Eerste druk, oktober 2008 Tweede druk, juli 2009 Derde druk, november 2009 Vierde druk, juli 2010 Vijfde druk, november 2010 Copyright: © DomeinNederland 2008 Contact: sales@domeinnederland.nl Tekst: © Mirjam Steenbeeke, auteur Vormgeving & foto’s: Febe J. Boxem Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever DomeinNederland. ISBN/EAN 978-90-77050-18-7
Inhoud Inleiding Op jacht
5 6
Voorbereiding
9
Materialen en verfproducten
16
De technieken
22
Decoreren
52
Afwerking
59
Overzicht producten
60
Zoeken en verzamelen Waar moet je op letten bij je aanschaf? Inspectie van de ondergrond Reparaties Voorbehandelen van de ondergrond Primer en grondverf Verfproducten Overige materialen
Antiekeffecten Doorgeschuurde verflagen Voorbeeld met twee kleuren Voorbeeld met meerdere kleuren Voorbeeld snellere methode Grotere oppervlakten of zwaar verweerd effect Verouderen met was Verouderen met antiekwas Verouderen en bleken met kalkwas Het zelf kleuren van was Craquelure Gebarsten vernis Gebladderde verf Patineren Patineren met kant-en-klaar patina Patineren met glaceerverf Verouderen met andere middelen Verweren met spiritus Kaarsvet Lak en vernis Kalken, bleken, whitewash Kalken met kalkwas Whitewash met verdunde verf Whitewash met gekleurde lak Droge kwasttechniek Decoupage Sjabloneren Stempels Patroonrollers Niets meer aan doen? Lak of vernis Was Kleurcollectie Abbondanza verf
6 8
9 10 12 15 16 19 22 24 24 27 29 30 31 32 35 37 38 38 40 42 42 43 46 46 46 47 47 48 49 50 51 52 55 57 58 59 59 59
62, 63, 64
Pagina 3
Inleiding Liefde voor brocante Antieke en oude of verweerde spullen hebben een speciale charme. Felle kleuren krijgen door de jaren heen een mooi subtiel patina en wat ooit spierwit was, wordt na verloop van tijd roomwit of crèmekleurig. In de naden en kiertjes van ornamenten en sierlijsten heeft zich vuil en stof opgehoopt, dat prachtig contrasteert met de lichter gekleurde vlakke delen. Afgebladderde verflagen, beschadigingen, verschoten kleuren, voor veel liefhebbers van antiek en brocante draagt dit allemaal alleen maar bij aan de schoonheid van een meubel. Het meubelstuk krijgt een verhaal en komt tot leven. Alle opgebouwde lagen verf of lak en was geven het meubelstuk een diepe en bijzondere glans en levendigheid. Niet te vergelijken met het vlakke effect rechtstreeks uit de verfpot. Die intense, prachtige kleur van een oude verflaag kan nauwelijks door een verfmengmachine worden gekopieerd. Het is dus geen wonder dat er zoveel mensen dol zijn op mooi doorleefd brocante. Er is dan ook veel vraag naar oude meubelen en accessoires. Omdat echt mooi brocante door die grote vraag zeldzamer en duurder wordt, gaan steeds meer mensen ertoe over om zelf hun oude meubelen eens onder handen te nemen. En dat gaat natuurlijk niet alleen om het geld dat je ermee kunt besparen. Het is ook ontzettend leuk om een meubelstuk helemaal naar je eigen smaak te decoreren. Met een likje witte verf kan een oud meubel al een leuke brocante ‘look’ krijgen. Maar het is nog mooier als je ook die prachtige uitstraling van een oude en verweerde verflaag of oude waslagen zou kunnen nabootsen. En ook dat is met allerlei speciale verftechnieken heel goed mogelijk en hoeft niet ingewikkeld of moeilijk te zijn. Ik zal je in dit boek laten zien dat je met verf, kwast, was, kaarsvet, schuurpapier en zelfs de inhoud van je gootsteenkast, je spullen heel gemakkelijk een oude ‘look’ kunt geven.
Pagina 5
Op jacht Zoeken en verzamelen Als je zin hebt om lekker aan de slag te gaan, wordt het tijd om spullen voor je projecten te verzamelen. Misschien heb je al een kast, stoelen of andere meubelstukken in huis staan waar je al heel lang mee aan de slag wilt. Dan ben je natuurlijk klaar voor de strijd. Maar zo niet, dan moet je ‘op jacht’. Welke spullen komen in aanmerking voor je opknapbeurt en waar vind je ze? Op zolder of in de schuur Sommige mensen hebben hebben jarenlang de oude meubels van opa en oma op zolder of in de schuur staan. Een erfstuk weggooien doe je immers niet graag, dus dan is de zolder altijd nog beter dan de stort. Ik heb cursisten gehad die de prachtigste meubelen in de schuur hadden staan als opbergkast voor hun gereedschap omdat ze zich er geen raad mee wisten. Dit komt vooral doordat de traditionele vlaamse of nederlandse meubelen vaak wat zwaar, somber en donker zijn. Ze kunnen dus vaak wel een restyling gebruiken voordat ze leuk in ons interieur passen. De kringloopwinkel Het begrip kringloopwinkel is de laatste jaren meer en meer in opkomst. Tegenwoordig is iedere zichzelf respecterende verzamelaar er kind aan huis. Echt antiek zul je er waarschijnlijk niet tegenkomen, maar dat wil niet zeggen dat je er niet kunt slagen. Als je goed rondspeurt kun je zeker af en toe een potentieel juweeltje tegenkomen. Je moet gewoon regelmatig even langs de kringloopwinkel rijden. Zelf heb ik veel kringloopwinkels of soortgelijke winkels in het buitenland bezocht. Daar kom je weer totaal andere spullen tegen dan in je eigen land. Om diezelfde reden kan het ook heel leuk zijn om eens in een andere provincie een kringloopwinkel te bezoeken. Andere geschiedenis, andere gewoonten, andere afdankertjes... Rommelmarkten, vlooienmarkten en kofferbakmarkten Rommelmarkten, kofferbakmarkten en vlooienmarkten zijn de bekende hotspots voor het scoren van leuke oude spullen. Het zijn fantastische vindplaatsen voor kleinere objecten zoals emaille, glaswerk, kroonluchtertjes, theekastjes, serviesgoed en allerlei gekke accessoires. Mijn ervaring is dat het voor de grotere meubelstukken zoals kasten of grote tafels meestal zoeken geblazen is. En dat is natuurlijk ook niet zo vreemd; de standhouders moeten immers al die spullen ook allemaal meeslepen. Op vaste rommelmarkten (iedere week of maand op dezelfde dag) zul je meer professionele handelaren tegenkomen. Zij zijn herkenbaar aan hun mooie stand met aantrekkelijk uitgestalde koopwaar. Uiteraard kennen ze hun pappenheimers én de waarde van hun handel. Een koopje zul je daar dus niet snel treffen. Op dorpsrommelmarkten ter ere van een jaarlijkse feestdag, of waarvan de opbrengsten voor de plaatselijke vereniging of parochie zijn, kun je vaak een betere slag slaan. Hier staan de particulieren die hun zolder of schuur hebben leeggehaald en de spullen voor een zachte prijs te koop aanbieden. Als je een rommelmarkt bezoekt, moet je wel bereid zijn om door een enorme hoeveelheid afgedankt speelgoed, oude pannen en afgedragen kleding heen te kijken. Als je dit regelmatig doet, leer je om een kraam met handel snel te ‘scannen’. Tussen de koffiemokken met banale opschriften en LP’s of CD’s van uitgerancheerde artiesten, kan daar opeens dat mooie Mariabeeld staan of die prachtige oude kandelaar. Pagina 6
Vroeg op de markt komen kan een voordeel zijn, maar als je er, zoals ik, altijd een paar per dag meepakt, lukt dat logischerwijs toch maar één keer op een dag. Mijn ervaring is dat je ook aan het eind van de dag geluk kunt hebben als de handelaren van hun spulletjes afwillen. ’s Ochtends hebben ze nog niet zo’n haast om dat leuke stoeltje te verkopen. Ze kunnen er immers tussendoor ook lekker op zitten om hun broodje te eten. Maar als ze de hele marktdag op dat stoeltje hebben gezeten, willen ze er aan het eind van de middag toch wel graag van af.
Brocantemarkt in Frankrijk Handelen Afdingen is natuurlijk het spel dat je moet beheersen, maar wat ook heel goed werkt is de volgende tactiek. Als je bij een handelaar een leuk item hebt gezien, dan kijk je goed in zijn kraam rond en zoek je nog wat spullen uit die je ook wel leuk vindt. Je vraagt naar de prijs van dat eerste item. Als de handelaar dan de prijs noemt, trek je een nadenkend gezicht (je vindt het een beetje aan de hoge kant...) en stelt dan voor; ‘ok, ik betaal je die prijs, als ik dat en dat er ook bij krijg’. Je begint intussen al met het pakken van je geld. Wedden dat het lukt? De verkoper krijgt immers het bedrag dat hij wilde hebben. Hij geeft je er liever wat bij dan dat hij moet inleveren op de inkomsten. Probeer dus altijd een deal te sluiten door meerdere objecten te kopen. Een aspect dat je absoluut niet moet onderschatten is de ‘gunfactor’. De manier waarop je de verkoper bejegent is heel belangrijk. Humor, respect en een gezellige sfeer vind ik altijd belangrijk. Ook in de handel geldt; behandel een ander zoals je zelf wilt worden behandeld en dan zal een koopje jou ook gegund worden. Grof vuil Ons opgeruimde landje kent niet veel mogelijkheden meer voor de ‘die-hard’ verzamelaars die nog wel eens wat uit het grof vuil willen plukken. Onze afvalverwerking is keurig gereguleerd en in de stad waar ik woon is zelfs nauwelijks nog iets aan de kant van de weg te vinden. In mijn studententijd heb ik eens ’s ochtends een prachtig stoeltje uit het grof vuil van de stoep geplukt. Ik heb er de hele dag op school mee rondgelopen (tot grote hilariteit van mijn medestudenten) en heb het ’s avonds met veel moeite per fiets en trein mee naar huis gezeuld. Voor ‘vuilnisplukken’ moet je geen last hebben van schaamte. Mijn man bijvoorbeeld, wil nog niet dood gevonden worden in de buurt van andermans vuilcontainer. Je moet snel kunnen beslissen, want als je gaat lopen twijfelen, durf je misschien niet meer. En je moet een beetje inventief zijn als het op transport aankomt. In het buitenland kun je wat meer geluk hebben met het grof vuil. Ik was eens in Antwerpen voor romPagina 7
spuiten. Dit kan met een lege injectiespuit die je vult met houtlijm. Verwijder overtollige houtlijm direct met water. Zet gewichten op een doek op de plekken die je hebt gevuld of klem alles vast met platen en lijmklemmen en laat minstens 24 uur drogen. Kapotte poten Zoals ik al aangaf zijn de poten de kwetstbare plekken van een kast. Bij het sjouwen zijn ze vaak afgebroken of beschadigd. Soms ontbreken bij een oude kast zelfs alle poten en staan ze bij een handelaar op blokjes. Meestal zijn de voorpoten de blikvangers. Bolpoten kun je bij de meeste doe-het-zelf markten gewoon nieuw kopen. De achterpoten zijn over het algemeen wat minder fraai. Ze bestaan meestal gewoon uit een blokje hout. Die zijn redelijk simpel te vervangen door een nieuw blokje hout op maat.
Losse verbindingen Oude lijmlagen zijn vaak brokkelig en hard geworden en de verbindingen kunnen zijn losgraakt. Probeer eerst zoveel mogelijk lijmresten weg te krabben met een mesje of verfkrabber en grof schuurpapier. Vervolgens breng je nieuwe (hout)lijm aan. Probeer door het bewegen van de onderdelen of met een oud kwastje of satĂŠprikker de lijm goed in de gaten te krijgen. Klem de onderdelen vast met lijmklemmen of spanband en laat 24 uur drogen. Klemmende laden en deuren Een deur of lade die in het beginstadium van je project maar een klein beetje klemt, zal na voltooiing meestal wat hardnekkiger klemmen. Dat is logisch, want je brengt nieuwe verflagen aan, waardoor de boel wat strakker kan gaan zitten. Doe er daarom direct iets aan. Soms volstaat het om de knelpunten met schuurpapier of schuurmachine te lijf te gaan. Als het probleem wat groter is zul je met een houtschaaf aan de gang moeten. Overigens, als je de oorzaak van een klemmende deur niet kunt vinden, kan het ook zijn dat je kast niet waterpas staat. In dat geval volstaat het om de kast goed pas te zetten. Als er na de verfbeurt toch nog een deur of lade wat stroef loopt, kan wat kaarsvet of boenwas uitkomst bieden. Smeer een beetje op de knellende onderdelen. Een prima methode om onwillige laden een handje te helpen. Hang- en sluitwerk Een ontbrekende sleutel kan meestal wel worden vervangen door een nieuw exemplaar. Een goed gePagina 11
sorteerde ijzerwarenzaak kan je met dit soort zaken helpen. Zelf heb ik altijd wel een voorraadje oude sleutels, waarvan er vaak wel eentje past op een oude kast. De meeste sloten zijn immers niet al te ingewikkeld. Het loont daarom de moeite om oude sleutels, maar ook mooie knopjes en ander sierbeslag te verzamelen of te bewaren. Ze komen vaak bij allerlei projecten weer van pas. Op veel rommelmarkten zie je ze liggen in bakken tussen het gereedschap. Snuffel er eens tussen en je komt de mooiste dingen tegen voor een prikje. Ontbrekende sierlijsten of ornamenten Lijstwerk kun je proberen te repareren door het ontbrekende of kapotte deel te vervangen door een gelijkvormige deel. Als je niet dezelfde soort kunt vinden, kun je de hele lijst erafhalen en vervangen door een nieuwe. Ook losse houten sierornamenten zijn meestal wel nieuw verkrijgbaar. Kieren en naden Oude houten meubelen hebben vaak heel wat te doorstaan gehad. Ze zijn veel verplaatst. Ze zijn van koude schuren naar warme woonkamers verhuisd of hebben jarenlang in een te vochtige of juist te droge omgeving gestaan. Oude meubelen vertonen daarom vaak naden en kieren. Bij de panelen in de deuren van een kast zie je dit vaak, omdat de losse planken waar ze uit bestaan door de jaren heen zijn gaan krimpen. Ook de achterwand van een kast kan hier last van hebben. Als een paneel in een kastdeur een flinke naad vertoont, kan het helpen om het gehele paneel voorzichtig te verschuiven. Probeer grip te krijgen op het profiel aan de achterkant en sla dan voorzichtig met een hamer het paneel een stukje in de richting van de naad. Waarschijnlijk is er aan de andere zijde nog wat ruimte over en kun je het geheel net genoeg opschuiven om de naad weg te werken. Als dit niet helpt, kun je aan de voorzijde van het paneel de naad goed afplakken met tape en er dan aan de achterkant heel netjes een strookje overschilderbare kit in spuiten. Goed laten drogen en dan is er na een verfbeurt nauwelijks nog iets van te zien. Om te voorkomen dat je meubelstuk na je opknap- en verfbeurt alsnog gaat werken, kun je proberen om het vooraf zo lang mogelijk op de plaats van bestemming te laten acclimatiseren, voordat je gaat schilderen.
Voorbehandelen van de ondergrond Schoonmaken Allereerst ga je het meubelstuk een goede poetsbeurt geven. Begin met het droog afborstelen om alle spinnenwebben, gedroogde rijstkorrels, oude veiligheidsspelden en wat je al niet in een oud meubel tegenkomt, te verwijderen. Met een stofzuiger krijg je ook alle hoekjes netjes schoon. Ontvetten Na de eerste borstelbeurt maak je het meubelstuk van binnen en van buiten schoon met een sopje. Een goed middeltje om zowel schoon te maken als te ontvetten is St Marc. Dit is een sterk ontvettend en milieuvriendelijk natuurproduct, op basis van pijnboomhars en is echt fantastisch. Het is verkrijgbaar in korrelvorm en in vloeibare vorm. Ik geef de voorkeur aan de korrels, want die ruiken lekkerder en je kunt de concentratie goed aanpassen. Als je geen St Marc in huis hebt kun je ook een sopje van allesreiniger of groene zeep gebruiken voor het eerste schoonmaakwerk en daarna het meubelstuk ontvetten door het af te nemen met water met een flinke scheut ammonia. Wees trouwens voorzichtig met het gebruik van St Marc of ammonia op eikenhout. Het hout zal donker uit gaan slaan. Vervolgens neem je het hele meubel nog eens af met schoon water en je laat het daarna goed drogen. Pagina 12
Correcties Als je de kleur te donker vindt, kun je dit beter direct proberen te corrigeren door met kleurloze was de donkere laag weer af te nemen. Om het proces wat beter te kunnen sturen, kun je ook je verflaag eerst met kleurloze was insmeren en pas dan de antiekwas opbrengen. Op die manier wordt de was niet direct door de krijtverf geabsorbeerd. Met zijdeglans acrylverf of afgelakte krijtverf heb je hier wat minder problemen mee, omdat dit iets minder absorberend is.
Hier zie je hoe de antiekwas zich in alle krasjes, kwaststrepen en beschadigingen heeft opgehoopt. Een mooi verweerd en doorleefd effect is het gevolg... Experimenteren Door veel te experimenteren en te testen kun je je favoriete combinaties bepalen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een oud plaatje hout dat je in wisselende combinaties gaat bewerken. Neem hiervoor een plank of ander stuk hout en schilder deze eerst helemaal egaal met bijvoorbeeld witte krijtverf. Plak dan strookjes af met schilderstape en bewerk de ontstane vlakken met diverse kleuren was. Schrijf met watervaste viltstilt de kleurnummers e.d. erbij! Bewaar dit testplankje zodat je in de toekomst precies weet welk effect je op welke manier hebt verkregen. Ik heb zelf allerlei testplanken en plaatjes in allerlei kleurcombinaties als geheugensteuntje en heb daar veel plezier van. Pagina 34
1-kalkwas ruim aanbrengen
2-met blanke was overtollige was verwijderen
3-opboenen met een doek tot een witte waas
Het resultaat Toegepast op blauw/groentinten is het effect een beetje scandinavisch. Met vergrijsde naturellen krijg je een prachtige gebleekte strandsfeer. En toegepast op antraciet of zwart krijg je een effect van leisteen.
een onbewerkte tafel wordt met krijtverf en kalkwas een blikvanger...
een tafelblad bewerkt met zwarte krijtverf en kalkwas geeft een leisteen-effect...
Andere kleuren was Er zijn ook wassoorten in andere kleuren, bijvoorbeeld verdigris (kopergroen) blauw, taupekleurig of grijs. Waar ik zelf regelmatig mee heb geĂŤxperimenteerd is het kleuren van was met poederpigmenten. Op die manier hoef je geen grote hoeveelheden te kopen en kun je ook eens een kleiner oppervlak een heel andere kleurtje geven. Zelf heb ik mooie resultaten bereikt met bijvoorbeeld engels rood en gebrande omber.
Pagina 36
Het zelf kleuren van was Neem een dot kleurloze boenwas en leg deze op bijvoorbeeld een plastic bordje of ander vlak oppervlak. Kies een mooi pigment uit. Je kunt kiezen voor een antiekwas in een bruintint of aardtint. Maar ultramarijnblauw is ook heel spannend. Neem met je paletmes een mespunt pigment en meng dit met je mes goed door de was. Het is direct klaar voor gebruik.
Pigment strooien Je kunt ook een kleurloze waslaag aanbrengen en er hier en daar wat pigment op strooien. Werk dan het pigment met staalwol of doek in de waslaag en wrijf het pigment goed in de nerven. Op deze wijze krijg je een wat onvoorspelbaarder resultaat, maar het effect is heel mooi. Accenten met goudwas Goudwas, zilverwas en koperkleurige was bevatten metallicdeeltjes. Een klein veegje goud of zilverwas is een heel goed middel om snel een accent te geven aan je werk. Dit doe je pas als je werkstuk helemaal klaar is en de eindlaag opgeboend. Als je het in een eerder stadium doet en daarna nog weer antiekwas of kleurloze was aanbrengt, lost de goudwas of zilverwas weer op.
Met je pink een beetje goudwas aanbrengen op hoekjes...
en langs de randen
Pagina 37
Dus pas helemaal aan het eind, als finishing touch, breng je met je pink een klein (!) beetje goud- of zilverwas aan op randen en hoeken. Foutjes kun je corrigeren met een wattenstaafje met terpentine of piepklein likje kleurloze was. Goud- of kopertinten doen het prima op de antiekafwerkingen. Een vleugje zilver is heel effectief op een gebleekte afwerking met kalkwas. Goud- of zilverwas geeft overigens ook een prachtig resultaat als je het op de hoger gelegen reliëfdelen aanbrengt van een ornament of schilderijlijst!
Craquelure Craquelure, craqueleren of craquelé is de benaming voor het toepassen van het effect van een gebarsten verf- of vernislaag. Er zijn allerlei verschillende effecten, van subtiel tot grof en er zijn dan ook verschillende verfsystemen om deze effecten te bereiken. Ik noem hier de bekendste systemen en effecten.
Gebarsten vernis
voorbeeld van craquelure met het tweepotssysteem
Als eerste is er het bekende craquelé van een vernislaag, bijvoorbeeld zoals je dat ziet bij een oud schilderij. De vernislaag vertoont kleine hoekige barstjes, die zichtbaar zijn geworden door het vuil dat zich er in de loop der tijd in heeft opgehoopt. Dit effect doet het bijvoorbeeld heel goed op een decoupage (afbeelding) die je op een meubelstuk of accessoire hebt aangebracht. Hoe je een decoupage aanbrengt komt verderop in het boek aan de orde. Pagina 38
Patineren Patineren is, net als het verouderen met antiekwas, een methode om een verflaag een wat ouder aanzien te geven. Er zijn echter wel een paar verschillen tussen de beide technieken. Met patineren kun je een iets verfijndere afwerking verkrijgen. Patineren is, in tegenstelling tot afwerken met antiekwas, wel geschikt voor zitmeubelen. Patineren is minder zwaar werk en kan dan ook gemakkelijker toegepast worden op grote meubelen of grote oppervlaktes zoals muren. Patineren leent zich bij uitstek voor een voorwerp met reliĂŤf, ornamenten en/of sierlijsten.
Een lijst gepatineerd met witte glaceerverf
Patineren met kant-en-klaar patina Er zijn diverse merken die patina op de markt brengen. Dit product ziet er uit als donkerbruine lobbige verf. Zowel Polyvine als JustPaint hebben kant-en-klare patina op waterbasis, in verpakkingen van 50 ml tot 0,75 liter. Bij sommige hobbywinkels is patina ook in veel kleinere potjes verkrijgbaar op terpentinebasis, maar voor onze doeleinden (het bewerken van grotere accessoires of meubelen) is dit minder handig. Pagina 42
vervolgens het prachtige gebleekte effect versterken. Goedkopere houtsoorten zoals vuren e.d. zullen er overigens met deze techniek minder aantrekkelijk uitzien. De nerven zijn niet open genoeg en het drukke noestenpatroon blijft goed zichtbaar. Ook op verschillende soorten hardhout zal het minder effect hebben omdat de nerf niet zacht genoeg is. Voor de deze houtsoorten adviseer ik om te whitewashen met een verdunde verf.
Kalken met kalkwas De werkwijze komt enigszins overeen met de beschreven techniek ‘verouderen met kalkwas’. Het grote verschil is dat nu het uitgangspunt onbewerkt hout is, zoals grenen of eikenhout. Na een bewerking met kalkwas krijgt een eikenhouten meubel een geheel andere uitstraling. Veel lichter, luchtiger en verfijnder. Stap 1 Verwijder grondig alle oude verf- of laklagen, anders zal de kalkwas niet in de nerven kunnen trekken. Eventuele beitslagen mogen blijven zitten omdat dit het hout niet afsluit. Bij een oude waslaag (zeker een donkere) moet de overtollige was worden verwijderd, omdat anders vuil of pigmenten aanwezig blijven en de waslaag te dik wordt. Het is echter geen ramp als er een dun laagje achterblijft. We hoeven immers niet bang te zijn voor hechtingsproblemen. Stap 2 Eikenhout heeft een zachte nerf, die je nog eens kunt accentueren door de nerven open te krabben. Er zal dan nog meer kalk in de nerf achterblijven. Dit doe je door met een koper- of staalborstel in de nerfrichting de nerven open te krabben. Hierbij mag je best druk zetten. Hou wel de nerfrichting aan om krassen te voorkomen! Stap 3 Neem een prop staalwol (zie ook werkwijze bij verouderen met was) en breng hiermee een flinke laag kalkwas op. Wrijf zowel in de richting van de nerf als in cirkelvormige bewegingen. Vul zoveel mogelijk alle nerven en krasjes met was. Als je staalwolprop volraakt kun je een nieuwe prop nemen. Je werkstuk wordt nu erg wit, maar dat geeft niet. Laat even intrekken. Pagina 48
een bronzen kandelaartje van de rommelmarkt krijgt met deze techniek een lichte uitstraling
Decoreren Als je een meubelstuk of ander voorwerp hebt behandeld met ĂŠĂŠn van de behandelde technieken is het meestal al zo opgeknapt dat je helemaal tevreden bent. Toch is het soms leuk om nog wat extra decoraties aan te brengen. Je kunt dit doen door sjablonen of stempels te gebruiken of een decoupage aan te brengen. Ik zal hier enkele mogelijkheden noemen om je fantasie te prikkelen.
Decoupage Decoupage is een techniek die al in de 18e eeuw werd toegepast om het interieur te verfraaien. Bij deze techniek worden decoratieve afbeeldingen op meubels, wanden of accessoires geplakt en met een aantal lagen vernis afgewerkt. Het was in vroegere eeuwen een geliefde hobby voor welgestelde dames. Hoewel dit nu wat tuttig klinkt, kun je er echt leuke dingen mee doen. De meeste mensen kennen deze techniek van het servetplakken, maar persoonlijk gebruik ik graag illustraties, ansichtkaarten of afbeeldingen uit oude boeken waar geen copyright meer op zit. Op rommelmarkten kom je soms de mooiste ansichtkaarten, bidprentjes, kerstkaartjes of oude boeken tegen die je voor dit doel kunt gebruiken. Omdat een kaart of bidprentje meestal te dik is, maak ik er een scan van of een kleurenkopie. Ook heel geschikt: oude of buitenlandse kranten, bladmuziek, landkaarten, oude handschriften, behang, etc... Werkwijze Werk bij voorkeur op een zijdeglans ondergrond, zoals zijdeglans acrylverf of in zijdeglans of glans afgelakte krijtverf. Als je deze techniek toepast op een krijtverf ondergrond, krijg je glansverschillen omdat de afbeelding wordt afgelakt. Als je toch op onbewerkte krijtverf wilt werken zul je de afbeelding niet kunnen aflakken. Of je moet het hele meubel of voorwerp aflakken. Pagina 52
inlijmen met lijm of Modpodge
opplakken en aanwrijven
aflakken
Afwerken Nadat de laatste laklaag is opgedroogd, kun je het geheel nog verder bewerken met ĂŠĂŠn van de eerdergenoemde verouderingstechnieken. Je kunt het voorwerp, inclusief decoupage, verouderen met was, craqueleren, aflakken of patineren. Met deze bewerking wordt de decoupage nog meer een geheel met de rest van het accessoire of het meubel.
Een mooi voorbeeld van een maritieme afbeelding uit een oud boek. Met deze decoupage heeft een oude legerkist een speciaal effect gekregen.
Pagina 54
Tekst met behulp van een eigengemaakt sjabloon Dit is de tekst die je hiervoor in sjabloonvorm hebt gezien. Na het sjabloneren strijk je de bruggen met een penseeltje even weer dicht.Met een fijn penseel en wat witte verf heeft de tekst diepte gekregen. Schilderstape als sjabloon Met een simpel stukje tape kun je ook leuke effecten aanbrengen. Je kunt twee strookjes tape dicht naast elkaar plakken en het strookje ertussen tamponneren. Op deze manier kun je heel snel, gemakkelijk ĂŠn netjes een mooi strak randje of lijntje schilderen.
Stempels Met stempels kun je leuke effecten bereiken. Niet alleen op meubels of accessoires, maar ook op gordijnen, lampenkappen e.d. Je kunt ze zelf maken, bijvoorbeeld met die goeie ouwe aardappelstempel van de basisschool. Maar ze zijn natuurlijk ook kant en klaar te koop. Van ornamenten en franse lelies tot cherubijntjes, in verschillende formaten. Gebruik ook hier weer verf op waterbasis. Er is ook speciale stempelverf die geschikt is voor gebruik op stof. Met een verfrollertje rol je de stempel dun in met verf. Vervolgens breng je de stempel aan op de ondergrond en drukt hem enkele seconden stevig aan. Na iedere afdruk de stempel even opnieuw inrollen met verf. Het is wel goed om dit eerst te oefenen op papier. Je moet even de slag te pakken krijgen. Pagina 57
Afwerking Hier en daar heb ik bij de werkbeschrijvingen al aangegeven welke afwerkings- of beschermingslaag je je werk zou kunnen geven. Vooral als er sprake is van glansverschillen, raad ik aan om een egaliserende lak- of waslaag aan te brengen. Als je hebt gewerkt met glaceerverf, zoals bij het patineren, kan je ook een beschermende lak- of waslaag aanbrengen. De hoeveelheid bindmiddel in glaceerverf kan zo klein zijn dat de pigmenten kunnen vervagen als je het oppervlak met een sopje afneemt.
Niets meer aan doen? Als je hebt gewerkt met krijtverf zul je de matte poederachtige uitstraling hiervan vast waarderen. Hoewel het in sommige situaties minder praktisch kan zijn, is het jammer om deze mooie matte uitstraling weer teniet te doen. Ik pleit er dan ook voor om zoveel mogelijk de krijtverf onbehandeld te laten. Je kunt het prima schoonmaken met een vochtig doekje en in het ergste geval kun je de verflaag een beetje bijtippen met een restje verf. Natuurlijk is dat sterk afhankelijk van het gebruik. Een kast op een kinderkamer kan maar beter met een afgelakte krijtverf of zijdeglans verf of lak worden afgewerkt. Vieze kinderhandjes en matte krijtverf is nu eenmaal geen goede combinatie. Maar op je eigen slaapkamer zal het niet zo’n probleem zijn. Overigens is het effect van een beschermende lak- of waslaag afhankelijk van de gebruikte verfkleur. Witte of lichte tinten krijtverf veranderen minder door de glans dan donkere tinten. Zwarte krijtverf krijgt afgelakt of in de was gezet, echt een heel andere uitstraling.
Lak of vernis We werken in principe bij alle genoemde technieken met watergedragen verf. De beste manier om een verf op waterbasis af te lakken, is met lak op waterbasis. Er zijn allerlei merken die dit in het assortiment hebben. Het mooist is om bij de verouderingstechnieken een matte of eventueel een zijdeglans lak te gebruiken. Een groot voordeel van watergedragen lak is bovendien dat het volstrekt kleurloos is en blijft. Waar vernis op oliebasis nogal kan vergelen, zal dit bij lak op waterbasis niet gebeuren. De lak is enigszins blauwwit bij het aanbrengen en droogt transparant op.
Was Als je een eindafwerking of verouderingstechniek van was hebt toegepast, is dat tevens je beschermlaag. Je hoeft dan niets meer te doen. Om een afwerking van matte krijtverf te beschermen zonder een harde glans te krijgen, kun je kiezen voor een dun laagje was. Als je de kleuren van het werk niet meer wilt veranderen kun je het best een kleurloze was gebruiken. In de handel wordt dit ook wel witte was genoemd. Niet te verwarren met de kalkwas die echt wit is! Realiseer je wel dat je na het aanbrengen van de waslaag niet meer kunt lakken en/of verven zonder de was eerst te verwijderen. En, zoals ik al eerder heb aangegeven; houd rekening met het gebruik van je meubelstuk. Gebruik dus liever geen was voor zitmeubelen die je intensief gebruikt of natte ruimtes.
Pagina 59
Overzicht producten Verfreiniger
St Marc: bij supermarkten en bouwmarkten Ammonia: bij de supermarkt
Wasverwijderaar
Verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Houtwormmiddel
Bij de goed gesorteerde bouwmarkten of antiekhandel.
Grondverf en primer
Abbondanza Multi Primer: Verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Kwastplamuur
Bolivia Aqua Kwastplamuur: bouwmarkten, verfhandel
Isoleergrond
Kristall-Isolit Isoliergrund: bouwmarkten, verfhandel
Krijtverf
Abbondanza Krijtverf in 160 kleuren: Verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop Ook in Soft Silk (zijdeglans)
Glaceerverf
Verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Vernis/lak
Matte decoratievernis verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Craqueleerproducten
Tweepotssysteem van LeFranc et Bourgeois en craqueleermedium verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Pigmenten
Verkrijgbaar in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Was
Boenwas, antiekwas, kalkwas en colourwax in de webshop: www.decoratieveverftechnieken.nl/shop
Sjablonen
Sjablonen, sjabloneerkwasten en sjabloonkarton verkrijgbaar bij de betere hobbyzaak
Stempels
Decoratiestempels van Amazona: www.amazona.nl
Patroonrollers
Verkrijgbaar bij Amazona: www.amazona.nl Starchaser: www.patroonrollers.nl
Pagina 60