٞؼدٛؽد . ٗد٤ٛ ١لشَص ظشىٟغٍ٘ يف خ٤ٛمى خٛعىُٛذٌ ؤؼش زدٛي يف ظـىس ٤ٟد٧ؿ ظوُٜٞ خٌٜٛدض خألـ٤سُص .ؤٓش ٧دديض ٧ Hymesز ٥خ٤ٛلشَص ,و ؤٗذ ؤهند طمُمص , ًًن ؤٔ٣ ١ظهد خٛىلُذ ٍ٧ؤهند ظوض ٙخٌٜٛص ه ٢خٛغُدٓدض خالـع٠دهُص .خٌٜٛص يف خؼبٔد ٝخألو ٙؤدخش ٜٛعخدؿر و خٛعىخط ٚو خٛعوسًن ه ٢لدـدض خألُشخد و خجملع٠ن . ٛزُ ٖٛة ١خععخذخ ٝخٛعشخُٗر خٌٜٛىَص خؼبخعِٜص ٟشظسؾ زىكُِص خٌٜٛص و زوالٓعهد خالـع٠دهُص و خٛيت دي٘ ٢ظٜخُظهد يف خٛوسدسش خٛعدُٛص َ ٢ٟ :عمذغ ؟ ٟن ٢ٟ؟ و ٟىت ؟ و ؤَ ٢؟ و ٟد دوس ٗ ٚخؼبعمذؼٌن ؟ ٧ز ٥خٛوالٓص ظوين ؤ٤٧ ١دٕ ٓىخهذ خـع٠دهُص ,بذل ـد٣ر خٔٛىخهذ خٌٜٛىَص ,و خٛيت رب٘ ٞخععخذخ ٝخألُشخد ٌٜٛص يف خؼبىخَٓ خؼبخعِٜص.
- صٞثطَ Communicationإد٬ؽ ,صٞط , َ٤ثصظجٍ ,صخجؽخ ٓ ,خجؽذز ًِٜ .ج صؼ٘ ٢صوش٣ذج :ثعضؼٔجٍ سثٓٞص ( ُ٘ ) codeوَ سعجُز ٣.ذٍ كٓ ٢ؼ٘ج ٙثُؼجّ ػِ ٠ثٗضوجٍ ث٧شخجص ٝثُذؼجةغ ٝ ثُغِغ ٝثُٔ٘و٫ٞس ٖٓ ٌٓجٕ إُ ٠آخش دٞعجةَ ؽذ٤ؼ٤ز أ ٝط٘جػ٤ز . ٣ذٍ ثُضٞثطَ كٓ ٢ؼ٘ج ٙثُذه٤ن ػِ ًَ ٠صذجدٍ ك ٢ث٩شجسثس د ٖ٤كشد ٝآخش ,د ٖ٤كشد ٝؽٔجػز , أ ٝثُؼٌظ ,أ ٝد ٖ٤ؽٔجػز ٝؽٔجػز .أٓج ثُقٞ٤ثٗجس ثُض ٫ ٢صٔضِي ُـز دجُٔؼ٘ ٠ثُظق٤ـ كئٜٗج صضٞثطَ ٖٓ خ ٍ٬ثٔ٣٩جءثس ٝثُظشخجس ثُض ٢صٌٜٔ٘ج إٔ صٞكش د٫٫س ده٤وز ٝ .صٌ ٕٞثُِـز ػ٘ذ ثٗ٩غجٕ ٢ٛثُقجَٓ ثُٔٔ٤ض ُ٬صظجٍ ثُٔضٔ٤ض ؽذث ٘ٛ .ج ٣شصذؾ ثُضٞثطَ دجُضؼذ٤ش ثُز٣ ١ؼ٘ ٢ثٗضوجٍ ثُٔؼٔ ٕٞثُضؼذ٤ش ٖٓ ١كجػَ إُ ٠هجدَ ( كجػَ آخش ) .أٗظش - :د .خِ َ٤أفٔذ خِٓ : َ٤ؼؾْ ٓلجص٤ـ ثُؼِ ّٞثٗ٩غجٗ٤ز .ص . 140 , 139 :
33
ؤٓش ٧دديض ِٟهى ٍٟخٔٛذسش خٌٜٛىَص ؤػدٍ ٟظـٜك خٔٛذسش ه ًٜخٛعىخط ٚؤو ٜٟ٘ص 1 . compétence و َششق ٧دديض ٧ز ٥خٔٛذسش زٔى ) : ٦ٛب ١خٛـِ ٚخٛوددٌ َ٘عغر ٟوشٓص زدعب ٚ٠خٌٜٛىَص ,ال ٗ٠فشد ٍ٧ ٚ٧طمُمص ٢ٟخ٤ٛدلُص خٌٜٛىَص ُمغر , زٗ ٚفٟ ٚ٠الج٠ص ٠ٜٛىخَٓ خالـع٠دهُص خؼبخعِٜص .و زدخعظدس ُة ١خٛـِٚ َغعـُن ؤَ٘ ١ىِ٤ٛ ١غ ٦سطُذخ ٢ٟخٔٛذسخض ه ًٜخٛعوسًن خٛغ , ُٜٞو َشدسٕ يف خؼبىخَٓ خٛعىخطُٜص خٛشِىَص و خ٘ٛعدزُص ه ًٜلذ خٛغىخء ,و ٍ٧ـضء ال َعفضؤ ٓ ٢ٟذسظ ٦ه ًٜخععخذخ ٝخٌٜٛص و ًًن٧د ٢ٟوعدج ٚخٛعوسًن يف خؼبىخَٓ خٛعىخطُٜص خؼبخعِٜص . ( . ٓدٟط خ٤ٛلشَص خٛعىخطُٜص ه ًٜصبٜص ٢ٟخٔٛىخهذ ٜ٣ ,خظهد : َٔ -1ى ٝخؼب٤هؿ خٛعىخط ٢ٟ ٍٜخ٤ٛدلُص خ٤ٛلشَص ه ًٜخ٤ٛلشَدض خؼبوشُُص ,أل ١خٗعغدذ خٌٜٛص هُٜ٠ص ٟؤذش ظع ٢ٟ ٞخال ٙهُٜ٠دض , Hvang دخخُٜص ٛذي خؼبعوُ , ٜٞدإل٣غد٠ٗ , ١د َشي ٧ىخ٣ؿ ٗدج٤ٟ ٢لٛ ٞزخظ ٦زـسو , ٦و ُٛظ وخٓود ه ًٜخٛذوخ ٝربط سضبص خٛوىخ ٟٚو خؼبؽًنخض خػبدسـُص . ٜٟ٘ -2ص خٛعىخط ٚزدٌٜٛص خألـ٤سُص ٜٟ٘ ٍ٧ص ٌٛىَص خـع٠دهُص . -3هشع خؼبددش خٌٜٛىَص ه ًٜؤعدط خٛعذسؾ خٛىكٍُِ خٛعىخط, ٍٜ حبُػ ال َظسك خٛغاخٟ : ٙد ٍ٧خٔٛىخهذ خٌٜٛىَص خٛيت َ٤سٌٍ ظو٠ُٜهد ٜٛعالُٟز ؟ و بمند َظسك خٛغاخٟ : ٙد ٍ٧خٛىكدجَ خٌٜٛىَص خٛيت َ٤سٌٍ ظو٠ُٜهد ٜٛعالُٟز لىت َع٤٘٠ىخ ٢ٟخععخذخ ٝخٌٜٛص يف خغبُدش ؟ و ٟوىن ؤ ١ظذسؾ خؼبددش خٌٜٛىَص ؤطسك وؼُْ خٛظٜص زإ٧ذخٍ خٛعو. ُٜٞ compétence
و خألدخء , performanceو خٛعىخطcommunicative ٚ
- 1د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص . 186 , 185 . 184 , 183:
34
-4خخعُدس خؼبددش خٌٜٛىَص دل َوذ ٠ٗ ,د ٧ى خٛشإ ١يف خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ و خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ٟ ,شظسـد زدٔٛىخهذ خٌٜٛىَص ,ز ٚؤطسك ٓدج٠د هًٜ ظذسؾ خٛىكدجَ خٛعىخطُٜص و خؼبىخَٓ خالـع٠دهُص . - 5خٛعشُٗض ه ًٜخؼبىخَٓ خٌٜٛىَص و خٛعوُ٠ُٜص و خالـع٠دهُص خٛيت ربِض خؼبعو ٜٞؼٔدُُد و ٟوشُُد يف خععخذخ ٝخٌٜٛص خألـ٤سُص ٛعو ٜٞشُحد ٟد . -6خال٧ع٠د ٝزد٤ٛشدؿدض خٛيت زبٟ ْٜىخَٓ وخٓوُص الععخذخٌٜٛ ٝص ٟؽٚ :ظىـُ ٦خألعحٜص ,ؤو ظغفُ ٚخؼبوٜىٟدض ,ؤو ظسدد ٙخألُ٘دس ,ؤو خٛعوسًن ه ٢خؼبشدهش ...و زوسدسش ؤخشي ـو ٚخؼبسددسش يف صٟدٝ خؼبعو. ٜٞ -7خععو٠د ٙخٛىعدج ٚخٛغ٠وُص خٛسظشَص خؼبعوذدش ٗدألششؿص و 1
خٛظىس ... هشٍ خؼب٤هؿ خٛعىخط , ٍٜشإ ٦٣شإ ١خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ,كهىس ؿشخجْ : خٛـشَٔص خٛظدٟعص ,و خٛـشَٔص خٛـسُوُص ,و ؿشَٔص خالععفدزص زدإلحيدء ,و ؿشَٔص ظو ٜٞخٌٜٛص يف خجملع٠ن . َٔى ٙزشخو Brown ١يف وطَ ؿشَٔص ظو ٜٞخٌٜٛص يف خجملع٠ن َٔ ( :ى ٝؤُشخد ؾب٠ىهص خٛذخسعٌن زدٛعوشٍ ه ًٜزٌؼه ٞزوؼد ,و ظىؼْ خٛوالٓدض خٛىدَص زُ٤ه, ٞ ٢ٟخال ٙخٛعمددغ زٌٜعه ٞخألطُٜص ,مث جيٜغى ١يف دخجشش ,و جيٜظ خؼبذسط خدسؾ ٧ز ٥خٛذخجشش .و ه٤ذٟد َشًر ؤلذ خٛذخسعٌن ؤَٔ ١ى ٙشٍء َٔى ٦ٛزٌٜع٦ خألطُٜص ُُعشصب ٦خؼبذسط زدٌٜٛص خألـ٤سُص ,و َوُذ خٛـدٛر خٛؽدين ٟد ٓد ٦ٛخؼبذسط زدٌٜٛص خألـ٤سُص .و ٘٧زخ َغع٠ش خغبىخس .و دي٘ ٢ظغفُ ٚخغبىخس ه ًٜششَؾ ُٛغع٠ن ب ٦ُٛخٛذخسعى ١صَددش يف خٛعو . ٜٞو دي٘٠ٜٛ ٢ذسط ؤَ ١إخز دوسخ ؤٗؽش ُدهُٜص يف خٛعىـُ ٦و خإلسشدد و خٛششق و خؼب٤دٓشص . ) ... ظوشع خؼب٤هؿ خٛعىخط ٍٜبذل خ٣عٔددخض ٜ٣ ,خظهد يف ٟد َ: ٍٜ - 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 190 , 189 , 188 , 187 :
35
خٛىكدجَ خٌٜٛىَص و خٛعىخطُٜص ٍ٧رخض طسٌص هدؼبُص ظشعشٕ ُُهد ٗ ٚخٌٜٛدضٛزُ ٖٛة ١خؼبعوُٛ ٜٞظ يف لدـص بذل ظو٠ٜهد ,زٔذس ٟد ٧ى يف لدـص بذل ظوٜٞ خٔٛىخهذ خٛعشُٗض ه ًٜخٛىكدجَ خالـع٠دهُص ٧ى ظشُٗض ه ًٜلؼدسش خٌٜٛص .و ال دي٘٢يف خ ْٜخعبى خغبؼدسش خألـ٤سُص برخ دسعط خدسؾ وؿ٤هد . زٜىى لدٛص خإلظٔدٌٜٛ ١ص خألـ٤سُص ٍ٧ربُْٔ خال٣ع٠دء بذل لؼدسش خ٤ٛدؿٌٔن هبد و٧زخ خألٟش ًًن ٟشًىذ ُُ. ٦ ػشوسش ظىُش خؼبذسعٌن روٌ خِ٘ٛدءش خٛودُٛص يف خٌٜٛدض خألـ٤سُص .1 ٟ -شٜ٘ص خالخعسدسخض ,و هذ ٝظىُش خألمندؽ خؼب٤دعسص .
حعهى انهغت األطهُت و انهغت انثاَُت :
-
ظو ٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص ش٘ ٢ٟ ٚؤش٘د ٙخٛعو , ُٜٞخيؼن بذل خ٤ٛلشَدض خٛغٜىُٗص و خ٤ٛلشَدض خؼبوشُُص .خيؼن ٗز ٖٛبذل ـىخ٣ر ٗؽًنش ٢ٟخٛـشخجْ خػبدطص زعو ُٜٞخٌٜٛص خألطُٜص ٛ .ز٣ ٖٛغعوشع ؤ ٞ٧خ٤ٛلشَدض خغبذَؽص خٛيت ظ٤دوٛط طالض ظو ُٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص زعو ُٜٞخٌٜٛص خأل: ٝ
َظشَت انخـابك :
ظز٧ر ٧ز ٥خ٤ٛلشَص بذل ؤ ١خٗعغدذ خٌٜٛص خأل ٝو ظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص هُٜ٠عدٟ ١عـدزٔعدٛ . ١زُُٜ ٖٛظ ٤٧دٕ ؤٌ ظإؼًن ٌٜٛص خأل ٝه ًٜظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص ٧ .ز ٥خ٤ٛلشَص ,ه ًٜخٛشً ٢ٟ ٞؤهند ظعفد ٚ٧خٛوذَذ ٢ٟخٛوىخٟٚ خألعدعُص يف خٛعوٟ ٜٞؽ : ٚخٛعـىس خؼبوشيف ه٤ذ خِٛشد ,ؤو خٛلشوٍ خالـع٠دهُص و خٛعوُ٠ُٜص ,سبع ٖٜزوغ ؤمهُص خٛعشزىَص ,بر ظعُك ٠ٜٛوٌ٠ٜن خ٤ٛلش يف 2 خالععشخظُفُدض خؼبعشدهبص يف ظو ُٜٞخٌٜٛص خأل ٝو خٌٜٛص خألـ٤سُص . - 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 192 , 191 , 190 : - 2ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص 82 , 81 :
36
-
َظشَت انخباٍَ :
-
َظشَت حتهُم األخـاء :
كهشض ٣لشَص خٛعسدَ ٢يف خػب٠غُ٤دض ٢ٟخٔٛش ١خٛوششَ ٢هَ ًٜذ خٛوددل الدو . Ladoو ظشي ؤ ١خٗعغدذ خٌٜٛص خألـ٤سُص َعإؼش زظىسش ٗسًنش زدألمندؽ خٛظىظُص و خٌٜٛىَص ٌٜٛص خألٛ . ٝزُ ٖٛة ١خٛعشخُٗر و خٛظُي خٛيت ظشس ٦ظٖٜ خؼبىـىدش يف خٌٜٛص خألَ ٝع ٞظو٠ٜهد زغهىٛص .و ظغ٧ ً٠ز ٥خٛوُٜ٠ص زد ٚٔ٤ٛخإلجيديب .ؤٟد خٛظُي و خٛعشخُٗر خؼبخعِٜص ُةهند ظش٘ ٚهٔسص يف ؿشَْ ظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص ,و ظغسر خألخـدء خٌٜٛىَص خ٤ٛدذبص ه ٢خ ٚٔ٤ٛخٛغٜيب ؤو ٟد ٣غُ٠ع ٦خٛعذخخٚ خٌٜٛىٌ . و ٟه٠د َُ٘ ٢ة ١خٛعشدز ٦ؤو خالخعالٍ يف خ٤ٛلد ٝخٌٜٛىٌ زٌن خٌٜٛعٌن ٢ٟ ـهص ,و ظوٌٛ ٜٞص ؤـ٤سُص ٢ٟـهص ؤخشي ,مهد ٟغإٛعد ١ـبعِٜعد : ١خألوذل ظعو ْٜزدٛسُ٤ص خٌٜٛىَص ٌٛ ٚ٘ٛص ,و خٛؽدُ٣ص ظٔعش ١زوُٜ٠ص خِٛه ٞو خٛعوسًن ٛ .زٖٛ ُإ ١ظإؼش ظو ُٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص زدٌٜٛص خألَ ٝوىد ؤعدعد بذل ؿشَٔص خٛعو ُٜٞزدٛذسـص خألوذل ,ؤٗؽش فبد َوىد بذل خخعالٍ زُ٤ص خٌٜٛعٌن . ٣شإض ٣لشَص رب ُٜٚخألخـدء ٗدلعفدؾ ه٣ ًٜلشَص خٛعسدَ . ٢ظشي ٧ز ٥خ٤ٛلشَص ؤ ١خٛعذخخ ٚخٌٜٛىٌ ٓذ َ٤سن ٢ٟدخخ ٚخٌٜٛص خألـ٤سُص ٔٛ .ذ اللق خٛو٠ٜدء ؤ١ خألؿِد ٙخيـحى ١يف خععو٠د ٙخٌٜٛص خأل٣ ٝلشخ ٛالععخذخ ٝخػبدؿث ٜٔٛىخهذ خٌٜٛىَص خٛيت عسْ ؽب ٞظو٠ٜهد ٧ .زخ خألٟش ٧ى خألٟش ِ٣غ ٦حيذغ ؤؼ٤دء ظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص ٛ .ز ٖٛظشٗض ٧ز ٥خ٤ٛلشَص ه ًٜرب ُٜٚخألخـدء ٜٛعوشٍ ه ًٜؤخـدء خٛغهى ,و ه ًٜخألخـدء خغبُٔٔص ,مث ظظ٧ َ٤ز ٥خألخـدء بذل ؤخـدء طىظُص ؤو كبىَص ؤو طشُُص ,ؤو ؤخـدء لزٍ ؤو بػدُص ,ؤو ؤخـدء بزذخ ٙؤو ظشظُر و زوذ ر ٖٛظذسط ٧ز ٥خألخـدء ٛعوشٍ ه ًٜؤعسدهبد ٣ ٍ٧ ٚ٧ ,دشحص ٢ٟ خٛعذخخ ٚزدٌٜٛص خأل ٝ؟ ؤو ٢ٟظذخخٟ ٚن خٛظُي خٌٜٛص خألـ٤سُص ِ٣غهد ؟ ؤو ٍ٧ 1 ٣دصبص ه ٢خٛـشَٔص خٛعوُ٠ُٜص ؤو خؼبىَٓ خٛعىخط ٍٜ؟ - 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 83 :
37
-
َظشَت اجلهاص انؼابؾ :
و ٣ ٍ٧لشَص ؤعغهد خٛوددل ٗشخظش , ٢و ظشٗض ؤعدعد ه ًٜخٛوالٓص خٔٛدج٠ص زٌن خٛعو ُٜٞخٛعٜٔدجٍ و خٛعو ُٜٞخؼبىـ . ٦ظز٧ر ٣لشَص خعبهدص خٛؼدزؾ ؤ٤٧ ١دٕ ؿشَٔعٌن ٛعو ُٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص : انـشَمت األوىل :و ٍ٧خٗعغدذ خٌٜٛص خألـ٤سُص الشوىسَد
.1
زدععخذخٟهد يف خؼبىخَٓ خٛعىخطُٜص خغبُُٔٔص خؼبخعِٜص ٛعمُْٔ ؤًشخع خغبُدش خٛـسُوُص ٛ .زُ ٖٛة ١خال٧ع٠دَ ٝعىـ ٦بذل خحملعىي و خألؼش خٛزٌ حيذؼ٦ خععخذخ ٝخٌٜٛص ه٤ذ خؼبع ٍٜٔو خحملُؾ ,و ال َ٤ظر ه ًٜدٓص خٛعشخُٗر خٌٜٛىَص خؼبغعوٜ٠ص ,و ٢ٟخألٟؽٜص ه ًٜر ٖٛظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص يف خٛسالد خ٤ٛدؿٔص هبد .
انـشَمت انثاَُت :و ٍ٧ظو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص بسخدَد ,بر َعىـ٦
.2
-
خال٧ع٠د ٝبذل خٛعٓ ٢ٟ ٢٘٠ىخهذ خٌٜٛص خألـ٤سُص ٧ .زخ خ٠٤ٛؾ خٔٛدج ٞيف خؼبذخسط زةششخٍ خؼبذسعٌن َٔى ٝه ًٜخعبهذ خٛزٌ َسز ٦ٛخؼبعو ٜٞيف ػسؾ 1 ٌٛع ٦و ظظمُك ؤخـدج٠ٜٗ ٦د خٓعؼً خألٟش ر. ٖٛ
َظشَت انهغت املشحهُت :
َغعخذ ٝخؼبعوٌٜٛ ٜٞدض خألـ٤سُص خٌٜٛص رخهتد زٔظذ خٛىطى ٙبذل خؼبضَذ ٢ٟظو٠ٜهد .و ٟه٠د َٟ٘ ٢غعىي بظٔد ٦٣خٌٜٛص ُ ,ة ١خٌٜٛص ٍ٧وعُٜع ٦خؼبعدلص ,و ظع٘ى ٢ٟ ١ؾب٠ىم ـبضو ١خؼبِشدخض و خٛظُي . و ٓذ كهشض يف خِو٣ص خألخًنش وـهدض ٣لش ظشي ؤٌٜٛ ١ص خؼبعو ٜٞخػبدطص ٣لدٟهد خٛزٌ ظو ٚ٠ؤُُ , ٦هٍ ٌٛص ٟشلُٜص ظغسْ ٟشلٜص خٗعغدذ خٌٜٛص خألـ٤سُص ٛزُ ٖٛة ١ظو ٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص ٍ٧عٜغٜص ٢ٟهُٜ٠دض خال٣عٔد ٙخؼبـشدش ٢ٟ ٟشلٜص بذل ٟشلٜص ؤخشي ظذُن زدؼبعو ٜٞبذل خٗعغدذ خٌٜٛص خألـ٤سُص خؼبغعهذُص . و خٛىخػك ؤ٧ ١ز ٥خ٤ٛلشَص ظٜعٍٔ ٟن خ٤ٛلشَص خؼبوشُُص ؤو خٛع٘ىَُ٤ص ه٤ذ زُدـُ. ٦ 2
- 1ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص . 83 : - 2ثُٔشؽغ ثُغجدن :ص .84 :
38
-انُظشَت انهغىَت :
٤٧دٕ ٟ ,ؽ٠ٜد خععوشػ٤د آِ٣د ,ؼالؼص ٣لشَدض سجُغُص يف وطَ خٌٜٛص و ٍ٧ :خٛـشَٔص خٛعُٜٔذَص ,و خٛـشَٔص خٛسُ٤ىَص ,و خٛـشَٔص خٛعىُٛذَص خٛعمىَُٜص ٧ .ز٥ خٛـشخجْ خٛؽالغ ٍ٧خألعدط خ٤ٛلشٌ خٛزٌ ٓدٟط ه٤ٟ ٦ُٜد٧ؿ ظذسَظ خٌٜٛدض -و ؤهين :خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ ,و خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ,و خؼب٤هؿ خٛعىخط. ٍٜ
-
انـشَمت انخمهُذَت :و ٓذ خزبزض ٢ٟطُي خٌٜٛص خٛالظُُ٤ص مندرؾ
-
انـشَمت انبُُىَت :و ٓدٟط ٗشُغ ٜٛـشَٔص خٛعُٜٔذَص ,و
-
انـشَمت انخحىَهُت :ظٔى ٝه ًٜوطَ خ٤ٛلد ٝخٌٜٛىٌ خٛزٌ دي٘٢
ٛىطَ خٌٜٛدض خألـ٤سُص خؼبخعِٜص .
خسظ٘ضض ه ًٜوطَ خٌٜٛص و ؤزُ٤عهد زظىسش ٟىػىهُص ظوع٠ذ هًٜ خععٔشخء خعب ٢ٟ ٚ٠ؤلددَػ خ٤ٛدؿٌٔن خألطٌُٜن زدٌٜٛص خألـ٤سُص ,و ظٜعضٝ ز٘ ٚر ٖٛو ظٔذ ٝطُي و ٓىخٛر و ظشخُٗر ٟغعخٜظص ٢ٟؾب٠ىم خؼبددش خٌٜٛىَص خؼبغعٔشؤش .
٢ٟخال ٦ٛظىُٛذ خعب ٚ٠و خٛظُي زدٌٜٛص خألـ٤سُص ٟ ,ن بٟ٘دُ٣ص خغب٘ ٞؤو ظِغًن خعب ٚ٠خٛظمُمص و ًًن خٛظمُمص . و زدإلػدُص ٤ٜٛلشَدض خؼبزٗىسش ٓدٟط دسخعدض هتع ٞزإزودد ٌٛىَص ـذَذش ٤ٟهد : أ -املعىن احلشيف و املعىن املمظىد :و ظعمشي ٧ز ٥خ٤ٛلشَص خؼبوىن زإش٘د : ٦ٛخغبشيف ,و خؼبٔظىد ,و خجملدصٌ ,و خالسظسدؿٍ ...
ب -حفغًن املعين انزٌ َمظذِ املخكهى . ؾ -االفخشاػاث املغبمت
Présuppositions
خٛيت ظ٘ى ١يف ر ٢٧خؼبعٜ٘ٞ
ؤو خٛغدٟن ٓس ٚزذء خغبىخس .
د -حتهُم احلذَث أو انُظىص ُه٤دٕ خ٘ٛؽًن ٟ ٢ٟعًٌنخض خؼبوىن خٛيت ال دي٘ ٢خٛىطى ٙبُٛهد بال زدالهع٠دد ه ًٜؾبشي خغبذَػ ٗ٘ٚ
39
cohérence
و ًًن خؼبشجُص
والٓدض خؼبشجُصٛ خٙ خال٢ٟ ؤو ض ؤو خغبذَػ٤ٛيت ظىـذ يف خٛ خ
cohésion
وىنٟ وٝوين هبد دسخعص خالععخذخ٣ و 1
Pragmatisme
انرباغًاحُت- ِ
. ٍٜعىخطٛغُدّ ؤو خغبذغ خٛ و هالٓدهتد زد, وسدسخضٛخ
: ٌاحملخىي انهغى
ؿ ؤو خؼبٔشسٟد٣ربٛدض خ٣عشصبص ؼب٘ىٌٛىٌ مهد خٜٛخؼبىخد ؤو خحملعىي خ هؿ٤ خؼب١ و ٓذ ٗد. خؼبعسوصُٜٞعوٛلشَص خ٤ٛ ٍِغِٜٛ خ٦عىـٛوُْ خ , ٌىَدٛ هدُٜٜيت جيشٌ ربٛظىص خألدزُص خ٤ًٛ خُٜذٌ َٔعظش هٜٔعٛخ عشخُٗرٛ خٞد َالجٟ ظىص٤ٛ خ٢ٟ ٍٔع٤َ ٌُى٤سٛهؿ خ٤ خؼب١د ٗد٠٤ُز ًٜذ ه٠ٍ ُٔذ خهعٜعىخطٛهؿ خ٤د خؼبٟ ؤ. ٌىَص خؼبٔشسشٜٛظُي خٛخ هؿ٤ُذٌ و خؼبٜٔعٛهؿ خ٤ خؼب. ىخٓوُصٛ خغبُدش خ٢ٟ إخىرشٟ عوذدشٟ ظىص٣ . ٍظشٛمى و خ٤ٛد يف خ٧يت مت ظٔوُذٌٛص خًٜٛ خٜ ه١ذخ٠ُىٌ َوع٤سٛخ ٖٛزٛ . زوذ٢٤ٔيت دل ظٌٛص خًٜٛ خٜذ ه٠ٍ َوعٜعىخطٛهؿ خ٤د خؼبٟؤ دٟ ن زٌن٠ٍ خعبٜعىخطٛهؿ خ٤ُص يف خؼب٠ُٜعوٛذ هشع خؼبىخد خ٤جير ه و, ٢٤ٟٔ ى ًًن٧ دٟ ٔىخهذ ) وٜٛ ٌص ( خدػنٜٛ خ٢ٟ ٍٟلد٣ ى٧ 2 . ٖ يف خخعُدس خؼبددش و ظذسـهدٛخألخز زز
- cohésion Force qui unit entre elles les molécules et les atomes d'un même composé chimique. Molécule - cohérence Etat de ce qui est assemblé de manière logique et harmonieuse. Cet état s'applique en particulier à la lumière lorsque les ondes lumineuses ont la même longueur d'onde, la même direction de polarisation, et la même phase vibratoire. Les ondes lumineuses sont cohérentes si elles font partie du même train d'ondes avant d'être éventuellement dissociées par réflexion, réfraction ou diffraction. - pragmatisme (philosophie) Depuis Charles Peirce, désignation d'une doctrine philosophique proche du relativisme, de l'utilitarisme et du positivisme, qui reconnaît la nature de l'homme d'après son action. Il évalue la véracité des doctrines, opinions et notions selon leur utilité dans l'accomplissement des tâches pratiques qui se présentent au sujet à un moment donné. . 224 , 223 : ص: ز٤ؽ٘ذ٧ ثُِـجس ث: فؾجػ٢ِ د ػٝ ق خشٓج٣ د ٗج- 1 . 206 , 205 : ص: ثُٔشؽغ ثُغجدن- 2
40
-
و ٓذ خٓعشق زشَ Breen ٢و ٗد٣ذٌٛن و ظ٤لُ٠هد طبغص ٟودًَن و: ٍ٧ ( ؤ ) -خٛعشُٗض ه ًٜخؼبوشُص و خ٤ٛىخلٍ خٛىـذخُ٣ص خؽبدٟص ٠ٜٛعو. ٜٞ (ذ) -هشع خؼبددش زـشَٔص دخجشَص ,و ُٛظ زـشَٔص خـُص ,حبُػ َغعـُن خؼبعو ٜٞظُ٠٤ص و ظوضَض ٓذسخظ ٦خٛعىخطُٜص . ( ؾ ) -ظٔغُ ٞولذخض خٛعو ٜٞبذل ٣شدؿدض ال بذل ولذخض ٌٛىَص . ( د ) -خعع٠شخسَص خٛعو ُٜٞزىخعـص خ٤ٛشدؿدض خؼبعوذدش دخخ ٚخٛىلذش خٛعوُ٠ُٜص خٛىخلذش . ( ُٓ - ) ٥د ٝهُٜ٠ص خٛعو ٜٞه ًٜؤعدط ظِدوػٍ زٌن ؾب٠ىم خؼبعوٌ٠ٜن ,و زُ٤ه ٞو زٌن خؼبو , ٜٞو زٌن خؼبعو ٜٞو خ٘ٛعدذ خؼبذسعٍ ؤو خؼبددش خٌٜٛىَص . و ٟه٠د َ٘ ٢خؼب٤هؿ ُة٤َ ٦٣سٌٍ خ٤ٛلش ٍٓ خحملعىي خٌٜٛىٌ ٠ٜٛشلٜص خٛعوُ٠ُٜص َذهى خٜٛغدين خغبدؾ طدحل بذل خٛعُ٠ض زٌن ٟشلٜعٌن يف خٗعغدذ خٌٜٛص : ٟشلٜص ؤوذل َ٘عغر ُُهد خؼبعو ٜٞخؼبٜ٘ص خٌٜٛىَص خألعدعُص ه ًٜخٛعوسًن خٛغ . ُٜٞفبد ظغعٜض ٝخخعُدس ؾب٠ىهص ٢ٟخألِٛدف و خٛعشخُٗر خٛىكُُِص خٛيت ظشعشٕ ُُهد صبُن ُ٤ى ١خؼبوشُص ٟ ,ن ٟشخهدش شُىم خألِٛدف و خؼبىخَٓ خٛيت ظٔعؼُهد . ٟشلٜص ؼدُ٣ص ظإيت زوذ ُعشش ؿىَٜص ٢ٟخإلهذخد َ ,غعُُ٘ ٚ٠هد .1 خؼبعو ٜٞخٗعغدذ خؼبهدسش خٛسالًُص و خُ٤ِٛص يف خععخذخ ٝخٌٜٛص Candin
الخعُدس خؼبددش خٌٜٛىَص
-انعىايم انهغىَت و غًن انهغىَت يف حذسَظ انهغاث األخُبُت :
و ٣وين زدٛوىخ ٟٚخٌٜٛىَص يف ظذسَظ خٌٜٛدض خألـ٤سُص ٟٗ ٚد َعظ ٚزد٤ٛلشَص خٌٜٛىَص و خحملعىي خٌٜٛىٌ .ؤٟد خٛوىخًً ٟٚن خٌٜٛىَص ُهٍ خٛششوؽ خألخشي خؼبعظٜص زدؼبذسط و ِٗدءظ , ٦و زـشخجْ خٛعو ُٜٞو خٛربخٟؿ .
- 1.ثُِغجٗ٤جس ٓ -ؾِز ك ٢ػِْ ثُِغجٕ ثُذششٓ ١وجٍ :د :ثُقجػ طجُـ ٓ :ذخَ إُ ٠ػِْ ثُِغجٗ٤جس ثُقذ٣ظ .أعش ثُِغجٗ٤جس ك ٢ثُٜ٘ٞع دٔغضٓ ٟٞذسع ٢ثُِـز ثُؼشد٤ز .ص . 62 :
41
ذب٠ن خٛذسخعدض ؤ ١ؤَص ؿشَٔص ظوُ٠ُٜص ٣دـمص يف ظذسَظ خٌٜٛدض خألـ٤سُص ال زذّ ؤ ١ظعىُش ُُهد ععص ششوؽ ,و : ٍ٧ خالخعُدس و خال٣عٔدء خؼب٠وٜٛ ٢و٤دطش خٛيت ظع٘ى٤ٟ ١هد .1 خؼبددش خٌٜٛىَص ,و ٣وين هبد خألِٛدف و خٛظُي ٟن ٟد ظذ ٙه ٦ُٜيف خٛىػن و خالععو٠د. ٙ خٛعخـُؾ ؽبز ٥خٛو٤دطش و ظىصَوهد خؼب٤عل ٞلغر خؼبذش .2 خٛضٟدُ٣ص خؼبٔشسش ,و حبغر هذد خٛذسوط . خٛعشظُر و وػن ٗ ٚه٤ظش ٢ٟخٛو٤دطش خؼبخعدسش يف .3 خٛذسط خؼب٤دعر ٟن ٟشخهدش خال٣غفد ٝو خٛعذسؾ ٢ٟدسط بذل آخش . هشع خؼبددش ه ًٜخؼبعوٌ٠ٜن زـشَٔص ٣دـوص و ُودٛص , .4 حبُػ َعٔسٜىهند زإٓ ٚـهذ فب٘ , ٢و ه ًٜكبى ـُذ . خٛعشعُخ ؤٌ ظوضَض خؼبددش يف ؤر٧د ١خؼبعوٌ٠ٜن لىت .5 َع٤٘٠ىخ ٢ٟخععو٠دؽبد زـشَٔص هِىَص . 1 خٛع٠شَ ٢و خالخعسدس ؤٌ خٛعٔىمي . .6
-
األْذاف و احلاخاث :
ب ١زٜىى دسـص هدُٛص ٢ٟخٛعو٧ ُٜٞى خؽبذٍ خٛشجُغٍ ألٌ ٣لد ٝظشزىٌ ٗد١ و ال َعمْٔ ٧زخ خؽبذٍ بال برخ وُـِذض ؤ٧ذخٍ طشحيص و ؿبذدش و وخػمص . ٧ز ٥خأل٧ذخٍ زد٤ٛغسص بذل ظو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص ظٔ٤غ ٞبذل ؼالؼص ؤٓغد , ٝو ٍ٧
-1األْذاف انعايت :
َوشٍ ٟشـش Morgerخأل٧ذخٍ خٛودٟص ( :ؤهند وطَ جمل٠ىهص ٢ٟ خٛغٜىُٗدض خٛيت عًن ٢٧خؼبعو ٢ٟ ٜٞخال ٙخُٔٛد ٝهبد هٓ ًٜذسخظ. ) . ٦
- 1ثُِغجٗ٤جس ٓ -ؾِز ك ٢ػِْ ثُِغجٕ ثُذشش ١صظذسٛج ؽجٓؼز ثُؾضثةش :ثُظٞص٤ز .ثُؼذد . 4 :ػجّ ٓ . 1974 -1973وجٍ :د :ثُقجػ طجُـ ٓ :ذخَ إُ ٠ػِْ ثُِغجٗ٤جس ثُقذ٣ظ .أعش ثُِغجٗ٤جس ك٢ ثُٜ٘ٞع دٔغضٓ ٟٞذسع ٢ثُِـز ثُؼشد٤ز .ص :
42
َوشُهد ُٛع٠دٗ ١ىخٍ Lethan Khoiؤهند ( :هسدسخض ه ًٜدسـص ٟعىعـص ٢ٟ لُػ خٛعو ُٞ٠و خٛعمذَذ ,ظظَ خٛغٜىٕ ؤو خألدخء خ٤ٛهدجٍ خؼبعىٓن طذوس ٥ه٤ذ خؼبعو , ٜٞزوذ ظذسَظ ٟددش دسخعُص ؤو ٟٔشس دسخعٍ ٟوٌن ,ظؼو ٦خٛغٜـص خؼبخى ٙؽبد طاللُص ز٤دء خؼب٤د٧ؿ ,و ظإ َُٛخ٘ٛعر خؼبذسعُص ٛ ,ز ٖٛظلهش هٟ ًٜغعىي ظُِ٤ز خِٛوـ ٚخٛعشزىٌ ,و ظ٘ىٟ ١شظسـص زىلذش دسخعـُص ؤو ٣ــشدؽ ؿبذد ) . خأل٧ذخٍ خٛودٟص ٠ٗ ,د ٧ى وخػك ٢ٟخٛعوشََ ,زد٤ٛغسص ٛعو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص ٍ٧خ٣و٘دط ٛأل٧ذخٍ خٛعشزىَص خٛودٟص خٛيت ظعس٤د٧د خٛذوٛص ,و خٛيت سبؽٚ زذوس٧د خٛعشصبص خٛوُٜ٠ص ِٜٜٛغِص ؤو خٛعىـهدض خٛيت ظغىد خجملع٠ن .
-2أْذاف املهاساث :
و ظٔ٤غ ٞخؼبهدسخض خٌٜٛىَص بذل هذش ٟهدسخض ٗ٠هدسش خالعع٠دم ؤو خٔٛشخءش ؤو خغبذَػ ؤو خ٘ٛعدزص ٧ .ز ٥خؼبهدسخض َع ٞخٛعشُٗض هُٜهد زذسـدض ٟعِدوظص ٢ٟ ٟشلٜص ظوُ٠ُٜص بذل ؤخشي .
-3األْذاف انغهىكُت :
-
و سبؽ ٚؼالؼص ؾبدالض ,و : ٍ٧خجملد ٙخؼبوشيف ,و خجملد ٙخٛىـذخين ,و خجملد ٙخغبشٍٗ ٧ .ز ٥خجملدالض زد٤ٛغسص ٛعو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص دي٘ ٢ظظُِ٤هد بذل ولذخض ؤطٌش ٗدؼبوشُص ,و خِٛه , ٞو خٛعم , ُٜٚو خٛعٔىمي ,و خالععٔسد, ٙ و خالععفدزص ,و خٛع٤لُ , ٞو خٛعشُٗر ..
املخعهًٌن و يغخىي انخعهُى و املذة انضياَُت :
ذب٠ن ٟول ٞخٛذسخعدض ه ًٜؤُؼُٜص ظذسَظ خٌٜٛص خٛؽدُ٣ص يف ٟشلٜص ٟس٘شش ٢ٟخٛو٠ش ,وؤ ١ر٤ٟ ٖٛدعر ظشزىَد و خـع٠دهُد َ .شي ععشَ Stern ٢ؤ ١خٛعوُٜٞ خؼبس٘ش َادٌ بذل ربذغ زدٌٜٛص خٛؽدُ٣ص ٢ٟدو٤٘ٛ ١ص ,و بذل بـددش ظشخُٗر طشُُص و كبىَص ؤشدس سوزًنص Robertsو زٜىُِٜٟذ - Penfieldو مهد هدؼبد ؤهظدذ يف ٟوهذ ٟى٣عشَد - ٙبذل ؤ ١ؤُؼ ٚعٛ ٢عو ُٜٞخٌٜٛص خٛؽدُ٣ص َٔن زٌن خٛشخزوص و خٛودششش -لُػ ظسذؤ
43
طوىزص ظو ٜٞخٌٜٛص خٛؽدُ٣ص زدٛعذسؾ زوذ ٧زخ خٛغ , ٢أل ١خٛذٟدى َِٔذ ٓذسظ ٦وٟشو٣ع ٦زوذ ٧زخ خٛغ٤ُُ , ٢عٔ ٚخٛعو ٢ٟ ُٜٞخالٗعغدذ بذل خٛعو ُٜٞخٛىخهٍ . و ؤَذ ٗشخعه , Krashen ٢خٛشؤٌ رخظ , ٦و ؤٗذ ؤ ١هُٜ٠ص خإلدخد ٙخٌٜٛىٌ Intakeو خٛيت َشي ُُهد ؤٓ ١ذسش خإل٣غد ١ه ًٜخ٘ٛال ٝو خٛعمذغ زذو٤٘ٛ ١ص ال ظإيت ٢ٟخٛعو ٜٞخٛىخهٍ خٛزٌ هددش ٟد َ٤عهف ٦خؼبعو ٜٞخ٘ٛسًن ز ٚه ٢ؿشَْ خالٗعغدذ و ٧ى خؼبوشُص شس ٦خٛىخهُص .وزدٛشً ٢ٟ ٞوـىد زوغ خألحبدغ خٛيت ذبو ٚخؼبعو ٜٞخ٘ٛسًن َعِىّ ه ًٜخٛظًٌن يف هذد خ٠ٜ٘ٛدض و هذد خؼبودين و ٗؽشش خٛظُي و خٛعشخُٗر بال ب١ خٛشؤٌ خألسـك ب ١ظو ُٜٞخٌٜٛص يف خٛظٌش َضَذ ٢ٟظو ٚٗ ٜٞظ ٖٜخألٟىس يف خ٘ٛرب . و ٟه٠د َ٘ ٢خألٟش ُة ٚٗ ١خِسخء ظذهى بذل ظو ُٜٞخٌٜٛص خٛؽدُ٣ص يف ٟشلٜص خالزعذخجُص ,مث ظو ُٜٞخٌٜٛص خٛؽدٛؽص يف ٟشلٜص اللٔص .
انىعائم انخعهًُُت و أمهُخها يف حعهُى انهغاث األخُبُت .
.1
انكخاب املذسعٍ :
ش٘ ٚخ٘ٛعدذ خؼبذسعٍ ,و ِٛعشش ؿىَٜص ,خٛىعُٜص خٛىلُذش ٛعو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص ٍُِ .خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ دل َ٘٤٧ ٢دٕ عىي ٗعدذ وخلذ و ٧ى ٗعدذ خؼبٔشس ,و ٓذ ٗد٧ ١ى خؼب٤هؿ ز٘ ٚؿبعىَدظ ٢ٟ ٦ؤ٧ذخٍ و زش٣دٟؿ و ٟىػىهدض ًًن ؤٟ ١ن كهىس خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ دهط خغبدـص خٛعوُ٠ُٜص بذل ػشوسش 44
زشوص ٗعدذ خؼبوَ٘ ٍٗ ٜٞىٟ ١ششذخ ٠ٜٛوٌ٠ٜن يف ه٠دؽب , ٞو بذل زشوص ٗعدذ خٛعُ٠ٜز ,و خٛزٌ ط ٞ٠زُُِ٘ص ربْٔ ؾب ٚ٠خأل٧ذخٍ خٛعشزىَص ,مث ظضخَذض خ٘ٛعر ٟن خؼب٤هؿ خٛعىخطُ ٍٜلهشض ٗعر خٛعذسَسدض و ٗعر خؼبـدٛوص ..خخل . و ٟه٠د َ٘ ٢خٛعـىس خٛزٌ ٟش ز ٦خ٘ٛعدذ خؼبذسعٍ يف ظ٤ىه ٦و ؼشخء ؤش٘دٙ ؿسوُ , ٦ة ١خألعدط ُُ٧ ٦ى خحملعىي -بٌ خخعُدس خؼبددش خٛعوُ٠ُٜص و ظشظُسهد ؤو ظذسـهد . ٍُِ خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ و خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ٗد ١خخعُدس خؼبددش و ظشظُسهد َع٠د١ ه ًٜؤعدط ٟؼ٠ى ١ال َوذو ؤَ٘ ١ى ١سبؽُال و ظـسُٔد ٜٔٛىخهذ خٌٜٛىَص ٛ .زٖٛ ُة ١خ٘ٛعدذ خؼبذسعٍ يف ك ٚخؼب٤هفٌن خٛغدزٌٔن َؼ٣ ٞظىطد ؤدزُص و هُ٠ٜص و خـع٠دهُص ٟع٤ىهص ,ال ظوشع بال يف ٟشخلٟ ٚعإخشش ٣غسُد . ؤٟد خؼب٤هؿ خٛعىخطُ ٍٜة ١خؼبددش خٌٜٛىَص ٓذ مت خخعُدس٧د ٢ٟخٌٜٛص خغبُدظُص خِٛوُٜص خٛيت َغعخذٟهد خ٤ٛدط ُ .هٍ ٟددش ؿسُوُص َـشق هشػهد يف خ٘ٛعدذ خؼبذسعُص صبٜص ٢ٟخؼبش٘الض خسظإي خٛسوغ ظشظُسهد بٟد زدٛعشُٗض ه ًٜخٛىكدجَ و 1 بٟد ه ًٜخؼبىػىهدض .
.2
انىعائم انخشبىَت :
خٛىعدجٟ ٚٗ ٍ٧ ٚد َغعوٌن ز ٦خؼبو ٜٞه ًٜظِهُ ٞخٛعالُٟز ٢ٟخٛىعدجٚ خٛعىػُمُص خؼبخعِٜص . 2و , ٍ٧زعوسًن ؤدّ ,خٛىعدج ٚخٛعوُ٠ُٜص خغبذَؽص خٛيت ظغعو ٚ٠يف هُٜ٠ص خٛعوَ . ُٜٞذ ٙه ًٜخألـهضش خٛعوُ٠ُٜص ٗ :دؼبغفالض ,و خألششؿص ,و ـهدص خٛعِٜدص ,و خُِٛذَى ,و خغبدعسدض خُِٛص َ .ذٗ ٙزٖٛ ه ًٜخؼبىخد خٛعوُ٠ُٜص خؼبغفٜص ه ًٜخألششؿص خٛغ٠وُص ؤو خٛسظشَص . ًًن ؤِٟ ١هى ٝخٛىعدج ٚؤٗؽش مشىُٛص ,بر َوين ,و زذسـص زدٌٛص خألمهُص , 3 ٗ ٚخألعدُٛر خٛيت ربْٔ خٛعِده ٚزٌن ؤؿشخٍ خٛوُٜ٠ص خٛعشزىَص . - 1د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص . 207 , 206 , 205 : - 2ػذذ ثُؼِ ْ٤إدشث : ْ٤ٛثُٔٞؽ ٚثُلُ٘ٔ ٢ذسع ٢ثُِـز ثُؼشد٤ز ٓ .ظش .دثس ثُٔؼجسف .ؽ (. )11 ص . 432 : - 3د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز 208 :
45
-أَىاع انىعائم انخعهًُُت :
دي٘ ٢سد ٧ز ٥خٛىعدج ٚبذل ٣ىهٌن :
أ) -انىعائم احلغُت :
و ٟ ٍ٧د َاؼش يف خٔٛىي خٛؤُٜص زىخعـص خغبىخط ,و ر ٖٛزوشع رخض خٛشٍء ,ؤو منىرـ , ٦ؤو طىسظ ٦ؤو كبى ر. ٖٛ
-أيثهت انىعائم احلغُت :
- 1روخض خألشُدء :و دي٘ ٢خال٣عِدم هبز ٥خٛىعُٜص يف دسوط خٛعوسًن , ٗدععمؼدس ص٧شش ,ؤو شبشش ,ؤو ه , ٜٞؤو عدهص ..خخل . – 2مندرؾ ؾبغ٠ص و َغعود ١هبد ٗز ٖٛيف دسوط خٛعوسًن ,ؤو خٔٛشخءش ٗ٠٤ىرؾ ؿدجشش ,ؤو عُِ٤ص ..خخل . – 3خٛظىس و ٗ ٍ٧د٠٤ٛدرؾ َ٤عِن هبد يف دسوط خٛعوسًن و خٔٛشخءش .و ٓذ ظذخ ٚيف لظض خ٤ٛظىص خألدزُص ُ ,عغعوٛ ٚ٠عىػُك خألُ٘دس خٛيت َعؼ٤٠هد خ٤ٛض . - 4خٛغسىسخض :و ٍ٧وعُٜص ؤعدعُص ال َغعٌين ه٤هد خؼبذسط .زٔى ٙزوغ خؼبشزٌن ( :ب ١خؼبذسط خٛزٌ َذخ ٚخِٛظ , ٚو ٧ى ال حيغ ٢خععو٠د ٙخٛغسىسش َ ,غدوٌ ٣ظَ ٟذسط . ) . - 5خٛسـدٓدض و خٜٛىلدض . - 6خألششؿص خؼبغفٜص و ظغفُُ ٚهد مندرؾ ـُذش ٜٔٛشخءش ,ؤو خغبىخسخض .. خخل. - 7ؤششؿص خألُال ٝو خُِٛذَى . – 8خإلرخهص و خؼبودسع خؼبذسعُص .
ب) انىعائم انهغىَت :
و ٟ ٍ٧د َاؼش يف خٔٛىي خٛؤُٜص زىخعـص خألِٛدف ٗ ,زٗش ٟؽد , ٙؤو خٛعشسُ, ٦ ؤو خٛؼذ ,ؤو خؼبشخدٍ .
-أيثهت انىعائم انهغىَت :
46
- 1خألٟؽٜص . - 2خٛعشسُ ٦و خؼبىخص٣ص . - 3خٛششق و خٛىطَ . 1 – 4خٔٛظض و خغب٘دَدض .
-انىعائم انخشبىَت و حعهُى انهغاث األخُبُت
خسظسـط خٛىعدج ٚخٛعشزىَص يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض زـشخجْ خٛعذسَظ خؼبعسوص .و دي٘٢ ظٔغُ ٞخٛىعدج ٚخٛعوُ٠ُٜص بذل ؤسزوص ؤ٣ىخم ,و : ٍ٧ خٛىعدج ٚخؼب٤هفُص خٛيت ظ٘ى ١ـضءً ٢ٟخؼب٤هؿ خٛذسخعٍ رخظ. ٦ خٛىعدج ٚخٛيت ال ظ٘ى ١يف طٜر خؼب٤هؿ خٛذسخعٍ ًً ,ن ؤهند ظش٘ٚهدٟال ٟغدهذخ َغعو ٦ٜ٠خؼبذسط ؤو خٛـدٛر ٛعوضَض خٛعو. ُٜٞ خٛىعدج ٚخٛيت َوذ٧د خؼبذسط ٛعٔذمي خذٟص ؤُؼٛ ٚوُٜ٠ص خٛعو. ٜٞ خٛىعدج ٚخٛيت َغعوٜ٠هد خٛـدٛر ٢ٟؤـ ٚصَددش خٛعذسَر هٟ ًٜد جيشٌظو , ٦٠ٜؤٌ ظوضَض خٛعو. ٜٞ ٍُِ خٛـشَٔص خٛعُٜٔذَص دل َ٘٤٧ ٢دٕ ٢ٟوعُٜص ظشزىَص عىي خ٘ٛعدذ خؼبذسعٍ ٟ ٢٘ٛن كهىس خٛـشَٔص خٛسُ٤ىَص و خٛيت طددٍ خععخذٟهد ب٣عدـد ٧دجال ٛألـهضش خإل٘ٛعشوُ٣ص ,زذت زدععخذخ ٝخؼبخعرب خٌٜٛىٌ ,و ؤـهضش خٛعغفُٚ خٛغ٠وُص ,مت خٛعِٜدص خٛعو ٍ٠ُٜيف وٓط اللْ .و زوذ خععخذخ ٝخٛـشَٔص 2 خٛىكُُِص خٛعىخطُٜص كهشض ؤـهضش خغبدعر خِرل ُإػُِط ٔٛدج٠ص خٛىعدج. ٚ
- 3انخذاخم انهغىٌ
: * interférence
- 1ػذذ ثُؼِ ْ٤إدشث : ْ٤ٛثُٔٞؽ ٚثُلُ٘ٔ ٢ذسع ٢ثُِـز ثُؼشد٤ز ٓ .ظش .دثس ثُٔؼجسف :ص , 432 . 435 , 434, 433 - 2د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص . 209 , 208 : * - interférence nom féminin 1. Rencontre, conjonction de deux séries distinctes de phénomènes ; interaction. L'interférence des faits démographiques et politiques. 2. [Physique] Phénomène résultant de la superposition d'oscillations ou d'ondes de même nature et de fréquences égales ou voisines. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
47
َشي ؤ٣ذسزٟ ٦دسظُ ٦ُ٤ؤ ١خؼبشٜ٘ص خٛيت ظـشق ِ٣غهد ٟ ٍ٧وشُص بذل ؤٌ لذ َغعـُن ٟعو ٜٞخٌٜٛص خألـ٤سُص خٛعُ٠ض زٌن زُ٤ص ٌٛع ٦خألطُٜص و زُ٤ص خٌٜٛص خألـ٤سُص خٛيت َعو٠ٜهد َ .اللق ه ًٜؼ٤دجٍ خٌٜٛص (ُش٣غُص /بقبُٜضَص) ؤ ٦٣يف خغبدٛص خألوذل خٛيت َٔىُُ ٙهد ٜٗ chienر ,ه ٦ُٜؤَٔ ١ى ٙيف خغبدٛص خٛؽدُ٣ص . dogو ٧زخ ٟد جيوَ ٦ٜـدزْ ُٜٗد زٌن chienو dogحبُػ ؤ ١يف ٗ ٚخغبدالض خٛيت ظغعمؼش dog يف خألوذل ظغعمؼش chienيف خٛؽدُ٣ص .فبد َادٌ ٟؽال بذل خععو٠دchien-chaud ٙ ه٣ ًٜغْ ٜٛ dog–hotذالٛص ه٣ ًٜىم ٟوٌن ٢ٟخٛغ٤ذوَعش . خٛىخٓن ؤٓ ١الجٓ ٞ٧ ٚددسو ١ه ًٜخععو٠دٌٛ ٙعٌن ؤو ؤٗؽش دو ١ؤ ١ظعىٛذ ٛذَه ٞكىخ٧ش خٛعذخخ ٚخٌٜٛىٌ خٛيت زبض ٗ ٚخؼبغعىَدض :ه ًٜخٛظوُذ خؼبوفٍ٠ 1 و خٛظىيت و خ٤ٛمىٌ َ .ش ٚ٠خٛعذخخ ٚخٌٜٛىٌ ٗز ٖٛخالععو٠د ٙخجملدصٌ .
- 4
االخخباساث :
ٟدصخٛط خالخعسدسخض ,لىت خُٛى , ٝخٛىعُٜص خألعدعُص ؼبوشُص ٟذي سب٘٢ خٛعالُٟز ٢ٟؿبعىي خٛربخٟؿ .و ٤٧ ٢ٟد ُة ١ؤٌ ظًٌن يف خأل٧ذخٍ ال زذ ؤ١ َ٤و٘ظ ه ًٜؤعدُٛر خالخعسدسخض . يف خٛـشخجْ خٛعُٜٔذَص و خٛسُ٤ىَص ٗد ١خال٧ع٠د٤َ ٝظر ه ًٜبظٔد ١خألش٘دٙ خٌٜٛىَص ٟن خ٧ع٠د ُٜٚٓ ٝو ٟعإخش زدععخذخ ٝخٌٜٛص ٛ .زٗ ٖٛد٣ط خالخعسدسخض ظشٗض ه ًٜخؼبِشدخض ,و خٛعشخُٗر خٌٜٛىَص ,و يف ٟشخلٟ ٚعإخشش هٗ ًٜعدزص خإل٣شدء ,و ُه ٞخ٘ٛال ٝخؼبغ٠ىم . ٟ ٢٘ٛن كهىس خٛـشَٔص خٛىكُُِص خٛعىخطُٜص خصدخد خال٧ع٠د ٝزدخعسدس خالععخذخٟدض و خٛىكدجَ خٌٜٛىَص يف ٟىخَٓ خغبىخس خٛشِىَص ,و خخعسدس خٛعوسًن خ٘ٛعديب ٗدٛىطَ ,و خٔٛظض ,و خٛشعدج , ٚو خٛعٜخُض ,و بهذخد خٔ٤ٛدؽ خٛشجُغُص لىٟ ٙىػىم ٟد ؤو ٟىَٓ ٟد .
- 1أٗذسٓ ١جسصٓ : ٚ٘٤ذجدا أُغ٘٤ز ػجٓز .صشؽٔز س ٕٞٔ٣سصم هللا .د٤شٝس .دثس ثُقذثعز .ؽ ث . 1990 . ٠ُٝ٧ص . 198 ,197 :
48
خٛىخٓن ؤ , ٦٣و ه ًٜخٛشً ٢ٟ ٞخٛعـىس يف ؿشخجْ ظو ُٜٞخٌٜٛدض خألـ٤سُص و يف خععو٠د ٙخٛعُٔ٤دض و خٛىعدج , ٚدل َظدلر ر ٖٛخٛعـىس ظـىس فبدؼ ٚيف ؿشخجْ خالخعسدسخض لىت يف ك ٚخؼب٤هؿ خٛعىخط , ٍٜبر ٟد صخ ٙخٛعشُٗض جيشٌ ه ًٜخؼبِشدخض و خٔٛىخهذ خٌٜٛىَص خؼبِ٤ظٜص ه ًٜخٛغُدّ خٛعىخط٠ٗ . ٍٜد ؤ١ خالخعسدسخض خٛشِىَص ِٛه ٞخؼبغ٠ىم و الخعسدس خٔٛذسش ه ًٜخغبذَػ ٟد صخٛط 1 ؿبذودش ـذخ .
أيشاع انكالو و ؿشائك عالخها
ب ١هُٜ٠ص خٛعخدؿر هُٜ٠ص ٟؤذش َشعشٕ ُُهد خؼبشع ٚوخؼبغعٔس . * ٚربذغ ٢ٟخالٙ عٜغٜص ٢ٟخٛوُٜ٠دض خؼبؤذش * ظع ٞيف ـضء ػحُ ٢ٟ ٚخٛؽدُ٣ص ,و زش٘ ٚآرل ُدجــْ خٛذٓص و خٛغشهص ٛ .ز ٖٛظلهش يف هُٜ٠ص خٛعخدؿر هذش ٟش٘الض ؤو ؤٟشخع . - 1د ٗج٣ق خشٓج ٝد ػِ ٢فؾجػ :ثُِـجس ث٧ؽ٘ذ٤ز :ص . 215 , 214 : * ٣ , -شضشؽ ٌُ ٢صضْ ػِٔ٤ز ثُضخجؽخ إٔ صٞكش ٓج : ٢ِ٣ ثُوذسر ثُغٔؼ٤ز . ثُوذسر ثُؼوِ٤ز . ثُوذسر ثُؼظذ٤ز . ثُوذسر ثُؼؼِ٤ز. * ٤ً- -ق صضْ ػِٔ٤ز ثٌُ ّ٬؟ ُ٪ؽجدز ػِٛ ٠زث ثُغؤثٍ ٫دذ ٖٓ ث٩عٜجح ك ٢ثُششؿ ٌُ٘٘ٝ ,ج ع٘قج ٍٝصذغ٤ؾ ثٓ٧ش هذس ثٌٓ٩جٕ ٓ :غ٬ إرث أسثد شخض إٔ ٘٣طن طٞس (ح) ] [bكجٕ رُي ٣قذط ٖٓ خ ٍ٬عِغِز ٖٓ ثُؼِٔ٤جس ثُٔؼوذر صضْ ك ٢ؽضء ػت ٖٓ َ٤ثُغجٗ٤ز ٝ ,دشٌَ آُ ٢كجةــن ثُذهز ٝثُغشػز. ك ٢ثُذذث٣ز ٣غضذػ ٢ثُذٓجؽ ثُظٞسر ثُظٞص٤ز ُِظٞس (ح) ٣ظذس أٓشث ُِؾٜجص ثُؼظذ ٢ثُٔشًض ١د٘طن ثُظٞس (ح) . ٣و ّٞثُؾٜجص ثُؼظذ ٢ثُٔشًض ١دضٞط َ٤ثٓ٧ش إُ ٠ثُؾٜجص ثُؼظذ ٢ثُطشك. ٢ ٣و ّٞثُؾٜجص ثُؼظذ ٢ثُطشك ٢دضٞط َ٤ثٓ٧ش ػٖ ؽش٣ن ث٧ػظجح ثُٔغتُٞز ػٖ ع عـ٬س ثُشلج ٢ٌُ ٙصضقشىٝص٘وذغ .
49
ظٔ٤غٟ ٞش٘الض خٛعخدؿر بذل ؼالغ ٟش٘الض سجُغُص : ٍ٧ * ٟش٘الض خٌٜٛص* ٟش٘الض خ٤ٛـْ وخ٘ٛالٝ ك ٢رثس ثُٞهش ٣ظذس ثٓ٧ش ٝد٘لظ ثُضغِغَ ثُغجدن إُ ٠ػؼ٬س ثُؾٜجص ثُض٘لغٌُ ٢ـ٣ ٢و ّٞدئخشثػ ثُٜٞثءٖٓ ثُشةض ٖ٤إُ ٠ثُوظذز ثُٜٞثة٤ز ٖٓٝعْ إُ ٠ثُق٘ؾشر ,كضٜضض ثُقذجٍ ثُظٞص٤ز ٗض٤ؾز ٗ٫ذكجع ثُٜٞثء ٖٓ خُٜ٬ج ٘٣ضؼ ػٖ رُي طٞس ٣ضْ صشٌِ٤ز دثخَ صؾ٣ٞق ثُلْ . ٣ظَ ثُٜٞثء إُ ٠ثُشلج ٙثُٔ٘وذؼز كض٘لضـ ٣ٝقذط ٓج ٣شذ ٚثٗ٫لؾجس (ح) . ُٔجرث ٗ ٫خطب أع٘جء ثٌُ ّ٬؟٣ضطِخ إطذثس ثٌُ ّ٬ث٫عضخذثّ ثُٔ٘غن ٝثُلٞس٤ُ٦ُ ١جس ثُض٘لغ٤ز ٝثُظٞص٤ز ٝثُ٘طو٤ز ٛٝ .زث ٣ضطِخ شٌٖٓ ٬ أشٌجٍ ثُؼذؾ أ ٝثُٔشثهذز ٣ٝ ,غٔ ٠دجُضـز٣ز ثُشثؽؼز ٓغَ: ثُضـز٣ز ثُشثؽؼز ثُغٔؼ. ٢ ثُضـز٣ز ثُشثؽؼز ثُِٔٔٞعز. ثُضـز٣ز ثُشثؽؼز ثُزثص٤ز. ثُضـز٣ز ثُشثؽؼز ثُذثخِ٤ز.* -أوال مشكالث انهغت : أعذجح ثُضأخش ثُِـ: ١ٞ نقص انقدرة انسمعيت :٣ؾخ ثُضأًذ أ ٖٓ ٫ٝثُوذسر ثُغٔؼ٤ز ُِطلَ ٝف٤ظ إٔ ثُغٔــــغ ٞٛأ ٍٝخطٞثس صؼِْ ثُِـز ٝثًضغجدٜج كئرث ًجٕ ػؼق ثُغٔغ ٞٛثُغذخ ك ٌٖٔ٤ثُضـِخ ػِ٤ـــ ٚدٞثعطز عٔجػجس ث٧رٕ ,أ ٝصسثػز ثُوٞهؼز ُذؼغ ثُقج٫س ثُض ٢صؼجٗ ٖٓ ٢ػؼق شذ٣ذ . نقص انقدرة انعقهيت : ٝص٘ٔ٤ز ٜٓجسثص ٚثُِـ٣ٞز أسببة بيئيت ًِٔج صثد ثُضأخش ثُؼوِ ٢صثد ثُضأخش ثُِـٝ ١ٞهِش كشص صذس٣خ ثُطلَ (اجتمبعيت -نفسيت) : ٖٓ ػٜٔ٘ج ثُٔذجُـز ك ٢صذُ َ٤ثُطلَ أ ٝثُوغٞر ػِ٤ز ,ثُٔشجف٘جس ثُٔغضٔشر د ٕ ٢ث٧د , ٖ٣ٞصٔ٤٤ض أفذ ث٫خٞر ػٖ ث٧خش . انحبست : ٝع٘لظَ ٫فوج ك ٢ثُقذغز ٝأٗٞثػٜج * -انتأتأة أو انهجهجت : ٢ٛػذّ ثُط٬هز ٝصؼضذش ؽذ٤ؼ٤ز ٖٓ ػٔش 2إُ 5 ٠ع٘ٞثس دؼذ رُي صقضجػ ُذشٗجٓؼ ػ٬ؽـ. ٢ أشكبنهب : صٌشثس ثُقشف أ ٝثٌُِٔز ػذر ٓشثس . ثُضٞهق ثُٔلجؽب ٝثُط َ٣ٞأف٤جٗج هذَ ٗطن ثُقشف أ ٝثٌُِٔز . إؽجُز ثُ٘طن دجُقشف هذَ ٗطن ثُز. ٚ٤ِ٣ ١األسببة : ك ٢ثُـجُخ صؼٞد ُٔشفِز ثُطلُٞز ثُٔذٌشر ف٤ظ ٣ضأعش ثُطلَ عِذج دأفذ ث٧عذجح ثُضجُ٤ز : ثُوغٞر ك ٢ثُٔؼجِٓز ,أ ٝثُخٞف ثُشذ٣ذ ٖٓ شخض أ ٝأ ١ش٢ء آخش ,أ ٝثُضٝ ٌْٜثُغخش٣ز ٖٓ ُـض ٚثُطل, ٚ٤ُٞ أ ٝكوذ شخض ػض٣ض ػِ ٚ٤خجطز ث. ّ٧ ٘ٛجُي ٗظش٣جس صشؽؼُِ ٚذٓجؽ آ ٝثُؾٜجص ثُؼظذ ٢أ ٝثػطشثح ثُٞظ٤لز ثُؼظذ٤ز -ثُؼؼِ٤ز . انعالج : ٣ؼضٔذ ػِ ٠ثُل ْٜثُذه٤ن ٝثُؾ٤ذ ُ٨عذجح ُٝطذ٤ؼز ثُشخض ثُٔظجح ٝثُظشٝف ثُٔق٤طز ٝك ٢ثُـجُخ ٣قضجػ ثُشخض ُؼ٬ػ ٗلغ ٢إُ ٠ؽجٗخ ثُؼ٬ػ ثٌُ. ٢ٓ٬ عسز انكالو : دؼغ ثُقج٫س ٓغَ ثُشَِ ثُذٓجؿُ ٌٕٞ٣ ٢ذ ْٜ٣ثُوذسر ػِ ٠ثُلٝ ْٜثُضؼذ٤شٗ ٌُٖ ٝ ,ض٤ؾـــز ٫ػطشثح ك ٢ثُؾٜجص ثُؼظذ ٢ثُطشك٣ ٢ؾذ ثُشخض ثُٔظجح طؼٞدز ه ٢صقش٣ي أػؼجء ثُ٘طن ُِو٤جّ دٞظ٤لضٜج . انعالج :
50
أَىاع اػـشاباث انكالو وخظائظها املًُضة : -عُىب انُـك :
ٟ -ش٘الض خٛظىض
*
َوشٍ خػـشخذ خ٤ٛـْ زإٟ ٦٣شٜ٘ص ؤو طوىزص يف بطذخس خألطىخض خٛالصٟص ٜ٘ٛال ٝزدٛـشَٔص خٛظمُمص ,دي٘ ٢ؤ ١ربذغ هُىذ خ٤ٛـْ يف خغبشوٍ خؼبعمشٗص ؤو يف خغبشوٍ خٛغدٗ٤ص ؤو يف ذب٠ودض ٢ٟخغبشوٍ خٛغدٗ٤ص ٗز ,ٖٛدي٘ ٢ؤَ ١ش ٚ٠خالػـشخذ زوغ خألطىخض ؤو
صبُن خألطىخض ,يف ؤٌ ٟىػن ٢ٟخ٠ٜ٘ٛص .ظوعرب هُىذ خ٤ٛـْ لىت خِ ١ؤٗؽش ؤش٘دٙ خػـشخزدض خ٘ٛال ٝشُىهدً ,و ٢ٟمث ظ٘ى ١خٌٛدٛسُص خٛول ٢ٟ ً٠لدالض خػـشخزدض خ٤ٛـْ خٛيت دي٘ ٢ؤ٣ ١ىخـههد يف خِٛظى ٙخٛذسخعُص ؤو يف خؼبشخٗض خٛوالـُص.
أَىاع عُىب انُـك :
دي٘ ٢سبُُض ؼالؼص ؤ٣ىخم سجُغُص ٢ٟهُىذ خ٤ٛـْ :ٍ٧خغبزٍ * وخإلزذخ * ٙو خٛعمشََ *وَىـذ ؤَؼدً ٣ىم سخزن ٧ ٢ٟز ٥خالػـشخزدض ديُض ٥زوغ خألخظدجٌُن وخٛسدلؽٌن ه٢ خالػـشخزدض خألخشي وَـٜٔى ١ه ٦ُٜخػـشخذ خإلػدُص * . ُؼ٬ػ ٓغَ ٛز ٙثُقج٫س ٣قضجػ ثُٔظجح إُ ٠ثُضذس٣خ ثُٔغضٔش ُِؼؼ ٞأ ٝث٧ػؼجء ثُض٣ ٢ظؼخ صقشٌٜ٣ج .هذ ٣ضطِخ ثٓ٧ش صذخ ٖٓ ٬أخظجة ٢ثُض٘لظ أ ٝأخظجة ٢ثُؼ٬ػ ثُطذ٤ؼ ٝ ٢دؼغ ثُقج٫س ٣ظؼخ ثُٞط ٍٞإُ٠ ٗض٤ؾز ٓشػ٤ز دَ هذ ٣غضق َ٤صذس٣خ ثُٔش٣غ ػِ ٠ثُضٞثطَ ٓغ ث٥خش ٖ٣دجٌُ ّ٬كِ٘ؾأ إُٝ ٠عجةَ ثُضٞثطَ ثُذذِ٣ز * -مشكالث حدة انصىث : إٕ صثدس أ ٝهِش فذر ثُظٞس ػٖ ثُٔؼذٍ ثُطذ٤ؼُٜ ٢ج كجٕ رُي ٣ؼضذش ٓشٌِز ٫دذ ٖٓ ػ٬ؽٜج ٝ ٝ.فذر ه٤جعٚ ثُٜشصض . Hz مشكالث شدة انصىث : إٕ هِش شذر ثُظٞس أطذـ ؿ٤ش ٓغٔٞع ٝ ,إٕ صثدس أطذـ ٓضػؾج ٓٔج ٣ضطِخ صذخَ ػ٬ؽُ ٢زُي ٝٝفذر ه٤جع ٚثُذ٣غذَ . dB مشكالث نىعيت انصىث : ٗؼ٘ ٢ؽذ٤ؼز ثُظٞس ,كجٕ ًجٕ ٘ٛجى ٓج ٣ؼ٤ن ثٛضضثص ثُقذِ ٖ٤ثُظٞصً ٖ٤٤جٗش ثُ٘ض٤ؾز ٓج ٣ؼشف دجُذقز ٝ ,صضـ٤ش ؽذ٤ؼز ثُظٞس أ٣ؼج صذؼج ُطش٣وز خشٝػ ثُٜٞثء ٝصٌذ٤ش ٙدثخَ ثُضؾ٣ٞق ثُلٔ ٝ ٢ثُضؾ٣ٞق ثٗ٧لٔٓ , ٢ج ٣ؤد١ أف٤جٗج إُٓ ٠ج ٣ؼشف دجُخ٘ق د٘ٞػ ٚ٤ثُٔلضٞؿ ٝثُٔـِن ٓ.شٌ٬س ثُظٞس هذ صٌ ٕٞػؼ٣ٞز أٗ ٝلغ٤ز أٝ ٝظ٤ل٤ز ٛٝزث ٣قذد ؽش٣وز ثُؼ٬ػ . وسبئم انتىاصم انمسبعدة : دؼغ ث٧شخجص ٫صلِـ ٓؼ ْٜثُؾٜٞد ثُضذس٣ذ٤ز ُِ٘طن ك٬دذ ُ ٖٓ ْٜث٫عضؼجٗز دٞعــجةَ أخش ٟدٔج ُذٖٓ ْٜ٣ هذسثس أ٣ج ًجٗش ُِٞط ٍٞإُ ٠ثُٜذف ٞٛٝثُضٞثطَ ٓغ ث٥خشٛٝ , ٖ٣ز ٙثُوذسثس هذ صٌ ٕٞإشجسثس ثُ٤ذ , صؼذ٤شثس ٝإٔ٣جءثس ثُٞؽ , ٚث٧طٞثس ثُض ٢صوٓ ّٞوجّ ثٌُِٔجس . * -انحذف : Omission كٛ ٢زث ثُ٘ٞع ٖٓ ػٞ٤ح ثُ٘طن ٣قزف ثُطلَ طٞصج ً ٓج ٖٓ ث٧طٞثس ثُض ٢صضؼٜٔ٘ج ثٌُِٔز ٖٓٝ ,عْ ٘٣طن ؽضءثً ٖٓ ثٌُِٔز كوؾ ,هذ ٣شَٔ ثُقزف أطٞثصج ً ٓضؼذدر ٝدشٌَ عجدش ٣ظذـ ً ّ٬ثُطلَ كٛ ٢ز ٙثُقجُز ؿ٤ش ٓل ّٜٞػِ٠ ث٩ؽ٬م فض ٠دجُ٘غذز ُ٨شخجص ثُز٣ ٖ٣أُل ٕٞث٫عضٔجع إًُ ٚ٤جُٞثُذٝ ٖ٣ؿ٤ش , ْٛصٔ َ٤ػٞ٤ح ثُقزف ٕ٧صقذط ثً٧ذش ع٘ج ً ًزُي صٔٛ َ٤ز ٙثُؼٞ٤ح إُ٢ ُذ ٟث٧ؽلجٍ ثُظـجس دشٌَ أًغش شٞ٤ػج ً ٓٔج ٬ٓ ٞٛفع د ٖ٤ث٧ؽلجٍ
51
دي٘ ٢ؤ ١حيذغ ؤٌ ٣ىم ٢ٟخأل٣ىخم خألسزوص ٢ٟهُىذ خ٤ٛـْ خٛيت عسٔط خإلشدسش بُٛهد زإٌ دسـص ٢ٟخٛع٘شخس ,وزإٌ منؾ ٢ٟخألمندؽ ٗ ,ز ٖٛدي٘ ٢ؤَ ١عؼٗ ٢٠الٝ خٛـِ ٚهُسدً وخلذخً ٢ٟهُىذ خ٤ٛـْ ,ؤو ٓذ َعؼ ٢٠ؾب٠ىهص ٧ ٢ٟز ٥خٛوُىذ ؤَؼدً ُ ,ة١ هُىذ خ٤ٛـْ ه٤ذ خألؿِدٗ ٙؽًنخً ٟد ظ٘ىًً ١ن ؼدزعص وظعًٌن ٟ ٢ٟشلٜص ٟ ٢ٟشلٜص خ٠٤ٛى بذل ٟشلٜص ؤخشي ,هالوش ه ٚٗ ًٜرُ ,ٖٛة ١خٛـِٓ ٚذ َ٤ـ ْٜخٛظىض خٛىخلذ طمُمدً يف زوغ خألوٓدض ؤو خؼبىخَٓ ٦٤٘ٛ ,حيزٍ ؤو َسذ ٙؤو حيشٍ ِ٣ظ خٛظىض يف ؤوٓدض ؤو ٟىخَٓ ؤخشي .
-احلبغت و أَىاعها :
خألُدصَد * ُٔ ٍ٧ Aphasieذخ ١خٔٛذسش خٌٜٛىَص ,ؤو خغبسغص خ٤ٛـُٔص ٠ُٜ٘ .ص " 1 ؤُدصَد " َى٣دُ٣ص خألط , ٚظوين خُعٔدد خٔٛذسش خ٘ٛالُٟص .
ثُظٜٞس كٗ ٢طن ثُقشٝف ثُغجً٘ز ثُض ٢صوغ كٜٗ ٢ج٣ز ثٌُِٔز أًغش ٓٔج صظٜش ك ٢ثُقشٝف ثُغجً٘ز ك ٢دذث٣ز ثٌُِٔز أ ٝكٝ ٢عطٜج ( ًجس) Carrell 1968 َ٣ * -اإلبدال : Substitution صٞؽذ أخطجء ث٩دذثٍ ك ٢ثُ٘طن ػ٘ذٓج ٣ضْ إطذثس طٞس ؿ٤ش ٓ٘جعخ دذ ٖٓ ً٫ثُظٞس ثُٔشؿٞح ك , ٚ٤ػِ ٠عذَ٤ ثُٔغجٍ هذ ٣غضذذٍ ثُطلَ فشف (ط) دقشف (ػ) أ٣ ٝغضذذٍ فشف (س) دقشف (ٓ )ٝشر أخش ٟصذذ ٝػٞ٤ح ث٩دذثٍ أًغش شٞ٤ػج ً ك ّ٬ً ٢ث٧ؽلجٍ طـجس ثُغٖ ٖٓ ث٧ؽلجٍ ثً٧ذش ع٘جًٛ ,زث ثُ٘ٞع ٖٓ ثػطشثح ثُ٘طن ٣ؤد١ إُ ٠خلغ هذسر ث٥خش ٖ٣ػِ ٠ك ّ٬ً ْٜثُطلَ ػ٘ذٓج ٣قذط دشٌَ ٓضٌشس. * -انتحزيف : DISTORTION صٞؽذ أخطجء ثُضقش٣ق ػ٘ذٓج ٣ظذس ثُظٞس دطش٣وز خج ؽةز ,إ ٫إٔ ثُظٞس ثُؾذ٣ذ ٣ظَ هش٣ذجً ٖٓ ثُظٞس ثُٔشؿٞح ك ,ٚ٤ث٧طٞثس ثُٔقشكز ٌٖٔ٣ ٫صٔ٤٤ضٛج أٓ ٝطجدوضٜج ٓغ ث٧طٞثس ثُٔقذدر ثُٔؼشٝكز ك ٢ثُِـزُ ,زُي ٫ كثكش صظ٘ق ٖٓ ؽجٗخ ٓؼظْ ث٘٤ًِ٫ذٌ ٖ٤٤ػِ ٠أٜٗج ػٞ٤ح إدذثُ٤ز ػِ ٠عذ َ٤ثُٔغجٍ هذ ٣ظذس ثُظٞس دشٌَ ٗظشثً ٕ٧ثُٜٞثء ٣أص ٖٓ ٢ثٌُٔجٕ ؿ٤ش طق٤ـ أ ٕ٧ ٝثُِغجٕ ٌٕٞ٣ ٫ك ٢ثُٞػغ ثُظق٤ـ أع٘جء ثُ٘طن ٣ذذ ٝإٔ ػٞ٤ح صقش٣ق ثُ٘طن ص٘ضشش د ٖ٤ث٧ؽلجٍ ثً٧ذش ع٘ج ٝد ٖ٤ثُشثشذ ٖ٣أًغش ٓٔج ص٘ضشش د ٖ٤طـجس ث٧ؽلجٍ. * -اإلضبفت : Addition صٞؽذ ػٞ٤ح ث٩ػجكز ػ٘ذٓج ٘٣طن ثُشخض ثٌُِٔز ٓغ ص٣جدر طٞس ٓج أٓ ٝوطغ ٓج إُ ٠ثُ٘طن ثُظق٤ـ ٣ؼضذش ٛزث ثُؼ٤خ ػِ ٠أ ١فجٍ أهَ ػٞ٤ح ثُ٘طن ثٗضشجسثً. إدذثٍ أ ٝصخش٣ق خٓ ٍ٬شثفَ ثُ٘ٔ ٞثُؼجدٝ ّ٬ٌُِ ١ثًضغجح ٜٓجسثس ثُ٘طن٣ ,و ّٞث٧ؽلجٍ ػجدر دقزف أٝ ث٧طٞثس ثُ٬صٓز ٌُِ٬٣ ,ّ٬فع إٔ أخطجء ث٩دذثٍ ٢ٛأًغش ثُؼٞ٤ح شٞ٤ػجً ٖٓ د ٖ٤ػٞ٤ح ثُ٘طن ثُ٘ٔجة٤ز ( صٔذِٝ ) 1957 ٖ٤ػِ ٠رُي٤ُ ,ظ ٖٓ ثٍّ عضـشح إٔ ٣خطب ؽلَ ثُشثدؼز ٖٓ ثُؼٔش كٗ ٢طن دؼغ ثُقشٝف ٓغَ فشف ( ط ) أ ٝفشف ( س ) ُٞ ٌُٖ ,إٔ ؽل٣ ً٬ذِؾ ثُغجدؼز ٖٓ ػٔش ٙثخطأ كٗ ٢طن دؼغ ثُقشٝف ٓغَ فشف ( ح ) أ ٝفشف ( ى ) كٔٔج ٫شي ك ٚ٤إٔ ٛزث ثُطلَ ٣ؼجٗ ٖٓ ٢طؼٞدز ٖٓ طؼٞدجس ثُ٘طن. *
1
- aphasie nom féminin )(du grec phasis, parole Affection neurologique caractérisée par une perturbation de l'expression ou de la compréhension du langage parlé et écrit, à la suite d'une lésion du cortex cérébral. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 --ؽٞسػ ً٬ط :ثُ٧غ٘٤ز ُ ٝـز ثُطلَ ثُؼشد . ٢ص .163 :
52
هشٍ ؤضبذ خ ُٜٚخألُدصَد يف ٟوفِٟ ٞعدق خٛوٜى ٝزإهند ؤٟشخع ٣دشحص ٢ٟ خَ ٜٚظُر خألُٛدٍ خٛوظسُص زدٛذٟدى خٛسششٌ ٣عُفص طذٟص ؤو ٣ضََ ,و زدٛعدرل ظادٌ بذل خػـشخزدض اللٔص زدٛعوسًن زدإلشدسخض خِٜٛلُص ؤو زِه٧ ٞز٥ خإلشدسخض 1 .و ظعؼ ٢٠ؾب٠ىهص خإلطدزدض خؼبعظٜص زِٔذخ ١خٔٛذسش ه ًٜخٛعوسًن زد٘ٛال ٝؤو خ٘ٛعدزص ٠ٗ ,د ظش ٚ٠هذ ٝخٔٛذسش هُ ًٜهٟ ٞوىن خ٠ٜ٘ٛدض خؼب٤ـىّ هبد و ه ًٜبجيدد خألظبدء ٛسوغ خألشُدء و خؼبشجُدض ,و ٟشخهدش خٔٛىخهذ خ٤ٛمىَص خؼبغعوٜ٠ص يف خ٘ٛال ٝو خ٘ٛعدزص . و ظـ٠ٜٗ ْٜص " ؤُدصَد " ه٧ ًٜز ٥خألٟشخع خ٘ٛالُٟص ,ه ًٜخٛشًٟ ٞد زُ٤هد ٢ٟظِدوض يف خؼبلهش خػبدسـٍ و خٛعإؼًن خؼبسدشش ه ًٜخ٤ٛـْ .و َوىد ُؼٚ خٗعشدٍ ٧زخ خألٟشخع بذل خعبشخق خِٛش٣غٍ * . Brocaو بذل خعبشخق خألؼبدين وس. wernike * ُٖ٣ َوشٍ عدِ٣ىسد Sanfordخألُدصَد زإهند خػـشخزدض يف خٌٜٛص ؤو يف خٛىكدجَ خٌٜٛىَص ,ظ٤عؿ ه ٢بطدزص يف خؼبخ ,و ٓذ ظ٘ى ١خػـشخزدض لغُص لشُٗص , ؤو لشُٗص لغُص ٟود . زشًن ععشخ٣ؿ Sanfordبذل ؤ ١خألُدصَد ُٔ ٍ٧ذخ ١خٌٜٛص ,ؤو خٛوفض خٌٜٛىٌ خ٤ٛدظؿ ه ٢بطدزص خؼبخ ,ألهند ُٔذخ ١خٔٛذسش ه ًٜخٛعِد ٞ٧زدٛشٟض ُ ,هٍ ظوشٓ ٚخ٘ٛال, ٝ و ظوُْ خٛعوسًن ه ٢خألُ٘دس زدٛشٟض ,حبُػ َسذٌ خؼبشَغ يف ٧ز ٥خأللىخٙ خػـشخزد و هفضخ ه ًٜخ٤ٛـْ و خ٘ٛعدزص ٠ٗ .د ظش ٚ٠خالػـشخذ خٛىكٍُِ يف
- 1د خِ َ٤أفٔذ خِٓ : َ٤ؼؾْ ٓلضجؿ ثُؼِ ّٞثٗ٩غجٗ٤ز ٓ :جدر سهْ . 24 :ص : *
- Paul Broca Sainte-Foy-la-Grande 1824 - Paris 1880 Chirurgien et anthropologue français. cole d'anthropologie et a étudié le cerveau et le langage.ر'¾ Il a fondé l Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * - Carl Wernicke Tarnowitz 1848 - Thüringer Wald 1905 Neurologue allemand. ¾ Il fut l'un des premiers à décrire les aphasies. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
53
خ٘ٛال ٝخ٤ٛدظؿ هُ ٢غدد غبدء خؼبخ .و ظذ ٙخألُضَد زش٘ ٚهد ٝه ًٜهذٝ 1 خٔٛذسش ه ًٜخععخذخ ٝخ٠ٜ٘ٛدض و ُه٠هد .
-أعباب األفاصَا أو احلبغت :
َشي خٛذٗعىس ٟدص ١خٛىهش يف ٗعدزٓ ٦ؼدَد ؤعدعُص يف ه ٜٞخٜٛغدُ٣دض خغبذَؽص ؤ ١ؤعسدذ خألُدصزد ؤو خغبسغص ظشـن بذل خٛعذخخ ٚو خالػـشخذ يف خٛوُٜ٠دض خٜٛغدُ٣ص ؤٗؽش ٢ٟسـىههد بذل خ٣وذخ ٝخ٠ٜ٘ٛدض و خؼبِشدخض خٌٜٛىَص خٛيت ٗد١ خؼبشء ٓذ ظو٠ٜهد ُٔ .ذ ظىط ٚخٛو٠ٜدء بذل ٧ز ٥خغبٔدجْ ٢ٟخال ٙخععو٠دؽبٞ ٠ٜٛغ٘٤دض خٛـسُص و خؼب٤سهدض خ٘ٛهشزدجُص خٛيت خععخذٟى٧د ِٛمض خٛذٟدى خٛسششٌ .و ٓذ خٗعشِىخ ؤَؼد ؤ ١خؼبشَغ ه٤ذٟد َظدذ زدألُدصَد ُة ١ر ٖٛال َشـن بذل ؤ٤٧ ١دٕ شُحد ٓذ ُٔذ ٢ٟدٟدى خؼبشَغ ,ز ٚؤ ١خٛغسر َشـن بذل خػـشخذ خٛىكدجَ خٛذٟدًُص ُٔؾ .و ٧زخ َشس ٦خالػـشخزدض خٛيت ربظ ٚهددش 2 يف خألدٌٟص خإل٘ٛعشوُ٣ص ٛز٣ ٖٛشي ؤ ١وكدجِهد ٓذ ظًٌنض و ظسذٛط .
-أَىاع األفاصَا أو احلبغت :
ٓغ ٞؤضبذ خ ُٜٚخألُدصَد ؤو خغبسغص بذل : - 1لسغدض خٛعوسًن ؤو خإلسعد , ٙو ظؼ ٞلسغص خٛربؾبص خٛظىظُص ,و لسغص خالػـشخذ خٛعشُٗيب ,و لسغص زشؾبص خعب. ٚ٠ - 2لسغدض خالععٔسد ٙؤو خغبسغدض خغبىخعسص . - 3لسغدض خٛزخٗشش ؤو ُٔذخ ١خٛزخٗشش . 3 - 4خػـشخزدض خٛع٠دؼ ٚو خػـشخزدض خٛعفدوص و خالٓعشخ. ١
-عالج األفاصَا أو احلبغت :
بهددش شِدء خؼبشَغ ٢ٟخٛوـ ٚخٛذديدًٍ خٌٜٛىٌ ُٛظ ؤٟشخ عهال دي٘٢ خٛعىط ٚب٠ٗ - ٦ُٛد َل ٢زوغ خؼبشزٌن ٢ٟ -خال ٙظو ُٜٞخؼبشَغ خألعٜىذ ِ٣غ ٦خٛزٌ ظو٠ٜهد يف خؼبذخسط .ب٤َ ٦٣سٌٍ ه ًٜخؼبعخظظٌن يف ٧زخ خغبٔ ٚؤ١ - 1ؽٞسػ ً٬ط :ثُ٧غ٘٤ز ُ ٝـز ثُطلَ ثُؼشد . ٢ص . 164 , 163 : - 2د ثُٞػش ٓجصٕ :هؼج٣ج أعجع٤ز ك ٢ػِْ ثُِغجٗ٤جس ثُقذ٣ظ .ص . 326 : - 3د خِ َ٤أفٔذ خِٓ : َ٤ؼؾْ ٓلضجؿ ثُؼِ ّٞثٗ٩غجٗ٤ز ٓ :جدر سهْ . 24 :ص :
54
ًٜ مث َشٗضوخ ه, ذ خؼبشَغ٤ص خألخشي ه٠ُٜغٌٛىَص خٜٛٔذسخض خًٛ خَٜعوشُىخ ه ٔذسخضٛ خ١ أل, ٔذسخض خؼبشَؼصٛ خٚ ؿبٚ رب١هد ؤ٤٘ٔذسخض حبُػ ديٛ خ٥ز٧ 1 . ذي خغبُدشٟ وـىزصٟ ٚخؼبشَؼص ععل
انهغت و اإلعالٌ و اإلشهاس :
*
Publicité
) ٌإشهاس ( إعال
. 326 : ص. ظ٣جس ثُقذ٤ٗ ػِْ ثُِغج٢ز ك٤ج أعجع٣ هؼج: ٕػش ٓجصُٞ د ث- 1 -publicité nom féminin 1. Activité ayant pour objet de faire connaître une marque, d'inciter le public à acheter un produit, à utiliser un service, etc. ; ensemble des moyens et des techniques employés à cet effet. Agence de publicité. – Publicité collective, publicité faite par plusieurs annonceurs d'un même métier et destinée à mettre en valeur un produit ou une catégorie de produits, sans référence à une marque. – Publicité comparative, publicité qui vise à promouvoir un produit en le comparant à son ou ses concurrents. (Elle est interdite en France.) – Publicité institutionnelle, publicité destinée à développer la notoriété d'une organisation ou d'une entreprise. Abréviation (fam.) : pub. 2. Annonce, encart, film, etc., conçus pour faire connaître et vanter un produit, un service, etc. Passer une publicité à la télévision. Abréviation (fam.) : pub. 3. Caractère de ce qui est public. Publicité des débats parlementaires. *
55
ظاْشة اخخًاعٍ عشَمت .سافمج انشغبت انذائًت يف حشوَح انغهعت أو انبؼاعت اَـاللا يٍ جتًُهها و حتغُُها يف عٌن انضبىٌ .
خإلشهدس ٧ى ُ ٢خٛعشوَؿ ؤو خٛعشهًن ٛعمُْٔ خٛعسددُ . ٙهى دهىش بذل خٛعغىّ و خٛعغىَْ ,بٌ ـو ٚخؼب٤عىؾ ٓ produitدزال ٛالععهالٕ زإعشم ٟد دي٘ , ٢و ٧ى دهدَص سبدؼ ٚيف خجملع٠ن خالععهالٍٗ خٛذهىش خٛغُدعُص خٔٛدج٠ص هًٜ ظشوَؿ خالهعٔددخض خألَذَىٛىـُص . و خإلهال / ١خإلشهدس ٧ى يف خؼبٔد ٝخألو ٙؿشَٔص خظظد ٙو ظىطُ , ٚؽبد ٌٛعهد خؼبُ٠ضش خؽبددُص بذل صَددش خٛشًسص يف خالٓع٤دء * , appropriationو ظوضَض خٛشًسص يف خالععهالٕ خؼبىخصٌ ٛإل٣عدؾ ؤو خػبذٟدض خِٛدجؼص . ًشع خإلهال ١رسَوٍ ه ٍٜ٠ظسددرل ؿبغ ( ذبدسٌ ) ٢ٟرسخجن خإلهال: ١ ه ٜٞخؼبُو ٢ٜؤ ١خٛزسَوص خإلهالُ٣ص ال ظعىخُْ زدٛؼشوسش ٟن خ٤ٛىهُص خػبدطص زدٛسؼدهص خؼبشوؾ ؽبد ,و عبىء ٥زدٛعدرل بذل ٟوشُص ِ٣غُدض خعب٠هىس ,و زدألخض ٟوشُص لدـدض خعب٠هىس و خ٘ٛىخزك خٛيت دي٘٤هد خغبُٜىٛص دو ١ربُْٔ سًسدظ , ٦و خٛظىس خٛيت َ٘ىهند خعب٠هىس ه ٢ـبع َٜخؼب٤عىـدض خؼبوشوػص . َهع ٞه ٜٞخِ٤ٛظ خالـع٠دهٍ زذسخعص كد٧شش خإلهال ١و خإلشهدس خٛيت زدظط ظشخُْ هُٜ٠دض خٛعغىَْ و خٛعشوَؿ يف خٛوددل خؼبودطش .و زش٘ ٚخدص َذسط ظُٔ٤ص خإلهال ١و آؼدس ٥و هالٓع ٦زدٛظىسش خؼباؼشش ,و زدؼبع ٍٜٔو ـ٤غ ٦و ع٦٤ 1 و ؿسٔع. ٦
-انهغت و اإلشهاس :
– Publicité foncière : opération consistant à inscrire un droit immobilier à la conservation des hypothèques, en vue de le rendre opposable aux tiers ou de porter l'existence de ce droit à leur connaissance. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 *
appropriation nom féminin Action d'approprier, de s'approprier. Appropriation des moyens de production par la collectivité. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 - 1د خِ َ٤أفٔذ خِٓ : َ٤لضجؿ ثُؼِ ّٞثٗ٩غجٗ٤ز .ص . 48 , 47
56
٢َدم خِخش٤ٓ ؤٌ ب,
دم٤ٌٓص صبُود وكُِص خإلٜٛؤخـش وكدجَ خ . ُٞهٛيت ظسوػ هبد بٛص خٛشعدٛزد , ٍ ٓذديص ـذخ٧ ٚ ز, اخشخٟ ُغط وكُِص ـذَذش مت خٗعشدُهدٛ ٥ز٧ و وخػمٌن يف هظىس٢َشٟد ؤ٣ هبد ٗدٞدَعه٤دط ألمهُعهد و ه٤ٛ وهٍ خ١د ؤ٠ٗ ٔذديصُٛص خ٣دٟشوٛوظىس خٛٔذمي و خٛعدسَخ خإلًشٍَٔ خٛ خدص خ٦هد زىـ٤ٟ ٜٞو٣ ِصٜـبع ٔذمي وٛودؼبٌن خٛ ظدسَخ خ٢ٟ و ههىد ؤخشي, وشزُص يف ؤوـهدٛوظىس خٛو خ . وظىس خغبذَؽصِٛص يف خٜ خؼبخع١ذخٜسٛ يف خٝد٠ع٧زخ خال٧ ٔـن٤َ و دل, ىعُؾٛخ ١ و خٗغسهد خـىسش يف ؤلُدٚىكُِص ؤمهُص خػبدطص زٛ خ٥ز٧ د ؤٗغرٟ ١ًًن ؤ عىخُشش يفٟ يت ؤطسمطٛ خmass* media* ًنَص٧د٠ خعبٝ خإلهالٍٚ وعدج٧ ٗؽًنش خدص٦ زىـٚؽ٠يت ظعٛ و خ, ٚ ٓس٢ٟ ُٚؽٟ ٦ٛ ْ دل َغسٚ٘د خغبدػش زش٣هظش 1 . ِدصٜعٛشخدَى و خٛدجُص و خ٠٤ُغٛ خٝظمدُص و خألٓالٛيف خ persuasion
*
*
- persuasion nom féminin (latin persuasio) 1. Action de persuader. Recourir à la persuasion plutôt qu'à la force. 2. Fait d'être persuadé ; conviction. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * mass media [masmedja] nom masculin pluriel (mots anglais) Moyens de communication de masse (télévision, radio, presse, cinéma, etc.). Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * communication nom féminin 1. Action, fait de communiquer, d'établir une relation avec autrui. سtre en communication avec quelqu'un . –Communication téléphonique, ou communication : liaison et conversation par téléphone .Prendre, recevoir une communication. 2. Action de communiquer, de transmettre quelque chose à quelqu'un ; son résultat. Communication d'une nouvelle. – Communication de masse : ensemble des moyens et des techniques permettant la diffusion de messages écrits ou audiovisuels auprès d'un public plus ou moins vaste et hétérogène. (رquivaut à l'anglicisme mass media.) 3. Fait pour quelqu'un, une entreprise, d'informer et de promouvoir son activité auprès du public, d'entretenir son image, par tout procédé médiatique. 4. Ce qui permet de joindre deux choses, deux lieux, de les faire communiquer. Porte de communication. Les communications ont été coupées. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 . 39 : ص. ز ثُٔؼجطشر٣ٞ ثُذسثعجس ثُِـ٠ِثء ػٞ أػ: ق خشٓج٣ ٗج. د- 1
57
سالًص وًٛ خٜدلُص و ه٣ ٢ٟ ْـ٤ً خؼبٜذ ه٠د َوع٤ُ دم٤ٓ خإل١ٔذ ٗدٛ زوذ١ِد خ٠ٜ َظسك ه١ ٗدد ؤ٦٤٘ٛ و, دلُص ؤخشي٣ ٢ٟ ٌىَعٌنِٜٛظدلص خٛخ ٌىَصٜٛذسخعدض خًٛ خٜدلُص و ه٣ ٢ٟ ِظ٤ٛ خٜٞـْ و ه٤ً خؼبٜذ ه٠ ؤطسك َوع١ؤ . دلُص ؤخشي٣ ٢ٟ خؼبودينٜٞخغبذَؽص و خبدطص ه ودينٟ ن ربذَذ٤ًٔ خغبىخس خؼبٜيت ظغدهذ هٛ خٟٚوىخٛ خٞ٧ ؤ٢ٟ ١و سدبد ٗد : ىهٌن٣ ًٜدض ه٠ٜ٘ٛ و خ. ٞ٧عِدٛ خ٦٤عؿ ه٤َ ص ربذَذخ دُٓٔدٜ٠دض خؼبغعو٠ٜ٘ٛخ ٥ز٧ و, زوغ٢َ زوؼهد هٜعوذدش خيعٟ ١ودٟ ٦ٛ ىم٣.1 . ٌصٜٛدض ٗؽًنش يف خ٠ٜ٘ٛخ و, ٙوذٛ و خ, ْ ؾبشدش ٗدغب١ودٟ دض ظشًن بذل٠ٜ٘ٛ خ٢ٟ ىم٣.2 . د٧ذدئشخؿُص و ًًنٛ خ, و خغبشَص, ٍششٛخ ١ ؤٚ " ٓس: ٙ * لٌن ٓدVoltaire عًنٛغٍ ُى٣ِشٛغىٍ خُِٜٛو ٓذ ؤطدذ خ 1 ." . ٖدظ٠ٜٗ ودينٟ ربذد١وٖ ؤٌ شٍء جير ؤٟ ؤحبػ , ٌىَصٜٛدم خ٤ٓ وكُِص خإل٢ٟ ر خإلجيديب٣ خعبد٢ ه١ِعمذغ لىت خ٣ د٤ٗ ٔذٛ ّـد٣ ًٜىكُِص هٛ خ٥ز٧ ٙد٠ يف خععو٢٧شخٛوظش خٛ خـىسهتد ظلهش يف خ١ًًن ؤ
*
-François Marie Arouet, dit Voltaire Paris 1694 - id. 1778 رcrivain français. ¾ Ses débuts dans les lettres (vers contre le Régent) sont aussi le commencement de ses démêlés avec le pouvoir (il sera embastillé). Après un exil de trois ans en Angleterre, dont il vante l'esprit de liberté dans les Lettres philosophiques (1734), il ne cessera plus de chercher la sécurité, à Cirey, chez Mme Du Châtelet, auprès de Frédéric de Prusse (1750 - 1753), puis dans ses domaines des Délices (1755) et de Ferney (1759). Admirateur du XVIIe s., il cherche à égaler les écrivains classiques dans l'épopée (la Henriade, 1728) ou la tragédie (Zaïre, 1732). Mais il est surtout pour l'Europe un prince de l'esprit et des idées philosophiques, qu'il diffuse par ses poèmes (Poème sur le désastre de Lisbonne, 1756), ses contes (Zadig , Candide ), ses essais historiques (le Siècle de Louis XIV, 1751), son Dictionnaire philosophique (1764) et ses campagnes en faveur des victimes d'erreurs judiciaires (Calas, Sirven, Lally-Tollendal). Idole d'une bourgeoisie libérale anticléricale, il reste un maître du récit vif et spirituel. (Académie française.) Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 40 : ص. ز ثُٔؼجطشر٣ٞ ثُذسثعجس ثُِـ٠ِثء ػٞ أػ: ق خشٓج٣ ٗج. د- 1
58
وخعن ـذخ و زدٛعودوٟ ١ن هٜى ٝؤخشي و ه ًٜخػبظىص ه ٜٞخِ٤ٛظ ٜٛ ,عإؼًن ه ًٜخعب٠دً٧ن ٢ٟخ٤ٛدلُعٌن : خألوذل خٓعظددَص و ظغ ً٠خإلهال ١ؤو خإلشهدس خٛعفدسٌ . خٛؽدُ٣ص عُدعُص و ظغ ٢ُ ً٠خٛذهدَص . * propagandeٔٛذ ؤطسك خإلهال ١خٛعفدسٌ ه٣ ًٜـدّ وخعن ـذخ ٢ٟخؼبٔىٟدض خألعدعُص ٤ٜٛلد ٝخالٓعظددٌ خٛشؤظبدرل ُُٜ .ظ زدععـدهص خؼبظد٣ن ؤ ١ظغع٠ش يف ب٣عدؾ خٛغٜن و خٛسؼدجن ,و ُٛظ دبٔذوس خٛو٠د ٙؤَ ١غع٠شوخ يف ؤه٠دؽب ٞبرخ دل ظٔ ٞؤـهضش خٛذهدجُص زذوس٧د خِٛو ٚيف ظشوَؿ خٛغٜن خعبذَذش زشىت خٛـشّ خؼبٌشَص ٠ٜٛغعهٌٜ٘ن لىت َٔسٜىخ ه ًٜششخجهد ٢ٟـبع َٜخألعىخّ . ؤٟد خٛذهدَص خٛغُدعُص ُهٍ ٛى ٢ٟ ١ؤٛىخ ١خإلشهدس َغعوٜ٠هد خألُشخد ؤو خعب٠دهدض ؤو خأللضخذ يف خٛىطى ٙبذل خغب٘ ٞه ٢ؿشَْ خال٣عخدزدض ٠ٗ ,د ظغعوٜ٠هد خغب٘ىٟدض ؤو خعب٠دهدض خؼبودسػص ؽبد . ٧ز ٥خٛذهدَص دي٘ ٢ؤ ١ظ٘ىٟ ١ىػىهُص ,ؤو ًًن ٟىػىهُص ,حبُػ ظلهش ٟد ظشَذ بكهدس ٢ٟ ٥خإلجيدزُدض ,و زبٍِ ,زدؼبٔدزٟ , ٚد ظشدء ٢ٟخٛغٜسُدض , 1 ُهٍ ظغوً بذل خٛعإؼًن هٓ ًٜشخسخض خ٤ٛدط زـشّ شىت ٓذ ظعودسع ٟن خ. ُٞٔٛ و ٢ٟؤ٣ىخم خٛذهدَص خٛغُدعُص ٟد ٣وشُ ٦و ٣شخ ٥ؤؼ٤دء خألصٟدض ؤو خغبشوذ , ُ٘ؽًنخ ٟد ظغعو ٚ٠خٛذهدَص ألًشخع ِ٣غُص ٗعوسحص خٛشؤٌ خٛود ٝؤو ربـُٟ ٞو٤ىَدض خٛوذو ُُٜ ,فإ سـد ٙخٛذهدَص بذل خ٘ٛزذ ؤو خؼبسدٌٛص .و ٓذ َٜفإ خٛسوغ بذل خؼبىػىهُص خؽبددُص خٛيت زبذ ٝخأل٧ذخٍ خٛىؿُ٤ص ,و زبذ ٝخغبُٔٔص ٓذس خؼبغعـدم * و ظغعوٜٛ ٚ٠ذهدَص و خإلهال ١وعدج ٚخالظظد ٙخعب٠دً٧نَص MASS MEDIA *
propagande nom féminin )(latin congregatio de propaganda fide, congrégation pour la propagation de la foi Action systématique exercée sur l'opinion pour faire accepter certaines idées ou doctrines, notamment dans le domaine politique ou social. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 - 1د ٗ .ج٣ق خشٓج :أػٞثء ػِ ٠ثُذسثعجس ثُِـ٣ٞز ثُٔؼجطشر .ص . 42 : * mass media [masmedja] nom masculin pluriel )(mots anglais Moyens de communication de masse (télévision, radio, presse, cinéma, etc.). communication nom féminin
59
يف١ذهدَص و خإلهالٛ ؤؼش خٞد ظودك٠ٜٗ ٚىعدجٛ خ٥ز٧ ّـد٣ د خظغن٠ٜٗ و . ِىط٤ٛخ ٚ وعدجٙد٠ً ؿبعىي و خععوٜ هًٞ كبى دخجٜعشوسص ذبشي هٟ دسخعدض١ب ؤؼش لُىٌ يف٢ٟ ؼبد ؽبد, ١ُِضَىٜعًٛ كبى خدص خٜ و ه, ًنَص٧د٠ خعبٝخإلهال ظش ؤعدعٍ يف٤ٌص ٗوٜٛ خٙد٠ خععو١ و ؼبد ٗد. ٦ ؤو ظىـُهٝودٛشؤٌ خٛدهص خ٤ط ً كبىٜدؽبد ه٠دَص ٗربي هبذٍ خععو٤ٍ ؤخشي ظذسط زو٧ ؤطسمطٚىعدجٖٛ خٜظ 1 . ش٠ؽٟ وُٙود انهغاث االطـُاعُت أو انظىسَت ٢ٟ ىخم٣ً ؤٜ هٙ ظذ١ودٟ ظشٍ بذل هذش٤َ , صٛذالٛعوذد خٟ كٜظـٟ ٌصٜٛخ : ٌصٜٛخ
:
langage* , Langue* : انهغت
-1
1. Action, fait de communiquer, d'établir une relation avec autrui. tre en communication avec quelqu'un . –Communication téléphonique, ou communication : liaison et conversation par téléphone .Prendre, recevoir une communication. 2. Action de communiquer, de transmettre quelque chose à quelqu'un ; son résultat. Communication d'une nouvelle. – Communication de masse : ensemble des moyens et des techniques permettant la diffusion de messages écrits ou audiovisuels auprès d'un public plus ou moins vaste et hétérogène. (رquivaut à l'anglicisme mass media.) 3. Fait pour quelqu'un, une entreprise, d'informer et de promouvoir son activité auprès du public, d'entretenir son image, par tout procédé médiatique. 4. Ce qui permet de joindre deux choses, deux lieux, de les faire communiquer. Porte de communication. Les communications ont été coupées. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 . 43 : ص. ز ثُٔؼجطشر٣ٞ ثُذسثعجس ثُِـ٠ِثء ػٞ أػ: ق خشٓج٣ ٗج. د- 1 * langue nom féminin (latin lingua) I. Organe. 1. [Médecine] Corps charnu, allongé, mobile, situé dans la cavité buccale et qui, chez l'homme, joue un rôle dans la déglutition, le goût et la parole. – Tirer la langue, sortir la langue de la bouche en signe de moquerie ; fig., fam., être dans le besoin. 2. Cet organe, servant à la parole. – Fam. Avoir avalé sa langue : garder le silence. – Fam. Avoir la langue bien pendue : parler beaucoup.
60
ؽبدsymboles * , Signes* ىصًٟ بشدسخض ؤو سٜ هٞ ٓدجSystème ْغ٣ ٚٗ ٌصٜٛخ عدؾ٣عشُٗر و خإلٜٛ صٜ ٓدز١ و ظ٘ى, ٥د٤عٟ و رخض هذد, دطش٤وٛوكُِص خ – Fam. Avoir la langue trop longue : ne pas savoir garder un secret. – Mauvaise langue : personne qui se plaît à médire. – Litt. Prendre langue : entrer en pourparlers. – Tenir sa langue : garder un secret. 3. [Cuisine] Langue de certains animaux (bœuf, veau) préparée pour la table. – Langue écarlate : langue de bœuf saumurée, cuite puis introduite dans une baudruche de bœuf et dont la coloration est obtenue grâce au carmin de cochenille. II. Système de communication. 1. Système de signes verbaux propre à une communauté d'individus qui l'utilisent pour s'exprimer et communiquer entre eux.La langue anglaise. La langue du XVIe siècle, du barreau. – Langue maternelle : première langue apprise par l'enfant, au contact de son environnement immédiat. – Langue vivante, langue actuellement parlée. – Langue morte, langue qui n'est plus parlée. – Langue mère, langue qui est à l'origine d'autres langues. – La langue verte : l'argot. 2. Langue formelle : système de symboles conventionnels défini par les seules règles de formation de ses énoncés, sans référence au signifié des symboles. 3. Langue de bois : manière rigide de s'exprimer en multipliant les stéréotypes et les formules figées, notamment en politique. III. Sens spécialisés. Ce qui a la forme allongée et étroite d'une langue. Langue de terre. – Langue glaciaire : glacier s'étendant dans une vallée en aval du névé. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * langage nom masculin (de langue) 1. Faculté propre à l'homme d'exprimer et de communiquer sa pensée au moyen d'un système de signes vocaux ou graphiques ; ce système. 2. Système structuré de signes non verbaux remplissant une fonction de communication. Langage gestuel. 3. Manière de parler propre à un groupe social ou professionnel, à une discipline, etc. Le langage administratif. 4. Ensemble des procédés utilisés par un artiste dans l'expression de ses sentiments et de sa conception du monde. Le langage de la peinture. 5. Mode d'expression propre à un sentiment, à une attitude. Le langage de la raison. 6. [Informatique] Ensemble de caractères, de symboles et de règles permettant de les assembler, utilisé pour donner des instructions à un ordinateur. – Langage machine : langage directement exécutable par l'unité centrale d'un ordinateur, dans lequel les instructions sont exprimées en code binaire. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * signe nom masculin (latin signum) 1. Ce qui permet de connaître, de deviner, de prévoir ; indice, marque. Signe de pluie. – C'est bon signe, mauvais signe : cela annonce quelque chose de bon, de mauvais.
61
عوسًنٛهد يف خ٤ٟ َغعِدد٥عد٤ٟ ُص ) زوذد الٟىٜوٟ , دض٠ٜٗ , ٙدض ( ؤٓىخٟبهال ٔىخهذ خػبدطصٛ خألُ٘دس ؤو طىى خؼبودسٍ وُْ خُٚ و يف ظىط, ٙ خأللىخ٢ه . ٚ٠ضٌ خؼبغعوٟشٛغْ خ٤ٛزد : ٌصٜٛعغر بذل خ٤ظ . ـسُوُص خغبُص ؤو خؼبُعصٛ خ٢غٛ خأل– Ne pas donner signe de vie : sembler mort ; ne pas donner de ses nouvelles. 2. Mot, geste, mimique, etc., permettant de faire connaître, de communiquer. Se parler par signes. Donner des signes d'impatience. Signes cabalistiques. – Signe de (la) croix : geste de la liturgie ou de la piété chrétienne figurant la Croix de Jésus-Christ. 3. Unité linguistique constituée de l'association d'un signifiant et d'un signifié. 4. Marque matérielle distinctive. Marquer ses livres d'un signe. 5. Représentation matérielle de quelque chose, ayant un caractère conventionnel. Signes musicaux, de ponctuation. 6. Tout caractère d'imprimerie. 7. [Mathématiques] Nom donné à certains symboles utilisés en mathématiques, tels que =, +, -, ´, :, ْ -, etc. – Signe d'un nombre : symbole noté + ou - servant à distinguer respectivement les nombres positifs des nombres négatifs. 8. [Médecine] Manifestation élémentaire d'une maladie. (On distingue les signes physiques [observés par le médecin], les signes fonctionnels ou symptômes [qui sont ressentis par le malade] et les signes généraux [fièvre, par ex.].) signes nom masculin pluriel 1. Signes extérieurs de richesse : éléments du patrimoine et du train de vie retenus par l'administration fiscale pour procéder à la taxation forfaitaire des contribuables en cas de disproportion marquée entre leur train de vie et les revenus qu'ils ont déclarés. 2. [Mathématiques] Règle des signes : règle qui définit le signe du produit ab de deux nombres, connaissant le signe de a et le signe de b. (Si a et b sont de signe opposé, le produit est négatif ; si a et b sont de même signe, le produit est positif.) Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * symbole nom masculin (grec sumbolon, signe) 1. Signe figuratif, être animé ou chose, qui représente un concept, qui en est l'image, l'attribut, l'emblème. Le drapeau, symbole de la patrie. La balance, symbole de la justice. 2. Tout signe conventionnel abréviatif. 3. [Chimie] Lettre ou groupe de lettres servant à désigner un élément. 4. رlément constitutif d'une théorie mathématique formalisée. (On distingue les symboles logiques ,communs à toutes les théories, comme $, ", etc., et les symboles non logiques, comme +, ´, etc., propres à la théorie considérée.) 5. [Christianisme] (Avec une majuscule.) Formulaire abrégé de la foi chrétienne. Le Symbole des Apôtres. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
62
. شَدػُصٛـُٔص ؤو خ٤ىص خؼبٟشٛ خ. وسددخضٛـٔىط و خٛ خ. دهُص٠دسعدض خالـع٠ خؼب٢غٛعدسخيٍ بذل خألٛ خٚعىخطٛ خؼبؼدهَ و خcoordination * ْدع٤عٛعغر خ٤َ و . ُضش٠ خىخطهد خؼب٢ٟ زىطِهد, ـسُوُصٛخ و َشي. ضَص خػبدطص هبدٟشٛهد خٟىهند و ؤل٘د٣ ٓد٢عوسًن هٌٛص ظغعـُن خٛ ٚٗ ٢ٟ ص٠ ُ٘شش ٓدج٢عوسًن هٛ شإهند خ٢ٟ ُظٛ ٌصٜٛ خ١ ؤ٢َ خؼبودطش٢َزوغ خؼبِ٘ش 1 . ِ٘ششٛ خ٢َ شإهند ظ٘ى٢ٟ ٚ ز, ٚٓس :
langage gestuel
: نغت حشكُت-2
عمُصٜٛ ُذُٛص ٗمشٗص سُن خٛذالٛص خ٠ُٔٛ خغبشٗدض رخض خٚ٠ ظشgeste ٌٕص خغبشخٛ . خخل.. ُِْعظٛ و لشٗدض خ, :
langage animal
نغت حُىاَُت-3
زخس٣ و خإل, ٞ و زُحعهٚ٧شوخزؾ زٌن خألُٛص ٗدِٛود٣ خٙ ؤلىخ٢عوسًن هَٛٔظذ هبد خ . ىهدض٤٠دض و خؼبٟ و خػبظى, ٍغ٤ذخء خعب٤ٛ و خ, : langue
secret
نغت عشَت-4
ٍؽلج٧ دجٝ ٚ٣ذ٤ ػشح د: ٍٞ ثٓض٘جع ثُوُٚ ٓغج٢ُ٫ق ثُذ٤ُشث ٖٓ ثُضأ٤لضشع ٓوذثسث ًذ٣ : ثُض٘جعن- * ز ٗٔؾ ٖٓ أٗٔجؽ٤ُ٫ز ثُذ٤ذ٤ًز ثُضش٤ ثُض٘جعن ٖٓ ثُ٘جف, ٚ٤ِ سؽٝ ٚ٣ذ٤ ػشح د: ٍٞ إٌٓجٕ ثُوٝ , : ز٤ٗٗغج٩ّ ثِٞـ ثُؼ٤ ٓلجص: َ٤َِ أفٔذ خ٤ِ خ- د: أٗظش. ٙ ٓؼ٘جٝ ٍٞ صٔجعي ثُو٢ْ ك٤ِعغ ثُغٞثُض . 134 : ص coordination nom féminin (du latin ordinatio, mise en ordre) 1. Action de coordonner ; agencement de choses, d'activités diverses dans un but déterminé. – [Grammaire] Conjonction de coordination, conjonction reliant des mots ou des propositions ayant le même statut dans la phrase. – [Chimie] Atome envisagé avec son environnement de plus proches voisins. – Complexe de coordination : entité dans laquelle un atome métallique est entouré de groupements d'atomes (ou coordinats) en un nombre et en une géométrie bien définis. 2. [Politique] Ensemble de représentants élus, en marge des organisations syndicales, par des grévistes, des manifestants, pour coordonner leurs actions. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 . 358: ص: ز٤ٗٗغج٩ّ ثِٞ ٓلضجؿ ثُؼ: َ٤َِ أفٔذ خ٤ِ د خ- 1
63
وٌنٟ هذدٚ ٓس٢ٟ وشوُد بالٟ ٦ زcode ىصٟشخٛ خ٦ُُ ١ ال َ٘ىٙغْ خظظد٣ ٍ٧ : ضش ) زٌنٟغشَص ( خؼبُشٌٛص خٜٛ َُِشّ يف خ. خألشخدص٢ٟ . chiffreur ,coder : دصَٟشٛ خ. déchiffreur : ىصٟشٛ خٙ لال( ىصٟشخٛزٌ ال َوشٍ خٛ خanalyseur ؤوdécrypteur : ىصٟشِٖٛ٘ خٟ . ضٟض خؼبش٤ٛعىػُك خٛ ٖٛن رٟ ًخؼبِعدق) َغو ىصشٟ٘عدزص خؼبشٛظىص خ٤ُٛض خٟعشٛ صٜ٠ُر خؼبغعوًٛ خألعد٠ ظغ*
:
*
Cryptographie
métalangue
: نغت فىلُت-5
) . ٌص خؼبٔوذشٜٛ خ, ِىُٓصٌٛص خٜٛ خ, ٌصٜٛد ُىّ خٟ( ١غدًٜٛ ظٔوُذ خٜ هٝ٘الٛجيشٌ خ ِشدخضٟ ١ ؤ٦ٛؽدٟ و. ُص٣ؽدٛ خ٦د يف دسـعٟ ١غدٛ َىطٛ ٌصٜٛ خٚ٠د ظغعوٟذ٤ه ٌصٜٛ خ١ ؤ٥د٤وٟ زخ٧ و. ٌصٌٜٛص ُىّ خٛ عغر بذل٤ خألظبً ظ٢ٗشٛ و خِٚدهٛٗد ٌص خغبُُٔٔصٜٛ خAnalyse ًُٜٚ ربٜ هٚ٠ بمند ظو, ُص٣غدٜٛمىَص ؤو خ٤ٛ خ, ِىُٓصٛخ . langue objet ىػىمٟ ١غدٛ دش٠خؼبغ : langue informatique
: نغت يعهىياحُت-6
دد طىس وخٓوُص (ظظىَش٠ عىخء زدهع, ظىسشٟ , شجُصٟ ٌصٛ ظىس بذلٛهد ظشصبص خٟٓىخ ٞل٤ٛ ؿٟد٣ زش٢ٟ ـالٓد٣) خimages artificielles دهُص٤شدء ( طىس خطـ٣آرل) ؤو زة . ظىسَصٛدطش خ٤وٛخ : دظُص زٌنٟىٌٜص خؼبوٜٛعِشَْ يف خٛجيشٌ خ . image propagande ذهدجُصٛظىسش خٛ خ*
cryptographie nom féminin (grec kruptos, caché et graphein, écrire) Ensemble des techniques permettant de protéger une communication au moyen d'un code graphique secret. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * métalangage nom masculin ou métalangue nom féminin 1. Langage permettant de décrire une langue naturelle. 2. Langage de description d'un autre langage formel ou informatique. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
64
خٛظىسش خٛعشزىَص . image pédagogiqueَُوع٠ذ يف ٧زخ خجملد ٙخٛعم ُٜٚخٛذالرل خٛو ٍ٠ٜؤو خٛو ٜٞخٛزٌ َذسط لُدش * خٛوالٟدض و خإلشدسخض يف ط ُٞ٠خغبُدش خالـع٠دهُص analyse sémiologique خٛىخػك ٢ٟخٛعوشَِدض ؤ ٢ٟ ٚٗ ١خٌٜٛص خٛشَدػُص و خؼب٤ـُٔص ,و ٌٛص خإلشدسخض ,و ٌٛص خإلهال ٝخِرل ٌٛ ٍ٧دض خطـ٤دهُص ؤو طىسَص . -
.
1
انهغاث االطـُاعُت و انهغاث انـبُعُت :
خٌٜٛدض خالطـ٤دهُص ؤو خٛظىسَص ظغعخذٗ ٝإزُ٤ص خطـ٤دهُص ألًشخع هُ٠ٜص ؤو ظُٔ٤ص ـبعِٜص .و ٓذ ظغعخذٗ ٝإدخش ٜٛعىخط ٚيف ؤلىٟ ٙوُ٤ص ٌٜٗص خإلشدسخض خٛيت َغعوٜ٠هد خعب٤ىد ؤؼ٤دء خؼبودسٕ ,ؤو ٌٜٗص خٛظ ٞو خٛس٘. ٞ و خٛذسخعص خؼبٔدس٣ص ٌٜٛص خٛظىسش و خٌٜٛص خٛـسُوُص رخض ُدجذش هلُ٠ص ألهند ظٔى ٝزدعع٤سدؽ خظدجظه٠د خؼبعٔدسزص و خؼبعسدهذش ,و ٍ٧ظعـٜر ظودو٣د وؼُٔد زٌن خٜٛغدٌُ٣ن و خؼب٤دؿٔص زىطِه ٞخربخء يف خٌٜٛدض خٛظىسَص . ٔٛذ دٛط خؼبٔدس٣ص ؤ ١خٌٜٛدض خالطـ٤دهُص ؤو خٛظىسَص ظعُ٠ض زدٛعمشس خ٘ٛسًن ٢ٟخٛغُدّ .ؤٟد خٌٜٛدض خٛـسُوُص ُ ,و ًٜخٛو٘ظ ٢ٟر , ٖٛزبؼن ٜٛغُدّ فبد َ٘غسهد ٓدزُٜص خٛعًٌن يف خؼبودين و ٓدزُٜص خٛعًٌن يف خٛظُدًص -بٌ جيوٜهد ؤٗؽش بزذخم ٔٛذ ؤشدس ب ُٟٚزىعط Emil Postبذل خٛذوس خغبدع ٞخٛزٌ ظادٌَٛ ( ٦ص ٢ٟ ٣ىم ؿسُوٍ ) يف والدش ؤُ٘دس ـذَذش ,و َ٘ى ١كهىس ٧ز ٥خألُ٘دس ُىّ خٛالوهٍ .و ٓذ ؤشدس بذل خٛعمى ٙخؼبه ٞخٛاللْ ٜٛوُٜ٠دض خغبغُص خٌٛدٟؼص ُ Huttenة" ١ دخخ ٚخٛعشخزـدض زٌن خألُ٘دس خٛذُٓٔص .و ٗ٠د ؤشدس ٧ىظ٢ *
sémiologie nom féminin )(du grec semeion, signe 1. Science générale des signes et des lois qui les régissent au sein de la vie sociale. 2. [Médecine] Séméiologie. Les développements de la sémiologie, dont F. de Saussure a conçu le projet, se sont entrecroisés avec ceux de la sémiotique issue de la réflexion de C. S. Peirce. De manière générale, le terme de sémiotique l'emporte aujourd'hui dans l'usage. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 - 1د خِ َ٤أفٔذ خِٓ : َ٤لضجؿ ثُؼِ ّٞثٗ٩غجٗ٤ز :ص . 359 :
65
خػبـدذ خٛعٔين خٛعمُِضٌ ال دي٘ ٢ؤَ٘ ١ىٟ ١اؼشخ ٢ٟدوٌٛ ١ص خععودسَص , " . ُدؼبظـٜمدض خجملدصَص ٟؽ " ٚلٔ " ٚؤو " ـذو " ٙظعشٕ ؤؼش٧د خحملغىط هًٜ خٛعًِ٘ن خُِٛضَدجٍ .ب ١خٌٜٛص خٛـسُوُص ٍ٧خٛيت ظٔذ ٝده٠د ٓىَد وػشوسَد " ٙ خٔٛذسش ه ًٜخزع٘دس خؼبش٘الض ,و خٔٛذسش ه ًٜخٛعًِ٘ن خػبُدرل و خإلزذخهٍ " ُدٌٜٛص ٍ٧خػبدطُص خؼبُ٠ضش و خؼبه٠ص ". ٔٛذ ربٔٔط خٌٜٛص خٛظىسش خٛشُُوص يف خٛشَدػُدض ,و يف خٛىٓط ِ٣غ ٦شذد خٛشَدػُىٟ , ١شش بؼش ؤخشي ,ه ًٜذبغذ٧د خٛو ُْ٠يف خٌٜٛص خٛوددَص .و ٘٧زخ * Borelهٟ ًٜغ٠ٜص َشظ٘ض لغدذ خٛعِدػ ٚو خٛع٘د , ٟٚزد٤ٛغسص ٛسىسٙ وـىد خٌٜٛص خٛوددَص زدٛؼشوسش ,ؤو لغر طُدًص وَضٟد " Waismann ١جير ؤَ ١غع٘ ٚ٠لغدذ خٛعِدػ ٚو خٛع٘د ٟٚز٘شَ خالهع٠دد خؼبعسدد ٙزٌن خٛشٟىص خٛشَدػُص و ٟوىن خ٠ٜ٘ٛدض يف خٌٜٛص خحملُ٘ص " .و ُُ٠د َعظ ٚزو ٜٞخٌٜٛص خعع٤عؿ زٜىُِٜٟذ خعع٤عدـد ٤ٟدعسد ٧ ٢ٟز ٥خٛوالٓص لٌن ؤه " : ٢ٜدبد ؤ ١خٛشَدػُدض ُودُٛص ِٛلُص ُ ,ة٧ ١زخ خِٛشم خؼبوشيف َِعشع خٜٛغدُ٣دض عِٜد و ه ًٜكبى 1 ؿسُوٍ .
-أيثهت يٍ انهغاث االطـُاعُت :
٢ٟؤشهش خٌٜٛدض خالطـ٤دهُص ؤو خٛظىسَص يف خٛوددل :
- 1
نغت املكفىفٌن
: Le Braille
و ٌٛ ٍ٧ص وػن ؤعغهد خٛوددل خِٛش٣غٍ ٛىَظ زشخٌ هد , 1829 ٝو ٍ٧ظعُك ِ٘٠ٜٛىٌُن خ٘ٛعدزص و خٔٛشخءش ظع٘ى٢ٟ ١
Louis Braille
*
63
*
mile Borelر Saint-Affrique 1871 - Paris 1956 Mathématicien français. ¾ Il fut l'un des chefs de file de l'école française de la théorie des fonctions. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 - 1ؽجًذغ ٕٞسٓٝجٕ :ث٫صؾجٛجس ث٧عجع٤ز ك ٢ػِْ ثُِـز .صشؽٔز فجًْ طجُـ ٝفغٗ ٖ٤جظْ :ص . 55. 54 , 51,52,53 : * Louis Braille Coupvray, Seine-et-Marne, 1809 - Paris 1852 Inventeur français. ¾ Devenu aveugle à 3 ans, il créa pour les aveugles un système d'écriture en points saillants, le braille .
66
ظشُٗسص ٢ٟخٔ٤ٛدؽ و خٛشوخزؾ ٔ٤ٟىشص هٛ ًٜىلدض لذَذَص ,سبؽٚٗ ٚ وخلذش لشٍ ,ؤو سٓ , ٞؤو سٟض سَدػٍ ؤو ٟىعٍُٔ ؤو هالٟص ٢ٟ هالٟدض خٛعشُٓ. ٞ ظوذ ٌٛص خٛربخٌ ٢ٟخٌٜٛدض خٛودؼبُص خٛىخعوص خال٣عشدس َ .ىـذ هبد هذد ٗسًن ٢ٟخ٘ٛعر و خؼبظِ٤دض و خجملالض .
-2نغت فىالبُك
: Le Volapük
و ٍ٧ؤوٌٛ ٙص خطـ٤دهُص وػوهد خٛشخ٧ر خألؼبدين شًٜن Schleyerهدٝ , 1879و ٍ٧ظذسط يف ؤٗؽش ٟ 283 ٢ٟوهذخ و ٟذسعص ٤ٟعششش هرب 25دوٛص ٣ .شإض ٛعمْٔ خٛغال ٝو خٛعىخط ٚزٌن خٛسشش ,و ٍ٧يف ـذوس٧د خألوذل ؤوسوزُص ًًن ؤهند سبعدص زدٛظوىزص خٛظىظُص ٛ .ز ٖٛلٜط ؿبٜهد ٌٛدض خطـ٤دهُص ؤخشي .
-3
نغبًنحى
: L'Espéranto
و ٌٛ ٍ٧ص خطـ٤دهُص كهشض يف هدط٠ص زىٛىُ٣ص طىُُد هد. ٝ 1887 ٝ وػن ؤعغهد خٛوددل خٌٜٛىٌ صٟى٧ىٍ * Lejze Ludwik Zamenhofظع٘ى١ ٠ٜٗ 900 ٢ٟص ,و ٓ 16 ٢ٟدهذش كبىَص .و ٟ ٍ٧غع٠ذش ٢ٟ خإلَـدُٛص و خإلعسدُ٣ص و خألؼبدُ٣ص .
: L'Interlingua -4
و ٍ٧ؤُؼ ٚخٌٜٛدض خالطـ٤دهُص ,و ؤٗؽش٧د خ٣عشدسخ .كهشض هدٝ
ٗ 1951ؽ٠شش ألحبدغ ٛغدُ٣ص هذَذش ٓد ٝهبد ه٠ٜدء ٛغدُ٣دض ٢ٟـبعَٜ خعب٤غُدض .و ٟ ٍ٧غع٠ذش ٢ٟعسوص ٌٛدض و : ٍ٧خِٛش٣غُص ,و
Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001 * Lejzer Ludwik Zamenhof Bialystok 1859 - Varsovie 1917 Linguiste polonais. ¾ Il est le créateur de l'espéranto. Le Petit Larousse Copyright © Larousse / VUEF 2001
67
خإلقبُٜضَص ,و خألؼبدُ٣ص ,و خإلَـدُٛص ,و خٛشوعُص ,و خٛربظٌدُٛص ,و 1 خإلعسدُ٣ص .
فهشط املىػىعاث : ٟ -1ذخ٣ ٚلشٌ بذل خٜٛغدُ٣دض خٛعـسُُٔص 01......................................
٣ -2لشَدض ظو ُٜٞخٌٜٛدض : خ٤ٛلشَدضخٛغٜىُٗص10.............................................................. 1
Lesouk Courriel : Les langues artificiels Paradoxe Proto langage Utilisation ِٓق إٗضشٗش Communiquer Organe Liens .
68
خ٤ٛلشَص خٛسُىٛىـُص18.............................................................. خ٤ٛلشَدض خؼبوشُُص19.............................................................. ٤ٟ -3د٧ؿ ظو ُٜٞخٌٜٛدض : خؼب٤هؿ خٛعُٜٔذٌ ……………………………………26...….. خؼب٤هؿ خٛسُ٤ىٌ ؤو خٛعشُٗيب …………………………………27 خؼب٤هؿ خٛعىخط33.………………………………………… ٍٜ -4ظو ُٜٞخٌٜٛص خألطُٜص و خٌٜٛدض خألـ٤سُص ………………………36.. خحملعىي خٌٜٛىٌ …………………………………………40 -5خٛوىخ ٟٚخٌٜٛىَص و ًًن خٌٜٛىَص يف ظذسَظ خٌٜٛدض خألـ٤سُص : خأل٧ذخٍ و خغبدـدض…………………42...…………………... خؼبعوٌ٠ٜن و ٟغعىي خٛعو ُٜٞو خؼبذشخٛضٟدُ٣ص43..................................... -6خٛىعدج ٚخٛعوُ٠ُٜص و ؤمهُعهد يف ظو ُٜٞخٌٜٛدض : خ٘ٛعدذخؼبذسعٍ45................................................................. خٛىعدج ٚخٛعوُ٠ُٜص45............................................................. خٛعذخخ ٚخٌٜٛىٌ47...............................................................
خالخعسدسخض48.................................................................... -7ؤٟشخع خ٘ٛال ٝو ؿشخجْ هالـهد 50........................................................................
69
خغبسغص و ؤ٣ىخههد54............................................................. خٌٜٛص و خإلشهدس ؤو خإلهال١57.................................................. خٌٜٛدضخالطـ٤دهُص64...............................................................
70