Sebastiaan Roes
De boerderij Groot Antink van de familie Geerdinck in Groenlo en het rampjaar 2007
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 1
03-03-11 14:39
Jacobien Boelen (35) omgekomen en de familieboerderij Groot Antink in Groenlo tot de grond toe vernietigd door een allesverwoestende brand, zondag 20 mei 2007.
Voor de familie Geerdinck: Oom Jan, Tante Anny, Neef Ted en Neef Jean-Louis Piae memoriae: Jacobien Boelen (1971 – 2007)
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 2
03-03-11 14:39
Sebastiaan Roes
De boerderij Groot Antink van de familie Geerdinck in Groenlo en het rampjaar 2007
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 3
03-03-11 14:39
Colofon Uitgever Fagus Uitgeverij, IJzerlo (Aalten); www.fagus-uitgeverij.nl. Tekstverwerking Prof. mr. drs. Sebastiaan Roes, Nijmegen. Vormgeving BuroDaan grafische vormgeving, Markelo; www.burodaan.nl. Druk Grafistar Lichtenvoorde
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Roes, Sebastiaan De boerderij Groot Antink van de familie Geerdinck in Groenlo en het rampjaar 2007 : Jacobien Boelen (35) omgekomen en de familieboerderij Groot Antink in Groenlo tot de grond toe vernietigd door een allesverwoestende brand, zondag 20 mei 2007. Door Sebastiaan Roes. – IJzerlo (Aalten): Fagus Uitgeverij. – Ill. Met lit. opg. ISBN 978-90-78202-73-8 NUR 693 Trefw.: Groenlo; gemeente Oost Gelre; geschiedenis; genealogie; familie Antink (Hoog Antink, Groot Antink); familie Geerdinck
© 2011, Prof. mr. drs. Sebastiaan Roes, Nijmegen. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever en de auteur worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt. sebastiaanroes@gmail.com
Foto voorzijde: Oorkonde van 20 augustus 1460 betreffende ‘dat erve tho Antynck, unzer abdyen pachtghuet’. Fotokopie in kleur beschikbaar gesteld door de heer B.A. Groot Antink te Arnhem.
4
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 4
03-03-11 14:39
Woord vooraf De bestudering en de beschrijving van het lokale verleden was tot nog niet zo heel lang geleden vooral een zaak van de toegewijde streekliefhebber die zich door zijn of haar verbondenheid met een dorp, stadje of in ruimere zin streek hartstochtelijk op het verleden stortte zonder dit evenwel in een ruimer perspectief te plaatsen. Wetenschappers daarentegen haalden vaak hun neus op voor dit detaillistische werk; zij richtten zich liever op het mondaine gebeuren en op de grote lijnen, enkele uitzonderingen daargelaten. Hoewel daar de afgelopen decennia – gelukkig – enige verandering in is gekomen, blijft de streekgeschiedenis toch vooral het domein van de amateurs die in de ware zin van het woord echte liefhebbers zijn. Door hen is en blijft het lokale verleden in veel van zijn facetten voor latere generaties levendig bewaard. En in die zin hebben hun werken een belangrijke en zelfs wetenschappelijke functie, ondanks de soms enigszins overspannen waarde die aan het gebeuren wordt gegeven, vaak op basis van onvoldoende onderbouwde conclusies die zijn gebaseerd op niet te verifiëren methoden van onderzoek en/of bronvermelding. Zoals gezegd zijn er gelukkig de laatste jaren ook steeds meer opgeleide historici die de passie voor het kleine niet schuwen en zich op min of meer wetenschappelijk verantwoorde wijze bezighouden met hun geboortegrond; hetzij door de methode van onderzoek dan wel doordat zij het verleden in het juiste perspectief en of zelfs in een breder verband beschouwen. Bij hen vormt de emotionele band met hun onderwerp geen sta-in-de-weg voor een objectieve benadering en verslaggeving. Sebastiaan Roes is behalve een begenadigd dichter – en sinds kort ook romancier – vooral ook een wetenschappelijk geschoolde onderzoeker die een belangrijk aspect met de streekliefhebber gemeen heeft: een ongebreidelde liefde voor zijn geboortegrond, in zijn geval het stadje Grolle en zijn directe omgeving: de Achterhoek. Roes combineert zijn klasse als onderzoeker en schrijver in dit werk, waardoor we een boeiend geschreven relaas van de boerderij Groot Antink en haar bewoners krijgen, een geschiedenis die helaas op een dramatische wijze eindigt. De schrijver zag het als zijn plicht met al zijn vaardigheden een hommage aan een van de laatste bewoners te brengen die bij de brand omkwam. Een eerbetoon, dat veel respect verdient en Roes als mens kenmerkt. Door zijn inspanning wordt de herinnering levendig gehouden. Bovendien kan zijn werk voor collega’s streekliefhebbers goed als voorbeeld dienen hoe een lokaal gebeuren ook op een verantwoorde wijze kan en eigenlijk moet worden onderzocht en worden verteld. Door zijn kwaliteit is het meer dan een genealogisch verhaal over de bewoners van een willekeurige boerderij geworden. Voor elke onderzoeker/schrijver is het zeer interessant te zien welke wegen Roes volgt – lees vooral in welke archieven er onderzoek is gedaan en welke literatuur hij heeft geraadpleegd – om zo zelf ook tot een beter resultaat te komen. Tot slot heeft het boek door de fraaie en toegankelijke vormgeving van Daniëlle Schipper-Groot Kormelink, eveneens afkomstig uit Grolle, nog meer aan waarde gewonnen: het is niet alleen een doorwrocht werk, maar ook visueel is het zeer aantrekkelijk. Al met al voldoende redenen voor de uitgever dit boek zonder enige aarzeling en met gepaste trots in de ‘markt te zetten’. IJzerlo, 6 februari 2011 Hans de Beukelaer, publicist/uitgever
5
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 5
03-03-11 14:39
6
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 6
03-03-11 14:39
Ten geleide Deze uitgave over de Grolse boerderij Groot Antink (vroeger ook bekend als Hoog Antink) en de familie Geerdinck is ontstaan uit innerlijke noodzaak. Na de rampzalige gebeurtenissen in mei 2007 – waarover de eerstvolgende bladzijden – kwam een stroom van medeleven en hulpvaardigheid op gang, van familieleden, Grollenaren en campinggasten. Troostrijke woorden werden gezocht en misschien gevonden, onderdak werd geboden, kleding ingezameld. Wat kon een ‘verre’ neef in Nijmegen doen? Wat kon hij op zijn manier het beste doen en wat kon hij voor zijn familie betekenen? Hij kon zijn kennis van de locale geschiedenis, zijn ervaring met archiefonderzoek, zijn pen, zijn werkkracht en zijn tijd inzetten. Om vervolgens met dit alles een, op zijn minst summier, geschiedverhaal te schrijven en in boekvorm te doen uitgeven, en daardoor een tweeledig doel te dienen: enerzijds het boekstaven van de geschiedenis van de boerderij Groot Antink in Groenlo en de familiegeschiedenis en de genealogie Geerdinck, en anderzijds een hommage brengen aan de slachtoffers van de nog recente rampspoed. Deze hommage geldt op de eerste plaats Jacobien Boelen (1971 – 2007), die op 20 mei 2007 zo jammerlijk om het leven is gekomen, en haar ouders Roelof en Henny, die nu hun enig kind moeten missen. Maar de hommage geldt vervolgens evenzeer haar levenspartner Ted en de kinderen, Nikky en Yanniek, haar schoonouders Jan en Anny en haar zwager en schoonzus Jean-Louis en Miranda. Zij hebben niet alleen Jacobien, maar ook de overgeërfde boerderij Groot Antink moeten verliezen zoals zij die boerderij vanaf hun jonge jaren, ‘van oudsher’ dus, hebben gekend. Uiteindelijk geldt het eerbetoon daarom het gehele (voor)geslacht Geerdinck, dat de boerderij inmiddels gedurende zes generaties en meer dan 180 jaren lang heeft bewoond en dat het Antink-land gedurende al die tijd ‘op volle kracht’ heeft bewerkt. Die ‘verre’ neef was ik. Het resultaat ligt nu, na ruim 250 uren zoeken en schrijven, in uw handen. De auteur hoopt dat hij het voormelde, tweeledige doel op bevredigende wijze heeft gediend. Hij heeft getracht zulks naar beste vermogen te doen. Mocht hij niet in zijn opzet zijn geslaagd, mocht een bepaald gegeven ontbreken of niet kloppen, dan komt dat uiteraard voor zijn rekening. Het ligt dan in ieder geval níet aan de familie Geerdinck noch aan de grafisch ontwerpster, Daniëlle Schipper – Groot Kormelink. Laatstgenoemde, de bezielende kracht achter BuroDaan in Markelo, verzorgde eerder op voortreffelijke wijze het zetwerk, de lay-out en het ontwerp van twee van mijn dichtbundels. Bij haar was de voorbereiding van ook deze uitgave derhalve, naar mijn verwachting en zoals thans ten volle kan worden geconstateerd, in goede handen. Ik dank bij dezen Daniëlle Schipper voor haar inzet en engelengeduld, en tevens breng ik dank aan drs. Hans de Beukelaer van de Aaltense uitgeverij Fagus, die niet alleen bereid was dit boek op voorbeeldige wijze uit te geven, maar die ook het Woord vooraf voor zijn rekening nam. Tot slot breng ik op deze plaats dank aan drie van mijn ‘zegslieden’, personen die mij belangeloos allerlei gegevens ter beschikking hebben gesteld: de heer Ben Groot Antink uit Arnhem voor gegevens betreffende de familie (Hoog en Groot) Antink, de heer Harry Nales uit Diepenheim voor gegevens betreffende de familie Geerdinck en haar aanverwanten, en bovenal mijn Tante Anny Geerdinck-Roes. Zij was steeds bereid mijn tekst waar nodig aan te vullen en te corrigeren. De tekst van het manuscript werd afgesloten op 29 december 2007. Moge mede door deze uitgave de wensspreuk ‘Opdat men niet vergete!’ bewaarheid worden. Dat is voorzeker de wens van Sebastiaan Roes 7
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 7
03-03-11 14:39
8
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 8
03-03-11 14:39
Inhoudsopgave 5
Woord vooraf
7
Ten geleide
11
Geraadpleegde archieven
13
Geraadpleegde literatuur
15
Lijst van afbeeldingen
17
Het rampjaar 2007
18
Jacobien Boelen (1971-2007)
19
De brand
21
De boerderijen en de havezaten in het Schependom van Groenlo
25
De Grolse boerderij Hoog Antink (Groot Antink): sprokkels uit het verleden
28
Een leengoed van de abdis van het hooggrafelijk en vrijwereldlijk Stift Vreden
30
De gevolgen van de splitsing van het leengoed Antink
33
De familie Antink op Hoog Antink (Groot Antink)
35
De familie Van Nagell en het leengoed Hoog Antink (Groot Antink)
38
Een verzoekschrift door ‘een vrouw van hooge jaaren’
40
Grond in eigendom
43
Het einde van het leenstelsel (ca. 1800)
45
Het einde van het hooggrafelijk en vrijwereldlijk Stift Vreden (1803-1810)
47
Andere tijden op Groot Antink: een nieuwe pachtheer en een nieuwe pachter
51
De familie Geerdinck
52
De boerderij Geerdink in Haarlo
54
De boerderij Geerdink in Hupsel
57 De komst van de familie Geerdinck op Groot Antink: Joannes Geerdinck op Groot Raassinck (1795-1849), de eerste generatie Geerdinck op Groot Antink 60
Gerardus Johannes Geerdinck (1827-1910), de tweede generatie Geerdinck op Groot Antink
65
Johannes Antonius Geerdinck (1865-1923), de derde generatie Geerdinck op Groot Antink
67
Antonius Johannes Geerdinck (1903-1979), de vierde generatie Geerdinck op Groot Antink
70 Johannes Gerardus Geerdinck (geb. 1943), Johanna Maria Roes (geb. 1940) en hun zonen, de vijfde en zesde generatie Geerdinck op Groot Antink 71
Het roer ging om
73
Is er een toekomst?
74
Nawoord
75 Bijlage 1:
De bewoningsgeschiedenis van Groot Antink, vanaf ca. 1650 tot op heden
76
Bijlage 2:
Fragmentgenealogie Antink, ca. 1650-1850
85
Bijlage 3:
Fragmentgenealogie Geerdinck, vanaf ca. 1650 tot op heden
95
Bijlage 4:
De transportakte van 31 mei 1820
96
Bijlage 5:
De akte van scheiding en deling van 7 november 1834
98
Register van persoonsnamen
107
Register van boerderijnamen
9
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 9
03-03-11 14:39
De boerderij Groot Antink van de familie Geerdinck in Groenlo en het rampjaar 2007 Jacobien Boelen (35) omgekomen en de familieboerderij Groot Antink in Groenlo tot de grond toe vernietigd door een allesverwoestende brand, zondag 20 mei 2007.
10
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 10
03-03-11 14:39
Geraadpleegde archieven Gelders Archief te Arnhem 1. Archief van het Hof van Gelre en Zutphen:
Civiele procesdossiers, 1543-1596
2. Archieven van marken en maalschappen in Gelderland:
a. Eibergen, Markenarchieven: Archief van de mark Beltrum, Lintvelde, Avest en Zwolle
b. Groenlo: Archief van de mark Groenlo
3. Huisarchief Ampsen onder Lochem
a. Oud-archief Kasteel Ampsen
b. Aanwinst 1947
c. Aanwinst 1985
4. Notariële Archieven:
a. Standplaats Borculo:
-
b. Standplaats Eibergen:
-
Repertorium en akten notaris Mr. P.R.J.W. baron van Heeckeren (1811-1835)
-
Repertoria en akten notaris G. ter Braak (1821-1859)
-
Repertoria en akten notaris G.E.H. ter Braak (1859-1904)
-
Repertoria en akten notaris G.P. ter Braak (sedert 1904; openbaar tot 1915)
c. Standplaats Groenlo:
- Akten Mr. A.H. Hummelinck, als griffier van het kantongerecht Groenlo belast met de notariële
Repertorium en akten notaris Mr. A.H. Hummelinck (1816-1819)
werkzaamheden aldaar (1811-1812)
-
Repertorium en akten notaris Mr. A.H. Hummelinck (1813-1815)
-
Repertoria en akten notaris Mr. J.H. van Basten Batenburg (1813-1851)
-
Repertoria en akten notaris J.F.A. Weijn (1851-1873)
-
Repertoria en akten notaris J.H.R. van Koolwijk (1873-1889)
-
Repertoria en akten notaris Mr. J.P. Vemer (1889-1923; openbaar tot 1915)
d. Standplaats Lichtenvoorde:
-
e. Standplaats Winterswijk:
-
Repertoria en akten notaris Mr. A.H. Hummelinck (1819-1829) Repertoria en akten notaris Mr. J.B. Roelvink (1811-1854)
5. Oud Rechterlijk Archief der Stad Groenlo (ORA Stad Groenlo):
Civiele procesdossiers, ca. 1642-1809
Streekarchivariaat Regio Achterhoek te Doetinchem 1. Archief van het Gasthuis en de Provisorie, later het Gasthuis- en Provisoriefonds te Groenlo, 1387-1967 2. Archief van het Stadsbestuur van Groenlo, 14de eeuw – 1811 (1852)
11
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 11
03-03-11 14:39
12
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 12
03-03-11 14:39
Geraadpleegde literatuur (inclusief bronnenpublicaties) P.G. Aalbers, Het einde van de horigheid in Twente en Oost-Gelderland 1795-1850. Gelderse Historische Reeks XII (Zutphen 1979). B. Brons, Geschichte der wirtschaftlichen Verfassung und Verwaltung des Stiftes Vreden im Mittelalter. Münstersche Beiträge zur Geschichtsforschung. Neue Folge XIII (Munster 1907). B. Dechering, J. Hubers en R. Kaak, ‘De opgraving van het klooster Engelhuysen’, in: V. Smit e.v.a., Grepen uit het Grols verleden II (Groenlo 1984), pp. 75-114. P.N. van Doorninck, Inventaris van het oud archief van het kasteel Ampsen (Haarlem 1897). E.D. Eijken, Repertorium op de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen 1379-1805. Uitgaven van het Rijksarchief in Overijssel 49-56, 8 dln. (Zwolle 1995). Familie Album Roes. Tijdschrift voor de Familiekring Roes 1-17 (Hernen 1991-2007): diverse artikelen van verschillende auteurs. B. Feldmann, Die Höfe des Münsterlandes und ihre grundherrlichen Verhältnisse. Beiträge zur Westfälischen Familienforschung 52 (Munster 1994). Historische Kring Haaksbergen en Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis, Veldnamen in Haaksbergen. De gemeente in 1830. Historie van Haaksbergen IV / Veldnamen in Overijssel 3 (Haaksbergen 1982). A.L. Hulshoff (ed.), Het schattingsregister van Twente van 1475 (Zwolle 1953). Inventaris van het archief der stad Groenlo (manuscript Rijksarchief in de Provincie Gelderland (thans: Gelders Archief) te Arnhem z.j.). E.H. Kneschke, Neues allgemeines Deutsches Adels-Lexicon, 9 dln. (Leipzig 1859-1870; ongewijzigde herdruk; Hildesheim – New York 1973), dl. VII, pp. 180-182 (Plettenberg). P.J. Meertens (red.), Nederlands repertorium van familienamen, 15 dln. (1963-1983). Nederland’s Adelsboek 80 (1989), pp. 184-218 (Genealogie Van der Borch). Nederland’s Adelsboek 84 (1994), pp. 213-348 (Genealogie Van Heeckeren). Nederland’s Adelsboek 89 (2000-2001), pp. 8-28 (Genealogie Van Nagell) en pp. 511-517 (Genealogie Van Plettenberg). Nederland’s Patriciaat 46 (1960), pp. 115-125 (Genealogie Helmich). Nederland’s Patriciaat 51 (1965), pp. 9-23 (Genealogie Van Beest / Van Voorst van Beest). N. Oostrik (ed.), Markeboek van de voogdij Beltrum 1685-1784. Bronnenpublikatie Stichting Stad en Heerlijkheid Borculo 2 (Borculo 1995). K.J.W. Peeneman en J. Andrik, Archieven van marken en soortgelijke instellingen in Gelderland (Rijksarchief in de Provincie Gelderland (thans: Gelders Archief) te Arnhem 1983 (1991)). F. Philippi en W.A.F. Bannier (eds.), ‘Das Güterverzeichnis Graf Heinrichs von Dale (1188)’, Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap 25 (1904), pp. 365-443. Plaatsingslijst van het archief van het Huis Ampsen (Aanwinst 1947) (z.p. [Arnhem], z.jr. [1947]). Plaatsingslijst van het archief van het huis Ampsen (aanwinst 1985) (Arnhem 1985).
13
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 13
03-03-11 14:39
A. Roelofs, Kirche und Kloster Zwillbrock. Ein Beitrag zur Geschichte des niederländisch-westfälischen Grenzraumes im 17. und 18. Jahrhundert. Beiträge des Heimatvereins Vreden zur Landes- und Volkskunde 5 (Vreden 1975). R.L. Roes, ‘Onderzoek naar de economische toestand van individuele boeren in de buurschap Gander, 1665-1810. Vergelijking van garfpachtprijzen en graanprijzen’, Bijdragen en Mededelingen Gelre LXXVIII (1987), pp. 106-141. Sebastiaan Roes, ‘Het Nederlandse erfrecht in de negentiende eeuw’, Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie 134 (2003) 6516 (themanummer Nieuw Erfrecht), pp. 13-20. Sebastiaan Roes, Het naaste bloed erfde het goed. De positie van de langstlevende echtgenoot in het Nederlandse erfrecht bij versterf. Deel I: de periode van het ‘oud-vaderlandse’ recht (tot 1809). Publicaties vanwege het Centrum voor Notarieel Recht IV (Deventer 2006). A. Schoppen, ‘Die Aufhebung des hochgräflichen Stiftes Vreden’, in: V. Buchholz e.a., Zur Geschichte von Stadt und Stift Vreden im 17. und 18. Jahrhundert. Beiträge des Heimatvereins Vreden zur Landesund Volkskunde 7 (Vreden 1977), pp. 127-158. J.J. Seekles, ‘De havezate Marhulsen, 1764-1794’, in: Oudheidkundige Vereniging Groenlo (ed.), Eerste klemband met artikelen over de geschiedenis van Groenlo (Groenlo 1988), pp. 19-29. B.H. Slicher van Bath, Mensch en land in de Middeleeuwen. Bijdrage tot een geschiedenis der nederzettingen in Oostelijk Nederland, 2 dln. (herdruk; Arnhem 1972). J.J.S. Sloet, J.S. van Veen en A.H. Martens van Sevenhoven (eds.), Register op de leenaktenboeken van het vorstendom Gelre en graafschap Zutphen. Naar het oorspronkelijke handschrift. Kwartier van Zutphen (Arnhem 1898-1915). W.P. Thijsen, Het Geslacht Roes (Rotterdam 1950). B.H.M. te Vaarwerk, De hof te Vaarwerk en zijn bewoners, 1188-1900. Old Ni-js, themanummer 2001 (Eibergen 2001). B.H.M. te Vaarwerk, Geerdink, erve in Haarlo (Eibergen 2004). B.H.M. te Vaarwerk, Verpondingskohier buurschap Haarlo 1646 (origineel) (Eibergen z.j.). B.H.M. te Vaarwerk, Verpondingskohier buurschap Hupsel 1646 (origineel) (Eibergen z.j.). B.H.M. te Vaarwerk, Verpondingskohier buurschap Zwolle 1646 (origineel) (Eibergen z.j.). B.H.M. te Vaarwerk, Verpondingskohier dorp (steenstraat) Geesteren 1646 (origineel) (Eibergen z.j.). F.J.H. Weyn Banningh, ‘De havezathe “Marhulsen” in de nabijheid van Groenlo’, Archief tevens orgaan van de Oudheidkundige Vereeniging De Graafschap en van de Meester Hendrik Willem Heuvel Stichting III.2 (Kerstmis 1947), pp. 142-144.
14
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 14
03-03-11 14:39
Lijst van afbeeldingen 1. Jacobien Boelen (21 juli 1971 – 20 mei 2007). Foto: www.grootantink.nl. 2. De brand op 20 mei 2007. Foto: www.streekgids.nl. 3. De bungalow die op 21 mei 2007 geheel afbrandde. Foto: www.streekgids.nl. 4. Gedenksteen op het erf van Groot Antink. Foto: www.grootantink.nl. 5. De stad Groenlo, ca. 1540 (detail). Foto: Gelders Archief, Arnhem. 6. ‘Marrevelt, aan de Slink bij Groll 1597’, pentekening van Jacobus Stellingwerf (1667-1727). Foto: Bibliotheek Rotterdam. 7. ‘’t Slot Marhulzen 2 uren van Groll’, pentekening van Storm Buysing uit 1750. 8. Zegel van het kapittel van het Stift Vreden. Foto: www.heerlijkheidborculo.nl. 9. De oorkonde van 20 augustus 1460. Fotokopie in kleur beschikbaar gesteld door de heer B.A. Groot Antink te Arnhem. 10. Plattegrond van de gemeente Groenlo door de cartograaf J. Kuyper, 1865 (detail). 11. Als foto 5. Foto: Gelders Archief, Arnhem. 12. Het Nienhuis in Lintvelde bij Beltrum. Foto: B.C. van Dijk, Neede. 13. De stad Groenlo met naaste omgeving. Ingekleurde prent van de Graafschap Zutphen uit de 17de eeuw (detail). Foto: www.ovgroenlo.nl. 14. Maria Reiniera van Nagell tot Ampsen († 1768). Foto: www.rkd.nl. 15. Brouwer Reirink in Zwolle bij Groenlo. Foto: B.C. van Dijk, Neede. 16. Anne Willem Carel baron van Nagell (1756-1851), ca. 1845. Foto: www.rkd.nl. 17. De Stiftskirche Sankt Felizitas te Vreden in 1976. Foto bij: A. Schoppen, ‘Die Aufhebung des hochgräflichen Stiftes Vreden’, p. 131. 18. Huize Wissinck in Zwolle bij Groenlo (ansichtkaart). Foto: www.gelderlandinbeeld.nl. 19. Otto graaf van Limburg en Bronckhorst, heer van Borculo († 1679). Foto: www.rkd.nl. 20. De barokkerk van Zwillbrock in 1969. Foto uit: A. Roelofs, Kirche und Kloster Zwillbrock, p. 17. 21. Het klooster Engelhuysen in de stad Groenlo. Ets van Jan de Beyer uit 1743. 22. De boerderij Groot Antink vóór de brand op 20 mei 2007. Foto: www.grootantink.nl. 23. Het gezin van de weduwnaar G.J. Geerdinck (1827-1910), ca. 1890. Foto beschikbaar gesteld door mevrouw Geerdinck-Goselink te Groenlo. 24. Mgr. dr. J.A. Geerdinck (1902-1977), ca. 1930. Foto beschikbaar gesteld door de heer H. Nales te Diepenheim. 25. De boerderij Wesselink in Meddo onder Winterswijk (ansichtkaart). Foto: J.H. te Hofstee. Coll. auteur. 26. De boerderij Groot Antink in de sneeuw. Foto beschikbaar gesteld door mevrouw GeerdinckGoselink te Groenlo. 27. De herbouwde boerderij annex -winkel Groot Antink sedert de nieuwbouw, mei 2010. Foto: www.grootantink.nl.
15
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 15
03-03-11 14:39
16
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 16
03-03-11 14:39
Het rampjaar 2007 Bij het woord ‘rampjaar’ denken we al snel aan het Rampjaar 1672, toen de Nederlandse Republiek werd aangevallen door Frankrijk, Engeland, Keulen en Munster. Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos. Christoph Bernhard von Galen (1606-1678), de bisschop van Munster, was eerder al Borculo binnengevallen (1665), maar hij moest deze heerlijkheid op 18 april 1666 bij de Vrede van Kleef alweer afstaan. Toen de Republiek echter in 1672 met vier landen tegelijk in oorlog geraakte, zag de Munsterse bisschop zijn kans schoon. Op 1 juni 1672 sloeg hij het beleg voor de Gelderse vestingstad Grol (Groenlo) en binnen een week reeds was de stad genoodzaakt zich over te geven (6 juni 1672). De Vrede van Keulen bracht op 22 april 1674, nog geen twee jaar na de bezetting, voor Groenlo de bevrijding. Bernard von Galen – vanwege zijn oorlogszuchtige optreden door het volk inmiddels ‘Bommen Berend’ genoemd – was uitgerangeerd. De bisschop van Munster overleed op 16 september 1678 in Ahaus, waar de oude burcht van de heren van Ahaus fungeerde als bisschoppelijke residentie. Nu, bijna 340 jaar na de belegering van Groenlo door ‘Bommen Berend’, denkt Groenlo, en denken in het bijzonder de families Geerdinck, Boelen en Roes, bij het woord ‘rampjaar’ veeleer aan de gebeurtenissen die in de vroege ochtend van zondag 20 mei 2007 plaatsvonden in het buitengebied van de oude vestingstad. Daar, in het zogeheten Schependom van Groenlo, aan de Vredenseweg 106 ten Noordoosten van de bebouwde kern, op de Ooster Es, vond de afschuwelijke brand plaats die niet alleen een mensenleven eiste, maar ook de overgeërfde boerderij Groot Antink in as legde. Jacobien Boelen, levenspartner van Ted Geerdinck en moeder van Nikky (4) en Yanniek (1 1/2), kwam daarbij om het leven; de boerderij en de bijbehorende bungalow brandden tot de grond toe af. In deze uitgave wil ik bij beide rampen stilstaan, eerst bij de grootste ramp, het overlijden van Jacobien, daarna bij de tweede ramp, het afbranden van Groot Antink, een eeuwenoude boerderij en sinds generaties in de familie. Met name zal ik in deze uitgave de geschiedenis van Groot Antink en de familie Geerdinck – de familie van mijn Tante Anny Geerdinck-Roes – uitgebreid uit de doeken doen. Een geschiedenis die het meer dan waard is om op schrift te stellen en alzo voor het nageslacht vast te leggen.
17
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 17
03-03-11 14:39
Jacobien Boelen (1971-2007) Jacobien Boelen werd op 21 juli 1971 als Jacoba Boelen en als enig kind van Roelof en Henny Boelen geboren in het Friese Weststellingwerf. Na de middelbare school volgde zij twee opleidingen: in Barneveld dierenverzorging en in Doetinchem de milieu-opleiding. Deze laatste opleiding bracht haar naar de Achterhoek, naar Doetinchem, en weldra naar het hart van deze streek, naar Groenlo. In Groenlo liep Jacobien in 1991 haar stage op de boerderij Groot Antink en – zoals het op haar bidprentje zo nuchter, maar ook liefdevol is verwoord: ‘Na samen een dag op het land aardappelen te hebben gerooid, ontstond er een vriendschap voor hun verdere leven.’ Een vriendschap met Ted Geerdinck, de oudste zoon des huizes, haar latere levenspartner en de vader van hun twee kinderen Nikky en Yanniek. Jacobien werkte daarna op de administratie bij het vleesconcern Dumeco in Harfsen (tussen Gorssel en Laren bij Lochem gelegen), maar zij vond ook de tijd om op Groot Antink samen met Ted een creatieve tak op te zetten: workshops in huis- en tuindecoraties, onder de naam ‘De Tuilerij’. Over de boerderij Groot Antink in deze moderne tijd leze men ook het einde van deze uitgave en men zie – in het algemeen – de website die de familie Geerdinck onderhoudt: www.grootantink.nl. Ted en Jacobien betrokken samen de bungalow op het erf, die door een gezamenlijke entree was verbonden met de eigenlijke boerderij Groot Antink. Op 14 oktober 2002 werd dochter Nikky geboren en op 14 januari 2006 dochter Yanniek. Jacobien werkte nu volledig thuis mee op het eigen bedrijf. Samen met mijn Tante Anny Geerdinck-Roes runde Jacobien de streekwinkel aan huis, en samen met Ted bouwde Jacobien ondertussen de creatieve tak uit, de genoemde ‘Tuilerij’, vernoemd naar de beroemde Tuileries in Parijs, de geometrische, Italiaanse tuinen bij het Louvre tot aan de Place de la Concorde. Zo brachten zij als het ware een stukje Frankrijk naar de Gelderse Achterhoek. In De Tuilerij gaf Jacobien jaarlijks aan zo’n vijfhonderd cursisten workshops, aan volwassenen en kinderen, en aan hen die hun vakantie kwamen vieren op het, op Groot Antink aangelegde, kampeerterrein. Totdat de brand van 20 mei 2007 aan dit gelukkige en nog jonge leven een abrupt einde maakte. Jacobien Boelen (21 juli 1971 – 20 mei 2007). Foto: www.grootantink.nl.
18
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 18
03-03-11 14:39
De brand Op zondag, 20 mei 2007 iets na 7 uur ’s ochtends, wordt door een campinggast op Groot Antink brand ontdekt. Binnen de kortste tijd staat het achterhuis van de boerderij – de streekwinkel en de jammakerij – in lichterlaaie. De (groot)ouders Geerdinck-Roes wonen in het voorhuis, slapen nog en hebben de brand daarom niet onmiddellijk in de gaten. Het gezin van Ted en Jacobien woont in de belendende bungalow en is inmiddels gewaarschuwd, en daarom probeert Jacobien snel binnendoor naar haar schoonouders te gaan om hen te wekken. Dit wordt haar, waarschijnlijk meteen, fataal. Dit heldhaftige optreden moet Jacobien met haar eigen leven bekopen. De brand op 20 mei 2007 die
Jan en Anny Geerdinck, mijn oom en tante, hebben inmiddels ook zelf de brand ontdekt en komen on-
Jacobien Boelen het leven kostte
gedeerd uit het voorhuis van Groot Antink, en ook Nikky en Yanniek, de kinderen van Ted en Jacobien,
en de boerderij Groot Antink
worden bijtijds uit de bungalow gered. Intussen is de brandweer van de gemeente Oost Gelre (de posten
volledig in de as legde. Foto:
Groenlo en Lichtenvoorde) en van Eibergen gearriveerd. De bungalow heeft slechts rook- en water-
www.streekgids.nl, editie Oost
schade, terwijl de boerderij zelf tot op de grond toe afbrandt. De zoektocht naar Jacobien wordt gestart.
Gelre, 20 mei 2007.
Zij blijft vanwege het instortingsgevaar lange tijd onvindbaar en de familie verkeert in grote onzekerheid omtrent haar lot. Pas ’s middags om kwart vóór vier wordt haar dode lichaam gevonden. De familie wordt opgevangen door de buren. De circa vijftig campinggasten verlaten uit veiligheidsoverwegingen het terrein. De oorzaak van de brand is later niet goed meer te achterhalen. Dezelfde avond nog worden Jan, Anny, Ted en de kinderen door zoon en broer Jean-Louis en zijn vrouw Miranda in hun huis opgenomen. Veertien dagen lang zorgen Jean-Louis en Miranda op voorbeeldige wijze voor hun naaste familieleden. Zoals goed te begrijpen is, zijn mijn oom en tante en Ted, hun zoon en broer en hun schoondochter en -zus heel dankbaar voor deze betoonde gastvrijheid in de eerste weken na de ramp. De ramp op zondag, 20 mei 2007 blijkt echter de volgende dag, op maandag 21 mei, een verschrikkelijk vervolg te krijgen. Rond 4 uur ’s ochtends – midden in de nacht nog – wordt gemeld, dat nu ook de bungalow van Ted en Jacobien in brand staat. Hun woning is door middel van een gezamenlijke entree met de boerderij verbonden, en vermoedelijk heeft in het isolatiemateriaal van de spouwmuur het vuur verder kunnen smeulen, ondanks het bluswerk. Ook de bungalow brandt tot op de grond toe af. Er wordt nageblust tot 7 uur in de morgen. De familie is nu werkelijk alles kwijt. De bungalow die op 21 mei 2007 geheel afbrandde. Foto: www.streekgids.nl, editie Oost Gelre, 21 mei 2007.
19
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 19
03-03-11 14:39
In Groenlo start Susan Lensink, eigenares van een modewinkel, samen met het GOV (het Groenlose Ondernemers Verbond) een inzamelingsactie om voor de familie de allereerste levensbehoeften zoals kleding bijeen te brengen. Deze actie is zó’n groot succes, dat zij op donderdag 24 mei alweer wordt gestopt. Stoppen blijkt dan, vanwege de overvloed aan medewerking vanuit de bevolking, het enig logische besluit te zijn. Dat medeleven, van Grollenaren en familie, blijkt ook op zaterdag, 26 mei 2007. In de volle R.k. Calixtuskerk van Groenlo vindt eerst de verzorgde en daardoor troostrijke uitvaartmis voor Jacobien plaats. Broer Jean-Louis ondersteunt Ted en de kinderen bij het ontsteken van de kaarsen rondom de baar en schoonzus Miranda draagt op passende wijze een tekst ter overweging voor. Na afloop van de mis volgt de crematie in het crematorium Usselo bij Enschede. Een rampzalige week is daarmee afgesloten, maar voor de nabestaanden begint nu pas in volle omvang de rouwperiode, en dringt onverbiddelijk het besef door van wat allemaal, in zo korte tijd, is gebeurd. Een antwoord op de waarom-vraag (‘Waarom Jacobien? Waarom moet ons dit overkomen?’) valt in dit aardse leven niet meer te verwachten. De zin van al deze rampspoed begrijpen wij niet en kunnen wij niet zien. Dat is een noodlot waarmee Ted, de kinderen, de ouders van zowel Ted als Jacobien, en allen die Jacobien na stonden, moeten zien te leren leven. De tekst op het bidprentje eindigt met de woorden ‘tot ziens’. Dat is wat de nabestaanden mogen geloven, en dat is ook hetgeen hen nu rest. Voor nu en in de toekomst kunnen zij niet anders hopen dan: Moge zij rusten in vrede. En, als een zekere geloofswaarheid: ‘tot ziens’. Gedenksteen op het erf van Groot Antink. Foto: www.grootantink.nl.
20
2011004 • Binnenwerk Boek Fam Geerdink 20
03-03-11 14:39