Ontdek de laureaaptrijs monumenteenren ! Vlaand p. 12
Alveringem-De Panne-Koksijde Nieuwpoort-Veurne
Inhoud Inleiding Ten oorlog In naam van het recht Monumentenstrijd Opengestelde sites en activiteiten Open Monumentenbus Andere UiT-tips
3 4 7 8 10 14 18
Vlieg wijst kinderen tot 12 jaar en hun ouders de weg naar plezierige activiteiten op hun maat.
Inleiding In 2011 draait Open Monumentendag Vlaanderen om ‘conflict’. Als het op de Open Monumentendag 2010 nog over de strijd tussen de mens en de vier jaargetijden ging, dan gaat het nu om de strijd tussen mensen onderling. ‘Conflict’ lijkt op het eerste gezicht een negatief thema dat botsingen tussen mensen belicht, en het erfgoed dat daarmee in verband staat of er het gevolg van is. Deels klopt dat ook en het hoeft niet uit de weg gegaan: oorlogen en gewapende conflicten zijn hiervan uiteraard het typevoorbeeld. Maar omgaan met conflicten, denken over conflicten, het beheersen van conflicten, het ‘oplossen’ van conflicten, compromissen enz. zijn ook positieve krachten in een samenleving en hebben tot vooruitgang en vernieuwing geleid. ‘Een georganiseerd meningsverschil’ is een van de kernachtige definities van democratie. De oude Griekse filosoof Herakleitos zag het nog radicaler: ‘Alles komt in tweedracht tot stand.’ Anders gezegd: als ‘Conflict’ het thema van Open Monumentendag Vlaanderen 2011 is, dan maakt ‘verzoening’ daar automatisch deel van uit. Deze brochure geeft een overzicht van het Open Monumentendagprogramma in het arrondissement Veurne (Alveringem, De Panne, Koksijde, Nieuwpoort, Veurne) en een algemeen kader. Ze toont de linken tussen verschillende opengestelde monumenten, alsook hun geschiedenis verbonden met de algemene geschiedenis van de regio. Doorheen de tekst worden de op Open Monumentendag opengestelde sites en activiteiten zo aangeduid . Een overzicht van de opengestelde monumenten, activiteiten en nadere praktische informatie vindt u vanaf pagina 10.
op e n monum e nt e nda g 3
Ten oorlog Van oudsher beschermden bewoners ‘hun’ plek tegen mogelijke ongewenste indringers. Ze deden dat met grachten, muren, wallen, vesten, poorten en torens. De stad Veurne ontstond in 891 rond de grafelijke motte (nu het stadspark), in het Alveringemse zijn nu nog stevige boerderijen met walgrachten te vinden, Nieuwpoort en Veurne hadden stevige stadsversterkingen enz. Naarmate de bewoning uitdeinde, werden dat vaak sta-in-de-wegs en moesten er op een andere plaats nieuwe bouwwerken worden opgetrokken. Stadswallen werden gemoderniseerd en gesloopt, maar zijn nog terug te vinden in het stratenpatroon en de grachten. Nieuwe meesters brachten nieuwe wetten en nieuwe versterkingen of gaven precies de opdracht tot het slopen van de versterkingen. Eén van de weinige sporen die overbleven is het Bommenvrij in Nieuwpoort. Dat is het laatste Nieuwpoortse overblijfsel van de grondige verbouwingen, tijdens het Hollands bewind, die het stelsel van stadsversterkingen moesten aanpassen. Het eerste en wellicht best bekende conflict waarmee de streek wordt geassocieerd, is de Eerste Wereldoorlog. Toch is het niet het eerste, en zeker niet het enige conflict waarmee de regio te maken kreeg. Het ‘slagveld van Europa’ lag een hele tijd hier. Zannekin, burgeroorlogen, opstanden, de Tachtigjarige Oorlog, grensgeschillen, ... De grens was bv. in de 17de-18de eeuw het voorwerp van menig conflict. Pas in 1703 werd de grens met Frankrijk definitief vastgelegd, zonder veel rekening te houden met de situatie ter plaatse. Zo loopt de grens bv. dwars door het Groot Moerhof in Adinkerke.
‘t groot moerhof
Maar het grootste militaire conflict werd dus uitgevochten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het arrondissement zat op de scheidslijn tussen ‘op het front’ en ‘achter het front’. Van elk zijn de sporen nog te zien. Lijn 74, de spoorverbinding tussen Diksmuide en Nieuwpoort, vormde de scheiding, als waterkering voor het water op de onderwatergezette IJzervlakte. Vanuit het stationsgebouw van Ramskapelle hadden de geallieerden een uitstekend vergezicht over de vlakte.
stationsgebouw
kapel van de missionarissen oblaten
busstop p.14
Achter het front, in onbezet gebied, zat de ganse machinerie die achter een oorlog steekt: leiding, logistiek, ontspanning. Het Belgische hoofdkwartier bevond zich lange tijd in het Veurnse Landshuis , later in Houtem. Koning Albert en zijn familie verbleven voornamelijk in De Panne, om op het einde te verhuizen naar De Moeren. De Koninklijke villa bleef niet bewaard, wel bv. de Kapel van de Missionarissen Oblaten (‘t Paterskerkje), waar de familie de mis bijwoonde.
op e n monum e nt e nda g 5
busstop p.14
quartier sénégalais koksijde
de snoek - alveringem
Soldaten namen hun rust in het achterland, in schuren, woningen en villa’s, bv. in de Quartier Sénégalais in Koksijde of in De Panne. Hun ontspanning haalden ze er ook. Brouwerijen als de Snoek in Alveringem draaiden op volle toeren om de dorstigen te laven. Zij die minder geluk hadden en gewond raakten werden verzorgd in het netwerk van hospitalen. L’Ocean in De Panne is wellicht het bekendste, maar had ook een tegenhanger op het domein Cabour . Tweeëntwintig jaar later werd de regio opnieuw met het oorlogsgeweld geconfronteerd. Dit keer lukte het niet om de overrompeling te stoppen. Vanop het strand tussen De Panne en Duinkerke probeerden Britse soldaten terug thuis te komen (zie tentoonstelling ‘Eeuwig in eb en vloed’ ). Duitse troepen werden ingekwartierd bij burgers en in hotels. Op het domein Cabour werd een veldbatterij ingericht.
veldhospitaal Cabour 1915
In de naam van het recht Mensen kunnen met elkaar of met de regels die een samenleving hanteert in conflict komen zonder dat er een gewapend conflict van komt. Het recht is hĂŠt maatschappelijke instrument bij uitstek waar de toepassing van de regels, die een samenleving opstelt en het regelen van conflicten aan de orde zijn. Bij conflicten van zeer diverse aard wordt in rechtbanken op diverse niveaus recht gesproken, een wezenlijk kenmerk van een beschaving die niet op wraak en weerwraak is gestoeld. Een gescheiden rechterlijke macht is een van de pijlers van een moderne democratie. In het ancien rĂŠgime waren er de schepenbanken, vierscharen enz. Het merendeel van de bevolking in de regio hing in de middeleeuwen bestuurlijk en gerechtelijk af van het kasselrijbestuur. Enkel de steden Nieuwpoort, Veurne en Lo hadden hun eigen bestuur. Het kasselrijbestuur bestuurde de kasselrij Veurne vanuit het Veurnse Landshuis . Van 1586 tot 1795 werd ook de stad Veurne zelf vandaaruit bestuurd. Indien nodig werd er ook recht gesproken. In het oude stadhuis worden nog enkele bijzondere gerechtigheidsvoorwerpen bewaard, restanten van het toenmalige rechtssysteem. Na de afschaffing van de kasselrij werd het Landshuis als gerechtshof ingericht. Pas in 1982 verhuisde het gerecht naar zijn nieuwe locatie in de Peter Benoitlaan.
veurnse landshuis
op e n monum e nt e nda g 7
Monumentenstrijd Er waren en zijn levendige discussies en conflicten tussen erfgoedzorgers en ‘de rest van de wereld’ over erfgoed als al dan niet sta-in-de-weg en als belemmering voor de (economische) ontwikkeling, over de notie ‘bescherming als monument of als landschap’, over herbestemming, vernieuwing en renovatie, over het respect voor de geschiedenis en de geest van de plek, over rendabiliteit, toeristisch medegebruik enz. Erfgoed is de inzet van belangenconflicten én het voorwerp van de bijbehorende oplossingen. In 1972 vocht het gemeentebestuur van Leisele een juridisch dispuut uit om de verhuis van de Leiselemolen naar Bokrijk te beletten. De bescherming van de molen als monument was een sleutel in het hele verhaal. Aan de kust is er een grote vraag om te wonen op een beperkte oppervlakte. Vandaar is de druk op het erfgoed er groot. Stond het onroerend erfgoed in het verleden eerder in de verdrukking, dan worden er nu hoopvolle initiatieven genomen. Zo werd in 1995 de Dumontwijk , de oudste verkaveling van De Panne, als stadsgezicht beschermd. De wettelijke bescherming van de wijk gebeurde op grond van de bevindingen van het West-Vlaamse inventaristeam, die in “Bouwen door de eeuwen heen” deel 8n (1982) werden gepubliceerd. Toen de bescherming in 1993 voor het eerst ter sprake kwam, werd dat lokaal niet goed onthaald. Bewoners en politici verzetten zich. De infovergaderingen waren de drukste die ooit in De Panne werden bijgewoond. De bescherming werd toen als erg negatief ervaren. Gaandeweg veranderde het oordeel. Nu, 15 jaar na de bescherming als stadsgezicht, is er een herwaarderingsplan en is het oordeel van de bescherming hoofdzakelijk positief.
Dumontwijk - de panne
Ook voor de Quartier Sénégalais , dat dit jaar zijn tiende verjaardag als beschermd dorpsgezicht viert, wordt momenteel gewerkt aan een herwaarderingsplan. Dat herwaarderingsplan moet de toekomstige ontwikkelingen in deze historische wijk begeleiden. Maar ook in de rest van Koksijde is er aandacht voor het onroerend erfgoed. Sinds het cultuurbeleidsplan van 2007 werd een onroerend erfgoedbeleid ontwikkeld, dat aandacht heeft voor bewaring en ontsluiting en ingezet wordt als toeristische trekker. Erfgoed biedt kansen maar stelt ook uitdagingen op het vlak van zorg, herstel, betekenisgeving, integratie en herbestemming. De vzw Westhoek-Monumenten restaureerde het Mout- en Brouwhuis de Snoek , maar ondervond daarbij ook tal van problemen. Het brouwen van bier in de 19de eeuw en moderne hygiënevoorschriften zijn bv. moeilijk te combineren. Ook het aanpassen van oudere, beschermde of waardevolle woningen aan hedendaags comfort en gebruiksgemak vergt de nodige kennis, vindingrijkheid en compromisbereidheid van architecten en bewoners. Van reglementeringen hoefde Arthur Mergelynck zich nog niets aan te trekken toen hij besliste om het kasteel Beauvoorde te ‘restaureren’ en het een zeventiende eeuwse look te geven. Niet alleen de buitenkant kreeg een ‘nieuw’ jasje, ook de binnenkant. Merghelynck stouwde het gebouw vol echte en nep 17de-eeuwse meubels, alsook andere curiositeiten. Zijn aanpak en visie zouden vandaag ongetwijfeld tot menig conflict met erfgoedzorgers en -liefhebbers hebben geleid. Maar net die aanpak, die visie op monumentenzorg en hoe het er uit moest zien maakt Kasteel Beauvoorde voor diezelfde erfgoedliefhebbers vandaag zo interessant…
kasteel beauvoorde
op e n monum e nt e nda g 9
Opengestelde sites en activiteiten De monumenten zijn open van 10 tot 18 uur tenzij anders vermeld.
alveringem sites Mout- en Brouwhuis De Snoek , Fortem 40 Stalijzermolen , Beverenstraat (Leisele) Brouckmolen , Lindestraat (Beveren)
De Panne sites
Vlieg wijst kinder en tot 12 jaar en hu n ouders de weg naar plez ierige activiteiten op hun maat.
Oude Tramstelplaats, Loskaai 15 Kapel Missionarissen Oblaten, Kapellelaan 3, van 13.30 tot 18 u.
Enkel via gidsbeurt (10 - 12 en 13.30 - 18 u.): Villa Anne-Marie, Toeristenlaan 11 Villa Claire, Koning Albertplein 14 Villa De Butterblomme, Koninginnelaan 37 Villa Les Clarines, Kykhillweg 22 Villa Les Papillons, Konijnenweg 21 Villa Zonneweelde, A. Dumontlaan 18 Villa Esprit de Mer, Visserslaan 10
Villa van het voormalige Melipark en de Eiffelzaal van De Vergulde Fazant , De Pannelaan 68 (Adinkerke) Voormalig klooster van de Blauwe Zusters, Koninklijke Baan 28 ‘t Groot Moerhof, Molendam 2 (Adinkerke)
Nadere details over de opengestelde sites vindt u in de lokale brochure. Die is, enkel op Open Monumentendag zelf, te verkrijgen bij Toerisme De Panne en in de opengestelde monumenten.
activiteiten Animatie in de Dumontwijk
van 10.30 - 12 en 14 -17 u.
,
Tentoonstelling ‘Eeuwig in eb en vloed’
gemeentehuis, Zeelaan 21 (nog tot 24/9)
,
Geschiedenis van De Panne van voor de aankomst van Leopold I tot vandaag. Extra aandacht gaat naar de wereldoorlogen; twee scharniermomenten. Tentoonstelling ‘De kusttram overleefde veel conflicten’,
Oude Tramstelplaats, Loskaai 15
Tijdens WO I sneed het front de kustlijn in twee bij Nieuwpoort. In WO II moest de tram plaats maken voor een Duitse verdedigingslijn tegen een inval van de Geallieerden. Maar het grootste gevaar moest nog komen: de auto. Wandeling ‘Langs de loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog op domein Cabour’ , om 10 & 14.30 u.
Domein Cabour, Moeresteenweg 141 (Adinkerke)
Inschrijven bij de dienst Cultuur, 058 42 97 53, cultuur@depanne.be
villa de butterblomme
villa zonneweelde op e n monum e nt e nda g 11
koksijde sites Quartier Sénégalais, tussen Lejeunelaan, Pierre Sorrellaan en Bauwenslaan Abdijmuseum en site Ten Duinen , Koninklijke Prinslaan 6-8 Zuid-Abdijmolen, J. Van Buggenhoutlaan z/n duinenhuis, Bettystraat 7, (enkel te voet of met de fiets bereikbaar)
Nadere details over de opengestelde sites vindt u in de lokale brochure, verkrijgbaar bij de dienst Toerisme, Zeelaan 303, Koksijde en op de infostand op het Bad Schallerbachplein. activiteiten Lezing ‘Abdij Ten Duinen, een conflictverhaal?’
Duinenabdij, Koninklijke Prinslaan 6-8 - woensdag 7 september, 19 u. Overleven tijdens oorlog en vrede: het verhaal van Martha
Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke, Pastoor Schmitzstraat 5 11 u., 13 u. en 16 u. - Museum is open van 10 tot 18 uur. Met je smartphone in de Quartier sénégalais
Ontdek op eigen houtje de wijk met je smartphone en los terwijl ook het mystery game op!
, vanaf 11 september
Animatie in de Quartier Sénégalais
zuid-adbijmolen
het vissersvaartuig de ‘Martha’ laureaat Vlaamse Monumentenprijs 2011
nieuwpoort sites Bommenvrij, Schoolstraat 48 Villa Hurlebise, Lombardsijdestraat 16 activiteiten Wandeling ‘Ramskapelle en de Eerste Wereldoorlog’ 10 u. & 14 u.
Sint-Laurentiuskerk, hoek Ramskapllestraat/Hemmestraat, Ramskapelle Langs ondermeer de Belgische militaire begraafplaats (WO I), de ruïnes van het versterkte spoorwegstation dat tijdens WO I dienstdeed als versterkte observatiepost, en een bunker.
veurne sites Stad- en Landshuis, Grote Markt 29 Kasteel Beauvoorde, Wulveringemstraat 10 (Wulveringem) activiteiten in het kasteel Toneel ‘Asebeia! Zwanenzang der goddelozen’ 11 u. & 14 u.
(duur: 45 min.) - Een theaterstuk door 4 jongeren over Grote Vragen en Conflicten. cabaret ‘De burgemeester van Wulveringem anno 1938’
,
13.30 u. & 15.30 u. (duur: 30 min.) De spelers van de toneelvereniging ‘St. Omaarsgilde’ van Beauvoorde brengen een stukje cabaret in het dialect. vertelling ‘Dorpsverhalen voor ridders en prinsessen’
10.30 u., 13.30 u. & 15.30 u. (duur: 1 uur)
,
Bl!ndman Drums, try-out ‘Dark Full Ride’ (Julia Wolfe), 16 u.
op e n monum e nt e nda g 1 3
Open Monumentenbus 5-art De verschillende monumenten zijn individueel te bezoeken, maar wie dat wenst kan dit jaar opnieuw inschrijven voor ĂŠĂŠn van de monumentenbussen. De monumentenbus neemt u mee langsheen vijf locaties . Op de bus is een gids aanwezig die op een deskundige manier achtergrondinformatie aanbiedt. Bij elke halte wordt voldoende tijd gemaakt voor toelichting door een plaatselijke gids.
praktisch vertrek monumentenbus Stad- en Landshuis, Grote Markt 29, Veurne - om 10 u. & 14 u.
De bussen vertrekken stipt, dus wees op tijd.
terugkeer monumentenbus
Terugkeer verwacht omstreeks 13.30 of 17.30 u. inschrijven monumentenbus
Vooraf (tot en met 09/09) inschrijven bij de dienst Toerisme Veurne, Grote Markt 29, 058 33 55 31, infotoerisme@veurne.be
stad- en landshuis veurne
locaties De monumentenbussen rijden 2 maal uit voor een rondrit van 3,5 uur en doen volgende vijf locaties aan: 1/ Mout-en Brouwhuis De Snoek in Alveringem 2/ Voormalig klooster van de Blauwe Zusters in De Panne 3/ Quartier Sénégalais in Koksijde 4/ Bommenvrij in Nieuwpoort 5/ Stad- en Landshuis in Veurne
1/ Mout-en Brouwhuis De Snoek - Alveringem Met de mechanisering en industrialisering vanaf de 19de eeuw kwam het ambachtelijke brouwbedrijf geleidelijk maar onherroepelijk in de greep van de schaalvergroting en concentratie. Belaagd door op kapitalistische leest geschoeide industriële brouwerijen, ging het kleine familiale brouwbedrijf tenonder in een voorheen nooit gezien economisch conflict. Eeuwenoude bierbrouwerijen werden ontmanteld, het koperen materieel verkocht en de brouwerijsite verkaveld. De Snoek in Alveringem is één van de weinige die hun teloorgegane economische waarde omgezet zagen in een cultuurtoeristische toekomst. Dat deze brouwerij bovendien ook het conflict van de Eerste Wereldoorlog overleefde, maakt ze als erfgoedsite nog des te unieker. Conflicten in de restauratie en zorg in de erfgoedsector worden toegelicht.
op e n monum e nt e nda g 1 5
2/ Voormalig klooster van de Blauwe Zusters - De panne De stijl van het oude klooster uit 1866 is eclectisch. Zo vertoont de gevel neogotische en classicistische elementen. Het eclecticisme als stijl ontstond in de 19de eeuw, op het ogenblik dat bepaalde architecten tot het inzicht kwamen dat slaafse navolging van één bepaalde stijl geen uitkomst biedt. Het gebouw werd recent gerenoveerd en herbestemd, en maakt deel uit van het Immaculata-Instituut. 3/ Quartier Sénégalais - Casa Blanca - Koksijde De eerste villa's in het Quartier Sénégalais werden nog voor 1910 gebouwd. Tijdens WO I sloegen Franse koloniale troepen, de zogenaamde Zouaven, er hun kampen op en betrokken ze ook de leegstaande villa's. Aan de rand van de wijk herinnert een monument aan deze episode. In het aanlegplan van de Quartier Sénégalais kwam men tot een evenwicht tussen de ordening van een verstedelijkte badplaats als Nieuwpoort-bad en het ongedwongen karakter van de Dumontwijk in De Panne. Op een aantal rechte assen, die vertrekken vanuit een rond punt (het huidige Bad Schallerbachplein) hechten zich landelijke voetpaden met intieme hoekjes, die het oorspronkelijke duinenreliëf volgen. In deze kronkelpaden met aan weerszijden villa's, omringd door een vaak omhaagde tuin, komt de invloed van de Engelse tuinwijkgedachte tot uiting, die zich ook bij de aanleg van de Dumontwijk deed gelden. Vrijstaande duinhuizen worden afgelost door gekoppelde villa’s, met een gevarieerd straatbeeld als resultaat. In 2011 is het tien jaar geleden dat de Quartier Sénégalais werd beschermd als dorpsgezicht.
4/ Bommenvrij - Nieuwpoort Het Bommenvrij werd tijdens de Hollandse periode gebruikt als kruitmagazijn en arsenaal. Er werd allerlei klein en groot wapentuig, van geweren tot kanonaffuiten, in gestapeld. Dit is een van de enige gebouwen in Nieuwpoort dat de twee wereldoorlogen overleefde. Het Bommenvrij wordt binnenkort gerestaureerd. 5/ Stad- en Landshuis - Veurne Het Stadhuis is gebouwd in Vlaamse renaissancestijl en het Landshuis, in pure renaissance, is bekroond met een belfort. Van de 15de tot de 17de eeuw werd er recht gesproken in het stadhuis, dat een cruciale rol speelde in WO I: hier werden de plannen beraamd om de IJzervlakte onder water te zetten en richtte koning Albert I zijn hoofdkwartier van het Belgisch leger in vanaf de IJzerslag in oktober 1914 tot januari 1915. Daarnaast speelde Veurne, als vrije stad in de Belgische sector, ook een centrale rol bij tal van ontwikkelingen in de oorlogsomstandigheden of kreeg het te maken met problemen, die symptomatisch zijn voor de organisatie van heel het leven achter het front: de fabricatie van gasmaskers tegen het nieuwe Duitse wapen, het inrichten van hospitalen, de zorg voor onderwijs enz.
Bommenvrij - nieuwpoort op e n monum e nt e nda g 1 7
Andere Uit-Tips in de regio Nog tot 31 augustus See*Point - hedendaagse kunst en poëzie
Hedendaagse kunst en poëzie op diverse locaties in Koksijde. Meer info via toerisme Koksijde, Zeelaan 303, 058 51 29 10, toerisme@koksijde.be Nog tot 11 september
Internationale kunsttentoonstelling - Furn’Art
Groepstentoonstelling met werken van zes internationale kunstenaars. Dagelijks vrij toegankelijk, 13.30 - 17.30 u. Stenen Zaal, Landshuis, Grote Markt 29, Veurne Zomerexpo - ‘Genesis’
Grafisch werk van Roger Raveel met poëzie van Hugo Claus Kerk Vinkem (Beauvoorde), 14.30 - 17.30 u. (september enkel in weekends), € 5 NOG TOT 19 SEPTEMBER
WANDELZOEKTOCHT
Familiezoektocht ‘Flanerend door 100 jaar natuur en cultuur in De Panne’. Start aan het VBNC De Nachtegaal.
Nog tot 25 september Kunstenaars aan de Westkust (1830 - 1975)
Een selectie uit 145 jaar kunstproductie langs de Westkust. Cultuurhuis De Scharbiellie, De Panne, 14 - 18 u.; gesloten op maan- en feestdagen Stadshalle, Zaal Gheeraert, Nieuwpoort, 10 - 12 u., 13 - 18 u. NOg tot 30 september Natura artis magistra
Beeldenroute op diverse locaties in De Panne. Meer info via toerisme De Panne, Zeelaan 21, 058 42 18 18, toerisme@depanne.be Nog tot 2 oktober Relaas van een vissersdorp
Over het visserijverleden van De Panne VBNC De Nachtegaal, 10 - 17 u., weekends en feestdagen 13.30 - 17.30 u. Nog tot 31 december Zeerotica/Merotique – over liefde en lust aan de kust
Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke, Pastoor Schmitzstraat 5 dinsdag tot vrijdag 14 - 18 u., weekends en feestdagen 14 - 18 u. Meer UiT-Tips op www.uitinwesthoek-noord.be
in Westhoek-Noord
op e n monum e nt e nda g 1 9
Colofon Deze brochure is een uitgave van de projectvereniging 5-art (de gemeenten en steden Alveringem, De Panne, Koksijde, Nieuwpoort en Veurne) naar aanleiding van Open Monumentendag 2011. Concept, vormgeving en druk
Drukkerij Westprint, Koksijde Fotografie
Diensten voor cultuur van Alveringem, De Panne, Koksijde, Nieuwpoort en Veurne Dirk Van Hove (Martha) Koninklijk Leger Museum - Verzameling: Guido Mahieu (Cabour) Erfgoed Vlaanderen (Stefan Dewickere) Provincie West-Vlaanderen Contact
5-art // info@5-art.be // 058 53 34 09 // www.5-art.be V.U. Martine Rabaey, voorzitter 5-art, p.a. Sint-Rijkersstraat 19, 8690 Alveringem