2011-02-SB by Acquire Publishing

In dit nummer o.a. • Eerste dynamische led-verlichting Tilburg • Winterswijk besteedt beheertaken OR uit • Kunstproject Broken Light in Atjehstraat Rotterdam

M MA AG GA AZZ II N NE WEBSITE EN E-ZINE

• 24 Platanen inspiratie herinrichting Den Hoorn Groen Groen

Spelen

Meubilair

Advies

22e j a a rg a n g f e b r u a r i 2 0 1 1

Bestrating

Licht Licht

w w w. s t r a a t b e e l d . n l

Senna Bank What you see is what you get

Enzo Stijlvol, doordacht en stevig

meubilair

Vondel Verzen bank PoĂŤzie op pootjes

Ronde bank Omarmt door licht

maatwerk

Kijk voor een overzicht van ons uitgebreide assortiment straatmeubilair, straatverlichting en boombescherming op www.samson.nl en vraag nu de nieuwe prijslijst 2011 aan. Samson Urban Elements al meer dan 25 jaar thuis op straat.

Kasseien Vervlogen charme herleefd

Boomplint Westwal Bescherming Rondom

boombescherming

Bambooo

verlichting

Inspiring space

Lichtzuil Licht, lucht en lijnen

Voor meer informatie of uitgebreide documentatie bel: 0575 - 58 39 11

www.samson.nl

Met de nieuwe filosofie ‘Resultaat op straat’ heeft de gemeente Winterswijk de afgelopen vier jaar kritisch gekeken naar haar organisatie op het gebied van het beheer van de openbare ruimte. Vanaf januari dit jaar is Winterswijk de eerste gemeente in Nederland die bijna alle uitvoerende taken in de openbare ruimte uitbesteedt aan gemeentelijk samenwerkingsverband ROVA. Pagina 54

Licht

Winterswijk besteedt beheertaken openbare ruimte uit

Bestrating

In het project ‘Licht op Aanvraag’ test de gemeente Tilburg als allereerste in Europa dynamische openbare LEDverlichting in een woongebied. In de avond van 19 januari werd het systeem officieel geopend. Straatbeeld hield een exclusief, uitgebreid interview met Jos van Groenewoud, verantwoordelijk ingenieur werkzaam bij het Ingenieursbureau Tilburg. Pagina 38

Advies

Licht op Aanvraag in woonwijk Tilburg

Meubilair

Het Koningin Julianaplein in het hart van Den Hoorn, een dorp binnen de gemeente Midden-Delfland, had naar eigen zeggen ‘haar koninklijke allure verloren’. De rommelige en gedateerde inrichting deden afbreuk aan het straatbeeld en zorgden voor onveilige verkeerssituaties. De ontwerpers besloten in het plan de 24 platanen op het plein een prominente rol te laten spelen door ze de 24 uren van een dag te laten vertegenwoordigen. Samen functioneren ze als levende jaarklok. Pagina 36

Spelen

Platanen vormen jaarklok op plein Den Hoorn

Groen

Inhoud

Lichtkunstproject Rotterdam vervangt grotendeels openbare verlichting

Bij de voorpagina: Licht op Aanvraag in woonwijk Tilburg, zie ook pagina 38-40 MA AG GA AZ Z II N E M WEBSITE EN E-ZINE

En verder in dit nummer van Straatbeeld tientallen informatieve berichten over nieuwe producten, gerealiseerde projecten, columns, kort nieuws en meer. Verdeeld over de sectoren spelen, bestrating, groen, licht, meubilair en advies.

Colofon Informatief vakblad voor iedereen die betrokken is bij ontwerp, inrichting, beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Met onder meer analyses, productbeschrijvingen, branche-informatie en projecten.

Twinkel Tegels

Bezuinigen met duurzaam groen

Straatbeeld is een uitgave van Acquire Publishing bv Faradaystraat 4a 8013 PH Zwolle T: 038-4606384 F: 038-4606318 W: www.acquirepublishing.nl Uitgever Geert Dijkstra Hoofdredacteur Geesje Rietvled

84 Nieuwe modellen boomroosters

Classic-lijn Stam stoel

Medewerkers Wim Nijmeijer, Frank Bekker, Jaap Groot, Erna Jansen, Agnes Joostema Grafische vormgeving Studio Birnie, Twello Druk Ten Brink Meppel

Moderne rustpunten binnentuin Maasstad Ziekenhuis Innovatief led-armatuur

Meten is weten Nieuw: Straatbeeld stelt professional vijf vragen

Rectificatie ‘Buitenreclame biedt gemeenten perspectief’ Straatbeeld #6 In het artikel over buitenreclame dat in Straatbeeld #6 van 2010 verscheen, is een fout opgetreden. Het kader met de mogelijkheden voor buitenreclame moet zijn: Spandoekreclame, driehoekszuilen en flexibele driehoeksborden om lantaarnpalen zijn sinds 2009 verdwenen uit het Utrechtse straatbeeld, waardoor er minder soorten reclamevormen zijn. Reclame maken in Utrecht kan alleen nog maar voor A0 op de tweezijdige Citydisplays van Hoffman Outdoor Media, de Mupi’s, abri’s en bilboards van JCDecaux en voor lokaal culturele reclame in de frames van Bizon op elektriciteitshuisjes. CityTec exploiteert lichtmastreclame in Utrecht.

Advertentie-acquisitie Acquire Media Michiel Noordzij Faradaystraat 4a 8013 PH Zwolle T 038 460 63 84 E info@acquiremedia.nl Abonnementen Voor alle informatie over abonnementen op het tijdschrift, de emailnieuwsbrief, de website en andere activiteiten van Straatbeeld, stuurt u een email naar abonnementen@acquirepublishing.nl. © Acquire Publishing. Alle rechten voorbehouden. Reproductie in enige vorm of op enige wijze verboden zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Acquire Publishing zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Zwolle. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave uiterste zorg is besteed, aanvaardt de uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan.

nieuws

Kinderinspraak visie OR Oss

Energiezuinige led-verlichting

In december 2010 verving de gemeente Dordrecht op een aantal doorgaande wegen in Dubbeldam de huidige straatverlichting door energiezuinige led-verlichting. De gemeente verwacht in dit project 64% (ongeveer 37000 KWh/jaar) op het huidige energieverbruik te gaan besparen. Wat doe je het liefst als je buiten gaat spelen? Doe je dat met vriendjes of buurtkinderen? Welke speelplekken zijn ‘t leukst? Op deze en andere vragen hebben kinderen van Het Buitenschools Net een antwoord gegeven aan de gemeente Oss. De gemeente Oss gaat de uitkomsten gebruiken om een visie voor de openbare ruimte in Oss en Berghem op te stellen. In Studio BliQ zijn kinderen van drie locaties van Het Buitenschools Net onder leiding van Peter van Aar van P.A. Educatieve Producties deze vakantie aan de slag gegaan met een programma vol activiteiten. De Visie Openbare Ruimte wordt de meetlat voor toekomstige ruimtelijke, functionele en sociale ontwikkelingen in de buitenruimte. De visie brengt de gewenste openbare ruimte in beeld vanuit een viertal thema’s: Ruimtelijke structuur, Gebruik, Kwaliteit van de inrichting en Toepassen van de visie.

Energiebesparing bij openbare verlichting is in Dordrecht niet nieuw. Vanaf begin jaren negentig vervangt de gemeente afgeschreven straatlantaarns al door zuinige, efficiënte lampen straatlantaarncombinaties. En vorig jaar is aan de Stadspolderring met succes een proefproject uitgevoerd met energiezuinig wit licht en straatlantaarns die gedimd kunnen worden. De gemeente wil bij dit soort projecten de leefbaarheid, verkeersveiligheid en sociale veiligheid in de stad behouden. Bij het gebruik van de led-verlichting in Dubbeldam wijkt de gemeente dus niet af van de wettelijke normen. De sociale en verkeersveiligheid blijven gewaarborgd. Led-verlichting past de gemeente al enkele jaren toe bij signaalverlichting van bruggen, boom- en seizoensverlichting, verkeersregelinstallaties en de deelverlichting van gebouwen. Ook hebben een aantal woonstraten led gekregen als proef. Met het project in Dubbeldam volgt een groter project om led op doorgaande wegen te kunnen gebruiken.

Meest bekeken op www. s t r a a t b e e l d . n l TNO onderzoekt mesopisch zien en OVL

Lancering Platform Toegankelijkheid

Guerilla gardening in openbaar groen Nederland

TNO verrichte onderzoek naar de praktische bruikbaarheid van kleurenspectra in OVL (bij mesopische lichtniveaus) om de effecten en energetische gevolgen van verschillen tussen spectra van lichtbronnen, waaronder ledlampen, mee te kunnen nemen in normenaanpassing.

Om de toegankelijkheid van de openbare ruimte meer onder de aandacht te brengen bij gemeenten en te voorzien in de informatiebehoefte, hebben TG Lining, Leicon en adviesbureau Ronnico samen met Acquire Publishing het Platform Toegankelijkheid opgezet.

Er zijn guerrillagroepen actief in Nederland die tijdelijk groen planten op braakliggende terreinen en saai gemeentegroen trachten op te vrolijken. In Amersfoort ‘vecht’ het Groenlegioen, in Haarlem het ‘landschape repair team’ van bureau HOSPER.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Manco in veiligheidseisen speeltoestellen

De nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit heeft de inspectiegegevens gepubliceerd over de veiligheid en het beheer van speeltoestellen op campings, scholen en speeltuinverenigingen in 2009. De resultaten laten zien dat beheerders van speeltoestellen onvoldoende op de hoogte zijn van de veiligheidseisen. Speeltoestellen vertoonden daardoor regelmatig tekortkomingen. Uit eerder onderzoek van de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit (nVWA) blijkt dat beter beheer het aantal tekortkomingen en ongevallen met speeltoestellen kan terugdringen. Daarom biedt de nVWA beheerders van speeltoestellen komend voorjaar een folder aan met tips voor goed beheer en informatie over verantwoordelijkheden. Daarnaast wordt het webdossier speeltoestellen geactualiseerd en uitgebreid. Lees ook de column op www. straatbeeld.nl waar Ronald Buitenhuis, hoofdredacteur van vakblad BuitenSpelen, zijn visie geeft op de rapporten van de nVWA.

150.000 euro besparing door uitbesteden beheer De gemeente Winterswijk verwacht komend jaar 150.000 euro te besparen op het beheer van haar openbare ruimte. De gemeente besteedt namelijk vanaf 1 januari 2011 de onderhoudstaken uit aan het gemeentelijk samenwerkingsverband ROVA.

Nieuwe leidraad over fietsparkeren

CROW presenteerde op 1 januari de Leidraad fietsparkeren. Deze nieuwe leidraad behandelt zowel de beleidskant als de invulling van fietsparkeren in de praktijk en vervangt de eerder uitgegeven publicatie 158. De nieuwe publicatie gaat allereerst in op het formuleren van een fietsparkeerbeleid. Er worden cijfers gegeven over fietsbezit, fietsgebruik en fietsdiefstal. Verder worden de vijf stappen van het beleid toegelicht dat kan worden uitgewerkt in een fietsplan. Vervolgens gaat de publicatie in op de praktische invulling van het fietsparkeerbeleid, waarna de maten van de fiets en de (technische) gegevens van diverse fietsparkeervoorzieningen aan de orde komen. Ook het probleem van hinderlijk geplaatste fietsen, fietswrakken en weesfietsen komt aan bod. Handhaving speelt hierbij een belangrijke rol. De exploitatie en het beheer van stallingen komt eveneens aan de orde. Goed beheer is in belangrijke mate bepalend voor de kosten en het (commerciële) succes van een stalling. Tot slot gaat de leidraad in op het fietsparkeren per gebiedstype. Te bestellen op www.crow.nl.

Nieuw: Straatbeeld whitepapers Straatbeeld presenteert haar eerste whitepapers. In samen-

werking met Ovaal Speelconcepten zijn ‘Praktijkadviezen voor optimale toepassing en onderhoud van robiniahout’ opgesteld en in samenwerking met ipv Delft de ‘Design Guide fietshelling’. De kennisdocumenten zijn te downloaden op de site.

Straatbeeld publiceert elke week relevante nieuwsberichten, uitgebreide projectbeschrijvingen en informatieve productbeschrijvingen op haar website. Heeft u, net als vele van uw collega’s, al een abonnement op de tweewekelijkse Straatbeeld emailnieuwsbrief? Meld u gratis aan op www.straatbeeld.nl.

S t r a a t b e e l d februari 2011

De visie van: Straatbeeld stelt vanaf nu in iedere editie vijf vaste, open vragen aan professionals met hart voor de openbare ruimte. Dit keer is het woord aan VHG-directeur Egbert Roozen.

Egbert Roozen is sinds 1 maart 2009 directeur van Branchevereniging VHG. Bij deze werkgeversorganisatie zijn ruim 1.200 bedrijven aangesloten, die actief zijn in de aanleg en onderhoud van particuliere tuinen, openbaar groen, boomverzorging, interieurbeplanting en dak- en gevelbegroening. Uw passie voor openbare ruimte? Voordat ik bij Branchevereniging VHG in dienst kwam, ben ik een tijdje politiek actief geweest in de Commissie Ruimtelijke Zaken van de Gemeente Haaren. Geboren op het platteland, zag ik dat het landschap ernstig verloederde. Dat prikkelde mij. De openbare ruimte kreeg niet de aandacht die het verdiende door onvoldoende toekomstgericht planologisch beleid en door onsamenhangend beheer. Voor mij staat de kwaliteit van de openbare ruimte gelijk aan de kwaliteit van ons welbevinden. Per slot van rekening wonen, werken en recreëren we in (combinatie met) die openbare ruimte. We moeten ons van dat belang veel meer bewust zijn. De trend van 2011? De openbare ruimte staat erg onder druk. Gemeenten gaan, in diverse gevallen bijzonder stevig, bezuinigen. Bij veel gemeenten staat ook groen op het lijstje waarvan verondersteld wordt dat het fors minder kan. Ik begrijp dat gemeenten moeten bezuinigen, maar laten we niet het kind met het badwater weggooien. De openbare ruimte maakt deel uit van ons maatschappelijke kapitaal en dat moeten we koesteren, niet aan zijn lot overlaten of vernielen. Groen heeft een belangrijke waarde in de zin van economie, gezondheid van mensen, sociale samenhang en veiligheid in de leefomgeving en kwaliteit van het leefmilieu door reductie van fijnstof, waterberging en biodiversiteit. Ik zou gemeenten van harte willen oproepen om samen met het be-

drijfsleven te kijken waar eventuele kostenbesparingen te realiseren zijn en op die manier ook tot innovatieve ideeën te komen. Een praktijkvoorbeeld van duurzaam onder nemen? Ik kan vanuit de groene branche vele mooie vormen van duurzaam ondernemen noemen. Zoals in de sfeer van levensfasebewust personeelsbeleid, het bieden van kansen aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, diverse technische innovaties in aanleg en onderhoud en het ontwikkelen van nieuwe concepten in het openbare groen. Zijn u die kleurrijke bermen en rotonden met bloeiende vaste planten en bermbloemen al eens opgevallen? Door wie laat u zich inspireren? Ik ben onder de indruk van de visie en de missie van wethouder Alexandra van Huffelen van de stad Rotterdam. Zij is verantwoordelijk voor duurzaamheid in de stad en heeft zich met hoge ambitie tot doel gesteld Rotterdam verder te ontwikkelen als een groene en gezonde stad. De plannen die hieraan ten grondslag liggen, kijken ver vooruit in de toekomst en stralen in alles uit dat de toekomst van een leefbare openbare ruimte nu al begint. Gouden tip aan collega’s in de openbare ruimte? Plannen, creëren, aanleggen en onderhouden van de openbare ruimte vormen één keten, waarin verschillende partijen met kennis van zaken zitten. Mijn tip: werk vooral samen. Zoek elkaar op, inspireer elkaar en benut elkaars kennis. Dit komt de kwaliteit van de openbare ruimte ten goede.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Lichtkunstproject vervangt grotendeels openbare verlichting:

Broken Light uniek concept in vergeten Atjehstraat Rotterdam

Fotografie: Studio Hans Wilschut Rudolf Teunissen

Op de universiteit in Zweden bedacht lichtontwerper Rudolf Teunissen een concept voor driedimensionale projectiesystemen, dat de basis vormde voor een uniek lichtproject in de wijk Katendrecht te Rotterdam: Broken Light. Een belangrijk uitgangspunt hierbij was dat sociale veiligheid wordt geassocieerd met veel licht, maar dat het in de ogen van de ontwerpers beter geassocieerd kan worden met de kwaliteit van licht. Katendrecht ligt middenin de grote bekkens van de Rijnhaven en Maashaven. De wijk werd vroeger vooral gekenmerkt door pakhuizen, kades en dichtbebouwde woonbuurten met goedkope huizen. De Kaap, onderdeel van de wijk, was redelijk berucht door de zeemanskroegen, uitgaansgelegenheden en prostitutie. Van het roemruchte imago als ruig uitgaansgebied is tegenwoordig niets meer over. De goedkope huizen zorgden in de loop van de decennia voor een weinig gediversifieerde bevolking. De Kaap verkreeg hierdoor een zekere reputatie als vrijstaatje, iets wat meestal over het hoofd werd gezien

S t r a a t b e e l d februari 2011

door beleidsmakers. Dit veranderde in de jaren tachtig, na een felle strijd tegen het uitwassen van het prostitutiebedrijf, vooral met het oog op verbetering van Katendrecht als woonomgeving, zowel in fysiek als sociaal opzicht. Er zijn inmiddels veel renovatieprojecten uitgevoerd en aan de randen zijn nieuwe wooncomplexen gebouwd of in aanbouw. Ook de oude kern van Katendrecht wordt grondig onder handen genomen. Lichtkunst in de openbare ruimte Ook werd het centraal gelegen Deliplein opgeknapt, waarbij de omliggende winkelpanden weer in gebruik zijn genomen; deels met culturele functies. Dit plein werd in 2004 aangewezen als ‘Groeibriljant’, met als voornaamste doel een cultuuromslag in de beleving van het plein te bewerkstelligen, onder andere door het opnieuw in te richten en een impuls te geven aan het gebruik van de bedrijfsruimtes. De kunstenaars rond podium De Player/Stichting DSPS wierpen zich op als culturele partner

van de lokale woningbouwcorporatie en deelgemeente. De stichting ontwikkelde een project rondom het thema lichtkunst in de openbare ruimte: DeLI-LIght, met als artistiek leider Peter Fengler. Hij benaderde het Centrum Beeldende Kunst om het project ruimer op te kunnen zetten, wat resulteerde in een project dat een breed programma omvatte van lezingen, workshops, publieke acties, schetsontwerpen en tijdelijke en permanente kunstwerken, welke in drie fasen werden uitgevoerd. In de derde fase werden negen schetsontwerpen door kunstenaars en lichtontwerpers gemaakt voor (tijdelijke) lichtkunstwerken in Katendrecht. Marjolijn van der Meijden van het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam: “Het bijzondere aan DSPS is dat ze ook de relatie leggen met de bewoners, bijvoorbeeld door kleinschalige festivals te organiseren. Vanuit die rol hebben ze budget gekregen van een woningcorporatie, wat ze meer armslag gaf om DeLI-

LIght verder uit te werken. Omdat wij veel ervaring hebben, wilden we graag een steentje bijdragen aan de revitalisering van Katendrecht.” Om het project tot een succes te maken, moest er draagvlak gecreëerd worden bij de ontwikkelende partijen; de projectontwikkelaars, woningcorporatie, deelgemeente en stedenbouwkundigen. “Een inventarisatie van lichtadviesbureau LEK werd hiervoor steeds als onderlegger gebruikt. In feite moet je een soort ‘smeermiddel’ vinden waarmee je alle partijen aan elkaar weet te binden. Dit resulteerde in een inventarisatie van wensen. Het is niet aan de kunstenaar hier invulling aan te geven, maar wel om het als kans te zien.” Uit de schetsontwerpen werd één project uitgekozen: Broken Light van Rudolf Teunissen, een ontwerp waarin de straatverlichting van de Atjehstraat een onconventionele uitvoering kreeg. De Atjehstraat dreigde ondanks haar centrale ligging een blinde vlek te blijven binnen de planvorming, maar werd weer in de spotlight gezet door deze Rotterdamse lichtontwerper/ kunstenaar. Hij koos juist voor deze straat omdat die werd ontsloten van vernieuwing, terwijl het midden in de wijk is gelegen. “Vroeger stond de Atjehstraat bekend als prostitutiestraat, maar tegenwoordig is het vooral een gezellige volksbuurt met veel oorspronkelijke bewoners”, Het tijdelijke lichtproject bij het Stedelijk Museum Schiedam.

vertelt industrieel ontwerper Thomas Linders van Max Designers. Van der Meijden: “Broken Light werd gekozen omdat hier een monumentale ingreep werd getoond die van grote waarde kon zijn voor Katendrecht. Het ontwerp was gewaagd en uitgesproken, met name omdat Teunissen ervoor had gekozen een grote ingreep uit te voeren in een

Broken Light geeft een goede reden om Katendrecht te doorkuisen; het vormt een verbindende as. straat waar niets gepland stond. Broken Light geeft een goede reden om Katendrecht te doorkuisen; het vormt een verbindende as.” Driedimensionaal projectiesysteem Op de universiteit in Zweden ontwikkelde Teunissen in 2005 al een driedimensionaal projectiesysteem waar lichtruimtes mee gecreëerd kunnen worden; het systeem verspreidt rondom lichtbanen. Het projectiesysteem refereert aan de Euclidische meetkunde, een vorm van meetkunde waarbij de lijnen parallel aan de assen blijven lopen, in tegenstelling tot een normaal perspectief waar de lijnen samenkomen. Als je met de Eucledische projector

met drie assen tegelijk projecteert, vallen de lichtbundels samen en vormen een grid. Dit werd bijvoorbeeld als tijdelijk project uitgevoerd bij het Stedelijk Museum in Schiedam. Teunissen: “Het begrip Lichtruimte betekent voor mij de ruimte die gedefinieerd wordt door licht. Door het plaatsen van een bepaald licht of lichtpatroon kan de identiteit van de ruimte anders lijken. Dit kan door verticale lijnen of lichteffecten in de ruimte aan te brengen. Maar de beleving om te spelen met wat je ervaart is belangrijk. Buiten de beleving om wilde ik ook iets doen met de waarneming van de openbare ruimte. Functie, beleving en identiteit hangen daarin nauw met elkaar samen. Maar identiteit hangt ook samen met waarneming: wat betekent het wat je waarneemt? Om een ruimte te laten definiëren door licht, is ruimtelijkheid, gevarieerdheid en ritme heel belangrijk.” Het concept Broken Light ”Nu lijken de verticale lijnen een zuilvorming op te roepen waardoor een ruimtelijk gevoel ontstaat. Het gehele ritme van deze zuilvorming maakt het geheel tot een soort binnenruimte. Daarnaast is het stoeppatroon een soort waterig maar gebroken lichteffect dat goed combineert met het statische verticale effect. Dit is de basis voor het Broken Light project”, legt Teunissen uit. Bij het driedimensionaal projecteren van licht zijn lenzen te beperkt en filters hebben lichtverlies. Er moesten contrasten komen, maar de straat moest ook zichtbaar blijven. Een patroon dekt nu de gehele stoep met een afwisselend motief. De verticale lichtbanen zijn gelijkmatig geprojecteerd, waardoor passanten dit over het gehele vlak als wand blijven ervaren. Deze aanlichting vervangt de openbare verlichting: een uniek concept dat niet zonder slag of stoot werd aangenomen door de gemeente. Tot die tijd vroeg de uitvoering om een uitgebreide voorstudie; zo moest er een uniek armatuur voor worden ontwikkeld. Terwijl Teunissen de lichttechniek ontwikkelde werkte Thomas Linders aan het armatuur. In nauwe samenwerking met Linders werd de voorstudie zorgvuldig uitgevoerd en het stedenbouwkundige

S t r a a t b e e l d februari 2011

van licht en de relatie met licht in de openbare ruimte. Teunissen licht toe: “Als cultureel begrip betekent licht heel veel, maar er is nog teveel verschil in licht als begrip en het gebruik van licht. Er is een enorm verschil tussen de emotie die het met zich meebrengt en de toepassing in de openbare ruimte, bijvoorbeeld bij schreeuwerige reclame-uitingen.” Het industriële ontwerp Normaal gesproken ontwerpt Max Designers, een bureau dat sinds veertien jaar is gevestigd in Rotterdam, voornamelijk concepten die

werkmodellen gepresenteerd waarbij we hebben getracht de lichttechniek zo direct mogelijk te vertalen naar een productontwerp, dat vervolgens als functioneel ontwerp voor de straat kon dienen.” In eerste instantie waren Linders en Teunissen bang dat er een enorm armatuur nodig zou zijn voor het gewenste effect. Echter, dankzij berekeningen van fysicus Marinus van der Voorden bleek dat het binnen een armatuur van 60 á 70 centimeter zou passen. Het finetunen van het concept heeft vanzelfsprekend de nodige tijd in be-

plan opgesteld. Daarbij werd het project in drie fasen opgesplitst. De eerste fase (in maart 2007) stond in het teken van de ontwikkeling van een werkmodel. Dit resultaat werd afgesloten met een demopresentatie aan de opdrachtgevers. In de tweede fase (2009) werd de ontwikkeling van het prototype afgesloten met een presentatie aan de bewoners van de Atjehstraat. Tot slot vond in de derde fase (2010) de eindrealisatie en installatie van de armaturen plaats. Bij de ontwikkeling van het werkmodel van het armatuur waren veel mensen betrokken, waaronder professor Marinus van Voorden van de TU Delft: hij berekende de lichttechniek en ondersteunde in het overleg met de gemeente, met name omdat er werd afgeweken van de NPR-richtlijnen. Ook de Duitse Philippe Stegmüller verrichte vooronderzoek, hetzij naar de betekenis

Lezersaanbieding ‘Welk Werk Waar’ De achtergrondinformatie betreffende de ontwikkeling van Katendrecht is deels afkomstig uit het boek ‘Welk Werk Waar’, een publicatie over kunst en gebiedsontwikkeling in Rotterdam van het Centrum Beeldende Kunst. Lezers van Straatbeeld kunnen dit boek bestellen voor c 14,90 in plaats van c 19,90, exclusief verzendkosten. Voor meer informatie mailt u naar n.post@cbk.rotterdam.nl.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Thomas Linders en Erik Sutter van Lens BV werken aan het armatuur.

dicht op de eindgebruiker zitten, voor de Nederlandse industrie. Linders: “Ontwerpen voor de openbare ruimte hebben we ook gedaan, maar Broken Light vormde hierin een nieuwe uitdaging.” Terwijl Teunissen verantwoordelijk was voor de lichttechniek ontwierp Linders het armatuur en begeleidde hij de afstemming met de gemeente. Om het lichtontwerp en de gemeente op een lijn te krijgen is wel het een en ander nodig. Er moeten begrotingen worden opgesteld, de juiste partijen moesten bij elkaar worden gezocht en natuurlijk moest het lichtconcept worden vertaald naar een project dat beheerd kan worden en wordt gewaardeerd door de bewoners. Linders organiseerde mee op de achtergrond: “We hebben twee

slag genomen. “Het was vooral van belang dat we de lichtstralen goed konden richten op de gevels, zonder dat het licht door de ramen naar binnen zou schijnen”, aldus Linders. “Hiervoor hebben we onder meer extra zware lichtmasten gebruikt om verschuiving door weersomstandigheden te voorkomen. Ook is er in het armatuur een verstelmogelijkheid aangebracht, mocht de mast onverhoopt toch scheef staan.” Voor de basisafstelling werd in samenwerking met Citytec een soort raster aangebracht. Teunissen: “Van de hele straat hebben we op voorhand fotocollages gemaakt, zodat we de lichtbanen al redelijk precies konden afstellen op de gevels.” Even voor de beeldvorming: er moest ruim 5000 vierkante meter projectieveld worden belicht. Voor het armatuur werd in de eerste test een kap van RVS vervaardigd, die de behuizing

biedt voor de lichttechniek. Het eerste prototype werd vervolgens afgekit en op een aantal punten gelast. “Uit de testen bleek al snel dat het in een keer raak was”, aldus Linders. “Maar om uiteindelijk van prototype naar productiemodel te komen is nog wel de nodige aandacht besteed aan de waterdichtheid (IP 65), de eisen van de gemeente, waaronder een handzaam beheerrapport, en de CE-normering. Firma Lens BV heeft het armatuur uiteindelijk geproduceerd.” Het beheerrapport is een zeer belangrijk onderdeel voor de instandhouding van het straatbeeld. De eerste drie maanden waren Linders en Teunissen hier nog bij betrokken, nu is het in handen van de gemeente, die als belangrijkste eis stelden dat het vrijwel op dezelfde manier beheerd zou kunnen worden als de standaard OVL. “Gemeentewerken Rotterdam is verantwoordelijk voor de uitvoering en de deelgemeente heeft de eindbeslissingsbevoegdheid”, vult Van der Meijden aan. “Het is belangrijk om dit te benoemen, zodat duidelijk is wie wat moet doen als de situatie bijvoorbeeld verandert door aanpassingen in de bestemmingsplannen.” De ontwikkeling van Broken Light kreeg, zoals te lezen is, vorm dankzij een coalitie van opdrachtgevers.

“Om een ruimte te laten definiëren door licht, is gevarieerdheid en ritme essentieel.” Peter Fengler van stichting DSPS vormde een belangrijke coördinerende rol tussen opdrachtgevers, financiers en bewoners. “Het proces was niet altijd voor iedereen even gemakkelijk”, geeft Teunissen toe. “Er waren natuurlijk risico’s aan gebonden, omdat we met een product zaten dat nog niet was ontwikkeld en haar werking had bewezen. Fengler wist de opdrachtgevers steeds opnieuw te stimuleren.” Ook Van der Meijden onderstreept dat een correcte uitvoering van een dergelijk

revolutionair concept niet vanzelfsprekend is. “Het moeilijke was dat er geen product was in eerste instantie. Daarom hebben wij vanuit het CBK gelobbyd bij Pact op Zuid, die op dat moment net bezig was met ideeën omtrent kunst en cultuur. Broken Light kwam precies op het juiste moment; de timing was essentieel om de plannen uit te kunnen voeren. Het politieke spel eromheen is ook erg belangrijk, de politiek meekrijgen is essentieel om je plannen te laten slagen.” Of er in de nabije toekomst nog een dergelijk lichtkunstproject wordt uitgevoerd, is echter nog maar de vraag, gezien de budgettering en de vraag of kunst nog genoeg ruimte zal krijgen de komende jaren. Afwijken NPR-richtlijnen unieke prestatie De aanwezige bomen in de Atjehstraat werden als leidraad gebruikt voor het plaatsen van de lichtmasten en het speciaal ontworpen armatuur. “Tussen iedere boom, om de vijftien meter, hebben we een projectiearmatuur geplaatst op een zes meter hoge mast, zodat er eenheid in het straatbeeld werd gecreëerd. Er staan nu twee rijen van negen masten. Om en om is aan de masten een conventioneel armatuur bevestigd om de rijweg te verlichten. De gemeente gaf ons hier veel vrijheid in en heeft zelfs de stoepen aangepast zodat de straat wat meer symmetrisch werd”, vertelt Teunissen. “Gezamenlijk hebben we de testmodellen en de lichtbeleving verschillende malen beoordeeld.” De straat wordt op drie delen aangelicht. De gevels met verticale lijnen, de stoep met

een lichtpatroon. Alleen de rijweg wordt dus verlicht met conventionele openbare verlichting, omdat dit aan teveel eisen moet voldoen om af te kunnen wijken van de norm. De NPR-richtlijn vertelt dat er van gevel tot gevel gelijkmatig moet worden aangelicht, maar in het Broken Light-concept wordt juist met contrasten gewerkt. Dat het team het voor elkaar heeft gekregen af te kunnen wijken van de OVL-norm is dan ook een unieke prestatie. “Het geprojecteerde licht op de stoep biedt visueel comfort en zorgt voor grote helderheid in de straat, terwijl verblinding is geminimaliseerd”, licht de ontwerper toe. “Apart is wel dat bewoners nu zeggen dat het donker is, maar in principe ervaren ze nu ook donker tussen het licht. De associatie dat donker onveilig is wordt nu door dit lichtbeeld niet ervaren. Met de opgedane ervaringen richt ik me nu op meer duurzame lichtbelevingconcepten en om accentverlichting en functionele verlichting in een armatuur te integreren. Toekomstige plasma of led-lichtbronnen vormen de komende tijd een uitdaging.”

i Daglicht & Vorm wwww.brokenlight.org Max Designers www.maxdesigners.nl Stichting DSPS www.deplayer.nl Opdrachtgevers Broken Light: Stichting DSPS, Centrum Beeldende Kunst Rotterdam, Pact op Zuid, deelgemeente Feyenoord.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Geluidsisolerende groene wal bij afvalbrengstation De werkzaamheden voor het nieuw te bouwen afvalbrengstation aan de Wageningselaan in Veenendaal zijn gestart. In het ontwerp is veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Bij het afvalbrengstation wordt gebruik gemaakt van allerlei duurzame toepassingen, zoals LED-verlichting en zonnepanelen. Ook krijgt het gebouw energielabel A.

De 2,4 meter hoge geluidswal zal ervoor zorgen dat omwonenden geen overlast zullen ondervinden van het af – en aanrijdende verkeer.

i Greenwall BV Beilen T: 0593-543018 www.greenwall.nl

Verder valt de groene en sympathieke uitstraling op. De entree wordt een houten overkapping met een dakbedekking van mos. Ook aan geluidswering is veel aandacht besteed. Het terrein wordt voor een groot deel omringd door een groene wal: de geluidsisolerende en -absorberende oplossing van Greenwall BV uit Beilen.

Connecting Mobility verbetert fietsomgeving Geluidsschermen worden in de toekomst niet meer op de grond geplaatst, maar op tussenelementen gezet, zogenoemde Connectorz, die multifunctioneel gebruikt kunnen worden. Dit kenmerkt de gedachte achter Connecting Mobility. Door deze uitbreiding verdwijnt de indruk van het langs de snelweg fietsen en kan het landschap met kunst, planten, water of zelfvernieuwende energie gecombineerd worden. Ook kunnen de elementen worden omgevormd tot een bank. Ideeënprijsvraag Bedenker Andrea Zaehle heeft met haar inzending Connecting Mobility de ideeënprijsvraag ‘In de kiem gescoord – Nieuwe Fietspaden’ gewonnen. Zaehle is van oorsprong Duitse, sinds 2008 woonachtig in Amsterdam en sinds 2010 als

S t r a a t b e e l d februari 2011

landschapsarchitecte werkzaam bij Civiel Technisch Bureau JHSW in Assendelft. De ideeënprijsvraag ‘In de kiem gescoord - Nieuwe Fietspaden’ is georganiseerd door het Cement&BetonCentrum om een stimulans te geven aan een duurzame en innovatieve fietsinfrastructuur. Uit 56 inzendingen koos de jury, bestaande uit deskundigen op het gebied van betonconstructies en fietsdeskundigen onder voorzitterschap van Ferry Smits (Movinnio),

drie nominaties en twee eervolle vermeldingen. Het Cement&BetonCentrum organiseert de ideeënprijsvraag ‘In de kiem gescoord’ elk jaar met een nieuw thema. Voor 2011 zal het thema Thermisch actieve gebouwen zijn.

i JHSW Assendelft T: 075-6222242 www.jhsw.nl

Bart,

de nieuwe norm in duurzaam inkopen

Duurzaamheid gecombineerd met energiebesparing Met de Bart-armatuur van Lightronics wordt, door toepassing van LED, duurzaamheid gecombineerd met een aanzienlijke energiebesparing (LumiStep dimming). Het design is herkenbaar en strak. Minimale lichthinder en duurzame materialen maken de Bart tot een functioneel armatuur. Bovendien is de Bart-armatuur uitgevoerd met het Unicliq-systeem, waarmee de armatuur qua lichtbrontechnologie is voorbereid op de toekomst. 1 x LLM 1800

Postbus 150 - 5140 AD Waalwijk - Tel.: 0416 568 600

www.lightronics.nl

Moodwall Amsterdam Vaak zijn de muren van een viaduct beklad met graffiti. In de Bijlmer in Amsterdam behoort dat gebruik tot het verleden dankzij een 24 meter lange muur van het Okkermanviaduct die door IBG Optx is bezaaid met interactieve ledlampjes. Het kleurrijke spiegelbeeld van LED licht verbetert de sfeer en daarmee de veiligheid van de tunnel. Deze zogenaamde Moodwall reageert op voorbijgangers met gekleurd licht en/of bewegende beelden door een geïntegreerd sensorsysteem.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Door de interactieve programmering wordt met de Moodwall een donker voetgangersviaduct omgevormd tot een bijzondere entree voor winkelcentrum De Amsterdamse Poort. Niet alleen visueel een fraaie oplossing, maar de lichtmuur kan ook een positieve bijdrage leveren aan het gevoel van sociale veiligheid. Het interactieve wallpaper is gemaakt van 2500 LED's achter semitransparante geribbelde panelen. De ribbels ogen fraai én geven de muur meer stevigheid en maken het

aanbrengen van graffiti minder eenvoudig. Bovendien verbetert het de zichtbaarheid van de beelden op het scherm omdat de LEDs ook onder een hoek zichtbaar zijn.

IBG Optx Bleskensgraaf T: 0184-691400 www.optx.nl www.gemeenteledverlichting.nl

Uitzichtvrij rioolgemaal in Halsteren In Halsteren, gemeente Bergen op Zoom, is enige tijd geleden een luxe nieuwbouwwijk met woningen gerealiseerd. Bij het rioolgemaal in de Kapitein Perrotstraat is afgelopen jaar een PUTkast ondergronds geplaatst. De wijk is ruim en luxe opgezet. Aan de rand van de nieuwe woonwijk is een rioolgemaal gerealiseerd. Snel nadat de eerste huizen werden bewoond ontving de gemeente echter klachten over dit gemaal. De schakelkast vormde een hinderlijk obstakel die veel bewoners het uitzicht op het fraaie park met vijver wegnam. Voor een alternatief is de gemeente zich gaan oriënteren bij collega rioolbeheerders. Naar aanleiding hiervan is PUTkast BV gevraagd het gehele project te begeleiden.

Installatie in bedrijf Eerst werd er een ondergrondse PUTkast model Regeltechniek compleet met nieuwe installatie geplaatst en aangesloten op het net van Enexis. Vervolgens is alle bekabeling overgezet en de nieuwe installatie in bedrijf genomen. Tot slotte werd de hinderlijke bovengrondse schakelkast verwijderd en het maaiveld hersteld. Met deze aanpak kon de installatie moeiteloos worden omgezet zonder dat de bedrijfsvoering werd onderbroken.

i PUTkast BV Wormerveer T: 075-7502214 www.putkast.nl

Classic-lijn Stam stoel De Classic-lijn is, zoals de naam suggereert, gebaseerd op bekende klassiekers zoals de Mart Stam-stoel en de Erik Magnussen-stoel. Vervolgens zijn de verschillende ontwerpen geschikt gemaakt voor de openbare ruimte. De stoelen worden uitgevoerd in RVS316, zijn robuust en onderhoudsvrij. Ze kunnen in diverse opstellingen in het straatbeeld worden neergezet voor een speels effect. De zitting en rugleuning kunnen custom made uitgevoerd worden, zodat een stoel naar eigen visie gecreëerd kan worden.

i Straatstaal Klaaswaal T: 0186-631155 www.straatstaal.nl S t r a a t b e e l d februari 2011

Inspiring Space Maasstad Ziekenhuis

Vijf moderne rustpunten in een ziekenhuis vol leven Bouwdirecteur Barend Staal kreeg een unieke kans toen hij de leiding kreeg over het nieuw te bouwen Maasstad Ziekenhuis. Samen met architectenbureau Wiegerinck uit Arnhem en Stijlgroep Landschap en Stedelijke Ruimte uit Rotterdam transformeerde hij een terrein in de buurt van Station Lombardijen in Rotterdam-Zuid, letterlijk en figuurlijk, in een kei van een ziekenhuis. Op de begane grond bevinden zich vijf opmerkelijke binnentuinen. Barend Staals’ visie en daarmee de opdracht voor de Stijlgroep, was om midden in het stedelijke blok een natuurlijke ontmoetingsomgeving te creëren, gebaseerd op zijn rietkraagfilosofie. Voor hem weerspiegelt deze concentratie vol verschillende levensbronnen en grensvlakken, de mens in zijn omgeving. Het team van de Stijlgroep vertaalde zijn denk-

S t r a a t b e e l d februari 2011

beeld in de binnentuinen van het Maasstad ziekenhuis. Het ontwerpbureau streeft ernaar om leefomgevingen een duurzaam en verrassend aanzien te geven. Gebruikers en bezoekers vormen hierbij het middelpunt. De uitkomst is een veilige en rustgevende omgeving geworden, die de medewerkers en patiënten straks zowel overdag als ’s avonds oriëntatie en afleiding zal geven. Licht, ruimte en groen moesten in dit project centraal staan. Regelmatig wordt bewust gekozen voor eenheid, structuur en rust die tot samenhang leidt in een ontwerp. Hier is juist gekozen voor diversiteit die bij iedere buitenkamer zorgt voor herkenning. De blikvangers in de buitenkamers zijn de verrassende verlichtingselementen omgeven door schelpen-

sche lichtzuilen en groeiwanden. De verlichtingselementen zijn toegerust met dimbare en energiezuinige LED-verlichting. Per patio is er een individueel en verlopend kleurenschema. De hoogste Bamboo® mast uit dit project is negen meter. De positionering van de LED’s in combinatie met de reflecterende oppervlakten en lenzen zorgen voor een volledig gelijkmatige verlichting van de totale steel. De masten zijn waterdicht, windvast en UV-bestendig. Elk product is met de hand geassembleerd in de productie en magazijnlocaties van Samson Urban Elements. zand, vlonders, groeiwanden en zitbanken. Alle vegetatie in de patio’s zijn uit de kluit gewassen, volwassen exemplaren zodat er direct een natuurlijke belevenis ontstaat. Hoven Landscaping uit Hendrik Ido Ambacht heeft de grondwerkzaamheden, bestrating en beplanting tot stand gebracht. De uitontwikkeling van de eerste conceptschetsen van de Stijlgroep tot de productie en uiteindelijke aankleding van de patio’s met boomroosters, banken, groeischermen en verlichting is gerealiseerd door Samson Urban Elements BV.

Dimbare en energiezuinige LED’s Recht tegenover de entree bevindt zich de eerste patio met drie maanvormige banken met kunststof rugpanelen. LED-armaturen op de grond laten de kunststof panelen van de zitbanken goed uitkomen. De andere patio’s bevinden zich op gelijke afstand aan weerszijden van de hoofdingang. De hoofdingang scheidt twee patio’s die gelijk zijn in aanzicht. Er zijn twee buitenkamers met verlichtingsmasten in de vorm van bamboestelen en twee buitenkamers met geometri-

Creativiteit, kwaliteit en samenwerking zijn de sleutelwoorden van dit project geweest. De medewerkers en patiënten van de bestaande locaties Clara en Zuider zullen in maart 2011 hun intrek nemen in het nieuwe gebouw. In juni 2011 vindt de officiële opening plaats.

i Samson Urban Elements Zutphen T: 0575-583911 www.samson.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Targetti Poulsen is een gerenommeerde producent van verlichtingsarmaturen voor zowel de binnen- als de buitenruimte. Het concern heeft zijn hoofdvestigingen in Denemarken en Italië. Vanuit onze vestiging in Hoofddorp leveren wij de merken: Louis Poulsen, Targetti, Esedra, MLE en Neri. Voor deze vestiging zoeken wij voor het rayon ‘groot Amsterdam’ een:

Lichtadviseur Buitendienst

m/v (1ft)

Profiel kandidaat: U heeft commerciële ervaring in een vakgebied met gecompliceerde beslissingsprocessen en beschikt over aantoonbare affiniteit met architectuur en lichtvormgeving. Bovendien heeft u feeling voor techniek en een goede beheersing van de Engelse taal. U bent zakelijk, representatief, sociaal vaardig, creatief en dynamisch. Wij bieden: Ons aanbod is een zeer zelfstandige, uitdagende functie binnen een uitermate klantgerichte organisatie met hoogwaardige producten en een professionele werkomgeving. Wij bieden een salaris afhankelijk van de persoonlijke competenties en kennis en prima secundaire arbeidsvoorwaarden. Uw sollicitatie: U kunt uw sollicitatie mailen aan: Targetti Poulsen Holland B.V., t.a.v. de directie, c.van.rijswijk@targettipoulsen.nl

Beter zicht, minder energie. Veel gemeenten hebben besparings- of klimaatdoelstellingen benoemd, maar hebben moeite deze jaarlijks te realiseren. CityTec helpt u op rendabele wijze tot 20% energie te besparen in openbare verlichting, terwijl het zicht op straat verbetert. Hoe? We vertellen het u graag: T: 088-895 9000 / informatie@citytec.nl.

Industriële afvalbakken BinSystem Het modulaire BinSystem kan verschillende functionele modules combineren in een enkele of dubbele afvalbak. Afhankelijk van de toepassing en locatie kan zo altijd de optimale configuratie aangeboden worden. Bij deze industriële vuilnisbakken kunnen verschillende modules boven of onder de centraal gezeten vuilnisbak geplaatst worden, zoals een wespenval, een knaagdierenval, een EHBO module en een afvaldoekjes module. Daarnaast kent de BinSystem opties als een asbak, betonnen voet, metalen montageframe, stalen voetplaat en Nieuwjaarssluiting. De units zijn eenvoudig te installeren, vuur- en vandalismebestendig, aantrekkelijk vormgegeven en voldoen aan hoge kwaliteitseisen. Hygiëne-Bin De Bin kan ook worden gecombineerd met de Hygiëne-module. De

Hygiëne-bin is voorzien van een ingebouwde wespenval en een voederstation voor bestrijding van knaagdieren. Ideaal voor bijvoorbeeld toepassing op markten en andere in omgevingen waar voedingsmiddelen geconsumeerd worden, zoals

winkelcentra of recreatiegebieden.

i BinSystem Bunschoten T: 033-4557259 www.binsystem.nl

Milieuvriendelijk certificaat voor straatbaksteen Met de vormbak straatbaksteen Bruno KK 80 is Wienerberger, naar eigen zeggen, de eerste baksteenproducent met het milieukeurmerk DUBOkeur. Wienerberger ontving het certificaat van NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) dat de milieubelasting beoordeelt van bouwmaterialen volgens de methode van de levenscyclusanalyse. De milieuaspecten worden van grondstofwinning tot afvalfase gewogen. Met het keurmerk weten afnemers en eindgebruikers dat die

betreffende producten het milieu zo min mogelijk aantasten. Keramiek staat al langer bekend als een duurzaam bouwen bestratingsmateriaal ondermeer omdat de grondstof, klei, 100% hernieuwbaar is. De Bruno KK 80 is de eerste straatbaksteen met DUBOkeur.

i Wienerberger BV – Terca Straatbakstenen Pannerden T: 0316-379570 www.terca-straatbakstenen.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Geel of energiezuinig wit licht? Bewoners langs Stadspolderring Dordrecht kiezen wit

Tekst: Dorrit Verkade en Hans Leijs van OnderzoeksCentrum Drechtssteden

Openbare verlichting, vanzelfsprekend voor de burger en belangrijk voor de verkeersveiligheid en de sociale veiligheid. Steeds meer gemeenten passen energiezuinige verlichting toe, met andere kleuren en intensiteit. Maar wat vindt de bewoner en weggebruiker daar nu eigenlijk van? Twee onderzoekers van het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD), peilden de mening van bewoners in Dordrecht over het nieuw geplaatste, energiezuinige witte licht. In verband met de strenge besparingsdoelstellingen die landelijk zijn ingevoerd voor alle gemeenten, maakt ook de gemeente Dordrecht de overstap naar energiezuinige verlichting. Dordrecht wil niet alleen aan die besparingsdoelstellingen voldoen, maar ook voorloper zijn. De gemeente heeft de afgelopen jaren al verschillende maatregelen genomen om energie te besparen op verlichting. “Vanaf begin jaren negentig wordt in de woongebieden PL verlichting toegepast met elektronische voorschakelapparaten. Bij sfeerverlichting wordt led-verlichting toegepast en minder efficiënte verlichtingsmiddelen zijn vervangen”, licht Johan Jonker, beheerder openbare verlichting Dordrecht, toe. Tegelijkertijd wil de gemeente lichthinder, zoals verblinding van weggebruikers, beperken. Zuidelijk deel met basisverlichting wit

S t r a a t b e e l d februari 2011

Pilot wit licht en dimmen In de maanden augustus-december 2009 heeft een pilotproject plaatsgevonden langs de Stadspolderring, een wijkontsluitingsweg in Dordrecht. Doel van de pilot was te bepalen of het verantwoord is om te dimmen in de nachtelijke uren en duurzame, energiezuinige verlichting toe te passen. Het project werd in twee gedeeltes geknipt. Op het zuidelijke deel van de Stadspolderring werd wit licht (CPO 60 en 90W) geïnstalleerd en op het noordelijke deel hanteerde men de gebruikelijke goudgele verlichting (SON-T 70 en 100W). Jonker: “De toegepaste armaturen zijn van het fabricaat Schréder, type Evolo, welke is voorzien van een dimunit.” Beide verlichtingsinstallaties werden in de basis gedimd tot NPR-niveau (Nederlandse Praktijk Richtlijn) en tussen 23.00 uur en 06.00 uur tot één NPR-verlichtingsklasse lager. Aangezien de NPR is gebaseerd op de etmaalintensiteit van het verkeer, is het verantwoord om in de minder drukke nachtelijke uren te dimmen. Jonker: “Voorafgaand aan de proef zijn de dimschakelingen door de leverancier ingesteld. ‘s Avonds voor en na 23:00 uur hebben we gemeten of de intensiteit juist was.”

Openbare straatverlichting wordt door bewoners en weggebruikers als vanzelfsprekend gezien. Men merkt de verlichting vaak pas op als plekken te donker zijn of wanneer verlichting te fel hun auto of huiskamer in schijnt. Om dergelijke negatieve ervaringen te voorkomen is de mening van bewoners voor de gemeente Dordrecht erg belangrijk bij het bepalen of het dimmen van de verlichting maatschappelijk verantwoord is en of de kleur van de verlichting als prettig wordt ervaren. Wat vinden de bewoners langs de Stadspolderring van de veranderde verlichting? Verlichting moet immers zorgen voor een grotere verkeersveiligheid en sociale veiligheid. Met deze vragen van de gemeente Dordrecht in het achterhoofd heeft het OCD in november 2009 onderzoek uitgevoerd onder de bewoners. Onderzoek Geel of wit licht? Alle 641 hoofdbewoners van de omliggende woningen van de Stadspolderring zijn door OCD benaderd om aan de meningspeiling mee te doen. 302 Vragenlijsten werden ingevuld, een respons van 47%. Bewoners konden hun mening geven over het lichtniveau en de lichtkleur in de oude en nieuwe situatie. Ook

Zuidelijk deel met gedimde verlichting wit

Noordelijk deel met basisverlichting geel

kwamen de ervaringen qua verkeersveiligheid en sociale veiligheid aan bod. In het onderzoek werd een vergelijking gemaakt tussen de ervaringen van bewoners in vier situaties: gedimd en ongedimd wit licht en gedimd en ongedimd goudgele verlichting. Zes op de tien bewoners vinden de witte kleur prettiger tegenover één op de tien die de goudgele kleur prettiger vindt. Een duidelijk verschil. Ook wat betreft de lichtsterkte in gedimde toestand zijn bewoners meer te spreken over het witte licht: 32% vindt de lichtsterkte van het

De doelstellingen voor openbare verlichting zijn gerelateerd aan de EU-brede (klimaat) doelstelling om in 2020 in totaliteit 20 procent energie te besparen. Nederland heeft deze doelstellingen overgenomen en doorvertaald naar verschillende sectoren. Ook gemeenten en provincies moeten dus aan de slag. Hierover zijn afspraken vastgelegd in de klimaatakkoorden die zowel gemeenten als provincies met het Rijk hebben gesloten. Aangezien openbare verlichting goed is voor 30 tot 70 procent van het energieverbruik in gemeenten, ligt het voor de hand om in te zetten op energiebesparing bij openbare verlichting. Bron: Berkvens & Mul, Monitoring openbare verlichting 2010. Agentschap NL in samenwerking met DHV

Noordelijk deel met gedimde verlichting geel

goudgele licht na 23.00 uur onvoldoende of slecht, tegenover 14% bij het witte licht. Heeft de verlichting gevolgen voor de verkeersveiligheid en sociale veiligheid? De bewoners geven heel duidelijk aan dat het zicht bij het goudgele licht in de avond en ’s nachts slechter is dan bij het witte licht. Dit geldt zowel voor bewoners die vooral met de auto over de Stadspolderring rijden, als bewoners die zich met de fiets of lopend verplaatsen. Ook voor wat betreft de sociale veiligheid scoort het witte licht duidelijk het beste: meer bewoners voelen zich veilig bij het witte licht. De gemeente heeft in 2009 bovendien proeven verricht met ledverlichting in de woonwijk. Ook hier werd de mening van de bewoners gevraagd, met als resultaat dat er bijna geen verschil werd opgemerkt tussen de oude en nieuwe situatie. Het merendeel is positief over de nieuwe lichttoepassingen. Echter, omdat de ontwikkeling van led-verlichting nog gestaag vordert en het de gemeente nog aan voldoende kennis ontbreekt, is ervoor gekozen in de wijken niet direct over te stappen op led. De lichtoplossingen die er nu staan, blijven om ervaring en kennis op te doen. Wel heeft de gemeente in december 2010 op een aantal doorgaande wegen in Dubbeldam de huidige straatverlichting door energiezuinige led-verlichting vervangen en verwacht hiermee 64% energie te besparen (ongeveer

37.000 KWh/jaar). Ook proeven met sfeer- en seizoensverlichting zijn goed verlopen. Uit onderzoek is gebleken dat met het toepassen van led per jaar 9200 euro kan worden bespaard. Dit zal dan ook in alle boom- en seizoensverlichting worden toegepast. Vervolgacties Uit het rapport ‘Evaluatie Openbare Verlichting Stadspolderring’ blijkt onweerlegbaar dat de voorkeur van bewoners en weggebruikers uitgaat naar wit licht en dat dimmen weinig negatieve gevolgen heeft voor verkeers- en sociale veiligheid. Wat gaat de gemeente Dordrecht met deze uitkomsten doen? Johan Jonker: “Bij vervanging van verlichting of bij nieuwe aanleg wordt langs de doorgaande wegen vanaf nu wit licht toegepast. De verlichting dimmen we in de basis tot NPR-niveau en tussen 23:00 uur en 06:00 een NPRklasse lager.” Wanneer alle bestaande verlichting langs de doorgaande wegen is vervangen, levert dat een besparing op van 12% ten opzichte van het totale areaal van de openbare verlichting in de gemeente Dordrecht.

i Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) drs. D.M. (Dorrit) Verkade of drs. A.L.C. (Hans) Leijs 078 -770 3917 of 078 – 770 3909 www.onderzoekcentrum drechtsteden.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Rei-Lux Benelux, marktleider op het gebied van 3D-stabiliteitsmetingen aan openbare verlichting zoekt een

Accountmanager (m/v) Je hebt er varing in een commerciĂŤle functie, bij voorkeur affiniteit met openbare verlichting en functioneer t op HBO niveau. Je bent klantgericht, vasthoudend, pionier t graag en bezit een gezonde scoringsdrang. Wij bieden een afwisselende en uitdagende baan binnen een kleine organisatie met een unieke dienstverlening. Onze uitgebreide functie omschrijving vind je op onze website www.rei-lux.nl

Rei-Lux Benelux bv

Hekwerk zorgt voor eenheid bruggen Flierbeek De eerste bruggen in nieuwbouwwijk Flierbeek te Lichtenvoorde zijn recentelijk opgeleverd. Ze maken deel uit van een familie van 23 bruggen, ontworpen door bruggenspecialist ipv Delft. Verbindend element is het speciaal voor de wijk ontworpen stalen hekwerk, dat op alle bruggen terugkeert.

Ontwerper Ivo Mulders: “Het hekwerk is onderscheidend, luchtig en vriendelijk.” Inmiddels is een van de betonnen toegangsbruggen van de wijk opgeleverd en zijn de privé-bruggen, die ieder één of twee bouwkavels ontsluiten, gerealiseerd. Het ontwerp van de privé-bruggen is in overleg met de toekomstige bewoners nog iets aangepast ten opzichte van het

oorspronkelijke ontwerp. De bruggen zijn getoogd en het standaard Flierbeekhekwerk is voorzien van een houten balk aan de bovenzijde voor een meer landelijke uitstraling. De meest bijzondere leden van de bruggenfamilie, de pleinbrug en een aantal slingervormige voetgangersbruggen voor de toekomstige ecologische zone, zijn nog niet gerealiseerd.

ipv Delft ontwierp alle bruggen voor de nieuwe wijk, uiteenlopend van voetgangersbruggen tot verkeersbruggen, privé-bruggen en een speelse pleinbrug. Om eenheid te creëren in de uitstraling van de bruggen, koos het ontwerpbureau er bewust voor één kenmerkend hekwerk te ontwerpen. Dit is gecombineerd met verschillende standaard brugdekken in staal en beton, zodat de voorbereidings- en uitvoeringskosten relatief laag bleven. Het Flierbeekse hekwerk bestaat uit plaatstalen balusters die onderaan slank zijn en naar boven toe verbreden, een vulling van rvs spankabels en een T-vormige horizontale beëindiging aan de bovenzijde.

i ipv Delft Delft T: 015-7502573 www.overbruggen.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Meten is weten Hoe veilig zijn de balustrades in uw gemeente?

Tijdens de Muzikale Botenparade op de grachten van Utrecht komt onder het gewicht van teveel toeschouwers, een uit hout en staal opgetrokken trap los van de kademuur. Twintig mensen raken gewond, waarvan zeven ernstig. De trappen langs de Utrechtse grachten worden ten tijde van dit voorval twee keer per jaar visueel geïnspecteerd. Een eye-opener voor Ruud Willigers, beheerder openbare ruimte Zandvoort. Afgelopen jaar liet hij de balustrades in de openbare ruimte van zijn gemeente doormeten. “De gemeente heeft een zorgplicht voor een veilige openbare ruimte. Visuele controle alleen is daarbij niet afdoende.” De balustrades langs het ronde Badhuisplein worden veelvuldig gebruikt. Bewoners en bezoekers kijken hier uit over het, vier meter lager gelegen, Zandvoortse strand. Willigers: “Deze balustrades staan er al sinds de jaren ’50. Ze zijn altijd goed onderhouden maar nooit eerder gemeten. Op drukke zomerdagen of wanneer er een muziekevenement plaatsvindt op het strand, leunen er geregeld grote groepen mensen tegen die balustrades. Er heeft zich gelukkig nog nooit een voorval voorgedaan, maar dat willen we graag zo houden.” Langs de Hogeweg zijn aan de lage hekwerken bloembakken bevestigd en ook hier worden de constructies gebruikt als steunpunt om ontspannen van de omgeving te genieten. De gemeente gaf Rei-Lux opdracht tot het meten van alle balusters op deze locaties.

S t r a a t b e e l d februari 2011

“Een prachtig instrument om achter ongeziene gebreken te komen”, aldus Willigers. Statische 3D-stabiliteitsmeting Rei-Lux staat bekend om haar 3D stabiliteitsmetingen van onder meer openbare verlichtingsmasten en masten van verkeersregelinstallaties. Businessmanager Theo Schaap verklaart de grote behoefte aan metingen op de veel kleinere balusters, de verticale, dragende elementen in bovenomschreven balustrades: “In vergelijking met bijvoorbeeld lichtmasten hebben balusters een veel directere invloed op de veiligheid van de openbare ruimte. Balustrades staan veel meer op de voorgrond en worden echt gebruikt door de mensen. Om de veiligheid te waarbor-

Wanneer tijdens de meting de twee lijnen recht verlopen en na het wegnemen van de druk terugkeren op hun uitgangspositie, betekent dit een normale beweging van de baluster onder invloed van de uitgeoefende druk.

gen, maar ook om onnodige en dure vervangingen te voorkomen, is het van belang deze objecten regelmatig te meten.” Rei-Lux Benelux voert de metingen van balusters uit met speciale apparatuur. De oprichter van het bedrijf, de heer Reiners, heeft na een verzoek uit de markt speciaal hiervoor een machine ontwikkeld. De balusters worden met dit apparaat gemeten volgens de geldende NENnorm 6702, aan de hand van een statische 3D-stabiliteitsmeting. Vlak boven het maaiveld en iets onder de top van de baluster worden lasers bevestigd die beide worden gericht op een 3D camera die op een statief boven de bovenste laser wordt geplaatst. Vervolgens wordt er met de machine een gecontroleerde opgebouwde zijwaartse druk uitgeoefend op de baluster. Dit gebeurt bewust handmatig, zodat snel gereageerd kan worden indien uit de registratie blijkt dat de baluster dermate zwak is, dat deze bij verdere druk af zou kunnen breken. Balusters van één meter hoogte moeten volgens de norm een druk van 3,1 kilo Newton kunnen weerstaan zonder te vervormen. De camera registreert de bewegingen van beide lasers die in een grafiek worden opgeslagen in de computer. Uit de twee lijnen die zo ontstaan, kan worden afgeleid of de baluster, boven of onder het maaiveld, verborgen gebreken vertoont. Nadat de gewenste hoeveelheid druk is bereikt, wordt de druk gecontroleerd teruggenomen waarna de lasers

Aan de hand van het verschil in uitslag tussen de twee lijnen kan het netto buigmoment berekend worden, ofwel de reststerkte van het materiaal.

behoren terug te keren naar hun oorspronkelijke punt. Gemeten, en dan? De resultaten van de metingen worden per baluster opgeslagen in grafieken, die worden verwerkt in een rapport dat zowel in print als digitaal wordt verstrekt aan de opdrachtgever. Dit rapport wordt door Rei-Lux standaard persoonlijk gepresenteerd aan de desbetreffende gemeente. Aan de meetresultaten worden codes toegekend. In het geval van de balusters worden de volgende codes gebruikt: A: Garantie van 2 jaar B: Garantie voor 6 maanden, met een advies voor herstel of vervanging C: Acute vervanging noodzakelijk Iedere code wordt toegekend in combinatie met een specifiek onderhoudsadvies. Schaap: “In geval van code C wordt direct gebeld met de beheerder. Indien er uitzonderlijk veel metingen zijn met een code C, wordt direct overleg gevoerd over het staken van de geplande metingen om onnodig dure handelingen te voorkomen. Met het oog op dergelijke kostenbesparingen, worden ook nieuw geplaatste balusters die we op de opgegeven locatie tegenkomen in principe niet gemeten. Tenzij de opdrachtgever met de meting wil controleren of de balusters goed zijn geplaatst.”

metingresultaten: 0: goede staat 2: aandachtspunt voor nabije toekomst 4: verbetering vereist binnen 6 maanden 6: dringend verbetering vereist binnen 6 weken

Ook aan de fundatie worden codes toegekend naar aanleiding van de

In de afspraken die de gemeente maakt met Rei-Lux is vastgelegd dat de gemeente een schriftelijke terugkoppeling geeft wanneer een onderhoudsadvies is uitgevoerd. Het bedrijf past dan de code aan naar respectievelijk A of 0. Indien enkele dagen voor de gestelde hersteltermijn nog geen schriftelijke terugkoppeling heeft plaatsgevonden, stuurt Rei-Lux eenmalig een herinnering naar de desbetreffende beheerder. Ook na het verstrijken van de ga-

Wanneer tijdens de meting de rode lijn (bovenste laser) veel verder uitslaat dan de blauwe lijn (onderste laser) duidt dit op een gebrek in de baluster boven maaiveld.

Wanneer tijdens de meting de blauwe lijn (onderste laser) een sterk afwijkende lijn laat zien t.o.v. de rode laser, duidt dit op een gebrek op of onder het maaiveld.

rantieperiode van een goedgekeurd object, stuurt Rei-Lux een verzoek tot hermeting. De administratie van het bedrijf wordt dan ook gebruikt als bewijsvoering in eventuele aansprakelijkheidszaken aangespannen tegen gemeenten. Indien garanties zijn afgegeven, de onderhoudsadviezen zijn opgevolgd en er geen sprake is van uitzonderlijke schadefactoren zoals een aanrijding tegen de baluster, dekt de verzekering van Rei-Lux onverhoopt toch ontstane (letsel)schade. Zichtbare en minder zichtbare schade In de rapporten worden tevens foto’s opgenomen van eventuele zichtbare gebreken aan de te meten objecten. Schaap: “Iedere meting begint met een visuele inspectie. Onvolkomen-

Indien de lasers na het wegnemen van de uitgeoefende druk blijven steken op de lijn terug naar hun oorspronkelijke punt, houdt dit in dat de baluster zelf in goede staat is, maar onder een andere hoek is blijven staan. De fundatie is verzwakt.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Geïnteresseerd in de stabiliteitsmetingen die Rei-Lux uitvoert op hogere objecten, zoals lichtmasten en VRI-masten? Lees hierover binnenkort meer in Verkeer in Beeld magazine.

heden in het staal of houtwerk, roestplekken, verbuigingen, dergelijke zichtbare gebreken worden direct gefotografeerd. Een code A is dan al uitgesloten; de meting moet verder uitwijzen welke code wel toegekend kan worden. Maar visuele inspectie alleen is absoluut niet afdoende. Er kan over een zwakke plek heen zijn geschilderd, of deze kan zich onder het maaiveld bevinden.” Sommige invloeden van buitenaf berokkenen de meest voorkomende schade aan balusters, lichtmasten, VRI-masten en andere verticale objecten. Achterstallig onderhoud staat op een duidelijke eerste plaats. Wanneer de balusters niet tijdig en gron-

dig worden geschuurd, behandeld tegen corrosie en geconserveerd, kunnen zich gemakkelijk problemen voordoen. Ondergrondse zwerfstromen vormen een wellicht minder bekende oorzaak van aantasting van deze objecten. Deze elektrische stromen kunnen onder meer voorkomen in de buurt van stadsverwarming of langs spoortrajecten en tasten het materiaal onder het maaiveld aan en maken het zwak. Boven het maaiveld blijken strooizouten en hondenurine veelvoorkomende boosdoeners. De hoge zuur- en zoutgehaltes vreten zich langzaam een weg door de beschermende coatings en verzwakken het materiaal. Langs het Zandvoortse strand speelt de zoute lucht de balusters ook nog eens parten. Vanwege regelmatig en correct uitgevoerd onderhoud konden de RVS balusters langs het Badhuisplein en de gietstalen exemplaren langs de Hogeweg in Zandvoort, stuk voor

stuk voor twee jaar worden goedgekeurd, zowel boven als onder het maaiveld inclusief fundamenten. Toch ziet beheerder Willigers de kosten van de metingen niet als weggegooid geld. “We kunnen nu de veiligheid van onze burgers bij gebruik van de balusters de komende twee jaar garanderen. En de meting bespaart de gemeente het geld van onnodige vervangingen. De Hogeweg wordt binnenkort gereconstrueerd; in plaats van dat we de oude balusters simpelweg zouden vervangen, kunnen we de mooie modellen uit de jaren ’50 weer met een gerust hart een plekje geven in het nieuwe ontwerp.”

i Rei-Lux Benelux bv Vught T: 073-6841050 www.rei-lux.nl

Geleidehekken Scalafens en Scala Gard VelopA-Citystyle introduceert dit voorjaar twee nieuwe series geleidehekken: Scalafens en Scala Gard. De Scalafens is sierlijk en eigenzinnig terwijl de Scala Gard robuust en stijlvol is. Beiden zijn breed inzetbaar. De vormgeving en de materialen van de Scalafens en de Scala Gard zijn afgestemd op de overige producten uit de Scala-lijn; Scala Forrest bank, De Scalafens

de Scala boombescherming en de Scala fietsen geleidehekken. Scalafens De Scalafens, verkrijgbaar in vier modellen, is geschikt als afscheiding van verkeersstromen, afbakening van gebieden en bescherming van groen. Een afneembare uitvoering biedt uitkomst bij evenementen en De Scala Gard

op locaties waar het hekwerk tijdelijk weggenomen moet worden. Door een montage van twee poten op één betonvoet kan een dicht aaneengesloten hekwerk worden gecreëerd, waarbij ook het maken van hoeken geen probleem is. De Scalafens is verkrijgbaar vanaf c 95,-. Scala Gard De vandalismebestendige Scala Gard biedt bescherming aan gevels en groen en kan ingezet worden voor de afbakening van verschillende gebieden, zoals scheiding van voetpaden en rijbanen. De Scala Gard is verkrijgbaar vanaf c 110,-.

i VelopA-Citystyle Leiderdorp T: 071-5410321 www.velopa.com

S t r a a t b e e l d februari 2011

Twinkel Tegels Twinkel Tegels zijn interactieve lichttegels ontwikkeld door Colibri Interactive Innovations in samenwerking met TNO. Ze lijken op gewone stoeptegels maar door de toepassing van vier druksensoren en lichtvlakken kunnen de tegels alle kleuren van de regenboog aannemen. Bij de Twinkel Tegels worden diverse spelaanleidingen geleverd waarbij de kinderen hun eigen spel kunnen bedenken. Het idee voor de Twinkel Tegels is afkomstig van Tinus Jongert, destijds werkzaam bij TNO Kwaliteit van Leven. “Innovatieve productideeën als de Twinkel Tegels bevorderen het actief buitenspelen. Dat is belangrijk, want voldoende bewegen is goed voor de gezondheid en helpt overgewicht voorkomen. Kinderen die voldoende bewegen hebben later minder kans om chronische aandoeningen te krijgen. Buitenspelen is de belangrijkste beweegactiviteit voor kinderen. Het interactief maken van buitenspelen maakt het tot een goed alternatief voor de computer en tv. Zo snijdt het mes aan twee kanten”, aldus Tinus Jongert, inmiddels Lector Innovatieve Bewegingsstimulering en Sport aan de Haagse Hogeschool. Wethouder Kenniseconomie Pieter Guldemond van de gemeente Delft:

“De Twinkel Tegels zijn een mooi voorbeeld van een Delftse innovatie waarmee een maatschappelijk probleem wordt opgelost. Delft creating history. Kennis van TNO is omgezet in een concreet product door het MKB bedrijf Colibri en wij als gemeente stellen graag de stad, in dit geval het schoolplein, beschikbaar als proeftuin voor deze innovatie. Het idee past ook goed in ons zorgbeleid. Het stimuleren van sport, spel en bewegen door de jeugd in combinatie met techniek staat bij ons hoog op de bestuurlijke agenda.” Delfts schoolplein als proeftuin Op woensdag 19 januari werden bij de Freinetschool in Delft de eerste Twinkel Tegels onthuld door wethouder Guldemond. Voorafgaand vond een symposium plaats over ontwikkelingen op het gebied van buitenspelen. Sprekers waren onder andere Tinus Jongert van de Haagse Hogeschool, Willem van Veenendaal, directeur KOMPAN Nederland en Joost Vonk, projectleider Vrij Buiten Spelen in de Wijk bij Jantje Beton.

De feestelijkheden werden afgesloten met een demonstratie van de Twinkel Tegels door de leerlingen van de Freinetschool. KOMPAN Nederland bracht het product op 1 januari 2011 op de markt.

i KOMPAN BV Zaltbommel T: 0418-681468 www.kompan.com

S t r a a t b e e l d februari 2011

OVER

JAAR

DEZE

SCHOONHEID

Nee, we praten niet over het meisje.

GRIJSEN

PA R K

S T R A AT D E S I G N ,

L O R E N T Z S T R A AT 1 3 , 7 1 0 2 J H

WINTERSWIJK

T 0543 516950

VERANDERD. E J T A P S N E E G

WWW.GRIJSEN.NL Grijsen laat de openbare buitenruimte schitteren. Dat doen we door in samenspraak met stedelijke inrichters en landschapsarchitecten verrassende elementen aan te leveren. De gedroomde match van design, kwaliteit en duurzaamheid. We hebben liefde voor ons vak en zijn trots op wat we doen. Die passie vindt u terug in onze producten en in onze samenwerking. Onze gedrevenheid houdt in dat we graag een stapje extra doen. Alles voor een topresultaat! ZO DUURZAAM KAN HET WEL DEGELIJK.

Primus: 3000 Lumen met LED Vorig jaar werd de Primus geĂŻntroduceerd als eerste kofferarmatuur met LED-module. De marktvraag naar meer Lumen voor hogere masten was voor Lightronics aanleiding voor de introductie van de Primus met 3000 Lumen. Het assortiment van de Primus is daarmee verder uitgebreid en het armatuur daardoor breder toepasbaar. Ondanks dat bij de keuze voor een kofferarmatuur functionaliteit vaak doorslaggevend is, voegt de Primus daar de waarden decoratief, duurzaam en energiezuinig aan toe.

De Primus kenmerkt zich door een eigentijds ontwerp, heeft door de aluminium behuizing en polycarbonaat onderkap een hoge mate van slagvastheid en is montage-, installatie- en onderhoudsvriendelijk. Toe te passen op masthoogten vanaf 4 meter biedt de Primus mogelijkheden om te voldoen aan de geldende verlichtingsklassen.

De Primus 3000 lumen

i Lightronics Waalwijk T: 0416-568600 www.lightronics.nl

Seniorentoestellen stimuleren mobiliteit Het doel van seniorentoestellen, die speciaal zijn aangepast aan de behoeften van ouderen, is het stimuleren van de mobiliteit en het plezier aan bewegen. Het lichte oefenprogramma benadrukt de stabiliteit en de flexibiliteit bij het lopen, staan en grijpen en het bewegen van de armen. Door het speelse effect zijn de toestellen echter interessant voor jong en oud. Wel is een instructiebord aan te bevelen op plaatsen zonder begeleiding. Bochtenbaan De bochtenbaan is geschikt voor manuele vaardigheden. Door het op en neer schuiven van een gecombineerde greep in een daartoe voorziene baan, worden tegelijkertijd armen, schouders en handgewrichten bewogen. De figuren zijn herkenbaar en het spel dient tevens als therapie. Slingerbal Met dit toestel wordt de beweging van handen, armen en schouders getraind om zo een verbetering van de mobiliteit, het reactievermogen en het ritmegevoel te stimuleren. Slingerbal kan alleen of met een partner worden gespeeld waardoor ook coĂśrdinatie en teamwork aan bod komen. De stang is uitgerust met een bewegingsdemper.

i Spereco Holland BV Weert T: 0495-540205 www.spereco.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Katern Platform Toegankelijkheid

Nieuws

Producten

ProRail investeert in toegankelijkheid stations

Optimale ‘klanktegel’ markering

ProRail investeert 450 miljoen euro om stations comfortabeler en beter toegankelijk te maken. Daarom wordt op veel stations de komende 10 jaar gebouwd. Zo worden er braille- en reliëfplaatjes aangebracht die mensen met een visuele beperking op weg helpen in het station. Om drempelloos instappen mogelijk te maken, past ProRail 250 perrons aan naar één hoogte van 76 cm en worden er de komende jaren meer liften en hellingbanen aangelegd.

De TG Lining klanktegel markering ondervangt alle bezwaren die de wereldwijd toegepaste markeringen hebben. Op ‘arm en stoklengte afstand’ is deze bij het aantikken waarneembaar door een herkenbaar en luider klankverschil bij een lichte tik met de stok en door een herkenbare trilling in de hand.

Stadswallen Hulst rolstoeltoegankelijk De Hulster stadswallen zijn toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers. Een gedeelte van de paden zijn verhard en er zijn hellingsbanen aangelegd. Hierdoor kunnen alle bezienswaardigheden op de wallen worden bereikt. Het tracé is getoetst door Klaverblad Zeeland en de stichting Gehandicaptenbeleid Hulst. Beide waren destijds positief over het plan en inpasbare wensen, zoals verharding rondom de banken, die zijn meegenomen in het plan.

Geleidelijnen en instapmarkering Geleidelijnen en aanverwante markeringen bieden tastbare en visuele ondersteuning aan mensen met een beperking. Bij goed gebruik en correcte toepassing van de markeringen staat de geleidelijn garant voor een veilige route. Geleidelijnen worden gebruikt waar natuurlijke gidslijnen ontbreken. Om de route op een halteplaats, waar veelal de natuurlijke gidslijnen ontbreken, te markeren zijn geleidelijnen en instapmarkeringen noodzakelijk. Meer informatie is op te vragen bij Leicon Verkeersgeleiding.

Voor u Gelezen Het inrichten van een toegankelijke openbare ruimte is niet altijd eenvoudig. Met welke regelgeving en wetten dient men bijvoorbeeld rekening te houden? We zetten een aantal relevante publicaties op een rij.

Praktijkboek toegankelijkheid openbare ruimte Deze publicatie 201 is opgezet in samenwerking met de Federatie Slechtzienden- en Blindenbelang en het Landelijk Bureau Toegankelijkheid. Het boek bevat veel foto’s van zichtbare, bruikbare en originele praktijksituaties, die ontwerpers als leidrad kunnen gebruiken.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Handboek voor toegankelijkheid 6e druk Het ‘Handboek voor Toegankelijkheid’ van Maarten Wijk is het standaardwerk voor toegankelijk bouwen en ontwerpen en bevat alle informatie over de ergonomie van stedelijke inrichting, gebouwen en woningen. De lezer krijgt inzicht in de wettelijke toegangseisen en bepaalt eenvoudig of bouwkundige ontwerpen en voorzieningen hieraan voldoen (ISBN 978-906228-684-3).

Katern Platform Toegankelijkheid

Gemeente Eindhoven werkt aan toegankelijkheid In het coalitieakkoord Eindhoven Eén werd uitgesproken dat er meer aandacht moest komen voor toegankelijkheid in de openbare ruimte binnen de gemeente. In de Visie Openbare Ruimte is dit meegenomen. Daarbij werd in het kader van de wijziging in de Wmo, het onderwerp nog belangrijker. Van hieruit werd de werkgroep ‘verbeteren toegankelijkheid openbare ruimte’ opgericht, Antoinet Grips, een van de participanten in de werkgroep: “Er moest goed invulling worden gegeven aan de Visie. Om dit te kunnen doen hebben we de werkgroep samengesteld om vanuit een breed kennisplatform te kunnen handelen. Daarvoor is vanuit de gemeente bijvoorbeeld zowel een verkeerskundige als een gebiedsontwikkelaar in de werkgroep opgenomen.”

Nieuw platform voor waardevolle kennisdeling Om meer aandacht te vragen voor en kennis te delen over toegankelijkheid in de OR, worden op de nieuwe website www.platformtoegankelijkheid.nl actuele nieuwsitems, achtergrondartikelen, producten en projecten omtrent het toegankelijk maken van de openbare ruimte gepresenteerd. Naast de website wordt binnenkort de e-mailnieuwsbrief gelanceerd en is er de ambitie middels bijeenkomsten en congressen het onderwerp meer op de agenda te zetten.

Handboek Toegankelijkheid als handleiding Alle beschikbare (landelijke) regels werden naast elkaar gelegd, om te kijken of dit nog voldoende soelaas bood of dat uitbreiding noodzakelijk was. Hieruit ontstond het Handboek Toegankelijkheid, bedoeld voor iedereen die bezig is met de inrichting van de openbare ruimte. In het boek is een gebruikswijzer opgenomen waarin duidelijke richtlijnen zijn meegenomen. Daarnaast is opgenomen wie op welk moment in het planvormingsproces verantwoordelijk is voor dit thema, zodat toegankelijkheid een duidelijke plek in de organisatie krijgt. “Soms merken we nog dat spoedklusjes te snel worden uitgevoerd, waardoor er niet wordt nagedacht over het toegankelijkheidsaspect. Het is echter een utopie dat alles met het handboek voor de volle 100 procent te onderbouwen is, maar dat moet ook niet te letterlijk worden genomen. We merken namelijk wel dat het boek triggert”, aldus Grips.

Aanmelden product/project De initiatiefnemers roepen leveranciers, overheden en kennisinstellingen op een actieve bijdrage te leveren aan het platform om het een zo breed mogelijk draagvlak te kunnen bieden. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een relevante producten/of projectbeschrijving. Informeer ook eens naar de advertentiemogelijkheden.

We zien u graag op www.platformtoegankelijkheid.nl! De initiatiefnemers van Platform Toegankelijkheid:

Samenwerking voor sluitend beleid Als belangrijkste boodschap stuurt Grips aan op goede samenwerking. “Zorg dat je in het begintraject meteen van ieder kennisgebied iemand in je werkgroep hebt zitten, om een zo sluitend mogelijk beleid te kunnen vaststellen. Laat bovendien helder vastleggen wie waarvoor op welk moment in het traject verantwoordelijk is.” Voor het complete artikel en het Handboek Toegankelijkheid kijkt u op www.platformtoegankelijkheid.nl/eindhoven.

S t r a a t b e e l d februari 2011

Wij willen niet uit de hoogte doen...

...maar het is wel onze specialiteit! Het is onze specialiteit om extreem complexe en/of decoratieve lichtmast/uithouder combinaties vervaardigd uit staal, aluminium, RVS of hout te creĂŤren en te leveren.

Mast Services Nederland

Mast Services Nederland B.V. A: Haydnstraat 1 | P: 5144 GR Waalwijk T: +31 416 347057 | F: +31 416 561545 E: info@mastservicesnederland.nl I: www.mastservicesnederland.nl

Adv85x249.indd 1

06-01-11 12:04

84 Nieuwe modellen boomroosters

De Franse leverancier van Grijsen park & straatdesign Sineu Graff introduceert 84 nieuwe modellen boomroosters, uitgevoerd in verschillende vormen, patronen en materialen. Door het brede aanbod zijn de roosters zowel in een historische setting als moderne omgeving toepasbaar. De series 2000 en 3000 bestaan uit verzinkt stalen boomroosters. Ze zijn opgebouwd uit twee elementen die aan elkaar bevestigd worden door middel van speciale roestvrijstalen

bevestigingsmiddelen. De roosters uit de serie 2000 zijn verkrijgbaar in een vierkante en ronde vorm. De roosters uit de 3000 serie in een vierkante en rechthoekige vorm. De roosters uit beide series zijn leverbaar in drie verschillende afmetingen. De gietijzeren boomroosters uit de serie 4500 en 4600 zijn ecologisch ontworpen modellen. De roosters bestaan uit vier elementen die bevestigd worden door middel van speciale roestvrijstalen bevestigingsmiddelen. Het boomgat is verkrijg-

baar in twee verschillende maten, zo kunt u het rooster aanpassen aan de diameter van de boomstam. Bij de roosters zijn twee gietijzeren irrigatiekanalen geĂŻntegreerd. Alle roosters zijn voorzien van een stalen inlegframe.

i Grijsen park & straatdesign Winterswijk T: 0543-516950 www.grijsen.nl

Buiz 70 afvalbak De Buiz 70 afvalbak is een sterke, mooi afgewerkte design afvalvak met een cilindrische vorm en een dubbelwandige kap die vuurdovend is. De bak is uitgevoerd in RVS en heeft een capaciteit van 70 liter. De verjonging aan de onderzijde vormt een sierlijke overgang naar de bestrating. De Buiz is een herkenbaar en rustgevend element in het straatbeeld en heeft zich inmiddels bewezen in de praktijk.

i Inter Design Winterswijk T: 0543 â&#x20AC;&#x201C; 532499 www.inter-design.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Schaduwspel bomen inspiratiebron voor ontwerper:

Vierentwintig platanen vormen jaarklok op plein Den Hoorn Het Koningin Julianaplein in het hart van Den Hoorn, een dorp binnen de gemeente Midden-Delfland, had naar eigen zeggen ‘haar koninklijke allure verloren’. De rommelige en gedateerde inrichting deden afbreuk aan het straatbeeld en zorgden voor onveilige verkeerssituaties. De ontwerpers besloten in het plan de 24 platanen op het plein een prominente rol te laten spelen door ze de 24 uren van een dag te laten vertegenwoordigen. Samen functioneren ze als levende jaarklok. Marco Aarsen, landschapsarchitect bij Goudappel Coffeng in Deventer: “Het oude plein miste de allure van een dorpsplein. Het materiaalgebruik, daterend uit de jaren tachtig, was achterhaald en aan slijtage onderhevig. De parkeergelegenheden dienden beter gefaciliteerd te worden en het autoverkeer op het plein zorgde voor onveilige situaties. Het

S t r a a t b e e l d februari 2011

materiaal was tevens verzakt en op het plein stonden teveel en verschillende soorten paaltjes. De gemeente heeft gevraagd de parkeervoorzieningen wel in stand te houden, maar deze van het plein te verplaatsen naar de rand, zodat het nieuwe plein echt als verblijfsruimte kan dienen.” Franse sferen in Hollands dorp Kortom, de oude situatie kende veel knelpunten en het was niet duidelijk hoe het plein precies gebruikt kon worden, maar had één belangrijk en sterk punt: de 24 platanen, die een bijzondere, bijna Franse sfeer neerzetten. De jeu de boules baan op het plein versterkt dit gevoel des te meer. Het schaduwspel van de bomen inspireerde de architect. Aarsen: “Zo ontstond het idee om de 24 platanen samen als jaarklok te

laten fungeren, waarbij de schaduwlijnen als tijdsaanduiding dienen.” In de zomer voorzien de bomen het plein van een groen dak en in de winter zorgt het schaduwspel van de bomen voor een markant beeld. De platanen zijn representatief voor de uren van de dag. In de verharding zijn lijnen aangebracht met overrijdbare ‘punaises’, die corresponderen met de schaduwlijn van de boom. Om er echt een jaarklok van te maken, wordt deze schaduwlijn weergegeven op vier momenten in het jaar: 21 maart, 21 juni, 21 september en 21 december. Om een dergelijk plan, waarin 24 bomen van meer dan vijftig jaar oud zo’n prominente rol toegeschreven krijgen, te laten slagen is het des te meer van belang dat deze in goede staat verkeren. “Daarom hebben we

voorafgaand aan de herinrichting alle bomen laten onderzoeken om de levensduur te bepalen”, vertelt Gijs Damen, projectleider bij de gemeente Midden-Delfland. Tijdens de jaarwisseling van 20072008 had één van de platanen brandschade opgelopen. Uit onderzoek van BSI bleek al snel dat deze boom in slechte conditie verkeerde; het plaatsen van een nieuwe boom was onvermijdbaar. “Ook werd goed gekeken naar de resterende levensverwachting van de andere bomen”, zegt Damen. “Hieruit bleek dat de bomen na tien of vijftien jaar problemen zouden opleveren als er geen maatregelen werden genomen. Daarom hebben we in de grond granulaten geplaatst, een kleiachtige substantie die voor voldoende voedingswaarde in de boomgrond zorgt en een luchtsysteem om de bomen nog zeker dertig jaar levensvreugde mee te geven.”

terras. In het midden van het plein is een gedicht te lezen dat de schoonheid van de plataan in poëtische taal uitlegt, passend bij het doel mensen weer te laten genieten van het plein. In eerste instantie was het de bedoeling dat overrijdbare grondspots de schaduwlijnen gingen vormen, maar uit budgettaire overwegingen is uiteindelijk gekozen voor ‘punaises’. De armaturen op het plein zijn voorzien van led-verlichting en de lichtmasten langs de buitenrand van het plein zijn dimbaar. Doordat in de oude situatie voor zowel het voetpad als de autoroute stoeptegels waren gebruikt en dus duidelijke scheidingslijnen ontbraken, zorgde dit vooral voor kinderen

eveneens voor onveilige situaties. “Nu ben je als automobilist te gast op het plein”, licht Aarsen toe. In het nieuwe plan is ook het al bestaande dorpscentrum opgenomen, middels een koppeling met een terras en vaste zitelementen. De keuze voor een levensgroot schaakspel bleek een schot in de roos te zijn; het heeft de plaatselijke schaakvereniging nieuw leven ingeblazen. Dit is volgens Aarsen ook de kracht van het ontwerp: “Het plein biedt voor iedereen wat wils, en dat maakt het juist zo’n goede verblijfsruimte.” Kijk voor meer afbeeldingen en achtergrondinformatie op www.straatbeeld.nl/denhoorn

Het ver nieuwde plein Het vernieuwde Koningin Julianaplein is ingericht met een dagen nachtzijde. De twaalf bomen aan de dagzijde zijn voorzien van schaduwlijnen, aan de nachtzijde zijn de voorzieningen aangebracht: een speeltuin, een levensgroot schaakbord, een jeu de boules baan en het

S t r a a t b e e l d februari 2011

Exclusief interview:

Licht op Aanvraag in woonwijk Tilburg

In het project ‘Licht op Aanvraag’ test de gemeente Tilburg als allereerste in Europa dynamische openbare LED-verlichting in een woongebied. In de avond van 19 januari werd het systeem officieel geopend. Straatbeeld hield een exclusief, uitgebreid interview met Jos van Groenewoud, verantwoordelijk ingenieur werkzaam bij het Ingenieursbureau Tilburg. Eerder werd dynamische verlichting al toegepast langs bijvoorbeeld fietspaden in buitengebieden, maar nog niet eerder in een woonwijk. Deze toepassing vergde dan ook specifiek maatwerk dat tot stand kwam in een samenwerking tussen de gemeente Tilburg, Philips Lighting en de bewoners van de Tobias Assenlaan. In de avond van 19 januari werd de openbare verlichtingsinstallatie officieel geopend met presentaties van Jos van Groenewoud, Frank van der Vloed (General Manager Philips Lighting Benelux), wethouder Roel Lauwerier en Rob Boeree van Agentschap NL. Straatbeeld hield een exclusief, uitgebreid interview met Jos van Groenewoud, verantwoordelijk ingenieur werkzaam bij het Ingenieursbureau Tilburg. Het onderwerp ‘energie besparen in de openbare verlichting’ staat bij de gemeente Tilburg hoog in het vaandel. Was het tot een paar jaar

S t r a a t b e e l d februari 2011

geleden een gebruikelijke methode om besparing te bereiken door delen van de openbare verlichting in de stad ’s nachts eenvoudig uit te schakelen, anno 2010 worden slimme technieken toegepast om de energiekosten te drukken. “De gemeente zorgt ervoor dat de stad ’s avonds en ’s nachts goed verlicht is. De energie die daarvoor nodig is wordt in feite op een ‘onnatuurlijke’ manier opgewekt en het is dus belangrijk daar op een zuinige manier mee om te gaan”, legt Jos van Groenewoud van het gemeentelijke Ingenieursbureau uit. “Een goede openbare verlichting dient duurzaam en energiezuinig te zijn. Dat gaat niet vanzelf, daar moet je je voor inspannen. En dat er qua duurzaamheid en energiebesparing goede resultaten te boeken zijn, laten we hier in Tilburg zien. Het is zeker geen vrijblijvende keus, maar een duidelijk moeten”, benadrukt Van Groenewoud.

Meer licht, lager energieverbruik In de negentiger jaren werd in de stad Tilburg uit oogpunt van energiebesparing één op de drie lichtbronnen ’s avonds en ’s nachts, simpelweg uitgeschakeld. Een maatregel die nog stamt uit het begin van de zeventiger jaren ten tijde van de olie/energiecrisis. Het idee was goed, maar het was toch de verkeerde manier om energie te besparen, aldus Van Groenewoud, want het gevolg was dat er in de stad een enorme gatenkaas van licht en donker ontstond. “Niet alleen de gelijkmatigheid in verlichting werd geweld aangedaan, maar een dergelijke drastische maatregel heeft ook een negatief effect op zowel de verkeersveiligheid als de sociale veiligheid.” Vanaf ongeveer het jaar 2000 ging er op het maatschappelijk gevoelige terrein van de energiebesparing in Tilburg duidelijk een andere wind waaien. Volgens een nieuw beleid voor de komende jaren worden elk jaar tussen de 1500 en 2000 lichtmasten en armaturen vervangen door dimbare exemplaren. Het doel is om binnen afzienbare tijd alle 40.000 lichtpunten in de stad ’s

Europese Green Light Plaquette In de avond van 19 januari werd de openbare verlichtingsinstallatie officieel geopend. Landelijke pers en nieuwsgierige collega’s uit andere gemeenten waren in groten getale aanwezig. Voor de demonstratie ontving wethouder Roel Lauwerier uit handen van Rob Boeree van Agentschap NL, namens de EU de Green Light Plaquette, een eervolle prijs voor het meest innovatieve en duurzame verlichtingsproject. Lauwerier: “We zullen deze plaquette met trots aan de muur hangen. En als er een lampje op komt te schijnen, zullen we zorgen dat het LED is.”

nachts te dimmen. Deze dimtechniek, waarmee het lichtniveau op gezette tijden wordt verlaagd, heeft al een verrassende uitwerking op het totale energieverbruik in de stad gehad. Ondanks de flinke areaaluitbreidingen die sindsdien in de stad werden doorgevoerd en ondanks dat er ’s nachts (vergeleken met voorheen) steeds meer licht aan blijft, is het energieverbruik in de openbare verlichting anno 2010 vrijwel hetzelfde gebleven als in 2000. Naast het inzetten van dimtechniek om het energieverbruik in de openbare verlichting terug te dringen, is de gemeente Tilburg in het jaar 2009 bovendien van start gegaan met het op grote schaal toepassen van LED-verlichting in de openbare ruimte. Dit gebeurde in samenwerking met lokale partner en openbare verlichtingspecialist Philips. General Manager Van der Vloed: “Vorig jaar heeft Tilburg al een gigantische stap in de juiste richting gezet door in 2500 lichtmasten over te schakelen op LED.” Het effect van die maatregel was meteen al meetbaar: in dat jaar nam het energieverbruik al af met 3 procent. Jos van Groenewoud: “Elk jaar opnieuw kan de gemeente Tilburg door de toepassing van LED’s steeds weer 3 procent op het energieverbruik bezuinigen. Dat betekent dat we in het jaar 2015 qua reductie op het energieverbruik op minus 20 procent zitten ten opzichte van het jaar 2008. Nu al is 8 procent van alle lichtpunten in Tilburg uitgerust met LED.” Pilot ‘Licht op Aanvraag’ in Berkel-Enschot De gemeente heeft alle initiatieven tot nu toe een vervolg gegeven in de deelgemeente Berkel-Enschot: twee kleine deelwijken die qua bebouwing, stratenpatroon en groen vrijwel identiek zijn. In beide deelwijken

zijn alle oude lichtmasten verwijderd en vervangen door meer, en beter verspreide, CO2 neutrale lichtmasten van Sapa Poles. De gemeente selecteerde verder het Philips armatuur type City Spirit Cone, een model met 22 LED’s onder een spiegel met een totaal verbruik van 25W. In dergelijke woonstraten zouden normaal 36W PLL lampen worden toegepast. Dat alleen al betekent een reductie van ongeveer 30 procent. Van Groenewoud legt de keuze uit voor meer masten en het City Spirit armatuur: “Dimmen hoeft geen problemen op te leveren voor de beeldkwaliteit en comfort van bewoners, mits de lichtspreiding en egaliteit goed is. Want juist grote verschillen in licht en donker zorgen voor onrust in het totale lichtbeeld. Vandaar de keus voor meer lichtpunten en een armatuur met een spiegel. Deze blokkeert lichtvervuiling naar boven, waar geen licht nodig is, en zorgt juist voor strooiing van het licht over het trottoir, de weg en richting de gevels van de huizen. Deze strooiing egaliseert overgangsgebieden van licht naar donker en voorkomt dat, terwijl de gemeente dimt, bewoners hun buitenverlichting extra inschakelen.”

Philips armatuur City Spirit Cone

Rondom de Jan Tinbergenlaan, waar de nieuwe LED-verlichting in januari 2009 is gerealiseerd, wordt de openbare verlichting na 12 uur ’s avonds gedimd naar een lichtniveau van 60 procent. In de deelwijk ernaast, langs de Tobias Assenlaan waar eind 2010 de verlichting is vernieuwd, zijn op de lichtmasten met dezelfde Philips lichtbron, gevoelige detectie-units toegepast. “Deze techniek maakt het bijvoorbeeld mogelijk om het licht ’s nacht volledig uit te schakelen en in te schakelen als iemand door de straat loopt. Op deze manier loopt de verlichting als het ware mee met de passerende voetganger of fietser, een techniek die al langer op fietspaden in buitengebieden wordt toegepast. Maar hier in de woonwijk passen we de detectietechniek op een andere manier toe, vanwege het onrustige beeld dat anders in de straat zou ontstaan van heen en weer bewegende blokken licht.” Maatwerk dynamisch systeem De gemeente Tilburg heeft in deze proefopstelling voor een andere

LumiMotion detectie-unit

S t r a a t b e e l d februari 2011

methode gekozen. Direct na het inschakelen van de verlichting gaat het verlichtingsniveau naar twintig procent, terwijl dat in de aangrenzende Jan Tinbergenlaan pas om 00:00 uur gebeurt en dan naar zestig procent. Van Groenewoud: “Wordt in de straat via de mini-sensoren een menselijke beweging gedetecteerd, (het systeem reageert niet op dieren, red.) dan gaat het verlichtingsniveau snel maar onopvallend naar honderd procent. Vervolgens zorgt het detectiesysteem dat de gedimde verlichting steeds twee masten vóór en twee lichtmasten achter de passant op volle sterkte aangaat. Wordt er daarna gedurende een minuut door de sensoren niets meer gedetecteerd, gaat het verlichtingsniveau langzaam terug naar de oorspronkelijke twintig procent. Een dergelijke proef met verlichting op basis van detectie is zeker niet nieuw, maar in een woonwijk absoluut uniek.” Dit LumiMotion systeem van Philips kan zorgen voor een energiebesparing tot tachtig procent. Samen met het bedrijf bepaalde de gemeente de exacte instellingen van het LumiMotion systeem. Van der Vloed: “Die instellingen kunnen altijd nog worden veranderd. Dit maatwerksysteem zorgt ervoor dat we aan de conclusies van de continue evaluatie- en participatieprocessen die Tilburg met de bewoners houdt,

S t r a a t b e e l d februari 2011

daadwerkelijk directe acties kunnen verbinden.” Philips Lighting voert momenteel met Belgische en Duitse partijen serieuze gesprekken over de aanschaf en toepassing van het LumiMotion systeem. Bewoners als derde partner Tijdens de opening benadrukte de gemeente dat zonder de medewerking van de bewoners, dit project geen kans van slagen had gehad. Medio december werd een klankbordgroep gevormd van bewoners van de Tobias Assenlaan die direct de eerste geplaatste masten met sensoren testten. De bewoners waren uiterst tevreden over de lichtkwaliteit in zowel de ongedimde als in de gedimde toestand. “Sterker nog”, vertelt Van Groenewoud, ”oorspronkelijk zou het standaard verlichtingsniveau op dertig procent liggen maar de bewoners gaven aan dat het best nog wat verder gedimd kon worden, waarna wij dimden tot twintig procent.” De meest voorkomende zorg vooraf, een onrustig lichtbeeld, werd direct ontkracht. De overgangen werden als ‘beslist niet storend’ en ‘bijna niet waarneembaar’ benoemd. De weggebruiker zelf wordt omringd door een vlak van licht en bemerkt daarom niets van het opschalen of dimmen. Ook bewoners in huis merken geen verschil. Over het algemeen genomen zijn de

bewoners enthousiast, want lichtvervuiling en lichthinder worden enorm beperkt, terwijl er voldoende licht is om met een veilig gevoel over straat te lopen. Het systeem is nu een maand functioneel in de hele woonwijk en lijkt een groot succes. Wethouder Lauwerier vat samen: “Meer veiligheid, door meer energiezuinig licht, op het moment dat het nodig is.” Met deze techniek blijft de gemeente ruim binnen de NPR in situaties dat er iemand aanwezig is. Wanneer er niemand op straat is, is het verlichtingsniveau ver onder de norm. Dat is geen enkel probleem, vindt ook Ruben Van Bochove, werkzaam bij Ziut en werkgroepvoorzitter Nieuwe Nederlandse Richtlijn: “Indien het systeem naar behoren werkt, en dat ziet er wel naar uit, worden de normen ruimschoots gehaald. Wanneer er niemand op straat is, zijn de normen toch niet van toepassing.” Omdat de twee wijkjes in de pilot qua bebouwing e.d. praktisch identiek zijn, kunnen de uitkomsten mooi naast elkaar worden gelegd om conclusies uit te trekken, die kunnen dienen als bouwstenen in het beleid van de gemeente Tilburg om enerzijds te zorgen voor een adequate openbare verlichting in de stad en anderzijds te blijven streven naar innovatieve vormen van energiebesparing.

Project10:ALLICHT-Starlight

15-10-2008

G E E F

13:46

S F E E R

Pagina 10

A A N

U W

O M G E V I N G

Boomt u nog over uw verlichting? W I J

H E B B E N

D E

O P L O S S I N G !

toonaangevende titels in de openbare ruimte!

Energiezuinig totaal sfeerverlichtingsconcept voor winkelcentra en individuele bedrijven. Van ontwerp tot en met montage. Door gebruik van (warm witte) LED lampen een energiebesparing van 75 - 80%. GeĂŻnteresseerd in een compleet overzicht van onze LED minilamp producten? Vraag geheel vrijblijvend naar onze brochure of bezoek onze internetsite: www.starlightholland.nl

Vraag nu een vrijblijvend kennismakingsnummer aan! T (038) 460 63 84 - abonnementen@acquirepublishing.nl L.J. Costerstraat 15, 8141 GN HEINO Tel. 0031 572 39 11 56

Postbus 19, 8140 AA HEINO

Fax. 0031 572 39 24 91

E-mail: info@starlightholland.nl

www.starlightholland.nl

Neem nĂš een (proef)abonnement!

Het mooiste straatmeubilair komt tegenwoordig uit Klaaswaal!

www.straatstaal.nl

Parallelweg 28 - 3286 LR Klaaswaal - Tel. 0186 631 155 - Fax 0186 572 301 - info@straatstaal.nl

S t r a a t s t a a l i s e e n o n d e r d e e l v a n Va n R i j s o o r t B u i g w e r k

Constructief herstel waterbouwwerken Moerkapelle Houtconstructies in de waterbouw zijn meestal slecht gedeeltelijk aangetast, veelal op de waterlijn. Toch wordt vaak het complete bouwwerk vervangen, terwijl die plaatselijke aantasting goed te restaureren is. Protekta Aqua Tech heeft een nieuwe methode ontwikkeld, waarbij slechts het aangetaste deel van het bouwwerk wordt hersteld door middel van een speciaal ontwikkelde epoxy. Zo wordt het bouwwerk in de originele staat teruggebracht en kan het nog jaren mee.

Onlangs zijn met deze methode de staanders onder de brug aan de Moerkapelse Zijde in Moerkapelle (gemeente Zuidplas) gerepareerd. De staanders waren ingerot op de waterlijn, maar het was te vroeg en De behandelde brug in Moerkapelle

reerde delen kunnen in de toekomst niet meer aangetast worden, en de reparaties ogen fraaier dan toepassing van stalen moffen. Na de eerste twee pilotprojecten in opdracht van Havenbedrijf Rotterdam, is inmiddels ook een aantal bruggen, remmingwerken, losse meerpalen en een poldergemaal hersteld.

te duur om de hele brug te vervangen. Als alternatief voor reparatie door middel van stalen moffen, bleek een constructieveÂ reparatie op de waterlijn met Protek Aqua ook mogelijk, omdat het middel zich in het water hecht. Tegen een vergelijkbaar prijsniveau. Omdat het water te diep was om af te schot-

S t r a a t b e e l d februari 2011

ten en leeg te pompen is gebruik gemaakt van een vlot met een bak die werd leeggepompt. Zowel voor de gemeente als voor de leverancier Protekta was dit de eerste keer, maar na enige aanpassingen bleek deze methode een succes. Het eindresultaat voldoet aan de gestelde eisen en wensen. De met kunststof gerepa-

Protek Aqua is geschikt voor duurzaam behoud van tropisch hardhout met behoud van de natuurlijke uitstraling. Er hoeven geen extra kosten voor bodemonderzoek gemaakt te worden en er is geen kans op verontreiniging door slib. De werkzaamheden veroorzaken geen verkeershinder en worden volledig (inspectie, advies en afwerking) in eigen beheer uitgevoerd.

i Protekta Gemert T: 0492-364292 www.protekta.nl

Elegant geluidsscherm N793 Langs de noordzijde van de Oost Veluweweg (N793) bij Apeldoorn staat sinds kort een opvallend vormgegeven geluidsscherm, dat in hoogte varieert van 0,5 tot 4 meter. Ontwerpbureau ipv Delft tekende voor de vormgeving van de geluidsbarriĂ¨re. Een verdubbeling van de capaciteit van de N793 was aanleiding voor de gemeente Apeldoorn om een geluidsscherm te plaatsen. Uit geluidsberekeningen bleek dat het beoogde scherm lang niet overal dezelfde hoogte hoefde te hebben. De gemeente vroeg ipv Delft een creatieve oplossing te bedenken, die tot een eenduidig eindbeeld zou leiden. Het ontwerpbureau bedacht een scherm opgebouwd uit met steen gevulde schanskorven, dat in doorsnede trapeziumvormig is. Langs grote delen van de Oost Veluweweg volstaat het laagste deel, van 0,5 meter hoogte. Daar waar een hoger scherm nodig is steken de lagere delen voor de hogere delen langs. Hierdoor ontstaan mooie, speelse overgangen tussen de verschillende hoogtedelen. Tegelijkertijd vormt het scherm

langs de N793 visueel duidelijk een geheel. ipv Delft was verantwoordelijk voor het esthetisch ontwerp van het geluidsscherm, uitwerking en uitvoering zijn door derden gedaan.

i ipv Delft Delft T: 015-7502577 www.ipvdelft.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Uitgekiend duurzaam groen kan aanzienlijk bezuinigen

Tekst: Wim van der Ven

Kwekers zijn al jaren bezig het begrip ‘duurzaam’ in te vullen en inhoud te geven. Gemeenten zetten ook steeds meer in op duurzaamheid, maar moeten daarnaast ook flink bezuinigen. Met meer aandacht voor de groene kwaliteit kunnen overheden aanzienlijk kosten besparen op onderhoud. Als er verder wordt gekeken in het gebruik van bomen en groen in het algemeen ligt er zeker nog een taak voor de kweker. De deskundige kweker kan zijn afnemer toegevoegde waarde bieden door deze bijvoorbeeld goed te informeren over het duurzame assortiment, de juiste boom op de juiste plaats, een goede biodiversiteit van bomen en de betekenis van bomen voor de klimaatontwikkeling. Bouwstenen gemeentelijk groenbeleid Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland, pleitte onlangs op het congres ‘Bouwstenen voor gemeentelijk groenbeleid’ ook voor meer aandacht van gemeenten voor de groene kwaliteit van de leefomgeving. Bezuinigingen in deze sfeer De oudste Linde van Nederland

noemde hij ‘zeer bedenkelijk’. In een uitgave van Plant Propaganda Holland wordt uitgebreid ingegaan op het verband tussen een groene wijk, stad of dorp en de leefbaarheid en gezondheid van de bewoners.

Voorbeelden duurzame boomsoorten Categorie 1: Carpinus Quercus Fagus Tilia Categorie 2: Acer Castanea Corylus Fraxinus Liquidambar Magnolia Parrotia

S t r a a t b e e l d februari 2011

de Carpinus

Resultaten van diverse onderzoeken en experimenten zijn hier bijeen gebracht (zie www.degroenestad. nl). Hierin wordt aangegeven hoe een groene omgeving op zich al een belangrijke bijdrage levert aan een duurzame samenleving, doordat het bijvoorbeeld stress reduceert, beweging stimuleert en het microklimaat verbetert. Een concrete actie voor een duurzame groenomgeving is logischerwijs het inzetten van bomen met een duurzaam karakter. Belangrijke criteria voor een duurzame boom zijn dat deze minstens veertig tot vijftig jaar vitaal moet blijven en dat de onderhoudswerkzaamheden minimaal moeten zijn. Ook moet de boom stressbestendig zijn tegen extreme droogte en vocht en redelijk bestand tegen ziekten en plagen. Bovendien moet de boom een goed regeneratievermogen hebben, oftewel:

een goed herstellingsvermogen na beschadiging, aantasting of snoei. De soorten zijn naar de verwachte levensduur in twee categorieën in te delen. Categorie 1: een verwachte levensduur van meer dan vijftig jaar en Categorie 2: soorten die een minder lange levensverwachting hebben, maar wel gezond blijven (zie kader). Milieukeur gecertificeerde teeltwijze Bomenafnemers hoeven zich steeds minder zorgen te maken over het

maken van de juiste keuze, omdat een aantal kwekers de Milieukeur gecertificeerde teeltwijze heeft geïmplementeerd. Hierbij worden schadelijke effecten van bestrijdingsmiddelen geminimaliseerd en enkel gebruik gemaakt van natuurlijke meststoffen en vijanden. Er worden bloemstroken en grasstroken ingezaaid en er wordt ingespeeld op de omgevingsflora en fauna. Ook wordt het bodemleven veel beter geoptimaliseerd. Bij deze kwekers worden steeds meer bomen gekweekt

die sterker en meer weerbaar zijn. Kortom: een uitgekiende en duurzame aanplant kan een aanzienlijke bezuiniging opleveren, maar wees hierbij wel kritisch in de boomkeuze en de kweker.

i Ton van den Oever boomkwekerijen Haaren T: 0411-621771 www.tonvandenoever.nl

Park poëzie of poëzie op pootjes Op 20 januari jl is het prototype van het nieuwe parkmeubilair Vondel Verzen door de Stichting Hart voor het Vondelpark gepresenteerd en overhandigd aan het Amsterdamse Stadsdeel Zuid. Het ontwerp is van Anouk Vogel en Johan Selbing, van het bureau Anouk Vogel landscape architecture. Zij wonnen de in 2009 georganiseerde internationale prijsvraag voor nieuw meubilair in het Vondelpark, georganiseerd door het voormalig Stadsdeel Oud-Zuid en de Stichting. Uit in totaal 79 inzendingen werden destijds de vijf beste ontwerpen geselecteerd en gevraagd om de ontwerpschetsen volledig uit te werken en als maquette in te dienen. Voor de jury, waarin ondermeer Rijksbouwmeesters Liesbeth van der Pol en Jo Coenen zitting hadden, speelde met name ook de bijdrage aan duurzaam en verantwoord parkbeheer in het populaire stadspark een belangrijke rol. Banksteunen met vogelor namenten Het Vondel Verzen ontwerp, dat past bij het groen en de rust waaraan de gebruikers van het park hechten, wordt gezien als een moderne vertaling van het 19e eeuwse par-

totstandkoming van het winnende concept geadviseerd en begeleid. De ontwerpschetsen, maquettes, aanpassing op het gebied van zitkwaliteit en de modellering van de ornamenten zijn door hen doorontwikkeld en geproduceerd. “Onze ruime expertise en kennis op het gebied van straatmeubilair kwamen goed van pas om de verfijnde ambachtelijk gegoten banksteunen met vogelornamenten te maken”, aldus een woordvoerder. kontwerp van Jan David Zocher. In het meubilair is de flora en fauna uit het park terug te vinden en het maakt deel uit van een romantische totaalconcept met verschillende onderdelen, zoals de parkbank, een kiosk, lantaarnpalen, voethekken, afvalbakken, bewegwijzering en de al geplaatste rosariumbordjes. De eerste Vondel Verzen bank staat bij de drinkwaterfontein ten hoogte van het Filmmuseum. De bank is geadopteerd door Duncan & Lisca Stutterheim. Duncan Stutterheim, bekend als eigenaar en medeoprichter van ID&T, doneerde de eerste bank als cadeau voor zijn vrouw Lisca. Het paar verrichte samen met de Stichting de onthulling. Vanaf dit moment is het voor iedereen mogelijk een parkbank te adopteren.

i Samson Urban Elements BV Zutphen T: 0575-583911 www.samson-urban-elements.nl

Samson Urban Elements heeft Anouk Vogel en Johan Selbing bij de

S t r a a t b e e l d februari 2011

Speelconcepten voor educatie duurzame energie Ovaal speelconcepten levert in samenwerking met ontwerpbureau FIX innovatieve, educatieve speelconcepten op het gebied van duurzame energie. De concepten hebben als doel jong en oud bewust te maken van mens (kracht) en energie en zodoende gedragsverandering in te zetten. Energiefiets Ovaal speelconcepten heeft de exclusieve rechten gekregen om de door ontwerpbureau FIX ontwikkelde producten aan te bieden op de Nederlandse markt. Zo is de Energiefiets ontworpen om kinderen spelenderwijs te leren dat ze met hun eigen energie elektriciteit kunnen opwekken. Op de energiemeter lezen ze af hoeveel Watt ze opwekken en voor welke apparaten. Wie kan als eerste het zwaailicht laten branden? Optioneel is de fiets leverbaar met een extra energiemeter.

Zonnebloem In de natuur draait een zonnebloem met de zon mee. Bij dit speeltoestel kunnen kinderen de kop van de zonnebloem handmatig draaien. In het hart van de bloem is een rond zonnepaneel geplaatst. Door de zonnebloem op de zon te richten, gaat de bloemenkrans draaien. Harder als de bloem goed op de zon gericht staat, zachter als de bloem van de zon af gedraaid wordt of bij schaduw door bijvoorbeeld handoplegging op het zonnepaneel. De zonnebloem is optioneel verkrijgbaar inclusief hoogwaardige beschermingsplaat voor plaatsing in de openbare ruimte.

i Ovaal Speelconcepten Holten T: 0548-363067 www.ovaalspeelconcepten.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Singel 1940-1945 in ‘bloei’ Functionele, decoratieve en duurzame verlichting in één totaalconcept

Met de nieuwe verlichting is de reconstructie van één van de belangrijkste hoofdwegen in Oss – de Singel 1940-1945 – succesvol afgerond. Bij het vernieuwen van de verlichting zijn functionaliteit, design en duurzaamheid met elkaar gecombineerd. Sjef Hoogstede, ontwerper bij de gemeente Oss, verklaart dat vroegtijdig overleg tussen ontwerper en fabrikanten gezorgd heeft voor de juiste vertaling van ideeën naar producten. Verkeerskundige Henk Vughts van de gemeente Oss stond voor een tweetal uitdagingen bij het verkeerstechnische ontwerp voor de reconstructie. Het model beoogde bovenal veiligheid en een betere doorstroming van het verkeer. Uiteindelijk resulteerde de herinrichting in twee smalle gescheiden hoofdbanen, een smallere middenberm en twee ventwegen die fungeren als fietsstraat. De herinrichting betekent een grote vooruitgang voor deze drukke verkeersader. Functioneel en veilig De nieuwe indeling vroeg uiteraard om een nieuw lichtplan. “Er is gezocht naar een maakbaar en betaalbaar totaalconcept dat bijdroeg aan

S t r a a t b e e l d februari 2011

het ontwerp”, aldus Sjef Hoogstede. In een vroeg stadium is contact gezocht met Schréder b.v. om een lichtplan te ontwikkelen en met Kaal Masten B.V. om het ontwerp uit te werken tot concrete producten.

Samen met beheer OVL Oss werd gekeken naar de beste oplossingen binnen een aantal (rand)voorwaarden. De twee straten, de hoofdweg en de ventwegen hebben allemaal een eigen gewenste lichtintensiteit.

Een andere voorwaarde luidde dat alle wegen met dezelfde soort mast verlicht dienden te worden. De gekozen masten moesten geplaatst worden in beukenhagen langs de wegen. Door spelenderwijs met de lichtpunthoogtes om te gaan kon er aan alle eisen worden voldaan. Eveneens is op die manier het belangrijkste doel behaald, namelijk om met de verlichting bij te dragen aan de veiligheid van de weggebruikers. Decoratieve, bloeiende verlichting De gemeente Oss besteedde extra aandacht aan de verlichting en koos voor een bijzonder design waarmee de Singel 1940-1945 haar eigen identiteit heeft gekregen. De masten zijn te typeren als Cilindrisch Conisch Gebogen Lichtmasten. Het idee is dat de mast wordt waargenomen als een vaas met bloeiende uitschieters. Om het vaasmodel te versterken is de wat grovere ondersectie van de mast afgeschuind en zijn daarop de ranke buisdelen bevestigd waaruit ‘bloemen’ groeien; de armaturen. De herkenbaarheid wordt versterkt door de consequente toepassing van het concept over de gehele Singel. Vooral bij de drievoudige masten komt het vaasontwerp opvallend goed tot zijn recht.

Duurzaamheid en energiebesparing De verschillende betrokken partijen deelden de ambitie om het verlichtingsproject zo duurzaam mogelijk op te leveren binnen een financieel aantrekkelijk plaatje. Lichttechnisch is er een combinatie gezocht tussen Cosmopolis 60w White lampen voor de hoofdrijbaan en PLT lampen voor de ventwegen. Door gebruik

te maken van de Cosmopolis optiek van Furyo is voor de hoofdrijbaan het aantal lichtpunten met een derde verminderd. Daarnaast was bij de oude verlichting sprake van 90W Sox armaturen met een systeemvermogen van om en nabij de 115W. Naast de vermindering van het aantal lichtpunten is er per lichtpunt dus een besparing van ruim 40% bewerkstelligd. Om het aantal masten zover mogelijk te beperken is een beroep gedaan op de functionaliteit van de masten middels het combineren van verschillende lichtpunthoogtes op één mast. De stalen masten zijn 100% recyclebaar en DCC-gecoat. Deze nieuwe coatingtechnologie is duurzaam en kent een CO2-vrije applicatie. Tevens waarborgt de ISO-gecertificeerde DCC-coating (ISO 2810) het glansgraadbehoud en is deze coating UV bestendig. De beschreven duurzame toepassingen en functionaliteit besparen de gemeente Oss veel kosten voor onderhoud en energie, terwijl het speciale design bijdraagt aan een sfeervol, veilig leefklimaat voor omwonenden.

i Schréder BV Rhenen T: 0318-489230 www.schreder.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Kleurrijk spelen, maar vechten voor groen Nieuw wijkcentrum Kinderdijk stelt ontwerpers voor een uitdaging

In het centrum van Kinderdijk, een wijk aan de oostkant van Alblasserdam, is het centrum deels vernieuwd. Naast een nieuw Multifunctioneel Centrum (MFC) zijn er 27 senioren appartementen met op de begane grond woonruimte voor mensen met een psychiatrische achtergrond en 28 eengezinswoningen gebouwd. Lex Koelewijn en Jacco Stuij stonden voor de uitdaging om tussen de nieuwe bebouwing een openbare ruimte te creĂŤren die iedereen tevreden zou stellen. Zonder compromissen een onmogelijke opgave. Met name hun eigen visie moest eraan geloven. De wijk Kinderdijk werd tien jaar geleden nog van Alblasserdam gescheiden door een uitloper van de polder. Inmiddels is het dorp in Zuid-Holland dermate uitgebreid dat de wijk Kinderdijk is ingelijfd. In het centrum van de wijk, nabij het winkelcentrum en de Ichthuskerk, tussen hoofd- en buurtontsluitingswegen Rijn- en Maastraat, is een nieuw MFC opgetrokken dat nu de Voorzieningendriehoek Scheldeplein wordt genoemd. In het MFC bevinden zich ondermeer een openbare basisschool, sportzaal, (speciale) kinderdagopvang, een recreatiezaal

S t r a a t b e e l d februari 2011

met restaurant, opvang voor zelfstandig wonende psychische patiĂŤnten, senioren- en gezinswoningen. Het leerwerk van Drechtwerk verzorgt de facilitaire zaken in het MFC waardoor hun medewerkers werkervaring opdoen en daardoor mogelijk doorstromen naar een reguliere baan. Prioriteiten De gemeente werkte de plannen voor de buitenruimte samen uit met woningcorporatie Westwaart

Wonen (nu Woonkracht 10, red.) die de bebouwing financierde. Tijdens de planfase voorzag de stedenbouwkundige van de gemeente een groene ruimte in de vorm van een trechter die de bezoekers vanuit het winkelcentrum over rollatorvriendelijke paden door het binnengebied van de Voorzieningendriehoek zou leiden. Maar, zoals bij meer projecten, ging eerst de architect van de ontwikkelaar aan de slag met het ontwerpen met de woningen, flats

en andere gebouwen op basis van het vastgestelde Programma van Eisen, met daarin alle eisen van o.a. de stedenbouwkundige en de eisen van de verkeerskundige met de benodigde infrastructuur en parkeerruimte. Lex Koelewijn, Beleidsmedewerker Groen en Ontwerper Buitenruimte: “Omdat de prioriteit lag bij bebouwing en parkeren, was van de oppervlakte die oorspronkelijk was bestemd als groene buitenruimte, aardig wat afgesnoept. Hierdoor zijn onder andere de schooltuinen, waar de psychische patiënten samen groenten en kruiden zouden verbouwen met de schoolkinderen, komen te vervallen. Eeuwig zonde. Maar goed, woon- en bedrijfsruimtes leveren direct geld op, bomen en struiken helaas niet.” In combinatie met alle verschillende gebruikers, vormde het beperkte aantal vierkante meters een nog grotere uitdaging voor Lex Koelewijn en Jacco Stuij van Realisatie Buitenruimte die het ontwerp uitwerkte. Kleurrijke speelruimte voor de hele buurt De allereerste eis van de gemeente was dat alle buitenruimte, ook de ruimte die de school en de kinderdagopvang huren, openbaar zou zijn en te gebruiken door de kinderen uit de buurt. Maar uiteraard moest het speelplein ook voldoen aan de eisen die de huurders stelden aan deze buitenruimtes. Koelewijn: “De school had aangegeven behoefte te hebben aan 90 fietsparkeerplaatsen en het speelplein moest minstens 600 m2 zijn. Ook het pleintje van het kin-

derdagverblijf moest een minimale oppervlakte hebben, waarvan een deel verhard en een deel kunstgras.” Koelewijn ontwierp uiteindelijk twee verschillende pleintjes voor beide instellingen, aaneengesloten door een blauwe valondergrond met op de grens een gedeelde ronde zandbak. In het verlengde van de hoek van het schoolgebouw ligt als een nonchalant gevallen, uitvergrote verfdruppel een blauwe valondergrond van gietrubber (Kompan). Hierop zijn een Blockx-klimtoestel en een klimglijcombinatie geplaatst. Aangesloten, langs de zijkant van de school, vormen twee lage blauwmetalen voetbaldoeltjes op het verharde deel van het plein een pannaveldje. Ter hoogte van het veldje zijn langs de randen van het plein schanskorven geplaatst, gevuld met stenen. Ze zijn bedoeld als zitplaats voor toeschouwers van het balspel maar vooral als

obstakels die moeten voorkomen dat ballen en rennende kinderen zomaar op de weg belanden. Aan de andere kant van de blauwe vlek zijn knalgele fietsnietjes, met geïntegreerde verlichting, geplaatst in een halve cirkel. Tussen de fietsparkeerplaatsen en het speelplein wordt dit voorjaar een boogvormige haag geplant. De blauwe valondergrond loopt op de grens met de kinderdagopvang vloeiend over in de ronde zandbank. Die vloeiende lijn wordt alleen onderbroken door een felgroen hekwerk van 1.20 meter hoog wat in een cirkel om de zandbak is geplaatst. De aangrenzende, deels verharde en deels met kunstgras bedekte,

Bij de hoek van de school, met zijn spots gericht op het trapveldje, de toestellen en de zandbak, prijkt een unieke lichtmast. Stuij: ”Vanaf het eerste ontwerp was er de intentie om het binnenterrein bij het MFC met een speciale lichtmast te verlichten. Tijdens een brainstormsessie, waarbij Light International was uitgenodigd, lieten we ons inspireren door de blauwe vlek, ofwel de uitvergrote verfdruppel. Uiteindelijk ontstond het idee voor een mast in de vorm van een penseel.” De penseel werd uiteindelijk gefinancierd door de woningcorporatie.

S t r a a t b e e l d februari 2011

participatieprocessen zeker nuttig, of zelfs noodzakelijk zijn, maar dat bewoners niet altijd hun zin zouden moeten krijgen. “Mensen die zich alleen druk maken om wat er voor hun eigen voordeur gebeurd, hebben geen oog voor het grotere geheel,” aldus Koelewijn. Ondanks een moeizaam traject waarin de verschillende wensen en doelgroepen soms onverenigbaar leken, zijn de ontwerpers trots op het speelruimte is door hetzelfde groene hek afgeschermd van de rest van alle buitenruimte. “Vanwege het accent op openbaarheid stond dit hek niet in het oorspronkelijke ontwerp”, vertelt Koelewijn. “Maar tijdens de eerste presentatie aan de bewoners en gebruikers van het MFC, kwam naar voren dat een dergelijk hek een wettelijke verplichting is voor een kinderdagopvang. Begrijpelijk, maar het doet wel afbreuk aan het open karakter van het plein.” Nu het schoolplein in gebruik is genomen komen er ook klachten van ouders die de lage schanskorven niet voldoende vinden om hun kinderen te beletten de straat op te rennen. Ze willen een hoog hek om het schoolplein. Voorlopig zien de ontwerpers dat echter niet gebeuren, omdat de school hiertoe niet wettelijk verplicht is en een hoog hek de openbare bestemming van het plein compleet zou ondermijnen. Vechten voor groen Het hekwerk is niet het enige punt van discussie in het ontwerp van de openbare ruimte in de Voorzieningendriehoek Scheldeplein. Ook het aantal fietsparkeerplaatsen ging ten koste van de visie van de ontwerpers. Stuij: “In eerste instantie had de school aangegeven ongeveer 90 fietsen kwijt te moeten kunnen. Dat bleken er later zeker 120 te zijn. Nu staan her en der fietsenstallingen. En niet alleen de gele fietsnietjes, want die pasten niet in die getale in het budget, maar ook gewone modellen. Dat is zonde van de constante beeldkwaliteit, maar in dit geval onvermijdelijk.” Vooral groen lijkt de slag te gaan verliezen in dit project. Het adviesbureau dat het aantal benodigde

S t r a a t b e e l d februari 2011

parkeerplaatsen berekende, heeft de parkeerbehoefte naar de mening van de ontwerpers veel te minimaal ingeschat, waardoor stukken groen rondom de MFC nu al door de gemeente worden bestraat als parkeerplaatsen. Maar juist de bewoners, van wie je zou verwachten dat ze groen in hun buurt zouden omarmen, leveren het grootste probleem op. Vanaf de presentatie aan de bewoners van de senioren- en gezinswoningen, zijn er een aantal bewoners die heftig protesteren tegen bomen die gepland staan op ruimte tussen en rondom de MFC. “Daar waar sommige bewoners juist blij zijn dat hun omgeving groen wordt ingericht, zijn anderen alleen gefocust op de schaduw die een boom op hun tuin of balkon zou kunnen werpen”, deelt Koelewijn. “En dat terwijl we precies hebben uitgerekend welke lage boomsoorten we moeten gebruiken en waar we ze moeten planten om dit te voorkomen”, vult Stuij aan. Maar de klagende bewoners laten zich voorlopig nog niet overtuigen, wat volgens de ontwerpers aantoont dat

voorlopig resultaat. De ontwerpers zijn vooral zeer te spreken over de manier waarop de naastgelegen Rijn- en Maasstraat zijn heringericht. “De gemeente heeft vastgelegd in het groenstructuurplan dat wanneer ontsluitingswegen toe zijn aan herinrichting, de groenstructuur daar een prominente plaats in moet krijgen. Langs wegen is dat meestal een laanstructuur, bij voorkeur en indien daar de ruimte voor is met aan weerszijden een bomenrij. Omdat dit is vastgelegd in het beeldkwaliteitsplan van het openbare ruimte beleid, is daar niet aan getornd.” Wat betreft het plein in de Voorzieningendriehoek zijn Koelewijn en Stuij content met wat ze, ondanks alle beperkingen en voorwaarden, hebben kunnen creëren. Ervan uitgaande dat in het voorjaar de beplanting naar ontwerp wordt aangebracht en gaat bloeien, zullen de bewoners van Kinderdijk gebruik kunnen maken van een mooi en praktisch, groen plein mét een kleurrijke speelruimte voor de kleintjes.

kabeloverspanning & lichtplanning

kh Lan

rst To

uwfa b ri e k e n

LCD BV plataan 36 5682 gm best the netherlands t f e i

+31 (0) 499 372 222 +31 (0) 499 372 444 lcd@lcdinfo.nl www.lcdinfo.nl

2070291 LCD_ad_185x131_ZW.indd 1

Exclusief importeur van:

www.pijnenburgimport.nl

www.lcdinfo.nl 29-03-2007 15:44:47

Winterswijk besteedt beheertaken OR uit Met de nieuwe filosofie ‘Resultaat op straat’ heeft de gemeente Winterswijk de afgelopen vier jaar kritisch gekeken naar haar organisatie op het gebied van het beheer van de openbare ruimte. Afdelingen werden geherstructureerd en verschillende mogelijkheden werden verkend. Uitbesteden aan een marktpartij of een overeenkomst in samenwerkingsverband? Vanaf januari dit jaar is Winterswijk de eerste gemeente in Nederland die bijna alle uitvoerende taken in de openbare ruimte uitbesteedt aan gemeentelijk samenwerkingsverband ROVA. Michel Scholten, manager openbare ruimte Winterswijk: “De grote uitdaging ligt nu in het loslaten van micromanagement en het aanscherpen van onze overkoepelende regiekwaliteiten in eigen huis.”

S t r a a t b e e l d februari 2011

“Wij bepalen wát er moeten gebeuren, ROVA bepaalt hoe.” Winterswijk is een Gelderse gemeente met zo’n 30.000 inwoners. Na goede resultaten te hebben geboekt op de afdeling Handhaving, werd Michel Scholten in 2007 gevraagd de afdeling Openbare Ruimte te leiden. Vanuit de filosofie ‘Resultaat op straat’ richtte hij zijn pijlen op de organisatiestructuur, het kostenplaatje en de efficiëntie van en samenwerking tussen de verschillende onderdelen binnen de afdeling. Scholten: “Om op al deze terreinen winst te boeken moest de integrale

regievoering van het beheer verbeteren. Daarnaast was het de vraag of de uitvoerende werkzaamheden nog wel door de eigen dienst uitgevoerd moesten worden. Centraal bij het beantwoorden van dit vraagstuk stond uiteraard: kan het goedkoper, met behoud van kwaliteit?” Wat de kosten betreft bleek uitbesteden de beste optie. Echter, uitbesteding aan de markt werd al snel onwenselijk bevonden. “Voor goede kwaliteit is het nodig per taak verschillende specialiseerde bedrijven in te schakelen. Juist die constructie maakt goede integrale regie een enorme uitdaging”, vertelt Scholten. Met als risico bijvoorbeeld een prachtig gesnoeide bomenrij, langs een fietspad vol takken en bladeren omdat het pad de dag ervoor net is geveegd. Daarbij hangen er volgens de gemeente Winterswijk te veel publieke belangen aan het beheer van de publieke buitenruimte, wat een dergelijk gebrek aan overzicht onacceptabel maakt. De gemeente vond uitkomst in ROVA, een gemeentelijk samenwerkingsverband dat zich heeft gespecialiseerd in afvaladvies, -regie en -verwijdering in de twintig gemeenten die tevens aandeelhouders zijn. De overgang van het beheer van de openbare ruimte naar ROVA gebeurde in twee stappen. Begin 2008 had Scholten de oude organisatiestructuur veranderd van een onderverdeelde afdeling met onvoldoende integrale regie en met beheer als ondergeschoven kindje, naar een samengevoegde, platte organisatie met een gespreide verantwoordelijkheid en veel onderling contact. Om invulling te geven aan het sociale beleid, werd in die periode een aantal mensen die werkzaam waren bij het werkvoorzieningschap Hameland succesvol geïntegreerd in het uitvoe-

De belangrijkste voordelen van de uitbesteding van uitvoerende beheerstaken aan ROVA volgens Scholten en Groenhuis: • Het niveau van de beeldkwaliteit, kosten en de richtlijnen voor leefomgeving worden nog steeds bepaald door de gemeente. • De gemeente bepaalt ‘wat’, ROVA bepaalt ‘hoe’; de gemeente wordt ontzorgd. • Ondanks dat de gemeente nog steeds de zorgplicht draagt voor een veilige openbare ruimte, is ROVA aansprakelijk voor wat betreft klachten ten gevolg van handelen of uitblijven van handelen van de organisatie. ROVA

rende team Wijkbeheer. In dezelfde periode sloot Winterswijk zich aan bij ROVA en werd de reinigingsdienst en afvalzorg onder een aantal voorwaarden overgeheveld. ROVA nam

Winterswijk is de eerste, maar zeker niet de enige gemeente met interesse. alle werknemers van de gemeentelijke reinigingsdienst over. Scholten: “Ook voor de rest van de

is verantwoordelijk voor klachtenbehandeling en oplossen van meldingen. • Grote efficiëntieslag; één grote organisatie plaatst alle taken onder dezelfde integrale regie. • Grote kostenbesparing door efficiëntie en uitbesteding. ROVA besteedt ook specifieke taken uit aan gespecialiseerde aannemers of werkbedrijven maar overziet de integrale regie. • Winterswijk is mede-eigenaar van ROVA, dat geen winstbejag kent. De behaalde resultaten vloeien terug naar de aangesloten gemeenten. • Het is een samenwerking voor de lange termijn. Beide partijen

hebben hetzelfde meerjarenplan en doel voor ogen. • Zonder winstbejag zijn maatwerk afspraken en voorwaarden beter mogelijk. In dit geval de overname van personeel en materieel, en de betrokkenheid van werkvoorzieningschap Hameland. • Vanwege haar gemeentelijke achtergrond heerst bij ROVA een groot sociaal-maatschappelijk bewustzijn. De organisatie besteedt werk uit aan het werkvoorzieningschap en zet momenteel een programma op waarin diplomaloze jongeren werk en opleiding krijgen en bij succes een aanstelling.

buitendienst gaven we de voorkeur aan een samenwerkingsmodel in plaats van een aannemersmodel. In plaats van met verschillende aannemers om de tafel te gaan zitten om in uitgebreide bestekken de werkzaamheden exact te beschrijven, hebben wij gezocht naar een samenwerkingsverband waarin wij ons enkel nog bezighielden met richtlijnen en beeldkwaliteit.” Terwijl Winterswijk zocht naar een goede partij om al haar beheerstaken neer te leggen, zat ROVA op haar beurt in een keuzeproces. Hans Groenhuis, algemeen directeur: “ROVA bestaat inmiddels vijftien jaar. Twaalf jaar geleden hebben we samen met onze gemeenten een visie

vastgesteld voor een strategische ontwikkeling van afvalverwerking tot fullservice afvalorganisatie. Die visie hebben we in tien jaar verwezenlijkt. Vorig jaar zijn we gaan kijken naar het aankomende decennium waarin we twee keuzes hadden; ons huidige dienstenpakket aan meer gemeenten aanbieden, of onze dienstverlening uitbreiden met het beheer van openbare ruimte voor onze huidige gemeenten.” Dit laatste idee werd uitvoerig besproken met de aandeelhoudende gemeenten en positief ontvangen. En juist op dat moment uitte Winterswijk de intentie om afstand te doen van haar uitvoerende beheerstaken. In 2010 hebben beide partijen het samenwerkingsverband

S t r a a t b e e l d februari 2011

uitgewerkt. Behalve specialistische taken als groot rioolbeheer, neemt ROVA alle uitvoerende taken in de buitenruimte op zich. De 38 man personeel, waarvan negen al met de reinigingsdienst waren overgeheveld, gaan mee naar ROVA, als ook de gemeentewerf en al het materieel. Groenhuis: “De gemeente en wijzelf hebben in een vroegtijdig stadium het personeel betrokken bij de plannen. Er was goede voorlichting en er was een zorgvuldig sociaal plan opgesteld. Hierdoor is de overgang soepel verlopen.” Met ingang van 1 januari dit jaar beheert ROVA de openbare ruimte van Winterswijk. Continu om tafel Aangezien Winterswijk de eerste gemeente is die haar beheertaken onderbrengt bij ROVA, moest het hele samenwerkingsmodel nog exact worden uitgewerkt. Eerst werden er door een extern bureau meerdere 0-kwaliteitsmetingen gedaan om het huidige niveau van beheer vast te stellen. Vervolgens bepaalde de gemeente haar ambitie en werd met ROVA de haalbaarheid ervan besproken. Aan de gemeente de keus of zij tegen het huidige budget meer kwaliteit wenste, of dezelfde kwaliteit

S t r a a t b e e l d februari 2011

tegen lagere kosten. Scholten: ”Het zal in deze tijden van bezuinigingen niemand verbazen dat we kozen voor het laatste.” Naar een onderlegde schatting van beide partijen zal de gemeente de huidige kwaliteit van de openbare ruimte vasthouden, tegen een kostenreductie van vijf á tien procent. Dit kan Winterswijk een jaarlijkse besparing opleveren van c150.000. Na de doelstellingen, hebben ROVA en Winterswijk gezamenlijk dienstverleningovereenkomsten opgesteld per product of dienst. Hierin is de minimale beeldkwaliteit voor die specifieke dienst uitgewerkt tot praktische richtlijnen. Welk tijdschema wordt gehanteerd bij de uitvoering, welke locaties betreft de dienst, met welke techniek en materiaal dient de uitvoering te geschieden, hoe zal de terugkoppeling en rapportage richting de gemeente plaatsvinden, welke risico’s zijn verbonden aan het niet goed uitvoeren van het onderhoud, etcetera. “De totale organisatie van het beheer wordt in deze overgangsfase nog samen uitgewerkt, maar later is het uiteraard de bedoeling dat ook het volledige organisatiebeheer bij ROVA neergelegd wordt”, legt Groenhuis uit.

Aangezien ROVA eigendom is van de aangesloten gemeenten, vloeien behaalde resultaten terug naar deze gemeenten. Maar zover is het nog niet. Behalve de dienstverleningovereenkomsten moeten nog meer punten worden uitgewerkt, van operationele aard, afstemming en rapportage, communicatie en optimalisatie. Daarom zitten ROVA en Winterswijk regelmatig met elkaar om tafel om de restpunten samen uit te werken. Uitdagingen De grootste uitdagingen? Wat betreft de gemeente liggen die volgens Michel Scholten op twee terreinen. Allereerst zal de afdeling openbare ruimte het micromanagement moeten loslaten. En dat zal niet makkelijk zijn, voorspelt hij: “Onze mensen worden door hun medebewoners aangesproken op de details, op de

uitvoering. Dan is het moeilijk om juist die dingen volledig in handen van een ander te leggen.” Een nog grotere uitdaging wordt het om de nieuwe regierol eigen te maken. “We zullen daarvoor meer expertise moeten ontwikkelen op het gebied van contractvormen, risicomanagement, beeldkwaliteit en communicatie. Want daar zullen straks de belangrijkste accenten komen te liggen in dit samenwerkingsverband.” Voor ROVA ligt de uitdaging niet zozeer in het aanpassen aan een nieuw samenwerkingsmodel. “In de afvalbranche hebben wij al een grote mate van deskundigheid ontwikkeld in dit model van aansturing. Het is een kwestie van goed luisteren naar de opdrachtgever en vervolgens de wensen zo goed mogelijk stroomlijnen”, verklaart Groenhuis. “Voor ons was het een uitdaging om in een vrij korte tijd onze kennis over het totale beheer van de openbare ruimte aanzienlijk te verbreden. Gelukkig hebben we veel werknemers van de gemeente overgenomen die vanwege hun dagelijkse werkzaamheden al van de hoed en de rand weten. Maar we gaan ook specialisten aantrekken om met hen opleidingprogramma’s op te zetten voor ons personeel.” ROVA straks dé integrale gemeentelijk beheerder? Winterswijk is de eerste, maar zeker niet de enige gemeente die interesse toont in het volledig uitbesteden van haar beheer, aldus ROVA. Groenhuis: “We hadden deze stap überhaupt niet gezet, als we niet overwegend positieve reacties op de plannen hadden gekregen van onze aandeelhoudende gemeenten. Ze zijn allemaal erg benieuwd naar het model dat uit onze afspraken met Winterswijk zal voortvloeien.” Die interesse verbaast Groenhuis niet. “De burgers worden mondiger, dus ook over de toestand van de openbare ruimte. Daarbij ontwikkelen de technieken in dit veld zich snel en komen er steeds meer gespecialiseerde bedrijven. Dit vraagt om professionele deskundigheid voor zowel uitvoering als aansturing, om geen geld over de balk te gooien. Zeker voor kleine gemeenten is het veel te duur om deze specialistische kennis in huis te halen.” Groenhuis ziet dan ook de

tendens dat gemeenten de meer fysieke, praktische taken in de buitenruimte niet langer onder hun eigen vleugel willen houden, maar zoeken naar een manier om de uitvoering in een gemeenschappelijk verband onder te brengen bij een organisatie die dicht bij de gemeenten staat. “Omdat ROVA eigendom is van de gemeenten zelf, heeft dit grote voordelen voor de terugkoppeling van zowel resultaten en evaluatie, als de winst die wordt behaald. Wij spreken de taal van de gemeenten maar ook die van de uitvoerende (markt)partijen. De politiek-maatschappelijke wensen vertalen wij als het ware naar een praktische uitvoering die aansluit bij ‘resultaat op straat’. Oftewel een schone, hele en veilige leefomgeving voor de inwoners.“ Zowel Michel Scholten als Hans Groenhuis hopen

op schaalvergroting van deze dienstverlening. Naarmate ROVA meer ervaring opdoet en meer gemeenten hun beheer op deze manier uitbesteden, zullen de profijten stijgen. Scholten voert al gesprekken met de regio Achterhoek. “Ik begrijp dat iedere gemeente haar eigen overwegingen heeft. Maar hoe meer gemeenten zich aansluiten, des te lager de kosten en des te beter de integrale regie.” ROVA is nu bijna twee maanden aan het werk in de openbare ruimte van Winterswijk. Straatbeeld bericht u graag over een tijdje over de eerste grote evaluatie.

i ROVA Zwolle 038-4273702 www.rova.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Natuurlijk spelen IEUW!

Duurzaam & uitdagend Duu

Barneveld, T (0342) 751 950, www.vaneespeeltoestellen.nl

P L E Z I E R

I N

S P E L E N

DĂŠ juiste keuze voor energie op markten!

www.putkast.nl

Afvalbakkenmatrix: handige checklist De brancheorganisatie Vereniging Straatmeubilair, sectie Afvalbakken, heeft een nieuw concept ontwikkeld; de Afvalbakkenmatrix. Hier kunnen eenvoudig de functionele eisen worden ingevuld wanneer gemeenten of architecten een afvalbak nodig hebben. Een handige checklist voor de juiste afvalbak. De functionele eisen zijn opgesteld door alle lidbedrijven van de sectie Afvalbakken van de Vereniging Straatmeubilair. Denk hierbij aan volume (de inhoud van de afvalbak), de ledigingmethode, de inwerpopening, bevestiging (wand, grond of anderzijds), vandalisme en accessoires. De Afvalbakkenmatrix is opgebouwd uit de volgende stappen: projectgegevens, specificaties, uitstraling en het resultaat van het

advies. Het resultaat is een eisenpakket waardoor de offerteaanvraag wordt vereenvoudigd. Ook maakt het een aantal factoren inzichtelijk die van invloed kunnen zijn op het gebruik van de afvalbak. De matrix

is zo opgebouwd dat na het invullen van de gegevens een checklist direct te downloaden of printen is. Meer informatie op www.afvalbakkenmatrix.nl

Innovatieve led-verlichtingsarmaturen Kaspers Lighting International BV introduceert een serie innovatieve en hoogwaardige led-verlichtingsarmaturen waarmee nu ook snelwegen verlicht kunnen worden.

Het nieuwe armatuur is geschikt voor straatverlichting én voor het aanlichten van gevels of reclameborden. De armaturen worden in Europa geproduceerd met, aldus de leverancier, ‘de meest geavanceerde

led-modules en elektronicacomponenten die nu op de markt beschikbaar zijn waardoor een maximum performance wordt bereikt met een hoge betrouwbaarheid en lange levensduur’. De armaturen worden geleverd een garantietermijn van vijf jaar. Het leveringsprogramma omvat ook led-buizen en dimbare led downlights die bestaande PLC-versies één op één kunnen vervangen.

i Kaspers Lighting International BV Oosterhout T: 0162-431225 www.kasperslighting.nl

Kerktorens onttrekken antennes uit straatbeeld Kerktorens vormen een prima mogelijkheid om het nog altijd groeiende aantal antennes en zendmasten aan het zicht te onttrekken. Ze zijn doorgaans hoog, er is ruimte voor de apparatuur in de toren, de kerk ontvangt een welkome financiële vergoeding en de antennes kunnen meestal fraai worden weggewerkt. Bovendien is er geen extra grondruimte nodig, geen dure en opvallende masten, en geen aantasting van het straatbeeld. Peter van Brunschot, eigenaar van Camouflage dat werkt voor alle operators in Nederland en België: “Telefoonmaatschappijen vragen ons steeds vaker in een vroeg stadium om mee te kijken hoe de antennes

het minste opvallend weggewerkt kunnen worden, rekening houden met een zo groot mogelijk bereik van de antenne. Kerktorens zijn geschikt maar je moet met veel zaken rekening houden: het zijn niet alleen markante en opvallende objecten waar men vaak naar kijkt, ook zijn het vaak monumenten en alles moet later weer in de originele staat gebracht kunnen worden.” De locatie wordt door medewerkers van Camouflage gefotografeerd en gemeten om een ontwerpvoorstel te kunnen ontwikkelen voor de optimale camouflageoplossing die vervolgens tot in detail nagemaakt kan worden. Van Brunschot: “We maken een gedeelte van het leidak in panelen na en

S t r a a t b e e l d februari 2011

plaatsen deze panelen nadat we de originele leien hebben verwijderd en de dakconstructie weer hebben versterkt. Als de opening in het dak is gemaakt maken we onze panelen precies op maat en zorgen we voor een waterdichte en solide montage. Decorateurs gaan tot slot elk paneel en elke lei aanvullend decoreren. Ook decoreren we ter plaatse mossen, schimmels en volgelpoep als dat op de omliggende leien ook aanwezig is.”

i Camouflage B.V. Oss T: 06-28848153 www.camouflage.nl

Blikmikker maakt spel van weggooien Zwerfvuil vergaat vaak langzaam en zorgt jarenlang voor ergernis en vervuiling. En het opruimen kost honderden miljoenen euro’s per jaar, waarvan de gemeenten ruim driekwart voor hun rekening nemen. De Blikmikker kan een oplossing zijn. Deze afvalcontainer van 150 liter met daarop een grote korf daagt mensen uit hun afval in de bak te werpen. Zeker ook voor jongeren blijkt de Blikmikker een extra stimulans te vormen door de parallel met het gooien van een bal in een basket. Ook als het blikje of snoeppapiertje onverhoopt naast de bak belandt, en hier moet je door de grote vangopening

echt je best voor doen, blijft het afval in elk geval op één plek geconcentreerd. De Blikmikker is bestendig tegen vandalisme, waardoor het product een lange levensduur heeft. Uitvoering De Blikmikker is al op diverse plaatsen in Nederland geplaatst. “Deze nieuwe manier van afval verzamelen is dermate in trek, dat er kopieën van het origineel opduiken. De enige echte Blikmikker wordt echter door ons ontwikkeld en geproduceerd”, aldus een woordvoerder van leverancier Stedon. De standaard uitvoering is met verzinkte bovenkorf en verzinkt en gecoate onderbak in de kleur groen (RAL-6009). Vergren-

deling vindt plaats door middel van een driekhoeksleutel. Zowel de onderbak als de korf zijn in alle denkbare kleuren leverbaar, zodat de Blikmikker binnen ieder buiteninterieur toepasbaar is.

i Stedon Leeuwarden T: 058-2880700 www.stedon.nl

Flexibele afzetpalen van Anortec Sinds kort is Inter Design exclusieve distributeur voor de Nederlandse markt van Anortec, de Spaanse specialist van (flexibele) afzetpalen. De flexibele palen zijn gemaakt uit één materiaalsoort waardoor het risico dat onderdelen afbreken wordt verkleind. Verder hebben de van het zogenaamde Blendtec gemaakte

palen wel het uiterlijk van bijvoorbeeld een gietijzeren, stalen of RVS paal maar niet de stijfheid. De palen zijn buigzaam en kunnen hierdoor voertuigen stoppen wanneer er tegen aan wordt gereden. En komen daarna vanzelf terug in de oorspronkelijke positie. Het is dus niet nodig de paal te vervangen na een aanrijding, wat tijd én kosten bespaart. De afzetpalen zijn in diverse vormen en

kleuren verkrijgbaar, met en zonder LED verlichting, in een vaste of uitneembare uitvoering.

i Inter Design Winterswijk T: 0543-532499 www.inter-design.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Mobiele tuin De mobiele tuinen van de Franse leverancier van Grijsen park & straatdesign Sineu Graff zijn eilanden met in het midden een tuin. De bakken van de tuinen zijn gemaakt van cortenstaal met een houten zitrand of van staal met een houten zitrand. Deze zitrand is in een rechte of gebogen uitvoering verkrijgbaar. Voorbijgangers hebben door de zitelementen voldoende plaats om te rusten en te genieten van de tuin en omgeving. De tuinen zijn veelzijdig en modulair opgebouwd. Zowel de zitgedeeltes als de plantenbakken zijn demontabel waardoor het mogelijk is beide elementen te verplaatsen. De mobiele tuinen kunnen aangepast worden aan de omgeving, ze zijn namelijk verkrijgbaar in verschillende houtsoorten, afwerkingen en kleuren.

i Grijsen park & straatdesign Winterswijk T: 0543-516950 www.grijsen.nl

S t r a a t b e e l d februari 2011

Carina; Driehoekige plantenbak met vloeiende lijnen; gemaakt van RVS met accenten van mahoniehout. 100 x 110 cm en 50 cm hoog.

FalcoBloc; Leverbaar in vele maatvoeringen, zowel vierkant als rechthoekig. Gemaakt van duurzaam staal en FSC-gecertificeerd hout.

FalcoLinea; Vierkante plantenbak met FSC-gecertificeerd hout; gebruik de zijkant voor een kleuraccent.

Meer groen in de stad? De belangstelling voor groen in de publieke ruimte groeit. Soms past een rechttoe-rechtaan plantenbak, maar soms moet het ook echt bijzonder zijn. In beide gevallen heeft Falco de plantenbakken die u zoekt. Echt bijzonder is de Iona van Falco. Een fraaie, eigenzinnige

a-centrische

plantenbak,

gemaakt van het snel “roestende” Cortenstaal. IONA

Letterlijk

een

fraai

staaltje van stadsverfraaiing…

MEER WETEN? VRAAG HET 400 PAGINA’S DIKKE FALCO GROTE BUITENBOEK AAN. BEL (0546) 55 44 44 OF KIJK OP WWW.FALCO.NL