Action Field Kodra 2015 Catalog: Error by Action Field Kodra

15η ΕΚΘΕΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ << 15th EXHIBITION OF CONTEMPORARY ART

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Αντιδημαρχία Παιδείας, Αθλητισμού, Πολιτισμού, Νεολαίας & Δια Βίου Μάθησης City of Kalamaria CULTURE DEPARTMENT Deputy of Education, Sports, Culture, Youth & Lifelong learning

Το «Πεδίο Δράσης Κόδρα 2015», για ακόμη μία χρονιά παρουσίασε στο ευρύτερο κοινό της Καλαμαριάς και της Θεσσαλονίκης, μία φρέσκια καλλιτεχνική ματιά πάνω σε όλα, όσα μας απασχολούν, πάντοτε με διάθεση αισιοδοξίας και πειραματισμού. ΄Ενας καθιερωμένος θεσμός που επί 15 χρόνια μας εκπλήσσει με την πρωτοτυπία και την καινοτομία του, μίλησε και φέτος μέσα από την τέχνη και έδωσε την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε, ως συντεταγμένη κοινωνία, να οραματιστούμε το μέλλον, διορθώνοντας το παρόν. Αγκαλιάστηκε και αξιολογήθηκε θετικά, όχι μόνο από το φιλότεχνο κοινό που συμμετείχε ενεργά, αλλά και από τους δημιουργούς που συμμετείχαν, τονίζοντας για μια ακόμη φορά την υπερτοπική του πρόταση. Η θεματική που αποτέλεσε τον άξονα των εκθέσεων και των δράσεών του, το “Error”«Σφάλμα», αποδείχθηκε πιο επίκαιρη από ποτέ. Η κεντρική θεματική παρουσίασε ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς επιδέχεται για μία ακόμη φορά πολλές διαφορετικές αναγνώσεις. Το “Error” παρουσιάστηκε εδώ, όχι με τις συνήθεις αρνητικές αποχρώσεις του, αλλά ως σημείο διόρθωσης και επανεκκίνησης, ως σημείο τομής και γέννησης του καινούριου και κάθε έκθεση και δράση έδωσε και την δική της μοναδική απόδοση αυτής της κεντρικής έννοιας. Ως Τοπική Αυτοδιοίκηση έχουμε επανειλημμένα εκφράσει την αμέριστη στήριξή μας στον θεσμό του φεστιβάλ εικαστικών τεχνών και ειδικά σήμερα που εκπνέει η χρηματοδοτική περίοδος, δηλώνουμε απερίφραστα ότι θα σταθούμε αρωγοί σε κάθε προσπάθεια για την συνέχισή του. Μέσα σε αντίξοες συνθήκες και παρά τις δυσκολίες, το «Πεδίο Δράσης Κόδρα» προσέλκυσεχιλιάδες επισκέπτες, παρουσίασε τη δουλειά δεκάδων καλλιτεχνών και συνεργάστηκε στενά, όπως πάντα, με όλες τις σχολές Καλών Τεχνών με σκοπό πάντα το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από τη σκηνή της σύγχρονης τέχνης στην καρδιά της Καλαμαριάς. Πέρα από την καλλιτεχνική και ευρύτερα πολιτισμική αξία του, ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δόθηκε και στον παιδαγωγικό-εκπαιδευτικό και κοινωνικό χαρακτήρα της διοργάνωσης (εθελοντισμός, πρακτική φοιτητών/τριών, νέοι καλλιτέχνες& νέοι επιμελητές που έμαθαν μέσα από την ομαδική δουλειά). Ο σύγχρονος πολιτισμός οφείλει να μην είναι μόνο ψυχαγωγία αλλά να επιτελεί έναν κοινωνικό ρόλο που διέπεται από τις αξίες της συμμετοχικότητας, της ενθάρρυνσης των δημιουργικών πρωτοβουλιών, του σεβασμού της διαφορετικότητας, της δημοκρατικής συνδιαμόρφωσης διαφορετικών απόψεων και προτάσεων. Ευχαριστούμε θερμά όλους τους συντελεστές που συνέβαλλαν με επιτυχία και στη φετινή διοργάνωση και ελπίζουμε του χρόνου να παράξουμε το ίδιο άριστο αποτέλεσμα. Θεοδόσης Μπακογλίδης ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ

Action Field Kodra 2015, has once again offered the broader public of Kalamaria and Thessaloniki afresh artistic insight into issues of everyday concern, preserving its always optimistic and experimenting spirit. This established institution, which, for 15 consecutive years, keeps astonishing us with its originality and innovative spirit, uttered its messages through art and offered us the opportunity to communicate as coordinated society and envisage the future by correcting the present. It was embraced and positively assessed not only by art enthusiasts who participated actively but also by the creators involved, confirming once more its supralocal aspect. This year’s topic “Error”, the basis for the exhibitions and actions held, was proven to be more topical than ever. The main theme was of particular interest as it is open in many different interpretations. The “Error” was presented here, not in its traditional negative meaning, but as a point of correction and restart, as a point of intersection and generation of new. Each and every exhibition and action held offered their own, unique interpretation of the main concept. We, in our capacity of Local Administration, have repeatedly expressed our full support to the visual arts festival institution and, particularly today, when the financing period is nearing completion, we are here to strongly state our support in order for this institution to continue. Under unfavourable conditions and despite all difficulties, Action Field Kodra attracted thousands of visitors, presented the work of tenths of artists and collaborated closely, as always, with the Fine Arts schools aiming to achieve the best possible result of modern art, at the heart of Kalamaria. Apart from its artistic and broader cultural value, the pedagogical-teaching and social character of this organisation was brought forward (volunteering, students’ internships, young artists & new curators who learned through team work). Modern culture should not be just about entertainment. It should also fulfill a social role, guided by the values of participation, encouragement of creative initiatives, respect of difference, democratic joint formation of different views and proposals. We would like to warmly thank all those who contributed to the success of this year’s organisation and we hope that next year we will manage to produce the same excellent result. Theodosis Mpakoglidis MAYOR OF KALAMARIA

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Χαιρετισμός Δημάρχου Καλαμαριάς

4-5

Human beings must err, Δημήτρης Μιχάλαρος Aτομική Έκθεση: Ορέστης Λάζος Aτομική Έκθεση: Jules Rosskam In situ project: Μάγδα Λαμπροπούλου Η Υπέρβαση και το Σφάλμα, Παναγής Κουτσοκώστας Aτομική Έκθεση: Δημήτρης Φραγκάκης Aτομική Έκθεση: Βασίλης Χατζόπουλος Ομαδική έκθεση: Kodra Fresh: Happy Accidents Ευτυχή Ατυχήματα, Ανθή Αργυρίου In Situ εγκαταστάσεις: Τhe Glorius Facehole, Room Attack Error in calculation | Cyber Art Space (CAS) Error in calculation, Σοφία Ελίζα Μπουράτση Έκθεση Ταυτοετερότητα: Identity through Alterity Diversity and art | But Still in One Piece Η ταυτότητα μέσα από την ετερότητα: διαφορετικότητα και τέχνη. Θεωρίες για το σώμα και την ταυτότητα στον 20ό αιώνα, Θοδωρής Μάρκογλου, Συραγώ Τσιάρα But Still In One Piece, Δημήτρης Μιχάλαρος, Ανθή Αργυρίου, Παναγής Κουτσοκώστας

10 22 34 46 54 62 80 94 96 162 168 170 182 184 228

CONTENTS Welcome Note, Mayor of Kalamaria

4-5

Human beings must err, Dimitris Michalaros Solo Exhibition: Orestis Lazos Solo Exhibition: Jules Rosskam In situ project: Magda Lampropoulou Excess and Error, Panagis Koutsokostas Solo Exhibition: Dimitris Fragakis Solo Exhibition: Vassilis Hatzopoulos Group Exhibition: Kodra Fresh: Happy Accidents Happy Accidents, Anthi Argyriou In Situ projects: Τhe Glorius Facehole, Room Attack Error in calculation | Cyber Art Space (CAS) Error in calculation, Sofia Eliza Bouratsi Exhibition: Identalterity Identity through Alterity Diversity and art | But Still in One Piece Identity through Alterity: Diversity and art. 20th century theories about the body and identity, Thodoris Markoglou, Syrago Tsiara But Still In One Piece, Dimitris Michalaros, Anthi Argyriou, Panagis Koutsokostas

16 22 34 46 58 62 80 94 104 162 168 173 182 188 229

© Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη, 2015 ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ /ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΔΡΑ Ο κατάλογος τυπώθηκε σε 1000 αντίτυπα. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση του συνόλου ή μέρους του βιβλίου σε οποιαδήποτε μορφή και με οποιοδήποτε μέσο, ηλεκτρονικό, μηχανικό, ή οποιοδήποτε σύστημα αποθήκευσης και ανάκτησης δεδομένων, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη. © Kalamaria, Thessaloniki, 2015 CITY OF KALAMARIA / ACTION FIELD KODRA The catalog was printed in 1000 copies. All rights reserved. No part of this book may be reproduced in any form or by any means, electronic or mechanical, or by any information storage and retrieval system, without written permission by the publisher.

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

< ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΔΡΑ2015

< ACTION FIELD ΚΟDRΑ2015

Δήμος Καλαμαριάς Δήμαρχος Καλαμαριάς: Θεοδόσης Μπακογλίδης Πρώην Καλλιτεχνικός Διευθυντής: Γιώργος Καζαντζής

Municipality of Kalamaria Μayor of Kalamaria: Theodosis Bakoglidis Former Art Director: Giorgos Kazantzis

Πεδίο Δράσης Κόδρα Διευθυντής Πεδίου Δράσης Κόδρα/Κεντρικός επιμελητής: Δημήτρης Μιχάλαρος Κεντρικοί Επιμελητές - συντονιστές: Ανθή Αργυρίου, Παναγής Κουτσοκώστας Cyber Art Space Επιμελήτρια: Σοφία-Ελίζα Μπουράτση Τεχνολογική Υποστήριξη Cyber Art Space: Minotaur Digital Arts (MDA), KatArt-e - Art & Tech Lab

Action Field Kodra Action Field Kodra Director/ Main curator: Dimitris Michalaros

Βοηθός επί θεμάτων δημιουργικού και υπεύθυνη για την διασφάλιση των διοικητικών θεμάτων: Χριστίνα Ζαρογιάννη Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων: Λάζαρος Γραικός Νομική Σύμβουλος: Άννα Χρηστίδου Yπεύθυνος Επικοινωνίας: Psari Visual Productions

Artistic tasks and administration tasks assurance: Christina Zarogianni Head of Public Relations: Lazaros Graikos Legal Advisor: Anna Christidou Head of Communications: Psari Visual Productions

Συντονιστής Εθελοντών: Μάκης Ανανιάδης Εθελοντές: Αλτιπαρμάκη Βασιλική, Αποστολούδη Εύα, Αρβανιτίδου Ευαγγελία, Αυγητίδου Ισμήνη, Βαλάση Σοφία, Βάντσος Γιάννης, Βολάκη Σοφία, Βουγιούκα Κατερίνα, Γεμενετζή Κατερίνα, Γκότσικα Αγάπη, Γραβάνης Παντελής, Δήμου Λευκή, Ειρηνοπούλου Ιουλία, Ευαγγελίδου Μαρία, Ευαγγελίδου Χριστίνα, Ευστρατιάδου Ερμιόνη, Ζουμπούλη Ευτυχία, Καμινάρη Cecilia, Καρασαββίδου Μαρία-Δέσποινα, Καρσιώτη Κατερίνα, Κερεζίδου Στέλλα, Κύρτση Ιφιγένεια, Κύρτση Νίκη, Λιακοπούλου Ραφαέλα, Μάλαμας Νίκος, Μίχου Βασιλική, Μόκα Χριστίνα, Μουζακίδου Φωτεινή, Μπατσίλα Χριστίνα, Μπιζίμης Χαράλαμπος, Μωυσίδου Μαριάννα, Νικολοπούλου Ευτυχία, Ντομάζη Στέλλα, Οικονόμου Ζωή, Παντελάκης Αλέξανδρος, Παντελή Ακριβή, Παπαδοπούλου Θωμαή, Παπαδοπούλου Σοφία, Παπασπανοπούλου Βαρβάρα, Παππά Μαργαρίτα, Πέρπερα Στέλλα, Πετρίδου Λία, Πλιάτσικα Ειρήνη Χρυσοβαλάντω, Σαββάκη Νικολέτα, Σαμσακη Δήμητρα, Σανδραμάνη Εύη, Σαραφοπούλου Κων/να, Σελαλμαζίδου Βασιλική, Σπανούδη Χάρις, Τριανταφυλλίδου Δήμητρα, Τσιβελεκίδου Στεφανία Τσιουρή Κατερίνα, Τσιτσανοπούλου Σταματία, Τσιτσιπάνη Μαρίνα, Τσουλέα Κατερίνα, Φιλάου Χαρά, Χασίδου Ελένη - Σοφία, Χατζούδη Μερόπη, Ψαρράς Θεμιστοκλής

Volunteers’ Coordinator: Makis Ananiadis Volunteers: Altiparmaki Vsiliki, Apostoloudi Eva, Arvanitidou Evaggelia, Avgitidou Ismini, Valasi Sofia, Vantsos Giannis, Volaki Sofia, Vougiouka Katerina, Gemenetzi Katerina, Gkotsika Agapi, Gravanis Pantelis, Dimou Leuki, Eirinopoulou Ioulia, Evangelidou Maria, Evangelidou Christina, Efstratiadou Ermioni, Zoumpouli Eftihia, Kaminari Cecilia, Karasavvidou Maria Despoina, Karsioti Katerina, Kerezidou Stella, Kirtsi Ifigenia, Kirtsi Niki, Liakopoulou Rafaella, Malamas Nikos, Michou Vasiliki, Moka Christina, Mouzakidou Fotini, Batsila Christina, Bizimis Charalampos, Moisidou Marianna, Nikolopoulou Eftihia, Ntobazi Stella, Oikonomou Zoi, Pantelakis Alexandros, Panteli Akrivi, Papadopoulou Thomai, Papadopoulou Sofia, Papaspanopoulou Varvara, Pappa Margarita, Perpera Stella, Petridou Lia, Pliatsika Irini Chrisovalanto, Savvaki Nikoleta, Samsaki Dimitra, Sandramani Evi, Sarafopoulou Konstantina, Selalmazidou Vasiliki, Spanoudi Charis, Triantafillidou, Dimitra, Tsivelekidou Stefania, Tsiouri Katerina, Tsitsanopoulou, Stamatia, Tsitsipani Marina, Tsoulea Katerina, Filaou Chara, Chasidou Eleni Sofia, Chatzoudi Meropi, Psarras Themistoklis

Διευθυντής Παραγωγής ΠΔΚ: Γιώργος Αγγελόπουλος Βοηθοί Παραγωγής: Γιώργος Παπακαρμέζης, Βαγγέλης Μπολάνος Τεχνική Υποστήριξη Παραγωγής: Εθελοντική Εργασία Θεσσαλονίκης Στατιστικά/αξιολόγηση συμμετοχής καλλιτεχνών, κοινού & εθελοντών: Αικατερίνη Χατζηλάκου Φωτισμοί: Technical Services Directorate Μεταφορά Έργων: Αθηναϊκή Μεταφορική Α.Ε. Οπτικοακουστικός Εξοπλισμός: Vision Media Εκτυπώσεις Banners: REGENESIS IKE, Digital & Display Products Δημιουργικό/Οπτική ταυτότητα/Κατάλογος Oπτική ταυτότητα ΠΔΚ 2015: katArt-e Art & Technology Lab Video production/Φωτογραφική Κάλυψη: Psari Visual Productions -Λάζαρος Γραικός Καλλιτεχνική επιμέλεια καταλόγου: Tμήμα Πολιτισμού Δήμου Καλαμαριάς Συντονισμός Έκδοσης: Δημήτρης Μιχάλαρος, Ανθή Αργυρίου Παναγής Κουτσοκώστας, (katArt-e Art & Technology Lab) Μεταφράσεις κειμένων: Interpretit (www.interpretit.eu), Nickolas Roubekas Επιμέλεια Αγγλικών κειμένων: Φαίη Μαγκούτη Επιμέλεια Ελληνικών κειμένων: Χριστίνα Ζαρογιάννη Διαχωρισμοί - Εκτύπωση καταλόγου: Cloudprint ΙΚΕ

Main curators - coordinators: Anthi Argyriou, Panagis Koutsokostas Cyber Art Space Curator: Sofia-Eliza Bouratsi Technological Support Cyber Art Space: Minotaur Digital Arts (MDA), KatArt-e - Art & Tech Lab

Production Manager AFK: Yiorgos Angelopoulos, Production assistants: Giorgos Papakarmezis, Vaggelis Mpolanos Production Technical Support: NGO- Volunteers of Thessaloniki (Ethelontiki Ergasia Thessalonikis) Statistics/Evaluation of the participation of artists, volunteers & public: Ekaterini Chatzilakou Lighting: Technical Services Directorate Artworks transportation: Athinaiiki Transportation S.A. Audio-visual equipment: Vision Media Banners/Printed Material: REGENESIS IKE, Digital & Display Products Creative team/Visual identity/Catalogue Visual identity AFK 2015: katArt-e Art & Technology Lab Video production/Photo coverage: Psari Visual Productions –Lazaros Graikos Καλλιτεχνική επιμέλεια καταλόγου: Cultural Dpt of the Municipality of Kalamaria Catalogue coordination: Dimitris Michalaros, Anthi Argyriou, Panagis Koutsokostas, (katArt-e Art & Technology Lab) Translation: Interpretit (www.interpretit.eu), Nickolas Roubekas Editing of English texts: Faye Magkouti Editing of Greek texts: Christina Zarogianni Διαχωρισμοί – Catalogue Printing: Cloudprint ΙΚΕ

Με σειρά από κάτω αριστερά προς τα δεξιά: Δημήτρης Μιχάλαρος (Διευθυντής και κεντρικός επιμελητής ΠΔΚ 2015), Παναγής Κουτσοκώστας (κεντρικός επιμελητής ΠΔΚ 2015), Ανθή Αργυρίου (κεντρική επιμελήτρια ΠΔΚ 2015), Σοφία Ελίζα Μπουράτση (επιμελήτρια Cyber Art Space 2015)

Starting from the bottom left corner to the right: Dimitris Michalaros (Director and Main curator AFK 2015), Panagis Koutsokostas (Main curator AFK 2015), Anthi Argyriou (Main curator AFK 2015), Sofia-Eliza Bouratsi (Cyber Art Space 2015 Curator)

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Human beings must err1

Δημήτρης Μιχάλαρος

Το ERROR (σφάλμα) είναι ένας συνήθης όρος που συναντάμε συχνά στην καθημερινότητα μας, κυρίως βέβαια μέσα από την χρήση του στον τομέα της τεχνολογίας. Με μια πρώτη ανάγνωση, αυτή η λέξη θα έλεγε κανείς ότι έχει αρνητική χροιά, μιας και στην πρώτη -πιο επιφανειακή- ανάγνωση της, ταυτίζεται με το πρόβλημα, το λάθος, το τέλμα, το εμπόδιο, το κρασάρισμα, την κρίση. Αν δραπετεύσουμε από την ετυμολογική ερμηνεία της λέξης σφάλμα (Error) και εστιάσουμε σε αυτό το οποίο η λέξη περιγράφει ως συνθήκη ή κατάσταση, γρήγορα θα αντιληφθούμε ότι πέραν των αρνητικών εννοιών που συμπυκνώνονται στα αίτια που την προκάλεσαν, όλα τα παρελκόμενα και κυρίως η μεταβατική κατάσταση, χαρακτηρίζονται από λέξεις όπως η αλλαγή, το καινούριο (νέο), η ανακάλυψη κ.α., πάντα φυσικά σε σχέση με τις μελλοντικές εξελίξεις. Κι όμως, αν εμβαθύνουμε στις έννοιες αυτές που χαρακτηρίζουν την μεταβατική κατάσταση, θα ανακαλύψουμε σ’ αυτές μία απολύτως θετική χροιά. Άρα, το σφάλμα ορίζεται ως παρέκκλιση από το συμβατικό, το ορθό, το επιτυχημένο, τον κανόνα, αλλά επ’ ουδενί δεν ορίζεται ως παρέκκλιση από το Σωστό. Σημασιολογικά οι λέξεις “ορθός” και “σωστός” είναι συνώνυμες, περιγράφουν το ίδιο αποτέλεσμα, διαφέρουν όμως ως προς τον χρονικό προσδιορισμό κι εν προεκτάσει τον ορισμό της κατάστασης τους.

“Ορθό” είναι το σύμφωνο με τα παραδεδεγμένα (τη βιωματική εμπειρία). Είναι η σχέση με αυτό που περιγράφει την επιτυχία στο παρόν, έτσι όπως αυτή ορίζεται από μία πεπατημένη (know how). Από την άλλη, “Σωστό” ορίζεται κάτι το οποίο εμπεριέχει την έννοια του ορθού σε σχέση πάντα με το αποτέλεσμα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν περιορίζεται χρονικά στα παραδεδεγμένα -αλλά και στα μη-, αυτά για τα οποία δεν έχει επιτευχθεί η εμπειρία (πεπατημένη- know how). Ο λόγος που χρειάζεται η παραπάνω επεξήγηση των δύο αυτών όρων, αντίθετων σημασιολογικά με το σφάλμα, είναι γιατί το ορίζουν χρονικά. Το σφάλμα στη φετινή μας θεματική, ορίζει το χρονικό σημείο που το ως τώρα ορθό αυτοαναιρείται (τελματώνεται), ορίζοντας το σημείο μιας νέας αρχής, την αφετηρία για μια ανοίκεια (ανορθόδοξη) εξέλιξη της εμπειρίας, που δεν μπορεί παρά να είναι σωστή, εφόσον η πρότερη εμπειρία ή κατάσταση έφτασε σε τέλμα ή κατέρρευσε. Στη φετινή θεματική του Πεδίου Δράσης Κόδρα 2015 θα έρθουμε αντιμέτωποι με μία διαφορετική ερμηνεία, που κάθε άλλο παρά αρνητική θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει κανείς. Θα δούμε το Σφάλμα (ERROR) συνυφασμένο με το σημείο που προστάζει την ανάγκη και ορίζεται ως αφετηρία για μια εξέλιξη, για κάτι καινούριο, τη χάραξη μιας νέας πορείας. Νέες τεχνολογίες, νέα επιτεύγματα, νέα φιλοσοφία, νέες απόψεις, νέα θέαση των πραγμάτων και νέες εμπειρίες. Το ΠΔΚ 2015 κάνει μια προσπάθεια αποστασιοποίησης από την συμβατική ανάγνωση των πραγμάτων και με γνώμονα τις τελματικές καταστάσεις που αυτοάνοσα βιώνει σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο η ανθρωπότητα στις μέρες μας, προσπαθεί να σχολιάσει τις εξελίξεις, με βάση τομείς της καθημερινότητας όπου μέσα από το “σφάλμα” και το “λάθος”, εν τέλει ορίζεται το “σωστό”. Τέτοιοι τομείς είναι η τεχνολογία, οι επιστήμες και ο πολιτισμός. Η συμβατικότητα σήμερα και η στροφή προς

1. Heidegger, Hölderlin, and the Subject of Poetic Language: Toward a New Poetics of Dasein, Jennifer Anna GosettiFerencei, Fordham Univ Press, 2004 (σελ 56) 2. Στέφανος Πεσματζόγλου (2003). ΕΥΡΩΠΗ: Η «ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΗΠΕΙΡΟΣ» ΣΤΗΝ «ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ». Μνήμων, 25, 217245.

τον συντηρητισμό των άκρων2, έχει κυριεύσει τον Δυτικό κόσμο σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι δεδομένο πια, ότι η αναβλητικότητα, ο στρουθοκαμηλισμός και η παθητικότητα χαρακτηρίζουν σήμερα τις ηγεσίες του δυτικού κόσμου. Η αδυναμία στη διαχείριση της κρίσης, του λάθους ή του σφάλματος είναι παραπάνω από εμφανείς, διότι ένα σύστημα το οποίο θεωρητικά υφίσταται για να υπηρετεί τον άνθρωπο, σήμερα έχει καταλήξει στο να το υπηρετεί όλο και περισσότερο ο άνθρωπος. Είναι γνωστό ότι οι κρίσεις προσβάλουν σχεδόν επιδημικά και τα φαινομενικά υγιή συστήματα, ειδικά όταν τα συστήματα είναι ενοποιημένα στο παγκοσμιοποιημένο μας σύστημα. Στον αιώνα που διανύουμε, η δύναμη ορίζεται από την οικονομική ευμάρεια. Οι εξελίξεις τρέχουν με τέτοιο ρυθμό που δεν αφήνουν την ανθρώπινη σκέψη να ωριμάσει γύρω από αυτές ή ακόμα περισσότερο να πάρει θέση. Η συμβατικότητα της τεχνοκρατικής αντίληψης και των οικονομικών συντελεστών που ορίζουν τις εξελίξεις στην πολιτική, έχει εξοστρακίσει τον πολιτισμό και τα κοινωνικά προτάγματα σ’ ένα δευτερεύοντα ρόλο, αποκλεισμένο από τη διαπραγμάτευση σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων. Ο πολιτισμός που προωθείται και επιχορηγείται κατά κύριο λόγο στα μεγάλα κέντρα αποφάσεων, είναι ο αποστειρωμένος και ο ιδρυματοποιημένος, αυτός που ορίζεται από τις θεματικές γραμμές των κρατικών ή κοινοτικών χρηματοδοτήσεων, οι οποίες αξιολογούνται κυρίως με τεχνοκρατικά κριτήρια, εξυπηρετώντας παράλληλα τις γραμμές της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας. Το ΠΔΚ παρόλο που μέχρι σήμερα εξαρτάται απόλυτα από Ευρωπαϊκά προγράμματα, παραδοσιακά αποστασιοποιείται από αυτές τις γραμμές στηρίζοντας τους νέους καλλιτέχνες και τις πειραματικές μορφές τέχνης, χάρη στο ότι ανήκει ακόμα σ’ ένα μοντέλο συγχρηματοδότησης από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο καλλιτεχνικά και θεωρητικά έχει απόλυτη ελευθερία. Επιδιώκει μέσα στο πλαίσιο των

δυνατοτήτων του, στρατηγικά να διερευνά και να προωθεί την σύγχρονη τέχνη, ως ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της σύγχρονης πολιτισμικής ταυτότητας. Το ΠΔΚ 2015 ανταποκρινόμενο πάντα στα προτάγματα τον καιρών και σε μία βαθιά περίοδο κρίσης, δεν έρχεται να προτείνει πρακτικές, αλλά να ενθαρρύνει νέους τρόπους σκέψης και θέασης των πραγμάτων. Τι είναι το Σφάλμα στη τέχνη και πώς εκ των πραγμάτων αυτό μετατρέπεται σ’ ένα πολιτικό σχόλιο, στις μέρες μας; Χάρη σ’ ένα σφάλμα έχουμε σήμερα στις συλλογές των μουσείων κάποια από τα μεγαλύτερα έργα τέχνης, πολλά εκ των οποίων έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην διαμόρφωση της σύγχρονης αισθητικής και αντίληψης. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το έργο του Marcel Duchamp με τίτλο “Η νύφη που την γδύνουν οι μνηστήρες της, ακόμα” (La mariée mise à nu par ses célibataires, même), γνωστό και ως “The Large Glass”. Ίσως ακόμα και το τεράστιο κεφάλαιο του μοντερνισμού, το οφείλουμε σε μια ανορθόδοξη θέαση των πραγμάτων, όπου εκεί ένας ουρανός μπορεί να ήταν πράσινος κι ένα λιβάδι μπλέ3. Στις κλασικές μορφές τέχνης (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική) το σφάλμα, άλλοτε ως ατύχημα, άλλοτε ως αστοχία υλικού ή εσφαλμένη αποτύπωση, αποτελεί μέρος της εξέλιξης ενός έργου, ενώ μετά τον μοντερνισμό εμφανίζεται στα έργα και ως δομικό τους στοιχείο. Στη πραγματικότητα πρόκειται για εσφαλμένες αποτυπώσεις ή αστοχίες, τις οποίες οι καλλιτέχνες εν τέλει αποφασίζουν να κρατήσουν στο έργο τους ή ακόμα και να δομήσουν την εξέλιξή πάνω τους. Τέτοια έργα φέρουν τις υπογραφές κάποιων εκ των σημαντικότερων καλλιτεχνών, Picasso, Dali, Monet, Munch, Degas κα. Το παράδειγμα των Degas (Ντεγκά) και Monet (Μονέ) μάλιστα, εναρμονίζεται πλήρως με το πρότζεκτ της Μάγδας Λαμπροπούλου “01db10”. Οι δύο

3. Βασισμένο στη φράση του Αδόλφου Χίτλερ, “Anyone who sees and paints a sky green and fields blue ought to be sterilized” (Όποιος ζωγραφίζει πράσινους ουρανούς και γαλάζια λιβάδια, θα πρέπει να ευνουχισθεί) που σχετιζόταν με την όλη αντίληψη του ναζιστικού καθεστώτος γύρω από τον μοντερνισμό, ως “Εκφυλισμένη τέχνη” (http://www.bbc.com/ news/magazine-24819441)

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

ηγετικές μορφές του ιμπρεσιονισμού στα τελευταία χρόνια της ζωής τους ζωγράφιζαν σχεδόν τυφλοί4. Κατάφεραν να αντιστρέψουν αυτή την τόσο αντιφατική συνθήκη μεταξύ του προβλήματος υγείας στα μάτια τους και την ιδιότητά τους ως ζωγράφοι, μετατρέποντας το σε βασικό συστατικό της έρευνάς τους. Η Λαμπροπούλου αντιμετωπίζει πρόβλημα μέτριας βαρηκοΐας, που λόγω των ανεπτυγμένων ικανοτήτων της στη χειλεοανάγνωση και του ιδιαίτερα επικοινωνιακού της χαρακτήρα, ο συνομιλητής της πολύ δύσκολα θα το αντιληφθεί, εκτός αν η ίδια το αποκαλύψει. Η καλλιτέχνιδα βασισμένη στις πρώτες κατ’ ιδίαν συζητήσεις μας, κατέθεσε την πρώτη της πρόταση πάνω στο τίτλο που είχε αντιληφθεί. Ο τίτλος αυτός δεν ήταν το “Error” (διαβάζεται Έρορ), αλλά μια παρεμφερείς ηχητικά λέξη, ο “Έρως”. Με αυτό τον τρόπο το λάθος, λόγω της αστοχίας στην χειλεοαναγνωστική και την ηχητική ερμηνεία της αγγλικής λέξης, προέκυψε φυσικά το έναυσμα για ένα νέο ερευνητικό πεδίο στη δουλειά της καλλιτέχνιδας. Το πρότζεκτ αναπτύχθηκε μέσα από τρία έργα στη σοφίτα των κοιτώνων. Η Λαμπροπούλου αποφάσισε να εντάξει το παιχνίδι στο έργο της ως μέσο διάδρασης με τους επισκέπτες, επιδιώκοντας μια διαφορετική ερμηνεία του ήχου, μέσω της ενσυναίσθητικής ταύτισης των θεατών με την βαρηκοΐα (ως ηχητική αστοχία ή σφάλμα), από την οποία όμως προκύπτει αισθητική, επαναπροσδιορίζοντας παράλληλα τον ρόλο των ανθρώπινων αισθήσεων, για την επίτευξη του επικοινωνιακού στόχου, αξιοποιώντας την παρακαταθήκη του Happy New Ears5 του John Cage και τις αισθητικές βάσεις που αυτός έθεσε μέσα απ’ την δουλεία του στο κίνημα του Fluxus, για την σχέση ήχου, θορύβου και σιγής. Μάλιστα, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα και κυρίως μετά την έναρξη του 1ου παγκοσμίου πολέμου, η τέχνη μέσα από πρωτοποριακά κινήματα, όπως το dada, ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός, ο σουρεαλισμός, ο κυβισμός, κα. αμφισβητεί ανοιχτά την όποια νόρμα ή πεπατημένη, παίρνοντας αιρετικά ως αφετηρία

της έρευνάς της το λάθος (μη ορθό), την αστοχία ή ακόμα περισσότερο το απαγορευμένο, με απώτερο σκοπό να προβοκάρει τα κοινωνικά και πολιτικά κατεστημένα της εποχής. Παράλληλα, η τέχνη της εποχής δεν αντιμετωπίζει συγκρούσεις μόνο με στερεότυπα ή άλλους εξωγενείς παράγοντες, αλλά κι εντός των δικών της τειχών, σε ζητήματα που αφορούν την τέχνη και τις καλλιτεχνικές πρακτικές. Οι ως τότε νόρμες γύρω από τις ακαδημαϊκές προσεγγίσεις, οι αισθητικές άξιες ή ακόμα και τα θεωρούμενα ως τυπικά προσόντα για έναν εικαστικό καλλιτέχνη, αμφισβητούνται ανοιχτά πλέον. Ενισχύεται η εσωτερική διαδικασία, η οποία συνήθως βασίζεται στο ένστικτο, την βιωματική εμπειρία, και την αντιληπτικότητα του χρώματος ως αξία από πλευράς του καλλιτέχνη. Ο όρος Avant-Garde6 μφανίζεται στην αρχή του 1850, όπου γίνεται ευρέως γνωστός κυρίως κατά την διάρκεια του μοντερνισμού και χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τον πειραματικό χώρο της τέχνης, απ’ όπου προέκυπταν υβριδικές συνέργειες οι οποίες δεν μπορούσαν να ενταχθούν σε κινήματα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αμφισβητούταν ακόμα κι η καλλιτεχνική τους υπόσταση. Ο όρος προέρχεται από την γαλλική λέξη vanguard που σημαίνει “εμπροσθοφυλακή” και χρησιμοποιείται για να προσδιορίζει ακόμα και στις μέρες μας την πειραματική σκηνή ή άλλες πρωτοποριακές μορφές τέχνης. Στο κεντρικό πρόγραμμα του ΠΔΚ 2015, παρουσιάζονται μέσα από τις ατομικές τους εκθέσεις, δύο avant garde καλλιτέχνες, ο Ορέστης Λάζος και ο Jules Rosskam, των οποίων οι δουλειές εναντιώθηκαν εξ αρχής στο φαινομενικά ορθό και τις νόρμες που επικρατούν. “This is not a syntax error” είναι ο τίτλος της ατομικής έκθεσης του Ορέστη Λάζου η οποία αποτελείται από διαδραστικά έργα Video Game art και Video Art. O Λάζος προέρχεται από χώρο της Τεχνολογίας στη Τέχνη (Art & Technology) και είναι ένας από τους ελάχιστους Έλληνες καλλιτέχνες που ασχολείται με τη video game

4. http://news.stanford.edu/news/2007/april11/med-optart-041107.html 5. https://www.theguardian.com/music/tomserviceblog/2012/aug/13/john-cage-contemporary-music-guide, http://daveearchive.pick.northwestern.edu/video/happy-new-ears-state-research-john-cage-deborah-campana-conservatory-lib-0 6. http://www.tate.org.uk/learn/online-resources/glossary/a/avant-garde

art χρησιμοποιώντας τα τρισδιάστατα γραφικά και τον προγραμματιστικό κώδικα ως το κύριο μέσο για την δημιουργία των έργων του. Μέσα από την δομή και την εμπειρία των video games, ο Λάζος δημιουργεί τρισδιάστατα περιβάλλοντα, δανειζόμενος πραγματικές καταστάσεις από την καθημερινότητα και μετατρέποντάς τα σε σενάρια της εικονικής του πραγματικότητας. Σ’ αυτά τα σενάρια καλεί τους θεατές να διαδράσουν, οικειοποιούμενοι έναν χαρακτήρα ή έναν ρόλο από τα video game έργα του. Ο θεατής αναγκάζεται να πάρει αποφάσεις, οι οποίες αυτόματα αποκτούν έντονο πολιτικό χαρακτήρα. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης, διευκρινίζει ότι η τέχνη του είναι πολιτικοποιημένη κι όχι κομματικοποιημένη, μιας και πολλοί κάνουν το λάθος να το κατηγοριοποιήσουν. Ακόμα κι όταν πρόκειται για το έργο “Hellas Riots”, το οποίο δίχασε και προκάλεσε πολλές συζητήσεις μεταξύ του κοινού, στην πρώτη του παρουσίαση, με ξεκάθαρες αναφορές στις αντιδράσεις για την δολοφονία του Γρηγορόπουλου στις 6 Δεκεμβρίου 2008. Το έργο φυσικά παραμένει πάντα επίκαιρο, αντικατοπτρίζοντας παράλληλα τις αντιπαραθέσεις της κοινωνίας στην Ελλάδα της κρίσης και τον διχασμό που αυτή έχει προκαλέσει στην κοινωνία. Ο ίδιος προβληματισμός παρουσιάζεται και στο βίντεο Street Fight, όπου παρουσιάζεται ο Καραγκιόζης, ο λαϊκός ήρωας του θεάτρου σκιών, να μάχεται ένα εκπρόσωπο της εξουσίας (αξιωματούχο), σατιρίζοντας παράλληλα το είδος της επανάστασης που χαρακτηρίζει τον δυτικό κόσμο σήμερα, αυτή του καναπέ. Ένα έργο που στέκεται απέναντι στην στερεοτυπική κριτική που ακούγεται κατά καιρούς από άλλους λαούς, για την συχνότητα που ο Ελληνικός λαός κατεβαίνει στους δρόμους και τους τρόπους που υπερασπίζεται τα δικαιώματα ή τις θέσεις του. Παρόμοιος ο προβληματισμός και στα έργα του “The Fence” και “The Flag”. Το σφάλμα (error) είναι μέρος της εμπειρίας των video games, σε επίπεδο κατασκευαστικό (πηγαίο κώδικα) και σε επίπεδο διάδρασης με τον χρήστη. Στη δουλειά του Λάζου το σφάλμα αποτελεί δομικό στοιχείο της κατασκευής και εξέλιξής της. Στο έργο Greek Taxi δε, παίζει και με την έννοια αυτή και στο

κομμάτι της διάδρασης με τον χρήστη- θεατή του, όπου ο τελευταίος καλείται να διανύσει μια διαδρομή με ένα ταξί σε μία μεγαλούπολη. Δεν πρόκειται για ένα οποιοδήποτε ταξί! Πρόκειται για ένα “Ελληνικό” ταξί, όχι κάποιας άλλης χώρας. Ένα αμάξωμα το οποίο καλείται να διανύσει μια διαδρομή με αρχή αλλά χωρίς τέλος και με ανυπέρβλητα εμπόδια, μόνο. Στη διαδρομή μια διαφημιστική ταμπέλα του κυβερνώντος κόμματος (2015) υπόσχεται ότι “η Ελπίδα έρχεται”. Ο Ορέστης Λάζος σαρκάζει την Ελλάδα μέσα κι από άλλα έργα, όπως το Sentry Box με τον στρατιωτικό φρουρό που αντί να επιτελεί το έργο του, χορεύει μπροστά στο φυλάκιο του, με ιδιαίτερη μάλιστα δεξιοτεχνία. Στο έργο Reflexions. δημιουργεί ένα διαδραστικό δημοψήφισμα, το οποίο όχι τυχαία συμπίπτει με το Ελληνικό δημοψήφισμα για την παραμονή στο Ευρώ, όπου οι επισκέπτες του καλούνται πριν μπούν στην έκθεση, σ’ ένα παραβάν, να απαντήσουν μέσω μιας οθόνης αφής, σε ερωτήματα που αφορούν ζητήματα που εγείρουν errorισμό, προβληματισμό και αμηχανία σε πολλές εκφάνσεις του δυτικού πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένων της ελευθερίας, του χρήματος, της ποιότητας ζωής αλλά και της ταυτότητας φύλου, ένα ζήτημα που απασχολεί εξολοκλήρου την έρευνα του Jules Rosskam, στην δική του ατομική έκθεση, με τίτλο “Transgression”. Σ’ ένα σύστημα κατασκευασμένων δομών και κανόνων από ανθρώπους, στο πέρας των χρόνων συναντάμε και τις αντίστοιχες αντιλήψεις για την ανθρώπινη φύση. Πολλές έννοιες όπως η σεξουαλικότητα, η έκφραση, η συμπεριφορές, η μόδα στηρίζονται σε στερεοτυπικές προσεγγίσεις σ’ όλο το εύρος της ιστορίας του ανθρώπινου είδους. Η ταυτοποίηση του φύλου αποτελεί ένα θέμα το οποίο διχάζει στις μέρες μας, μιας και πλέον διαχωρίζεται το βιολογικό από το κοινωνικό φύλο. Με αυτό τον προσανατολισμό, η Judith Butler, στο έργο της “Διεκδίκηση της Αντιγόνης”7, στοχάζεται εστιάζοντας στις νόρμες της συγγένειας και τη θέση της γυναίκας μέσω της ετεροσεξουαλικότητας και του βιολογικού της ρόλου ως μητέρα. Στοχάζεται επίσης στα σχήματα νοητότητας, που κάνουν τους έρωτες θε-

7. Butler, Judith. Η διεκδίκηση της Αντιγόνης: Η συγγένεια μεταξύ ζωής και θανάτου / Judith Butler, μετάφραση Βαρβάρα Σπυροπούλου· επιμέλεια Γιώργος Καράμπελας, Κώστας Λιβιεράτος. - ISBN 978-960-221-564-7

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

μιτούς και αναγνωρίσιμους. Για την Butler, η αντίσταση της Αντιγόνης ως γυναίκα, μέσα από τις παραβατικές της πράξεις απέναντι στους άτεγκτους νόμους του κράτους, αναγάγει τον ρόλο της σε “αντρικό”, διανοίγοντας με αυτό το χαρακτηρισμό το χώρο για βαθύτερο κοινωνικό προβληματισμό πάνω στη σύσταση του ρόλου των φύλων. Τα ζητήματα του φύλου διαμορφώνονται και εξελίσσονται μέσα από διαφορετικές θεάσεις της κοινωνίας, που άλλες φορές έχουν ως αφετηρία την θρησκεία, την επιστήμη, την πολιτική, αλλά και τις πολιτισμικές παραδόσεις. Θεάσεις που δεν είναι δύσκολο να μετατραπούν σε δογματικές στη συνέχεια, είτε λόγω αμυντικής στάσης, είτε λόγω επιβίωσης, είτε απλά λόγω αναγκαστικής συνύπαρξης με τις άλλες συνιστώσες της ζωής. Η δουλειά του Jules Rosskam επικεντρώνεται σε ζητήματα ταυτότητας φύλου και ιδιαίτερα σε ζητήματα που άπτωνται της διεμφυλικότητας. Τα θέματά του βασιζονται σε αυτο-εθνογραφικά8 στοιχεία και αποτυπώνεται μέσα από υβριδικές φόρμες στη δουλειά του (εικαστικά και εννοιολογικά). Πρόκειται για ζητήματα που σε πολλές κοινωνίες (συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής), στερούνται ευρείας κοινωνικής αποδοχής και αντίληψης, λόγω των κοινωνικών ή θρησκευτικών στερεοτύπων, που θέλουν το φύλο να ορίζεται μόνο βιολογικά. O Rosskam διερευνά τους τρόπους με τους οποίους κατασκευάζονται σε κοινωνικό επίπεδο προσωπικές ή συλλογικές αφηγήσεις, που με την σειρά τους διαμορφώνουν ταυτότητες. Στην έκθεση “Transgression”, παρουσιάζονται αρχικά δύο ταινίες του Rosskam, το Against a trans narrative και το Thick relations που αποτελούν παράλληλα τον βασικό πυλώνα της έκθεσης, ένα βασικό λεξιλόγιο για την δουλειά και τη ζωή του καλλιτέχνη, αλλά και για την ευρύτερη του αντίληψη γύρω από την διεμφυλικότητα και τα queer ζητήματα. Στο Thick relations το κοινό αποκτά την ευκαιρία, να διεισδύσει στην κουλτούρα μιας αστικής queer κοινότητας μέσω των δυναμικών αντι-ηρωών της καθημερηνότητας που

την συγκροτούν. Η ταινία φέρνει στο προσκήνιο ανοιχτά ζητήματα των queer κοινοτήτων, σε σχέση με τον χρόνο, τον χώρο τους ανθρώπους και τις σχέσεις συγγένειας μεταξύ τους, χωρίς όμως παράλληλα να προσπαθεί να τις προσδιορίσει. Επικαλείται την επιθυμία και την απόλαυση ως το πρωτογενές, ορθό κριτήριο για το ήθος της παραπάνω διαπραγμάτευσης. Το Against a trans narrative από την άλλη, είναι μια ταινία με πολλές αντιθέσεις και στοιχεία από την ζωή, τα βιώματα και τις θέσεις του ιδίου του Rosskam, ως διεμφυλικού ατόμου. Η έκθεση παρουσιάζεται σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο κτίριο τον κοιτώνων, με έναν υφασμάτινο κύβο στο κέντρο του δωματίου, με διαφορετικές προβολές στην κάθε πλευρά, για να αντιπροσωπεύει τον πολύπλευρο χαρακτήρα και την έρευνα του σύγχρονου εικαστικού avant garde καλλιτέχνη. Στις δύο πλευρές του κύβου παρουσιάζονται οι δύο παραπάνω ταινίες. Στις άλλες δύο πλευρές, παρουσιάζονται οι δύο διαφορετικές όψεις μιας ζωντανής performance προβολής ανθρώπινων σκιών πάνω στο πανί, με τίτλο In Difference. Το έργο σχολιάζει στην λανθασμένη αντίληψη της κοινωνίας και τις διαστρεβλώσεις στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, σε ζητήματα που αφορούν τους διεμφυλικούς ανθρώπους. Ο καλλιτέχνης παρατήρησε ότι τα περιστατικά βίας εις βάρος διεμφυλικών ανθρώπων που δημοσιοποιούνταν στους New York Times, παρουσιάζονταν στη στήλη “Fashion and Styles”. Κατά την διάρκεια της performance μια διεμφυλική γυναίκα διαβάζει στο κοινό άρθρα για δολοφονίες διεμφυλικών ανδρών, ενώ ένας διεμφυλικός άνδρας διαβάζει άρθρα για δολοφονίες διεμφιλικών γυναικών, όπως αυτά γράφτηκαν στις στήλες της εφημερίδας. Περιμετρικά του κύβου, μία σειρά έργων που παρουσιάζει για πρώτη φορά ο καλλιτέχνης στο κοινό με τίτλο Untitled, αφορούν καρέ παλαιότερων ταινιών του ή αμοντάριστου υλικού, που έχουν υποστεί επεξεργασία, διαμορφώνοντας τα σε έγχρωμες αφηρημένες συνθέσεις τοπίων, με ιδιαίτερο ζωγραφικό ενδιαφέρων και πολύ ζωντανά χρώματα. Ένα εμφανές αλλά διακριτικό

σχόλιο του καλλιτέχνη για την ουσία των πραγμάτων, το παρελθόν, το παρόν και την ταυτοποίηση των πραγμάτων. Αρχής γενομένης του σφάλματος, ανακαλύπτεται το νέο, αυτό που μέσω της εις άτοπον απαγωγής μας οδηγεί σε μια εκ των πραγμάτων σωστότερη συνθήκη. Το αντίθετο της αλήθειας είναι το ψέμα. Όταν ξέρουμε το ψέμα, γνωρίζουμε περισσότερα για την αλήθεια. Άρα, όταν ξέρουμε ένα σφάλμα, αυτόματα γνωρίζουμε περισσότερα για την λύση ή βρισκόμαστε σε σωστότερη κατεύθυνση. Εν κατακλείδι, η φράση “το πλανάσθαι είναι ανθώπινον” (Errare humanum est), που αποδίδεται στον στωικό φιλόσοφο Σενέκα το Νεότερο9, έρχεται να υπογραμμίσει τον τίτλο αυτού του κειμένου. Το σφάλμα είναι ανθρώπινο και αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της εξέλιξης, του επιτεύγματος, του τελικού στόχου, της λύσης... της Ιθάκης. “Το να επιμένεις όμως στην πλάνη (σφάλμα), είναι διαβολικό”. (Errare humanum est, sed in errore perseverare diabolicum). Δημητρης Μιχάλαρος Διευθυντής Πεδίου Δράσης Κόδρα/ Κεντρικός επιμελητής

9. https://www.britannica.com/biography/Lucius-Annaeus-Seneca-Roman-philosopher-and-statesman - Μαρίνα Γαλανού (2014 ), “Ταυτότητα και έκφραση φύλου”, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, ISBN 978-618-81566-0-9 https://transgendersupportassociation.files.wordpress.com/2014/11/001-106-tautotita-kai-ekfrasi-filou.pdf

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Human beings must err1

Dimitris Michalaros

ERROR constitutes a term commonly encountered in everyday life, primarily through its adoption within the field of technology. On first sight, one could argue that the term has a seemingly negative connotation, since, at a firstlevel, its most superficial reading is identified with notions such as problem, mistake, deadend, barrier, crashing, crisis. If we manage to move beyond the etymological interpretation of the Error and, subsequently, focus on what the term describes as a condition or circumstance, we may readily realize that apart from the negative connotations that can be derived from the causes that led to that condition or circumstance, all other associated garniture and mainly the transitive state are characterized by terms such as change, new, discovery and others, always in relation to any future developments. Yet, if we delve deeper into the notions that exemplify this transitive state, we will discover in them a wholly positive tone. Thus, the error is defined as a deviation from the conventional, the right, the successful, the norm, but it cannot by any means be defined as a deviation from the Correct. Semantically, the words ‘right’ and ‘correct’ are synonyms as they describe the same result, but they differ in regard to their temporal denotation and, consequently, the definition of their status. “Right” is what agrees with the norms (the

lived experience). It constitutes the relationship with what describes the success in the present as it is defined by a know-how. On the other hand, “Correct” is what encompasses the notion of the right, always in relation to the result, but never restricted temporally by the norms or by what is still not a norm; that is, those things for which a know-how has not yet been established. The reason we need the aforementioned elaboration on those two terms—which are semantically the opposite of the error—is due to their own temporal distinction. In this year’s thematic, the error defines the temporal moment when the hitherto conceived as right is self-negated (it is stagnated), thus defining the point of a new beginning, the starting point of an alien (unorthodox) development of the experience, which can be nothing but correct, since the prior experience or condition reached to a deadend or simply collapsed. In this year’s thematic of the Action Field Kodra 2015, we will encounter a different interpretation, which one can characterize it as anything but negative. We will see the ERROR being identified with the point that dictates the need and it is defined as the starting point of a development for something new; the establishment of a new course: New technologies, new accomplishments, a new philosophy, new perspectives, a new view of things, and new experiences. Action Field Kodra 2015 attempts to detach itself from the conventional reading of things and, taking as its principle the deadend circumstances that humanity constantly experiences at the social and political level nowadays, endeavors to comment upon the developments, based on the various spheres of everyday life, in which through the ‘error’ and the ‘mistake’ eventually the ‘correct’ is defined. Technology, sciences, and culture are such spheres. Today, conventionalism and a turn toward the conservatism of the extremes2 have dominated

1. Jennifer Anna Gosetti-Ferencei, Heidegger, Hölderlin, and the Subject of Poetic Language: Toward a New Poetics of Dasein. New York: Fordham University Press, 2004, p. 56. 2. Stefanos Pesmatzoglou, “ΕΥΡΩΠΗ: Η «ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΗΠΕΙΡΟΣ» ΣΤΗΝ «ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ».” Μνήμων 25 (2003): 217-245.

the western world at both the political and social level. It is now the norm that procrastination, turning a blind eye to various issues, and passivity are the basic traits of the western world and its leadership. The inability to deal effectively with a crisis, the proneness toward the error and the mistake are more than apparent due to a system which, although it was established in order to theoretically serve the people, it has slowly more and more transformed into something that people serve. It is after all a given that crises affect almost as an epidemic even the ostensibly healthy systems, especially so when the latter are unified within our globalized system. In the twenty-first century, power is defined by financial comfort. We witness developments so rapid that do not allow human thought to mature as they unfold or, even worse, to express its agreement with or objection against them. The conventionality found within the technocratic worldview and the financial factors that determine all developments in the political realm have managed to assign to culture and to social demands a secondary role, isolated from any negotiations in regard to decision making. The ‘culture’ promoted and sponsored mainly in the large decision making centers is of the sterile and institutionalized kind; a culture determined by the thematic lines drawn by state or Union financing, which are assessed mainly according to technocratic criteria while simultaneously accommodating the policies of each political leadership. Although Action Field Kodra is entirely depended upon the EU programs, it has traditionally detached itself from those policies by supporting young artists and experimental art forms, due to the fact that it is still part of a cosponsorship model between Greece and the EU, which both artistically and theoretically allows for absolute freedom. Thus, Action Field Kodra attempts, within the framework of its abilities,

to strategically explore and promote modern art as one of the most important aspects of the contemporary cultural identity. Responding to the demands of our era and amidst an on-going severe crisis, Action Field Kodra 2015 does not seek to suggest new practices, but to encourage new ways of thinking and viewing of everything that surrounds us. What is the ERROR in art and how, given the circumstances, it transforms itself into a political voice today? Due to an error, we now have in museum collections some of the greatest artworks, many of which held a crucial role in the formation of contemporary aesthetics and perception. One of the most characteristic examples remains Marcel Duchamp’s work, entitled “The bride stripped bare by her bachelors, even” (La mariée mise à nu par ses célibataires, même), also known as “The Large Glass.” Perhaps, even the everlasting issue of modernism is the result of an unorthodox viewing of things, in which a sky could be green and a field blue.3 In the classical forms of art (painting, sculpture, engraving), the error—sometimes as an accident, others as hard failure or a mistaken imprint—constitutes part of the develoment of a work, whereas after modernism appears within artworks as their structural element. In reality, these are false imprints or failures that the artists decide to maintain within their works, or even base their developments upon them. Such artworks belong to famous artists, such as Picasso, Dali, Monet, Munch, Degas and others. The examples of Degas and Monet, for instance, are completely in synch with Magda Lampropoulou’s project “01db10”. During the last years of their lives, the two leading figures of impressionism painted being almost blind.4 They managed to reverse this contradictory condition between their health problem and their identity as painters by transforming it into a basic element of their research.

3. Based on Adolph Hitler’s phrase “Anyone who sees and paints a sky green and fields blue ought to be sterilized”, which was related to the overall view of the nazi regime in regard to modernism, as the “Degenerate Art” (http://www. bbc.com/news/magazine-24819441). 4. http://news.stanford.edu/news/2007/april11/med-optart-041107.html

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Lampropoulou herself suffers from a mild hearing loss which cannot be easily observed by her interlocutors—unless she discloses it— due to her developed ability of lip reading, and her especially vivid social character. The artist, based on our first conversations with her, submitted her first proposal according to the theme that she had understood. This was not the ‘Error’, but a similarly sounding work in Greek, that is, ‘Eros’ (meaning, love). In this way, the misunderstanding due to both a failed lip reading and the acoustic interpretation of the English word, gave the space for a new research field for the artist. Her project was developed through three works that she made at the attic of the dorms. Lampropoulou decided to integrate the game in her work as a means of interaction with the visitors, thus seeking a different interpretation of the sound through the empathic identification of the visitors with hearing loss (that is, as an audio failure or error), from which nevertheless emerges an aesthetic that redefines the role played by the human senses. This manages to accomplish the communicative aim by, at the same time, utilizing John Cage’s work “Happy New Ears”5, and the aesthetical foundations he set up while working within the ‘Fluxus’ movement that dealt with the relationship between sound, noise, and silence. Art, already from the beginnings of the twentieth century and mainly after the First World War, through the innovative movements such as dada, abstract expressionism, surrealism, cubism and other, openly defies and challenges whatever norm or convention by employing as the starting point of its research, in a sectarian manner, the error (as non-correct), the failure, or even more so the prohibited—with its goal being to provoke the social and political status quae of every era. Moreover, in each period, art does not face conflicts only with the norms and stereotypes or other extraneous factors, but within its own walls as well, on matters pertaining to art

and artistic practices. The hitherto taken for granted norms related to academic approaches, the aesthetic values, or even the deemed standard qualifications that visual artist should have are now openly contested. The internal process, which is usually based on the instinct, experience, and the artist’s perception of the color as value, is being amplified. The term Avant-Garde6 appears in the beginnings of 1850, becoming widely known during modernism, and being used for determining art’s experimental space, from which hybrid synergies emerged that could not be assigned within one particular movement, whereas in many occasions, even their artistic dimension was disputed. The term derives from the French word vanguard, which is used to determine—even nowadays—the experimental arena or other pioneering forms of art. Within the central framework of Action Field Kodra 2015, and through their individual exhibitions, two avant garde artists are presented, Orestis Lazos and Jules Rosskam, whose work already from the beginning opposed to the ostensibly correct and the prevailing norms. Orestis Lazos’ individual exhibition, entitled “This is not a syntax error”, is comprised of interactive Video Game art and Video Art works. Lazos comes from the field of Art & Technology and is one of the few Greek artists that works on Video Game Art using 3D graphics and programming code as the basic elements of his works. Through the structure and the experience of video games, Lazos creates 3D environments by borrowing real conditions from everyday life and transforming them into scenarios of his virtual reality. In those scenarios, he invited the viewers to interact by assuming a character or a role from his video games. The viewer is obliged to make decisions, which at the same time gain an intense political aspect. The artist himself clarifies that his art is politicized but

5. https://www.theguardian.com/music/tomserviceblog/2012/aug/13/john-cage-contemporary-music-guide, http://daveearchive.pick.northwestern.edu/video/happy-new-ears-state-research-john-cage-deborah-campana-conservatory-lib-0 6. http://www.tate.org.uk/learn/online-resources/glossary/a/avant-garde

not partisan, since many make the mistake of classifying it. This applies also to his work “Hellas Riots”, which brought about intense reactions and caused debates among the viewers when it was first presented; debates with direct references to the reactions that followed the murder of young Grigoropoulos on December 6, 2008. The artwork, of course, remains apropos, reflecting at the same time the social appositions in crisis-struck Greece and the divisions it has put forth within the society. The same issues are dealt with in the video ‘Street Fight’, where the character of Karagiozis, the folk hero of Shadow Play, is presented as fighting against a representative of central leadership (a dignitary), hence satirizing the kind of revolution that characterizes the western world today: the couch revolution. This is a work that stands against the stereotypical criticism voiced every now and then by other foreign peoples in regard to the frequency with which the Greek people come together into protests and the ways with which they defend their rights and their positions. A similar approach is adopted in his works “The Fence” and “The Flag”. The error is part of the experience of the video games, both at the level of structure (source code) and the level of interaction with the user. The error constitutes a structural element of Lazos’ work, both at the construction and the development of his work. In his artwork “Greek Taxi”, he plays with this notion in the interaction with the userviewer, in which the latter is invited to cover a distance in a taxi in a metropolis. But this is not a regular taxi! It is a ‘Greek’ taxi. A vehicle that is supposed to cover a distance that has a beginning but lacks an end, having to overcome numerous barriers in the process. On route, an advertising sign of the ruling party (2015) gives the promise that “Greece is coming”. Orestis Lazos satirizes Greece with sarcasm in other works as well, like in “Sentry Box”, with a soldier who, instead of doing what he is supposed to do, is dancing in front of his outpost with virtuosity. In “Reflections”, Lazos creates an interactive referendum—which, not by accident, coincides

with the Greek referendum regarding staying in the Euro zone—where the visitors are asked, prior of entering the exhibition, to enter into a polling booth and answer on a touch screen questions related to issues that are flirting with the notion or error, problems, and awkwardness encountered in various aspects of the western civilization, including the notions of freedom, money, quality of life, as well as gender identity, which is a topic that preoccupies Jules Rosskam in his own individual exhibition, entitled “Transgression”. In the end, and within a system of structures and rules set by humans, we also encounter the respective ideas pertaining to the human nature. Notions such as sexuality, expression, attitudes, fashion are based on stereotypical approaches throughout human history. The identification of gender is a serious issue nowadays, since today there is an explicit distinction between biological and social gender. With that orientation in mind, in her work Antigone’s Claim,7 Judith Butler contemplates on and deals with the norms of kinship and the place of women through the category of heterosexuality and the biological role of the mother. Moreover, she deals with the perceptive shapes that make love something desired and identifiable. For Butler, Antigone’s resistance as a woman through her unlawful conduct against the implacable laws of the state, elevates her role by making it ‘masculine’, thus opening up the space for a deeper social reflection pertaining to the essence of gender roles. Issues pertaining to gender are shaped and developed through the various forming factors of society, which sometimes they stem from religion, science, politics, as well as cultural traditions. These are factors that are not difficult to be transformed into dogmatic ones, either due to a defensive worldview (or for the sake of survival), or simply as the result of a mandatory coexistence with the other various components of life.

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

7. Butler, Judith, Antigone’s Claim: Kinship Between Life and Death. New York: Columbia University Press, 2000.

Jules Rosskam’s work focuses on issues related to gender identity in general and the issue of transgender categorization in particular. His themes are based on self-ethnographic elements8 being explicated in his work through hybrid forms (both artistically and semantically). These are issues that in many societies (including Greece) are lacking a wide social understandign and acceptance, mainly due to social or religious stereotypes and norms that only accept the biological definition of gender. Rosskam seeks the ways with which, at the social level, personal or collective narratives are constructed, which in turn shape and define identities. At the exhibition entitled “Transgression,” the visitor initially watched the presentation of two movies mad eby Rosskam, namely “Against a trans narrative” and “Thick Relations”; these movies constitute the exhibition’s central pivot: a basic dictionary in regard to the artist’s work and life, as well as his own broader conceptualiziton of issues pertaining to transgender and queer groups. In “Thick Relations,” the public has the opportunity to penetrate deeper into the culture of an urban queer community thorugh the dynamic anti-heroes of the community’s daily life. The movie brings into light the unresolved issues queer communities face in connection to time, space, people and their familial relationships, withour however simultaneously attempting to define them. The movie appeals to the desire and pleasure as the primary and sound criterion regarding the ethos of the aforementioned negotiation. On the other hand, “Against a trans narrative” is a movie with numerous contrarieties as well as elements from Rosskam’s own life, experiences, and stances as a transgender person. The exhibition is presented in a specially formed space within the dorms building, having a cloth cube at the center of the room, with different projections on each of its surfaces,

which represents the multifaceted character and research that the contemporary avant garde visual artist has and does, respectively. The two movies are projected on two of the cube’s sides. Onto the other two surfaces of the cube, the two different aspects of a live performance of a projection of human shades onto the fabric are presented, entitled “In Difference”. The work comments on society’s erroneous understanding and the distortions in forming public opinion in issues pertaining to transgender people. The artist noticed that violence incidents against transgender persons that were published by The New York Times appeared in the “Fashion and Styles” column. During the performance, a transgender woman reads to the visitors articles about the murdering of transgender men, while a transgender man reads articles about the murdering of transgender woman, as they appeared in the newspaper’s columns. At the cube’s perimeter, a series of works that are presented for the first time by the artist entitled “Untitled” are based on different footages from his older movies or unedited materials, which have been processed and transformed into colorful abstract compositions of landscapes, having a special painting interest accompanied by very vibrant colors. This is a work that constitutes a sober comment made by the artist about the essence of things, the past, present, and the identification and classification of things. Starting from the error, the new is discovered; that which through a reductio ad absurdum leads us to a de facto more correct condition. Lie is the opposite of truth. When we know the lie, we know more about the truth. Consequently, when we know the error, we simultaneously know more about the solution, or we are in a right direction. In conclusion, the phrase “Errare humanum est”, assigned to the Stoic Roman philosopher Seneca the Younger,9 functions as the ideal concluding phrase of this text. To

8. Roth, Wolff-Michael (2008). Auto/Ethnography and the Question of Ethics [22 paragraphs]. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 10(1), Art. 38, http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0901381 9. https://www.britannica.com/biography/Lucius-Annaeus-Seneca-Roman-philosopher-and-statesman; Marina Galanou (2014 ), “Ταυτότητα και έκφραση φύλου”, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, ISBN 978-618-81566-0-9 https://transgendersupportassociation.files.wordpress.com/2014/11/001-106-tautotita-kai-ekfrasi-filou.pdf

err is a human condition and constitutes an inextricable element of evolution, achievement, final aim, solucion … of Ithaca. “Errare humanum est, sed in errore perseverare diabolicum.”

Dimitris Michalaros Action Field Kodra Director/ Main curator

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

ατομική έκθεση solo exhibition

Ορέστης Λάζος Οrestis Lazos

Επιμέλεια: Δημήτρης Μιχάλαρος Curator: Dimitris Michalaros

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

This is not a syntax error

Ο Ορέστης Λάζος γεννήθηκε το 1983 στην Αθήνα, Ελλάδα. Ζει και εργάζεται στην Κομοτηνή. Αποφοίτησε από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών “Ψηφιακές Μορφές Τέχνης” της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας το 2013. Δουλεύει κυρίως με ψηφιακά μέσα. Έχει συμμετάσχει σε ατομικές ή/και ομαδικές εκθέσεις: ΣΥΝ/Ανταλλάξιμα, διοργάνωση Περιφερειακό Γραφείο Ανάπτυξης Βορείου Αιγαίου, επιμέλεια Παναγής Κουτσοκώστας, 2015, Μυτιλήνη Echoes of Eco, διοργάνωση 8th Winter Festival of Arts, επιμέλεια Antonio Geusa, 2015, Sochi Ρωσσία Action Field Kodra, διοργάνωση Action Field Kodra, επιμέλεια Δημήτρης Μιχάλαρος, 2014, Καλαμαριά CyberArt Space (http://www. cyberartspace.net), 2012 Athens Video Art Festival, διοργάνωση Athens Video Art Festival, 2010, Αθήνα Moving Frames Festival, διοργάνωση ομάδα Alt+Ctrl+Del, 2009, Μυτιλήνη Going Youth Festival, 2009, Αθήνα EMYAN Online Arts Festival, 2008 «Wo (+) man =?», 5ο Φεστιβάλ Τέχνης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, διοργάνωση OPENHORIZONS, 2007, Θεσσαλονίκη

Orestis Lazos was born in 1983 in Athens, Greece. Currently lives and works in Komotini. In 2013he graduated from the University of Athens School of Fine Arts “Master in Digital Arts”. He primarily works in the medium of video games and video art. He has participated in solo or group exhibitions, such as: SYN/Antallaxima, Panagis Koutsokostas, 2015, Mytilene Echoes of Eco, 8th Winter Festival of Arts, Antonio Geusa, 2015, Sochi Russian Federation Action Field Kodra, Dimitris Michalaros, 2014, Kalamaria CyberArt Space (http://www. cyberartspace.net), 2012 Athens Video Art Festival, 2010, Athens Moving Frames Festival, Alt+Ctrl+Del team, 2009, Mytilene Going Youth Festival, 2009, Athens EMYAN Online Arts Festival, 2008 “Wo (+) man =?”, 5th Art Festival for the Human Rights, Aristotle University of Thessalonica, Greece organized by OPENHORIZONS, 2007, Thessaloniki

Αποψη της έκθεσης View of the exhibition space

This is not a syntax error

The Fence, Video, 3’51’’(loop), 2011

Άποψη του έργου στο χώρο View of the artwork on display

Greek Taxi, Video Game, 2015

This is not a syntax error

Sentry Box, 3d Animation,1’(loop), 2014

The Flag, Video, 1’(loop), 2013

Άποψη του έργου στο χώρο View of the artwork on display

This is not a syntax error

Reflections, Interactive Application, 2015

StreetFight, Video, 1â&#x20AC;&#x2122;(loop), 2012

This is not a syntax error

Slow A Day, Video, 40’’(loop), 2015

Hellas Riots, Video Game, 2010

World Of Art, Video Game, 2013

This is not a syntax error

ατομική έκθεση solo exhibition

Jules Rosskam

Επιμέλεια: Δημήτρης Μιχάλαρος Curator: Dimitris Michalaros

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

transgression

Γεννήθηκε στο Σικάγο και μεγάλωσε στη Φιλαδέλφεια. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Visual Arts of Bennington College το 2001. Στη συνέχεια μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου εργάστηκε στην παραγωγή του ΜTV, του The History Channel και της Curious Pictures. Παράλληλα στη Νέα Υόρκη, εντάχθηκε στη μη-κερδοσκοπική οργάνωση της Dyke TV, στην οποία εξελίχθηκε ως Executive Producer του προγράμματος. Το 2005 παρουσίασε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, ”Τransparent’’, αποσπώντας διεθνή και κρατικά βραβεία, που προβλήθηκε σε τουλάχιστον 50 κινηματογραφικά φεστιβάλ και παρουσιάστηκε στο PBS τον Ιούνιο του 2008. Το 2006 μετακόμησε στο Chicago για να συνεχίσει τις σπουδές του School of the Art Institute of Chicago. Στο Σικάγο συνίδρυσε και τη δημοφιλή μηνιαία σειρά Threat Level Queer Shorts (2008-2010). Το καλοκαίρι του 2007, έλαβε υποτροφία από το Ellen Stone Belic Institute, για την έρευνα του με τίτλο “Women and Gender in the Arts and Media”, ώστε να στηρίξει το δεύτερο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ του “against a trans narrative” (2010) Με την υποστήριξη του Center for Independent Documentary και του LEF Foundation , είναι στη διαδικασία παραγωγής του τέταρτου ντοκιμαντέρ του, με τίτλο “Paternal Rites”, ενώ παράλληλα παρουσιάζει τα εικαστικά του έργα (ζωγραφικά, εγκαταστάσεις, performances) σε εκθεσιακούς χώρους σε Αμερική και Ευρώπη. Πλέον διδάσκει στο Hampshire College, SUNY και στο Indiana University-Purdue, Fort Wayne.

Jules Rosskam was born in Chicago and grew up in Philadelphia. He graduated from Bennington College with a BA in Visual Arts in 2001. Later, he moved to New York, where he worked at the production department of MTV, The History Channel as well as at Curious Pictures. At the same time, in New York, he became involved with the NGO Dyke TV, where he became Executive Producer of its programme. In 2005, he presented his first film “Transparent”, for which he received numerous international and state awards. The film was shown in at least 50 film festivals and was screened at PBS in June 2008. In 2006 he moved to Chicago in order to continue his studies at the School of the Art Institute of Chicago. There, he co-founded the popular monthly series Threat Level Queer Shorts (20082010). In 2007 he received a scholarship by Ellen Stone Belic Institute for his research “Women and Gender in the Arts and Media” in order to support his second documentary film “against a trans narrative” (2010). With the support of the Center for Indepent Documentary and LEF Foundation, he is now at the production stage of his fourth documentary, titled “Paternal Rites” while at the same time he is showing his visual artworks (paintings, installations, performances) in exhibition spaces both in the USA and Europe. He is also teaching at Hampshire College, SUNY and at Indiana University-Purdue, Fort Wayne.

Αποψη της έκθεσης View of the exhibition space

transgression

Against a trans narrative, 2009 video 01:01:00

In difference, 2015 performance document 00:20:00 (loop)

transgression

Interventions 1, 2007 installation digital prints, ink on vellum, magazine, shelf dimensions variable

Thick Relations, 2012 video 01:25:00

transgression

Untitled 16 (No Place), 2015 digital print 35.56 cm X 19.97 cm

Untitled 11 (No Place), 2015 digital print 24 cm X 34.24 cm

Untitled 19 (No Place), 2015 digital print 91.44 cm X 51.35 cm

Untitled 6 (No Place), 2015 digital print 24 cm X 34.24 cm

Untitled 7 (No Place), 2015 digital print 24 cm X 34.24 cm

Untitled 13 (No Place), 2015 digital print 35.56 cm X 26.67 cm

Untitled 29 (No Place), 2015 digital print 35.56 cm X 26.67 cm

Untitled 17 (No Place), 2015 digital print 91.44 cm X 51.35 cm

Untitled 10 (No Place), 2015 digital print 35.56 cm X 26.67 cm

transgression

Untitled 34 (No Place), 2015 digital print 35.56 cm X 19.97 cm

Untitled 32 (No Place), 2015 digital print 24 cm X 34.24 cm

Untitled 36 (No Place), 2015 digital print 24 cm X 34.24 cm

Untitled 28 (No Place), 2015 digital print 24 cm X 34.24 cm

The Hand Intervenes to Gather and, 2007 digital print (series of four) 139.7 cm X 93.13 cm

transgression

in situ project

Μάγδα Λαμπροπούλου Magda Lampropoulou Επιμέλεια: Δημήτρης Μιχάλαρος Curator: Dimitris Michalaros

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

01db10

Η Μάγδα Λαμπροπούλου γεννήθηκε το 1977 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Ολυμπία. Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται ως εκπαιδευτικός Εικαστικών. Αποφοίτησε από το τμήμα γλυπτικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθηνών (ΑΣΚΤ) το 2004. Δουλεύει με ποικίλα μέσα. Έχει συμμετάσχει σε διάφορα συμπόσια και ομαδικές εκθέσεις. Επιλεγμένα συμπόσια και εκθέσεις: “Home”, Workshop Ψηφιακών μορφών Τέχνης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σύρου, 2014, Σύρος, “Μοιραζόμαστε την τέχνη” Γκαλερί Cube, 2012, Πάτρα, Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, 2007, Αθήνα, Γκαλερί Art Tower Agora, 2007, Αθήνα, 1ο Συµπόσιο Γλυπτικής Σκύρου, 2006, Σκύρος.

Lampropoulou Magda was born in 1977 in Athens and was raised in the town of Olympia. She works as a Plastic Arts Educator. In 2004 she graduated from the Sculpture Department of the Athens School of Fine Arts (ASFA). She uses several mediums to express her work. She has participated in several workshops and group exhibitions. Some of them are: “Home”, Digicult Workshop of Syros, University of the Aegean, 2014, Syros, “We share art”, Gallery Cube, 2012, Patras, Melina Merkouri Cultural Centre, 2007, Athens, Art Tower Agora Gallery, 2007, Athens, 1st Skyros Sculpture Workshop, 2006, Skyros.

In situ project

Άποψη του project στο χώρο View of the project in display

01db10

Κείμενο καλλιτέχνη Τα έργα της Mάγδας Λαμπροπούλου αποσκοπούν στο να μεταδώσουν τον ιδιαίτερο ψυχισμό με τον οποίο ζει προσωπικές εμπειρίες, αποτυπώνοντάς τες μέσα από τη χρήση διαφορετικών εκφραστικών μέσων (γλυπτική, εγκαταστάσεις, ηχητικά έργα, βίντεο) και τη συνύπαρξη ποικίλων και ετερόκλητων μεταξύ τους υλικών. Η τέχνη της λειτουργεί σαν δίαυλος για την επικοινωνία βιωμένων καταστάσεων που δύσκολα ομολογούνται και τις αποκαλύπτει μεθοδικά, κλιμακώνοντας τη δομή των έργων της, αρχικά θεραπευτικά, ανακουφιστικά για την ίδια ενώ στη συνέχεια τις μετασχηματίζει σε κοινωνικά ζητήματα. Με έμφαση στις προκαταλήψεις και στην ηθική που επιβάλλεται από τις εκάστοτε κοινωνίες, δημιουργεί έργα με κοινωνικό περιεχόμενο, μετατρέποντας τη σιωπηλή παραδοχή σε ρητή δήλωση. Προσκαλώντας το κοινό να γίνει κοινωνός των έργων της, μέσω της διάδοσης και της ενεργούς συμμετοχής, συχνά με παιγνιώδη τρόπο, στοχεύει στην ταυτοποίηση, ανάδειξη και καυτηρίαση των κοινωνικών ταμπού και στερεοτύπων.

Artist’s statement Magda’s Lampropoulou works of art aim at imparting the particular pshychism by which she feels personal experiences, impressing them through the use of various expressive mediums (sculpture, installations, sound, video) and the co-existence of several and disparate materials. Her art functions as a channel to communicate life knowledge situations which are difficult to confess, then methodically reveals them, escalating her works’s structure, therapeutically, with relief at the beginning for herself , while later on transforms them into social issues. With emphasis on prejudice and the moral imposed by each and every society, her art creates works with social content, transforming implicit acceptance into explicit statement. Inviting the public to become participant to her works, through diffusion and active participation, often in a playful way, Magda Lampropoulou is bent on tautologizing, elevating and castigating social taboos and stereotypes.

Κάθε φορά που “διαβάζεις” τα χείλη καταγράφεις στο πρόγραμμα του υπολογιστή ό,τι πιστεύεις πως “λένε”. Το κείμενό σου θα μεταδίδεται από τη φωτεινή πινακίδα. Every time you “read” lips, you record on the computer everything you believe they “say”. Your text will be transmitted on the bright sign.

Αλλαγή Συχνοτήτων στα 10db decibel, 2015 Βίντεο εγκατάσταση, ύφασμα, μεταλλικές βέργες, μεταλλικές βίδες με θηλιά, πετονιά, φωτεινή πινακίδα LED, μεταβλητές διαστάσεις, 10΄40΄ ΄ (προβολή βίντεο σε λούπα) Change Frequency to 10db decibel, 2015 Video installation, fabric, metal rods, metal screws with loop, fishing line, bright LED sign, variable dimensions,10΄40΄΄ (loop)

In situ project

01db10

Το παιχνίδι «01db10» παίζεται με δύο έως τρείς παίκτες. Από τον πρώτο παίκτη ως τον τελευταίο, καταγράφονται στον πίνακα με αύξοντα αριθμό, οι λέξεις ή οι φράσεις που ο πρώτος αποφασίζει να μεταδώσει στον δεύτερο και αυτός στον τρίτο μόνο με την κίνηση των χειλιών του. Απαγορεύεται η ομιλία και στους τρείς παίκτες. Επιτρέπεται μόνο η χειλεοανάγνωση. Στο τέλος του κάθε γύρου, οι παίκτες συγκρίνουν τις λέξεις-φράσεις του δικού τους πίνακα με τους άλλους δύο. Κάθε γύρος τελειώνει μετά τις πέντε προσπάθειες εντοπίζοντας τα πιθανά λάθη από τη χειλεοανάγνωση. Για να ολοκληρωθεί σωστά το παιχνίδι απαιτειται αμοιβαίος σεβασμός. Για αυτό τα χείλη σας πρέπει να “μιλάνε” καθαρά στα 0 desibel.

Φωνολογική Ενημερότητα, 2015 Ηχητική εγκατάσταση, μεταβλητές διαστάσεις, τσίγκινα τενεκεδάκια, ελατήριο, ελαστικό σχοινί, μεταλλικές βίδες με θηλιά Phonological Awareness, 2015 Sound installation, variable dimensions, tin cans, spring, elastic rope, metal screws with loop

The game “01db10” is played by two or three players. From the first player to the last, the words which the first player decides to transfer only by lip movement to the second one and he / she to the third one are written on the board by serial number. Speech is forbidden by all three players. Only lip – reading is allowed. At the end of every round the players compare the words – phrases of their own board with those of the other two boards. Every round ends after five attempts, spotting the possible mistakes from lip – reading. Mutual respect is needed in order for the game to be completed. Τherefore your lips must “speak” clearly at 0 decibel. 01db10, 2015 Διαδραστική εγκατάσταση, μεταβλητές διαστάσεις, ξύλο, κιμωλία, χρώμα, σφουγγάρι, ελαστικό σχοινί 01db10, 2015 Interactive installation, variable dimensions, wood, chalk, color, sponge, elastic rope

In situ project

01db10

ατομικές εκθέσεις solo exhibitions

Δημήτρης Φραγκάκης Dimitris Fragakis Βασίλης Χατζόπουλος Vassilis Hatzopoulos Επιμέλεια: Παναγής Κουτσοκώστας Curator: Panagis Koutsokostas

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Η Υπέρβαση και το Σφάλμα

Παναγής Κουτσοκώστας

Το Πεδίο Δράσης Κόδρα είχε για τη φετινή του θεματική τον τίτλο Error (Σφάλμα). Όπως κάθε χρονιά, η επιμελητική πρακτική που ακολουθείται στηρίζεται πάνω σε ζητήματα ασφαλώς καλλιτεχνικά, αλλά η κοινωνική, πολιτική ή και οικονομική συνθήκη απασχολεί στενά το εικαστικό πρόγραμμα του θεσμού. Ο τίτλος λοιπόν αποτέλεσε τον βασικό κορμό ανάπτυξης των θεματικών που ακολουθήσαμε τόσο οι τρεις κεντρικοί επιμελητές (Δημήτρης Μιχάλαρος, Ανθή Αργυρίου, Παναγής Κουτσοκώστας), όσο και η επιλογή της θεματικής του CyberArtSpace (επιμέλεια: Σοφία-Ελίζα Μπουράτση). Οι επιμελητικές επιλογές που έγιναν από τη δική μου πλευρά, αναπτύχθηκαν σε δύο φαινομενικά αντιδιαμετρικούς άξονες έχοντας στο επίκετρο την έννοια του σφάλματος. Δύο νέοι καλλιτέχνες, ο Βασίλης Χατζόπουλος και ο Δημήτρης Φραγκάκης, παρουσίασαν ξεχωριστά τις ατομικές τους εκθέσεις, στους χώρους του πρώην Στρατοπέδου Κόδρα. Οι εικαστικές τους προτάσεις υποβάλλουν τον θεατή σε μία εμπειρία θέασης του σφάλματος, ειδωμένη με διαφορετικό τρόπο. Και στις δύο περιπτώσεις όμως οι δύο καλλιτέχνες πραγματεύονται και αναμετρώνται με πανανθρώπινα ερωτήματα, δημιουργώντας δύο αφηγηματικές ιστορίες: τη μόνιμη προσπάθεια του ανθρώπου να εξελιχθεί τεχνολογικά ο Βασίλης Χατζόπουλος και τη διαρκή αναμέτρηση με την ύπαρξη ο Δημήτρης Φραγκάκης. Ο Βασίλης Χατζόπουλος, στην ατομική του έκθεση με τίτλο Αρθρώνοντας το Λάθος διαμορφώνει ένα ανοίκειο περιβάλλον από οίκεια και καθημερινά αντικείμενα, που στηρίζεται στη λογική του DIY (Do It Yourself) με Steampunk και

ρετροφουτουριστικές αναφορές που ξεπερνούν τα όρια του εικαστικού-τεχνολογικού αντικειμένου και σχολιάζουν την επίδραση της τεχνολογίας στον άνθρωπο. Ο Δημήτρης Φραγκάκης, στην ατομική του έκθεση με τίτλο The Open Circle (Ο Ανοικτός Κύκλος), τοποθετεί χωρικά τις αξίες και τις έννοιες που ενέχει η ίδια η σημασία του λάθους. Εκκινώντας από τη σύσταση των χαρακτηριστικών της αγιότητας, η οποία είναι περιχαρακωμένη από φαινόμενα λάθους, προσπαθεί να διερευνήσει το αξιακό δίπολο μεταξύ υψηλού και χαμηλού, σφάλματος και σωστού, αμαρτίας και μετάνοιας σε μία αφηγηματική έκθεση.

Αρθώνοντας το Λάθος Η αιτιότητες που δημιουργούν πάνω στον άνθρωπο οι τεχνολογικές ανακαλύψεις συζητούνται ήδη από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης. Σκέψεις και προβληματισμοί σχετικά με την επιρροή της τεχνολογίας στις κοινωνίες και στον τρόπο που ορίζεται η σχέση μεταξύ ατόμου και τεχνολογικού προϊόντος έρχονται σε αντιδιαστολή με την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να ανακαλύπτει συνεχώς νέες τεχνολογίες, που σκοπό έχουν την αντιμετώπιση και τον έλεγχο της φύσης. Διαρκή λάθη και πειραματισμοί προηγούνται του τελικού προϊόντος, το οποίο σε οριστική μορφή προσφέρεται στην ανθρωπότητα, προκειμένου αυτό το προϊόν να εξυπηρετήσει κάποια συγκεκριμένη ανάγκη. Ενώ μπορούμε να αναγνωρίσουμε σημάδια τεχνολογικής εξέλιξης ήδη από την προϊστορία, όταν δηλαδή ο άνθρωπος κατασκεύασε το πρώτο του εργαλείο, η κριτική που ασκήθηκε στην τεχνολογία ως ρυθμιστής της ιστορίας εμφανίζεται με την ανάπτυξη της θεωρίας του τεχνολογικού ντετερμινισμού. Σε μία ακραία μορφή αυτής της θεωρίας μπoρούμε να εντοπίσουμε κοινά στοιχεία με αυτά ενός θρησκευτικού δόγματος. Πως δηλαδή, η ίδια η τεχνολογία οδηγεί στο περίφημο τέλος της ιστορίας, όπως ο άνθρωπος διεκδικεί τον παράδεισο μετά τον θάνατο. Δεν θα μπορούσαμε με ασφάλεια να πούμε πως, η τεχνολογία καταστρέφει τις κοινωνικές δομές, ούτε πως εξελίσει το ανθρώπινο είδος.

Η πραγματικότητα μας οδηγεί στο να δούμε την εξέλιξη της τεχνολογίας σε μία παράλληλη σχέση συμβίωσης με την εξέλιξη της κοινωνίας, όπου οι κοινωνίες εξελίσσονται από τις νέες ανακαλύψεις και οι ανακαλύψεις αυτές επηρρεάζονται από τις κοινωνικές αλλαγές και ανάγκες. Ήδη, από τα μέσα του 20ου αιώνα η τεχνολογία σταμάτησε να αφορά αποκλειστικά σε συσκευές, αλλά πέρασε και στη βιολογία, δημιουργώντας αυτό που σήμερα αναγνωρίζουμε ως τεχνητή νοημοσύνη, γεγονός πως ομολογεί πως οι τεχνολογίες παράγονται μέσα στο πλαίσιο πολιτικών και κοινωνικοοικονομικών αλλαγών. Η τέχνη δεν έμεινε αμέτοχη στην εξέλιξη της τεχνολογίας, αντιθέτως ανέπτυξε μία εγγενή σχέση μαζί της ειδικά στον 20ό αιώνα, όπου η τεχνολογία αναπτύσσεται δραματικά και την ίδια περίοδο η μαζική κουλτούρα επηρεάζει και επηρεάζεται από την ίδια την τέχνη. Ασφαλώς, η πρώτη ύλη της τέχνης μετατρέπεται από ακαδημαϊκή σε πρωτοποριακή, με πειραματισμούς και χρήση νέων υλικών τεχνολογίας. Κινητικά γλυπτά ή η βιντεοτέχνη και τα νέα μέσα αφορούν ολοένα και περισσότερους καλλιτέχνες πολύ πριν το γύρισμα του προηγούμενου αιώνα την ίδια περίοδο που το στερεοτυπικό πρότυπο του ρακένδυτου ή μοναχικού καλλιτέχνη διαφοροποιείται και μετατοπίζεται κοινωνικά και οικονομικά. Το ίδιο φαινόμενο συμβαίνει και με τον επιστήμονα που ανακαλύπτει τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα, γεγονός που δηλώνει τις σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές των δυτικών κοινωνιών από τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι και σήμερα. Σε αυτό το πλαίσιο κινούνται τα έργα του Βασίλη Χατζόπουλου. Πρωτοφανή κινητικά γλυπτά, παράδοξες στατικές ιδιόρρυθμες κατασκευές και ανατρεπτικά βίντεο βρίσκονται σε μία διαρκή διακειμενική σχέση με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την κριτική που της ασκείται. Το παράλληλο χωρικό και χρονικό πλαίσιο που κινείται η τεχνολογία και η τέχνη μέσα στον 20ό αιώνα γίνεται το προνομιακό πεδίο έμπνευσης της τέχνης του Χατζόπουλου. Τα μη λειτουργικά αντικείμενα του Χατζόπουλου που ενεργοποιούνται από την επιλογή του θεατή, όπως τα έργα Συσκευή Χαμένης Απόστασης, 2004 και

Μουσική για Φάγωμα, 2007, μία καρέκλα που μετρά χιλιομετρικές αποστάσεις και ένα πικάπ που αναπαράγει τον ήχο ενός πηρουνιού πάνω σε ένα πιάτο, είναι ισχυρές συνδηλώσεις μίας μετα-αποκαλυπτικής συνθήκης που πραγματεύεται ο καλλιτέχνης. Το έργο Ζωντανό Σκραπ, 2008, ένα κινητικό γλυπτό που αποτελείται από υπολείμματα μηχανών και σίδερα αποκτά ζωή μέσα από την κίνηση και τους φωτισμούς που εκπέμπει, ενώ η εγκατάσταση Πληρωμένος Έρωτας, 2012 είναι μία δυστοπική συσκευή ερωτικής απόλαυσης που ενεργοποιείται όταν ο χρήστης τοποθετεί κέρμα στην αντίστοιχη σχισμή. Τέλος, στο έργο Conservaction, 2000, που αποτελείται από τενεκεδάκια μπύρας και αναψυκτικών ο Χατζόπουλος δημιουργεί μία «ανακυκλωμένη» απόλυτα λειτουργική βάρκα. Άψυχα και ετερόκλητα υλικά συνδέονται και δημιουργούν ένα παράδοξο σύμπαν μετα-αντικειμένων που είτε αλλάζουν χρήση, ακυρώνοντας με αυτόν τον τρόπο το παρελθόν τους ως αντικείμενα, είτε παραμένουν εσκεμμένα χωρίς χρήση, ως αποτέλεσμα των συνεχών πειραματισμών του καλλιτέχνη. Οι βιογραφίες των αντικειμένων στα έργα του Βασίλη Χατζόπουλου αποτυπώνουν ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία κριτικής. Η τετραλογία με skateboard Σκιτάρ, 2009-...του σαλονιού!, 2004-Γλυκά Τριάντα, 2004 και τέλος Λίθινη Εποχή του 2000, 1998 ανατρέπουν τη λογική και σχολιάζουν χιουμοριστικά τη χρήση του skateboard που πλέον βρίσκονται εκτός συγκείμενου, ανατρέποντας τους λειτουργικούς και κοινωνικούς κανόνες του ίδιου του αντικειμένου. Το έργο Γυναίκες και Αυτοκίνητα, 1998, ένα γοβάκι με περιστρεφόμενη ρόδα που αντικαθιστά το τακούνι σχολιάζει το στερεότυπο της σχέσης των γυναικών με τους τροχούς ήδη στον τίτλο και στην τελική φόρμα του. Σε ένα έργοεγκατάσταση του 2001 ο Χατζόπουλος επενδύει μία φόρμα εργασίας με δεκάδες ρόδες και προσκαλεί τον εαυτό του να τη φορέσει. Με αυτό το τεράστιο βάρος ο καλλιτέχνης κάθεται σε μία συναρμολογημένη από τον ίδιο μεταλλική καρέκλα και κάνει συνεχώς πηδάλι, δημιουργώντας μία επαναλαμβανόμενη, σχεδόν αυτιστική συμπεριφορά με μάταιο αποτέλεσμα. Παρά τον

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

κόπο του καλλιτέχνη, η καρέκλα παραμένει ακίνητη ως σύμβολο της εικαστικής διαμάχης του καλλιτέχνη με τον εαυτό του ή της μεταστροφής της αντίληψης που έχουμε για την αναζήτηση του πραγματικού νοήματος. Τέσσερα σύντομα ψηφιακά βίντεο (H Επίθεση του Drone, 2015-Θυμωμένος με τον Οδοντογιατρό, 2013-H Αληθινή Ιστορία του Σαλαχιλάι, 2012 και Kλασική Παραμόρφωση, 1998) δείχνουν τέσσερις αυτοαναφορικές ιστορίες του καλλιτέχνη, με χιούμορ, ειρωνεία και σαρκασμό. Τα objet trouvé που ανακαλύπτει ο Βασίλης Χατζόπουλος μετατρέπονται στην ιδανική πρώτη ύλη για δημιουργία. Σαν ένας ιδιότυπος συλλέκτης που θυμίζει τον Marcel Duchamp και τον Kurt Schwitters, μεταπλάθει το ανεξάντλητο υλικό των ευτελών υλικών και δημιουργεί περίπλοκες κατασκευές-έργα τέχνης. Ότι κατά γενική ομολογία θεωρείται απορριπτέο ως αντικείμενο, ο Χατζόπουλος το συλλέγει, σαν να βρίσκεται σε μία διαρκή εκστρατεία καταπολέμησης του χάους. Τα αντικείμενα που φέρνει στο εργαστήριό του χάνουν την ιδιότητά τους ως απόβλητα και μετατρέπονται στο ακατέργαστο υλικό της τέχνης του. Ακριβώς αυτά τα πρωτογενή υλικά, πριν μεταμορφωθούν σε έργα και κατασκευές και πριν μας αποδώσει ο καλλιτέχνης απροσδόκητες ανταμοιβές μέσω του έργου του, διαπιστώνουμε πως η όλη διαδικασία είναι ένα παράδοξο παιχνίδι συλλογής. Στο τέλος, o Χατζόπουλος αρθρώνει το λάθος και το μετατρέπει σε ένα καινούριο διορατικό αντικείμενο χρησιμοποιώντας έναν δηκτικό αντιαισθητισμό. Το σημαντικότερο όλων όμως είναι, πως τα ετερόκλητα υλικά ζουν συμφιλιωμένα στο τελικό μεταπρατικό έργο σαν ένα πρότυπο, ως ένα ενιαίο σώμα που διηγείται το κάθε ένα ξεχωριστά τον απόλυτο παραλογισμό της καθημερινότητάς μας και την υπεραξία που έχουμε αποδώσει στην τεχνολογία.

Ο Ανοικτός Κύκλος

Έχει ο καθένας μας, πέρα απ’ το φθόνο έναν άνθρωπο, για τον εαυτό του και μόνο άυλον άνθρωπο – που του απλώνει φυλλωσιά χωρίς να ’ναι δέντρο ή ομπρέλα, μοναχά δροσιά. Τον κρατάει κρυφόν από τον κόσμο, αλλά ο ίδιος τις νύχτες τον αγγίζει απαλά κι ας είναι άυλος όμως μεσουρανεί στα χαρούμενα όνειρα, σε χρώμα ουράνι. Γιατί ο άυλος στ’ όνειρο γίνεται υπαρκτός πιάνεις το σώμα του, τα στήθη, εκτός αν χάσεις ποτέ το αόρατο νήμα θα μείνεις μόνος, με τα δάκρυα και τη ρίμα. Γιάννης Βαρβέρης, Σαν Εξομολόγηση. Από την ποιητική συλλογή Πεταμένα Λεφτά, Κέδρος 2005

Αν μας καλούσαν να διηγηθούμε μία και μόνο ιστορία, αυτή που θεωρούμε την πιο ενδιαφέρουσα, η προσωπική μου επιλογή θα ήταν αυτή της Δημιουργίας του Κόσμου. Η κοσμολογία είναι ενδιαφέρουσα, γιατί αφενός απασχολεί για χιλιάδες χρόνια πολλούς πολιτισμούς, αφετέρου οι αφηγήσεις που προκύπτουν βρίσκονται σε μία αντίστοιχη κλίμακα που καλύπτεται από ευφάνταστες δημιουργίες και μύθους μέχρι πανανθρώπινα χαρακτηριστικά και ιδεολογίες που επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας. Κοινωνίες εξελίχθηκαν και πολιτικές εφαρμόστηκαν οι οποίες στηρίζονται ακριβώς πάνω στην εκάστοτε αντίληψη που υπάρχει για τη δημιουργία του κόσμου. Στο συλλογικό ασυνείδητο του δυτικού και χριστιανικού κυρίως κόσμου είναι γνωστή η αντίληψη που υπάρχει και περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου εκ του μηδενός από τον Θεό σε επτά ημέρες. Αυτή την ανύποπτη πληροφορία, που συχνά την αναγνωρίζουμε και ως «γνώση», είναι από τα ελάχιστα πράγματα που τα δεχόμαστε από την παιδική μας ηλικία ως απόλυτο και αλάνθαστο γεγονός. Οι υπερβατικές αξίες που ανακαλούνται στη θρησκεία, οι συμβολισμοί, οι πανανθρώπινες αξίες, η ιερότητα αλλά και η διδακτική μέσω της εικόνας, απασχόλησαν την τέχνη από πολύ νωρίς. Όλες οι ιστορίες των θρησκειών, από τις πιο πρωτόγονες, έως τις πιο διαδεδομένες σή-

μερα διαχωρίζουν το κοσμικό από το ιερό και το υπερβατικό. Η έμφυτη υπαρξιακή αναζήτηση του ανθρώπου, ο ενστικτώδης φόβος και η ενοχή του, αλλά και η απορία της ύπαρξης μετά τον θάνατο οδήγησαν στη δημιουργία της έννοιας του «ιερού» με σκοπό την πίστη, τη λατρεία, την προσευχή και την προστασία. Αναπόφευκτα, δημιουργήθηκαν από τις ανθρώπινες κοινωνίες τελετουργικοί χώροι, όπου θα μπορούσε να βιωθεί αυτή η ιερή λειτουργία μακριά από την «κοσμική» ύπαρξη. Το νοητό στην αρχή και κτισμένο στη συνέχεια αυτό περιβάλλον, την εξέλιξη αυτού που σήμερα γνωρίζουμε και αποκαλούμε ως «εκκλησία» δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο, προκειμένου να δημιουργεί μέσα στον χώρο αυτόν τελετές υπέρβασης. Οι τελετουργικοί αυτοί χώροι διαχωρίζουν τον «κοσμικό» χρόνο και χώρο από τον «ιερό». Μέσα σε αυτούς θα λατρεύονται τα μεταφυσικά πρότυπα και θα δημιουργηθούν οι αναπαραστάσεις τους και οι συμβολισμοί τους, ενώ θα αποκαλύπεται μία ιστορία σε υπεράνθρωπο τελετουργικό επίπεδο. Σκοπός είναι η βιωματική εμπειρία μίας «ιερής ιστορίας», όπου οι θνητοί θρησκευόμενοι ζουν σε καθαγιασμένο χώρο και χρόνο, σύγχρονο των θεών και των ημίθεων πλασμάτων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Mircea Eliade, στο σύγγραμμά του με τίτλο Το Ιερό και το Βέβηλο. Ουσιαστικά, το ζητούμενο είναι να πλησιάσει ο θνητός τα ιερά του πρότυπα μέσω των κατασκευασμένων αλάνθαστων προτύπων που ο ίδιος έχει δημιουργήσει. Ο Δημήτρης Φραγκάκης στην ατομική του έκθεση με τίτλο The Open Circle (Ο Ανοικτός Κύκλος) αφηγείται εικαστικά τη δημιουργία αυτού του υπερβατικού και αλάνθαστου χώρου. Έχοντας στον πυρήνα του έργου της συνολικής εγκατάστασης, που μιμείται αρχιτεκτονικά στοιχεία ενός βυζαντινού ναού τρίκλητης βασιλικής, ορθώνεται στο τέλος της αίθουσας κατασκευή που μοιάζει με ροτόντα και τύμπανο Αγίας Τράπεζας. Σε αυτόν τον χώρο, η in situ εγκατάσταση παρουσιάζει έναν μεγάλο μπλε κύκλο ως σημείο κέντρου, ενός σημείου φυγής και απόδρασης, ενός ψήγματος απελευθέρωσης. Διατηρώντας ο καλλιτέχνης την εικονοπλαστική ιδιότητα της βυζαντινής τέχνης και της αγιογραφίας, συγκρούεται με την εικόνα και τα σύμβολα της βυζαντινής παράδοσης. Το Άγιο

Πνεύμα με τη μορφή πουλιού εμφανίζεται σε μία διαδοχική αρχαιολογικού τύπου αφήγηση, μέσα από τις επτά διαφορετικές γλυπτικές παραστάσεις που παρουσιάζονται στην έκθεση. Στη σειρά των σχεδίων του σε μολύβι, ο Φραγκάκης κατασκευάζει την εικόνα του ιερού μέσα από αλληγορικές φιγούρες με καθαρά κοσμικά χαρακτηριστικά, ενώ στο απόγειο αυτής της αφήγησης βρίσκεται το ψηφιακό βίντεο με τίτλο Σημείο Φυγής. Τέλος, η ψηφιακή σειρά με τίτλο Ιερά Σχήματα, αποτυπώνει καλειδοσκοπικές κατασκευές, που αποκαλύπτουν σχέδια και σύμβολα, τα οποία ακροβατούν μεταξύ ιερότητας και λαϊκής τέχνης. Ο καλλιτέχνης στην έκθεση αυτοπροσδιορίζεται ως μία υπερβατική φιγούρα που κατασκευάζει τον κόσμο από μηδενικό σημείο. Η έκθεση, που προσομοιάζει με την εικόνα ενός «θεϊκού» εργαστηρίου, έχει τον χαρακτήρα εικονοπλασίας του υπερβατικού μέσω της αφήγησης μίας απόκοσμης, αλλά οικείας και γνώριμης συνθήκης δημιουργίας του κόσμου. Σκοπός είναι η τελική άρθρωση ενός βασικού πανανθρώπινου ερωτήματος: κατά πόσον η ίδια η δημιουργία του σύμπαντος είναι από μόνη της τέλεια και άραγε, μπορεί να διαρρηχθεί η γνώριμη «αλάνθαστη» θεοκρατική κοσμική αφήγηση; Παναγής Κουτσοκώστας Ιστορικός τέχνης, μουσειολόγος Κεντρικός επιμελητής / Συντονιστής Πεδίου Δράσης Κόδρα

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Excess and Error the boundaries of the artistic-technological object and comment on technology’s effect on humans. In his exhibition, entitled The Open Circle, Dimitris Fragkakis spatially situates the values and concepts embedded in the error’s very meaning. Starting from the composition of the traits of sacredness, which is surrounded by instances of error, he attempts to explore the values-related dipole between higher and lower, error and correct, sin and repentance in a narrative exhibition. Panagis Koutsokostas

Action Field Kodra’s thematic for this year was entitled Error. Just like every year, the adopted curatorial practice is based, of course, on artistic issues, but it is true that the social, political, or economic conditions are always preoccupying the artistic program of the festival. Thus, the title constituted the crux of the different themes that were followed by the three main curators (Dimitris Michalaros, Anthi Argyriou, and Panagis Koutsokostas), and guided the choice of the CyberArtSpace thematic (curated by SofiaEliza Bouratsi). The curatorial choices from my behalf were developed based on two seemingly opposing pivots, which had at their core the concept of error. Two new artists, Vasilis Hatzopoulos and Dimitris Fragkakis, presented their individual exhibitions at the sites of the former Kodra military camp. Their artistic proposals offer to the spectator an experience of viewing the error from a different perspective. In both events, however, the two artists deal and engage with panhuman and universal questions by creating two narratives: the human constant struggle to evolve technologically (Vasilis Hatzopoulos) and the continuous battle with existence (Dimitris Fragkakis). In his exhibition, entitled Articulating the Error, Vasilis Hatzopoulos formulates an alien environment consisted of familiar and everyday objects, which is based on the DIY (Do It Yourself) logic, with Steampunk and retro-futuristic references that exceed

Articulating the Error The effects on humans by technological discoveries are discussed and debated already since the Industrial Revolution. Thoughts and issues related to technology’s influence on societies are contradicting the innate human need to constantly discover new technologies whose aims are to dealing with and controlling nature. Numerous errors and experimentations antedate the final product, which is offered to the people only once it is finalized, in order to fulfil a specific need. Whereas we can discern and identify instances of technological development already since the prehistoric times, that is, when humans created their first tool, the criticism directed to technology as the regulator of history only emerges with the development of the theory of technological determinism. In an extreme instance of this theory, one can detect elements that are common to a religious dogma. In other words, that technology leads to the ‘well-known’ end of history, just like humans seek paradise after death. We can neither argue with any certainty that technology ruins or even destroys social structures, nor that it evolves the human species. Reality forces us to view technological growth as located within a parallel relationship of coexistence with society’s development, wherein societies evolve by and due to the new discoveries which are themselves influenced by social

changes and needs. Already since the midtwentieth century, technology ceased being only about devices and penetrated biology, hence creating what we nowadays identify as artificial intelligence, which denotes that technologies are produced within the frameworks of political and socioeconomic changes. Art did not remain aloof in the presence of technology’s development; on the contrary, it produced an inherent relationship with technology, especially during the twentieth century, when technology was dramatically developing, while mass culture was influencing and being influenced by art itself. Assuredly, art’s raw material is transformed from academic into pioneering through experimentations and utilization of new technological material. Thus, moving sculptures, video-art, and new means became the material for an ever increasing number of artists way before the turn of the previous century, during a period in which the stereotypical model of the ragamuffin or hermetic artist is differentiated and changed both socially and economically. The same applies to the scientist who discovers the new technological accomplishments, which demonstrates the important social and economic changes that the western societies have undergone from the mid-twentieth century onward. It is within this framework that Vasilis Hatzopoulos’s works is located. Unique moving sculptures, paradoxical static and eccentric constructions, as well as subversive videos are within a constant corresponding relationship with technology’s development and the criticism it receives. For Hatzopoulos’s art, the preferential field of inspiration is the simultaneous spatial and temporal frame in which both technology and art function during the twentieth century. Hatzopoulos’s non-functional objects, which are enabled by the spectator’s choice, like the artworks Device of Lost Distance (2004) and Music for Consumption (2007), a chair that measures

kilometric distances and a record player which reproduces the sound of a fork on a plate, respectively, are powerful co-statements of a meta-apocalyptic condition that the artist deals with. The artwork Living Scrap (2008), a moving sculpture comprised of machines and iron remnants, gets life through the movement and the lights it projects, whereas the installation Paid Love (2012) is a dystopian device of sexual pleasure that is activated when the user inserts a coin into the slot. Finally, in Conservaction (2000), comprised of beer and soft-drink cans, Hatzopoulos creates a completely “recyclable” and functional boat. Inanimate and heterogeneous materials are connected and create a paradoxical universe of meta-objects, which they either change their utilization—thus invalidating their past—or intentionally remain without any ability to use them, that is, as a result of the artist’s numerous experimentations. The biographies of the objects in Vasilis Hatzopoulos’s artworks demonstrate some interesting elements of criticism. The tetralogy consisting of skateboard Skitar (2009), … of the living room! (2004), Sweet Thirty (2004), and The 2000 Stone Age (1998) overturn logic and humorously comment on the usage of the skateboard, which is now found outside the context, by subverting the functional and social rules of the object itself. The artwork Women and Cars (1998)— a small high-heel shoe on which a wheel has replaced the heel—comments on the stereotype of women’s relationship with wheels and cars already in its title and its final form. In a 2001 artwork-installation, Hatzopoulos adds to a labor uniform dozens of small wheels and invites himself to wear it. Wearing this extremely heavy outfit, the artist sits on a metallic chair himself put together and steers the wheel with his feet, thus creating a repetitive, almost autistic behavior with no concrete result. Despite the artist’s exertion, the chair remains still as a symbol of the artistic strife of the artist with himself, or of the conversion of our own

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

perception pertaining to the pursuit of true meaning. Four short digital videos (Drone’s Attack [2015]; Angry with the Dentist [2013]; Salahilai’s True Story [2012], and Classical Distortion [1998]) show the artist’s four selfreferencing stories with humor, irony, and sarcasm. The objet trouvé that Vasilis Hatzopoulos discovers is transformed into ideal raw material for creation. Like an idiomorphic collector reminiscent of Marcel Duchamp and Kurt Schwitters, he converts the endless materials coming from petty objects and creates complex constructions-works of art. Whatever is by definition deemed an eliminable object, Hatzopoulos collects it as if he is participating in an ongoing campaign against chaos. The objects he brings back to his workshop that are deemed waste, he then transforms them into the raw material of his art. It is exactly through these original materials—before they are transformed into artworks and constructions, and before the artist will offer us unexpected rewards through his work—that we find out that the whole process is a paradoxical game of collection. In the end, Hatzopoulos articulates the error and converts it into a new perceptive object by using a mordant anti-aestheticism. But the most important element is that the miscellaneous materials co-exist in reconciliation within the final transformative artwork as a model, that is, a unified body through which each one narrates independently the absolute irrationality of everyday life, as well as the surplus value we have assigned to technology.

The Open Circle

Each one of us, apart from envy has a person, only for himself an incorporeal person—who spreads for him a leafage without being a tree or umbrella, merely a dew. He keeps him hidden from the world, but the same person touches him softly at nights although he is incorporeal; but this person culminates in the happy dreams, acquiring the sky’s color. Because the incorporeal person becomes real in the dream you can touch his body, chest, unless if you sometime loose the invisible thread; you will then find yourself alone, accompanied by tears and rhyme. Giannis Varveris, “Like a Confession.” In Discarded Money. Athens: Kedros, 2005. If we were invited to narrate only one story, the one that we deem the most interesting, my own choice would be the story of the World’s Creation. Cosmology is appealing because, on the one hand, it preoccupies various cultures for millennia, and on the other hand, the emerging narrations are found within a scale that is full of imaginative creations and myths to panhuman and universal traits and ideologies that survive to date. Societies were formed and policies were implemented that are based on the occasional existing perception in regard to the world’s creation. In the collective unconsciousness of western, mainly Christian, world, the existing perception narrating the world’s creation out of nothing by God in seven days is wellknown. This harmless information, often characterized as “knowledge,” is among the very few things we accept, already from childhood, as an absolute and infallible fact. The transcendent values invoked by religion, the symbolisms, the panhuman and universal values, holiness, as well as the didactics through the image preoccupied art from early on. All histories of religion,

from the primitive to the most popular ones today, make a distinction between the secular and the sacred and transcendental. The innate existential seeking that humans have, their instinctive fear and guilt, as well as the question of the port mortem existence led to the creation of the concept of the ‘sacred,’ aiming at faith, worship, prayer, and protection. Inevitably, human societies created spaces of worship, in which this sacred liturgy could be experienced, away from the secular and ‘profane’ existence. The initially conceived and later on constructed environment, the development of what we today call the ‘church,’ was established by humans in order to create within that space rituals of transcendence. These ritualistic spaces distinguish the ‘profane’ time and space from the ‘sacred.’ Within them, the metaphysical models were worshipped and their representations and symbolisms were created, while a story was revealed that belonged to the superhuman ritual level. The aim is the living experience of a ‘sacred history,’ where mortal religious people dwell in a sanctified space and time which is contemporary with the gods and the semi-divine creatures, as Mircea Eliade eloquently puts it in his treatise The Sacred and the Profane. Virtually, the goal is for the mortals to come closer to their sacred models through the constructed infallible examples that they themselves have created. In his exhibition entitled The Open Circle, Dimitris Fragkakis narrates in an artistic fashion the creation of this transcendent and inerrable space. At the center of his overall installation, which imitates architectural elements of a byzantine three-arch basilica, one encounters the erection of an installation at the far end of the room that looks like a rotunda and the space surrounding the holy altar. In that space, the in situ installation presents a big blue circle as the center point, that is, an exodus and escape point, a snippet of liberation. Preserving the iconoplastic capacity of byzantine art and hagiography, the artist clashes with the images and the symbols of the byzantine tradition. The Holy

Spirit, represented as a bird, appears in a successional narration of an archaeological type, through the seven different sculptural representations offered at the exhibition. In the series of pencil drawings, Fragkakis manufactures the image of the sacred via allegorical figures that have clear profane characteristics, while at the climax of the narration one encounters a digital video, entitled Exodus Point. Finally, the digital series entitled Sacred Schemes present kaleidoscopic constructions that reveal drawings and symbols, which are balancing between sacredness and folk art. In this exhibition, the artist is self-defined as a transcendent figure that constructs the world out of nothing. The exhibition, which resembles the image of a ‘divine’ workshop, is a type of the trancendent’s personification through the narration of an otherworldly but simultaneously familiar and known condition pertaining to the world’s creation. The aim is the final articulation of a basic and universal question: is the creation itself of the universe inerrable and, if not, is it possible to breach the known ‘inerrable’ theocratic narration of the cosmos? Panagis Koutsokostas Art historian, museologist Main curator / Coordinator of Action Field Kodra

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

ατομική έκθεση solo exhibition

Δημήτρης Φραγκάκης Dimitris Fragakis Επιμέλεια: Παναγής Κουτσοκώστας Curator: Panagis Koutsokostas

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

The Open Circle

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Ο Δημήτρης Φραγκάκης γεννήθηκε το 1982 στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από το τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Τ.Ε.Ι. Καβάλας το 2007. Το 2008 εισάγεται στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ αποφοιτώντας το 2014. Έχει παρουσιάσει την δουλειά του σε εκθέσεις όπως, 2015: The Open Circle, Action Field Kodra, Θεσσαλονίκη / Antallaxima-Συν, Αρχοντικό Γεωργιάδη, Μυτιλήνη / 2014: Οι Ήρωες Πέθαναν. Ζήτω οι Ήρωες!, Kodra Fresh, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη / 7η BIENNALE Σχολών Καλών Τεχνών Ελλάδος, Ίδρυμα Θεοχαράκη, Αθήνα / 2012: TRANSFORM (Pandora’s box), Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, Θεσσαλονίκη / ‘’no more real than you are’’, Dynamo Project Space, Θεσσαλονίκη / 2011: XV BIENNALE DI MEDITERRANEO, SYMBIOSIS?, Θεσσαλονίκη / ΑΝΑ-ΚΑΤΑ, Διεθνής συνάντηση νέων καλλιτεχνών, Στρατόπεδο Παύλου Μελά, Θεσσαλονίκη / 2010: 2η ΕΝΟΤΗΤΑ, ArtForum Gallery, Tsatsis Projects, Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη.

Dimitris Fragakis was born in 1982, Thessaloniki, Greece. He graduated from the Mechanical Engineering dpt. at T.E.I. of Kavala in 2007. In 2014 he received his BA in Fine Arts, Aristotle University of Thessaloniki. He has presented his work in several exhibitions including 2015: The Open Circle, Action Field Kodra, Thessaloniki / Antallaxima-Syn, Georgiadis Mansion, Mytilene / 2014: Heroes are Dead. Long Live the Heroes!, Kodra Fresh, Macedonian Museum of Contemporary Art, Thessaloniki / 7th BIENNALE of Schools of Fine Arts in Greece, Theocharakis Foundation, Athens / 2012: TRANSFORM (Pandora’s box), Teloglion Arts Foundation, Thessaloniki / ‘’no more real than you are’’, Dynamo Project Space, Thessaloniki / 2011: XV BIENNALE DI MEDITERRANEO, SYMBIOSIS? , Thessaloniki / International Festival for young Artists ΑΝΑ-ΚΑΤΑ, Pavlos Melas Field, Thessaloniki / 2010: 2nd UNIT, ArtForum Gallery, Tsatsis Projects, Thessaloniki. He lives and works in Thessaloniki.

Άποψη Έκθεσης Exhibitiom view

Sky View, 2015 σκόνη χρώματος (lapis lazuli) επικολλημένη σε τοίχο, διάμετρος 220 εκ. Sky View, 2015 color pigment (lapis lazuli) mounted on wall, diameter 220 cm

The Open Circle

Κείμενο καλλιτέχνη Από ένα μεγάλο αρχείο υλικών και εικόνων που συνέλεξα σταδιακά και αναγνώρισα σ’ αυτό μια αδόκιμη εικονοπλασία, ξεκίνησα να επιλέγω αυστηρά αυτό που θα μπορούσε να μετατραπεί σε κάτι το οικουμενικό, απαρνούμενος την μέχρι τώρα υπόστασή του. Στα έργα μου μετατρέπω το απλό αντικείμενο σε καθολικό. Χρησιμοποιώ όλα εκείνα που ο άνθρωπος απορρίπτει λόγω οικειοποίησης, φθοράς ή συνήθειας. Ισχυρή θέση κατέχουν δίπολα όπως, η προσπάθεια και η αποτυχία, η άνοδος και η κάθοδος, το φως και το σκοτάδι, η πτήση και η προσγείωση, η βαριά ύλη και το ελαφρύ πνεύμα. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργώ ένα πεδίο με έντονες μεταβάσεις, διαφορετικά περιβάλλοντα και χώρους που υποδέχονται τον άνθρωπο, που ακόμη και με την απουσία του θέτει πολλά ερωτήματα. Με ευδιάκριτη την πρόθεση των παρελθοντικών αναφορών σε σύμβολα και μνήμες που αγγίζονται φευγαλέα, συντάσσω κυκλώματα έργων με αρχαιολογική αλλά και πρωτόγονη προσέγγιση, που προήλθαν από σπαράγματα ύλης και εικόνας. Αναζητώντας μία διαφορετική σχέση ανάμεσα στην ευπλαστότητα και στην αιχμηρότητα, οδηγούμαι στην σύνθεση έργων επιλέγοντας διαφορετικές τεχνικές, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε έργου ξεχωριστά. Σαν «συλλέκτης» που προσπαθεί να εμπλουτίσει την συλλογή του με έργα με τα οποία ταυτίζεται και αναζητά κάτι ποιητικό και ταυτόχρονα επιθετικό. Κάτι που θα ξεπερνά την αξία της ύλης και της πρόθεσης. Κάτι σαν ιπτάμενη παρουσία, σαν πουλί χωρίς πόδια που είναι καταδικασμένο συνεχώς να πετά και ζητά ανάπαυση. Δημήτρης Φραγκάκης

Artist’s statement From a large file of materials and images that I gradually collected and recognized in this an inappropriate imagery, I started to choose strictly what could be turned into something universal, denying its’ so far existence. In my works, I convert the simple object in universal. I use everything that the Man rejects due to ownership, damage or habit .Dipoles, such as effort and failure, the rise and descent, light and darkness, heavy material and light spirit hold strong positions. In this way i create a field with strong transitions, different environments and reception areas for people that even in his absence raises many questions. Keeping distinct the intention of past reports, I draw works’ circuits with archaeological and primitive approach, which are derived from fragments of matter and image. Searching for a different relationship between plasticity and sharpness, I lead to the composition of works by selecting different techniques depending on the needs of each project separately. As a ‘collector’ trying to enrich the collection with works by which he is identified, he looks for something poetic and aggressive. This would exceed the value of matter and intent. Something like flying presence; like a bird without legs, which is constantly doomed to fly, and asks for rest. Dimitris Fragakis

The Open Circle

Η Φωλιά, 2015 ρητίνη, ξύλο, χρώμα, 55 x 32 x 28 εκ. The Nest, 2015 cast resin, wood, paint, 55 x 32 x 28 cm

Ο Συλλέκτης, 2014 ρητίνη, ξύλο, χρώμα, 55 x 32 x 28 εκ. The Collector, 2014 cast resin,wood, paint, 55 x 32 x 28 cm

Λεπτομέρεια Detail

The Open Circle

To Χαμόσπιτο, 2014 ρητίνη, ξύλο, χρώμα, 55 x 32 x 28 εκ. The Hovel, 2014 cast resin, wood, paint, 55 x 32 x 28 cm

Λεπτομέρεια Detail

H Πισίνα, 2015 ρητίνη, ξύλο, χρώμα, 55 x 32 x 28 εκ. The Swimming Pool, 2015 cast resin, wood, paint, 55 x 32 x 28 cm

Λεπτομέρεια Detail

The Open Circle

Ο Περίπατος, 2015 ρητίνη, ξύλο, χρώμα, 55 x 32 x 28 εκ. The Walk, 2015 cast resin, wood, paint, 55 x 32 x 28 cm

Λεπτομέρειες Details

Επισκέψεις, 2015 ψηφιακή εκτύπωση, 52 x 40 εκ. Visits, 2015 digital print, 52 x 40 cm

The Open Circle

Νυχτερινή Βάρδια, 2015 μολύβι σε χαρτί, 28 x 19,5 εκ. Night Shift, 2015 pencil on paper, 28 x 19,5 cm

Τόπος Ανάπαυσης, 2014 μολύβι σε χαρτί, 13,5 x 10 εκ. Rest Area, 2014 pencil on paper, 13,5 x 10 cm

El Capriccio, 2015 μολύβι σε χαρτί, 28 x 19 εκ. El Capriccio, 2015 pencil on paper, 28 x 19 cm

The Open Circle

Χωρίς Τίτλο (από τη σειρά «Ιερά σχήματα»), 2015 ψηφιακή εκτύπωση σε χαρτί, 152 x 110 εκ. Untitled (from the series “Holy shapes”), 2015 digital print on paper, 152 x 110 cm

Λουλούδι (από τη σειρά «Ιερά σχήματα»), 2014 ψηφιακή εκτύπωση σε χαρτί, 110 x 110 εκ. Flower (from the series “Holy shapes”), 2014 digital print on paper, 110 x 110 cm

Κελί (από τη σειρά «Ιερά σχήματα»), 2015 ψηφιακή εκτύπωση σε χαρτί, 137,5 x 110 εκ. Cell (from the series “Holy shapes”), 2015 digital print on paper, 137,5 x 110 cm

The Open Circle

O Μάγος, 2014 μελάνι σε χαρτί, 33 x 24 εκ. The Magician, 2014 ink on paper, 33 x 23 cm

Κάτω από τον Ορίζοντα, 2015 ξύλο, μπρούτζος, δέρμα, 110 x 36 x 15 εκ. Under the Horizon, 2015 wood, bronze, leather, 110 x 36 x 15 cm

Σημείο Φυγής,2015 βίντεο, 13’43’’ Vanishing Point, 2015 video, 13’43”

The Open Circle

ατομική έκθεση solo exhibition

Βασίλης Χατζόπουλος Vassilis Hatzopoulos

Επιμέλεια: Παναγής Κουτσοκώστας Curator: Panagis Koutsokostas

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Αρθρώνοντας το Λάθος Articulating the Error

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

Ο Βασίλης Χατζόπουλος γεννήθηκε το 1979 στην Λάρισα. Σπούδασε στη Σχολή Πλαστικών Τεχνών του St. Etienne και του Montpellier. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Έχει συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις, όπως: 2002: Παράλληλο πρόγραμμα Biennale Design στο St. Etienne. 2006-2011: 7ply projects ΑθήναΘεσσαλονίκη. 2008: Electromediaworks Artfactory Athens. 2007-2008: Action Field Kodra. 2009: Biennale: 2 Πολιτικό-Προσωπικό, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Imaginaria. 2011: Πεδίο Δράσης Κόδρα, Biennale Νέων Καλλιτεχνών, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Still Life Is Alive. 2012: Bound Openshow Studio. 2013: Παρενέργειες-Side Effects, Kalos&Κlio Showroom, Θεσσαλονίκη. 2014: Apparatus: Ιδεατά Συστήματα, Kalos&Κlio Showroom. 2015: 1ο Science Festival Θεσσαλονίκης, ΔΕΘ.

Vassilis Hatzopoulos was born in 1979 in Larissa. He Studied at Ecole des Beaux Arts at St.Etienne and at Ecole des Art Plastiques at Montpellier. He lives and works in Thessaloniki. He has participated in numerous group exhibitions, included: 2002: Parallel Program of St. Etienne Biennale Design St.Etienne. 2006-2011: 7ply projects Athens-Thessaloniki. 2008: Electromediaworks Artfactory Athens. 2007-2008: Action Field Kodra. 2009: Biennale: 2 Personal-Political, Thessaloniki Center of Contemporary Art, Imaginaria. 2011: Action Field Kodra, Biennale of Young Artists, Still Life Is Alive. 2012: Bound Openshow Studio. 2013: Side Effects, Kalos&Κlio Showroom, Thessaloniki. 2014: Apparatus: Visual Systems, Kalos&Κlio Showroom, Thessaloniki. 2015: 1st Science Festival of Thessaloniki, Helexpo-Thessaloniki.

Άτιτλο, 2001 καρέκλα, γρανάζια, καδένες, ρουλεμάν, πηδάλια, ταινία μεταφορική, 120 x 90 x 50 εκ. Untitled, 2001 gears, transmission chains, conveyor belts, bearings, nuts, bolts, 120 x 90 x 50 cm

Αρθρώνοντας το Λάθος | Articulating the Error

Κείμενο καλλιτέχνη Αντικείμενα καθημερινής μη-χρήσης, μηχανισμοί που ενεργοποιούνται από την παρουσία του θεατή και βίντεο που καταγράφουν ανορθόδοξες σκέψεις και καταστάσεις συντελούν ένα παράδοξο σύμπαν. Ένας τόπος, όπου παράλογες και χιουμοριστικές καταστάσεις συνδιαλέγονται με την πραγματικότητα δημιουργώντας μια συνθήκη που επιβάλλει να αναθεωρήσουμε όσα γνωρίσουμε για τον κόσμο που μας περιβάλλει, να τον εξερευνήσουμε εκ νέου και να τον προσεγγίσουμε με τους όρους ενός παιχνιδιού χωρίς κανόνες. Μηχανισμοί, γρανάζια, μοτέρ και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, υποκείμενα σε μια διαδικασία «εξημέρωσης» και επανασυναρμολόγησης, μετατρέπονται σε μηχρηστικά αντικείμενα ανατροπής της λογικής. Μία καρέκλα που μετράει τις βόλτες που ποτέ δεν κάναμε, μια μηχανή αναπαραγωγής εικαστικών φαντασιώσεων, ρόδες σε στολή που ξεκλειδώνουν την λειτουργία μίας παρα-λειτουργικής καρέκλας, υβριδικά skateboards, ένας κόσμος υπό «παραμόρφωση», δημιουργίες που υποδεικνύουν διαφορετικούς τρόπους οπτικής και αντίληψης της πραγματικότητας, επιβεβαιώνοντας τη βασική λειτουργία της τέχνης. Βασίλης Χατζόπουλος

Artist’s statement Objects of daily non-use, mechanisms, which are activated by the viewer’s presence and videos, which depict unorthodox thoughts and situations, form a paradox universe. A place where irrational and humorous situations converse with reality creating thus a condition which makes it necessary to revisit everything that we know for the world around us, to investigate it anew and to approach it with the terms of a game without rules. Mechanisms, gears, motors and everyday objects, subject to a “taming” and remodeling process, become non-useful objects and cancel reason. A chair counting the walks we never took, a machine reproducing visual fantasies, wheels in a costume which unlock the operation of a chair hyper-functional use, hybrid skateboards, a “distorted” world, creations which suggest various ways of approaching reality, confirming thus the main role of art.

Άτιτλο, 2001 φόρμα εργασίας επενδυμένη με ρόδες, 180 x 60 εκ. Untitled, 2001 work uniform, wheels, 180 x 60 cm

Vassilis Hatzopoulos

Άτιτλο, 2001 βίντεο σε επανάληψη Untitled, 2001 video loop

Αρθρώνοντας το Λάθος | Articulating the Error

Συσκευή Χαμένης Απόστασης, 2004 καρέκλα, κοντέρ, μοτέρ, 80 x 50 x 40 εκ. Lost Distance Device, 2004 chair, speedometer, motor, 80 x 50 x 40 cm

Ζωντανό Σκραπ, 2008 μοτέρ, μετασχηματιστές, ρελέ, καλώδια, αισθητήρες, φώτα και σίδερα, 160 x 60 x 40 εκ. Living Scrap,2008 motor, dc power supply, relay, motion sensor, nuts, bolts, screws, 160 x 60 x 40 cm

Αρθρώνοντας το Λάθος | Articulating the Error

Μουσική για Φάγωμα, 2007 πικάπ, πιάτο, πιρούνι, 40 x 30 x 15 εκ. Music to eat, 2007 turntable, fork, dish, 40 x 30 x 15 cm

Πληρωμένος Έρωτας, 2012 Εγκατάσταση, μεταβλητές διαστάσεις Paid Love, 2012 installation, variable dimensions

Λίθινη Εποχή του 2000, 1998 κούτσουρο, trucks, ρόδες, 40 x 18 x 21 εκ. Stone Age 2000, 1998 tree wood, trucks, wheels, 40 x 18 x 21 cm

Γυναίκες και Αυτοκίνητα, 1998 γοβάκι με περιστρεφόμενη ρόδα, 21 x 5 x 9 εκ. Women and Cars, 1998 high heels shoe, wheel, 21 x 5 x 9 cm

Αρθρώνοντας το Λάθος | Articulating the Error

Σκιτάρ, 2009 σανίδα skate, ταστιέρα κιθάρας, χορδές, 105 x 20 εκ. Squitar, 2009 skateboard deck, fretboard, cordes, 105 x 20 cm

...του σαλονιού!, 2004 skateboard επενδυμένο με γούνα, 80 x 20 εκ. ...for lounges!, 2004 skateboard, fur, 80 x 20 cm

Γλυκά Τριάντα, 2009 skateboard, πατερίτσα, 80 x 20 εκ. Sweet Thirties, 2009 skateboard, walking stick, 80 x 20 cm

Conservaction, 2000, τενεκεδάκια μπύρας-αναψυκτικών, ξύλο, 240 x 80 x 70 εκ. Conservaction, 2000, aluminum, wood, 240 x 80 x 70 cm

Conservaction, 2000. Φωτογραφίες τεκμηρίωσης Conservaction, 2000. Documentation photos

Αρθρώνοντας το Λάθος | Articulating the Error

H Επίθεση του Drone, 2015 βίντεο, 0’:30” Drone Attack, 2015 video, 0’:30”

H Αληθινή Ιστορία του Σαλαχιλάι, 2012 βίντεο, 1’:00” The True Story of Salahilai, 2012 video, 1’:00”,

Kλασική Παραμόρφωση, 1998 βίντεο, 1’:00” Paramorfosis Classique, 1998 video, 1’:00”

Θυμωμένος με τον Οδοντογιατρό, 2013 βίντεο, 0’:15” Angry with the Dentist, 2013 video, 0’:15”

Αρθρώνοντας το Λάθος | Articulating the Error

Kodra Fresh: Happy Accidents Ομαδική Έκθεση / Group Exhibition

ARTISTS Stefanos Athanatos Vicky Vakouli Kostas Gourtzis Melina Karanika - Tania Tsampazi Dimitris Kokoris Emilia Liontou Zois Loumakis Ioanna Mathopoulou George Nikas Evita Pagona Mihalis Papamanolis-Karagiannis Christos Papasotiriou Spyros Prokopiou Eleni Samantzopoulou Christina Tzani Theodoris Trampas Zoe Philippou Alexia Psaradelis Saul Sanchez

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Στέφανος Αθάνατος Βίκυ Βάκουλη Κώστας Γκουρτζής Μελίνα Καρανίκα - Τάνια Τσαμπάζη Δημήτρης Κόκορης Αιμιλία Λιόντου Ζώης Λουμάκης Ιωάννα Μαθοπούλου Γιώργος Νίκας Εβίτα Παγώνα Μιχάλης Παπαμανώλης-Καραγιάννης Χρήστος Παπασωτηρίου Σπύρος Προκοπίου Ελένη Σαμαντζοπούλου Χριστίνα Τζάνη Θοδωρής Τράμπας Ζωή Φιλίππου Αλεξία Ψαραδέλη Saul Sanchez

performance Masterclass Fotini Kalle

Φωτεινή Καλλέ

Athens Video Dance Project Screenings Workshop: Reconstructing the framed body

Επιμέλεια: Ανθή Αργυρίου Curator: Anthi Argyriou

kodra fresh

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

happy accidents

Ευτυχή Ατυχήματα

Ανθή Αργυρίου

Η έκθεση Κόδρα Fresh 2015: Happy Accidents παρουσιάζει ένα σύνολο εικαστικών σπουδών πάνω στις πτυχές της αντινομίας, της ειρωνείας και της παρεμβολής ως δομικών στοιχείων της καλλιτεχνικής πράξης. Σημείο αφετηρίας στάθηκαν πειραματισμοί ως προς την χρήση διαφορετικών εκφραστικών μέσων σε ένα ενιαίο έργο καθώς και πιο εννοιολογικές αποδόσεις απρόβλεπτων και παράδοξων συναντήσεων, εν είδει «ευτυχούς ατυχήματος». Τα μέσα τα οποία χρησιμοποίησαν οι νέοι καλλιτέχνες περιλαμβάνουν την ζωγραφική, την γλυπτική, τις εγκαταστάσεις, το βίντεο, το σχέδιο, το animation, τις νέες τεχνολογίες. Η ανοιχτή πρόσκληση που απευθύνθηκε σε πρόσφατους απόφοιτους και τελειόφοιτους σχολών Καλών Τεχνών της Ελλάδας και του εξωτερικού, έθεσε ένα ευρύ πλαίσιο διερεύνησης των ορίων παραδοσιακών αλλά και πιο σύγχρονων καλλιτεχνικών μέσων με έμφαση στη δοκιμή και το σφάλμα. Ως αποτέλεσμα, τα έργα που επελέγησαν αναπαριστούν ή υπονοούν, συχνά με μια παιγνιώδη διάθεση, εικαστικές αντιμεταθέσεις, ασυνέχειες, παρερμηνείες, απαλοιφές, συναιρέσεις και διολισθήσεις σχολιάζοντας ένα φάσμα καλλιτεχνικών, κοινωνικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών θεμάτων. Με αυτό τον τρόπο, σε ένα ενιαίο εικαστικό σύνολο συνυπάρχουν «σημειώσεις» πάνω στο αστικό τοπίο και τον σύγχρονο τρόπο ζωής, την έννοια του έργου τέχνης και τις πρώτες του ύλες, το παιχνίδι και τον χώρο του θεάματος, την γλωσσική επικοινωνία και τις χασμωδίες της, την δημιουργία του σύμπαντος, την θρησκεία, την τεχνολογία, την αναπαράσταση και την παραμόρφωση του ανθρώπινου σώματος. Οι 19 καλλιτέχνες που παρουσίασαν τις προτάσεις τους,

προσέγγισαν άλλοτε με ευαισθησία και άλλοτε με κυνισμό τα στερεότυπα και την κανονικοποίηση, την αναπαράσταση του εαυτού και των δυσλειτουργιών του, τους ψυχολογικούς μηχανισμούς της ηδονής και της υπερβατικής πίστης. Επιχείρησαν να αντιπαραβάλλουν στην ομαλή μετάδοση της πληροφορίας, των εικόνων και των αισθήσεων ένα ριζωματικό, πολλές φορές ανοίκειο και χαοτικό δίκτυο πολλαπλών αναγνώσεων. Η περιήγηση σε αυτό το οξύμωρο σύμπαν καλλιτεχνικής έκφρασης ταλαντεύεται ανάμεσα στην ταύτιση και την αποστροφή (abjection), ανακαλώντας συχνά είτε χιουμοριστικές αναφορές είτε δυστοπικές παραλλαγές πραγματικών και μυθοπλαστικών στοιχείων και αφηγήσεων. Φέτος για πρώτη φορά, η παραδοσιακή έκθεση των τελειόφοιτων και απόφοιτων συνοδεύτηκε από ένα πιλοτικό παράλληλο πρόγραμμα με έντονο εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Το πρόγραμμα αυτό, που κινήθηκε πάνω σε δύο κατευθύνσεις, προέκυψε μέσα από στενή συνεργασία με ανερχόμενους δημιουργούς, καινοτόμους στο αντικείμενό τους. Διαμορφώθηκε σε συνεργασία με την ομάδα του Athens Video Dance Project (AVDP) και με την Φωτεινή Καλλέ, εικαστικό και performer. Η σύμπραξή μας κατέληξε σε ένα 3ήμερο εντατικό workshop πάνω στο μέσο του videodance –ένα υβριδικό μέσο που συνδυάζει τον χορό με την κινηματογράφηση-, ένα πρόγραμμα προβολών έργων videodance από την διεθνή κοινότητα και ένα 4ωρο masterclass πάνω στην θεωρία και σε κάποιες από τις πρακτικές της performance. Την επιλογή των συνεργατών τους οποίους προσκαλέσαμε, επέβαλε σε ένα βαθμό ο ίδιος ο κεντρικός προβληματισμός του Πεδίου Δράσης Κόδρα ’15: το ερευνητικό ερώτημα του “Error” μοιάζει να απασχολεί ιδιαίτερα έντονα μορφές της ζωντανής τέχνης που καταπιάνονται με το ανθρώπινο σώμα και την κίνησή του καθώς και διεπιστημονικά, συλλογικά projects που φέρνουν κοντά ετερόκλητα γνωστικά πεδία. Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες αγκάλιασαν τις δραστηριότητες και καθόρισαν ενεργά τόσο την εξέλιξη όσο και τα αποτελέσματα των εργαστηρίων και του masterclass, μη διστάζοντας να δοκιμάσουν νέα εκφραστικά μέσα, να βγουν από τα στεγανά του γνώριμού τους πεδίου, να κάνουν ‘λάθη’ και τελικά να αποκομίσουν γνώση και νέες εμπειρίες. Το σύνολο του παράλληλου

προγράμματος παρουσιάζεται στην παρούσα έκδοση με αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό και φυσικά με τις θερμότερες ευχαριστίες ολόκληρης της επιμελητικής ομάδας του φεστιβάλ προς τους ανθρώπους που το υλοποίησαν, την Φωτεινή Καλλέ, την Χρυσάνθη Μπαδέκα και ολόκληρη την ομάδα του AVDP. Στο Πεδίο Δράσης Κόδρα 2015 τέθηκε ένα διττό στοίχημα: από τη μία να δώσουμε τον χώρο στους δημιουργούς να πειραματιστούν με το σφάλμα και την παρέκκλιση ως μορφολογικό και εννοιολογικό εργαλείο, και από την άλλη να μελετήσουμε τους τρόπους με τους οποίους τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών μπορούν να εμπλέξουν θετικά τους επισκέπτες των εκθέσεων και κάθε συντελεστή του εγχειρήματος. Απέναντι στην παραδοξολογία του έντονου κοινωνικού προβληματισμού που εκφράζουν οι δημιουργοί μέσα από τα έργα τους αλλά και της συχνής περιχαράκωσής του σε έναν κύκλο ειδημόνων μακριά από τα μάτια και τα αυτιά του ευρύτερου κοινού, ενθαρρύναμε την συμμετοχικότητα στο πιλοτικό παράλληλο πρόγραμμα του Fresh, καθώς και την εκτεταμένη ανάμειξη της ολοένα διευρυνόμενης ομάδας εθελοντών του φεστιβάλ σε όλες τις εικαστικές δράσεις. Τέλος, σε συμβολικό επίπεδο, το “Error” του 2015 σηματοδότησε επίσης την τελευταία χρονιά που η διοργάνωση του φεστιβάλ υποστηρίχθηκε από την χρηματοδότηση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007-2013 και την χρονιά που σημαδεύτηκε -περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη- από διάχυτη ανησυχία για το μέλλον του θεσμού.

Fields of Action VS Wishes “The body again. Where none. The place again. Where none. Try again. Fail again. Better again. Or better worse. Fail worse again.” Samuel Beckett, Worstward Ho Παίρνοντας τη σκυτάλη από το Πεδίο Δράσης Κόδρα 2014: “I Need a Hero: Πολύτιμες Ύλες σε Σπουδαίους Καιρούς”, με έναν τρόπο είχαμε ήδη κάνει το πρώτο βήμα προς την θεματική της επόμενης χρονιάς, το “Error”. Η -φαινομενική- κατάφαση του 2014, παρά τη σαρκαστική υπονόμευση της ανάγκης για ήρωες αλλά και των ίδιων των

ηρωικών προτύπων μέσα από την καλλιτεχνική έκφραση, πρόσφερε ευθύς εξαρχής το έδαφος για την επακόλουθη αμφισβήτησή τους. Η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου να επινοεί και να ταυτίζεται με σύμβολα, καταγωγικούς μύθους, αρχέτυπα, κλειστά συστήματα ερμηνείας και κατανόησης του κόσμου, ιστορικά ακόμα, συνοδεύτηκε πάντα από την κριτική διάθεση και την αποδόμηση αυτών των σχημάτων. Ειδικότερα, το σπέρμα αυτού του απορητικού πνεύματος ενοικούσε ήδη στις «Πολύτιμες Ύλες». Μετά από ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης που είχε αναφορές στα πρωτογενή υλικά των δημιουργών, οι «πολύτιμες ύλες» έμεναν μάλλον μετέωρες ως προς το περιεχόμενό τους. Αν οι ήρωες και οι ιστορίες τους είναι το υλικό που προβάλλεται εμφατικά ως το συμβολικό απόθεμα κάθε κοινωνίας, κοινωνικής ομάδας ή ατόμου, τότε, σε αντιδιαστολή, το «σφάλμα» είναι εξ ορισμού το απωθημένο υλικό, αυτό που έχει απορριφθεί και αποσιωπηθεί ως ακατάλληλο αναπαράστασης. Η αποκάλυψη και η ανάδειξή του δε μπορεί παρά να εγγράφεται σε ένα νέο πεδίο γνώσης, μία οπτική καλλιτεχνικής και θεωρητικής διερεύνησης που είναι σαφώς διαχρονικά προσφιλής στην τέχνη. Ήδη από τις αρχές του 20ού αι. (1915-1917) σε ένα σημειολογικό επίπεδο, στο πεδίο της ψυχανάλυσης, ο Freud μέσα από τις παραδόσεις του στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης επιχειρηματολογούσε για την αξία των «λαθών», των επαναλαμβανόμενων εκείνων πράξεων και παραλείψεων που συχνά θεωρούνται συμπτωματικές, περιττές ή απλά ανάξιες λόγου. Η «Ψυχοπαθολογία της Καθημερινής Ζωής» πρωτοδημοσιεύτηκε το 1901, ενώ η «Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση» το 1917. Και στα δύο αυτά συγγράμματα, ο πατέρας της ψυχανάλυσης θα επιδιώξει μέσα από πλήθος παραδειγμάτων να αποδείξει ότι οι παραδρομές της γλώσσας, της πένας, του χεριού, της μνήμης ή της γραφομηχανής -για να αναφέρουμε μόνο ενδεικτικά κάποιες από τις κατηγορίες που διακρίνει- θα έπρεπε να θεωρούνται συμπτώματα σημαντικών νοητικών διεργασιών. Ισχυρίζεται χαρακτηριστικά, ότι «όχι μονάχα γνωρίζουμε ότι (τα λάθη) είναι νοητικά φαινόμενα, στα οποία μπορούμε να αναγνωρίζουμε το νόημα και την πρόθεση, όχι μονάχα ξέρουμε ότι γεννιούνται από την αμοιβαία παρεμβολή δύο διαφορετικών προθέσεων, αλλά, επιπλέον, ξέρουμε ότι για να μπορεί μια από αυτές τις προθέσεις να εκφραστεί παρεμβαλλόμενη σε μια άλλη, πρέπει να έχει υποστεί μια πλήρη απώθηση, ενα-

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

ντίον της εκδήλωσής της. Πρέπει να υποστεί μια επέμβαση, πριν μπορέσει να επέμβει αλλού (…) τα λάθη είναι μορφές συμβιβασμού˙ εκφράζουν μερική επιτυχία και μερική αποτυχία της καθεμιάς από τις δύο προθέσεις. Η απειλούμενη πρόθεση ούτε απωθείται εντελώς (…) αλλά ούτε και κατορθώνει να προβάλει ακέραια»1. Εκδηλώσεις σύγκρουσης, ανταγωνισμού και τελικά σύνθεσης ή συμβιβασμού, τα λάθη ως συμπτώματα μιας ακούσιας ή εκούσιας απώθησης που προηγήθηκε, σε όλες τις πιθανές τους εκδηλώσεις, αντηχούν για πολλές δεκαετίες ακόμη στα βήματα του φιλοσοφικού και όχι μόνο, στοχασμού. Μεταφέροντας όλον αυτό τον προβληματισμό στον χώρο της σύγχρονης τέχνης, κινούμαστε ήδη σε πολυσύχναστα μονοπάτια. Ο αυτοσχεδιασμός, το πείραμα, η απόκλιση, και το προσυνειδητό έχουν προ πολλού εισβάλει στις εικαστικές περιπέτειες ήδη των κινημάτων του μοντερνισμού (dada, σουρεαλισμός, fluxus, αφηρημένος εξπρεσιονισμός, και φυσικά αργότερα στην performance, τα νέα μέσα, την glitch art, κ.α.). Ωστόσο, κάθε φορά και ανάλογα με το ιστορικό της πλαίσιο, αυτή η τάση της καλλιτεχνικής δημιουργίας επαναδιατυπώνει τους όρους και τα σημεία αναφοράς της. Μιλώντας από την πλευρά της Ιστορίας της Τέχνης, η Πέπη Ρηγοπούλου έχει δίκιο όταν ισχυρίζεται πως «αν κοιτάξουμε λίγο ευρύτερα τα ρεύματα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, θα διαπιστώσουμε ότι πολλά στοιχεία όπως η μάσκα και η κούκλα, το ανδρόγυνο, (…) η χρήση του σώματος, (…) το μηχανικό, το τελετουργικό, το πολιτικό, το σκανδαλώδες και το τερατώδες στοιχείο, κι άλλα ακόμη, επαναλαμβάνουν βασικά γνωρίσματα της τέχνης των αρχών του 20ού αιώνα»2. Στον αντίποδα ίσως, στέκει μια λιγότερο αποστασιοποιημένη διατύπωση του Rancière: «…ο μεταμοντερνισμός γίνεται ο μεγάλος θρήνος του μη αναπαραστάσιμου/ατιθάσευτου/ανεξαγόραστου, καταγγέλλοντας την παραφροσύνη που εμπεριέχει σήμερα η ιδέα μιας αυτοχειραφέτησης της ανθρωπότητας και της αναπόδραστης και ατέρμονης κατάληξής της στα στρατόπεδα

θανάτου» 3. Μέσα και σε αυτή τη συνθήκη όμως, οι καλλιτέχνες δεν παύουν να αναζητούν δυνατότητες, να μυθεύουν το πραγματικό, να υποσκάπτουν βεβαιότητες στη μεθόριο άλλων γνωστικών πεδίων, στο μεταίχμιο των επιστημών και της τεχνολογίας, της αισθητικής και της ηθικής. Ειδικά το ανθρώπινο σώμα, μάρτυρας και συγχρόνως τόπος μαρτυρίου της κάθε λογής θηριωδίας, εκτόπισης, εμπορευματοποίησης και θεαματοποίησης, επανέρχεται με πρωτόγνωρη ένταση ακόμη κι όταν (ή μάλλον κυρίως όταν) πραγματώνει συμβολικά την κατάλυση ενός ψευδεπίγραφου οικουμενικού ανθρωπισμού, ως προάγγελος του μετα-ανθρώπινου (post-human) καθεστώτος. Για τους σκοπούς λοιπόν μιας συνοπτικής όσο και περιεκτικής αναδρομής στην έκθεση Happy Accidents, θα φανεί χρήσιμο να εδαφικοποιήσουμε τα ερωτήματα που αναδύονται μέσα από τη φρέσκια εικαστική ματιά: Πώς μπορεί να μορφοποιηθεί εικαστικά το «σφάλμα», είτε ως ληστρική επιδρομή σε άλλα γνωστικά πεδία είτε ως επιπλοκή μιας προβλεπόμενης εξέλιξης; Ποια θα μπορούσαν να είναι τα «τραύματα», τα κακώς κείμενα, που απορροφά από το κοινωνικό του περιβάλλον ως υπερευαίσθητος δέκτης ο σύγχρονος καλλιτέχνης και πώς τα εκφέρει ως απωθημένα βιώματα; Αν η τέχνη είναι θεωρητικά το προνομιακό πεδίο όπου (όλα;) τα λάθη επιτρέπονται, τότε πώς αξιοποιείται αυτή η ελευθερία κινήσεων και πειραματισμών; Υπάρχουν ψήγματα απελευθερωτικής πολιτικής κριτικής στην φαινομενική αυτονομία αυτού του πεδίου; Και τελικά πώς μπορούμε να σκεφτούμε όλα τα παραπάνω μέσα από τις έννοιες του παράσιτου, του ιερού, του πολιτικού και του παιχνιδιού; Ορισμένες πτυχές του σύγχρονου προβληματισμού γύρω από την τέχνη μπορούν να λειτουργήσουν τροχιοδεικτικά σε αυτή την διαδρομή. Θα εξετάσουμε έτσι διαδοχικά, θεωρητικά εργαλεία, δηλ. έννοιες (concepts) και κάποιες από τις εικαστικές προτάσεις που με έναν τρόπο έχουν να προσφέρουν τα μεν στις δε και αντιστρόφως. Άλλωστε, όπως διατείνονται οι Deleuze και Guattari, “Concepts are movable bridges”4. Ως κινούμενες γέφυρες επομένως, μπορούν να συνδέσουν

1. Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση, μτφ. Α. Πάγκαλος, Εκδόσεις Γκοβόστης – Ειδική Έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 2010, σ. 68-9. 2. Πέπη Ρηγοπούλου, Το σώμα: Ικεσία και Απειλή, Εκδόσεις Πλέθρον, 2008, σ. 329. Με διαφορετική διατύπωση επανέρχεται στο ίδιο φαινόμενο στις σ. 541-2. 3. Ο Μερισμός του Αισθητού, μτφ. Θεόδωρος Παραδέλλης, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2012, σ. 51. 4. What is Philosophy?, Columbia University Press, 1994, p.23.

λόγο, εικόνα και βιωμένη εμπειρία και να ενθαρρύνουν μια διαυγέστερη κριτική αντίληψη γύρω από την τέχνη. «Εν αρχή ην ο θόρυβος.» Michel Serres, Το Παράσιτο Ο Γιώργος Νίκας στο Yolanda Gail Devers, 1992 εκθέτει μια βιντεοπροβολή και μια ηχητική εγκατάσταση με δύο κανάλια ήχου. Το γεγονός στο οποίο εστιάζει την προσοχή του είναι η στιγμή του τερματισμού του αγωνίσματος δρόμου γυναικών των 100 μέτρων μετ’ εμποδίων στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης. Χρησιμοποιώντας υλικό αρχείου από τα πλάνα του photo finish ο Νίκας εστιάζει στο όργανο που κατ’ εξοχήν χρησιμοποιείται στον τομέα του αθλητισμού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ορθότητα και η ακρίβεια των αποτελεσμάτων του αγώνα και των επιδόσεων των αθλητών. Η πτώση της Αμερικανίδας προπορευόμενης, ελάχιστα μέτρα πριν τον τερματισμό, χαρίζει στην Ελληνίδα αθλήτρια την πρωτιά. Ο θεατής περιβάλλεται από την αμερικανική αναμετάδοση του αγώνα από το ένα κανάλι ήχου και την ελληνική αντίστοιχα από το άλλο. Το «ευτυχές ατύχημα» που έστειλε την εθνική υπερηφάνεια των Ελλήνων στα ύψη, καταβαράθρωσε την αμερικανική. Μεταγράφοντας ένα αθλητικό συμβάν στο εικαστικό ιδίωμα, ο Νίκας αντιπαραθέτει δύο χώρους, αυτόν του αθλητισμού και αυτόν της τέχνης. Πόσο αδιαμφισβήτητη είναι τελικά η αντικειμενικότητα επιτυχίας και αποτυχίας ακόμα και έξω από την καλλιτεχνική πραγματικότητα; Η διάσταση της οπτικής του θεατή αλλά και του δρώντος υποκειμένου, προστίθεται για να διαταράξει το πολυεδρικό σχήμα του «ατυχήματος» σε έναν χώρο τόσο αυστηρό και «μετρήσιμο» όσο αυτός του αθλητισμού. Η πρωτοκαθεδρία της καλλιτεχνικής υποκειμενικότητας τίθεται υπό διερώτηση. Στo video Hier, bleib, nein του Saul Sanchez ένας γερμανικός ποιμενικός δέχεται εντολές από έναν άγνωστο εντολοδόχο σε σταθερό, επιτακτικό τόνο. Η κάμερα ακίνητη καταγράφει τις αντιδράσεις του ζώου, το οποίο αγνοώντας πλήρως την σημασία των προσταγών πράττει αυτοβούλως. Κινείται, αναπαύεται, στέκεται, πάντα σε απόλυτη αναντιστοιχία τόσο με την στιγμή της άρθρωσης της εντολής όσο και με το περιεχόμενό της. Οι μεγαλόφωνες προσταγές στην γερμανική γλώσσα κατακλύζουν το σκοτεινό δωμάτιο της προβολής

αλλά παραμένουν αμετάφραστες (δεν υπάρχει υποτιτλισμός), κενές νοήματος, τόσο για τον πρωταγωνιστή του video όσο και για τους θεατές. Δεν είναι παρά θόρυβος στα αυτιά τους. Το 1980, ο Michel Serres, ένας διανοητής προσηλωμένος διαχρονικά στη σύζευξη ανθρωπιστικών και φυσικών επιστημών, δημοσιεύει το Παράσιτο. Ήδη στον Πρόλογό του διατείνεται: «…στις λατινογενείς μας γλώσσες αποκαλούμε παράσιτο τον συνεχή θόρυβο που κυκλοφορεί στους διαύλους επικοινωνίας: δεν υπάρχει μεταβίβαση χωρίς αυτό το εμπόδιο, δεν υπάρχει γλώσσα χωρίς περιπλοκές όπου διακυβεύεται το νόημα, ούτε σχέδιο χωρίς τρεμουλιαστές γραμμές, ούτε διάλογος χωρίς παρανόηση, ούτε δίαυλοι χωρίς κατά τύχη ή εκ φύσεως παρεμβολές και τριγμούς – συνοπτικά: χωρίς θόρυβο φόντου»5. Για τον Serres δεν υφίσταται σχέση ή σύστημα σχέσεων χωρίς παρέκκλιση, δεν απαντάται πουθενά στο σύμπαν, από την βιολογία και την ζωολογία μέχρι τις τηλεπικοινωνίες και τον ψηφιακό κόσμο, τύπος οργάνωσης και επικοινωνίας με τέλεια αρμονία, χωρίς παράσιτα. «Η διακύμανση, η αταξία, η αδιαφάνεια, ο θόρυβος δεν είναι, δεν είναι πια ατυχήματα του ορθού λόγου… δεν υπάρχουν πια απλά και άκαμπτα κομμάτια του παζλ… ένα σύστημα διατηρεί ενδιαφέρουσες σχέσεις με οτιδήποτε κρίνεται ως αστοχία ή ως ελάττωμα του συστήματος. Τι έχουμε λοιπόν να πούμε για τους θορύβους του και τα παράσιτά του;… Εν αρχή ην ο θόρυβος.»6. Αντλώντας αστείρευτα παραπομπές από τους μύθους του La Fontaine και του Αισώπου μέχρι τις αναλύσεις του Leibniz, ο Γάλλος φιλόσοφος ισχυρίζεται ότι το παράσιτο δεν είναι παρά η ουσία κάθε σχέσης και κάθε επικοινωνίας. Εξαπολύοντας δριμεία επίθεση ενάντια στον ορθολογισμό και την λατρεία της απρόσκοπτης ευρυθμίας, ο Serres αρνείται τη συνθήκη της αρμονικής συνύπαρξης για να αναγνωρίσει ότι τα μαθηματικά ίσως είναι «τα μόνα που διασχίζουν ειρηνικά την πυκνή ακοινωνησία που μας χωρίζει»7. Η παρεμβολή και ο θόρυβος, κατά τον Serres, προάγουν τα συστήματα σε μία ανώτερη λειτουργική βαθμίδα, τους εξασφαλίζουν αντοχή και προσαρμοστικότητα. Επιπλέον όμως, ως αναπόσπαστο τμήμα της ζωής και της ασύμμετρης εξέλιξής της, τα παράσιτα με τις κεντρόφυγες τάσεις τους θωρακίζουν απέναντι στην στασιμότητα και την νάρκωση. «Είμαστε, ζούμε, σκεφτόμαστε στις παρυφές,

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

5. Michel Serres, Το Παράσιτο, μτφ. Νίκος Ηλιάδης, Εκδόσεις Σμίλη, Αθήνα 2009, σ. 13. 6. Ό.π. σ. 38-9.

100

στο πιθανό που τροφοδοτείται από το αναπάντεχο»8 θα καταλήξει. Με άλλα λόγια, «Η πόλη κάνει θόρυβο, αλλά ο θόρυβος κάνει την πόλη»9. Ο θόρυβος της επιτυχίας του άλλου, ο θόρυβος μιας άγνωστης γλώσσας και ο θόρυβος μιας διαταγής που δεν εισακούεται εισάγουν αντίστοιχα τρεις διαφορετικές όψεις της αναμέτρησης με τον Άλλο στον κοινωνικό στίβο. «Το παιχνίδι ως όργανο της βεβήλωσης βρίσκεται πανταχού σε παρακμή. Το γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ξέρει πια να παίξει επιβεβαιώνεται από τον ιλιγγιώδη πολλαπλασιασμό νέων και παλιών παιχνιδιών.» Giorgio Agamben, Βεβηλώσεις Τόσο στην εγκατάσταση των Μελίνα Καρανίκα και Τάνια Τσαμπάζη, όσο και σε αυτή της Αλεξίας Ψαραδέλη, η συμμετοχή του θεατή είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση του έργου. Η πρώτη περίπτωση (με τίτλο Miracleworker #3) παρουσιάζει μία σύγχρονη εκδοχή θαυματουργής εικόνας -ή μάλλον γλυπτού-, καθώς το κυρίως σώμα είναι ο κορμός μιας κούκλας βιτρίνας. Με την τοποθέτηση μιας μάρκας από τον επισκέπτη στον ειδικό κερματοδέκτη, εμφανίζεται μία σειρά αυτοματοποιημένων εφέ: φωτοστέφανο από νέον αναβοσβήνει γύρω από το κεφάλι της «αγίας», μηχανή καπνού ενεργοποιείται πίσω από την κατασκευή και πίδακες κόκκινου υγρού αναβλύζουν από το γυμνό στήθος της φιγούρας μέσα σε μία ιδιόμορφη δεξαμενή. Στον τοίχο ακριβώς πίσω από την εγκατάσταση η προβαλλόμενη φωτεινή επιγραφή/επιταγή “PRAY OR DIE” δίνει τον προστακτικό τόνο της «νέας θρησκείας». Η Ψαραδέλη από την άλλη, δημιουργεί ένα playroom: επιτραπέζια και επιτοίχια κέρινα γλυπτά, γύψινα ομοιώματα δαχτύλων, μουσικά κουτιά και σβούρες προσκαλούν τον επισκέπτη να παίξει μαζί τους, να τα αγγίξει και να δώσει κίνηση στην υπόσχεση των αντικειμένων για διασκέδαση και ψυχαγωγία. Το μουσικό κουτί αποδεικνύεται παράφωνο εκπέμποντας μια χασμωδία ανάμεικτων μελωδιών, οι σβούρες ελλειπτικές και δυσκίνητες, το επιτραπέζιο με δυσανάλογα πολλά

101

πούλια είναι αδύνατον να ξεδιπλώσει την καλά κρυμμένη λογική του. Πέρα και πάνω από το υπέρλογο και το παράδοξο ως αρετές της δημιουργικής πράξης χάριν μιας εναλλακτικής θεώρησης του κόσμου, εδώ αναδύεται μία ακόμη ενδιαφέρουσα πτυχή. Ο Ολλανδός ιστορικός του πολιτισμού, Johan Huizinga, γράφοντας το Homo Ludens (Παίζων Άνθρωπος) το 1938, θα υπερασπιστεί την έμφυτη τάση του ανθρώπου προς το παιχνίδι ως μία συστατική ορμή της ανθρώπινης φύσης που αξίζει την δική της ξεχωριστή μνεία δίπλα στους γνωστούς ορισμούς του ανθρώπινου γένους ως homo sapiens και homo faber. Αντλώντας μάλιστα από την πλατωνική παράδοση, προχωράει ένα βήμα παραπέρα και ανιχνεύει τις κοινές περιοχές μεταξύ παιχνιδιού και τελετουργίας. Και τα δύο, ισχυρίζεται ο Huizinga, επιβάλουν έναν αυστηρό χωρικό και χρονικό προσδιορισμό, τον σεβασμό ενός συστήματος κανόνων, την απομόνωση των συμμετεχόντων και την συμπερίληψή τους σε μία ιδιαίτερη κοινότητα, καθώς και την αναστολή της καθημερινότητας. Σε αυτή την ετεροτοπία που συγκροτείται πολιτισμικά ανά τους αιώνες με αναρίθμητους τρόπους, «οι αυστηροί κανόνες συνδυάζονται με την αυθεντική ελευθερία»10 και σκοπό έχουν την ευδαιμονία του ανθρώπου, την συλλογική ευθυμία και την επανεπιβεβαίωση των δεσμών της κοινότητας. Πού ακριβώς έγκειται όμως η εμπειρία της βιωμένης ελευθερίας μέσω μιας θρησκευτικής τελετής ή ενός ομαδικού ή ατομικού παιχνιδιού ή και αγωνίσματος; Μερικά χρόνια αργότερα, οι δύο πράξεις, αυτές που έγκεινται στη σφαίρα του ιερού και αυτές που ανήκουν στη σφαίρα του παιχνιδιού, συσχετίστηκαν ξανά -μεταξύ άλλων- από τον Giorgio Agamben στις περίφημες Βεβηλώσεις του. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα επιχειρήματα του Γάλλου γλωσσολόγου Émile Benveniste, η σχέση μεταξύ τους από σχέση ομοιότητας μετατρέπεται σε καταγωγική. Ο Benveniste, σύμφωνα με τον Agamben, απέδειξε ότι «το παιχνίδι όχι μόνο προέρχεται από τη σφαίρα του ιερού, αλλά και... αντιπροσωπεύει κατά κάποιον τρόπο την ανατροπή του»11. Εντοπίζοντας την ισχύ της ιερής λειτουργίας στην σύζευξη μύθου και τελετουργικού, το παιχνίδι έρχεται να διαρρήξει

7. Ό.π. σ. 254. 8. Ό.π. σ. 258. 9. Ό.π. σ. 40. 10. Johan Huizinga, Homo Ludens, Ο Άνθρωπος και το Παιχνίδι, μτφ. Στέφανος Ροζάνης και Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, εκδόσεις Γνώση, 2010, σ. 40.

αυτή την συνθήκη, διατηρώντας το ένα ή το άλλο στοιχείο κατά περίπτωση: «ως παιχνίδι δράσης-αντιπαλότητα αντιπαρέρχεται τον μύθο και διατηρεί την τελετή˙ ως jocus, ή λογοπαίγνιο, εξαλείφει το τελετουργικό και επιτρέπει την επιβίωση του μύθου»12. Η απόσπαση του ενός από τα δύο συστατικά, κατά τον Agamben, προσδίδει στην πράξη του παιχνιδιού μια απελευθερωτική διάσταση καθώς αντικείμενα, χώροι και χρόνοι αποδίδονται εκ νέου στην ανθρώπινη χρήση χωρίς καμία ωφελιμιστική διάθεση και αφαιρούνται από την σφαίρα του ιερού που αρχικά τα είχε υφαρπάξει. Η προσέγγιση της βεβήλωσης ως πράξης απελευθέρωσης και επανάχρησης σε ένα νέο, ειδικό καθεστώς από τις ανθρώπινες κοινωνίες συγκροτεί για τον Ιταλό φιλόσοφο το πολιτικό καθήκον των μελλοντικών γενιών13. Η θρησκεία του κέρδους και της επιβολής που απογυμνώνεται στο Miracle Worker επισκιάζεται από την “vera religio”14 της αμέλειας και του καθαρού μέσου ενός αυτοσχέδιου playroom, όσο κι αν τα παιχνίδια του προκαλούν αμηχανία στους υποψήφιους διαγωνιζόμενους. «Αυτή τη λογική των σωμάτων που βρίσκονται στη θέση τους σε μια κατανομή του κοινού και του ιδιωτικού, η οποία είναι επίσης μια κατανομή του κοινού και του ιδιωτικού, η οποία είναι επίσης μια κατανομή του ορατού και του αόρατου, του λόγου και του θορύβου, έχω προτείνει να την ονομάσουμε «αστυνομία» (police). Η πολιτική είναι η πρακτική που διαρρηγνύει την τάξη της αστυνομίας.... Η πολιτική ξεκινά όταν επέρχεται μια ρήξη στην κατανομή των χώρων και των ικανοτήτων – και των ανικανοτήτων.» Jacques Rancière, Ο Χειραφετημένος Θεατής Ο Rancière στον Χειραφετημένο Θεατή πραγματεύεται τις σχέσεις μεταξύ δημιουργού, έργου τέχνης και θεατή. Ήδη από την απαρχή της ανά-

λυσής του, αναγνωρίζει ότι το πεδίο της σύγχρονης τέχνης είναι ο τόπος στον οποίο βασιλεύει η αρχή της «διασάλευσης της κατανομής των ρόλων» και των «καταπατημένων συνόρων» μεταξύ μέχρι πρότινος διακριτών περιοχών γνώσης και τεχνικής15. Ο Γάλλος φιλόσοφος, εστιάζοντας την πολεμική του στην κριτική τέχνη και παράδοση, καταδεικνύει τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις τις οποίες η τάση αυτή μπορεί να ακολουθήσει: η πρώτη προσιδιάζει σε μια μορφή «καταναλωτικού υπερακτιβισμού» ή και «παραφουσκωμένων καλλιτεχνικών εγώ»16. Η δεύτερη, σύμφυτη συχνά με την πρώτη, είναι συναρθρωμένη με μια ευρύτερη, μετανεωτερική συνθήκη «διαρκούς εναλλαγής των ρόλων και των ταυτοτήτων, του πραγματικού και του εικονικού, του οργανικού και των μηχανικών και πληροφορικών προσθέσεων»17. Σε μία τρίτη εναλλακτική, ο Γάλλος στοχαστής επιφυλάσσει την πρόκληση όχι πια του εντυπωσιασμού ή του καθηλωτικού θεάματος, αλλά αντίθετα, την «αμφισβήτηση της ίδιας της σχέσης αιτίας-αποτελέσματος και του πλέγματος των προϋποθέσεων που υποστηρίζουν τη λογική της αποχαύνωσης»18. Προβληματισμένος κυρίως πάνω στα μέσα του θεάτρου και της performance, ο Rancière διατυπώνει το αίτημα για μία καλλιτεχνική πρακτική στην οποία οι θεατές θα «παίζουν τον ρόλο ενεργών ερμηνευτών», θα «επεξεργάζονται τη δική τους μετάφραση για να οικειοποιηθούν την ιστορία και να την κάνουν δική τους»19. Εξάλλου, ισχυρίζεται, «μια χειραφετημένη κοινότητα είναι μια κοινότητα αφηγητών και μεταφραστών»20. Σαφώς και όλα τα παραπάνω τα συμμερίζονται οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, ενεργοί συντελεστές της σύγχρονης τέχνης, είναι αμφίβολο όμως κατά πόσο οι διακηρύξεις αυτές, κατορθώνουν κατά περίπτωση, και παρά τις καλύτερες των προθέσεων, να αποτελούν κάτι παραπάνω από απλά ευχολόγια. Ακολουθώντας ξανά τον στοχασμό του Rancière, ίσως μπορούμε να διασαφηνίσουμε τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες της τέχνης και χαρτογραφεί εξόδους διαφυγής από τον φαύλο κύκλο του άκοπου εντυπωσιασμού και της

11. Giorgio Agamben, Βεβηλώσεις, μτφ. Παναγιώτης Τσιαμούρας, Εκδόσεις Άγρα, 2006, σ. 125. 12. Ό.π. σ. 125. 13. Ό.π. σ. 151. 14. Ό.π. σ. 126. 15. Jacques Rancière, Ο Χειραφετημένος Θεατής, μτφ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Εκδόσεις Εκκρεμές, 2015, σ. 31. 16. Ό.π. σ. 32. 17. Ό.π. σ. 32. 18. Ό.π. σ. 32. 19. Ό.π. σ. 33. 20. Ό.π. σ. 33.

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

102

στείρας ηττοπάθειας που συχνά χαρακτηρίζει τα καλλιτεχνικά πράγματα. Αν ο ύστερος καπιταλισμός φαίνεται να ενσωμάτωσε τα ανατρεπτικά αιτήματα των ιστορικών κινημάτων που προηγήθηκαν -της δεκαετίας του ’60 και κυρίαρχα του γαλλικού Μάη- το κατάφερε διαχέοντας την αυταπάτη της άπειρης δυνατότητας του ατόμου να «παίζει» με τον εαυτό του και με τον κόσμο γύρω του. Σαφώς και η τάση αυτή συνδέθηκε με τα ταυτοτικά πολιτικά ζητήματα της εποχής, μερικές δεκαετίες αργότερα όμως, η έκβαση αυτών των αναμετρήσεων φαντάζει τουλάχιστον αμφίρροπη. Η υπόσχεση της χωρίς όρια αυτονομίας και αυτοδιάθεσης των ατόμων στις δυτικές δημοκρατίες (κι εδώ ο Rancière φαίνεται να έχει απόλυτο δίκιο) ήρθε να γεννήσει με την σειρά της δύο αντίρροπες δυνάμεις: αυτή της αριστερής ενοχικής μελαγχολίας -που έχει επιδράσει καταλυτικά και στο περιρρέον νοσταλγικό σύνδρομο- και αυτή της αναβιωμένης δεξιάς αντίδρασης.21 Εφόσον ο σύγχρονος κόσμος δεν συμπεριλαμβάνει πια ούτε ένα ακλόνητο, μόνιμο σημείο για να σταθεί κανείς μέσα στην ροή της διαρκούς μεταμόρφωσης διαμαρτυριών σε θεάματα και θεαμάτων σε εμπορεύματα, τότε πώς μπορεί κάποιος να αντισταθεί; Η απάντηση του Rancière έχει τις ρίζες της σε προγενέστερες μελέτες του, τον Αδαή Δάσκαλο (1987) και το Μερισμό του Αισθητού (2004). Εκεί φέρνει στο προσκήνιο έναν ορισμό της αισθητικής με τον οποίο την τοποθετεί στην βάση της πολιτικής ως «κατανομή των χρόνων και των χώρων, του ορατού και του μη ορατού, της ομιλίας και του θορύβου»22. Ποιος μιλάει, ποιος ακούγεται, ποιος είναι ορατός και ποιος όχι, όλα αποτελούν οργανικά μέρη αυτού του αισθητικού και πολιτικού καθεστώτος. Η ελπίδα της χειραφέτησης και της ανατρεπτικής δύναμης της τέχνης για τον Γάλλο φιλόσοφο εντοπίζεται ακριβώς εκεί: στην αναδιανομή των ρόλων, στη διασάλευση των μέχρι πρότινος μεριδίων. Η ριζική ανατροπή στην αντίληψη των εννοιών του θεατή-παθητικού δέκτη σε αντίστιξη με το υποκείμενο της δράσης και του λόγου βρίσκεται στον πυρήνα της πρότασής του. Άλλωστε, όπως ρητά ισχυρίζεται «οι τέχνες δεν

103

δανείζουν στα προτάγματα κυριαρχίας και χειραφέτησης παρά μόνο αυτό που από κοινού μοιράζονται με τις τέχνες: σωματικές στάσεις και κινήσεις, τις λειτουργίες του λόγου, το μερισμό του ορατού και μη ορατού»23. Αυτό όμως που προγραμματικά ορίζει την καλλιτεχνική δημιουργία είναι η παρεμβολή της ως τρίτου παράγοντα στην μετάδοση της υποτιθέμενης γνώσης, αφήγησης ή αίσθησης μεταξύ υποκειμένου και θεατή. Η υπόθεση που θέλει την φόρμα να αποτελεί το όχημα μιας αρμονικής, απρόσκοπτης μετάδοσης ενός συγκεκριμένου μηνύματος από τον πρώτο (πομπό) προς τον δεύτερο (δέκτη) είναι πέρα για πέρα αυθαίρετη και μετέωρη, καθώς ο τρίτος αυτός όρος συγκροτεί το μη αποφασίσιμο που τελικά διαμορφώνει την προσωπική πνευματική περιπέτεια για τον καθένα (και πομπό και δέκτη).24 Σαφώς εδώ αντηχεί ξανά η ιδέα του θορύβου και του παράσιτου που συναντήσαμε μέσα από τον Serres. Η Εβίτα Παγώνα παρουσιάζει μία εγκατάσταση με τρία ζωγραφικά έργα και ένα έργο video. Στα πορτρέτα της διερευνά τις δυνατότητες της αναπαράστασης στα όρια του μαγικού ρεαλισμού, αποδίδοντας με έντονα ατμοσφαιρικά τρόπο πρόσωπα με ψυχικές διαταραχές και διαταραχές ύπνου (Dysania), εγκλωβισμένα σε μια ανησυχητική αδράνεια, ανίκανα να ανταποκριθούν σε εξωτερικά ερεθίσματα, ερμητικά κλεισμένα στο ανοίκειο εσωτερικό τους. Το video Sequence αποτελεί μία σύνθεση ήχου και εικόνας από δημόσιους λόγους δύο προσώπων που στέκονται ο μεν ένας επικεφαλής του εκκλησιαστικού υπερσυντηρητικού πόλου και ο άλλος της ακραία ρατσιστικής, φασιστικής Χρυσής Αυγής. Οι διακηρύξεις μίσους που αρθρώνουν αναμειγνύονται μεταξύ τους. Οι εικόνες των ομιλητών διαδέχονται η μία την άλλη και η αντιστοιχία προσώπου και φωνής διαρρηγνύεται. Ποιος μιλάει, τι λέει και ποιος ακούει; Ποιος διαφεύγει ακόμα της γενικευμένης σύγχυσης; Ποιος μπορεί να αντιδράσει; Λόγος και εικόνα αποδομούνται και ανασυντίθενται σε μία έκρηξη μουσικών ρυθμών και καταιγιστικών οπτικών εφέ, οι θέσεις διαταράσσονται, τα πρόσωπα ως δρώντα υποκείμενα και ως παθητικοί δέκτες σχοινοβατούν σε μία επισφαλή ισορροπία τρομακτικά επίκαιρη. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ τεκ-

21. Ό.π. σ. 87. 22. Ο Μερισμός του Αισθητού, μτφ. Θεόδωρος Παραδέλλης, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2012, σ. 17. 23. Ό.π. σ. 29-30. 24. Jacques Rancière, Ο Χειραφετημένος Θεατής, μτφ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Εκδόσεις Εκκρεμές, 2015, σ. 24-7. Χαρακτηριστικά αναφέρει «Είναι αυτό το τρίτο πράγμα το οποίο δεν είναι στην κατοχή κανενός, καθώς κανείς δεν κατέχει το νόημά του, αλλά βρίσκεται ανάμεσά τους, αποκλείοντας κάθε ομοιόμορφη μετάδοση, κάθε ταυτότητα αιτίου και αιτιατού», (σ. 24).

μηρίωσης-ντοκουμέντου και μυθοπλασίας είναι πλέον δυσδιάκριτη. Χωρίς να προδιαγράφεται μια αναδιάταξη των θέσεων, η πιο κοφτερή αιχμή της συνολικής εγκατάστασης πριονίζει τα θεμέλια αυτής ακριβώς της βεβαιότητας, σπέρνοντας την οσμή μιας επερχόμενης πιθανότητας. Θα κατορθώσουν οι αμίλητοι αποδέκτες να αναμετρηθούν με τον οχετό που τους κατακλύζει ή θα παραμείνουν εγκιβωτισμένοι στα προσεγμένα τους πλαίσια; Στην εγκατάσταση της Ζωής Φιλίππου ο μεταλλικός σκελετός ενός τραπεζιού καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του δωματίου. Εκτός από την επιφάνεια του τραπεζιού που λείπει, μια λεπτομέρεια ακόμη συνθέτει το αινιγματικό σύνολο. Κάθε πόδι της σιδερένιας κατασκευής καταλήγει μέσα σε ένα ποτήρι με νερό. Δύο υλικά συναντιούνται: το πρώτο καταργεί την χρηστικότητα του δεύτερου (κανείς δεν μπορεί να πιει πια νερό από αυτά τα ποτήρια) και το δεύτερο με την σειρά του διαβρώνει συστηματικά το πρώτο (ο σκελετός σκουριάζει με αργό αλλά σταθερό ρυθμό, ως φυσική συνέπεια της επαφής του σίδερου με το υγρό στοιχείο). Βγαίνοντας από το δωμάτιο, στο μέσο ύψος του βλέμματος ενός ενήλικα, αντικρίζει κανείς μια ιδιόμορφη αγχόνη: μία θηλιά αιωρείται από το ταβάνι μόνο που στην θέση του κεφαλιού του μελλοθάνατου έχει προσαρμοστεί ένας καθρέφτης στον οποίο αντανακλώνται τα πρόσωπα των επισκεπτών που στέκονται μπροστά της. Άρση της επικρεμάμενης απειλής ή κορύφωσή της; Μια εννοιολογική προσέγγιση που συνθέτει ένα ανοίκειο περιβάλλον από τα πιο κοινά υλικά και αντικείμενα περιπαίζει τον θεατή στέλνοντας ένα διφορούμενο μήνυμα. Στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο σύστημα της αναγκαστικής συναίνεσης, μορφές διαφωνίας μπορούν να αναδυθούν όποτε το σχήμα του consensus αναδιπλώνεται υπέρ ενός ρήγματος μεταξύ αίσθησης και νοήματος˙ ενός ρήγματος που επιφυλάσσει στην κριτική ως ενασχόληση με τον χωρισμό και την διάκριση τον πρωταγωνιστικό ρόλο 25. Στις καλύτερες στιγμές της, η τέχνη προσφέρει ματιές σε αυτά τα χάσματα, στις χειρότερες τα περιγελά ή τα επικαλύπτει. Σε αυτή την σύντομη αναδρομή εξετάσαμε μερικά μόνο από τα ζητήματα που ανέδειξαν οι νέοι καλλιτέχνες στην έκθεση Happy Accidents. Δεν εστιάσαμε σε πολλά εξίσου σημαντικά έργα που έχουν αναφορές στη παραμόρφωση και το τραύ-

μα (Χριστίνα Τζάνη, Σπύρος Προκοπίου), τη σεξουαλική διαστροφή (Κώστας Γκουρτζής), τη μνήμη και την απαλοιφή του υποκειμένου (Βίκυ Βάκουλη), το «ατύχημα» ως δύναμη γέννησης και μεταμόρφωσης (Ζώης Λουμάκης, Ιωάννα Μαθοπούλου, Μιχάλης Καραγιάννης-Παπαμανώλης, Στέφανος Αθάνατος) αλλά και την ίδια την καλλιτεχνική χειρονομία (Χρήστος Παπασωτηρίου), την αποξένωση του αστικού τρόπου ζωής (Αιμιλία Λιόντου), την χαοτική διάσταση της υλικής υπεραφθονίας αλλά και της μνημονικής διαδικασίας (Δημήτρης Κόκορης). Ωστόσο καμία μορφή τέχνης δεν έχει να επιδείξει ισχυρότερη συνάφεια με τον προβληματισμό του Error και των Happy Accidents από αυτή που εγγράφεται στην κατηγορία της σωματικής τέχνης. Πέρα από το παράλληλο πρόγραμμα του Fresh που ήταν ολοκληρωτικά αφιερωμένο σε αυτή, η βραδιά των εγκαινίων φιλοξένησε την performance Two Worlds του Θοδωρή Τράμπα που έκτοτε παρέμεινε στον εκθεσιακό χώρο ως καταγραφή (video). Ο καλλιτέχνης επιδόθηκε σε μία χορογραφημένη πάλη ισορροπίας, προσπαθώντας με το βάρος του κορμιού του να κατανικήσει το βάρος ενός μεγάλου κομματιού πάγου. Ένα σκοινί στερεωμένο στο ταβάνι συγκρατούσε τα δύο «σώματα» που ήταν δεμένα στις άκρες του. Στην εξέλιξη της δράσης ο Τράμπας θα θρυμματίσει τον πάγο ελευθερώνοντας το σώμα του από τις αντίρροπες δυνάμεις, ενώ ταυτόχρονα θα το παραδώσει στην αναπόδραστη βαρύτητα. Η ταλάντευση έλαβε τέλος, η αιώρηση επίσης. Ένα σύστημα σχέσεων που σκοπό είχε να καταδείξει την αλληλένδετη εξάρτηση που μας κρατάει όλους υπόλογους των πράξεών μας αλλά ενδεχομένως και των πράξεων των διπλανών μας, χαρτογραφήθηκε και αποδομήθηκε με την δύναμη και την ένταση που προσδίδει το σώμα σε ζωντανή δράση. Αντί επιλόγου, παραθέτω για το κλείσιμο αυτής εδώ της αναδρομής αυτούσιο το σχόλιο της Πέπης Ρηγοπούλου: «...η γλώσσα των εικόνων έχει έναν καταιγιστικό ρυθμό και μια ασυμφιλίωτη αινιγματικότητα, την οποία ο λόγος αγωνίζεται να προλάβει και να υποτάξει χωρίς ποτέ να το κατορθώνει ολοκληρωτικά»26. Ευτυχώς. Ανθή Αργυρίου Θεωρητικός τέχνης - Κεντρική επιμελήτρια / Συντονίστρια Πεδίου Δράσης Κόδρα

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

25. Ό.π. σ. 86 και 97. 26. Πέπη Ρηγοπούλου, Το σώμα: Ικεσία και Απειλή, Εκδόσεις Πλέθρον, 2008, σ. 116.

104

105

Happy Accidents

Anthi Argyriou

The exhibition Kodra Fresh 2015: Happy Accidents presents a series of visual studies on the aspects of antinomy, irony and interference as structural elements of the artistic act. Experimentations in relation to the use of various means of expression within a single artwork, as well as rather conceptual attempts to capture unexpected and paradox synergies, in the shape of “happy accidents,” were the starting point. New artists used, among other means, painting, sculpture, installations, video, drawing, animation and new technologies. The open call addressed to young graduates or graduate students of the Schools of Fine Arts in Greece and abroad set a wide framework for challenging the limits of both traditional and more contemporary artistic means, focusing on trial and error. As a result, the artworks chosen represent or imply, usually rather playfully, artistic transpositions, discontinuities, misinterpretations, deletions, contractions and slips, commenting thus on a range of artistic, social, political and environmental issues. In doing so, “notes” on the urban landscape and the contemporary way of living, the notion of the artwork and its raw material, the entertainment methods, mass media, show business, language communication and its dissonances, the creation of the universe, religion, technology, representation and deformation co-exist in a united artistic whole. Nineteen artists present their proposals and approach with sensitivity – yet sarcastically – stereotypes and standardization, representation of the self and its malfunctions, psychological mechanisms of pleasure and transcendental

faith. Against the smooth transmission of information and the senses, they juxtapose a rhizomatic, quite often unfamiliar and chaotic network of multiple readings. A tour inside this oxymoronic expressive universe wavers in between identification and aversion, recalling humorous references or dystopian variants of real or fictitious narratives. This year, for the first time, the traditional senior and graduate students’ exhibition was accompanied by a pilot project that had a rigorous educational character. The project, which had two distinct tracks, was the result of a close collaboration with new and rising artists, who attempt quite innovative approaches in their respective fields. The project was actualized in cooperation with Athens Video Dance Project (AVDP) and the visual artist and performer Fotini Kalle. Our collaboration resulted in a threeday intensive workshop on videodance—a hybrid medium combining dancing and cinematography—, a scheduled projection of international videodance artworks, and a fourhour masterclass on the art of performance (its theory and some of its practical applications). The main theme of Action Field Kodra ’15, to a certain degree, imposed the choice of the collaborators we invited: what seems to preoccupy the really vivid forms of living art that deal with the human body and its movement is the research question pertaining to the “Error”, as well as interdisciplinary and collective projects that bring together heterogeneous research fields. The participating artists embraced as well as actively determined both the development and the results of the workshops and the masterclass, without hesitating to try out new means of expression, detach themselves from their own fields of knowledge, make ‘errors’ and, eventually, gain knowledge and new experiences. The overall results of that parallel project are presented herein in the form of illustrative photographic material, accompanied of course by the extension of heartfelt thanks by the festival’s curatorial team toward everyone who made it possible, particularly Fotini Kalle, Chrysanthi Badeka and the AVDP team. There was a double bet at stake at Action

Field Kodra 2015: on the one hand, we wanted to provide artists with the space for experimenting with the notions of error and deflection as morphological and semantic tools; on the other hand, we wanted to examine the ways with which the results of such trials could potentially positively engage the visitors of the various exhibitions as well as every member of this project. Against the contradiction that arises between the intense social concern that artists express via their artworks and its often circumvallation within a circle of specialists and away from the wider public’s reach, inclusivity was encouraged in the pilot parallel program of Kodra Fresh 2015, as well as the broad presence of the festival’s ever-growing group of volunteers throughout the artistic events. Lastly, at a symbolic level, the 2015 “Error” marked the last year that the festival was supported financially by the NSRF 2007–2013; it was the year in which an intense concern—more aggravated than previous years—for the future of this institution was apparent.

Fields of Action VS Wishes “The body again. Where none. The place again. Where none. Try again. Fail again. Better again. Or better worse. Fail worse again.” Samuel Beckett, Worstward Ho Through Action Field Kodra 2014: “I Need a Hero: Valuable Matters in Valuable Times,” in a way we had already made the first step toward next year’s theme “Error.” The (seemingly) affirmative view of 2014, despite the sarcastic subversion of the need for heroes via the artistic expression, offered from the ground up the space for their subsequent challenging. The diachronic need for humans to invent and identify themselves with symbols, myths of descent, archetypes and closed systems of interpretation and comprehension of the world, has always been accompanied by a critical attitude and a need to deconstruct such schemes. In particular, the seed of such an aporetic spirit was already dwelling in “Valuable Matters.” After a first level of reading, which made references to the artists’ raw materials,

“valuable matters” ended up somehow poorly defined in regard to their content. If heroes and their stories are the matter that is emphatically presented as the symbolic stock of every society, societal group, or person, then, on the contrary, “error” is by definition the repressed material: what has been rejected and muffled as inadequate to be represented. Its divulgement and appreciation can only be promoted in a new field of knowledge; an artistic and theoretical research perspective that is diachronically clearly popular in art. Already since the beginning of the 20th century (1915–1917), Freud—at a semantic level within the field of psychoanalysis—argued at his lectures at the University of Vienna about the value of errors, that is, those recurrent actions or omissions that are regularly seen as symptomatic, superfluous, or simply useless. The Psychopathology of Everyday Life was first published in 1901, while A General Introduction to Psychoanalysis in 1917. In both monographs, the father of psychoanalysis will attempt, using numerous examples, to prove that speech, writing, hand, memory, or typewriting slips—to name only a few indicative categories with which he engages—must be dealt with as symptoms of important mental processes. As he puts it: “We know not only that they [errors] are psychic acts, in which we can recognize meaning and purpose, and that they arise through the mutual interference of two different intentions, but, in addition, we know that one of these intentions must have undergone a certain suppression in order to be able to manifest itself through interference with the other. The interfering intention must itself first be interfered with before it can become interfering. […] But errors are compromise formations. They mean some success and some failure for each of the two purposes. The endangered intention is neither completely suppressed nor does it […] come through wholly intact.”1 Errors as symptoms of a preceded unintentional or intentional repression in all their possible manifestations—such as in expressions of conflict, competition and eventually synthesis or compromise—echoed for many decades as part of philosophical (or otherwise) contemplation. Carrying such raising concerns over to the

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

106

field of contemporary art, we immediately find ourselves in travelled paths. Improvisation, experiment, deflection and the preconscient intruded into the artistic adventures a long time ago, apparent already in the movements of modernism (dada, surrealism, fluxus, abstract expressionism, and, of course, later on, in performance, new media, glitch art, etc.). However, this proclivity that artistic creation has, each time, and according to the historical context, reformulates its rules and frame of reference. Approaching the topic from the field of Art History, Pepi Rigopoulou is correct when she argues that “if we examine the movements of the second half of the 20th century more broadly, we will ascertain that many elements, like the mask and the doll, man and wife, […] the usage of the body, […] the mechanical, ritualistic, political, the scandalous and grotesque element (and more), repeat basic traits of the artistic creation of the early 20th century.”2 Perhaps on the polar opposite lies a less detached approach offered by Rancière: “Postmodernism thus became the grand threnody of the unrepresentable/intractable/ irredeemable, denouncing the modern madness of the idea of a self-emancipation of mankind’s humanity and its inevitable and interminable culmination in the death camps.”3 Against such a condition, however, artists do not stop searching for possibilities, mythicizing the real, corroding principles at the borderline of other fields; that is, at the verge of sciences and technology, aesthetics and ethics. More specifically, the body, a witness and simultaneously a locus of anguish for every kind of brutality, displacement, commercialization, and claim to fame, returns with great intensity even when (or, more precisely, especially when) it actualizes in a symbolic form the abolition of a phoney ecumenical humanism as the precursor of a post-human regime. In order to provide thus, a concise as well as compendious presentation of the Happy

107

Accidents exhibition, it would be useful to standardize the questions that emerge from the fresh artistic perspective: How can ‘error’ be shaped artistically, either as a rapacious attack at other research fields or as a complication of a presumable development? What could be the ‘wounds,’ the mistakes, which the social milieu inflicts at the contemporary artist as a sensitive receptor, and how does s/he express them as repressed experiences? If art is theoretically the privileged field where (all?) errors are permitted, then how is this freedom of movement and experimentation being deployed? Are there any snippets of liberating political criticism in the ostensible autonomy of this field? And, lastly, how can we examine the aforementioned questions through the lens of notions such as the parasitic, the sacred, the political and playing? Some aspects of contemporary introspection about art could function as indicators in this enterprise. Thereby, we will successively examine the theoretical tools, that is, concepts as well as some of the artistic proposals which, in a way, each offer something to the other and vice versa. After all, as Deleuze and Guattari put it, “[c]oncepts are movable bridges.”4 As movable bridges, hence, they can associate speech, image and lived experience and encourage a more lucid critical view in regard to art. “In the beginning, there was noise.” Michel Serres, The Parasite In Yolanda Gail Devers, 1992, Giorgos Nikas presents a video-projection and a two-channel audio installation. He focuses on the moment of finish of women’s 100-meter hurdles at the Barcelona Olympic Games. Using archival material from the photo finish, Nikas concentrates on the instrument that is used in track and field sports that ensures the legitimacy and accuracy of the competition and of the athletes’ performances. The leading athlete from the U.S.A., who fell a

1. Freud, Sigmund, A General Introduction to Psychoanalysis. Translated by G. Stanley Hall. New York: Horace Liveright, 1920, 54–55. 2. Pepi Rigopoulou, Το Σώμα: Ικεσία και Απειλή [Body: Appeal and Threat]. Athens: Plethron, 2008, 329. She returns to the same topic, this time with a different articulation, in pp. 541–542. 3. Jacques Rancière, The Politics of Aesthetics: The Distribution of the Sensible. Translated by Gabriel Rockhill. London and New York: Continuum, 29. 4. Félix Guattari and Gilles Deleuze, What is Philosophy? Translated by Hugh Tomlinson and Graham Bruchell. New York: Columbia University Press, 1994, 23.

few meters before the finish, gave the win to the Greek athlete. The viewer is embosomed by the American broadcast of the competition from one of the audio channels, and the Greek broadcast from the other. This “happy accident” that filled the Greeks with national pride, had the reverse effect to the American people. By transliterating a sports event into an artistic idiom, Nikas matches two fields against each other, that is, sports and art. How disputable is eventually the objectivity of either success or failure, including outside artistic reality? The perspectives of the viewer’s and of the acting subject are intertwined so as to shake the manifold scheme of “error”, in a space as strict and ‘measurable’ as in sports. The primacy of artistic objectivity is thus scrutinized. In Saul Sanchez’s video Hier, bleib, nein, a German shepherd receives orders from an unknown agent, who uses a steady but authoritative tone. The stable camera records the animal’s reactions, which completely ignores the meaning of the orders and does things of its own accord. It walks around, rests, stands, always in perfect non-conformity to both the synchronicity of the order’s articulation as well as its content. The loud orders in German dominate the dark projection room but remain untranslated (there are no subtitles), with no meaning whatsoever for either the video’s protagonist or the viewers. They are but noise to their ears. In 1980, Michel Serres, a scholar who was diachronically committed to the coupling of natural sciences and humanities, published The Parasite. Already in the preface he contends: “[…] in our Latin-based languages the parasite is the constant noise that goes about in the communication channels: there’s no transmission without this obstacle, there’s no language without complications in which the meaning is at stake, nor is there a drawing without shaky lines, or dialogue without misunderstanding, or channels without random or natural interruptions and creaks—in a word: without a background noise.”5 For Serres there is no relationship or a system of relationships without deflections; a kind of organization and communication in

perfect harmony and without parasites cannot be found anywhere in the universe, from biology and zoology to telecommunications and the digital world. “Fluctuation, disorder, opacity, and noise are not and are no longer affronts to the rational; we no longer speak of […] simple and stiff puzzles. Thus a system has interesting relations according to what is deemed to be its faults or depreciations. What then about its noises and parasites […] In the beginning was the noise.”6 By adopting numerous references from La Fontaine’s and Aesop’s myths and down to Leibniz’s analyses, the French philosopher maintains that the parasite is but the essence of every relationship and communication. By attacking fiercely rationalism and the worship of the smooth eurhythmy, Serres refuses the condition of harmonic co-existence in order to argue that the mathematical signals are probably the “the only ones to cross peacefully the thickness of incommunicability that separates us.”7 Interruption and noise, according to Serres, advance the systems into a superior functional level; they secure for them endurance and adaptability. In addition, however, the parasites, as inextricable parts of life and its unsymmetrical development, invigorate them against immobility and drowsiness with their centrifugal tendencies. As he concludes: “[w]e are; we live; we think on the fringe, in the probable fed by the unexpected.”8 In other words, “the city produces noise, but noise makes the city.”9The noise of another person’s success, the noise of an unknown language, and the noise of an order that goes unfulfilled introduce three different aspects of the stand-off with the Other in the social ‘track and field,’ respectively. “Playing as an organ of profanation is in decline everywhere. Modern man proves he no longer knows how to play precisely through the vertiginous proliferation of new and old games.” Giorgio Agamben, Profanations In Melina Karanika’s and Tania Tsampazi’s

5. Michel Serres, The Parasite. Translated by Nikos Iliades. Athens: Smili, 2009, 13. 6. Ibid., 38–39. 7. Ibid., 254. 8. Ibid., 258.

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

108

installation, as well as that by Alexia Psaradeli, the viewer’s participation is essential for the completion of the work. The former (entitled Miracleworker #3) presents a modern version of a miraculous icon—or, better, sculpture—since the main body is the torso of a display window doll. By inserting a chip to the special slot, the viewer initiates a series of automated effects: a neon halo flickers around the head of the ‘saint’, a smoke device placed behind the installation is activated, and spouts of red liquid are coming out of the figure’s chest and into a peculiar tank. On the wall behind the installation, the projected luminous inscription/order “PRAY OR DIE” unveils the authoritative nature of the ‘new religion’. Psaradeli, on the other hand, creates a playroom: table games and wall wax sculptures, plaster models of fingers, music boxes, and whirligigs invite the viewer to play with them, touch them, and animate the promise of those objects to offer fun and entertainment. The music box, however, turns out to be dissonant by transmitting a hiatus of mixed melodies; the whirligigs are defective and unwieldy; the table game contains disproportional numbers of checkers, thus making it impossible to unfold its well-hidden logic. Apart from what is beyond reason and paradox, as virtues of a creative action in order to promote an alternative view of the world, we also encounter here another interesting aspect. In Homo Ludens (1938), the Dutch historian of culture Johan Huizinga defended the inherent predisposition humans have toward playing as an essential urge of human nature, worthy of its own, separate reference, next to the famous definitions of mankind as homo sapiens and homo faber. By drawing from the Platonic tradition, he went one step further and explored the common loci between game and ritual. As he argued, they both impose a strict spatial and temporal determination, the respect to a system of rules, the isolation of the participants and their inclusion into a special community, as well as

109

the suspension of everyday life. In this culturally inflicted heterotopia formed throughout the centuries and in numerous ways, “strict rules are combined with genuine freedom”10 and they aim at individual happiness, collective exhilaration, and the reassurance of the community’s bonds. But where exactly can one locate the experience of lived freedom through a religious ritual or a team or an individual game or even a sport competition? A few years later, the two set of actions, that is, those related to the realm of the sacred and those to the domain of play, were—among others—reunited by Giorgio Agamben in his famous Profanations. Taking into consideration the arguments promoted by the French linguist Émile Benveniste, their relationship is transformed from one of similarity into one of descent. According to Agamben, Benveniste proved that “play not only derives from the sphere of the sacred but also in some ways represents its overturning.”11 By detecting the power of the sacred act in the union of myth and ritual, the play comes to break up that unity, maintaining—on occasion—either the one or the other element: “as ludus, or physical play, it drops the myth and preserves the rite; as jocus, or wordplay, it effaces the rite and allows the myth to survive.”12 The abstraction of either element, according to Agamben, gives to the play action a liberating dimension, since objects, spaces, and times are anew assigned to the human usage without any utilitarian disposition, while at the same time they are extracted from the sacred realm which had originally removed them. The approach of profanation as a liberating action and its reusage within a new, special condition by human societies constitutes for Agamben the political duty of the future generations.13 The religion of profit and imposition, which is stripped of in Miracle Worker, is being overshadowed by “vera religio”14 and its negligence, as well as by the pure means of an impromptu playroom, even if

9. Ibid., 40. 10. Johan Huizinga, Homo Ludens: A Study of the Play-Element in Culture. London: Routledge and Kegan, 1944, 22. 11. Giorgio Agamben, Profanations. New York: Zone Books, 2007, 75. 12. Ibid., 75–76. 13. Ibid., 92.

its games cause puzzlement to the prospective contestants. “That logic of the bodies that are found in place in a distribution of the communal and the private, which is also a distribution of the visible and the invisible, of speech and noise, I have suggested to call it ‘police.’ Politics is the act that rends police’s order […] Politics begin when a breach occurs in the distribution of spaces and abilities—and inabilities.” Jacques Rancière, The Emancipated Spectator In The Emancipated Spectator, Rancière deals with the relationships between the artist, artwork, and spectator. Already in the beginning of his work, he acknowledges that the field of modern art is the space where reigns the principle of “[blurring] the distribution of roles” and of trespassed “boundaries” of what hitherto were distinct fields of knowledge and technic.15 By focusing his polemic on critical art and tradition, the French philosopher points out three different directions that such a tendency may follow: the first appertains to a form of “consumerist hyper-activism” or even “outsize[d] artistic egos.”16 The second, often hand-in-hand with the first one, is articulated based on a broader, postmodern reality of “a constant exchange of role and identities, the real and the virtual, the organic and mechanical and information-technology prostheses.”17 For the third alternative, Rancière holds the challenge not of impressing or riveting the spectator, but, on the contrary, of problematizing “the cause-effect relationship itself and the set of presuppositions that sustain the logic of stultification.”18 Puzzled primarily by the means in theater and performance, Rancière makes a claim for an artistic practice in which the spectators “play the role of active interpreters” and “develop their own translation in order

to appropriate the ‘story’ and make it their own story.19 ”After all, as he argues, “[a]n emancipated community is a community of narrators and translators.”20 Obviously, the aforementioned are shared by most, if not all, active actors of contemporary art. However, it is doubtful whether—on occasion and despite the best possible intentions—such declarations manage to be something more than mere aspirations. Following Rancière’s thinking once more, perhaps we can decipher the ways in which he conceptualizes art’s possibilities, as well as how he maps escape exits from the vicious cycle of stark impressment and jejune defeatism that often mark the world of art. If later capitalism seems to have incorporated the subversive demands of the historical movements of the past—during the 60’s and, mainly, that of May of 1968 in France—it did so by spreading the illusion of the individual’s limitless ability to ‘play’ both in isolation as well as with the world around her/him. Clearly, this propensity was linked to the identitarian political issues of that period; however, decades later, the outcome of those encounters seems at least unsettled. The promise of individual limitless autonomy and self-determination in western democracies (a point about which Rancière seems to be absolutely right) in turn begot two counterbalancing powers: the left-wing melancholy—which has profoundly influenced the ambient nostalgic syndrome— and the revived right-wing frenzy.21 Given that modern world does not anymore include one steadfast, permanent place on which one can stand amidst the flow of the constant transformation of protests into spectacles and spectacles into commodity, then how can one make a stand? The roots of Rancière’s answer are found in his previous studies, The Ignorant Schoolmaster (1987) and The Politics of Aesthetics: The Distribution of the Sensible (2004). In these two

14. Ibid., 76. 15. Jacques Rancière, The Emancipated Spectator. Translated by Gregory Elliott. London and New York: Verso, 20–21. 16. Ibid., 21. 17. Ibid. 18. Ibid., 22. 19. Ibid. 20. Ibid. 21. Ibid., 37.

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

110

works he brings to the forefront a definition of aesthetics with which he establishes the foundation of politics as the “delimitation of spaces and times, of the visible and the invisible, of speech and noise.”22 Who speaks, who is being listened, who is visible and who is not; they all comprise organic parts of this aesthetic and political regime. For Rancière, the hope for emancipation and art’s subversive power is traced in the following: the redistribution of the roles; the disordering of the hitherto shares. The radical subversion of how we conceptualize the notions of spectator-passive recipient in contrast to the action’s and speech’s agent are at the core of his proposal. After all, as he explicitly contends, “[t]he arts only ever lend to projects of domination or emancipation what they are able to lend to them, that is to say, quite simply, what they have in common with them: bodily positions and movements, functions of speech, the parceling out of the visible and the invisible.”23 Nevertheless, what really defines artistic creativity is its interpolation as the third factor in the transmission of the supposed knowledge, narration, or feeling between agent and spectator. The presumption that calls for the form being the vehicle of a harmonious, smooth transmission of a specific message from the former (transmitter) to the latter (recipient) is out and out unwarranted and unjustified, as this third factor comprises the undecidable, which is what will eventually determine the personal spiritual adventure for both (that is, transmitter and recipient).24 The idea of noise and the parasite, which we encountered in Serres’ work, is clearly echoed here. Evita Pagona presents an installation comprised of three paintings and one video. In her portraits, she explores the abilities of representation to the brink of magical realism by presenting with intense atmospheric fashion persons with mental and sleeping disorders

111

(Dysania), trapped into a distressing idleness, unable to respond to external stimuli—persons hermetically sealed in their alien internal world. The Sequence video is a composition of sound and image coming from two public speeches of two persons, both leaders of their groups: the fundamentalist ecclesiastical pole and the extreme racist political party, Golden Dawn. The hatred declarations they articulate are mixing with each other. The images of the speakers succeed one another and the correspondence between face and voice is breached. Who speaks, what does he say, and who is listening? Who is managing to escape in this general tumult? Who can react? Speech and image are deconstructed and reconstituted within an eruption of musical rhythms and driving visual effects; positions are disrupted, faces as active subjects and passive recipients are walking on tightropes in an insecure balance that is so apropos to the current conditions. The borderline between validation/document and mythmaking is now indiscernible. Without anticipating a rearrangement of the positions, the sharpest edge of the overall installation is sawing the foundations of this certainty, spreading the scent of a forthcoming possibility. Will the still recipients manage to stand against this cascade or will they remain boxed into their careful frames? In Zoe Filippou’s installation, a table’s metal frame occupies the largest part of the room. Besides the missing table’s surface, one more detail makes up the mysterious set. Each leg of the metallic construction ends up in a glass of water. Two elements are coming together: the first negates the second (nobody can drink water from those glasses anymore), whereas the second systematically corrodes the first one (the frame is slowly but steadily corroded, as naturally happens when metal and water come into contact). When leaving the room, one encounters—at an average adult’s eye

22. Jacques Rancière, The Politics of Aesthetics: The Distribution of the Sensible. Translated by Gabriel Rockhill. London and New York: Continuum, 13. 23. Ibid., 19. 24. Jacques Rancière, The Emancipated Spectator. Translated by Gregory Elliott. London and New York: Verso, 14–18. As he characteristically puts it, “[i] is the third thing that is owned by no one, whose meaning is owned by no one, but which subsists between them excluding any uniform transmission any identity of cause and effect” (15).

level—a peculiar scaffold: a loop is hanging from the ceiling but, instead of the inmate’s face, a mirror is adjusted on which the visitors’ faces are reflected when they stand in front of it. Is this an abrogation of the existing threat or simply its climax? It is a conceptual approach which makes up an alien environment comprised of the most common materials and objects, which teases the spectator by sending out an ambiguous message. Within the modern globalized system of enforced consent, shapes of disagreement may emerge whenever the form of the consensus is falling back in favor of a gap between feeling and meaning; a gap that reserves the leading role for criticism as the occupation with separation and discrimination.25 In its best moments, art offers glances at those gaps; in its worst, mocks or covers them up. In this brief description, we examined only a few of the issues the new artists highlighted in the exhibition Happy Accidents. We did not engage with equally important works that refer to distortion and trauma (Christina Tzani, Spyros Prokopiou), sexual perversion (Kostas Gourtzis), memory and the subject’s elimination (Vicky Vakouli), the ‘accident’ as a power of birth and transformation (Zois Loumakis, Ioanna Mathopoulou, Michalis KaragiannisPapamanolis, Stefanos Athanatos), the artistic gesture itself (Christos Papasotiriou), the urban life’s estrangement (Aimilia Liontou), the chaotic dimension of material superabundance as well as the mnemonic process (Dimitris Kokoris). However, no art form can demonstrate a more powerful affinity to the concerns of Error and Happy Accidents than the one that belongs to the category of body performance art. Apart from the parallel program Fresh, which was dedicated to this form of art, the opening evening hosted Thodoris Trampas’ performance Two Worlds, which remained in the exhibition space as a recording (video). The artist, in a choreographic struggle for balance, by using his body tried to overpower the weight

of a big piece of ice. A rope, fastened on the ceiling, held the two “bodies” that were tied to its ends. As the performance unfolded, Trampas shuttered the ice, thus releasing his body from the counterbalancing forces, while also delivering it to inescapable gravity. Hence, the oscillations as well as the swinging are terminated. A system of relationships that aims at demonstrating the interdependent reliance that keeps us accountable for our actions—and, perhaps, the actions of others—was mapped and deconstructed through the force and intensity that the body releases in live action. Instead of an epilogue, I conclude this recursion by citing Pepi Rigopoulou’s words: “[…] the language of images has a driving rhythm and an irreconcilable inscrutability, which discourse struggles to catch and subjugate without ever completely accomplishing it.”26 Thankfully. Anthi Argyriou Art Theorist – Main curator / Coordinator of Action Field Kodra

25. Ibid., 78. 26. Pepi Rigopoulou, Το Σώμα: Ικεσία και Απειλή [Body: Appeal and Threat]. Athens: Plethron, 2008, 116.

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

112

Ο Στέφανος Αθάνατος γεννήθηκε το 1990 στα Τρίκαλα. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 2014. Δουλεύει κυρίως με γλυπτά και εγκαταστάσεις στο χώρο. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες ομαδικές εκθέσεις: «Τέχνη και Τρέλα», Πολιτισμικό Κέντρο Δήμου Αθηνών «Μελίνα», Μαρίνα Προβατίδου, Αθήνα, 2014, «Έρευνα και Τέχνη», Μέγαρο μουσικής Αθηνών, Ελισάβετ Πλέσσα, Αθήνα, 2014, “Fenêtre sur rue Athènes”, Rouen, Galerie Martainville, Νίκος Ναυρίδης, Παντελής Χανδρής, Rouen, 2014.

113

Στέφανος Αθάνατος Stefanos Athanatos

Χωρίς Τίτλο, 2014 47 x 29 x 45 cm κεραμικό Untitled, 2014 47 x 29 x 45 cm ceramic

Πορτραίτο του σοφού, 2014 43 x 26 x 45 εκ. κερί

Portrait of Wise, 2014 43 x 26 x 45 εκ. wax

Stefanos Athanatos was born in 1990 in Trikala, Greece. Currently lives and works in Athens. In 2014 he graduated from the Athens School of Fine Arts. He primarily works in the medium of sculpture and installations. He has participated in many group exhibitions, such as: “Art & Lunacy”, Melina Cultural Center, Marina Provatidou, Athens, 2014, “Research and Art” - 2nd International Conference on Research and Infrastructures”, Megaron AICC, Elisavet Plessa, Athens, 2014, “Fenêtre sur rue Athènes”, Rouen, Galerie Martainville, Nikos Navridis, Pantelis Chandris, Rouen, 2014.

kodra fresh

happy accidents

114

Η Βίκυ Βάκουλη γεννήθηκε το 1987 στη Στοκχόλμη, Σουηδίας. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Από το 2010 σπουδάζει στη Σχολή Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δουλεύει κυρίως με ξυλομπογιές και ακουαρέλες. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: Inspire- Effective Spaces 2014, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, επιμ. Θούλη Μισιρλόγλου, Κατερίνα Νίκου, Αριάδνη Χατζητάτση, 2015, Θεσσαλονίκη, Σχολιάζοντας τον Κάφκα, Γενί Τζαμί, επιμ. Χάρης Σαββόπουλος, 2015, Θεσσαλονίκη, Λουκάς Βενετούλιας: έκθεσηαφιέρωμα στο ζωγράφο, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ, 2014, Θεσσαλονίκη, To the point, ομαδική έκθεση του 4ου εργαστηρίου του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών. Κέντρο Χαρακτικής «Ήλιος» , επιμ. Γιάννης Φωκάς, Βαγγέλης Πλοιαρίδης, 2013, Θεσσαλονίκη, Vom Photo (Vom Photo Re-Edit Thessaloniki), στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματος της Photobiennale, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και Ινστιτούτο Goethe. Συνεργασία του Πειραματικού Eργαστηρίου 1/ΜinusEins της ΚΗΜ Κολονίας με το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών και το Τμήμα Κινηματογράφου του Α.Π.Θ., 2012, Θεσσαλονίκη.

kodra fresh

115

Βίκυ Βάκουλη Vicky Vakouli

Vicky Vakouli was born in 1987 in Stockholm, Sweden. Currently lives and works in Thessaloniki. Since 2010 she studies in the Faculty of Fine Arts, School of Visual and Applied Arts of Aristotle University of Thessaloniki. She primarily works in the medium of color pencils and aquarelle. She has participated in group exhibitions, such as Inspire, Effective Spaces 2014, Mmca, curators: Thouli Misirloglou, Katerina Nikou, Ariadni Chatzitatsi, 2015, Thessaloniki, Comments on Kafka, Yeni Tzami, curator: Haris Savvopoulos, 2015, Thessaloniki, Lukas Venetoulias, Teloglion Foundation of Art Auth, 2014, Thessaloniki, To the point, group exhibition of the 4th studio of the Faculty of Fine Arts, School of Visual and Applied Arts of Auth, Engraving Center “Helios”, curators Yannis Fokas, Vangelis Pliarides, 2013, Thessaloniki, Vom Photo (Vom Photo Re-Edit Thessaloniki), relevant to Photobiennale, the Photography Museum and Goethe Institute. Collaboration of 1/MinusEins of KHM of Cologne and the Faculty of Fine Arts, School of Visual and Applied Arts and Cinema Studies of Aristotle University of Thessaloniki, 2012, Thessaloniki.

Μια μέρα σαν όλες τις άλλες, 2014 40 x 30 εκ. ξυλομπογιές σε χαρτί A day like any other, 2014 40 x 30 εκ. color pencils on paper

happy accidents

116

Ο Κώστας Γκουρτζής γεννήθηκε το 1980 στη Καβάλα. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Από το 2010 σπουδάζει Ζωγραφική στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Δουλεύει κυρίως με ψηφιακά μέσα (video, animation, digital image). Έχει συμμετάσχει σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις: (Επιλεγμένες ομαδικές εκθέσεις) “Is this art?”, Athens Fringe Festival, Χώρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Θησείο, 2009, Αθήνα, “Homo Sapiens In Love”, Booze Cooperativa, 2011, Αθήνα, “Paraliart - Εφήμερη τέχνη μεταξύ πόλης και θάλασσας”, έκθεση σχολών Kαλών Tεχνών (Θεσσαλονίκη, Φλώρινα, Ιωάννινα), Νέα παραλία, 2014, Θεσσαλονίκη, “I Need A Hero - Πολύτιμες Ύλες σε Σπουδαίους Καιρούς”, Έκθεση φοιτητών Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ, παράλληλο πρόγραμμα του φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης Πεδίο Δράσης Κόδρα, στρατόπεδο Κόδρα, Καλαμαριά, επιμέλεια: Βασίλης Βασιλακάκης, 2014, Θεσσαλονίκη, “Public Space_s”, 11o Athens Digital Arts Festival, Ε.Β.Ε. - Διπλάρειος Σχολή, 2015, Αθήνα.

kodra fresh

117

Κώστας Γκουρτζής Kostas Gourtzis

Kostas Gourtzis was born in 1980 in Kavala/Greece. Currently lives and works in Thessaloniki. He studies in the second painting studio of the School of Visual and Applied Arts, Faculty of Fine Arts, Aristotle University of Thessaloniki. He primarily works with digital media (video, animation, digital image). He has participated in solo and group exhibitions, such as: (Selected group exhibitions) “Is this art?”, Athens Fringe Festival, The site of the Association of Greek Archaeologists, Thissio, 2009, Athens, “Homo Sapiens In Love”, Booze Cooperativa, 2011, Athens, “Paraliart”, Group exhibition of fine arts schools (Thessaloniki, Florina, Ioannina), New Coast, 2014, Thessaloniki, “I Need A Hero, Valuable Matters In Valuable Times”, students of the School of Visual and Applied Arts of AUTH, parallel program of the Action Field Kodra, Ex-military camp Kodra, Kalamaria, curator: Vasilis Vasilakakis, 2014, Thessaloniki, “Public Space_s”, 11th Athens Digital Arts Festival, Diplareios School, 2015, Athens.

Ζεστή Δερματίνη, 2015 animation, 3’ (loop) Warm Leatherette, 2015 animation, 3’ (loop)

happy accidents

118

119

Η Μελίνα Καρανίκα γεννήθηκε το 1983 στη Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών του Central Saint Martin’s College of Art and Design του University of the Arts του Λονδίνου το 2004. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Μουσειολογία της Reinwardt Academie του Amsterdam Hogeschool voor de Kunsten από το 2010 και μεταπτυχιακού τίτλου στο Design, digital graphics, τoυ AAS College, του UCLAN University, από το 2013. Δουλεύει κυρίως με ψηφιακά και διαδραστικά μέσα. Έχει συμμετάσχει σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, όπως: Mάρ. 2014_Ρομάντσο, διαδραστική έκθεση ‘Interfaces’, διαδραστική εγκατάσταση ‘Miracle worker # II’, Aθήνα, Ιαν. 2014_Dynamo project space, έκθεση εργαστηρίου Αrduino, διαδραστική εγκατάσταση ‘Miracle worker’, Θεσσαλονίκη, Mάϊος 2012_’RE:Act’, οργάνωση InTheLoop, διαδραστική εγκατάσταση ‘Newton’s Squash’, Block 33, Θεσσαλονίκη, Οκτ.-Νοέ. 2011_‘SYMBIOSIS?’ 15th Biennale Νέων της Μεσογείου, οργάνωση Bjcem, διαδραστική εγκατάσταση ‘Cyberella’, Αποθήκη 9-Λιμάνι, Θεσσαλονίκη, Mάϊος 2011_’WeMe Archiving Collectivity for Thessaloniki’, οργάνωση αtetragono-the Archive της Carteco, πρόταση για οπτικο-ακουστική εγκατάσταση ‘City Stalkers’, Δημαρχείο, Θεσσαλονίκη.

Melina Karanika

Tania Tsampazi

kodra fresh

Η Τάνια Τσαμπάζη γεννήθηκε το 1979 στη Θεσσαλονίκη, Ελλάδα. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο, τμήμα Αρχιτεκτόνων Mηχανικών του Α.Π.Θ. το 2007 και από το 2012 είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στον Αρχιτεκτονικό φωτισμό από την Ανώτατη σχολή Αρχιτεκτονικής, ETSAM, της Μαδρίτης. Δουλεύει κυρίως με φώτα και διαδραστικά μέσα. Έχει συμμετάσχει σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις με φωτιστική εγκατάσταση στην έκθεση καμπινγκelefthero σε ένα εγκαταλελειμένο διαμέρισμα, με επιμελήτρια έκθεσης την Ελένη Ρήγα το 2014 στη Θεσσαλονίκη, με διαδραστικές εγκαταστάσεις στην έκθεση Interfaces στο Βios Ρομάντσο το 2014 στην Αθήνα και στην έκθεση Arduino Physical Computing & Processing Exhibition στο Dynamo Project Space το 2013 στη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα και με φωτιστική εγκατάσταση στο χώρο Tabacalera, με επιμελήτρια έκθεσης την ίδια, το 2012 στη Μαδρίτη.

Μελίνα Καρανίκα Melina Karanika

Melina Karanika was born in 1983 in Thessaloniki, Greece. She currently lives and works in Thessaloniki. In 2004 she graduated from the department of BA Fine Arts, of Central Saint Martin’s College of Art and Design, University of the Arts, London. She is also a MA Museology graduate (2010) from the Reinwardt Academie, Amsterdam Hogeschool voor de Kunsten, and a MA Design graduate (2013) from AAS College, UCLAN University. She primarily works with digital and interactive media. She has participated in solo and group exhibitions: Mar. 2014_Interactive exhibition ‘Interfaces’, ‘Miracle worker # II’, Romantso, Athens, Jan. 2014_Interactive exhibition, ‘Miracle worker’, Dynamo project space, Thessaloniki, May 2012_’RE:Act’, co-ordination InTheLoop, ‘Newton’s Squash’ (interactive installation), Block 33, Thessaloniki, Οct.-Νοv. 2011_‘SYMBIOSIS?’ 15th Biennale de la Mediterrannee, co-ordination Bjcem, ‘Cyberella’ (interactive installation), Warehouse 9, Thessaloniki port, Μay 2011_’WeMe Archiving Collectivity for Thessaloniki’, co-ordination αtetragono-Carteco-the Archive, ‘City Stalkers’ (audiovisual installation proposal), Thessaloniki City Hall.

Tania Tsampazi was born in 1979 in Thessaloniki, Greece. She currently lives and works in Thessaloniki. In 2007 she graduated from the Aristotle University of Thessaloniki with a Ba and Msc as an Architect Engineer, whereas in 2012 she graduated from the Ma course of Architectural Lighting Design at the Superior School of Architecture, ETSAM, in Madrid. She primarily works with lights and interactive mediums. She has participated in solo and group exhibitions, with a lighting installation in the exhibition campingelefthero, in an abandoned flat, curated by Eleni Riga in 2014 in Thessaloniki, with interactive installations in the exhibition Interfaces, in Bios Romantso in 2014 in Athens and the Arduino Physical Computing & Processing Exhibition in Dynamo Project Space in 2013 in Thessaloniki and a lighting installation in Tabacalera, curated by her in 2012 in Madrid.

Τάνια Τσαμπάζη Tania Tsampazi

Miracleworker ♯3, 2015 3 x 3 x 3 μ. διαδραστική εγκατάσταση Miracleworker ♯3, 2015 3x3x3m interactive installation

Λεπτομέρεια εγκατάστασης Detail of the installation

happy accidents

120

Ο Δημήτρης Κόκορης γεννήθηκε το 1990 στην Αθήνα, Ελλάδα. Ζει και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Α.Π.Θ το 2014. Δουλεύει κυρίως με μελάνι και ακουαρέλες. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: έκθεση Ζωγραφικής, Σχολή Ουρσουλινών, Νάξος 2014, ”Inspire”- Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης 2014, ”In the fields”- Grey Social Gallery 2013, ”Y Otros”- Universidad de Granada 2012, ”Contrast”- 2o φεστιβάλ φωτογραφίας, Θεσσαλονίκη 2011.

121

Δημήτρης Κόκορης Dimitris Kokoris

Μουτζούρες, 2013 70 x 50 εκ., μελάνι σε χαρτί Real doodles, 2013 70 x 50 cm, ink on paper

Dimitris Kokoris was born in 1990 in Athens Greece. He currently lives and works in Thessaloniki. In 2014 he graduated from the University of Thessaloniki Fine Arts. He primarily works in the medium of water colors and ink. He has participated in solo or group exhibitions, such as: ‘’Ro’’ art space, group exhibition, 2015, Grey Social Gallery, group exhibition, 2015, University of Granada- “Y Otros”, Spain, 2012, 2nd Festival of Photography - “Contrast”, 2011, Antique’s House - “Arts Sales”, Group exhibition, 2010, Gallery Container “A little before, after some”, Group exhibition, 2010.

kodra fresh

Party, 2014 230 x 150 εκ., ακουαρέλες Party, 2014 230 x 150 cm, water colours

happy accidents

122

Η Αιμιλία Λιόντου γεννήθηκε το 1991 στην Αθήνα, Ελλάδα. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Από το 2009 σπουδάζει στο Εικαστικό τμήμα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας. Δουλεύει κυρίως με βίντεο και εγκαταστάσεις. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: της Θάλασσας εικόνες, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε) και το Ευρωπαικό Πρόγραμμα PERSEUS, Εκθεσιακός χώρος “Νίκος Κεσσανλής” ΑΣΚΤ, Επιμέλεια έκθεσης: Γιάννης Σκαλτσάς, 2014, Αθήνα, Ελλάδα, εργοστάσιο Τσαλαπάτα: Παράγοντας Τέχνη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Πειραιώς σε συνεργασία με το Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα και την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα Επιμέλεια project: Tιτίκα Σάλλα, Επιμέλεια έκθεσης: Χριστίνα Βουβάκη Μανουσάκη, Χριστίνα Λιτσαρδοπούλου, Μαριλένα Φορτάτου, 2014, Βόλος, Ελλάδα, Survival Kit phase 2, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας σε συνεργασία με την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου στα πλαίσια του προγράμματος DAAD: συνεργασία με Ανώτατα Ελληνικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα 2014-16, Galerie Kullukcu & Gregorian Επιμέλεια έκθεσης: ομάδα Survival Kit, 2014, Mόναχο, Γερμανία, Christine Sun Kim workshop – η έκθεση, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Επιμέλεια έκθεσης: Christine Sun Kim, 2014 Aθήνα, Ελλάδα, 21st century: [Cirquits and Currents or How to project and spell] screening, Chisenhale Gallery Επιμέλεια έκθεσης Chisenhale Gallery, 2014, Λονδίνο, Μεγάλη Βρετανία.

kodra fresh

123

Αιμιλία Λιόντου Emilia Liontou

Aimilia Liontou was born in 1991 in Athens, Greece. Currently lives and works in Athens. Since 2009 she studies in Athens’ School of Fine Arts. She primarily works in the medium of video and installation. She has participated in group exhibitions, such as: Images of the Sea, Athens School of Fine Arts in co –operation with Hellenic Centre for Marine Research and European programme PERSEUS, Athens School of Fine Arts: exhibition Hall “Nikos Kessanlis“ Curator: Giannis Skaltsas, Athens, Greece 2014, Tsalapata Factory: Art Factor, Piraeus Bank, the Rooftile and Brickworks Museum N. & S. Tsalapatas, and Athens School of Fine Arts, The Rooftile and Brickworks Museum N. & S. Tsalapatas,Project Curator: Titika Salla Exhibition Curators: Christine Vouvaki-Manousaki, Christine Litsardopoulou, Marilena Fortatou, Volos, Greece, 2014, Survival Kit phase 2, a cooperation between the Academy of Fine Arts in Munich, the Athens School of Fine Arts and DAAD Programme: Partnership with Greek Institutions of Higher Education 2014-2016 (Goethe Institut), Galerie Kullukcu & Gregorian, Curated by Survival Kit team Munich, Germany 2014, Workshop with artist Christine Sun Kim – The Exhibition, The Onassis Cultural Centre -in collaboration with the U.S. Embassy in Athens and the Athens School of Fine Arts The Onassis Cultural Centre Curated by Christine Sun Kim, Athens, Greece 2014, [Cirquits and Currents or How to project and spell] screening, part of “21st century” programme, Chisenhale Gallery, Curated by Chisenhale Gallery London, Great Britain 2014.

Ο ποδηλάτης, 2015 βίντεο, 3:17’ (loop) The cyclist, 2015 video, 3:17’ (loop)

Στιγμιότυπο του έργου Still frame of the artwork

happy accidents

124

Ο Ζώης Λουμάκης γεννήθηκε το 1988 στη Σπάρτη. Εισήχθη το ακαδημαϊκό έτος 2009-2010 στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Ήταν φοιτητής στο 3ο εργαστήριο ζωγραφικής με διδάσκοντες τους Γ. Τσακίρη και Κ. Κατζουράκη. Δουλεύει με νέα μέσα και οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις. Ομαδικές εκθέσεις: 2014 - ΤΕΧΝΗΣ ΕΞΟΔΟΙ ΣΤΗ ΔΙΕΞΟΔΟ, Μουσείο Διέξοδος, Μεσολόγγι, 2013 - 6η διεθνής φοιτητική trienale, “Connect the Dots”, Κωνσταντινούπολη.

125

Ζώης Λουμάκης Zois Loumakis

Zois Loumakis was born and currently lives in Sparta. Since 2009 he has been studying at the Department of Visual and Applied Arts of the School of Fine and Applied Arts, Aristotle University of Thessaloniki, from where he recently graduated (3rd Painting Lab, Prof. G. Tsakiris and K. Katzourakis). He is experimenting with new media, new aesthetics, audiovisual installations. Group Exhibitions: 2014 - Art way out, Museum Diexodos, Mesologi, 2013 - 6th International Student Trienale Symposium 2013 – “Connect the Dots”, Istanbul.

kodra fresh

Περί Γενέσεως και Φθοράς, 2014 εγκατάσταση 8’ (loop) on Generation and Corruption, 2014 installation 8’ (loop)

happy accidents

126

Η Ιωάννα Μαθοπούλου γεννήθηκε το 1977 στην Αθήνα / Ελλάδα). Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Από το 2010 σπουδάζει στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας στο Γ’ εργαστήριο ζωγραφικής. Δουλεύει κυρίως με ψηφιακά μέσα και εγκαταστάσεις. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: «Τέχνης Σχόλειο», 1ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθηνών, επιμ. Νίκος Καλλικλής, 2015, Αθήνα, Ελλάδα, «Παράθυρο στο δρόμο, ΑΘΗΝΑ/ΡΟΥΕΝ», Galerie Martainville ESADHaR, 2014, Ρουέν, Γαλλία, «Φύσις 2013», Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού, παράρτημα Βερολίνου, Επιμ. Andrea Conrad, 2014, Βερολίνο, Γερμανία, «Μικρό Παρίσι», φεστιβάλ, επιμ. Μάριος Σπηλιόπουλος, Σοφία Τσιμίνη, 2013, Αθήνα, Ελλάδα, «Οργανική ύλη και Ψευδαίσθηση», CAMP, επιμ. Αιμιλία Μπουρίτη, 2013, Αθήνα, Ελλάδα.

127

Ιωάννα Μαθοπούλου Ioanna Mathopoulou

Γάλα σε χαλί, 2013 βίντεο με ήχο,1:45’ (loop) Milk on carpet, 2013 videowith sound, 1:45’ (loop)

Ioanna Mathopoulou was born in 1977 in Athens / Greece. Currently lives and works in Athens. She studies in Athens School of Fine Arts. She primarily works in the medium of video, digital images and installations. She has participated in group exhibitions, such as: “Art’s Comment” 1st Experimental High School of Athens, cur. Nikos Kalliklis, 2015, Athens, Greece, “Fenetre sur Rue, Athenes / Rouen», Galerie Martainville, ESADHaR, 2014, Rouen, France, “Physis2013,” Greek Culture Institute, Berlin Annex, cur. Andrea Conrad, 2014, Berlin, Germany, “Little Paris” festival, cur. Marios Spiliopoulos, Sofia Tsimini, 2013, Athens, Greece. “Organic matter and Illusion», CAMP, cur. Emilia Bouriti, 2013, Athens, Greece.

kodra fresh

Χωρίς Τίτλο, 2013 βίντεο, 3’’ (loop) Untitled, 2013 video, 3’’ (loop)

happy accidents

128

Ο Γιώργος Νίκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Αρχικά σπούδασε Συντήρηση Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης της Σχολής Γραφικών Τεχνών & Καλλιτεχνικών Σπουδών στο ΤΕΙ Αθηνών. Το 2009 εισήχθη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, στο τμήμα της ζωγραφικής, με καθηγητές τον Α. Χριστάκη, Π. Χαραλάμπους, Ν. Τρανό και Ζ. Ξαγοράρη. Έχει συμμετάσχει σε καλλιτεχνικά εργαστήρια (Workshops) καθώς και σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως στο Διάλογος 8, στο New Babylon Revisited -Goethe-Institute, στην 7th Biennale (Φοιτητών Καλών Τεχνών Ελλάδας) και στο “The day the fish came out” στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

129

Γιώργος Νίκας George Nikas

George Nikas was born in Athens in 1978. He studied Conservation of Antiquities and Fine Art at TEI of Athens and later (2009) Painting at the School of Fine Arts in Athens with Professors A. Christakis, P. Charalambous, N. Tranos and Z. Xagoraris. He has participated in several workshops and group exhibitions in Greece andabroad, such as Dialogos 8, New Babylon Revisited – Goethe-Institute, 7th Bienalle (students of School of Fine art) and “The day the fish came out” – Michael Cacoyannis Foundation. He lives and works in Athens.

kodra fresh

Yolanda Gail Devers, 1992 βίντεo, 3:58’ (loop) Yolanda Gail Devers, 1992 video, 3:58’ (loop)

happy accidents

130

Η Εβίτα Παγώνα γεννήθηκε το 1993 στην Αθήνα, Ελλάδα. Ζει και εργάζεται στα Ιωάννινα. Από το 2011 σπουδάζει στη Σχολή Καλών Τεχνών, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης. Δουλεύει κυρίως με σκόνες αγιογραφίας, λάδι και κάρβουνο σε επιφάνειες από καμβά ή χαρτί. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις: Athens Digital Arts Festival 2013, Ηλία Χατζηχριστοδούλου (Γενικό Διευθυντή Φεστιβάλ), Νίκο Μπλέκα (Υπεύθυνο Επικοινωνίας Φεστιβάλ) και Αντωνία Πυλαρινός (καλλιτεχνική διεύθυνση και επιμελήτρια εγκαταστάσεων χώρου) που πραγματοποιήθηκε στις 7,8 και 9 Ιουνίου 2013 στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας.

131

Εβίτα Παγώνα Evita Pagona

Altera Pars I (σειρά έργων), 2015 50 x 70 εκ. σκόνες αγιογραφίας σε χαρτί Altera Pars I (series), 2015 50 x 70 cm hagiography powders on paper

Evita Pagona was born in 1993 in Athens, Greece. Currently lives and works in Ioannina. In 2011 she studies in University of Fine Arts in Ioannina, Greece. She primarily works in the medium of charcoal, hagiography powders, oil on canvas or paper. She has participated in group exhibitions, such as Athens Digital Arts Festival 2013,Elias Hadjichristodoulou (Director General Festival), Nick Blecka (Responsible Communication Festival) and Antonia Pilarinos (artistic director and installations curator) held on 7,8 and 9 June 2013 in the Historical Centre of Athens.

kodra fresh

Dysania, 2015 30 x 42 εκ. σκόνες αγιογραφίας σε χαρτί Dysania, 2015 hagiography powders on paper 30 x 42 cm

Altera Pars II (σειρά έργων), 2015 50 x 70 εκ. σκόνες αγιογραφίας σε χαρτί Altera Pars II (series), 2015 50 x 70 cm hagiography powders on paper

Sequence (σειρά έργων), 2013 video, 2:34’ (loop) Sequence (series), 2013 video, 2:34’ (loop)

happy accidents

132

Ο Μιχάλης Παπαμανώλης-Καραγιάννης γεννήθηκε το 1991 στην Θεσσαλονίκη, όπου ζει και εργάζεται. Από το 2013 σπουδάζει γλυπτική στην Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Θεσσαλονίκης. Δουλεύει κυρίως με video, πολυμέσα, πυλό. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: «Ιχνεύοντας, φοιτητές τιμούν την Βάσω Κατράκη», πρωτοβουλία τoυ Εργαστηρίου Γλυπτικής και Χαρακτικής σε συνεργασία με το Τελλόγλειο Ίδρυμα, 2014, Θεσσαλονίκη.

133

Μιχάλης Παπαμανώλης-Καραγιάννης Mihalis Papamanolis-Karagiannis

Διαστολή, Επέκταση, Εξάπλωση, 2015 video editing (footage), 1:27’ (loop) Expansion, 2015 video editing (footage), 1:27’ (loop)

Mihalis Papamanolis - Karagiannis was born in 1991 in Thessaloniki, Greece. He currently lives and works in Thessaloniki. He studies sculpture in University of Fine Arts. He primarily works in the medium of video, multimedia, clay. He has participated in group exhibitions, such as: “Students honor Vaso Katraki” initiative by Sculpture class and Engraving classes cooperation with Teloglio Institute, 2014, Thessaloniki.

kodra fresh

happy accidents

134

Ο Χρήστος Παπασωτηρίου γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1989, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική από το 2009 μέχρι το 2014 στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στο εργαστήριο του Γ. Ψυχοπαίδη και αποφοίτησε από το Γ’ εργαστήριο με καθηγητή τον Μάριο Σπηλιόπουλο, ασχολείται με γλυπτική, εγκαταστάσεις στο χώρο. Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις και διοργανώσεις, όπως: Κωνσταντινούπολη, “Γ. Βιζυηνός Εις την Πόλιν” Ζωγράφειο Λύκειο (2015), Αθήνα, Biennale φοιτητών των Σχολών Καλών Τεχνών Ελλάδος / Ίδρυμα Θεοχαράκη (2014), Αθήνα, “Της Θάλασσας Εικόνες” Νίκος Κεσσανλής / Εκθεσιακός Χώρος της Α.Σ.Κ.Τ. (2014), Αθήνα, “Παιχνίδια Μηδενικού Αποτελέσματος” - Metamatic: taf / Χώρος Τέχνης Σε συνεργασία με την Ιρλανδική κολεκτίβα MART (2013), Αθήνα, Biennale φοιτητών των Σχολών Καλών Τεχνών Ελλάδος / Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2011).

135

Χρήστος Παπασωτηρίου Christos Papasotiriou

Christos Papasotiriou was born in 1989 in Chalkida. He currently lives and works in Athens. In 2014 he graduated from the School of Fine Arts in Greece, BA. He has participated in group exhibitions, such as: 2015, “G. Vizyinos Eis tin Polin” - Istanbul, (Group) Zografeion Lyceum, 2014 “7th Biennale” of students from schools of Fine Arts in Greece - Athens (Group) Theocharakis Foundation, 2014 “Images of the Sea” - Athens (Group) Nikos Kessanlis - Exhibition Venue of Athens School of Fine Arts, 2013 “The Non Zero Sum Art Games” - Athens (Group) Metamatic:taf - Art Space in association with MART - Irish collective, 2011, “6th Biennale” of students from schools of fine arts in Greece Athens (Group) National Bank Cultural Foundation (MIET).

kodra fresh

“blahblahblah”, 2015 video, 0:36’ (loop) “blahblahblah”, 2015 video, 0:36’ (loop)

“blahblahblah”, 2015 εγκατάσταση μεταβλητές διαστάσεις ξύλινα γράμματα, πριονίδι “blahblahblah”, 2015 installation dimensions variable sawdust, wooden letters

happy accidents

136

Ο Σπύρος Προκοπίου γεννήθηκε το 1990 στη Λευκωσία της Κύπρου. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Από το 2011 σπουδάζει Ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών. Δουλεύει κυρίως με μολύβι και κάρβουνο. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: «Λουκάς Βενετούλιας», Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ, 2015, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα, 6th International student Triennial, Marmara University, Faculty of Fine Arts, 2013, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία, “To the point”, - Α΄ Εργαστήριο Σχολής Καλών Τεχνών Α.Π.Θ, Αγγέλων Βήμα, 2013, Αθήνα, Ελλάδα, «Αφιέρωμα στον Paul Klee», Πολιτιστικό Κέντρο του Rybnik, 2011, Rybnik, Πολωνία.

137

Σπύρος Προκοπίου Spyros Prokopiou

Ήξεις Αφήξεις Ουκ, 2015 190 x 140 εκ. (έκαστο) μολύβι σε καμβά ixis afixis ouk, 2015 190 x 140 cm (each) pencil on canvas

Spyros Procopiou was born in 1990 in Nicosia, Cyprus. He currently lives and works in Thessaloniki, Greece. In 2011 he studies painting in School of Fine Arts, Aristotle University of Thessaloniki - Greece, at the department of Visual and Applied Arts. He primarily works in the medium of pencil and charcoal. He has participated in group exhibitions, such as: “Lucas Venetulias”, Teloglion Foundation of Arts - AUTH, 2015, Thessaloniki, Greece, 6th International student Triennial, Marmara University, Faculty of Fine Arts, 2013, Istanbul, Turkey, “To the point”, School of Fine Arts’ 1st art studio, Angelon Vima, 2013, Athens, Greece, “Tribute to Paul Klee”, Cultural Centre in Rybnik, 2011, Rybnik, Poland.

kodra fresh

happy accidents

138

Η Ελένη Σατζοπούλου γεννήθηκε το 1994 στη Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Από το 2012 σπουδάζει ζωγραφική στη σχολή καλών τεχνών, στο Tμήμα Eικαστικών και Eφαρμοσμένων Tεχνών του ΑΠΘ. Δουλεύει κυρίως με κάρβουνο και λάδι.

139

Ελένη Σαμαντζοπούλου Eleni Samantzopoulou

Άτιτλο, 2015 150 x 230 εκ. κάρβουνο σε χαρτί fabriano Untitled, 2015 150 x 230 cm charcoal on fabriano paper

Eleni Samantzopoulou was born in 1994 in Thessaloniki, Greece. Currently lives and works in Thessaloniki. She studies in Aristotle University of Thessaloniki, School of Fine Arts, Visual and Applied Arts Department. She primarily works in the medium of charcoal and oil.a

kodra fresh

Άτιτλο, 2015 150 x 290 εκ. κάρβουνο σε χαρτί fabriano Untitled, 2015 150 x 290 cm charcoal on fabriano paper

happy accidents

140

Η Χριστίνα Τζάνη γεννήθηκε το 1985 στην Αθήνα, Ελλάδα. Από το 2010 σπουδάζει στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Φλώρινας. Έχοντας ως κύριο πεδίο μελέτης τη ζωγραφική, είναι επί πτυχίω φοιτήτρια του τρίτου εικαστικού εργαστήριου της σχολής, με καθηγητή τον Χάρη Κοντοσφύρη και τον Θωμά Ζωγράφο. Έχει παρουσιάσει μία ατομική έκθεση και έχει συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές με κυριότερες: Έκθεση ενάντια στη βία κατά των γυναικών, Πινακοθήκη Φλωρινιωτών Ζωγράφων, Αγγελική Αυγητίδου, 2015, Φλώρινα, FID PRIZE 7, διάκριση Nominee, Esä’s Grande Gallerie, Serghei Litvin, Τουρκουάν Γαλλία, 2015, Metamorphosis, Εικαστικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης INSPIRE, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αλέξιος Παπαζαχαρίας-Θεανώ Ντόβα-Λουίζα Αυγήτα, 2013, Θεσσαλονίκη, 7η Μπιενάλε των Φοιτητών των Σχολών Καλών Τεχνών της Ελλάδας, Ίδρυμα Θεοχαράκη, Τα Νέα Της Τέχνης, 2014, Αθήνα, Έρωτες και άλλα φτερωτά, Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας, Διεθνής Hμέρα Μουσείων 2014, Ζωή Γοδόση, 2014, Φλώρινα.

kodra fresh

141

Χριστίνα Τζάνη Christina Tzani

Αποπλάνηση 1, 2015 110 x 80 εκ., μελάνι, μαρκαδόρος, άμμος και κόλλα σε χαρτί

Christina Tzani was born in 1985, in Athens, Greece. Since 2010 she has been studying at the Department of Applied and Visual Arts of Florina. Ηaving painting as her main studying field, she is upon degree in the third Visual Art Lab with professor Harris Kondosphyris and Thomas Zografos. She has presented one solo exhibition and has participated in several group exhibitions such as: ‘’Violence against women’’, Florina’s painters culture center, Angeliki Avgetidou, 2015, Florina, Greece.” FID PRIZE 7” nominees distinction, Esä’s Grande Gallerie, Serghei Litvin, 2015, Turkuan France, ‘‘Rich Art in Poor Times’’, Is not gallery, Andros Efstathiou, 2015, Nicosia Cyprus, “Μetamorphosis”, Art Festival Thessaloniki INSPIRE, Macedonian Museum of Contemporary Art Greece, Alexios Papazaxarias Theano Dova - Luiza Avgita, 2013, Thessaloniki, Greece, ‘’7th Bienall of Students of Fine Arts Schools of Greece’’, Foundation Theocharakis, 2014, Art News, Athens. Cupids and other feathered”, Archaeological Museum of Florina, Greece, Zoe Godosi, 2014, Florina, Greece.

Seduction 1, 2015 110 x 80 cm, ink, pen, sand and glue on paper

Αποπλάνηση 2, 2015 110 x 80 εκ., μελάνι, μαρκαδόρος, άμμος και κόλλα σε χαρτί Seduction 2, 2015 110 x 80 cm, ink, pen, sand and glue on paper

Αποπλάνηση 3, 2015 110 x 80 εκ., μελάνι, μαρκαδόρος, άμμος και κόλλα σε χαρτί Seduction 3, 2015 110 x 80 cm, ink, pen, sand and glue on paper

happy accidents

142

Ο Θοδωρής Τράμπας γεννήθηκε το 1991 στο Ντέβονπορτ της Αυστραλίας. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Από το 2010 σπουδάζει στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών. Δουλεύει κυρίως με την ζωγραφική και τα τρία τελευταία χρόνια και με την performance. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, όπως: Χρώμα στην πατρίδα των καιρών, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, επιμελήτρια Ηρώ Παπαποστόλου, Αθήνα 2012, Οργανική Ύλη και Ψευδαίσθηση, Contemporary Art Meeting Point, στον πολυχώρο CAMP, επιμέλεια: Αιμιλία Μπουρίτη, Αθήνα 2013, Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών, Δήμος Αθηναίων, στο κτίριο της Φίνος Φίλμ, επιμέλεια Αιμιλία Μπουρίτη, Αθήνα 2013, Τέχνη και Τρέλα, Η Εταιρεία Μελέτης Πολιτισμικής Ετερότητας (Ε.Μ.Π.Ε.) και ο Δήμος της Αθήνας (Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α.), στο πολιτιστικό κέντρο Μελίνα Μερκούρη, επιμέλεια Αιμιλία Μπουρίτη, Αθήνα 2014, Electric Night Vol3, Palais de Paris και Contemporary Art Showcase Athens, στον πολυχώρο BETON7, επιμέλεια Contemporary Art Showcase Athens, Αθήνα 2015.

kodra fresh

143

Θοδωρής Τράμπας Thodoris Trampas

Thodoris Trampas was born in 1991 in Devonport, Australias. He currently lives and works in Athens. In 2010 he graduated from the University Of Athens School Of Fine Arts. He primarily works in the medium of painting and performance. He has participated in solo or group exhibitions, such as: Color home of the times, the Michael Cacoyannis Foundation, curator Iro PAPAPOSTOLOU, Athens 2012, Organic Matter and Illusion, Contemporary Art Meeting Point, at the multiplex CAMP, curated by Emilia Bouriti, Athens 2013, The Little Paris of Athens City of Athens, in the building of Finos Film, curated by Emilia Bouriti, Athens 2013, Art and Madness, The Society for the Study of Cultural Diversity (E.M.P.E.) and the Municipality of Athens (O.P.A.N.D.A.), the cultural center Melina Mercouri, curated by Emilia Bouriti, Athens 2014, Electric Night Vol3, Palais de Paris and Contemporary Art Showcase Athens, at the multiplex BETON7, curated by Contemporary Art Showcase Athens, Athens 2015.

Δύο Κόσμοι, 2013 performance 20’ πάγος και μέταλλο Two words, 2013 performance 20’ ice and metal

happy accidents

144

Η Ζωή Φιλίππου γεννήθηκε το 1992 στη Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στα Ιωάννινα. Από το 2010 σπουδάζει στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης στην σχολή Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων . Δουλεύει κυρίως με γλυπτική και εγκαταστάσεις. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις και εργαστήρια: «Ενεργοί Χώροι», Καλλιτεχνικό Φεστιβάλ Inspire, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, επιμέλεια Θούλη Μυσιρλόγλου, Κατερίνα Νίκου, Αριάδνη Χατζητάτση, 2015, Θεσσαλονίκη, “Lumière! -Installations Interactives”, συνδιοργάνωση του χώρου Jardin d’Alice με το τμήμα Arts, Philosophie, Esthétique / Πανεπ. Paris-8, Jardin d’Alice, επιμέλεια του τμήματος Arts, Philosophie, Esthétique / Πανεπ. Paris-8, 2015, Παρίσι, «Φόβος: Η εικαστική πραγμάτευση», Πανεπ. Ιωαννίνων, Συνεδριακό Κέντρο «Κάρολος Παπούλιας», Επιτροπή Λόγου και Τέχνης, επιμέλεια του τμήματος Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης, 2013, Ιωάννινα, 2ο Συμπόσιο Γλυπτικής του μουσείου Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης», βοηθός γλύπτη Σπύρου Λισγάρα,2011, Ελληνικό, Ιωάννινα.

kodra fresh

145

Ζωή Φιλίππου Zoe Philippou

Zoe Philippou was born in 1992 in Thessaloniki, Greece. She currently lives and works in Ioannina. She studies in the department of Fine arts and Art Sciences, Univ. of Ioannina. She primarily works in the medium of sculpture and installations. She has participated in group exhibitions and workshops, such as: “Effective Spaces”, Inspire Art Festival, Macedonian Museum of Contemporary Art, curators Thouli Misirloglou, Katerina Nikou, Ariadni Chatzitatsi, 2015, Thessaloniki, Greece, “Lumière! -Installations Interactives”, Jardin d’Alice, co-organisation of Jardin d’Alice and the department Arts, Philosophie, Esthétique / Univ. Paris-8, curated by the department Arts, Philosophie, Esthétique / Univ. Paris-8, 2015, Paris, France, “Fear: The visual negotiation”, Univ. of Ioannina, Convention Center “Karolos Papoulias”, committee of Art and Literature, curated by the department Fine Arts and Art Sciences, 2013, Ioannina, Greece, 2nd Symposium of Sculpture, Museun of Contemporary Art “Theodoros Papagiannis”, Assistant of the sculptor Spyros Lisgaras, Elliniko, Ioannina, Greece.

Dessous-de-table, 2015 157 x 79,5 x 87 εκ. μεταλλική βάση τραπεζιού, γυάλινα ποτήρια, νερό Dessous-de-table, 2015 157 x 79,5 x 87 εκ. metal table stand, grasses, water

Άτιτλο, 2014 άποψη της εγκατάστασης μεταβλητές διαστάσεις σχοινί, καθρέφτης Άτιτλο, 2014 exhibition view dimensions variable rope, mirror

happy accidents

146

Η Αλεξία Ψαραδέλη γεννήθηκε το 1991 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Αποφοίτησε από το Γ’ εργαστήριο Ζωγραφικής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών το 2015. Δουλεύει κυρίως με υφάσματα, κεντήματα, γύψο, κερί και μουσικούς μηχανισμούς. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις όπως: “Studios2014”, metamatic:taf, Αθήνα, στο Visual Festival Saint Agatha-Berchem, 2013 σε συνεργασία με το Εργαστήριο In Situ, Βρυξέλλες, “Εικονοποίηση”, Γ’ Εργαστήριο ζωγραφικής σε συνεργασία με τις εκδόσεις ‘Γαβριηλίδης’, 2013.

147

Αλεξία Ψαραδέλη Alexia Psaradeli

Άτιτλο, 2014 γύψος Untiteld, 2014 plaster

Alexia Psaradeli was born in 1991 in Athens, where she currently lives and works. In 2015 she graduated from the University of Athens School of Fine Arts, from the 3rd studio of painting department. She primarily works in the medium of fabrics, embroidery, plaster, wax and music mechanisms. She has participated in group exhibitions, such as “Studios2014”, metamatic:taf, Athens, Visual Festival Saint Agatha-Berchem, 2013, in corporation with In situ, Brussels, “Visualization”, 3rd studio of Painting in collaboration with Gabriilidis publications, Athens, 2013.

kodra fresh

Άτιτλο, 2014 μεταβλητές διαστάσεις γύψος, κερί Untiteld, 2014 dimensions variable plaster, wax

Άτιτλο, 2014 71 x 29 x 39 εκ. γύψος, ξύλο Untiteld, 2014 71 x 29 x 39 cm plaster, wood

Άτιτλο, 2014 7 x 10 x 50 εκ. γύψος, χαρτόνι, μουσικοί μηχανισμοί, ξύλο Untiteld, 2014 7 x10 x 50 cm plaster, carton, music mechanisms, wood

happy accidents

148

O Saul Sanchez γεννήθηκε το 1977 στην Κολομβία. Αποφοίτησε από την Academia Superior de Artes de Bogotá το 2005 (BFA). Είναι υπότροφος Fulbright στο Parsons, The New School for Design (MFA). Έχει προσκληθεί να παρουσιάσει δουλειά του σε σημαντικούς εκθεσιακούς χώρους της Κολομβίας, όπως στη Βιβλιοθήκη Luis Ángel Arango (Μπογκοτά), στην Alliance Française (Μπογκοτά) και στο 42 Salón Nacional de Artistas (Κολομβία). Ο Saul έχει εκθέσει διεθνώς σε χώρους όπως το Provincial Arts Center (Αβάνα), το Santral (Κωνσταντινούπολη), και το Diego Rivera House Museum (Guanajuato). Η δουλειά του τα τελευταία χρόνια εστιάζει στη μελέτη της χωρικής προσαρμογής σε εννοιολογικό, φορμαλιστικό και πρακτικό επίπεδο. Μέσω εγκαταστάσεων, ζωγραφικών έργων και σχεδίων, ο Saul ερευνά τις σχέσεις που έχουν αυτές οι μορφές τέχνης με τα εμπορικά, θεσμικά και εκπαιδευτικά τους συγκείμενα. Ζει και εργάζεται στην Ν. Υόρκη, ΗΠΑ.

149

Saul Sanchez

Larghetto para tres movimientos, 2013 video, 3:18’

Saul Sanchez was born in 1977 in Colombia. He graduated from the Academia Superior de Artes de Bogotá in 2005 (BFA). He is a Fulbright Scholar pursuing a MFA at Parsons, The New School for Design. He has been invited to show work in Colombia’s leading venues and events such as the Biblioteca Luis Ángel Arango (Bogotá), Alliance Française (Bogotá), and 42 Salón Nacional de Artistas (Colombia). Internationally, Saul has exhibited work in venues such as, Provincial Arts Center (Havana), Santral (Istanbul), and Diego Rivera House Museum, (Guanajuato). His work has focused in recent years on the study of spatial conditioning at conceptual, formal and practical levels. Through installation projects, paintings and drawings, Saul explores the relationships those art forms have with their context (commercial, institutional and educational). He lives and works in New York, USA.

kodra fresh

Larghetto para tres movimientos, 2013 video, 3:18’

Hier, bleib, nein, 2013 video, 11:35’ Hier, bleib, nein, 2013 video, 11:35’

happy accidents

150

151

Performance Masterclass

«Περιμένοντας το λάθος ή διαφορετικά, escaping your comfort zone»

«Waiting for the error, or escaping your comfort zone…»

Η τέχνη όπως γράφει ο John Dewey, είναι η συνεχής και ζωντανή απόδειξη της ικανότητας του ανθρώπου να αποκαθιστά συνειδητά την ενότητα της ύπαρξής του, των αισθήσεων, αναγκών, παρορμήσεων και πράξεων που την χαρακτηρίζουν. Και αυτό διότι η ίδια η διαδικασία παραγωγής του έργου εμπεριέχει την δυνατότητα οι δυνάμεις του «Κάνω» αλλά και «Αντιλαμβάνομαι» τι είναι αυτό που συμβαίνει, να διαδραματίζονται παράλληλα δημιουργώντας κατάλληλες προϋποθέσεις για μια νέα και ολοκληρωμένη εμπειρία να λάβει χώρα. Και βέβαια κάτω από συνθήκες αντίστασης και διαμάχης, δηλαδή κάτω από συνθήκες απρόβλεπτες, προκλητικές ή επιτακτικές που ενεργοποιούν στο μέγιστο τις δεξιότητες και τις αντιληπτικές ικανότητες του ατόμου, τομείς και στοιχεία του εαυτού μέχρι πρότινος άγνωστα δύνανται να αναδυθούν. Ένα εικαστικό έργο μπορεί λοιπόν να αποτελέσει την συνθήκη εκείνη για την δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εμπειρίας ή αλλιώς μιας πράξης ευφυΐας όταν επιλέγεται ο αναστοχασμός και ο συνεχής αυτοέλεγχος κατά τη διαδικασία παραγωγής του έργου έναντι της μίμησης και της επανάληψης. Τι συμβαίνει ωστόσο όταν αυτή η παραγωγή λαμβάνει χώρα σε πραγματικό χώρο και χρόνο μπροστά στα μάτια των θεατών; Πώς περιορίζεις τότε την παραδρομή ή διορθώνεις το αναπάντεχο λάθος δίχως να αφήσεις το σύμπαν σου να καταρρεύσει; Στην τέχνη της performance o καλλιτέχνης προσπαθεί συνεχώς να ελέγξει το υλικό του που είναι το σώμα του ή το σώμα του με τα αντικείμενα ή το σώμα του με το χώρο και τον χρόνο. Οι επί τόπου επιλογές του, η απρόβλεπτη αντίδραση και συμμετοχή των θεατών, η δυσλειτουργία των υλικών και μέσων σε ένα έργο δίχως πρόβα, σκηνοθετική κατεύθυνση ή γραμμική αφήγηση, τον εξωθούν συχνά σε

Αναφορές Dewey J., Art as Experience, Penguin Books Inc, USA 2005 Robinson K., Creative Schools, Viking Penguin, USA 2015 Serres M., Το Παράσιτο, Σμίλη 2009

kodra fresh

μη αναστρέψιμα λάθη και αστοχίες. Η απειλή αυτή της αποτυχίας και της αποκάλυψης του αδύνατου της ολότητας τον συντροφεύει σε όλη τη διάρκεια που το σώμα-μυαλό δρα ζωντανά μπροστά στο κοινό. Ωστόσο η αναγκαστική αυτή ενεργοποίηση της συνείδησης του καλλιτέχνη προκειμένου να ανταπεξέλθει στα νέα δεδομένα καταργώντας και ταυτόχρονα αναδομώντας την αρχική του πρόθεση, φαίνεται συχνά να λειτουργεί ευεργετικά φέρνοντας στην επιφάνεια αισθήσεις και καταστάσεις ειδάλλως άφατες. Συχνά επιτυγχάνεται μια όξυνση των αισθήσεων και των αντιληπτικών του δυνατοτήτων, μια στροφή προς την «κίνηση» έναντι της «στάσης», το «ρίσκο» έναντι της «σύμβασης» και την αποκάλυψη πιθανώς ενός νέου, απρόσμενου έργου. Όπως λέει ο Ken Robinson, αν δεν είσαι προετοιμασμένος να κάνεις λάθος δεν θα σκεφτείς ποτέ κάτι πρωτότυπο. Χωρίς να εξισώνει το λάθος με την δημιουργικότητα, επισημαίνει ωστόσο την σημασία τελικά του ρίσκου και της έκθεσης του εαυτού σε καταστάσεις συχνά άγνωστες, που σε αναγκάζουν να «υποφέρεις», να θέσεις δηλαδή συνειδητά τον εαυτό σου σε νέες συνθήκες ύπαρξης. Η τέχνη της performance, λόγω ακριβώς του εφήμερου και απρόβλεπτου χαρακτήρα της και της αδυναμίας αυτοματοποίησης της διαδικασίας της, μπορεί περισσότερο ίσως από άλλες μορφές τέχνης, να προσκαλέσει τον καλλιτέχνη σε ένα παιχνίδι διαρκείας. Ένα παιχνίδι στο οποίο δεν υπάρχουν νικητές και χαμένοι παρά μόνο η ίδια η διαδικασία που ακροβατεί στο όριο μεταξύ ευφυΐας και αποτυχίας, ελέγχου και χάους, γνώσης και τύχης. Ο καλλιτέχνης, παίζοντας με τα όρια των δεξιοτήτων του και προκαλώντας το λάθος να συμβεί δίνει στον εαυτό του την δυνατότητα να τα επαναξιολογήσει και να τα υπερβεί, με την βαθύτερη επιθυμία να εφεύρει ένα νέο όραμα. Ο φόβος της αποτυχίας και η επερχόμενη ρήξη μεταμορφώνονται τότε από παράσιτα σε ευπρόσδεκτους καλεσμένους γιατί πίσω από τις λεπτές αυτές ισορροπίες παραμονεύει πάντα η ελπίδα για εξύψωση. Φωτεινή Καλλέ

Art, according to John Dewey, is the constant and living proof that man can consciously restore the union of existence, the union of sensation, needs, impulses and actions, which characterize it. And this happens, because during the process of creating the artwork itself, the powers of “acting” and the powers of “understanding” what is happening, can co-exist, creating thus the ideal conditions for a new and complete experience. And of course, under circumstances of resistance and controversy, provocative or urgent, which enhance human skills and perception, there is a possibility of new aspects and elements of one’s self to emerge. An artwork can become that condition, which will facilitate a complete experience or an act of intelligence, when reflection and constant self-control are chosen instead of mimicry and repetition during the production of this artwork. What happens when this procedure is taking place at a real time and space in front of the viewers? How can one minimize errors or correct an unexpected error and at the same time protect one’s universe from collapsing? During the performance, artists try to control their material at all times, whatever that be, their body, or their body and objects, or their body, time and space. Their choices in situ, the unexpected reaction and participation of the audience, the incompatibility of materials within a work without rehearsals, direction or linear narrative, urge them to make irrevocable mistakes or miss the point. That threat of failure and the revelation that unity is impossible is their partner during the

performance, when the body-mind acts live in front of the audience. However, this forced activation of the artists conscience in order to come up to the new conditions by abolishing and at the same time by restructuring their initial intention, seems to be fruitful, since it revokes sensations and conditions that would not have been expressed. Often sensations and perception become more powerful, there is a tendency to move than stay still, to take a risk than behave conventionally and therefore a new, unexpected work can sometimes be revealed. According to Ken Robinson, if you are not prepared to make a mistake, you will never learn something new. Without saying that mistakes are equal to creativity, Ken Robinson stresses the importance of taking risks and exposing ourselves to unknown situations, which make us “suffer”. He underlines thus, the importance of imposing ourselves to new conditions of existence. The art of performance, due to its ephemeral and unexpected character and the fact that it is not an automated process, can, perhaps more than other forms of art, invite artists to an ongoing game. A game without winners or losers, just a process of balancing between intelligence and failure, control and chaos, knowledge and luck. Artists, pushing their skills at their limits and provoking errors, give themselves the possibility, to re-evaluate and overcome them, driven by their will to invent a new vision. Fear of failure and upcoming rupture, transform from parasites to welcome guests, because the hope for elevation lies behind that balance exercise. Fotini Kalle

References Dewey J., Art as Experience, Penguin Books Inc, USA 2005 Robinson K., Creative Schools, Viking Penguin, USA 2015 Serres M., The Parasite, Smili, Greece 2009

Performance Masterclass

152

Η Φωτεινή Καλλέ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ζωγραφική στην ΑΣΚΤ της Αθήνας και Performance Design and Practice στο Central Saint Martins College of Art and Design του Λονδίνου με υποτροφία από το Ίδρυμα Αλέξανδρου Σ. Ωνάση. Έχει παρουσιάσει το έργο της στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εκθέσεις: “Re-Culture 2”, 2nd International Visual Art Festival, Πάτρα 2013, «Επίσκεψη», Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, Αθήνα 2010, «1001+1 ΠΡΑΞ(Ε)ΙΣ» 2η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2009 και άλλες. Performances: ZK/U Center for Arts and Urbanistics, Month of Performance Art, Bερολίνο 2014, Gemäldegalerie, Βερολίνο 2013, Project Φόβος_Κενού: Επεμβαίνοντας στον Δημόσιο Χώρο, Θεσσαλονίκη 2013, Cricoteka/Center for the documentation of the art of Tadeusz Kantor, Κρακοβία 2007 και άλλες. Έχει επίσης συμμετάσχει σε σεμινάρια στην Ευρώπη και την Αμερική που διαπραγματεύονται το σώμα ως φορέα πολιτισμού, την έννοια της ουτοπίας, την σημασία του χώρου και του αντικειμένου στην ζωντανή τέχνη με τους: Non Grata performance workshop στην ΑΣΚΤ 2014, Nezaket Ekici on Long Duration Performances, Universität der Künste Berlin 2013, La Pocha Nostra on Live Art Laboratory, Performance Art Institute, Σαν Φρανσίσκο 2011 και άλλους. Σήμερα είναι υποψήφια διδακτορικής διατριβής στο τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ με θέμα την παιδαγωγική της performance art και τη σχέση της με το «πολιτικό», με υποτροφία από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών.

kodra fresh

153

Φωτεινή Καλλέ Fotini Kalle

Fotini Kalle was born in Athens in 1978. She lives and works in Athens and Thessaloniki. She studied painting in the Athens School of Fine Arts and Performance design and practice at Central Saint Martins College of Art and Design in London with a scholarship from the Alexander S. Onassis foundation. She has exhibited her work in Greece and abroad. Exhibitions: “Re-Culture 2”, 2cd International Visual Art Festival, Patras, 2013, “Τhe Visit”, Aggelos and Leto Katakouzenos Foundation, Athens, 2010, “1000+1 Praxis”, 2cd Biennale of Contemporary Art of Thessaloniki, 2009 and others. Performances: ZK/U Center for Arts and Urbanistics, Month of Performance Art, Berlin 2014, Gemäldegalerie, Berlin 2013, Project Fovos_Kenou: intervening in the public space, Thessaloniki 2013, Cricoteka/ Center for the documentation of the art of Tadeusz Kantor, Krakow 2007 and others. She also followed seminars in Europe and the USA reflecting on the idea of the body as a cultural vehicle, the concept of utopia, the importance of the space and the object in live art with: Non Grata performance workshop in Athens School of Fine Arts 2014, Nezaket Ekici on Long Duration Performance, Universität der Künste Berlin 2013, La Pocha Nostra Live Art Laboratory, Performance Art Institute, San Francisco 2011 and others. She is currently conducting a PhD research concerning the performance art pedagogy and its affiliations with the “political”, at the School of Visual and Applied Arts, Aristotle University of Thessaloniki. She holds a scholarship from the State Scholarships Foundation.

Performance Masterclass

154

155

Επιμέλεια: AVDP Team σε συνεργασία με την Ανθή Αργυρίου Curated by AVDP Team in collaboration with Anthi Argyriou

ΑTHENS VIDEO DANCE PROJECT

ATHENS VIDEO DANCE PROJECT

Στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον των νέων μέσων, η αρχέγονη ανάγκη για εξερεύνηση νέων μορφών επικοινωνίας εντείνεται συνεχώς, καθώς οι δημιουργοί ψάχνουν νέους εκφραστικούς τρόπους να αφηγηθούν τις ιστορίες τους. Τα νέα μέσα και η σύγχρονη τεχνολογία έχουν εισβάλει εδώ και χρόνια στην καλλιτεχνική σκηνή, εισάγοντας νέες δυνατότητες, δημιουργώντας πολυεκφραστικές διεξόδους και υποστυλώματα σε καινοτόμες ιδέες. Tο videodance αποτέλεσε και αποτελεί μία τέτοια διαμεσική διέξοδο. Είναι μία νέα, σύνθετη, καλλιτεχνική φόρμα έκφρασης. Το απόσταγμα δύο τεχνών. Ένας συνδυασμός της τέχνης του χορού με την τέχνη του κινηματογράφου, που συνθέτει -με μεγάλη ευαισθησία- την κίνηση, το σώμα, τον ρυθμό και τον χώρο με τις δυνατότητες και το άρωμα του κινηματογράφου - την τέχνη της επεξεργασίας της εικόνας και του ήχου. Ένα υβρίδιο που αναπτύχθηκε, υποστηρίχθηκε, μεγαλούργησε και αυτονομήθηκε. Μία γέννηση, που ενώ αρχικά αφορούσε την βαθιά συγγενική σχέση του χορού με την κινούμενη εικόνα, αργότερα, σε συνδυασμό με της ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και την ανακύκλωση των γενεών, αποτέλεσε πλατφόρμα για νέες εκφραστικές δυνατότητες. Δυνατότητες που επεκτείνουν τη δυναμική και τα όρια της κίνησης και του σώματος, κατασκευάζουν περιβάλλοντες χώρους που δεν θα μπορούσαν ποτέ να υπάρξουν στον πραγματικό χωροχρόνο μίας παράστασης χορού, «καταρρίπτουν» ακόμα και παγκόσμιες φυσικές συμβάσεις (όπως η βαρύτητα, ο χρόνος και ο χώρος). Με εκκίνηση το όραμα ότι ο χορός, τα εικαστικά, η μουσική και ο κινηματογράφος μπορούν να αποκτήσουν μία κοινή πλατφόρμα γόνιμης συνδιαλλαγής και με την σκέψη ότι το FRESH ‘15: Happy Accidents επιθυμεί να αποτελέσει έναν τέτοιο χώρο ανακάλυψης και ανάδειξης νέων τάσεων, σας καλωσορίζουμε στην πρώτη συνεργασία μας με το Πεδίο Δράσης Κόδρα.

In the ever-changing world of new media, the need to explore different forms of communication is constantly intensifying, since the creators are looking for new expressive ways to tell their stories. During the last years, new media and modern technology have invaded the artistic scene, by introducing new possibilities, creating multilevel means of expression and solid braces for innovative ideas. Videodance was and still is a way out. It is a new, complex, art form of expression. It is the quintessence of two arts. It is the combination of the art of dance with the art of cinematography , that composes -with a great sensitivity- the motion, the body, the rhythm and the space with the possibilities that cinema gives. A hybrid that was developed, supported and became independent. A birth that while initially was dealt with the deep kindred relationship between dance with the moving image, later, in combination with the rapid technological advances and the merge of generations, it provided a platform for new expressive possibilities. Possibilities that expand the dynamics and the boundaries of the human motion and the body, construct spaces that would have never been able to exist in the real space-time of a dance performance, can even «break-down“ the global physical contracts (such as gravity, time and space). By taking our vision that dance and cinema can acquire a joint platform of fruitful transaction and with the thought that FRESH ‘15: Happy Accidents would like to constitute an opportunity for developing a space for discoveries and promoting new trends, as a starting point, we welcome you to our first collaboration with Action Field Kodra visual arts festival.

(screenings)

AVDP Team

kodra fresh

Athens Video Dance Project: Screenings

156

157

TWELVE SKETCHES ON THE IMPOSSIBILITY OF BEING STILL Direction/Choreography Magali Charrier FRANCE | 8’

STATE OF MIND 2 Direction/Choreography Harry Koushos CYPRUS | 2.29’’

NAUFRAGE Direction Clorinde Durand FRANCE | 6’

BREAKFAST Direction/Choreography Eliza Soroga & Barkosina Hanusova UK | 2’

CIE 72 73 Direction Regis Golay Choreography Laurence Yadi & Nicolas CANADA | 3.47’’

WOMAN ON BACKGROUND Direction/Choreography Melania Olcina SPAIN | 6’

kodra fresh

CTAPE RIOT Direction/Choreography Anna Anderegg HUNGARY | 4’

TUNING LOVE Direction/Choreography Agullo & Siniarska GERMANY | 4.03’’

Athens Video Dance Project: Screenings

158

kodra fresh

159

Workshop: RECONSTRUCTING THE FRAMED BODY

Ένα 3-ήμερο εντατικό εργαστήριο videodance για εικαστικούς, κινηματογραφιστές και χορευτές με την Χρυσάνθη Μπαδέκα – 24, 25 & 26 Ιουνίου 2015 (12 ώρες) Το videodance από την φύση του είναι μία σύνθετη καλλιτεχνική φόρμα. Ένα υβρίδιο που αναπτύχθηκε και αυτονομήθηκε, προσφέροντας ένα ατέλειωτο πεδίο έρευνας και δημιουργίας στους πειραματιστές που γοητεύονται με το πάντρεμα των τεχνών. Ένα διαμεσικό εκφραστικό εργαλείο που συγχωνεύει αυτοτελή καλλιτεχνικά συμβάντα σε μία ολότητα. Το σώμα, ο χώρος, το φως, ο ήχος, το χρώμα, το κοστούμι, τα αντικείμενα και τα εκάστοτε εικαστικά περιβάλλοντα ενσωματώνονται σε ένα κινηματογραφικό αποτύπωμα. Βασικοί στόχοι του εργαστηρίου ήταν η γνωριμία των συμμετεχόντων με την τέχνη του videodance, η ανάπτυξη ενός κοινού κώδικα μεταξύ των καλλιτεχνών από τα διαφορετικά καλλιτεχνικά πεδία, η βιωματική ανταλλαγή εμπειριών και εργαλείων, ο αυτοσχεδιασμός επάνω στο τρίπτυχο σώμα-χώρος-κάδρο, η στιγμιαία σύνθεση πολύμορφων στοιχείων, η ευέλικτη δημιουργική σκέψη και διάδραση μέσα στην ομάδα και η άμεση παραγωγή καλλιτεχνικού έργου με βασικό άξονα την συνεργατική και οριζόντια αλληλεπίδραση. RECONSTRUCTING THE FRAMED BODY: Γεμίσαμε κινούμενες εικόνες, ανταλλάξαμε ανησυχίες, κινηθήκαμε παρέα, συνθέσαμε γρήγορα, ανακατασκευάσαμε τον χώρο και το σώμα. Στο τέλος του εργαστηρίου φύγαμε όλοι με ένα μικρό, προσωπικό αλλά και ομαδικό κινηματογραφικό αποτύπωμα.

Α 3-day-intensive videodance workshop for fine artists, filmmakers and dancers with Chrysanthi Badeka – 24, 25 & 26th of June, 2015 (12 hours) Videodance by nature is a complex art form. A hybrid that has been developed and become autonomous, offering a boundless field of research and creation for the experimenters, who are mesmerized by the fusion of the arts. A transmedia expressive tool that merges independent artistic events in a totality. The body, the space, the light, the sound, the color, the costume, the objects and each visual environment are incorporated in a cinematic footprint. Basic objectives of the workshop are: the familiarity of the participants with the art of videodance, the development of a common code between the artists of the different artistic fields, the experiential exchange of practical knowledge and tools, the improvisation on the triptych body-spaceframe, the instant composition of diverse elements, the flexible creative thinking and interaction within the group and finally the fast-speed production of artistic work based on the collaborative and horizontal interaction. RECONSTRUCTING THE FRAMED BODY: we contented ourselves with moving images, we exchanged concerns, moved together, composed fast, reconstructed the space and the body. At the end of the workshop we all left with a small personal cinema footprint made out of the team work.

Athens Video Dance Project: workshop

160

Η Χρυσάνθη Μπαδέκα, είναι freelance performer, video-designer, συν-καλλιτεχνική διευθύντρια του Athens Video Dance Project, ιδρυτικό μέλος της BelleVille και του creative group Woofs. Αποφοίτησε από την Επαγγελματική Σχολή Χορού Ραλλού Μάνου (2004, Αθήνα) και συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Tisch School of the Arts, NYU (2005, Νέα Υόρκη) με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών και του New York University. Επιστρέφοντας στην Αθήνα το 2009, παρακολουθεί ως ακροάτρια το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ψηφιακές Μορφές Τέχνης (Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών). Εκείνη την περίοδο το ενδιαφέρον της έχει ήδη μετατοπιστεί στην δημιουργία video-εγκαταστάσεων και multimedia παραστάσεων. Την ίδια χρονιά ξεκινάει και την διδασκαλία εργαστηρίων videodance στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ως guest videodance teacher. Από το 2012 συνεργάζεται σταθερά ως μοντέρ και οπερατέρ με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο | Θέατρο Άττις, με την ομάδα Σημείο Μηδέν και με άλλες ομάδες χορού, θεάτρου και κουκλοθεάτρου. Από το 2013, παραδίδει masterclasses στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής συνεργασίας της με το πρόγραμμα AVDP.edu. Από το 2014, συνεργάζεται με το Υπουργείο Παιδείας ως μέλος της Κεντρικής Επιστημονικής Ομάδας Εργασίας, επιμορφώνοντας όλους τους καθηγητές χορού των καλλιτεχνικών σχολείων στον τομέα χορός & media. Από το 2009 χορογραφεί, συνεργάζεται με επαγγελματικές σχολές χορού και στούντιο ως καθηγήτρια videodance & σύγχρονου χορού και με ομάδες θεάτρου ως κινησιολόγος και video-designer. Έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με το Moving Silence Festival, GSO Festival, The Yard Festival, Athens Videoart Festival, Κ.Θ.Β.Ε, Φεστιβάλ Αθηνών, Φεστιβάλ Ελλήνων Χορογράφων, Ίδρυμα Μηχάλης Κακογιάννης, Τεχνόπολις, και Θέατρο Εμπρός.

kodra fresh

161

Χρυσάνθη Μπαδέκα Chrysanthi Badeka

Chrysanthi Badeka is a freelance performer, video-designer, co-artistic director of Athens Video Dance Project, founder member of BelleVille and the creative group Woofs. After graduating from Rallou Manou Dance School (Athens, 2004), she attended her master degree in Tisch School of the Arts, NYU (New York, 2005), with scholarships from the State Scholarships Foundation of Greece and New York University. Coming back to Athens in 2009, she attended as an auditor the postgraduate course of Digital Arts (Athens School of Fine Arts). At that time her focus has already shifted towards the creation of video-installations and multimedia performances. The same year she starts giving videodance workshops in Greece and abroad as a guest teacher. Since 2012, she collaborates as an editor and camera operator with director Theodoros Terzopoulos | Attis Theatre, Zero Point Theatre Group and other companies of dance, theatre and puppet theatre. Since 2013, she gives masterclasses in Athens School of Fine Arts in the frame of its educational collaboration with AVDP. edu. Since 2014, she collaborates with the Ministry of Education as a member of the Scientific Committee in Greek Ministry of Education concerning Dance & New Media. Since 2009, she choreographs and works in professional dance schools and studios as a guest videodance & dance teacher, in theatre groups as a kinesiologist and video-designer. She has collaborated among others with the Moving Silence Festival, GSO Festival, The Yard Festival, Athens Videoart Festival, N.T.N.G, Dance Festival of the Greek Choreographers, Michalis Kakogiannis Foundation, Technopolis and Embros Theater.

Athens Video Dance Project: workshop

162

163

in Situ εγκαταστάσεις in situ projects

Τhe Gloriοus Facehole Υiorgos Kondylis Αnthoula Bourna Jacob Brosda

Γιώργος Κονδύλης Ανθούλα Μπουρνά Jacob Brosda

Room Attack Form forArchitects Eleni Laloumi John Liggos Galia Moumtzidou Elisavet Pefani Stelina Tsifti

Ελένη Λαλούμη Γιάννης Λίγγος Γκάλια Μουμτζίδου Ελισάβετ Πεφάνη Στελίνα Τσίφτη

Επιμέλεια: Δημήτρης Μιχάλαρος, Ανθή Αργυρίου, Παναγής Κουτσοκώστας Curation: Dimitris Michalaros, Anthi Argyriou, Panagis Koutsokostas

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

164

165

Η διαδραστική εγκατάσταση «The Glorious Facehole» χρησιμοποιεί σαν κύριο μέσο το φωτογραφικό και λεκτικό κολάζ σε ένα περιβάλλον που θα μπορούσε να είναι περίπτερο σε ένα Λούνα Παρκ. Προσδοκά να δώσει την δυνατότητα στον θεατή, να συμμετέχει σε μια διαδικασία κατάτμησης και επανασύνθεσης σεξουαλικών φαντασιώσεων. Καλείται να τοποθετηθεί μέσα σε κάποιες από αυτές, εξερευνώντας τα ζητήματα της σεξουαλικής και κοινωνικής ταυτότητας, του ετεροκαθορισμού της, της εκτόνωσης και των θολών ορίων μεταξύ ερεθιστικού και γκροτέσκο, παράταιρου και μηχανικά επιθυμητού, εκτόνωσης και προβληματισμού, ιδωμένων μέσα από πάγιες θεσμικές διαμεσολαβήσεις.

The interactive installation with the title «The Glorious Facehole» consists mainly of photo-and-verbal collage within an environment that might as well be placed in a fair or a carnival. It attempts to give the spectator the possibility to be part of a procedure of fragmentation and resynthesis of fantasies. The participants are asked to place themselves in some prearranged fantasies exploring issues of sexual and social identity, its relief and the blurry boundaries between arousing and grotesque mismatched and mechanically desired, relief and reflection, but always through standard institutional mediations.

In situ project

Τhe Gloriοus Facehole

166

167

H Ελένη Λαλούμη, ο Γιάννης Λίγγος, η Γκάλια Μουμτζίδου, η Ελισάβετ Πεφάνη και η Στελίνα Τσίφτη, ζούν και εργάζονται στην Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησαν απο την Αρχιτεκτονική σχολή του ΑΠΘ και εργάστηκαν σε διακεκριμένα αρχιτεκτονικά γραφεία της πόλης. Η Στελίνα Τσίφτη ολοκλήρωσε το Master in Architectural Design από το Parsons School of Design της Νέας Υόρκης το 2005. Το 2008 μαζί με τον Παναγιώτη Χατζητσακύρη ίδρυσαν το αρχιτεκτονικό γραφείο .27architects. Οι .27 architects εφοδιασμένοι με εκτενή ακαδημαϊκή και επαγγελματική εμπειρία στο εξωτερικό, έχουν ως στόχο την εφαρμογή καινοτόμων σχεδιαστικών χειρισμών.Τα έργα του γραφείου καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος κλίμακας από αστικό σχεδιασμό έως σχεδιασμό εσωτερικών χώρων, ακόμη και εικονικών εκθεσιακών χώρων. Η Ελένη Λαλούμη, ο Γιάννης Λίγγος, η Γκάλια Μουμτζίδου και η Ελισάβετ Πεφάνη έχουν συμμετάσχει είτε ατομικά είτε ως μέλη ομάδων σε πλήθος μελετών ιδιωτικών και δημόσιων έργων. Έχουν πάρει μέρος και έχουν διακριθεί σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχουν συμμετάσχει σε workshops καθώς και σε εκθέσεις αρχιτεκτονικού και εικαστικού ενδιαφέροντος. Από το 2014 εργάζονται ως ομάδα μεταφέροντας την πολυετή τους εμπειρία στο σχεδιαμό και στην κατασκευή μελετών, οι οποίες καλύπτουν διάφορους τομείς, όπως ο αστικός σχεδιασμός, ο σχεδιασμός εσωτερικών χώρων και ιδιωτικών κτιρίων καθώς και η αποκατάσταση παλαιών κτιρίων. Όλα τα μέλη της ομάδας του “Room Attack” έχουν ασχοληθεί στο παρελθόν ερασιτεχνικά, ο καθένας ατομικά, με τη φωτογραφία και με εικαστικές δημιουργίες. Το “Room Attack” αποτελεί την πρώτη τους συνεργασία ως ομάδα σε καλλιτεχνικό επίπεδο.

Eleni Laloumi, John Liggos, Galia Moumtzidou, Elisavet Pefani and Stelina Tsifti live and work in Thessaloniki. They graduated from the Department of Architecture of Aristotle University of Thessaloniki and worked in distinguished architectural firms of town. Stelina Tsifti holds a Master in Architectural Design degree from Parsons School of Design, New York (2005). In 2008 along with Panagiotis Chatzitsakyris, they established the design practice .27 architects. Fueled by professional and academic experience abroad, the practice aims at merging strong conceptual ideas with a practical and methodical approach. The office has worked on an array of projects ranging in scale from urban design of public spaces to interior design of private residences or even virtual exhibition spaces. Eleni Laloumi, Yiannis Liggos, Galia Moumtzidou and Elisavet Pefani have participated either individually or as members of architectural teams in multiple private and public project studies. They have participated and have excelled in architectural competitions both in Greece and abroad. They have participated in architectural and artistic related workshops and exhibitions. Since 2014, they have been working as a team, carrying along their multiannual experience in designing and in building studies, which covers various fields such as urban planning, interior and private buildings design as well as the restoration of old buildings. All members of the “Room Attack” Team have individually been involved in the past with photography and artistic creations. “Room Attack” is their first collaboration as a team in the artistic field.

Στην αρχιτεκτονική, οι χρηστικοί χώροι και οι χώροι κίνησης συνεργάζονται με αρμονική αλληλουχία συνθέτοντας έναν ενεργό και λειτουργικό οργανισμό. Όταν η σχέση αυτή ανατρέπεται, ο χώρος χάνει τη χρηστική του υπόσταση και την εργονομία του καταλήγοντας σε μια ετεροχρονισμένη δομική αντιπαλότητα. In architecture, functional spaces and circulation areas work hand in hand with harmonic sequence, composing an active and functional organism. When this relationship is overturned, space loses its functionality and ergonomic status, resulting in a deferred structural rivalry.

Room Attack, 2015 εγκατάσταση, 4,25 x 2,5 x 2.80 μ. Room Attack, 2015 installation, 4,25 x 2,5 x 2.80 m

In situ project

Room Attack

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

169

168

error in calculation ARTISTS Αntonis Kalagatsis Melina Karanika Trigono company George Papafigos Giannis Haritidis

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Αντώνης Καλαγκάτσης Μελίνα Καρανίκα oμάΔα τρίγωνο Γιώργος Παπαφίγκος Γιάννης Χαριτίδης

Επιμέλεια: Σοφία Ελίζα Μπουράτση Curator: Sofia Eliza Bouratsi

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

170

171

Error in calculation παράδοξο ερωτηματικό στοιχείο: μπορεί να υπάρξει λάθος που να μην είναι τυχαίο; Τυχαίο, ένας παράγοντας που στον προγραμματισμό δεν υπάρχει, διότι όπως εξηγεί ό Γιώργος Βενετόπουλος (Minotaur Digital Arts) «η ίδια η έκφραση τυχαίο στον προγραμματισμό είναι λάθος».

Σοφία Ελίζα Μπουράτση

Το Cyber Αrt Space (CAS) είναι ένα πειραματικό καλλιτεχνικό εγχείρημα που λαμβάνει χώρα αποκλειστικά στο διαδίκτυο. Ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Μπάμπη Βενετόπουλου και του Δημήτρη Μιχάλαρου το 2011. Βασίζεται στην αντίληψη του κυβερνοχώρου ως μία πραγματική διάσταση του φυσικού κόσμου.

Επιμελητικό παιχνίδι με το λάθος Tο cyber art spacε στηρίζεται στο γεγονός ότι ο κυβερνοχώρος συμπεριλαμβάνει όλα τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά αυτού που οι επιστήμονες στην φυσική αποκαλούν πραγματικό χώρο (σύμπαν), είναι μία υπόθεση: ότι το διαδίκτυο μπορεί να είναι εκθεσιακός χώρος με έργα που υπάρχουν αποκλειστικά σε αυτό, μόνο δηλαδή εφόσον λειτουργεί το ίντερνετ. Με αφορμή το δικαίωμα για λάθος που προέκυψε από τη θεματική του Πεδίου Δράσης Κόδρα, «error», και με στόχο να προκληθεί η αισθητική εμπειρία της μετάβασης, η έκθεση Error in calculation παρουσιάστηκε παράλληλα στον διαδικτυακό και στον φυσικό χώρο. Θέτοντας τα ερωτήματα που συνεπάγονται από την «αποκλειστική ύπαρξη» στον ψηφιακό χώρο, η έκθεση λειτουργεί σαν αναζήτηση του έργου στο χώρο. Παραδόξως λοιπόν, η αναπαράσταση του έργου βρέθηκε στον φυσικό χώρο ενώ το αυθεντικό έργο παρουσιάζεται στο internet1. Η έκθεση ήταν δηλαδή μία αναπαράσταση του έργου και όχι το έργο μία αναπαράσταση του κόσμου. Επίσης, ο ίδιος ο τίτλος της έκθεσης Error in calculation είναι λάθος διότι εμπεριέχει ένα άλλο

Λάθος και αλήθεια Η πιο σημαντική θεωρητική προσέγγιση του λάθους έγινε από τον Sigmund Freud όταν, εκτός από τα όνειρα, βρήκε την απόδειξη του ασυνείδητου στο φαινόμενο του λάθους. Το lapsus, η φροüδική ολίσθηση, υποστηρίζει ότι τα λάθη που γίνονται χωρίς προφανές νόημα (η επιλεκτική αμνησία, οι πράξεις παράλειψης και οι ολισθήσεις της γλώσσας) εκφράζουν τα κρυμμένα μηνύματα του ασυνείδητου, τις απείθαρχες σκέψεις και επιθυμίες του που αναζητούν διέξοδο από την επιφάνεια του συνειδητού. Τα λάθη δηλαδή για τον Freud όχι μόνο δεν είναι τυχαία αλλά είναι και ευτυχή «παραστρατήματα» που λειτουργούν σαν εργαλεία προσέγγισης της αλήθειας. Η έκθεση Error in calculation εξελίσεται λοιπόν σαν παιχνίδι με την ερμηνεία του σωστoύ και του λάθους – διότι φιλοσοφικά, ο μόνος τρόπος να προσδιορίσουμε το λάθος είναι να ορίσουμε προηγουμένως το σωστό. Αντί όμως να σκηνοθετηθούν οι απίθανες και απρόβλεπτες περιστάσεις που θα προκαλέσουν το λάθος, τα λάθη εδώ προδημιουργήθηκαν, συνειδητά και προγραμματισμένα. Προσχεδιασμένο σφάλμα – Error in calculation – σημαίνει λοιπόν ότι ο επισκέπτης καλείται να ζήσει συνειδητά την εμπειρία του. Μπορεί ακόμα τότε το λάθος να αποκαλύψει μία αλήθεια; Προγραμματισμένα και προκλητικά εικαστικά ερωτήματα Για τα έργα που δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση, οι καλλιτέχνες επέλεξαν ένα σφάλμα, το οποίο εξέλιξαν. Ο Αντώνης Καλαγκάτσης (computer metamedium) δημιουργώντας μία ψηφιακή το-

1. Η χρήση τόσο του παρόντος όσο και του παρελθόντος μπορεί να φαντάζει λάθος, ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση ισχύει: η έκθεση στον φυσικό χώρο είναι παρελθόν, ενώ αυτή του διαδικτύου συνεχίζει και θα συνεχίσει να είναι παρόν.

Cyber Art Space

πολογία επέλεξε να μετατρέψει την πληροφορία σε εικόνα και τον χρόνο σε ρυθμό και ήχο που προσδιορίζουν τη φύση, την αισθητική και όλα τα λοιπά χαρακτηριστικά ενός ψηφιακού τόπου που γεννιέται όσο τρέχει το ίντερνετ. Το «λάθος» στην προκειμένη περίπτωση, έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο χρήστης δε μπορεί να διαβάσει την πληροφορία αλλά να την δει και να την ακούσει. Ο καλλιτέχνης εξηγεί ότι: «Με τη χρήση ενός ειδικά διαμορφωμένου αλγόριθμου ο υπολογιστής αντλεί δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης “Τwitter”, από ένα προκαθορισμένο Hashtag (#Grexit, #Syria,…). Τα δεδομένα που εισέρχονται με χρονική σειρά αποθηκεύονται στον υπολογιστή […]. Ο αλγόριθμος παίρνει όλες τις απαραίτητες αποφάσεις για τη γέννηση ενός νέου ψηφιακού χώρου ανάλογα με τα εισερχόμενα δεδομένα και τη χρονική στιγμή που αυτά αντλούνται. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της εγκατάστασης, το ιντερνέτ διαδρά, επαναπροσδιορίζει, οριοθετεί και ταυτοποιεί τον ιντερνετικό χώρο. Η εγκατάσταση αυτή, όπως άλλωστε και ο χώρος που δημιουργείται από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, αποκτά υπόσταση όσο υπάρχει ανοιχτή δίοδος δεδομένων από το ίντερνετ. Ως εκ τούτου, τείνει να αποτελέσει έναν αυτόνομο οριοθετημένο χώρο».

Η Μελίνα Καρανίκα (Billbie/make yourself into a Billboard) δημιουργεί ένα διαδραστικό έργο και προσκαλεί τον θεατή να βγάλει μία φωτογραφία selfie μέσω webcam. Η φωτογραφία μετατρέπεται κατά λάθος σε ascii. Ενσωματώνοντας λοιπόν μία cyber αισθητική της δεκαετίας του 90 σε ένα σημερινό έργο τέχνης, αναφέρεται στην ταχύτητα εξέλιξης της τεχνολογίας και των χρήσεών της – είτε αυτές αφορούν στην ψυχαγωγία, στη διαφήμιση, στην τέχνη, και σ’ οποιοδήποτε άλλο κανάλι επικοινωνίας. Η εικόνα που δημιουργείται είναι μία μετάφραση σε έναν από τους κλασικού γραφικούς χαρακτήρες του πληκτρολογίου (το slash / που παραπέμπει άμεσα στο Billboard). H Μελίνα Καρανίκα εξηγεί ότι: «Το έργο διαπραγματεύεται το θέμα της “μετάφρασης” μεταξύ διαφορετικών μέσων, αναλογικών και ψηφιακών, το πως διαβάζεται μία εικόνα και μεταφράζεται στο ψηφιακό περιβάλλον, την αμεσότητα διάδρασης μεταξύ ψηφιακού και αναλογικού χώρου, αλλά και το ενδεχόμενο λάθους – ότι κάτι μπορεί να χάνεται τελικά στην “μετάφραση”».

Αναφέρεται στη συνέχεια, με χιούμορ στις selfies, στη δυνατότητα που πλέον έχει ο κα-

θένας να «δημιουργεί» όσα αυτοπορτραίτα θέλει με το κινητό του και να τα εκθέτει δημόσια μέσω του ίντερνετ. Έτσι εξηγείται η χρήση που κάνει του Billboard, των διαφημιστικών τεράστιων καβμάδων: είναι μία υπερβολή που αποσκοπεί στο να εκφράσει με κριτικό τρόπο την ασυνείδητη έκθεση του ιδιωτικού βίου στον δημόσιο διαδικτυακό χώρο. Tο έργο ολοκληρώνεται on-line όπου ο θεατής βλέπει τις φωτογραφίες να περνούν ή μία μέσα στην άλλη χωρίς να ξέρει πλέον ποιος είναι ποιος, πότε βγήκε η φωτογραφία και εάν θα ξαναεμφανιστεί. Ο Γιώργος Παπαφίγκος (Hi there), με το έργο του Hi There, προτείνει μία περιήγηση σε ένα 3D έργο τέχνης που μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής, θυμίζει μάλιστα τα τοπία του Turner. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον ανοιχτό ορίζοντα της θάλασσας, το μόνο «σταθερό» στοιχείο που βλέπουμε είναι μία σχεδία. Και περιηγούμαστε, στο αχανές. Όποιος ψάξει, θα συνειδητοποιήσει ότι δεν υπάρχει γη, ότι η θάλασσα είναι ατελείωτη και ότι το μόνο σημείο αναφοράς που μας δίνει ο καλλιτέχνης είναι κάτι που μοιάζει με φυλακή. Η ατελείωτη αυτή έρευνα θυμίζει τα πιο ουσιαστικά ερωτήματα της φιλοσοφίας και της τέχνης – χωρίς τέλος και σκοπό. Έτσι λοιπόν, όπως προτείνει ο καλλιτέχνης, καλούμαστε να κάνουμε αυτό το λίγο τρομακτικό ταξίδι, σ’ ένα «οπτικό και ελεγχόμενο χάος, ψάχνοντας τον γαλήνιο λυτρωτικό προορισμό (μία διαφυγή), ενώ το μόνο που υπάρχει είναι μια πλεούμενη φυλακή – η μοναδική σωσίβια λέμβος».

Αναφορά στη διαχρονική αγωνία του ανθρώπου για το χρόνο, ενώ ταξιδεύουμε πάνω από τη θάλασσα και, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, περιηγούμαστε στις δικές μας θάλασσες... Ο Γιάννης Χαριτίδης (Mashup Machine) δείχνει ότι ένα ψηφιακό έργο τέχνης μπορεί να ξεφύγει από την cyber αισθητική. To παιχνίδι, που στον φυσικό χώρο παρουσιάζεται σε ένα παλιό arcade, είναι ένα άσκοπο video game στο οποίο ο θεατής επιλέγει τον χαρακτήρα του και ξεκινά μία περιήγηση μέσα σε γκραβούρες (από εικόνες της εγκυκλοπαίδειας του Diderot, της ανατομίας του Andreas Vesalius, του Piranesi, Dürer, τα σώματα του Gunter Von Haagens και φωτογραφίες Mulbridge των πρώτων κινηματογραφημένων ανθρώπων). Ο χαρακτήρας μπορεί να κινηθεί για όσο

Error in calculation

172

173

χρόνο θέλει χωρίς να συναντήσει κανένα εμπόδιο. Αυτό που θα παρατηρήσει ο προσεκτικός παίχτης είναι ότι δεν θα ξαναδεί ποτέ δύο φορές την ίδια γκραβούρα στο φόντο του παιχνιδιού. Ο Γιώργος Βενετόπουλος δημιούργησε εδώ έναν αλγόριθμο ο οποίος επιλέγει εικόνες από την data base που έφτιαξε ο καλλιτέχνης με τυχαία σειρά (shuffle). Το έργο, εκτός από τη φανταστική (και φαντασιακή) περιήγηση που προσφέρει στην ιστορία της τέχνης, επιτρέπει στον θεατή να επιλέξει μία εικόνα και να την εκτυπώσει με ένα «κλικ». Παράγεται έτσι ένα άλλο έργο τέχνης στην δημιουργία του οποίου έχουν συμβάλει ο προγραμματιστής που δημιούργησε τον αλγόριθμο, ο καλλιτέχνης που έφτιαξε το αρχείο με τα έργα άλλων καλλιτεχνών και ο θεατής που πατάει το κουμπί. Ο Γιάννης Χαριτίδης θέτει έτσι το ερώτημα, όχι μόνο της δημιουργίας και της αξίας του έργου, αλλά και αυτό του ρόλου του καλλιτέχνη. Είναι λάθος το έργο τέχνης που δημιουργείται τυχαία, που πραγματοποιείται στο διαδίκτυο και από το οποίο ο συλλέκτης μπορεί να αποκτήσει όσα αντίτυπα επιθυμεί χωρίς να τα αγοράσει;

Στη συνέχεια το λάθος εντοπίστηκε στην καταγραφή βίντεο που έγινε σε τρεις διαφορετικές αναλύσεις. Τέλος, εντοπίζεται στην cyber εκδοχή του έργου για την οποία ο Μπάμπης Βενετόπουλος βασίστηκε στην λήψη της webcam (μία κάτοψη του χορού) για να δημιουργήσει την ψηφιακή αναπαράσταση της performance που είναι το αυθεντικό έργο της έκθεσης. Εξ’ ου και ο τίτλος χΩρογραφία για αυτό το τρίπτυχο έργο που υπήρξε στον φυσικό χώρο και πλέον υπάρχει μόνο αναλογικά και ψηφιακά. Διαδικασία για την οποία ο Μπάμπης Βενετόπουλος εξηγεί με χιούμορ ότι «δεν έκανα τέχνη, έπαιξα απλώς τον ρόλο του tracker...». Ρόλο που όλοι μας, σωστά ή λανθασμένα, έχουμε παίξει στο διαδίκτυο.... Το Error in calculation είναι έργα που δεν επαναπαύονται στην ιδιαιτερότητα του μέσου ή στην τεχνολογική αισθητική, είναι ένα συλλογικό εγχείρημα όπου η έκφραση «γράφω κώδικα» γίνεται δημιουργική, μέσα από την καθαρότητα της μαθηματικής σκέψης και της φαντασίας του προγραμματιστή που πραγματοποιεί – υλοποιεί; –την ιδέα του καλλιτέχνη.

Ομάδα Τρίγωνο2 Χωρογραφία Ποιες είναι οι αισθητικές διαφορές μεταξύ ενός χορού, του video μίας παράστασης και της ψηφιακήςμετάφρασης αυτής; Εδώ, το πρώτο λάθος, εντοπίστηκε στην performance. Όπως γράφει η χορογράφος Δανάη Χριστακάκου: «Σφάλμα σε μια χορογραφία προκύπτει από τη

Σοφία Ελίζα Μπουράτση3 Διδάκτωρ Επιστημών της Τέχνης και Αισθητικής Πανεπιστήμιο Université Paris I – Panthéon Sorbonne

στιγμή που λαμβάνει χώρα κάποιο γεγονός το οποίο δεν έχει προβλεφθεί από το χορογράφο. Ένας σίγουρος τρόπος να οδηγήσουμε τη χορογραφία μας σε ένα τέτοιο σφάλμα είναι η συμμετοχή ενός ατόμου που δεν τη γνωρίζει. […] Το κατά πόσο το αποτέλεσμα είναι ένα λάθος που μουτζουρώνει την εικόνα ή μία ενδιαφέρουσα ασυμμετρία, είναι στην κρίση του θεατή. Μια κρίση απρόβλεπτη που παγιδεύει το χορογράφο αυξάνοντας τις πιθανότητές να οδηγηθεί ο ίδιος τελικά σε σφάλμα».

2. Χορογραφία: Δανάη Χριστακάκου, Χορός: Ομάδα Τρίγωνο (Δήμος Καλαμαριάς) – Λυδία Γαργούλκα, Σύλια Καραβασίλη, Δέσποινα, Καπουλίτσα, Αναστασία Χαραλαμπίδου, Δανάη Χριστακάκου. Καταγραφή video Χάρης Τσιρινίδης, Γιώργος Παπαναθαναήλ και Minotaur Digital Arts. Μontage: Χάρης Τσιρινίδης. Καταγραφή cyber και προγραμματισμός: Minotaur Digital Arts. 3. Ευχαριστήρια, διότι χωρίς αυτούς τους ανθρώπους που ενώ δεν αναφέρθηκαν προηγουμένως η έκθεση δεν θα υπήρχε: την στενή μου συνεργάτη Αγάπη Γκότσικα και τη μητέρα της Ελισάβετ Ευσταθιάδου, τον Γιάννη Στογιάννη, τον Ηλία Μιτζιά και τον Δημήτρη Σωτηρίου χωρίς τους οποίους το arcade δεν θα λειτουργούσε και, τον κύριο Στέλιο Χούσο από τα Νέα Πλάγια Χαλκιδικής χωρίς την γενναιοδωρία του οποίου δεν θα είχαμε arcade για την έκθεση.

Cyber Art Space

Error in Calculation Error in Calculation, is another error, since it contains a paradoxical element: Can there be any error that is not accidental? The notion of ‘accidental’ in programming does not exist since, as George Venetopoulos explains (Minotaur Digital Arts), “the very term ‘accidental’ in programming is an error.”

Sofia Eliza Bouratsi

Cyber Art Space (CAS) is an experimental artistic undertaking running exclusively online. It was set off at the initiative of Babis Venetopoulos and Dimitris Michalaros in 2011 and it is premised on the notion of cyberspace as a real dimension of the physical world. The Curatorial Playing with Error Cyber Art Space is based on the fact that cyberspace contains all those essential characteristics that physicists call real space (cosmos); it is a hypothesis: the internet can be an exhibition space with artistic works that only exist within it, that is, only as long as the internet exists. On the occasion of the right for error, however, that emerged from the Action Field Kodra thematic “ERROR,” and aiming at generating the aesthetic experience of transition, the exhibition Error in Calculation was presented both online and in the physical space. By posing the questions that arise from the “exclusive existence” in the digital space, the exhibition functions as the pursuit of the artistic work in space. Thereby, oddly enough, the representation of the authentic artistic work, existing exclusively online, took place in the physical space.1 In this manner, the exhibition was a representation of the work rather than the work being a representation of the world. Moreover, the very title of the exhibition,

Error and Truth The most important theoretical approach to the notion of error belongs to Sigmund Freud when, besides dreams, he found proof for the existence of the unconscious in the very existence of error. Lapsus, that is, the Freudian slip, maintains that errors that occur without any obvious meaning accompanying them (such as, selective amnesia, actions of omission, and speech errors) express the unconscious’ hidden messages, indocile thoughts and desires that seek to surface through the conscious. In other words, errors for Freud are not accidental but, rather, felicitous ‘slips’ that act as tools for approaching truth. The exhibition Error in Calculation thus becomes a game pertaining to the interpretation of correctness and error—after all, from a philosophical perspective, the only way to determine the error is by previously defining what is correct. Nevertheless, rather than having the improbable and the unforeseen circumstances that will cause the error to direct the scene, it is the errors that were created in advance, consciously and based on a plan. Thus, an error that is planned—Error in Calculation—means that the visitor is anticipated to consciously live her/ his experience. Could then the error reveal a truth? Planned and Provocative Artistic Queries In the artistic works that were created specifically for this exhibition, the visual artists chose an error and developed it.

1. The conflation of present and past tenses might seem erroneous. However, it is the actual case in this instance: the exhibition in the physical space belongs to the past, whereas the one online carries on, thus being constantly in the present.

Error in calculation

174

By creating a digital topology, Antonis Kalagkatsis (computer metmedium) chose to transform the information into an image and time into rhythm and sound that define the nature, aesthetics, and all the other traits of a digital space that is born as long as the internet exists. The ‘error’ in this case is related to the fact that the user can see and hear the information but not read it. As he puts it: By using a distinctive algorithm, the computer draws data in real time from the social networking platform ‘Twitter,’ more specifically, from a predetermined Hashtag (#Grexit, #Syria, …). All the incoming data are then stored in the computer […]. The algorithm then makes all the necessary decisions for the creation of a new digital space based on the incoming data and the temporal sequence in which they are retrieved. During the exhibition of the installation, the internet interacts, redefines, determines, and identifies the cyber-space. This installation, like the space that is created by the computer, exists as long as the internet data port remains active. Hence, it tends to be an autonomous and demarcated space.

Melina Karanika (make yourself into a Billboard) creates an interactive artistic work which invites the viewer to take a selfie via a webcam. The picture is then accidentally transformed into an ascii. Hence, by incorporating a cyber aesthetics of the 90’s into a contemporary artwork, the artistic work refers to the speed of technological development and its usages—such as for entertainment, advertisement, art, or any other means of communication. The created image is a translation into one of the classical keyboard characters (the key Slash / that directly refers to the Billboard). As she explains: The work deals with the issue of ‘translation’ between different means, both analogue and digital; how an image is read and translated in a digital environment; the immediacy of the interaction between digital and analogue space; as well as the possibility of an error—that something could eventually be lost in ‘translation.’

She then humorously refers to selfies, that is, the ability that nowadays everyone has to ‘create’ her or his self-portraits with a cellphone and exhibit them on the internet. This is how she explains her utilization of the Billboard, that is, enormous advertising canvasses: an

Cyber Art Space

175

exaggeration that aims at highlighting in a critical fashion the unreflective exposure of private lives in the public cyber-space. The artwork is completed online, where the viewer watches a succession of images without eventually knowing who is who, when a picture was taken, or whether it will reappear. With his work Hi There, Yorgos Papafigos suggests a tour into a 3D artistic work that looks like a painting—especially resembling Turner’s landscapes. We are facing the sea’s open horizon, with a raft being the only ‘stable’ element. And we wander in vastness. Whoever decides to explore will realize that there’s no land; the sea is endless, and the only point of reference the artist provides us with is something that looks like a prison. This limitless research is reminiscent of the most essential questions of philosophy and art— without an end or purpose. Thus, as the artist suggests, we are invited to embark on this slightly terrifying journey, in a visual and managed chaos, looking for the peaceful and redemptive destination (an escape route), whereas the only thing that exists is a floating prison—our only life-raft.

It is an allusion to the diachronic anxiety we have in regard to time, while traveling on the sea and, without being aware of it, wander into our own seas. Giannis Haritidis (Mashup Machine) shows us that a digital artwork can escape from cyber aesthetics. The game, which in the physical space is presented as an old arcade, is a pointless video-game in which the viewer chooses her or his character and embarks on a journey in gravures (images from Diderot’s Encyclopedia, Andreas Vesalius’ anatomy, Piranesi’s and Dürer’s work, Gunter Von Haagens’ bodies, and Mulbridge pictures of the first people who were ever directed). The character can move around for as long as s/he wishes without encountering any obstacles. What the careful player will notice is that s/he will not see the same gravure twice in the game’s background. George Venetopoulos created here an algorithm that picks and shuffles images from the data base the artist formed. Apart from the amazing (and fictional) tour into history of art, the

artwork allows the viewer to choose an image and print it out with just one ‘click.’ Thereby, a new artwork is born, its creation being the result of the programmer’s algorithm, the artist’s data base comprised of other artists’ works, and the viewer’s decision to press the button and print it out. In this manner, Giannis Haritidis tackles not only the issue of the artwork’s creation and value, but also the artist’s role. Is an artwork that is created randomly, in the internet, and which a collector can acquire as many copies as s/he wishes without buying them an error? Trigono Group,2 ChΩreography What are the aesthetical differences between a dance, a video of a dancing performance, and its digital translation? In this instance, the error was detected in the performance. As the choreographer Danae Christakakou writes:

175

for this triptyque artwork that existed in the physical space and now only exists in an analogue and digital form. It is a process for which Babis Venetopoulos notes jokingly that “I did not make art, I just played the tracker’s role…” A role that all of us, rightly or not, have played on the internet… Error in Calculation is about artworks that do not rely on the means’ particularity or the technological aesthetics; it is about a collective endeavor in which phrases such as “I am writing a code” become creative, through the pureness of the mathematical thinking and the imagination of the programmer who actualized—or, better, effectuated?—the artist’s idea. Sofia Eliza Bouratsis3 Ph.D. in Art Sciences and Aesthetics Université Paris I – Panthéon Sorbonne

In a choreography, an error emerges at the moment something occurs that was not planned or predicted by the choreographer. A definite way to lead the choreography into such an error is the participation of a person who does not know the choreography. […] Whether the end result is an error that defaces the image or an interesting asymmetry is in the eye of the beholder. It is an unanticipated judgment that entraps the choreographer, thus increasing the chances of her/ himself eventually making an error.

In continuation, the error was detected in the video recording that took place in three different resolutions. Finally, it is also detected in the cyber version of the artwork, for which Babis Venetopoulos relied on a webcam take (a floor plan of the dance) in order to create the digital representation of the performance, which is the authentic artwork of the exhibition. Thus the title ChΩreography3

2. ChΩreography is a wordplay of the Greek word chôros (χΩρος = space) and chorôs (χορός = dance). 3. Choreography: Danae Christakakou. Trigono Group (Municipality of Kalamaria)—Lydia Gargoulka, Sylia Karavasili, Despoina Kapoulitsa, Anastasia Charalabidou, Danae Christakakou. Video recording: Haris Tsirinidis, Giorgos Papathanael, and Minotaur Digital Arts. Montage: Haris Tsirinidis. Cyber recording and programming: Minotaur Digital Arts.

Error in calculation

176

Αντώνης Καλαγκάτσης Αntonis Kalagatsis

177

176

Μελίνα Καρανίκα Melina Karanika

Billbie, 2015, τρισδιάστατο διαδικτυακό περιβάλλον και εγκατάσταση με πολυμέσα Προγραμματισμός Minotaur Digital Arts Computer metamedium, 2015, διαδραστική διαδικτυακή εγκατάσταση και video Computer metamedium, 2015, interactive internet installation and video

Cyber Art Space

Billbie, 2015, 3D interactive internet inviroment and mixed media installation Programming Minotaur Digital Arts

Error in calculation

178

oμάΔα τρίγωνο Trigono company

Χωρογραφία, 2015 Χορογραφία: Δανάη Χριστακάκου Xορός: Λυδία Γαργούλκα, Σύλια Καραβασίλη, Δέσποινα Καπουλίτσα, Αναστασία Χαραλαμπίδου, Δανάη Χριστακάκου Καταγραφή video και montage: Χάρης Τσιρινίδης. Καταγραφή cyber και προγραμματισμός: Minotaur Digital Arts Choroegraphy, 2015 Concept: Danai Christakakou Dance: Lydia Gargoulka, Celia Karavasili, Despina Kapoulitsa, Anastasia Charalampidou, Danai Christakakou Video recording&editing: Harris Tsirinidis. Cyber recording and programming: Minotaur Digital Arts

Cyber Art Space

179

Γιώργος Παπαφίγκος George Papafigos

Hi there, 2015, τρισδιάστατο διαδικτυακό περιβάλλον Προγραμματισμός Minotaur Digital Arts Hi there, 2015, 3D interactive internet inviroment Programming Minotaur Digital Arts

Error in calculation

180

181

Γιάννης Χαριτίδης Giannis Haritidis

Mashup Machine, 2015, τρισδιάστατο διαδικτυακό περιβάλλον και εγκατάσταση, Moded Sega Virtua Striker 2 Arcade Προγραμματισμός Minotaur Digital Arts Mashup Machine, 2015, 3D interactive internet inviroment and video, Moded Sega Virtua Striker 2 Arcade Programming Minotaur Digital Arts

Cyber Art Space

Error in calculation

έκθεση: Ταυτοετερότητα exhibition: Identalterity ARTISTS Lynda Benglis Ursula Biemann Pauline Boudry & Renate Lorenz Marianne Darlén Solhaugstrand Yevgeniy Fiks Κostis Fokas Hector de Gregorio Igor Grubic David Hockney Deborah Kelly & Tina Fiveash Majida Khattari Slava Mogutin Carlos Motta Νatasha Papadopoulou Αntonis Protopatsis Boryana Rossa - Oleg Mavromatti Wolfgang Tillmans Milica Tomić

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Lynda Benglis Ursula Biemann Pauline Boudry & Renate Lorenz Marianne Darlén Solhaugstrand Yevgeniy Fiks Κωστής Φωκάς Hector de Gregorio Igor Grubic David Hockney Deborah Kelly & Tina Fiveash Majida Khattari Slava Mogutin Carlos Motta Νατάσσα Παπαδοπούλου Αντώνης Πρωτοπάτσης Boryana Rossa - Oleg Mavromatti Wolfgang Tillmans Milica Tomić

Επιμέλεια: Θοδωρής Μάρκογλου, Συραγώ Τσιάρα Curator: Thodoris Markoglou, Syrago Tsiara

But Still in One Piece ARTISTS Katerina Athanasopoulou Marilena Aligizaki Angeliki Avgitidou Chiara Bertin Marina Genadieva Eva Geromichalou Vei Fred Koenig George Petrou Trix Rosen Kelly Skoularioti Manuel Vason

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Κατερίνα Αθανασοπούλου Μαριλένα Αλιζάκη Αγγελική Αυγητίδου Chiara Bertin Marina Genadieva Εύα Γερομιχάλου Βέη Fred Koenig Γιώργος Πέτρου Trix Rosen Κέλλυ Σκουλαριώτη Manuel Vason

Επιμέλεια: Δημήτρης Μιχάλαρος, Ανθή Αργυρίου, Παναγής Κουτσοκώστας Curation: Dimitris Michalaros, Anthi Argyriou, Panagis Koutsokostas

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

184

185

Η ταυτότητα μέσα από την ετερότητα: διαφορετικότητα και τέχνη Θεωρίες για το σώμα και την ταυτότητα στον 20ό αιώνα

Θοδωρής Μάρκογλου, Συραγώ Τσιάρα

Εξαιτίας των μελετών του Freud η σεξουαλικότητα θεωρείται μια από τις δυνάμεις που κρύβονται πίσω από κάθε αναπαράσταση και αντίληψη της δημιουργίας οποιουδήποτε καλλιτεχνικού προϊόντος, μαζικής ή μη κατανάλωσης. Γι’ αυτό και θεωρούμε αρκετά σημαντικό να ξεκινήσουμε παρακολουθώντας την ιστορία αυτών των αντιλήψεων σε σχέση με το έργο τέχνης, έως και σήμερα. Αυτή λοιπόν η κεντρική ιδέα, εμποτισμένη από το ήδη πατριαρχικό-ανδροκρατούμενο, ρατσιστικό και αποικιακό σύστημα αξιών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, κυριάρχησε στην τέχνη, τόσο στη δημιουργία όσο και στο δυτικό εμπόριο τέχνης, στις ακαδημίες, στην εκμάθηση της τέχνης, στους θεσμούς και στον ανερχόμενο κλάδο της ιστορίας της τέχνης. Πριν λοιπόν τον Μοντερνισμό και τις λεγόμενες ιστορικές πρωτοπορίες, η δημιουργική (αντρική) «μαεστρία» ταυτίστηκε με την παραγωγή σεξουαλικά φορτισμένων εικόνων γυναικών, και φυσικά και άλλων ατόμων φυλετικά και ταξικά διαφοροποιημένων, όπου η διαφορετικότητα διευκόλυνε την φετιχοποίηση της αναπαράστασης των ερωτικών σωμάτων. Από το 1910 και το 1920 με τα κινήματα του Νταντά και της Ρωσικής Πρωτοπορίας, ξεκινάει η διαδικασία αποσταθεροποίησης των κυρίαρχων αντιλήψεων και η πάλη για ισότητα στον τρόπο σύλληψης και απόδοσης του σώματος

Ταυτοετερότητα

και της πολιτικής του. Από την Hannah Höch και τον Marcel Duchamp μέχρι τον Francis Picabia, οι πιο ριζοσπαστικοί Ντανταϊστές για πρώτη φορά διερωτήθηκαν για τον άνθρωπο, το σώμα του και τις αναπαραστάσεις του, μέσα από εικόνες που διαλύουν και δίνουν μια αποσπασματική ιδέα για την ταυτότητα του μοντέρνου πολίτη, ταυτίζοντας ταυτόχρονα τη σεξουαλικότητα και το σώμα με τη μηχανή, πραγματοποιώντας την πρώτη εξίσωση απομυθοποίησης του ετεροκανονιστικού ερωτισμού. Στη Ρωσία, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και μέχρι την άνοδο του Στάλιν στην εξουσία, η ελπίδα για ουτοπία έφερε στο προσκήνιο πρωτοφεμινιστικές ιδέες (ακόμη και μια σχετική ανοχή απέναντι στην ομοφυλοφιλία) και η αποκαθήλωση αστικών, πατριαρχικών και καπιταλιστικών ιδεωδών συνεχίστηκε. Άλλωστε, είναι από τα πρώτα κινήματα του δυτικού μοντερνισμού όπου ισάξιο λόγο έχουν οι γυναίκες καλλιτέχνιδες στη διδασκαλία, δημιουργία και παραγωγή του έργου τέχνης. Μέσα από το Νταντά ξεπήδησε ο Σουρεαλισμός με έδρα το Παρίσι, όπου οι καλλιτέχνες, με αρχηγό τους τον συγγραφέα και ποιητή André Breton, ισχυρίζονται ότι θα επαναστατήσουν μέσω της τέχνης παράγοντας εικόνες του υποσυνείδητου και της επιθυμίας, διαρρηγνύοντας με αυτόν τον τρόπο τους μικροαστικούς κανόνες περί σεξουαλικότητας. Δυστυχώς τα αρρενωπά και αρκετά ομοφοβικά ιδεώδη επικράτησαν μέσα στον κύκλο των σουρεαλιστών και μόνο ο Georges Bataille, τη δεκαετία του ‘30 με το όραμά του για τη δύναμη των «διεστραμμένων» στοιχείων της σεξουαλικής επιθυμίας, μπόρεσε να αποδυναμώσει τα λογοτεχνικά και εικαστικά πεδία της εποχής. Οι δεκαετίες του ‘40 και ‘50 θεωρούνται άκρως συντηρητικές, ανδροπρεπείς και κανονιστικές, μέσα και από το πρίσμα του Ψυχρού Πολέμου αλλά και με αντιπροσωπευτικό δείγμα τέχνης τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό, φτιαγμένο από άντρες για να καταναλωθεί από άντρες. Η δεκαετία του ‘60, παρόλο που μέχρι τα μέσα της επικρατεί ο φορμαλισμός στη τέχνη, και οι αρχές της δεκαετίας του ‘70 είναι αυτές που με το ήθος του «ελεύθερου σεξ» και το πρώτο φεμινιστικό κύμα κριτικής κανόνων και αξιών διαλύουν εντελώς τις σταθερές ενός λευκού ετεροφυλόφιλου αστού άντρα και προσθέτουν μέσω εικόνων και λέξεων και άλλες συνιστώσες στην εξίσωση. Γυναί-

κες καλλιτέχνιδες, όπως η Lynda Benglis (που έργο της παρουσιάζεται σε αυτή την έκθεση), η VALIE EXPORT, η Yoko Ono, η Judy Chicago, η Mary Kelly, η Martha Rosler, και πολλές άλλες, πολεμούσαν ακόμη για μια ίση θέση στον ανδροκρατούμενο κόσμο της τέχνης ως δημιουργοί και όχι μόνο ως αντικείμενα υπό εξέταση από το «ανδρικό βλέμμα». Τη θέση αυτή βοήθησαν και αρκετές γυναίκες θεωρητικοί της τέχνης, όπως η Lucy Lippard, η Linda Nochlin και η Griselda Pollock, μέσω μιας πρώτης καταγραφής των γυναικών καλλιτεχνών που είχαν αγνοηθεί εντελώς από την επίσημη ιστορία της τέχνης και θέτοντας το φύλο ως αναλυτική κατηγορία μαζί με την τάξη, τη φυλή κ.ά. Οι δεκαετίες του ‘80 και ‘90, υπό το πρίσμα της μεταμοντέρνας θεωρίας και το βάρος της κρίσης του AIDS, στρέφουν την προσοχή τους στη θρυμματισμένη ανθρώπινη εμπειρία και τη σεξουαλική ταυτότητα, στη σύνδεση του ερωτικού με όλες τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές πλευρές του, και στη θεωρία του φύλου (gender) που συνδέεται άμεσα με τη φυλή, την εθνότητα, τη θρησκεία και την τάξη. Αυτό ειδικά ανάγκασε τους θεωρητικούς της σεξουαλικότητας και του φύλου να αναγνωρίσουν την ύπαρξη και άλλων καλλιτεχνών και δημιουργών πέρα από τον δυτικό λευκό αστό και να διερευνήσουν τις περιφέρειες της καλλιτεχνικής παραγωγής και όχι μόνο τα μητροπολιτικά κέντρα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις queer θεωρίες των Judith Butler και Eve KosofskySedgwick, το φύλο είναι μια μεταμφίεση την οποία «επιτελεί» ο καθένας από εμάς με μια σειρά από στερεοτυπικές επαναλαμβανόμενες κινήσεις, εκφράσεις, θέσεις και αξίες. Ειδικά η περφόρμανς και το βίντεο, ως σχετικά καινούριες μορφές έκφρασης, χρησιμοποιήθηκαν αρκετά κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών, δίνοντας δυναμικές και σοκαριστικές απαντήσεις σε σχέση με το τραυματισμένο, πονεμένο και θνήσκον σώμα, αναφερόμενες κυρίως στον ιό του HIV που αφαίρεσε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων πριν αποφασίσουν οι κυβερνήσεις να κινητοποιηθούν. Η ενασχόληση των καλλιτεχνών με το σώμα, τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα συνεχίζεται στη σύγχρονη τέχνη υπό το πρίσμα της τεχνολογίας, του διαδικτύου, της ταυτόχρονα

υλικής και άυλης ύπαρξης, της οικολογίας και όλων των αλλαγών και στοιχείων που συνθέτουν τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η έκθεση Ταυτο-ετερό-τητα Στην επιστολή που απευθύνει τον Μάιο του 1934 στον σύντροφο Στάλιν ο Harry White, μέλος του κομμουνιστικού κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας και ομοφυλόφιλος, του εξηγεί για ποιους λόγους οι δύο ιδιότητες δεν είναι αντιφατικές και γιατί οι ομοφυλόφιλοι δεν αποτελούν κίνδυνο για την εδραίωση του σοσιαλισμού ούτε πρέπει να αντιμετωπίζονται συλλήβδην ως εχθροί του σοβιετικού καθεστώτος. Χρησιμοποιεί επιχειρήματα που απηχούν τις τότε αντιλήψεις και τη μέθοδο του διαλεκτικού υλισμού για να δομήσει τις θέσεις του. Ανάμεσα σε άλλα, επιστρατεύει και τη διαπίστωση ότι η κατάσταση των ομοφυλόφιλων στον καπιταλισμό είναι ανάλογη με την κατάσταση των γυναικών, των διαφορετικών φυλών, των εθνικών μειονοτήτων και άλλων ομάδων που καταπιέζονται για τον έναν ή τον άλλο λόγο. Η επιστολή αυτή παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό ως μέρος του εικαστικού πρότζεκτ του καλλιτέχνη Yevgeniy Fiks με τίτλο Μόσχα. Ο Fiks φωτογραφίζει δημόσιους χώρους –πιάτσες στη Μόσχα– γυμνούς από κάθε ανθρώπινη παρουσία. Γραμμένη ογδόντα χρόνια πριν, η εν λόγω επιστολή δεν απέτρεψε την ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας και δυστυχώς καθίσταται εκ νέου επίκαιρη σε μια εποχή που στη Ρωσία και σε άλλα κράτη οι ανθρώπινες σχέσεις, η επιθετική θηλυκότητα, η ορατή έμφυλη διαφορά και οι σεξουαλικές επιλογές που δεν προσαρμόζονται στον κανόνα της επιβεβλημένης ετεροκανονικότητας τίθενται και πάλι υπό διωγμό, λόγω θρησκευτικής, πολιτικής, εθνικής, φυλετικής ή άλλης μισαλλοδοξίας. Η επιστολή του White και η τύχη της μας οδηγούν στη διαπίστωση ότι η διαφοροποίηση της ταυτότητας από τη νόρμα δεν γίνεται ανεκτή από μορφές εξουσίας που επιδιώκουν να διαμορφώσουν ομοιογενή υποκείμενα, ώστε να εξασφαλιστεί η ευπείθεια και η υποταγή τους. Δεν γίνεται να είσαι και κομμουνιστής και ομοφυλόφιλος. Το ένα αντιστρατεύεται το άλλο. Η διαφορά προκαλεί σύγχυση, αδυναμία οριοθέτησης και ταξινόμησης, εχθρικότητα και επιθετικότητα. Η ρευστότητα του φύλου, η διεμφυλικότητα, η

η ταυτότητα μέσα από την ετερότητα: διαφορετικότητα και τέχνη

186

αμφισβήτηση στερεότυπων κοινωνικών ρόλων και η δημόσια διεκδίκηση του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση του υποκειμένου εγείρουν συγκρούσεις και βίαιες αντιδράσεις και αυτό είναι ένα από τα ζητήματα που θίγει η έκθεση. Η Σερβίδα Milica Tomic, στο βίντεο με τίτλο Είμαι η Milica Tomic, καθιστά ορατές τις συνέπειες του εναλλακτικού αυτοπροσδιορισμού. «Είμαι η Μίλιτσα Τόμιτς, είμαι Κορεάτισσα / Είμαι η Μίλιτσα Τόμιτς, είμαι Νορβηγίδα» διατείνεται και επιμένει να επανα-συστήνεται στο κοινό αλλάζοντας κάθε φορά εθνικότητα. Οι πληγές στο σώμα της είναι το τίμημα της εναλλασσόμενης ταυτοποίησης. Γυναίκες που δεν εκφράζουν τη σεξουαλικότητά τους με κοινωνικά αποδεκτούς όρους είναι το θέμα πολλών περφόρμανς, φωτογραφιών και βίντεο της Lynda Benglis, πρωτοπόρου στο ζήτημα του φύλου και του αυτοπροσδιορισμού της σεξουαλικότητας από τη δεκαετία του ‘70. Στο ιστορικό πλέον έργο με τίτλο Γυναικεία ευαισθησία, δύο γυναίκες ερωτοτροπούν προκαλώντας την έμφυλη δόμηση του βλέμματος και της απόλαυσης. Η ηδονοβλεψία είναι το υπόβαθρο και στο έργο της Majida Khattari, με στόχο την ανατροπή των οριενταλιστικών συμβάσεων για τη λάγνα Ανατολή και την παθητικότητα της οδαλίσκης ως αντικείμενο θέασης. Η Νατάσσα Παπαδοπούλου αμφισβητεί τους στερεότυπους ρόλους του φύλου, διερευνά τους μηχανισμούς της αναπαράστασης της γυναικείας σεξουαλικότητας και προβληματικοποιεί την οπτική απόλαυση, όπως άλλωστε κάνει και η Νορβηγίδα καλλιτέχνης Marianne Darlen Solhaugstrand με τις ακουαρέλες τις που μεταφέρουν από την άλλη πλευρά την αναπαράσταση της ανδρικής σεξουαλικότητας μέσω της διεμφυλικότητας. Η ακτιβιστική πλευρά της διεκδίκησης των δικαιωμάτων της LGBT κοινότητας και η βία σε πρόσφατες εκδηλώσεις υπερηφάνειας στην Κροατία είναι το θέμα που πραγματεύεται ο Igor Grubić, τόσο με αρχειακά ντοκουμέντα όσο και με περφόρμανς χορευτών. Εύλογα τον απασχολεί η κατανόηση της εχθρικότητας που προκαλεί η δημόσια έκθεση της διαφοράς. Το στοιχείο του ντοκουμέντου και της προσωπικής μαρτυρίας δομεί και τη δουλειά του Carlos Motta με συστηματικό τρόπο. Στα Έμφυλα Ταλέντα δημιουργεί μια πλατφόρμα σε εξέλιξη, με αφηγήσεις

Ταυτοετερότητα

187

ιστοριών διεμφυλικών και μεσοφυλικών ατόμων από τη Λατινική Αμερική και την Ασία. Αντίστοιχα, η Ursula Biemann, στο κλασικό της βίντεοδοκίμιο Επιτελώντας το σύνορο, αναζητά τους κοινωνικούς όρους εκδήλωσης βίας και εγκληματικότητας κατά των γυναικών στα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ, στο πλαίσιο του trafficking και της πορνείας. Τέλος, με αρκετό χιούμορ και ειρωνεία αλλά πάλι από τη σκοπιά του ακτιβισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι Deborah Kelly και Tina Fiveash, μέσω της γλώσσας της διαφήμισης, φτιάχνουν αφίσες με συνθήματα που μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, με σκοπό να προβληματίσουν για την παραβίαση των δικαιωμάτων των μη-ετεροφυλόφιλων. Στο έργο της Boryana Rossa και του Oleg Mavromati, ο κινηματογράφος αποτελεί εργαλείο μεταφεμινιστικής ανάγνωσης των αλλαγών των αντιλήψεων για το φύλο στις μετασοσιαλιστικές κοινωνίες. Ψυχροπολεμικά στερεότυπα αναδεικνύονται και επανερμηνεύονται μέσα από τις αναπαραστάσεις-αναβιώσεις ταινιών στο έργο της Αναβίωση: Hammer and Sickle (1994). Στις φωτογραφίες των Κωστή Φωκά, Wolfgang Tillmans και Slava Mogutin το πορτρέτο και η έννοια του αλλάζει και συναντούμε όλες τις μορφές ρεαλισμού: από τη μεταμφίεση και τον μαγικό ρεαλισμό του Φωκά, στον υπερρεαλισμό του Tillmans και τον σχεδόν πορνογραφικό και ντοκουμενταρίστικο ρεαλισμό του Mogutin. Επίσης, ο Hector de Gregorio επιτείνει την έννοια της μεταμφίεσης στα πορτρέτα του, δίνοντας της τελετουργικό χαρακτήρα και έντονη λατρευτικήμυσταγωγική διάσταση. Στην έκθεση συνυπάρχουν ποικίλες φωνές, από διαφορετικές γενιές και καλλιτεχνικά μέσα. Φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς πρωτοστατούν, αφού είναι από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά μέσα στη σημερινή εποχή, αλλά για μια ακόμη φορά το σχέδιο αναδεικνύει λεπτές και ευαίσθητες χορδές του ζητήματος του έμφυλου αυτοπροσδιορισμού και της ελεύθερης έκφρασης της σεξουαλικότητας. Τα σχέδια του David Hockney πάνω σε ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη είναι ευρύτερα γνωστά. Με τη λιτή αφαιρετικότητά τους σκιαγραφούν εξαιρετικά συνευρέσεις ανδρών στο αλεξανδρινό περιβάλλον. Λιγότερο γνωστά είναι τα σχέδια του Μυτιληνιού ζωγράφου και ποιητή, Αντώνη Πρωτοπάτση. Φτι-

αγμένα στη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, τα εφηβικά ζωγραφικά έργα και σχέδια με μολύβι σε χαρτί αποτυπώνουν με απαράμιλλη τρυφερότητα την άνθιση του εφηβικού ερωτισμού. Το φύλο αλλάζει, εξελίσσεται. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αντιλήψεις και τις αναπαραστάσεις μας γι’ αυτό. Το έργο Τοξικό των Boudry και Lorenz διερωτάται και προβάλλει το τοξικό ως τη νέα εναλλακτική κατασκευή ταυτότητας του ατόμου χωρίς φύλο, ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή καθαρότητας και απόλυτης διάκρισης. Η ρευστότητα του φύλου και η άρνηση των παγιωμένων διαχωριστικών γραμμών που ορίζει η ετεροκανονικότητα είναι το κοινό υπόβαθρο που διαπερνά το σύνολο των έργων, ανεξάρτητα από την εποχή που δημιουργήθηκαν και τα εκφραστικά μέσα. Σήμερα παρατηρούνται εκτεταμένα φαινόμενα έξαρσης βίας, εκμετάλλευσης των γυναικών, άρνησης βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων σε ασθενέστερες κοινωνικές και έμφυλες ομάδες, γεγονός που ενισχύει την αναγκαιότητα δημόσιου διαλόγου πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα, μέσα από τη σκοπιά της σύγχρονης τέχνης, των θεωρητικών και ακτιβιστών του φύλου. Στην έκθεση διαφαίνεται η εναγώνια αναζήτηση του ατόμου για αυτοπροσδιορισμό, η κοινωνική ανάγκη συμφιλίωσης και αποδοχής του διαφορετικού, που είναι σε τελική ανάλυση κομμάτι του καθενός και της καθεμιάς μας. Θοδωρής Μάρκογλου Επιμελητής ΚΜΣΤ Συραγώ Τσιάρα Επιμελήτρια ΚΜΣΤ-Διευθύντρια ΚΣΤΘ

η ταυτότητα μέσα από την ετερότητα: διαφορετικότητα και τέχνη

188

189

Identity through Alterity: Diversity and art 20th century theories about the body and identity

Thodoris Markoglou, Syrago Tsiara

Sexuality has been recognised since Freud as one of the forces behind all representations and theoretical constructs regarding both visual arts and mass culture. For this reason, we believe it is important to begin by tracing the history and evolution of the perceptions related to the work of art up to the present day. So this central idea, instilled by the already established patriarchal, male-dominated, colonialist value system of the 19th and early 20th centuries, came to dominate all aspects of the world of art: artistic production, the Western art market, academies, schools and institutions, and also the upcoming field of history of art. Before the emergence of Modernism and the so-called historical avant-garde movements, (male) creative “mastery” was identified with the production of sexually charged images of not only women, but also of other racially or socially segregated individuals, who, on account of their otherness, were unashamedly fetishised in erotic representations. Between 1910 and 1920, the art movements of Dada and the Russian Avant-Garde started to subvert that dominant belief system, initiating the struggle for equality in the conception, representation and politics of the body. From Hannah Höch and Marcel Duchamp to Francis Picabia, the works of radical Dadaists probed the human essence, the human body and its

Identalterity

representations, creating images that shatter and give a fragmentary idea of the identity of the modern citizen, while also identifying sexuality and the body with the machine, thereby creating the first formula that would debunk heteronormative eroticism. In Russia, from the time of the October Revolution until Stalin’s rise to power, the hope of utopia was thankfully followed by proto-feminist ideas (and even by some tolerance of homosexuality), continuing the process of bringing about the downfall of bourgeois, patriarchal and capitalist ideals. Of course this was also one of the first movements of western modernism in which women played an equal role in the teaching, creation and production of artworks. Out of Dadaism developed Surrealism, and the most important center of the new movement was Paris. Surrealist artists, led by André Breton, the French writer and poet, asserted they were part of a revolutionary movement. They created images that tapped the subconscious and desire, demolishing the bourgeois norms of sexuality. Unfortunately, however, virile, and even homophobic ideals would eventually prevail among surrealists. In the 1930s, Georges Bataille was the only one who succeeded in subverting the literary and artistic norms of the day, with his vision about the power of “transgressive” elements of sexual desire. The 1940s and 1950s are considered an extremely conservative, masculine and normative period, noted by the emergence of Abstract Expressionism in a climate of Cold War politics. The work produced by the movement was made by men for men. The period from the 1960s to the early 1970s was marked by the norms of “sexual revolution” and the emergence of firstwave feminism, which questioned established rules and values. Although formalism dominated the arts until the mid-60s, that period was also marked by the collapse of the tenets of the white, heterosexual, bourgeois man, with art and literature adding more factors to the equation. Female artists like Lynda Benglis (whose work is presented in this exhibition), VALIE EXPORT,

Yoko Ono, Judy Chicago, Mary Kelly and Martha Rosler kept fighting for equality in the maledominated power structures of the art world, striving to be recognised as creators and not only as the sexual objects of the “male gaze”. Their struggle was greatly assisted by the work of several female art theorists, such as Lucy Lippard, Linda Nochlin and Griselda Pollock. Those theorists acknowledged for the first time the work of female artists, who had previously been ignored by the canon of art history, while also recognising gender as an analytical category next to social class, race, etc. Art in the 1980s and 1990s, under the influence of postmodern theory and the ramifications of the AIDS epidemic, focused on the fragmental human existence and sexual identity and investigated the multifarious (political, social and economic) aspects of eroticism. Theorists developed their ideas of gender theory, connecting gender to race, nationality, religion and social class. Especially this latter development compelled theorists of sexuality and gender to acknowledge the importance of artists and creators beyond the confines of the dominant white, western, bourgeois artist, and turn their attention to the periphery of the art world, instead of dealing exclusively with the metropolitan centers. The queer theories of Judith Butler and Eve Kosofsky-Sedgwick, for example, treat gender as a masquerade, which is “performed” by everyone through the repetition of a series of standard, normative acts, expressions, positions and values. Performance art and video art, two relatively young forms of expression, played an important role during that period, giving forceful and often shocking answers to questions related to the frail, suffering and dying body, reacting primarily to the AIDS epidemic that had claimed the lives of thousands of people before governments finally decided to act. Contemporary art maintains a strong interest in the human body and the concepts of sexuality and identity. This time, the investigations of artists are connected to issues related to modern technology, the internet, the material-immaterial duality of existence,

ecology and to all other aspects of our diverse and changing world. Ident-alter-ity: the exhibition In his letter to comrade Stalin from May 1934, Harry White, a member of the Communist Party of Great Britain and a homosexual, explains why those two qualities are not contradictory. He argues that homosexuals are not a threat to the establishment of socialism and they should not be treated indiscriminately as enemies of the Soviet regime. His arguments echo the ideas of his time and White employs dialectical materialism to build his case. In one of his arguments, he notes that the condition of homosexuals in capitalism is analogous to the condition of women, the different races, the minorities and other groups that are oppressed for various reasons. This letter is presented for the first time to the Greek audience. It is part of Yevgeniy Fiks’ project Moscow. Fiks is photographing cruising spots and other public spaces in Moscow, all of them stripped of human presence. The letter, written eighty years ago, did not prevent the criminalisation of homosexuality in the Soviet Union. Regrettably, its content is still relevant: in Russia and other counties, human relationships, aggressive femininity, open gender diversity and any sexual orientation that does not conform to the imposed norms of heteronormativity are again fiercely persecuted by the forces of religious, political, national or racial intolerance. White’s letter and its fate lead us to the conclusion that the powers that be, in their effort to achieve the compliance, subjugation and uniformity of the people, have no tolerance for any identity that goes against the norm. One cannot be both a communist and a homosexual. The two are contradictory. Differences and diversity create confusion, subvert neat boundaries and clear taxonomies, encourage hostility and aggression. Fluid gender identities, transgenderism, any questioning of stereotypical social roles and every claim to free individual expression are met with repression and violence. This is one of the main themes of the exhibition. Serbian artist Milica Tomic, in her video

190

I’m Milica Tomic, reveals the consequences of unorthodox self-determination. “I’m Milica Tomic, I am Korean; I’m Milica Tomic, I am Norwegian”, she says, re-introducing herself to the audience, each time using a different identity. The visible wounds on her body represent the price of asserting one’s alternate identity. Many performances, photographs and videos of Lynda Benglis focus on women who do not follow the acceptable norms of sexual expression and orientation. The artist has been at the forefront of feminist action and the struggle for sexual self-determination since the 1970s. In her landmark work Female Sensibility, two women kiss and caress each other, provoking the gendered construct of the male gaze and pleasure. Voyeurism is also the context of the work of Majida Khattari, whose aim is to subvert the orientalist stereotypes about the “lustful Orient” and the passivity of the odalisque as an object of observation. Natasha Papadopoulou questions gender stereotypes, investigates the mechanisms of representation of female sexuality and discusses visual pleasure. The aquarelles of Norwegian artist Marianne Darlen Solhaugstrand share those concerns. But this time, it is the representation of male sexuality through the eyes of the transgender that becomes the object of investigation. With the use of archival material and dance performances, Igor Grubić examines LGBT activism and the violent episodes that have tarnished gay pride events in Croatia. He is justifiably interested in understanding the hostile reactions to the public demonstration of difference. The work of Carlos Motta is also based on the use of archival material and video portraits. In Gender Talents he creates a platform that is constantly under development, telling the stories of trans and inter-sex activists from Latin America and Asia. Ursula Biemann, in her classic video-essay Performing the Border investigates the social underpinnings of the criminal and violent acts against women at the border between the United States and Mexico, in the context of human trafficking and prostitution. Finally,

Identalterity

191

with a good dose of humor and irony, but always from the point of view of activism and human rights, Deborah Kelly and Tina Fiveash use the language of advertising to create posters that feature slogans translated into Greek for the first time. Their goal is to raise awareness of the rights of non-heterosexuals. In the work of Boryana Rossa and Oleg Mavromati, film becomes the tool for a metafeminist reading of the changes in gender values in post-communist societies. Cold war stereotypes are highlighted and reinterpreted through the representation and revival of films in Reenactment: Hammer and Sickle (1994). In the photographic work of Kostis Fokas, Wolfgang Tillmans and Slava Mogutin, the form and meaning of the portrait change as we encounter a variety of types of realism: from the masquerade and magical realism of Fokas, to the sur-realism of Tillmans and the almost pornographic, documentary realism of Mogutin. The portraits of Hector de Gregorio are also defined by the concept of masquerade, which gives them a ritualistic character and an intense, sacramental dimension. This exhibition brings together a multitude of diverse voices, representing different generations and art forms. Photography, video and performance justifiably stand out, being three of the most important contemporary art forms, but drawing proves once more its capacity to reveal delicate and sensitive aspects of gender self-determination and free sexual expression. David Hockney’s illustrations of C.P. Cavafy poems are well-known. In an austere, abstract manner, he brilliantly illustrates scenes of intercourse between men in the Alexandrian environment. Less well-known are the paintings of Antonis Protopatsis, a painter and poet from Mytilene. Dating back to the 1920s, when the artist was still an adolescent, his pencil drawings and sketches portray with exceptional fondness the sexual awakening of teenagers. Gender is not fixed: it changes and evolves. So do our conceptions and representations of gender. In Toxic, Boudry and Lorenz investigate and present a toxic environment as the new, alternative construction of the identity of the genderless individual who defies gender purity

and all absolute taxonomies. Gender fluidity and the rejection of the categories and norms imposed by heteronormativity are the unifying thread connecting the works of this exhibition, regardless of when they were created or which art form they represent. We are currently witnessing the spiralling exploitation and violence against women, as vulnerable social and gender groups are stripped of their human rights. All the more reason to have an open, public dialogue on those issues, with the participation of activists, art theorists and artists. The exhibition showcases the tantalising struggle of individual self-determination, and underscores the urgent need for social reconciliation and accepting diversity, which is, ultimately, an integral part of each and every one of us. Thodoris Markoglou SMCA Curator Syrago Tsiara SMCA Curator-CACT Director

Identity through Alterity: Diversity and art

192

Λέικ Τσαρλς, Λουιζιάνα, Η.Π.Α., 1941. Ζει και εργάζεται μεταξύ Νέας Υόρκης, Σάντα Φε, Νέο Μεξικό, Καστελόριζου και Αχμενταμπάντ, Ινδία. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Λύντα Μπένγκλις: Υδάτινες Πηγές, Κέντρο Τέχνης Storm King, Νέο Ουίνσδορ, Νέα Υόρκη (2015), Λύντα Μπένγκλις, Γκαλερί Cheim & Read, Νέα Υόρκη (2014), Λύντα Μπένγκλις: Τα πάντα ρει, Γκαλερί Locus, Φιλαδέλφεια, Πενσυλβάνια, Η.Π.Α. (2013). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Αρκετά Ωμά: Μετά και γύρω από την Έλεν Φρανκεθάλερ, Rose Art Museum, Πανεπιστήμιο Μπράντεϊς, Ουάλθαμ, Μασαχουσέτη, Η.Π.Α. (2015), Παρατεταμένη Αφροδίτη: Έργα του 20ου αιώνα καταξιωμένων καλλιτέχνιδων, επιμέλεια Susan Harris, The Armory Show at Pier 92, Νέα Υόρκη & Λύντα Μπένγκλις 73/74, έκθεση σε τρεις χώρους: Sutton Projects, Neon Parc and TCB Art, Σύδνεϋ, Αυστραλία (2014).

193

Lynda Benglis

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70, η Lynda Benglis άρχισε να συνομιλεί με το φεμινιστικό κίνημα μέσω του πρωτοποριακού της έργου στο βίντεο. Τα βίντεο της Benglis βασίζονταν στην περφόρμανς και αντιμετωπίζουν τα ζητήματα του φύλου και της ταυτότητας με αναφορές στις κοινωνικές αναπαραστάσεις και την κατασκευή των γυναικών και της σεξουαλικότητάς τους καθώς και στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στο θεατή και τον καλλιτέχνη. Στο έργο του 1973 με τίτλο «Γυναικεία Ευαισθησία» δύο γυναίκες με έντονο μακιγιάζ στρέφονται η μία προς την άλλη, φιλούν και χαϊδεύουν η μία την άλλη. Ο ήχος αποτελείται από ένα μοντάζ ραδιοφωνικών εκπομπών που περιλαμβάνουν συζητήσεις γύρω από τις σχέσεις ανδρών – γυναικών, μουσική κάντρι, μια συζήτηση για την παραψυχολογία και διαφημίσεις για να διατηρηθεί η Αμερική όμορφη. Το έργο επιχειρεί μια επιθετική ανάγνωση στη φεμινιστική θεωρία του φιλμ γύρω από το «ανδρικό βλέμμα»· σ’ αυτό το πλαίσιο συνιστά μια έντονα φορτισμένη δήλωση για τη σεξουαλική πολιτική του βλέμματος και το παιχνίδι των ρόλων θέτοντας τον θεατή σε μία αδιαμφισβήτητη αντιπαράθεση με το ρόλο του ηδονοβλεψία.

During the 1970s, Lynda Benglis engaged in dialogues relating to the feminist movement through her pioneer art of video work. Benglis’ performance-based videos confront issues of gender and identity by referencing the societal representation and construction of women and their sexuality as well as the interaction between viewer and artist. In her 1973 piece, ‘Female Sensibility’, two heavily made-up women take turns directing each other and submitting to kisses and caresses. The audio consists of a montage of radio programming, including discussions about male-female relationships, country music, a discussion about parapsychology, and advertisements for keeping America beautiful. Read against feminist film theory of the “male gaze”, the action becomes a highly charged statement of the sexual politics of viewing and role-playing putting the viewer into an unequivocal confrontation with the role of voyeur.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1941, Lake Charles, Louisiana, U.S.A. She currently lives and works in New York, Santa Fe, New Mexico, Kastelorizo, Greece and Ahmedabad, India. Recent solo shows: Lynda Benglis: Water Source, Storm King Art Center, New Windsor, New York (2015), Lynda Benglis, Cheim and Read, New York (16/1-15/2/2014) & Lynda Benglis: Planar Device, Thomas Dane Gallery, London, England (2014), Lynda Benglis: Everything Flows, Locus Gallery, Philadelphia, Pennsylvania (2013). Recent group shows: Pretty Raw: After and Around Helen Frankenthaler, Rose Art Museum, Brandeis University, Waltham, Massachusets, U.S.A. (2015), Venus Drawn Out: 20th Century works of great women artists, curated by Susan Harris, The Armory Show at Pier 92, New York & Lynda Benglis 73/74, exhibition across three venues: Sutton Projects, Neon Parc and TCB Art, Sydney, Australia (2014).

Γυναικεία Ευαισθησία, 1973 Βίντεο, 13:13 Ιδιωτική συλλογή Με την ευγενική μεσολάβηση των Kalfayan Galleries, Αθήνα – Θεσσαλονίκη Female Sensibility, 1973 Video, 13:13 Private Collection Courtesy of Kalfayan Galleries, Athens - Thessaloniki

Identity through Alterity: Diversity and art

194

Ζυρίχη, Ελβετία, 1955. Ζει και εργάζεται στη Ζυρίχη. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Egyptian Chemistry – Deep Weather – Sahara Chronicle, Neuer Berliner Kunstverein, Βερολίνο (2013), Ursula Biemann Mission Reports, Lentos Museum Linz, Λιντς, Αυστρία (2012), Ursula Biemann, Bildmuseet , Ούμεο, Σουηδία (2007 – 2008). Waterscapes - The Politics of Water, Pohang City Museum of Art, Pohang, Νότια Κορέα & Rights of Nature: Art and Ecology in the Americas, Nottingham Contemporary, Νότιγχαμ, U.K. (2015).

195

Ursula Biemann Το συγκεκριμένο βίντεο-δοκίμιο λαμβάνει χώρα στην πόλη Ciudad Juarez, στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού, όπου οι αμερικάνικες βιομηχανίες συναρμολογούν τις ηλεκτρικές συσκευές τους σε μια σειρά από Maquiladoras (ειδικές εγκαταστάσεις). Είναι ένα μέρος ασταθούς ταυτότητας, που προέρχεται από τη μετανάστευση σ’ αυτή την εχθρική έρημο, πάνω σε σύνορα που δεν μπορεί να τα υπερβεί κανείς. Έφηβες πηγαίνουν από το κεντρικό Μεξικό στα σύνορα για να ξεκινήσουν μια ζωή από την αρχή. Το βίντεο αναφέρεται στην ευθραυστότητα της καινούριας αυτής κατάστασης η οποία είναι μεταξύ της γραμμής παραγωγής της υψηλής τεχνολογίας και μιας καθημερινότητας στις φτωχογειτονιές της ερήμου. Αυτή η εμπειρία τους διαγράφει τη εκθήλυνση της διεθνούς εργασίας της κοινωνίας της πληροφορίας. Η εργασία του σεξ είναι ένα μεγάλο εμπόριο σ’ αυτήν τη συνοριακή πόλη. Η Χουάνα, μια πρώην ιερόδουλη από το Torreon, μας δίνει τη δική της άποψη για τις μεταλλαγές του επαγγέλματος. Υπάρχουν ανταλλαγές με τις γυναίκες από τις Maquiladoras, οι οποίες έχουν ανάγκη να συμπληρώσουν το εισόδημα τους τα Σαββατοκύριακα μέσω της πορνείας. Από την άλλη πλευρά, η αντιστροφή του μοτίβου εισοδήματος είναι φανερή στα clubs, όπου η διασκέδαση προσαρμόζεται κυρίως στις νεαρές γυναίκες με αντρικά στριπτίζ. Τα μοτίβα λοιπόν των σχέσεων αναδιοργανώνονται με αρκετά δραστικό τρόπο στα σύνορα. Ο ραγδαίος εκσυγχρονισμός της πόλης προετοίμασε το έδαφος και για ένα ακόμη αστικό φαινόμενο: τις δολοφονίες κατά συρροή. Από το 1993 περίπου 150 νέες γυναίκες βιάστηκαν και σκοτώθηκαν στο Juarez, με τον ίδιο τρόπο. Το βίντεο εδώ φέρνει στο φως τον παθολογικό και επαναληπτικό χαρακτήρα των εγκλημάτων σε σχέση με τις μαζικές τεχνολογίες και κοιτάζει την εμπλοκή της οικειότητας και της τεχνολογίας στον περιβάλλοντα χώρο. Τα σύνορα παρουσιάζονται ως σύμβολα για την περιθωριοποίηση και για την τεχνητή συντήρηση των υποκειμενικών ορίων σε μια στιγμή που οι διαχωρισμοί μεταξύ σώματος και μηχανής, μεταξύ αναπαραγωγής και παραγωγής και μεταξύ θηλυκού και αρσενικού έχουν γίνει πιο ρευστοί από ποτέ.

The video essay is set in the Mexican-US frontier town Ciudad Juarez where the US industries assemble their electronic appliances in rows of Maquiladoras. It is a place of unstable identity resulting from migration to this hostile desert geography on a border that cannot be transgressed. Adolescent girls come from central Mexico to the border to start a life from scratch. The video addresses the fragility of their new situation caught between the assembly line of high technology and a life in the desert slums. Their experience charts the feminization of international labor of the information society. Sex work is a major trade in this border town. Juana, a former prostitute from Torreon, gives us her perspective on the transformations of the trade. There are crossovers with the Maquila women who need to complement their income on weekends with prostitution. On the other hand, the reversal of income pattern is obvious in the nightclubs, where the entertainment is catering mainly to young women with male shows. Relationship patterns are being remapped quite drastically on the border. The rapid modernization of the town laid ground for another urban phenomena: serial killings. Since 1993, close to 150 young women have been raped and killed in Juarez according to the same pattern. The video brings the compulsive, repetitive character of the crimes in relation with the mass technologies and looks at the entanglement between intimacy and technology in the setting. The border is presented as a metaphor for marginalization and the artificial maintenance of subjective boundaries at a moment when the distinctions between body and machine, reproduction and production, female and male have become more fluid than ever.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1955, Zurich, Switzerland. She currently lives and works in Zurich. Recent solo shows: Egyptian Chemistry – Deep Weather – Sahara Chronicle, Neuer Berliner Kunstverein, Berlin (2013), Ursula Biemann Mission Reports, Lentos Museum Linz, Linz, Austria (2012), Ursula Biemann, Bildmuseet Umea in Sweden, Sweden (2007 – 2008). Recent group shows: Waterscapes The Politics of Water, Pohang City Museum of Art, Pohang, Korea & Rights of Nature: Art and Ecology in the Americas, Nottingham Contemporary, Nottingham, U.K. (2015).

Επιτελώντας το σύνορο, 1999 Βίντεο-δοκίμιο Παραχώρηση της καλλιτέχνιδος Performing the border, 1999 Video – essay, 43’ Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

196

Ζουν και εργάζονται στο Βερολίνο. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Loving, Repeating, Kunsthalle Wien, Βιέννη, Αυστρία, Opaque, La Bf15, Λυών, Γαλλία & Opaque, Ellen de Bruijne Projects, Άμστερνταμ (2015). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Doors Open, Forum Expanded Berlinale , Akademie der Künste, Βερολίνο, Feminine Futures – The Membrane of the Dream & The Membrane of the Real, Museum Langmatt, Baden, Ελβετία & Nascent States, Waterside Contemporary, Λονδίνο (2015).

197

Pauline Boudry & Renate Lorenz Το έργο Toxic εξερευνά ιδέες σχετικά με το τοξικό και την τοξικότητα – ουσίες και άνθρωποι που απειλούν και αποσταθεροποιούν συμβατικές αντιλήψεις περί καθαρότητας και σταθερότητας. Η ταινία, γυρισμένη σε 16 mm, δείχνει δυο περφόρμερς σ’ ένα άχρονο σκηνικό: μια πανκ φιγούρα με γκλίτερ (Ginger Brooks Takahashi) και μια drag queen (Werner Hirsch) και οι δυο αδιευκρίνιστου φύλου και καταγωγής. Έχουν ξεμείνει σ’ ένα περιβάλλον με γυαλιστερά απομεινάρια και τοξικά φυτά πάνω σ’ ένα φόντο από ανακατασκευασμένες εθνογραφικές και αστυνομικές φωτογραφίες. Ενώ ο πανκ βγάζει λόγο για την τοξικότητα και παρουσιάζει μια περφόρμανς παραπέμποντας σε πρώιμα φεμινιστικά έργα, η drag queen αναβιώνει μια συνέντευξη του μυθιστοριογράφου και θεατρικού συγγραφέα Ζαν Ζενέ της δεκαετίας του ’80 και κατηγορεί τους κινηματογραφιστές ότι την εκθέτουν στο αστυνομικό ανακριτικό στυλ του καδραρίσματος και της κινηματογράφησης. Η κάμερα γυρνάει και μας δείχνει τον χώρο εκτός, τον χώρο έξω από το κάδρο, ύπουλα προτείνοντας μας την ερώτηση: τι συμβαίνει αν το φιλμ και τη φωτογραφία, αντί για χημικές ουσίες, τις κατανοούμε από την αντίληψη της τοξικότητας; Η εγκατάσταση επίσης αποτελείται και από 15 εγκληματολογικές φωτογραφίες από συλληφθέντες «παιδεραστές», τραβεστί και ομοφυλόφιλους στο Παρίσι τη δεκαετία του 1870. Οι εικόνες τραβήχτηκαν σε μια εποχή όπου οι κρατικοί θεσμοί δεν είχαν ακόμη αναπτύξει τη φωτογραφία μετά την αστυνομική σύλληψη και άλλες εικονοποιητικές μεθόδους καταγραφής των εγκληματικών ατόμων με σκοπό να παράγουν και να ασφαλίσουν τις κοινωνικές ιεραρχίες. Οι «παιδεραστές», πολλοί απ’ τους οποίους είχαν συλληφθεί κατ’ εξακολούθηση, οδηγούνταν σε εμπορικά φωτογραφικά στούντιο και φωτογραφίζονταν σε διακοσμητικά σκηνικά. Στις φωτογραφίες τους βλέπουμε να έχουν τις ίδιες πόζες υπερηφάνειας και ματαιοδοξίας που αναπτύχθηκαν ως ένα μέσο κοινωνικού στάτους και αναγνώρισης από την αστική τάξη. Τα αρχεία αυτά δείχνουν να τροφοδοτούν ένα κεντρικό και μετέωρο ερώτημα: αν η συζήτηση για την τοξικότητα εγκαθιστά βίαιες ιεραρχίες μήπως είναι επίσης ικανή να εισάγει καινούριες υποκειμενικότητες και κοινωνικούς κουήρ δεσμούς;

Toxic explores ideas of the toxic, and of toxicity – substances and people that threaten and destabilise conventional notions of purity and stability. The film, shot on 16mm, shows two performers in an undated time: a punk figure in glitter (Ginger Brooks Takahashi) and a drag queen (Werner Hirsch), both of unclear gender and origin. They linger in an environment of glossy remains, of toxic plants against a backdrop of re-enacted ethnographic and police photography. While the punk gives a speech on toxicity and a performance referencing early feminist works, the drag queen re-enacts an interview of novelist and playwright Jean Genet from the ‘80s and blames the filmmakers for exposing her to the police interrogation format of being framed and filmed. The camera turns and depicts the space-off, the space outside the frame, insidiously proposing a question: what happens if film and photography, instead of chemical substances, are understood from a perspective of toxicity? The installation also comprises of 15 forensic photographs of arrested ‘pédérastes’, transvestites and homosexuals in Paris in the 1870s. The images were taken at a time when the state institutions had not yet developed the mug-shot and other visualising methods of documenting its criminal subjects in order to produce and secure social hierarchies. The ‘pédérastes’, many of whom had been arrested on repeated occasions were taken to commercial photographic studios and photographed in decorative settings. In the pictures, we see them with the same poses of pride and peacocky self-presentation, which had been developed as means of status and recognition by the bourgeoisie. The archives seem to feed a central and lingering question: if the discourse on toxicity installs violent hierarchies might it also be able to introduce new subjectivities and social queer bonds?

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Currently live and work in Berlin. Recent solo shows: Loving, Repeating, Kunsthalle Wien, Wien, Austria, Opaque, La Bf15, Lyon, France & Opaque, Ellen de Bruijne Projects, Amsterdam (2015). Recent group shows: Doors Open, Forum Expanded Berlinale, Akademie der Künste, Berlin, Feminine Futures – The Membrane of the Dream & The Membrane of the Real, Museum Langmatt, Baden, Switzerland & Nascent States, Waterside Contemporary, London (2015).

Toxic, 2012 Βίντεο εγκατάσταση με αρχείο και κουρτίνες με παγιέτες, 13’ Παίζουν οι: Ginger Brooks Takahashi και Werner Hirsch Παραχώρηση της γκαλερί Marcelle Alix, Παρίσι Toxic, 2012 Video installation with documents and sequined curtain, 13’ Performance by: Ginger Brooks Takahashi and Werner Hirsch Courtesy of Marcelle Alix, Paris

Identity through Alterity: Diversity and art

198

Tromsø, Νορβηγία, 1975. Ζει και εργάζεται στο Όσλο, Νορβηγία. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: All Artists are Hermaphrodites, VisningsromDrammen, Ντράμεν, Νορβηγία & Watercolors, Tromsø Gallery of Contemporary Art, Tromsø, Norway (2013), Juicier, Window Box Gallery Pushwagner, Όσλο, Νορβηγία (2012). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: LOCUS exhibition at Studio 17, με τους Thale Fastvold και Tanja Thorjussen, Σταβάνγκερ, Νορβηγία & Die Winterreise, επιμέλεια Geir Yttervik, Galleri LNM, Όσλο, Νορβηγία (2015)

199

Marianne Darlén Solhaugstrand Η τέχνη ως ένας τρόπος αμφισβήτησης της έμφυλης διχοτόμησης. Ως καλλιτέχνης από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 δουλεύω με το συγκεκριμένο θέμα και με διάφορα υλικά με στόχο να διερευνήσω την πιθανότητα μιας αυτόνομης «γυναικείας ματιάς». Χρησιμοποιώ στα έργα μου τον άνδρα ως αντικείμενο της επιθυμίας για να εξετάσω τον ερωτισμό ως μία στρατηγική εξουσίας και τη σχέση υποκειμένου – αντικειμένου. Εστιάζω την προσοχή μου σε ποικίλες μορφές αισθητικοποίησης του ανδρικού σώματος και μέσα από διάφορα εκθέματα αναζητώ τη σχέση με ιστορικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά στερεότυπα με στόχο να διευρύνω τον στοχασμό πάνω στις έννοιες του φύλου και της ερμηνείας. Αφού δούλεψα πολλά χρόνια πάνω στην αντικειμενοποίηση των ανδρών και τον ερωτισμό ως στρατηγική ισχύος, τώρα επιλέγω να στρέψω το βλέμμα μου στους άνδρες που αναπαριστούν τους εαυτούς του με θηλυπρέπεια, ενώ την ίδια στιγμή στήνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να τονίσουν τα ανδρικά γεννητικά τους όργανα. Η ερμηνεία που δίνω σ’ αυτή την αυτό-φετιχοποίηση μεταθέτει αυτό που ίσως ξεκίνησε ως ένα εγχείρημα προσωπικής ταυτότητας στο ίδιο το ζωγραφικό έργο ως ένα φυσικό αντικείμενο. Παίζοντας με τα στερεότυπα και τις μεθόδους της ζωγραφικής ελπίζω να διευρύνω το στοχασμό πάνω στις έννοιες του φύλου και της μεγαλοπρέπειας. Ως καλλιτέχνες εμπλεκόμαστε στην αντίληψη σε διαφορετικά επίπεδα και η εξερεύνηση των κοινωνικών και συλλογικών διαστάσεων είναι ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της δουλειάς. Οι ρόλοι μάς αποδίδονται και υποδυόμαστε ασυνείδητα διαφορετικούς ρόλους σε διαφορετικές καταστάσεις. Η συμμετοχή μου στην έκθεση «Ταυτο-ετερό-τητα» συνίσταται στο ερώτημα αν η συνεισφορά του κάθε καλλιτέχνη μπορεί ποτέ να είναι απαλλαγμένη από τη σεξουαλικότητα και εάν μπορούμε να υπερβούμε το φύλο.

Art as a way to challenge gender dichotomy As an Artist I have since the late nineties worked on a theme and with a use of materials that have had the aim of investigating the possibility of an autonomous “woman glance.” Here I use man as the object of desire for works of Art that examines erotification as a power strategy and the relationship subject-object. I have focused on various forms of aestheticizing of the male body, and through a variety of exhibits, this study’s play with both historical, religious and cultural stereotypes is aimed to open up for reflection on notions of gender and interpretation. After working for several years with objectification of men and erotification as a power strategy, I now choose to look at men who represents themselves as feminine, while at the same time posing to accentuate their male genitals. My interpretation of this self fetishising puts what perhaps began as an individual identity project over to also be about the painting as a physical object. By playing with stereotypes and painting methods, I hope to open up for reflection on notions of both gender and gorgeous. As artists we are involved in perception on different levels, and exploration of social and collective dimensions is an important part of this. Roles are assigned and we take on different roles more or less unconsciously in different situations. The theme in my contribution to the ”Ident-alter-ity” exhibition circuits around the issue if an artist’s contribution can ever emerge as asexual, and whether the sex can be trancended.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1975 Tromsø, Norway. She currently lives and works in Oslo, Norway. Recent solo shows: All Artists are Hermaphrodites, VisningsromDrammen, Drammen, Norway & Watercolors, Tromsø Gallery of Contemporary Art, Tromsø, Norway (2013), Juicier, Window Box Gallery Pushwagner, Oslo, Norway (2012). Recent group shows: LOCUS exhibition at Studio 17, with Thale Fastvold og Tanja Thorjussen, Stavanger, Norway & Die Winterreise, curated by Geir Yttervik, Galleri LNM, Oslo, Norway (2015)

Όλοι οι καλλιτέχνες είναι ερμαφρόδιτοι , 2012-13 Ακουαρέλα, μελάνι, πλαστικό χαρτί, 36 x 27 εκ. Παραχώρηση της καλλιτέχνιδος All artists are hermaphrodites, 2012-13 Watercolor, ink, plastic paper, 36 χ 27 cm Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

200

Μόσχα, Ρωσία, 1972. Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: The Lenin Museum, The James Gallery, Κέντρο Μεταπτυχιακών Σπουδών, CUNY, Νέα Υόρκη (2014), Homosexuality Is Stalin’s Atom Bomb to Destroy America, Winkleman Gallery, Νέα Υόρκη (2013), Tour of MoMA with Congressman Dondero, Galeria HIT, Μπρατισλάβα, Σλοβακία (2012). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Et Autres Identites…, επιμέλεια Guillaume Lasserre, Pavillon Vendôme - Centre d’Art Contemporain, Κλισί, Γαλλία & Le dessin engagé, Committed drawing, επιμέλεια Philippe Piguet, Le Carreau du Temple, Παρίσι (2015), LENIN: ICEBREAKER REVISITED, επιμέλεια Olga Kopenkina, Austrian Cultural Forum New York, Νέα Υόρκη (2014).

201

Yevgeniy Fiks Ο Ρώσος καλλιτέχνης-φωτογράφος Yevgeniy Fiks, που συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις του ΚΜΣΤ καθώς και στο Διεθνές Εργαστήριο Νέων Καλλιτεχνών της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, παρουσιάζει μια σειρά από φωτογραφίες (31) τόπων –πλατειών, όπου ήταν μέρη συνεύρεσης ομοφυλόφιλων στη Μόσχα. «Το πρότζεκτ αυτό ασχολείται με την ιστορική υπόσχεση της Οκτωβριανής Επανάστασης προς την ομοφυλοφιλική κοινότητα και αντικατοπτρίζει την ομόφυλη εμπειρία στη Σοβιετική Ρωσία», όπως γράφει και ο καλλιτέχνης στην έκδοση που έχει κυκλοφορήσει με τις εν λόγω φωτογραφίες. Οι πιάτσες που φωτογραφίζονται εδώ ήταν ζωντανά μέρη από το 1920 έως το 1980 και υπήρξαν τόποι κατασκευής της ομοφυλόφιλης ταυτότητας των κατοίκων της πόλης ενώ αντιμετωπίζονται από τον φωτογράφο ως ένα μέρος θρήνου για τις ζωές των καταπιεσμένων πολιτών. Είναι χώροι άδειοι, χωρίς ανθρώπινη παρουσία. Επίτηδες τραβηγμένες μ’ έναν αρκετά «κλινικό» τρόπο, αρνούνται να αντικειμενοποιήσουν και να κάνουν θέαμα την ανθρώπινη σεξουαλικότητα και απλά φέρνουν στο φως το δημόσιο χώρο. Στην έκδοση και στην έκθεση υπάρχει ως συμπλήρωμα το γράμμα ενός Σκωτσέζου ομοφυλόφιλου δημοσιογράφου μέλους του Κομμουνιστικού Κόμματος προς το Στάλιν το Μάιο του 1934 με ερωτήσεις προς το Γενικό Γραμματέα για το αν είναι συμβατή η ομοφυλοφιλία με τον Κομμουνισμό και με γενικότερα θέματα προς συζήτηση, ενδεικτικό των απόψεων της εποχής.

Russian artist and photographer Yevgeniy Fiks, who participated in many of SMCA’s exhibitions as well as in the 1st International Workshop of Young Artists at the 1st Thessaloniki Biennale of Contemporary Art, is presenting a series of photographs (31) of open spaces-public squares, where they used to be places where homosexuals gathered in Moscow. “This project deals with the historical promise of the October Revolution towards the homosexual community and it reflects that experience in Soviet Russia” as the artist writes in the book that was published with the aforementioned photographs. The cruising areas that are being photographed were very much alive from 1920 till 1980 and where places of constructing that homosexual identity of the citizens whereas they are being dealt with from the artist as a mourning-site for the lives of suppressed individuals. They are empty without human presence. They are being shot with a rather “clinical” way on purpose, refusing to objectify and to make a spectacle out of human sexuality and they just bring the public space into light. In the book and the exhibition there is, as a supplement, a letter from May 1934 of a Scottish homosexual journalist member of the Communist Party to Stalin asking the General Secretary whether homosexuality and Communism is compatible, along of course with other matters and questions that show the views of those times.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1972 Moscow, Russia. He currently lives and works in New York. Recent solo shows: The Lenin Museum, The James Gallery, The Graduate Center, CUNY, New York (2014), Homosexuality Is Stalin’s Atom Bomb to Destroy America, Winkleman Gallery, New York (2013), Tour of MoMA with Congressman Dondero, Galeria HIT, Bratislava, Slovakia (2012). Recent group shows: Et Autres Identites…, Pavillon Vendôme - Centre d’Art Contemporain, curated by Guillaume Lasserre, Clichy, France & Le dessin engagé, Committed drawing, curated by Philippe Piguet, Le Carreau du Temple, Paris (2015), LENIN: ICEBREAKER REVISITED, curated by Olga Kopenkina, Austrian Cultural Forum New York, New York (2014).

Μόσχα, 2008 Φωτογραφία, 30 χ 20 εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη Moscow, 2008 Photography, 30 χ 20 cm Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

202

Αθήνα,1979. Ζει και εργάζεται στα Χανιά της Κρήτης. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Relationshits, Atopos (Residency), Αθήνα (2015), I’m not malfunctioning, you are, Dalston Superstore, Λονδίνο (2014). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: L’artfair, Impact Hub, Γενεύη, Ελβετία & Pink Pistols, Doomed Gallery Dalston, Λονδίνο (2015), Art Basel, APT606, Φλόριντα, Η.Π.Α. & Art is Dad, Τορόντο, Καναδάς (2014)

203

Κωστής Φωκάς Κostis Fokas Από καιρό γοητευμένος από την ατέλεια σ’ ένα κόσμο που απ’ό,τι φαίνεται είναι πάντα απεγνωσμένος για τάξη, επιτρέπω στα μοντέλα μου να συσχετίζονται μεταξύ τους με περίεργους τρόπους, συλλαμβάνοντας στιγμές ομορφιάς στις γελοίες πόζες και καταστάσεις που δημιουργώ. Φτιάχνω ένα εναλλακτικό σύμπαν, όπου τα καθημερινά αντικείμενα γίνονται περίεργα σκηνικά αντικείμενα και τα υποκείμενα καλύπτονται με ασυνήθιστες μεταμφιέσεις. Ο κόσμος μου είναι κάπου μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας και ό, τι κρύβεται είναι εξίσου σημαντικό με αυτό που φαίνεται. Μέσα από τις φωτογραφίες μου και στο συγκεκριμένο πρότζεκτ επιθυμώ να παρουσιάσω μια καινούρια ματιά στο ανθρώπινο σώμα και να εξερευνήσω τις αναρίθμητες δυνατότητες του. Η χρήση ιδιόρρυθμων και καμιά φορά κρυμμένων προσώπων μεταδίδει ακριβώς αυτό. Αντίθετα από τη φωτογραφία που ψάχνει να αποκαλύψει τα συναισθήματα των αντικειμένων μέσα από τη χρήση προσώπων και εκφράσεων, αλλάζω την εστία ενδιαφέροντος μου προς την απόλυτη ελευθερία που άπτεται της εικόνας του ανθρώπινου σώματος. Ξεγυμνωμένο από τα ρούχα του, το αφήνω ολοκληρωτικά έκθετο και εντελώς παραδομένο.

Long fascinated with imperfection in a world that is seemingly always desperate for order, I allow my models to interact freely in bizarre ways, capturing moments of beauty in the ludicrous poses and situations that I form. I create an alternate universe where my everyday objects become curious props and subjects shrouded by strange disguises .My world is somewhere between reality and fantasy and what is hidden is as important as what you see. Through my photos and this project I wish to present a new take on the human body and explore its infinite capabilities. The use of quirky and sometimes hidden faces communicates exactly that. Unlike photography that seeks to reveal the feelings of the objects portrayed through the use of faces and expressions, I shift my focus on the complete freedom pertained to the image of a human body. Stripped from its clothes, I leave it fully exposed and completely surrendered.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1979, Athens, Greece. He currently lives and works at Chania, Crete, Greece. Recent solo shows: Relationshits, Atopos (Residency), Athens, Greece (2015), I’m not malfunctioning, you are, Dalston Superstore, London (2014). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: L’artfair, Impact Hub, Geneva, Switzerland & Pink Pistols, Doomed Gallery Dalston, London (2015), Art Basel, APT606, Florida, U.S.A. & Art is Dad, Toronto, Canada (2014)

I’m not malfuctioning, you are! Φωτογραφία, 60 x 90 εκ.. Παραχώρηση του καλλιτέχνη I’m not malfuctioning, you are! Photography, 60 χ 90 cm. Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

204

Ισπανία Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Marvels of Things Created and Miraculous Aspects of Existing Things, Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, Αγγλία (2013), Hector de Gregorio: New Work - Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, Αγγλία (2011) Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Summer Exhibition, Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, Αγγλία (2011), Nine: An Exhibition of New Work by Nine Contemporary Artists, Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, U.K. (2011), Happiness machines, RISE Berlin, Βερολίνο (2010)

205

Hector de Gregorio Ο Hector de Gregorio αποφοίτησε από το Royal College of Art του Λονδίνου το 2009 με μεταπτυχιακό στη χαρακτική, όπου ανέπτυξε ένα κοπιαστικό τρόπο εργασίας. Κάθε εικόνα περιλαμβάνει εκτενή έρευνα, δημιουργία κοστουμιών, φωτογραφία, ψηφιακή επεξεργασία και φινίρισμα με το χέρι. Φωτογραφίζει τους φίλους του, συχνά στο στούντιο του μπροστά σ’ ένα κενό τοίχο, ντυμένους με περίτεχνα κοστούμια που ο ίδιος σχεδίασε και έφτιαξε. Παίρνει πολλές εικόνες από την αρχική φωτογράφηση και τις κολλάει μαζί για να παραμορφώσει την προοπτική της τελικής εικόνας, προσθέτοντας στοιχεία όπως παρασκήνιο σε χρώμα περγαμηνής, λατινικές φράσεις και άλλα μοτίβα, συχνά με θρησκευτικές ή μυθικές συνάφειες. Οι ολοκληρωμένες εικόνες τυπώνονται σε χαρτί ή καμβά και επικαλύπτονται με λάδια, κεριά, φύλλα χρυσού και βερνίκι. Ο Hector de Gregorio ενδιαφέρεται για την Ευρωπαϊκή τέχνη και συγκεκριμένα για την αναπαράσταση της έκστασης, είτε αυτή είναι μέσα από την αισθαντικότητα του Αναγεννησιακού ζωγράφου Λίππι, το ρεαλισμό του Καραβάτζιο, το μακάβριο του Μπος ή τη μεταφυσική των σουρεαλιστικών έργων του Νταλί. Άλλες επιρροές περιλαμβάνουν τη μητέρα του, η οποία ήταν μοδίστρα και έμαθε στον νεαρό de Gregorio πώς να σχεδιάζει και να φτιάχνει ρούχα και η καθολική ανατροφή του, η οποία έσπειρε ένα περαιτέρω ενδιαφέρον για τη θρησκευτική και λατρευτική τέχνη όλων των θρησκειών. Όλα τα παραπάνω στοιχεία συνδυάζονται σε αυτά τα πορτραίτα που συχνά έχουν περιγραφεί σαν να έχουν μία μεσαιωνική αίσθηση, γι αυτό και είναι απολύτως οικεία και έχουν γερές ρίζες στο παρελθόν, αλλά ταυτόχρονα είναι και εντελώς σύγχρονα. 1.

De Gregorio graduated from London’s Royal College of Art in 2009, with a Master’s Degree in Printmaking, where he developed his labour-intensive way of working. Each image involves extensive research and costume making, photography, digital imaging and hand-finishing. Hector de Gregorio photographs his friends, often in his studio against a blank wall, dressed in elaborate costumes he has designed and made. He takes a number of photographs from the initial shoot, stitches them together to distort the perspective of the finished image, adding elements such as a parchment-coloured backdrop, Latin phrases, and other motifs, often with religious or mythical connotations. The finished images are then printed onto fine art paper or canvas, and overlaid with oils, waxes, gold leaf and varnish. Hector de Gregorio is interested in European art, and particularly the representation of ecstasy, whether this is the sensuality of the Renaissance painter Lippi, the realist style of Caravaggio, the macabre of Bosch or the metaphysical of Dali’s surrealist works. Other influences include his mother, who was a dressmaker and taught a young de Gregorio how to design and make clothes, and his Catholic upbringing, which seeded a further interest in religious and devotional art from all religions. All these elements are combined in these portraits that have often been described as having a medieval feel, and therefore they are utterly familiar and rooted firmly in the past, yet are completely contemporary.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1. Paradise veil, 2014 Ψηφιακή φωτογραφία, τύπωμα σε αρχειακό χαρτί, 84 x 118 εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη Paradise veil, 2014 Digital print on archive paper, 84 χ 118 cm. Courtesy of the artist

Spain He currently lives and works in London. Recent solo shows: Marvels of Things Created and Miraculous Aspects of Existing Things, Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, U.K. (2013), Hector de Gregorio: New Work - Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, U.K. (2011) Recent group shows: Summer Exhibition, Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, U.K. (2011), nine: An Exhibition of New Work by Nine Contemporary Artists, Opus Gallery, Newcastle upon Tyne, U.K. (2011), Happiness machines, RISE Berlin, Berlin (2010)

2. Solar Nurse, 2014 Ψηφιακή φωτογραφία, τύπωμα σε αρχειακό χαρτί, 84 x 118 εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη Solar Nurse, 2014 Digital print on archive paper, 84 χ 118 cm Courtesy of the artist 3. The Mystic Healing of Santos, 2014 Ψηφιακή φωτογραφία, τύπωμα σε αρχειακό χαρτί, 84 x 118 εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη

The Mystic Healing of Santos, 2014 Digital print on archive paper, 84 χ 118 cm Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

206

Ζάγκρεμπ, Κροατία, 1969. Ζει και εργάζεται στο Ζάγκρεμπ. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Angels with dirty faces, Laveronica Arte Contemporanea, Σικελία, Modica, Ιταλία & Artefiera Bologna, Ιταλία (2014), East Side Story, Dock-aktuelle Kunst aus Basel, Ελβετία (2013). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Sweet Dew - since 1980, Gwangju Biennale 20th Anniversary Special Project, Νότια Κορέα & Notes on Undoing, GARIS & HAHN, Νέα Υόρκη (2014), The Deep of the Modern, Manifesta 9, Γάνδη, Βέλγιο (2012)

207

Igor Grubic Ο σκοπός του πρότζεκτ East Side Story ήταν να αντιμετωπίσει το ερώτημα των δικαιωμάτων των σεξουαλικών μειονοτήτων σε μια κοινωνία που δείχνει μια βίαιη αντίδραση στη διαφορετικότητα. Είχα τρομοκρατηθεί από την απάνθρωπη αντίδραση πολιτών στις προσπάθειες ακτιβιστών να απαιτήσουν ίσα δικαιώματα για τους ομοφυλόφιλους κατά τη διάρκεια των gay parades στο Βελιγράδι το 2001 και στο Ζάγκρεμπ το 2002. Βλέποντας ξανά και ξανά το υλικό τεκμηρίωσης δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που έβλεπα, τρομαγμένος από τη δύναμη της βίας απέναντι σε ανθρώπους μόνο και μόνο επειδή ήταν διαφορετικοί. Αποφάσισα να βάλω τους χορευτές να δράσουν στα ίδια σημεία των γεγονότων και στις δυο πόλεις. Αυτός ήταν ένας τρόπος να υποδηλώσω την παρουσίαση μιας ζωηρής δημιουργικής δύναμης, αρκετά όμοιας με το κίνημα αντίστασης που προσπαθεί να αλλάξει τη στενόμυαλη, συντηρητική κοινωνία σε μια καλύτερη.

The aim of the project “East Side Story” was to tackle the question of the rights of sexual minorities in the society that shows a violent reaction to diversity. I was horrified by the cruel response of citizens to the activist’s efforts in demanding equal rights for homosexuals during the Gay Parades in Belgrade in 2001 and Zagreb in 2002. Going afterwards through the documented material, I could hardly believe what I saw, terrified by the force of brutality spread among the people only because of their difference. I decided to have the dancers performed on the very spots of the events, in both cities. This was a way of suggesting the presence of a vivid, creative force very much alike the resistance movement that is trying to change the intolerant, conservative society into a better one.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1969 Zagreb, Croatia. He currently lives and works in Zagreb. Recent solo shows: Angels with dirty faces, Laveronica Arte Contemporanea, Modica, Sicily, Italy & Artefiera Bologna (2014), East Side Story, Dock-aktuelle Kunst aus Basel, Switzerland (2013). Recent group shows: Sweet Dew - since 1980, Gwangju Biennale 20th Anniversary Special Project & Notes on Undoing, GARIS & HAHN, New York (2014), The Deep of the Modern, Manifesta 9, Genk, Belgium (2012) East Side Story, 2006-2008 Δικάναλη βίντεο εγκατάσταση, 14’. Παραχώρηση του καλλιτέχνη East Side Story, 2006-2008 Double channel video installation, 14’. Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

208

Μπράντφορντ, Αγγλία, 1937. Ζει και εργάζεται στο Μπρίντλινγκτον, East Riding of Yorkshire και στο Κένσιγκτον του Λονδίνου. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Louisiana on paper, David Hockney, Louisiana Museum of Modern Art, Humlebaek, Δανία, David Hockney: Some new paintings (and photography), Pace Gallery, Νέα Υόρκη & David Hockney: The arrival of spring, Pace Beijing, Πεκίνο, Κίνα (2015). Reflections Refractions, The National Portrait Gallery, Smithsonian Institution, Ουάσινγκτον, Η.Π.Α. & Museum Islands, Masterworks From Japanese Art Museum Collections, The Japan Association Of Art Museums 25th Anniversary Exhibition, Tokyo Metropolitan Art Museum, Τόκυο, Ιαπωνία (2009).

209

David Hockney Στο συγκεκριμένο έργο ο David Hockney συνδιαλέγεται με την ομο-ερωτική ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη. Μια νέα μετάφραση των ποιημάτων του από τους Stephen Spender και Νίκο Στάγκο αποτέλεσε, μαζί με τα χαρακτικά, το αντικείμενο της έκδοσης του 1967. Στις αρχές του 1966 ο Hockney ταξίδεψε στη Βηρυτό αναζητώντας οπτικές εντυπώσεις - υλικό για τα χαρακτικά του σε ένα σύγχρονο ισοδύναμο της καβαφικής Αλεξάνδρειας. Οι προσωπικές του εμπειρίες και το περιβάλλον του αποτέλεσαν επίσης πηγή έμπνευσης για την εικονική σύλληψη μιας επικαιροποιημένης εκδοχής του καβαφικού κόσμου. Ο Hockney δεν σκόπευε να εικονογραφήσει συγκεκριμένα ποιήματα. Σε συνεργασία με τον Στάγκο αντιστοίχησε τα χαρακτικά στα ποιήματα μόνο μετά την ολοκλήρωσή των τυπωμάτων. Με την πρόθεση να προσφέρει ένα εικαστικό ισοδύναμο στο ύφος και το περιεχόμενο του συνόλου της ομο-ερωτικής ποίησης του Καβάφη, τα χαρακτικά του Hockney απεικονίζουν παραλλαγές του θέματος της αέναης και ανώνυμης συνεύρεσης δύο ανδρών. Ορισμένα θέματα, όπως οι φευγαλέες εμπειρίες, η νοσταλγία για τον ερωτισμό και η επιθυμία να εμπλακείς στη ζωή των άλλων παραμένοντας ένας απομακρυσμένος θεατής, επαναλαμβάνονται στη δουλειά και των δύο ανδρών, του Hockney και του Καβάφη.

By this work David Hockney comes to terms with Constantine P. Cavafy’s homoerotic poetry. A new translation was produced by the poets Stephen Spender and Nikos Stangos, and published with the etchings in 1967. In early 1966 Hockney went to Beirut, which he saw as the contemporary equivalent of Cavafy’s Alexandria, to research imagery for his prints. He also took inspiration from his own experience and environment and conceived the images as an updated version of Cavafy’s imagery. Hockney did not intend to create illustrations of particular poems. Together with Stangos he assigned poems to the etchings only after the prints were done. Intended as visual equivalents to the mood and theme of all Cavafy’s homoerotic poetry, Hockney’s etchings depict variations on the theme of two men engaged in endless, anonymous pick-ups. Certain themes are found in the work of both Hockney and Cavafy: fleeting experiences, a nostalgia for the erotic, and a desire to be deeply involved in the lives of others while remaining a detached spectator.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1937 Bradford, U. K. He currently lives in Bridlington, East Riding of Yorkshire, and Kensington, London. Recent solo shows: Louisiana on paper, David Hockney, Louisiana Museum of Modern Art, Humlebaek, Denmark, David Hockney: Some new paintings (and photography, Pace Gallery, New York & David Hockney: The arrival of spring, Pace Beijing, Beijing, China (2015). Recent group shows: Reflections Refractions, The National Portrait Gallery, Smithsonian Institution, Washington D.C. & Museum Islands, Masterworks From Japanese Art Museum Collections, The Japan Association Of Art Museums 25th Anniversary Exhibition, Tokyo Metropolitan Art Museum, Tokyo, Japan (2009).

Δεκατέσσερα ποιήματα απ τον Γ.Π.Καβάφη, 1966 Βιβλίο με λιθογραφίες και ακουατίντα, 12 δεμένες και 1 ελεύθερη, Εκδόσεις Alecto, Λονδίνο, 47,4 x 35 εκ. Τα ποιήματα σε μετάφραση των Νίκου Στάγκου και Stephen Spender. Ιδιωτική συλλογή Fourteen Poems by C.P. Cavafy, 1966 Book with etchings with aquatint, complete set with 12 bound and one loose, published by Editions Alecto, London, 47,4 χ 35 cm. Poems translated by Nikos Stangos and Stephen Spender. Private collection

Identity through Alterity: Diversity and art

210

211

Deborah Kelly Μελβούρνη, Αυστραλία, 1962. Ζει και εργάζεται στη Μελβούρνη και το Σύδνεϋ. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: The Miracles | Deborah Kelly, Counihan Gallery, Μελβούρνη, Αυστραλία (2013), Deborah Kelly Awfully Beastly, Gallery Barry Keldoulis, Σύδνεϋ, Αυστραλία(2011), Deborah Kelly | Tank man tango, Contemporary Art Centre of South Australia, Αδελαΐδα, Αυστραλία (2009). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Zero Tolerance, διοργάνωση Klaus Biesenbach, διευθυντής του MoMA PS1 και Margaret Aldredge, βοηθός επιμελήτρια, MoMA PS1, Νέα Υόρκη (2015), The TarraWarra Biennial 2014: Whisper in My Mask, επιμέλεια Natalie King και Djon Mundine, TarraWarra Museum of Art, Βικτώρια, Αυστραλία & ZERO TOLERANCE: MIAMI, σε συνεργασία με το MoMA PS1, YoungArts Tower Building, Μαϊάμι, Φλόριντα (2014). Tina Fiveash Κανμπέρα, Αυστραλία, 1970. Ζει και εργάζεται στο Ένμορ, Νέα Νότια Ουαλία, Αυστραλία. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Tina Fiveash: Grace, Queensland Centre for Photography, Μπρίσμπεϊν, Αυστραλία, Tina Fiveash: Selected Works, Platform 72, Σύδνεϋ, Αυστραλία (2012),Tina Fiveash, Plump Gallery, Σύδνεϋ, Αυστραλία(2011). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Got the Message? 50 Years of Political Posters, Art Gallery of Ballarat, Ballarat, Αυστραλία (2013), Marrickville Contemporary Art Prize Finalists Exhibition, Chrissie Cotter Gallery, Σύδνεϋ, Αυστραλία & Emergence Quirk-ability Gallery, Σύδνεϋ, Αυστραλία (2012).

Hey, Hetero! is a collaboration between artist Deborah Kelly and photographer Tina Fiveash. The project’s six pieces have appeared in public advertising spaces in the streets of Sydney, Melbourne, Wellington, Glasgow and Claremont; and in galleries, books and magazines around the world. Hey Hetero! won the major arts award of the Sydney Gay & Lesbian Mardi Gras Festival 2001. Hey Hetero! returns the gaze at heterosexuality: the privileged sexuality which makes gay, lesbian, bisexual and transgender movements both possible and necessary. Simulating mainstream advertisements, the artwork invites heterosexuality into public discourse. Note: No heterosexuals were harmed in the creation of this project.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Deborah Kelly & Tina Fiveash

Το έργο Ε, εσύ στρέιτ! είναι μια συνεργασία μεταξύ της καλλιτέχνιδος Deborah Kelly και της φωτογράφου Tina Fiveash. Τα έξι έργα του πρότζεκτ παρουσιάστηκαν σε δημόσιους διαφημιστικούς χώρους στους δρόμους του Σύδνευ, της Μελβούρνης, του Γουέλινγκτον, της Γλασκόβης και του Claremont, καθώς και σε γκαλερί, βιβλία και περιοδικά ανά τον κόσμο. Το Ε, εσύ στρέιτ! κέρδισε το κορυφαίο καλλιτεχνικό βραβείο στο Sydney Gay & Lesbian Mardi Gras Festival το 2001. Το έργο επιστρέφει το βλέμμα στην ετεροφυλοφιλία, στην προνομιούχα σεξουαλικότητα που κάνει τα γκέι, λεσβιακά, αμφιφυλόφιλα και τρανς κινήματα εφικτά και αναγκαία. Μιμούμενο τις συμβατικές διαφημίσεις, το συγκεκριμένο έργο προσκαλεί την ετεροφυλοφιλία σε δημόσια συζήτηση. Σημείωση: Κανένας ετεροφυλόφιλος δεν βλάφτηκε κατά τη διάρκεια δημιουργίας αυτού του πρότζεκτ.

Deborah Kelly 1962 Melbourne, Australia. She currently lives and works in Melbourne and Sydney. Recent solo shows: The Miracles | Deborah Kelly, Counihan Gallery, Melbourne (2013), Deborah Kelly Awfully Beastly, Gallery Barry Keldoulis, Sydney, Make More Monsters, Artspace Sydney, Sydney, NSW (2011), Deborah Kelly | Tank man tango, Contemporary Art Centre of South Australia, Adelaide (2009). Recent group shows: Zero Tolerance, organized by Klaus Biesenbach, Director, MoMA PS1 and Margaret Aldredge, Curatorial Assistant, MoMA PS1, New York (2015), The TarraWarra Biennial 2014: Whisper in My Mask, curated by Natalie King and Djon Mundine, TarraWarra Museum of Art, Victoria, Australia & ZERO TOLERANCE: MIAMI, in Partnership with MoMA PS1, YoungArts Tower Building - 1st & 2nd Floor Gallery, Miami, Florida (2014). Tina Fiveash 1970, Canbera, Australia. She currently lives and works in Enmore, NSW,Australia. Recent solo shows: Tina Fiveash: Grace, Queensland Centre for Photography, Brisbane, Australia, Tina Fiveash: Selected Works, Platform 72, Sydney, Australia (2012), Tina Fiveash, Plump Gallery, Sydney, Australia (2011). Recent group shows: Got the Message? 50 Years of Political Posters, Art Gallery of Ballarat, Ballarat, Australia (2013), Marrickville Contemporary Art Prize Finalists Exhibition, Chrissie Cotter Gallery, Sydney, Australia & Emergence Quirk-ability Gallery, Sydney, Australia (2012)

Hey Hetero!, 2001-2015 Ψηφιακή φωτογραφία, 118,4 χ 84,1 εκ. Παραχώρηση των καλλιτεχνών Hey Hetero!, 2001-2015 Digital photomedia, 118,4 χ 84,1 cm. Courtesy of the artists

Identity through Alterity: Diversity and art

212

Ερφούντ, Μαρόκο, 1966. Ζει και εργάζεται στο Παρίσι. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: α=r.β, περφόρμανς, Βασιλεία, Ελβετία (2014), Voilé-Dévoilé (Καλύπτω-Αποκαλύπτω), συνέδριο και εγκατάσταση, Αμφιθέατρο του Λούβρου, Παρίσι (2013), Libertés, Ινστιτούτο Ισλαμικού Πολιτισμού, Παρίσι (2012). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: The Grass Grows, The Form at Contemporary Culture Gallery/Art.Lab Gallery/Glenda Cinqegrana: the Studio, Βασιλεία, Ελβετία (2014), (One) Hope Map, Cultuurcentrum Bruges, Μπρυζ, Βέλγιο (2013)

213

Majida Khattari

Με το σύνθετο πλέγμα των νεο-οριενταλιστικών μηχανισμών ηδονοβλεψίας που δομούν την πολιτική του έμφυλου βλέμματος ασχολείται η Majida Khattari τόσο στις επιτελεστικές δράσεις (performances), όσο και στη φωτογραφία. Στη σειρά «Οριενταλισμοί» σκηνοθετεί σύγχρονες θελκτικές οδαλίσκες σε ηδυπαθείς σκηνές, αναβιώνοντας με κριτική διάθεση την ιστορικά δομημένη διάκριση μεταξύ Δύσης και Ανατολής και την κατασκευή της δεύτερης ως πεδίου προβολής δυτικών φαντασιώσεων, απωθημένων και επιθυμιών. Για μια ακόμη φορά στον 21ο αιώνα «οι γυναίκες της Ανατολής», στολισμένες με πολύτιμα βελούδα και μεταξωτά, επιβεβαιώνουν το στερεότυπο της σεξουαλικής διαθεσιμότητας, της ενδιάθετης λαγνείας και της ατιμώρητης απόλαυσης για το κυρίαρχο, ανδρικό, δυτικό βλέμμα. Ωστόσο οι κανόνες του οριενταλιστικού θεάματος υπονομεύονται στην καλλιτεχνική πρακτική της Κατάρι: οι οδαλίσκες της δεν είναι διατεθειμένες να παραδοθούν άνευ όρων στις λάγνες επιθυμίες των θεατών. Απευθύνουν προκλητικά το βλέμμα τους εκτός του κάδρου και διεκδικούν την ανεμπόδιστη εκδήλωση του αμφίφυλου ερωτισμού τους.

The complex web of neo-orientalist mechanisms of voyeurism that structure the politics of gender gaze is on the center of Majida Khattari’s performance and photography. In the series “Orientalisms”, Khattari sets up voluptuous scenes with contemporary attractive odalisques, reviving, in a critical disposition, the historically structured distinction between West and East, and the construction of East as a field for the projection of western fantasies, inhibitions and desires. Once more, in the 21st century that time, the ‘women of the East’, covered with valuable velvets and silks, confirm the stereotypes of sexual availability, voluntary lust, and the unpunished pleasure exercised by the dominant male western gaze. However, Khattari’s artistic practice challenges the rules of the orientalist spectacle: her odalisques are not willing to surrender unconditionally to the lustful desires of the viewers; they turn their gaze provocatively beyond the frame, claiming the unhindered expression of their bisexual eroticism.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1966 Erfoud, Morocco. She currently lives and works in Paris. Recent solo shows: α=r.β, performance, Basel, Switzerland (2014), Voilé-Dévoilé (CoverUncover), conference and installation, The Louvre Auditorium, Paris (2013), Libertés, Institute of Islamic Culture, Paris (2012). Recent group show: The Grass Grows, The Form at Contemporary Culture Gallery/Art.Lab Gallery/Glenda Cinqegrana: the Studio, Basel, Switzerland (2014), (One) Hope Map, Cultuurcentrum Bruges, Bruges, Belgium (2013)

Οδαλίσκη με μπουκέτο, 2009-2010 Αργυροτυπία, 120 x 180 εκ. Παραχώρηση της καλλιτέχνιδος, Μόνιμη συλλογή του ΚΜΣΤ Odalisque au bouquet, 2009-2010 Silver print, 120 χ 180 cm Courtesy of the artist, Permanent collection of SMCA

Identity through Alterity: Diversity and art

214

Κεμέροβο, Σιβηρία, Ρωσία, 1974. Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: AMORESUPERM, La Fresh Gallery, Μαδρίτη, Ισπανία, SUPERM FRUIT, Please Do Not Enter, Λος Άντζελες, Καλιφόρνια & De Rusia con Amor (Από τη Ρωσία με Αγάπη), Asterisco Festival, casaBrandon Gallery, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή (2014). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Ιnterface: Queer Artist Forming Communities through Social Media, επιμέλεια Walt Cessna, Leslie-Lohman Museum of Gay and Lesbian Art, Νέα Υόρκη & FACELESS, επιμέλεια Bogomir Doringer, De Markten, Βρυξέλλες, Βέλγιο (2015)

215

Slava Mogutin

Ο Slava Mogutin είναι καλλιτέχνης, συγγραφέας και σκηνοθέτης από τη Σιβηρία, εξορισμένος λόγω των ευθαρσών κουηρ γραπτών και ακτιβιστικών πράξεων του. Συγγραφέας τρίτης γενιάς και αυτοδίδακτος δημοσιογράφος και φωτογράφος, έγινε ο πρώτος Ρώσος που του παραχωρήθηκε πολιτικό άσυλο στις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω ομοφοβικής δίωξης. Το 2000 του απένειμαν το βραβείο ποίησης Andrea Belly, ένα από το πιο σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία της Ρωσίας. Είναι ευθύς κριτής του Προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν και των πρόσφατων αντι-ομοφυλοφιλικών του πολιτικών. Στη φωτογραφική ενότητα με τον τίτλο Lost Boys ο καλλιτέχνης φωτογραφίζει νεαρούς Ρώσους σε διάφορους χώρους εσωτερικούς και εξωτερικούς, παρουσιάζοντας σύμβολα, εκφράσεις, στάσεις και εμφανίσεις που τους κάνουν αδιαμφισβήτητα κοινωνούς της σύγχρονης ρωσικής κουλτούρας και τρόπου ζωής αλλά και μιας οικουμενικής νεανικής ζωντάνιας. Τα πορτρέτα αυτά ασκούν ευθεία κριτική, ίσως και απαξίωση, σε αξίες και θεσμούς της Ρωσίας όπως ο στρατός ενώ ταυτόχρονα μιλούν άμεσα για την σεξουαλικότητα, την ειλικρίνεια και την ευθύτητα του ανθρώπου, πέρα από οποιαδήποτε εξουσία ή καταπίεση μέσω αυτής.

Slava Mogutin is a Siberian-born artist, writer and filmmaker exiled from Russia for his outspoken queer writings and activism. A third-generation writer and self-taught journalist and photographer, he became the first Russian to be granted political asylum in the US on the grounds of homophobic persecution. In 2000, he was awarded the Andrei Bely Prize for Poetry, one of the most prestigious literary awards in Russia. He is a vocal critic of President Vladimir Putin and his recent anti-gay policies. In the photographic series entitled Lost Boys the artist photographs young Russians in various locations inside and outside, presenting symbols, expressions, postures and appearances that make them undoubtedly partakers of contemporary Russian culture and way of life but also of a universal youthful liveliness. These portraits apply an immediate criticism, disdain even, to Russian values and institutions like the army whereas at the same time they speak directly about the sexuality, honesty and frankness of man, beyond any kind of power or oppression.

1974 Kemerovo, Siberia, Russia. He currently lives and works in New York. Recent solo shows: AMORESUPERM, La Fresh Gallery, Madrid, Spain, SUPERM FRUIT, Please Do Not Enter, Los Angeles, California & De Rusia con Amor (From Russia with Love), Asterisco Festival, casaBrandon Gallery, Buenos Aires, Argentina (2014). Recent group shows: Ιnterface: Queer Artist Forming Communities through Social Media, curated by Walt Cessna, Leslie-Lohman Museum of Gay and Lesbian Art, New York & FACELESS, curated by Bogomir Doringer, De Markten, Brussels, Belgium (2015)

Ο Αντόν στη ταράτσα, Μόσχα, 2000 Ψηφιακή εκτύπωση C-print, 50 χ 60 εκ.

Παρέλαση της Μέρας Ανεξαρτησίας, Μόσχα, 2004 Ψηφιακή εκτύπωση C-print, 50 χ 60 εκ.

Anton on the Roof, Moscow, 2000 Digital C-print, 50 χ 60 cm

Ο Josh φοράει πηλίκιο Νέα Υόρκη 2001 Ψηφιακή εκτύπωση C-print 40 χ 50 εκ.

Independence Day Parade, Moscow, 2004 Digital C-print, 50 χ 60 cm

Josh wearing Young Pioneer hat NYC, 2001 Digital C-print, 40 χ 50 cm

Ο Ιβάν με τη σημαία του Λένιν, Μόσχα 2001 Ψηφιακή εκτύπωση C-print, 40 χ 50 εκ. Ivan with the Lenin Flag, Moscow, 2001 Digital C-print, 40 χ 50 cm

Το κρασί του γυμνιστή Κριμαία, 2004 Ψηφιακή εκτύπωση C-print 40 χ 50 εκ.

Δόκιμοι της Ακαδημίας Suvorov, Μόσχα, 2000 Ψηφιακή εκτύπωση C-print, 50 χ 60 εκ. Cadets of the Suvorov Academy, Moscow, 2000 Digital C-print, 50 χ 60 cm

Nudist Wine, Crimea, 2004 Digital C-print, 40 χ 50 cm

Παραχώρηση του καλλιτέχνη. Courtesy of the artist.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Identity through Alterity: Diversity and art

216

Μπογκοτά, Κολομβία, 1978. Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Carlos Motta: For Democracy There Must Be Love, Röda Sten Konsthall, Γκέτεμποργκ, Σουηδία & Mor.Charpentier Galerie, Παρίσι (2015) Nefandus Trilogy, Galeria Filomena Soares at Solo Projects ARCO, Μαδρίτη, Ισπανία (2014). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Resistance Performed, Migros Museum für Gegenwartskunst, Ζυρίχη, Ελβετία & Rencontres Internationales

217

Carlos Motta

To έργο Έμφυλα Ταλέντα είναι ένα πρότζεκτ από τον καλλιτέχνη Carlos Motta, που ασχολείται με κινήματα και συζητήσεις σχετικά με τον αυτοπροσδιορισμό του φύλου μέσα στις διεμφυλικές (τρανς) και μεσοφυλικές κοινότητες διεθνώς. Το έργο περιλαμβάνει ένα διαδικτυακό αρχείο «βίντεο-προσωπογραφιών» τρανς και μεσοφυλικών ακτιβιστών που στοχαστικά επιτελούν το φύλο τους ως μια προσωπική, κοινωνική και πολιτική ευκαιρία και όχι ως μια κοινωνική καταδίκη. Τα πορτραίτα αυτά βασίζονται σε εκ βαθέων συνεντεύξεις που πραγματοποιηθήκαν στην Κολομβία, τη Γουατεμάλα, την Ινδία και τις ΗΠΑ και αποκαλύπτουν τους τρόπους με τους οποίους οι ακτιβιστές προκαλούν τις βιο-πολιτιστικές «βάσεις» της κοινωνίας και αμφισβητούν τις νόρμες του φύλου από τη σκοπιά της σεξουαλικότητας, της τάξης, της φυλής, της εθνότητας και της αναπηρίας. Τα Έμφυλα Ταλέντα καταγράφουν τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία προδιαθέτει και ελέγχει τα σώματα και πως οι ακτιβιστές του φύλου χτίζουν πολιτικές αντίστασης και δράσης. Από την Joggapa και τις τρανς κοινότητες της Ινδίας, στους εργάτες του σεξ στην Κολομβία και τη Γουατεμάλα και έως τους μεσοφυλικούς ακτιβιστές των Ηνωμένων Πολιτειών, τα άτομα αυτά και οι οργανισμοί πολεμούν για την αναγνώριση τους από το κράτος, για το δικαίωμα τους να αυτοκαθορίζουν την ταυτότητα τους, να κυβερνούν οι ίδιοι το σώμα τους, να έχουν πρόσβαση στην εργασία και σε παροχές υγείας, καθώς και για άλλα κρίσιμα ζητήματα. Τα ΈΜφυλα Ταλέντα είναι επίσης μια πλατφόρμα σε εξέλιξη για φυσικά γεγονότα που αντανακλούν τους εναλλακτικούς τρόπους σκέψης πάνω στην άκαμπτη φύση της δυαδικότητας του φύλου, όπως έχει επιβληθεί από την κοινωνία.

GENDER TALENTS is a project by artist Carlos Motta that engages movements and discourses for gender self-determination within trans and intersex communities internationally. GENDER TALENTS features an online archive of video portraits of trans and intersex activists who thoughtfully perform gender as a personal, social, and political opportunity rather than as a social condemnation. Based on in-depth interviews conducted in Colombia, Guatemala, India and the United States the portraits expose the ways that activists challenge the bio-cultural “foundations” of society and question gender norms from the perspective of sexuality, class, race, ethnicity, and disability. GENDER TALENTS documents the ways in which society conditions and regulates bodies and how gender activists build politics of resistance and action. From Joggapa and trans communities in India, to sex workers in Colombia and Guatemala, to intersex activists in the United States, these individuals and organizations fight for state recognition, the right to selfdetermine their identities, self-govern their bodies, access to work, health benefits, and other pressing issues. GENDER TALENTS is also an ongoing platform for physical events that reflect on alternative ways to think about the rigid nature of the gender binary as it is enforced in society.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1978 Bogotá, Colombia. Lives and works in New York. Haus der Kulturen der Welt, Βερολίνο, Γερμανία (2015) Recent solo shows: Carlos Motta: For Democracy There Must Be Love, Röda Sten Konsthall, Göteborg, Sweden & Mor.Charpentier Galerie, Paris (2015), Nefandus Trilogy, Galeria Filomena Soares at Solo Projects ARCO, Madrid, Spain (2014). Recent group shows: : Resistance Performed, Migros Museum für Gegenwartskunst, Zurich, Switzerland & Rencontres Internationales Haus der Kulturen der Welt, Berlin, Germany (2015)

Gender Talents, 2014 Βίντεο προβολή σε ξύλινη κατασκευή Παραχώρηση των γκαλερί Filomena Soares, Λισσαβόνα, του Instituto de Visión, Μπογκοτά, και της γκαλερί Mor.Charpentier Galerie, Παρίσι Gender Talents, 2014 Video projection on wooden structure, video still Courtesy of Galeria Filomena Soares, Lisbon; Instituto de Visión, Bogotá; Mor.Charpentier Galerie, Paris

Identity through Alterity: Diversity and art

218

Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Insecurity Guarantee, Open Circuit Lab, Αθήνα (2014), Hungry for culture, Remap 4, Αθήνα (2013), Naked Eggs, Ivy Brown Gallery, Νέα Υόρκη( 2007). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Aglipmseof , Κυπριακή πρεσβεία της Αθήνας & Photoromance Romanzo Athens, Αθήνα (2015), Miam festival, Χάγη, Ολλανδία (2014), Civilization and Fall, Metamatic Taf, Αθήνα (2013)

219

Νατάσσα Παπαδοπούλου Νatasha Papadopoulou Η Νατάσσα Παπαδοπούλου δουλεύει με βίντεο, φωτογραφία και περφόρμανς. Το έργο της κινείται στα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον παραλογισμό με στόχο να διερωτηθεί πάνω στη θέση της γυναίκας στη μεταφεμινιστική σημερινή εποχή. Ζει και εργάζεται ανάμεσα στην Αθήνα και τη Νέα Υόρκη. Στην περφόρμανς με τίτλο M My Me # 3 επιχειρεί μια μεταφεμινιστική ανάγνωση του έμφυλου βλέμματος, της γυναικείας σεξουαλικότητας και της αναπαράστασης στην εποχή της τεχνολογικής επικοινωνίας. Δύο γυναίκες πλησιάζουν η μία την άλλη με αργές κινήσεις προβάλλοντας την εικόνα ενός γυμνού γυναικείου σώματος η μία πάνω στο σώμα της άλλης, υπό τον ήχο κλισέ ερωτικών κομματιών. Καθώς η απόσταση ανάμεσά τους μειώνεται, η προβαλλόμενη εικόνα χάνει την ευκρίνειά της, μετατρέπεται σε ένα κολάζ μελών του σώματος. Στην πορεία οι ρόλοι αντιστρέφονται: ο προτζέκτορας αλλάζει κατεύθυνση και ή εικόνα του γυναικείου γυμνού προβάλλεται πάνω στα σώματα των θεατών μετατρέποντάς τους σε μέρος του θεάματος. Το έργο θέτει ερωτήσεις πάνω στους μηχανισμούς της ηδονοβλεψίας και της έκφρασης της σεξουαλικότητας σε μια εποχή ανέπαφου ερωτισμού που το ερωτικό κάλεσμα συνίσταται στη ναρκισσιστική ανάρτηση selfies και βίντεο. Τη στερεοτυπική εικόνα της γυναικείας ομορφιάς αποδομεί στη φωτογραφική σειρά Caroatid όπου το άκρα μιας γυναίκας μετατρέπονται σε καρότα, συστρέφονται και συμπλέκονται σε μια προσπάθεια να προστατέψει τη γύμνια της από τα αδηφάγα βλέμματα με μια θεατρική κίνηση συστολής. Μόνο που η ευχαρίστηση στη θέα του γυμνού χάνεται από το ειρωνικό υβρίδιο που κατασκευάζει.

Natasha Papadopoulou works with video, photography and performance. Her work deals with the margins of reality and absurdity, aiming to question the position of women in the post-feminist era to today. She lives and works between Athens, Greece and New York, USA. In her performance entitled M My Me # 3 she attempts a post-feminist reading of gender gaze, female sexuality and representation in the age of technological communication. Two women approach each other with slow movements projecting the image of a naked female body one onto the body of the other with the soundtrack of cliché erotic songs. As the distance between them decreases, the projected image looses its sharpness, becomes a collage of body parts. In the process, the roles are reversed: the projector changes direction and the image of the naked female body is projected on the viewers’ bodies, so they also become part of the spectacle. The work questions the mechanisms of voyeurism and the expression of sexuality in the age of contactless eroticism, when erotic call is reduced to narcissistic selfies and video posting. A deconstruction of the stereotypical image of female beauty is attempted through the photo series Caroatid, where limbs are converted into carrots, twisted and interlaced, as this hybrid woman tries to protect her nudity from the voracious gazes in an act of theatrical contraction. In the end, pleasure at looking gets lost due to the ironic hybrid the artist manufactures.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Thessaloniki, Greece. She currently lives and works in Athens. Selected solo shows: Insecurity Guarantee, Open Circuit Lab, Athens, Greece (2014), Hungry for culture, Remap 4, Athens, Greece (2013), Naked Eggs, Ivy Brown Gallery, New York (2007). Selected group shows: Aglipmseof , Cyprian Embassy at Athens & Photoromance Romanzo Athens, Greece (2015), Miam festival, The Hague, Holland (2014), Civilization and Fall, Metamatic Taf, Athens, Greece (2013)

Caroatid 1, 2, 3, 2012 Ψηφιακό κολάζ, φωτογραφία, 200 χ 80 εκ. Παραχώρηση της καλλιτέχνιδος Caroatid 1, 2, 3, 2012 Digital collage, photograph, 200 χ 80 cm Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

220

Μυτιλήνη, 1897 - π. Αθήνα, 1947. Επιλογή ατομικών εκθέσεων: Αίθουσα Τέχνης Υάκινθος, Αθήνα & Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, Μυτιλήνη (1997). Επιλογή ομαδικών εκθέσεων: Σύνδεσμος Σκιτσογράφων, Αθήνα (1927), (1932), Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Αθήνα (1939)

221

Αντώνης Πρωτοπάτσης Αntonis Protopatsis

Αντώνης Πρωτοπάτσης: Ένας ατίθασος βασιβουζούκος ντιλετάντης. Η περίοδος του μεσοπολέμου ήταν μια εκρηκτικά δημιουργική εποχή για το νησί της Λέσβου. Έχοντας ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος μόλις το 1912 και δεχτεί το κύμα της προσφυγιάς μια δεκαετία αργότερα, το αίτημα για την ανανέωση της καλλιτεχνικής ζωής μορφοποιείται στο όραμα της «Λεσβιακής Άνοιξης». Μια παρέα ανήσυχων νέων - ανάμεσα τους ο Στρατής Μυριβήλης, ο Στρατής Παρασκευαΐδης, ο Θείελπης ο Λευκίας, η Μαρία Κλωνάρη και ο Μίλτος Κουντουράς- οργανώνουν την «Ορδή των Βασιβουζούκων». Ψυχή της ομάδας και θεωρητικός υποστηριχτής της Λεσβιακής Άνοιξης, ο «κοσμογυρισμένος Μυτιληνιός της συντροφιάς» Αντώνης Πρωτοπάτσης. Ποιητής, ζωγράφος και σκιτσογράφος, οραματιστής της αναγέννησης του λαϊκού πολιτισμού και της πλούσιας παρακαταθήκης του τόπου, αφού συνεργάστηκε με ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, εγκαταστάθηκε το 1922 στο Παρίσι, όπου εργάστηκε ως σκιτσογράφος και γελοιογράφος σε πολλά γαλλικά έντυπα για να επιστρέψει το 1939 οριστικά στην Ελλάδα, αρχικά στη Μυτιλήνη και μετά στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 1947. Δείγμα της αφοσίωσής του στην παράδοση του νησιού του και της πίστης του στην ανανεωτική πνοή που είχε ανάγκη ο τόπος είναι τόσο η πρωτότυπη μελέτη του για την ποίηση της Σαπφούς που παραμένει ανέκδοτη, καθώς και η μετάφραση των ποιημάτων του Σαρλ Μπωντλαίρ, «Άνθη του Κακού» σε ιδιωτική έκδοση. Το 1912 ο Πρωτοπάτσης είναι μόλις δεκαπέντε ετών. Χωρίς να έχει περάσει ακόμη από συστηματική καλλιτεχνική εκπαίδευση –παρακολουθεί μαθήματα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα μόλις το 1914- γεμίζει τα τετράδια σχεδίων κυρίως με σκίτσα αγοριών, πορτρέτα φίλων και συγγενών και συνθέτει ποιήματα, αναζητώντας διέξοδο στις εφηβικές του ανησυχίες. Δείγματα αυτών των τετραδίων μαζί με δύο ελαιογραφίες εκτίθενται στην 5η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της έκθεσης του κεντρικού προγράμματος με τίτλο «Ταυτο-ετερό-τητα» που διερευνά το ζήτημα του έμφυλου αυτοπροσδιορισμού. Ίσως δεν θα μπορούσε να υπάρξει ιδανικότερο περιβάλλον για την «παρθενική» παρουσίαση - επανένταξη σε ένα σύγχρονο διεθνές πλαίσιο ενός λησμονημένου εν πολλοίς καλλιτέχνη και διανοητή που άγγιξε αρκετά πρόωρα τόσο στα γραπτά του, αλλά κυρίως στα ζωγραφικά του έργα με μεγάλη ευαισθησία και τόλμη την έκρηξη του εφηβικού ερωτισμού. Τα γυμνά που σχεδιάζει με μολύβι περιγράφονται με απαράμιλλη τρυφερότητα. Καμπύλες γραμμές οριοθετούν σώματα στην κρίσιμη εκείνη καμπή της μετάβασης από την παιδική στην ενήλικη ζωή πριν ακόμη πάρουν το ενήλικο σχήμα τους. Στα πιο ολοκληρωμένα ζωγραφικά του έργα, τα νεανικά κορμιά εμφανίζονται ανέγγιχτα από το βάρος των κοινωνικών και θρησκευτικών συμβάσεων που ενοχοποιούν τη γυμνότητα σε μια ουτοπική, παραδείσια εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον. Αποτυπώνει ενστικτωδώς τη ρευστότητα του φύλου και της σεξουαλικότητας, όταν ο ερωτισμός. Συραγώ Τσιάρα

Καθιστό Γυμνό, 1912-5 Λάδι σε ξύλο Ιδιωτική συλλογή, παραχώρηση της Σοφίας Χατζάκη Seated Nude, 1912-5 Oil on wood Private collection, courtesy of Sophia Hatzaki

Όρθιο Γυμνό, c. 1920 Λάδι σε ξύλο Ιδιωτική συλλογή, παραχώρηση της Σοφίας Χατζάκη Standing Nude, c. 1920 Oil on wood Private collection, courtesy of Sophia Hatzaki

1897, Mytilene, Greece – d. 1947, Athens, Greece. Selected solo shows: Yakinthos Gallery, Athens, Greece & Archaeological Museum of Mytilene, Mytilene, Greece (1997). Selected group shows: Cartoonist Association, Athens, Greece (1927), (1932), Panhellenic Art Exhibition, Athens (1939) Antonis Protopatsis: an audacious bashi-bazouk dilettante The interwar period was a tremendously creative époque for the island of Lesvos. Having been incorporated in the Greek state only just in 1912 and having had accepted the influx of refugees a decade later on, the claim regarding the renovation of artistic life gets transformed within the vision of the ‘Lesbian Spring’. A group of restless young men -among them Stratis Myrivilis, Stratis Paraskevaïdis, Theielpis Lefkias, Maria Klonari and Miltos Kountouras- organize the so-called ‘Horde of the bashi-bazouk’. The soul of the team and theoretical supporter of the Lesbian Spring was Antonis Protopatsis, the ‘cosmopolitan of the company, from the island of Mytilene’ ; a poet, painter and cartoonist, a visionary of the renaissance of popular culture and the opulent tradition of this land, first he collaborated with Greek newspapers and journals, then he settled in Paris, where he worked as a cartoonist and as a caricaturist for many French journals and finally he returned in Greece in 1939, initially in Mytilene and eventually in Athens, the place where he passed away in 1947. Sample of his devotion to the tradition of the island and of his faith to the rejuvenating breath that this place desired is his original study upon the poetry of Sappho that still remains unpublished, as well as the translation of the poems of Charles Baudelaire a private edition of ‘Flowers of Evil’. In 1912 Protopatsis was just fifteen years old. Without having yet a systematic arts education -he attends courses of the School of Fine Arts in Athens in 1914 -he fills his notebooks mainly with drawings, sketches of boys, portraits of friends and family members and he composes poems looking for an outlet to the restlessness of adolescence. Samples of these notebooks alongside with two paintings are exhibited in the 5th Thessaloniki Biennale of Contemporary Art within the framework of the main programme with the title ‘Identalterity’, looking into the issue of gendered self-determination. Possibly there couldn’t have been a better environment for the first presentation, a reincorporation in a contemporary international framework of a disremembered artist and intellectual who approached with great sensitivity and boldness the explosion of the eroticism of adolescence, admittedly rather prematurely in his writings but most of all in his paintings. His nudes with pencil depict unparalleled tenderness. Curved lines set the boundaries of the bodies in this critical turning point of the transition from childhood to adult life before even acquiring their adult forms. In his most complete works the young figures appear somehow untouched from the burden of the social and religious biases that incriminate nudity within an utopian, paradise synchronization with the natural environment. It reflects instinctively the fluidity of gender and sexuality, when eroticism is expressed naturally and spontaneously towards every direction, free from the enforcement of obligatory heterosexuality that the societal principles set upon the bodies. Syrago Tsiara

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Γυμνό, 1912-5 Σχέδιο με μολύβι σε χαρτί , 21 x 14 εκ. Ιδιωτική συλλογή, παραχώρηση της Σοφίας Χατζάκη Nude, 1912-5 Drawing with pencil on paper, 21 χ 14 cm Private collection, courtesy of Sophia Hatzaki

Identity through Alterity: Diversity and art

222

Σόφια, Βουλγαρία, 1972. Ζει και εργάζεται στη Σόφια, Βουλγαρία. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: After the Fall, Video installation, Experimental Music and Performance Art Center, EMPAC, Troy, Νέα Υόρκη, After the Fall, the fridge & Haspel, Σόφια, Βουλγαρία & Cosmic Rebel, περφόρμανς με τους Angela Washko και Marina Galperina, Riverside Park, West Harlem, Νέα Υόρκη (2012), Rose Standard, performance, Institute of Contemporary Art, Σόφια, Βουλγαρία (2011). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: UCHRONIA, επιμέλεια Tatiana Sherstyuk και Nedda AlMadani, special project of the 5th Moscow Biennial, Shchusev State Museum of Architecture, Μόσχα, Ρωσία & Feminist Workshop, the fridge & Haspel, επιμέλεια Liza Babenko και Boryana Rossa, Σόφια, Βουλγαρία (2013)

223

Boryana Rossa - Oleg Mavromatti Αυτή η πολύ-κάναλη βιντεο-εγκατάσταση εξετάζει την «έμφυλη περφόρμανς» στο σινεμά μετά τον ψυχρό πόλεμο με εργαλείο την αναβίωση επιλεγμένων σκηνών από κινηματογραφικά έργα. Οι ταινίες προέρχονται από τη Σοβιετική Ένωση, τη Βουλγαρία και την Τσεχοσλοβακία και εκτείνονται σε μία περίοδο από τα τέλη της δεκαετίας του ’20 μέχρι τα τέλη του 2000. Διαβάζοντας αυτές τις ταινίες υπό το πρίσμα της σύγχρονης φεμινιστικής θεωρίας και της θεωρίας του φύλου, η Boryana Rossa επιδιώκει να κατανοήσει μερικές από τις αλλαγές στις αντιλήψεις για το φύλο στις μετα-σοσιαλιστικές χώρες. Η Rossa αναβιώνει σκηνές από τις παρακάτω ταινίες: Monday Morning (1966), Daisies (1967), Ladies Turn (1980), Hammer and Sickle (1994), Styliagi (2008), και Mission London (2010). Στην εγκατάσταση, δύο οθόνες παρουσιάζουν τόσο την αυθεντική σκηνή όσο και τη σύγχρονη αναπαράστασή της. Η περίοδος της Περεστρόικα (από τα μέσα της δεκαετίας του’80 μέχρι τις αρχές του 90) είναι μια εποχή δραματικών αλλαγών στις πολιτικές και κοινωνικές αξίες. Όταν βλέπουμε ταινίες αυτής της εποχής, όπως για παράδειγμα το Σφυροδρέπανο (1994), αντιλαμβανόμαστε μία τάση για εξάλειψη των διαφορών ανάμεσα στις προγενέστερες σοσιαλιστικές πρακτικές και μία γενίκευση της σοσιαλιστικής εποχής υπό τον όρο «Σταλινισμός». Τα θετικά και τα αρνητικά της Σοβιετικής περιόδου γίνονται ένα, αφαιρώντας από τον θεατή τη δυνατότητα εναλλακτικών απέναντι στη σύγχρονη μορφή του νεοφιλελευθερισμού που προβάλλεται ως «ταίρι» της δημοκρατίας. Σ’ αυτή την ταινία, πέρα από την «ψυχροπολεμική» αντικομουνιστική προπαγάνδα, εμφανίζονται τρεις σημαντικές δηλώσεις που οδηγούν στην υποχώρηση των δικαιωμάτων των γυναικών, στην τεχνολογική οπισθοχώρηση και στην ομοφοβία. Αυτές οι δηλώσεις γίνονται ενάντια στη χρήση τεχνολογίας από τις γυναίκες (όπως για παράδειγμα να οδηγούν φορτηγά, να είναι επιστήμονες ή σκηνοθέτες)· η συμμετοχή των γυναικών σε ανδρικά επαγγέλματα γίνεται αντιληπτή ως «αρρενοποίηση των γυναικών», ενώ η εγχείρηση επαναπροσδιορισμού φύλου παρουσιάζεται ως ένα διαβολικό και «αφύσικο» πείραμα, γέννημα ενός διεστραμμένου μυαλού, όπως ο Στάλιν.

This multichannel video installation examines “gender performance” in film after the Cold War through re-enactments of scenes from selected cinematic works. These films are from USSR, Russia, Bulgaria and Czechoslovakia and span the period from 1920s to the end of the 2000s. By reading these films through the lens of contemporary feminist and gender theory, Boryana Rossa seeks to understand some of the transformations of gender concepts in post-socialist countries. Working with actors, Rossa has created reenactments of the following films: Monday Morning (1966), Daisies (1967), Ladies Turn (1980), Hammer and Sickle (1994), Styliagi (2008), and Mission London (2010). In the installation, two video screens display both the original scene and the reenactment. The Perestroika period (mid-1980s to early 1990s) is a time of dramatic shifts in political and social values. When looking at the films from this period, Hammer and Sickle (1994) for example, there is visible a tendency to eliminate the varieties of previous socialist practices and to generalize the socialist period as “Stalinism.” Negatives and positives of the Soviet era are joined together, depriving the viewer from having alternatives to the current form of neoliberalism that is promoted as being “married” to democracy. In this film, besides “Cold War-style” anti-communist propaganda, we see the presentation of three important “statements” that lead to: a regression in regards to women rights; a technological backwardness; and homophobia. These statements are against the use of technology by women (driving tractors, being scientist, or filmmaker); the participation of women in “male” professions viewed only as “masculinization of women”; and the representation of a sex reassignment surgery as an evil and “unnatural” experiment, only possible as a brainchild of diabolic leaders like Stalin.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1972 Sofia, Boulgaria. She currently lives and works in Sofia, Bulgaria. Recent solo shows: After the Fall, Video installation, Experimental Music and Performance Art Center, EMPAC, Troy, New York, After the Fall, the fridge & Haspel, Sofia, Bulgaria & Cosmic Rebel, Performance with Angela Washko and Marina Galperina, Riverside Park, West Harlem, New York (2012), Rose Standard, performance, Institute of Contemporary Art, Sofia, Bulgaria (2011). Recent group shows: UCHRONIA, curated by Tatiana Sherstyuk, Nedda Al-Madani, special project of the 5th Moscow Biennial, Shchusev State of Museum of Architecture, Moscow, Russia & Feminist Workshop, the fridge & Haspel, curated by Liza Babenko and Boryana Rossa, Sofia, Bulgaria (2013)

Re-enactment: Hammer and Sickle, 1994 Boryana Rossa σε συνεργασία με τον Oleg Mavromatti Φωτογραφία, 70 χ 20 εκ. Video still, 2008-12 Παραχώρηση των καλλιτεχνών Re-enactment: Hammer and Sickle, 1994 Boryana Rossa in collaboration with Oleg Mavromatti Photograph, 70 x 20 cm. Video still, 2008-12 Courtesy of the artists

Identity through Alterity: Diversity and art

224

Ρέμσαϊντ, Γερμανία, 1968. Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο και το Λονδίνο. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: In Dialogue: Wolfgang Tillmans, Philadelphia Museum of Art, Φιλαδέλφεια, Πενσυλβάνια (2014), Wolfgang Tillmans, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, K21 Ständehaus, Ντίσελντορφ, Γερμανία (2013), Neue Welt (Νέος Κόσμος), Kunsthalle Zürich, Ζυρίχη, Ελβετία (2012). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: New suite of Contemporary Displays, Tate Britain, Λονδίνο & Duplicate it! (δράση στις 14 Ιουνίου), Stedelijk Museum, Άμστερνταμ (2012), After the Gold Rush: Contemporary Photography from the Collection, The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη (2011)

225

Wolfgang Tillmans “Πιστεύω σε όλες τις παραισθήσεις. Πιστεύω σε όλες τις μυθολογίες, τις μνήμες, τα ψέματα, τις φαντασίες και τις διαφυγές. Πιστεύω στο μυστήριο και τη μελαγχολία ενός χεριού, στην ευγένεια των δέντρων, στη σοφία του φωτός”. JG Ballard, 1984 Σε αυτό το πνεύμα το έργο του καλλιτέχνη αναδύεται μέσα από την ειλικρίνεια και την ένταση. Ο Tillmans ανοιχτά παρουσιάζει τη συνεχή φιλία και την χωρίς ανταπόκριση αγάπη που είναι επιβλητική, περιπετειώδης και ευάλωτη σε ίσες δόσεις. “Το να φτιάχνεις ένα πορτρέτο είναι μια βασική καλλιτεχνική πράξη και η διαδικασία του είναι μια πολύ άμεση ανθρώπινη ανταλλαγή. Οι δυναμικές της ευαισθησίας, της προβολής, της αμηχανίας και της ειλικρίνειας δεν αλλάζουν ποτέ. Έχω ανακαλύψει ότι η προσωπογραφία είναι ένα καλό εργαλείο ισορροπίας για μένα και πάντα με στέλνει πίσω στο σημείο μηδέν”. Wolfgang Tillmans, 2001 Καινοτομώντας πάνω σε μια εννοιολογική προσέγγιση σχετικά με την παραγωγή και την εγκατάσταση του φωτογραφικού υλικού εδώ και δυο δεκαετίες, στο πιο πρόσφατο έργο του πειραματίζεται με τις νέες εξελίξεις στην εκτύπωση με inkjet που επιτρέπουν στις απίστευτης ευκρίνειας εικόνες του να δείχνουν υπερ-ρεαλιστικές αλλά και ταυτόχρονα ζωγραφικές. Οι χρωματικοί τόνοι τους οποίους μπορεί τώρα να πετύχει αντανακλούν τα στιλπνά, μεταλλικά και μηρεαλιστικά τοπία του Ballard και των καιρών μας και οι πολύ συχνά τεράστιες ψηφιακές εκτυπώσεις του παρουσιάζουν έναν κόσμο ταυτόχρονα κοινότυπο και δραματικό, οικείο και ξένο. Ο Tillmans ρίχνει φως στο καθημερινό και μας δείχνει τον κόσμο όπως είναι, υπογραμμίζοντας την παραξενιά και την ομορφιά του που πολύ συχνά παραβλέπεται.

“I believe in all hallucinations. I believe in all mythologies, memories, lies, fantasies and evasions. I believe in the mystery and melancholy of a hand, in the kindness of trees, in the wisdom of light”. JG Ballard, 1984 It is in this spirit that the artist’s work emerges from a place of honesty and intensity. Tillmans openly presents his ongoing friendship and unrequited love that is compelling, adventurous and vulnerable in equal measure. “Making a portrait is a fundamental artistic act and the process of it is a very direct human exchange. The dynamics of vulnerability, exposure, embarrassment and honesty do not change, ever. I’ve found that portraiture is a good levelling instrument for me and it always sends me back to square one”. Wolfgang Tillmans, 2001 Having pioneered a conceptual approach to the production and installation of photographic material for over two decades his most recent work experiments with new developments in inkjet printing that allow the incredible sharpness of his images to look hyper-real and yet painterly. The colour tones he is now able to achieve reflect the glossy, metallic and unreal Ballardian landscapes of our times and his often, huge digital prints present a world that is both mundane and dramatic, familiar and alien. Tillmans illuminates the quotidian and shows us the world as it is, highlighting its often overlooked strangeness and beauty.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

1968 Remscheid, Germany. He currently lives and works in Berlin and London. Recent solo shows: In Dialogue: Wolfgang Tillmans, Philadelphia Museum of Art, Philadelphia, Pensylvania (2014), Wolfgang Tillmans, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, K21 Ständehaus, Düsseldorf, Germany (2013), Neue Welt (New World), Kunsthalle Zürich, Zurich, Switzerland (2012). Recent group shows: New suite of Contemporary Displays, Tate Britain, London & Duplicate it! (event in June 14), Stedelijk Museum, Amsterdam (2012), After the Gold Rush: Contemporary Photography from the Collection, The Metropolitan Museum of Art, New York (2011)

Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, 2008-13 Φωτογραφική εγκατάσταση Παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Maureen Paley, Λονδίνο Central Nervous System, 2008-13 Photographic installation Courtesy of the artist and Maureen Paley, London

Identity through Alterity: Diversity and art

226

Βελιγράδι, Σερβία, 1960. Ζει και εργάζεται στο Βελιγράδι. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις: Milica Tomic, Museum of Contemporary Art Belgrade, Βελιγράδι, Σερβία & Safety on the Road, Charim Gallery, Βιέννη, Αυστρία (2010). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις: Kiev Biennial (2015), After Year Zero / Forensis, HKW Berlin (2014), Odessa, Biennial (2013), 10th Sharjah Biennial (2011)

227

Milica Tomić

«Κάθε κοινότητα είναι φανταστική, αλλά μόνο οι φανταστικές κοινότητες είναι αληθινές», υποστηρίζει μία ρήση του Etienne Balibar, με την οποία ανοίγει μία ιστοσελίδα με το έργο της Milica ‘Είμαι η Milca Tomić’ (1998/9). Αυτό το έργο διερευνά τις θεωρητικές επιπτώσεις της ταυτοποίησης. Σε όλες τις παραλλαγές του έργου, όλα στρέφονται γύρω από την εμφάνιση της Milica και μία σειρά φράσεων που η ίδια εκφέρει στο βίντεο ή γράφονται στο πρόσωπό της. Οι φράσεις ακολουθούν το εξής μοντέλο: «Είμαι η Milica Tomić, είμαι Κορεάτισσα», «Είμαι η Milica Tomić, είμαι Νορβηγίδα», κ.o.κ. Σε κάθε φράση υπάρχει μία πραγματική και μία ψευδής δήλωση: ναι, είναι η Milica Tomic, αλλά δεν είναι ούτε Κορεάτισσα, ούτε Νορβηγίδα. Αυτό που εξετάζεται εδώ είναι ο ίδιος ο σχηματισμός, η ίδια η κατασκευή της ταυτότητας. Πλέον, έχει γίνει σχεδόν κοινά αποδεκτό ότι η γλωσσική εμπειρία είναι αυτή που κυβερνά την «εσωτερική μας δομή», ότι αυτή η δομή χαρτογραφεί γλωσσικές εννοιολογήσεις. Άρα, η ρηματική εκφορά της ταυτότητας είναι και δημιουργία της. Αποκτούμε προσωπική ταυτότητα όταν αποκτούμε όνομα και είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Milica Tomić δεν αμφισβητεί αυτή τη μορφή της ταυτότητας παρόλη την αυθαιρεσία της. Από την άλλη μεριά, εκθέτει την προβληματική της κατασκευής της εθνοτικής ή εθνικής ταυτότητας, την οποία επίσης θεωρεί μία αυθαίρετη δήλωση. Προσθέτοντας πράξεις ταυτοποίησης σε αυθαίρετες δηλώσεις δημιουργεί μία ταυτότητα μέσω της συσσώρευσης δηλωμένων ταυτοτήτων, δηλαδή δημιουργεί μία φανταστική κοινότητα μέσα από την πρωταρχική ναρκισσιστική της ταύτιση, στο μέτρο που «η κοινότητα υφίσταται πάντοτε μέσω της φαντασίωσης της ομάδας της οποίας ο καθένας αισθάνεται μέλος». Έτσι λοιπόν, στο έργο της Milica δεν είναι οι διαφορετικές ταυτότητες που προβάλλονται πάνω της, αλλά η εικόνα της προβάλλεται επάνω σ’ αυτές τις ταυτότητες, δεν επιχειρεί ένα είδος δήλωσης «νέας εποχής» για τη συμμετοχή της σε ένα αρμονικό ιδεώδες παγκόσμιας κοινότητας εθνών, αλλά στοχεύει στην ίδια τη ρήξη της πράξης της ταυτοποίησης και στη συσσώρευση ταυτοτήτων ως ένα υστερικό σύμπτωμα. Με μία και μόνη διαδικασία το έργο διερωτάται πάνω στους παρανοϊκούς χώρους των εθνικών ταυτοτήτων (που οδηγούν σε ξενοφοβία, διάκριση, βία) και στους υστερικούς χώρους της νέας παγκοσμιοποίησης (αναπαραστατική υπερδιέγερση που μετατρέπει τον κόσμο σε εικόνα). Ωστόσο, αυτό που δεν προσέξαμε μέχρι τώρα, είναι η δράση που συμβαίνει όταν μία από τις δηλώσεις της εκφέρεται ή διαχέεται στην οθόνη: κάθε φορά μια νέα πληγή εμφανίζεται συνδέοντας την πράξη της ταυτοποίησης με την αποδοχή της έλλειψης στη ρίζα κάθε ταυτότητας. Στην ψυχαναλυτική θεωρία, η πρωταρχική έλλειψη αναπαρίσταται με την αγωνία του ευνουχισμού και το γυναικείο φύλο δομείται ως η έλλειψη: στη θέση του πέους υπάρχει ένα κενό, μία πληγή. Κάθε ταύτιση, αν και προσπαθεί να κρύψει αυτή την έλλειψη, συνεχώς την επιβεβαιώνει. Αυτό συμβαίνει σίγουρα με τη μοναδική ταυτότητα της Milica Tomic που και η ίδια και οι θεατές της θεωρούν ως δεδομένη, δηλαδή την γυναικεία ταυτότητα. Συνεπώς, η θέση αυτού του έργου στη φεμινιστική συζήτηση είναι καθοριστική σε σχέση με το δίλημμα αν πρέπει κανείς να συντηρεί και να ταυτίζεται με τις ιδιότητες του βιολογικού του/της φύλου (γεγονός που ενσωματώνει ένα αίσθημα απώλειας) ή απλά να ισχυριστεί ότι αυτές οι ιδιότητες αποκτούν νόημά μόνο μέσα στην πατριαρχική οργάνωση της κοινωνίας. Yvonne Volkart

1960 Belgrade, Serbia. She currently lives and works in Belgrade. Recent solo shows: Milica Tomic, Museum of Contemporary Art Belgrade, Serbia & Safety on the Road, Charim Gallery, Vienna, Austria (2010). Recent group shows: Kiev Biennial [2015]; After Year Zero / Forensis, HKW Berlin [2014]; Odessa, Biennial [2013]; 10th Sharjah Biennial [2011] “Every community is an imaginary one, but only imaginary communities are real”, says a quotation from Etienne Balibar, which opens a web-site with Milica’s work entitled I am Milica Tomic (1998/9). This work particularly explores theoretical consequences of identification. In all versions of this work, everything evolves around Milica’s appearance and the series of statements she pronounces (in the video) or are written across her face on her web-sites. The statements proceed in the following pattern: “I am Milica Tomic, I am Korean”, “I am Milica Tomic, I am Norwegian”, and so forth. Initially, one can observe that every sentence contains a true and a false statement: yes, that is Milica Tomic, but she is neither Korean nor Norwegian. What is explored here is the very formation, the very making of an identity. It is now almost commonly accepted that linguistic experience governs our “inner structure’, that this structure maps linguistic conceptualizings. Therefore, to state, to pronounce one’s identity makes one’s identity. We acquire personal identity by acquiring the name, and it is significant here that Milica Tomic does not dispute that form of identity in all its arbitrariness. On the other hand she problematizes the making of an ethnic or national identity, which she sees also as an arbitrary declaration. By amounting identification acts to arbitrary declarations she is creating an identity through agglomeration of declared identities, i.e. creating an imaginary community out of her primary narcissistic identification, in so far as “community always exists through the imaging of the group of which one conceives oneself a member”. Therefore, in Milica’s work different identities are not projected upon herself but her image is projected upon these identities, she is not making some kind of a ‘new age’ statement about her participation in a harmonious ideal of the global community of nations but aiming at the very split within an act of identification, and the very agglomeration of identities as a hysterical symptom. In one and the same process this work questions both paranoiac spaces of particular national identities (leading to xenophobia, discrimination, violence) and hysterical spaces of new globalization (representational overexcitation that turns the world into image). However, what has been here overlooked so far, is the very action which occurs when one of her statements is spoken or spread over the screen: at all these instances a different bleeding wound appears linking the act of identification with assertion of a lack at the root of any identity. In psychoanalytic theory, original lack is represented by castration anxiety, and the woman’s sex is constructed as a lack: instead of a penis there is a cut, a wound. Every identification act attempts to mask that lack but it constantly reaffirms it. This is certainly the case with the only identity of Milica Tomic that both she and the viewers of her work take for granted, that is the identity of a woman. In effect, the place of this work within the feminist debates is pivotal for the dilemma whether to retain and identify with attributes of one’s biological self (which incorporates a sense of loss) or just to assert that these attributes gain their meaning only through patriarchal organization of the society. Yvonne Volkart

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Είμαι η Milica Tomić, 1999 Bιντεοεγκατάσταση με ήχο Παραχώρηση της καλλιτέχνιδος I am Milica Tomić, 1999 Video installation, sound, 9’58” Courtesy of the artist

Identity through Alterity: Diversity and art

228

229

Identity through Alterity: Diversity and art

But Still In One Piece

Το project But Still In One Piece, το οποίο αποτελεί ενότητα της κεντρικής έκθεσης με τίτλο Ταυτοετερότητα, φιλοξενεί προτάσεις καλλιτεχνών από την ελληνική αλλά και τη διεθνή εικαστική σκηνή με αποκλειστικά ψηφιακά έργα (video ή ταινίες μικρού μήκους, ψηφιακή φωτογραφία, animation). Το διεθνές φεστιβάλ εικαστικών τεχνών Πεδίο Δράσης Κόδρα χρησιμοποιώντας την τεχνογνωσία της διαχείρισης ανοιχτών καλεσμάτων σε καλλιτέχνες μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας www.plartform. gr, απέστειλε ανοιχτή πρόσκληση σε καλλιτέχνες που πραγματεύονται ζητήματα έμφυλου αυτοπροσδιορισμού, επιτελέσεων του φύλου αλλά και έμφυλων και φυλετικών διακρίσεων. Οι προτάσεις των καλλιτεχνών που προκρίθηκαν μέσω της διαδικασίας αξιολόγησης από την επιτροπή των επιμελητών της Ταυτοετερότητας, που συναποτελείται από επιμελητές του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του Κρατικού Μουσείου, από τους επιμελητές του Πεδίου Δράσης Κόδρα, καθώς και από τον συνεργαζόμενο φορέα του Thessaloniki Pride, συγκροτούν το τελικό εκθεσιακό σύνολο. Η διαχείριση των εικαστικών έργων και ο σχεδιασμός της επιμελητικής διαδικασίας έγινε με σκοπό να παρουσιαστούν διαφορετικές εικαστικές μορφοποιήσεις μιας κεντρικής θεματικής αλλά και να αναδειχτούν νέες επιμελητικές πρακτικές και μοντέλα ανοιχτών, δημοκρατικών διαδικασιών συμμετοχικής συνδιαμόρφωσης. Εκκινώντας από την παραδοχή, ότι το κοινωνικό φύλο αποτελεί μία σύνθετη, πολυπαραγοντική ταυτότητα που εκφέρεται μέσα από τη γλώσσα, την εμφάνιση, τις συνήθειες και πολλούς ακόμη τρόπους, προσπαθούμε να ερευνήσουμε τις εκφάνσεις του ελεύθερου αυτοπροσδιορισμού πάνω σε αυτή την κατεύθυνση. Οι καλλιτέχνες που παρουσιάζονται επιχείρησαν να απαντήσουν και να επαναπροσδιορίσουν ερωτήματα, όπως: Πώς μπορεί η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία να εκφράσει πτυχές της έμφυλης ταυτότητας καθώς και έννοιες όπως επιθυμία, αποστροφή, οικει-

Ταυτοετερότητα | Identalterity

ότητα, αποξένωση, μεταμφίεση και μεταμόρφωση στην βάση του αυτοπροσδιορισμού του φύλου; Υπάρχουν ταμπού και απαγορεύσεις, κοινωνικοί αποκλεισμοί, στερεότυπα, διακρίσεις και αποσιωπημένες ή επιβεβλημένες επιτελέσεις του φύλου στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον; Πώς διαμορφώνονται οι παραπάνω παράμετροι ανάλογα με τις ειδικότερες κοινωνικές συνθήκες και ποιος ο ρόλος της εικαστικής παρέμβασης στην ανάδειξη πολλαπλών εκφράσεων του έτερου, του άλλου, που δομεί ωστόσο τον καθένα από εμάς ως ένα, ως όλο; Δημήτρης Μιχάλαρος Διευθυντής - Κεντρικός Επιμελητής Πεδίου Δράσης Κόδρα Ανθή Αργυρίου Κεντρική Επιμελήτρια - Συντονίστρια Πεδίου Δράσης Κόδρα Παναγής Κουτσοκώστας Κεντρικός Επιμελητής - Συντονιστής Πεδίου Δράσης Κόδρα

The project “But Still In One Piece”, which is part of the main exhibition called “Identalterity”, introduces artists’ proposals both from Greece and abroad consisting exclusively of digital artworks (video or short films, digital photography, animation). The international art festival Action Field Kodra drawing on the know-how of managing open calls through the internet platform www. plartform.gr, organized an open-call to artists who work on gender self-determination issues, gender performativities as well as gender and racial discriminations. The proposals which made it to the exhibition were chosen and evaluated by the committee of the curators of Identalterity, comprising curators of the Centre of Contemporary Art of Thessaloniki – State Museum of Contemporary Art, curators of Action Field Kodra as well as of representatives of Thessaloniki Pride. The planning of the curatorial process seeks to present different visual formulations of the main theme and let new curatorial practices and models of open, democratic processes of participatory co-configuration emerge. Starting from the assumption that social gender is a complex multi-factorial identity which is expressed through speech, appearance,

habits as well as other ways, we try to investigate the aspects of free self-determination towards this direction. The artists presented tried to answer and redefine questions such as the following: How can contemporary artistic work express aspects of gender identity as well as notions such as desire, aversion, familiarity, alienation, disguise and transformation on the basis of gender self-determination? Are there taboos, prohibitions, social exclusion, biases, discriminations and silent or imposed gender performances in today’s globalized world? How are the above-mentioned parameters shaped by the special social conditions and which is the role of the artistic intervention in showcasing multiple expressions of the other, the different which nevertheless structures each and every one of us as a total? Dimitris Michalaros Chief Director – Main Curator of Action Field Kodra Anthi Argyriou Main Curator – Coordinator of Action Field Kodra Panagis Koutsokostas Main Curator – Coordinator of Action Field Kodra

Ανθή Αργυρίου, Παναγής Κουτσοκώστας, Δημήτρης Μιχάλαρος Anthi Argyriou, Panagis Koutsokostas, Dimitris Michalaros

But Still in One Piece

230

Η Κατερίνα Αθανασοπούλου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Αποφοίτησε από την Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου το 1999 και το Royal College of Art το 2002. Δουλεύει κυρίως με Animation. Έχει συμμετάσχει σε ατομικές ή/και ομαδικές εκθέσεις: The Engine Room, Centre des Arts Actuels Skol, επιμελήτρια: Στεφανί Μπερτράν, 2015, Μοντρεάλ, Καναδάς/ Echoes of Eco, 8ο Διεθνές Φεστιβάλ Τεχνών Σότσι, curator: Αντόνιο Γκεούσα, 2015, Σότσι, Ρωσσία/The Lumen Prize Exhibition, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, επιμελήτρια: Μαριλένα Καρρά, 2014 Αθήνα, Ελλάδα/2014 Now, Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Βενετίας, επιμελήτρια: Άλισον Μολόνι, 2014, Ιταλία/Topography Disarranged: Landscape, Dislocation & Space, The Queen of Hungary, 2014 Νόρφολκ, Αγγλία/Cyber Arts Space, Πεδίο Δράσης Κόδρα, επιμελητές: Δημήτρης Μιχάλαρος, Μπάμπης Βενετόπουλος, Παναγής Κουτσοκώστας, 2014, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα/SIX, Strangloscope Experimental Festival, επιμελήτρια: Γιούλα Παπαδοπούλου, 2015, Φλοριανόπολις, Βραζιλία/Festival Miden, επιμελήτρια: Γιούλα Παπαδοπούλου, 2014, Καλαμάτα, Ελλάδα/British Animation Awards, 2014 Λονδίνο/Μάντσεστερ/Εδιμβούργο/Μπράντφορντ/ Μπρίστολ, Αγγλία/A Rock & A Hard Place, 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, επιμελητής: Πάολο Κολόμπο, 2011, Ελλάδα

Ταυτοετερότητα | Identalterity

231

Κατερίνα Αθανασοπούλου Katerina Athanasopoulou

Katerina Athanasopoulou was born in 1974 in Athens. Currently lives and works in London. In 1999 she graduated from the School of Fine Arts, Aristotle University in Thessaloniki and the Royal College of Art in 2002. She primarily works in the medium of Animation. She has participated in solo or group exhibitions, such as: The Engine Room, Centre des Arts Actuels Skol, curator: Stephanie Bertrand, 2015 Montreal, Canada/Echoes of Eco, VIII International Winter Arts Festival, curator: Antonio Geusa, 2015, Sotchi, Russia/The Lumen Prize Exhibition, Stegi/The Onassis Foundation, curator: Marilena Karra, 2014 Athens, Greece 2014 Now, Venice Architecture Biennale, curator: Alison Moloney, 2014, Italy/ Topography Disarranged: Landscape, Dislocation & Space, The Queen of Hungary, 2014, Norfolk, England/Cyber Arts Space, Action Field Κodra, curators: Dimitris Michalaros, Babis Venetopoulos, Panagis Koutsokostas, 2014, Thessaloniki, Greece/SIX, Strangloscope Experimental Festival, curator: Gioula Papadopoulou, 2014, Florianopolis, Brazil Festival Miden, curator: Gioula Papadopoulou, 2014, Kalamata, Greece/British Animation Awards, 2014, London/Manchester/Edingburgh/ Bradford/Bristol/Glasgow, England/A Rock & A Hard Place, Thessaloniki Biennale 3, curator: Paolo Colombo, 2011, Greece

Fluid Y, 2015 Βίντεο υψηλής ανάλυσης - performance, 04’:00” Fluid Y, 2015 HD Video - performance, 04’:00”

But Still in One Piece

232

Η Μαριλένα Αλιγιζάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984. Αρχικά σπούδασε Συντήρηση Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης στο ΤΕΙ Αθηνών και αργότερα Ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών με καθηγητή τους Π. Χαραλάμπους, Μ. Μανουσάκη και Ν. Τρανό. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως στο Διάλογος 8, New Babylon Revisited - Goethe-Institute, Φωνές-CAMP και En Tete-Paris 8. Το 2012 δέχτηκε υποτροφία ERASMUS για εξάμηνη φοίτηση στο πανεπιστήμιο Paris8, στο Παρίσι, στο τμήμα των πλαστικών τεχνών. Το 2014 εισήχθηκε στο Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών (ΜΕΤ) της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Αθηνών όπου φοιτά μέχρι σήμερα, με καθηγητές τον Ζ. Ξαγοράρη, Π. Χανδρή κ Μ. Σπηλιώπουλο.

233

Μαριλένα Αλιζάκη Marilena Aligizaki

Marilena Aligizaki was born in Athens in 1984. She studied Conservation of Antiquities and Fine Art at TEI of Athens and later Painting at the School of Fine Arts in Athens with Professors Panos Charalambous, M. Manousakis and N. Tranos. She has participated in several group exhibitions in Greece and France, such as Dialogos 8, New Babylon Revisited - Goethe-Institute, VoicesCAMP and En Tete-Paris 8. In 2012 received a scholarship for ERASMUS semester at university Paris8, in Paris, in the department of art plastique. Since 2014 she is a student at the Master of Fine Arts (MFA), at the Athens School of Fine Arts, with professors Z. Xagoraris, P. Chandris and M.Spiliopoulos.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Plieu Masculinisme, 2015 Βίντεο (16:9), 2’:38” Plieu Masculinisme, 2015 Video (16:9), 2’:38”

But Still in One Piece

234

Η Αγγελική Αυγητίδου γεννήθηκε το 1968 στη Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται σε Θεσσαλονίκη και Φλώρινα. Αποφοίτησε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ. (1992) και έχει μεταπτυχιακό και διδακτορικό από το Central Saint Martins College of Art and Design, University of the Arts (2003). Δουλεύει κυρίως με performance, video/νέα μέσα και εγκαταστάσεις. Έχει συμμετάσχει σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις: Ελληνική Εθνική Συμμετοχή, Prague Quadrennial of Performance Design and Space, Clam-Gallas Palace, Θάνος Βόβολης (επιμ.), 2015, Πράγα. Nationless, Institute of Social Sciences Skopje (Σκόπια), Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (Θεσσαλονίκη), Edition Yugoslavia και Škart Group (Βελιγράδι), Μουσείο Γιουγκοσλαβικής Ιστορίας, 2015, Βελιγράδι. Détournements: Surprise Tactics, Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Ελπίδα Καραμπά (επιμ.), 2014, Αθήνα. Art Language Location, Urban Ladder, A:L:L committee, 2013, Καίμπριτζ. International Biennale of Performance Deformes, via Ustream, 2012, Χιλή. Project Σωτηρία, Νοσοκομείο Σωτηρία, Δημήτρης Παπαδόπουλος (Επιμ.), 2010, Αθήνα. Back to Basics/Returning, Δημόσιος χώρος παλιάς πόλη Λευκωσίας, 2010, Λευκωσία. Φεστιβάλ Performance, 2η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Δημοσθένης Αγραφιώτης και Ειρήνη Παπακωνσταντίνου (επιμ.), 2009, Θεσσαλονίκη. MedArtGarden, Taste for Arts, Legambiente (επιμ.), 2008, E.N.A.O.L.I., Τοσκάνη. The Self and the Net, Institute of Contemporary Arts (ICA), Lina Russell (επιμ.), 2003, Λονδίνο.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

235

Αγγελική Αυγητίδου Angeliki Avgitidou

Angeliki Avgitidou was born in 1968 in Thessaloniki, Greece. Currently lives and works in Thessaloniki and Florina, Greece. In 1992 she graduated from the Aristotle University of Thessaloniki, BArch (Hons), and in 2003 from Central Saint Martins College of Art and Design, University of the Arts (MA, PhD). She primarily works in performance, video/new media and installation. She has participated in solo or group exhibitions, such as Greek national representation, Prague Quadrennial of Performance Design and Space, Clam-Gallas Palace, Thanos Vovlolis (curator), 2015, Prague. Nationless, Institute of Social Sciences Skopje (Σκόπια), University of Macedonia (Thessaloniki), Edition Yugoslavia και Škart Group (Belgrade), Museum of Yugoslav History, 2015, Belgrade. Détournements: Surprise Tactics, Contemporary Greek Art Institute, Elpida Karaba (curator), 2014, Athens. Art Language Location, Urban Ladder, A:L:L committee, 2013, Cambridge. International Biennale of Performance Deformes, via Ustream, 2012, Chile. Sotiria Project, Sotiria Hospital, Dimitris Papadopoulos (curator), 2010, Athens. Back to Basics/Returning, public space of the old city of Nicosia, 2010, Nicosia. Performance Festival, 2nd Biennale of Contemporary Art. Thessaloniki Museum of Contemporary Art, Dimosthenis Agrafiotis and Eirini Papakonstantinou (curators), 2009, Thessaloniki. MedArtGarden, Taste for Arts, Legambiente (curators), 2008, E.N.A.O.L.I., Tuscanny. The Self and the Net, Institute of Contemporary Arts (ICA), Lina Russell (curator), 2003, London.

SpotOn, 2013 Βίντεο, 00’:40” SpotOn, 2013 Video, 00’:40”

But Still in One Piece

236

Η Chiara Bertin γεννήθηκε το 1985 στην Ιταλία. Είναι εικαστικός καλλιτέχνης, που εστιάζει στο video-art και τα mixedmedia. Από πολύ μικρή ηλικία είχε μεγάλη σχέση με τις καλές τέχνες, καθώς ζωγράφιζε κοντά στον παππού της, που ήταν επίσης εικαστικός στη Βενετία. Έχει πτυχίο στη Multimedia Communication και μεταπτυχιακό στη Γραφιστική από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Έχει σπουδάσει επίσης Σύγχρονη Τέχνη στη Βενετία. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, όπως οι ακόλουθες, WHO ART YOU, 4TH EDITION, LA FABBRICA DEL VAPORE, 2015, Μιλάνο (IT)/EFFECTIVE SPACES, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 2015, Θεσσαλονίκη,(GR)/TREINTAYCINCO LADRILLOS, Festival Internacional de Cine independiente, 2014, Villa de Leyva, (CO)/DEEP TRASH ITALIA, Direction & Curatorial Management Giulia Casalini, 2014, Λονδίνο, (UK)/FESTIVAL SAMPLES 5ª Edición: Telekinesis video shared actions, TERMINAL SANTORINI ESPACIO, Direction & Curatorial Management Valeria Montoya, 2014, Mereira,(MX)/II Festival Internacional de Videoarte, MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEO, 2014, Σάντα Φε (AR)/COLOGNE OFF IX 9TH Cologne International Videoart Festival, 2013, Βίλνιους (LT)

237

Chiara Bertin

Chiara Bertin (1985), Italian-born visual artist, focused on mixed-media and video art. From a very young age she was exposed to fine arts, painting with her grandfather, an artist from Venice. She holds a Bachelor’s Degree in Multimedia Communication and a Master’s Degree in Graphic Design from the Academy of Fine Arts of Florence, and studied Contemporary Art in Venice. She has participated in solo or group exhibitions, such as WHO ART YOU, 4TH EDITION, LA FABBRICA DEL VAPORE, 2015, Milano (IT)/EFFECTIVE SPACES, Macedonian Museum of Contemporary Art, 2015, Thessaloniki (GR)/TREINTAYCINCO LADRILLOS, Festival Internacional de Cine independiente, 2014, Villa de Leyva, (CO)/DEEP TRASH ITALIA, Direction & Curatorial Management Giulia Casalini, 2014, London, (UK)/FESTIVAL SAMPLES 5ª Edición: Telekinesis video shared actions,TERMINAL SANTORINI ESPACIO, Direction & Curatorial Management Valeria Montoya, 2014, Mereira,(MX)/II Festival Internacional de Videoarte, MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEO, 2014, Santa Fe (AR)/ COLOGNE OFF IX 9TH Cologne International Videoart Festival, 2013, Vilnus (LT)

Ταυτοετερότητα | Identalterity

./../, 2012 Βίντεο - performance, 7’:02” ./../, 2012 Video - performance, 7’:02”

But Still in One Piece

238

Γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα, Ελλάδα όπου σήμερα ζει και εργάζεται. Από το 2010 σπουδάζει ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Τo 2014 φοίτησε με πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Εικαστικων Τεχνων και Βιομηχανικού Σχεδιασμού του Λιντς της Αυστρίας. Δραστηριοποείται επίσης στην γλυπτική, εγκαταστάσεις και performance. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις όπως: 2015 Δίπολα, Πινακοθήκη Δήμου Αθηνών // Αθήνα, Ελλάδα. 2014 Έκθεση 40 μαθητών του Α ‘εργαστρίου γλυπτικής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Πινακοθήκη Γρηγοριάδη // Αθήνα, Ελλάδα. 7ης Μπιενάλε φοιτητών των Σχολών Καλών Τεχνών της Ελλάδος, Μουσείο Θεοχαράκη // Αθήνα, Ελλάδα

239

Marina Genadieva

Don’t tell me the truth but big lies, 2014 Ψηφιακή φωτογραφία

Deep pink, 2014 Ψηφιακή φωτογραφία, 7’:02”

Don’t tell me the truth but big lies, 2014 Digital photography

Deep pink, 2014 Digital photography, 7’:02”

Facies, 2014 Ψηφιακή φωτογραφία Facies, 2014 Digital photography

Marina Genadieva was born in 1989 in Athens, Greece. Currently lives and works in Athens. Since 2010 she studies painting at the School of Fine Arts of Athens while she is also active in sculpture, installation and performance. In 2014 she attended a student exchange program at the University of Arts and Industrial Design in Linz, Austria. She has participated in group exhibitions, such as: 2015 Dipola, Municipal Gallery of Athens // Athens, Greece. 2014 Exhibition of 40 students of A’ sculpture studio of fine arts, Gallery Grigoriadis // Athens, Greece. 7th Biennale of students of fine arts schools in Greece, Theocharaki Museum // Athens, Greece

Ταυτοετερότητα | Identalterity

But Still in One Piece

240

Γεννήθηκε το 1996 στη Θεσσαλονίκη (Ελλάδα). Ζει στα Ιωάννινα. Από το 2014 σπουδάζει στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Δουλεύει κυρίως με το φωτογραφικό μέσο. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις: - Cheap Photo, Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, Τettix art gallery, ΦΚΘ, 2011, Θεσσαλονίκη. - Ηaving their say, Νορβηγική Πρεσβεία Αθήνας, Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, Μαρία Σφυράκη, 2014, Θεσσαλονίκη.

241

Εύα Γερομιχάλου Βέη Eva Geromichalou Vei

Eva Geromichalou-Vei was born in 1996 in Thessaloniki,Greece. Currently lives in Ioannina. She studies in Department of Fine Arts and Sciences of Art. She primarily works in the medium of photography. She has participated group exhibitions, such as ;-Cheap Photo, Photographic Center of Thessaloniki, Tettix art gallery ,FKTH, 2011 ,Thessaloniki - Having their say, Royal Norwegian Embassy in Athens ,City Hall of Thessaloniki, Maria Sfiraki, 2014 , Thessaloniki

Metamorphosis 1, 2015

Metamorphosis 2, 2015

Metamorphosis 3, 2015

Metamorphosis 4, 2015

Metamorphosis 5, 2015

Metamorphosis 6, 2015

Metamorphosis 7, 2015

Metamorphosis 8, 2015

Φωτογραφία με ψηφιακή επεξεργασία Photography with digital editing

Ταυτοετερότητα | Identalterity

But Still in One Piece

242

Γεννήθηκε το 1971 στο Παρίσι, στη Γαλλία. Ζει και εργάζεται σε διάφορα μέρη ανάλογα με τις υποχρεώσεις του και την έμπνευσή του, έχοντας ως βάση το Παρίσι. Σπουδές: 1ο Μεταπτυχιακό: Εθνολογία στο Πανεπιστήμιο Paris 8 Saint Denis , στη Γαλλία. 2ο Μεταπτυχιακό: 2005, Σχολή Καλών Τεχνών της Rennes, στη Γαλλία. Δουλεύει ως video artist και συνεργάζεται με χορογράφους και σκηνοθέτες θεάτρου για το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων. Έχει επίσης μακρά πορεία ως ακτιβιστής και performer στο χώρο του Gender Queer, είτε σε δουλεύοντας μόνος του ή με άλλους performer ανά τον κόσμο.

243

Fred Koenig

The Voodoo Divas & Picasso, Johannesburg 2006 “Picasso in Africa” by Toni Morkel & Fred Koenig Video, 6’:42” The Voodoo Divas & Picasso, Johannesburg 2006 “Picasso in Africa” από τους Toni Morkel & Fred Koenig Βίντεο, 6’:42”

Was born in 1971 Paris, France. Currently lives and works in between places where inspirationand and meeting brings him based in Paris. Studies: : Master 1: Ethnologie University Paris 8 Saint Denis France Master 2 FIne Arts School 2005 Rennes France. Works as a video artist and collaborate with choregrapher and theater director to realize film for the stage. Fred Koenig has also a long carrier as a Gender Queer activist performer creating solos or working with other performer around the globe.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

“MERMAID - MLUNGU - MAMLAMBO”, Port Alfred, South Africa, 2013 από τους Mami Wata, Fred Koenig και Dean Hutton (Γαλλία/ Νότια Αφρική), Βίντεο, 3’:45” Σκηνοθεσία: Nadine Hutton, Μουσική: Antonella Paradiso & JeanPhilippe Bionaz “Fumonero” “MERMAID - MLUNGU - MAMLAMBO”, Port Alfred, South Africa, 2013 by Mami Wata, Fred Koenig and Dean Hutton (France/South Africa), Video, 3’:45” Director: Nadine Hutton, Music: Antonella Paradiso & Jean-Philippe Bionaz “Fumonero”

But Still in One Piece

244

Ο Γιώργος Πέτρου γεννήθηκε το 1981 στην Πάφο, Κύπρο. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. To 2011 aποφοίτησε από το MA Photography/ Royal College of Art και το 2008 BA Fine Art/ Chelsea College of Art and Design. Δουλεύει κυρίως με Video, Photography, Performance, και Installation. Το Οκτώβριο του 2015 θα παρουσιάσει την εγκατάσταση με τίτλο “Motherless Beautiful” στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις: Freud and Eros late opening, Freud Museum, 2015, London, UK |BYOB, London Moving Image Art Fair, The Barge House, Cur: João Laia, 2012, London, UK |Bloomberg New Contemporaries, Institute of Contemporary Art, 2011, London, UK |Bloomberg New Contemporaries, S1 Artspace, 2011, Sheffield, UK |COS supports Frame at Frieze Art Fair, Sitespecific installation, 2011, London, UK |Modern Art Oxford shorts program, Modern Art Oxford, 2011, Oxford, UK | Design Overtime, London Design Museum, 2010, London, UK |Royal Society Summer Exhibition, Festival of Science and Arts, Royal Festival Hall, Southbank Centre, 2010 London, UK |Album, Independents Liverpool Biennale, Wolstenholme Project Space, cur: Morgan Quaintance, 2010, Liverpool, UK

Ταυτοετερότητα | Identalterity

245

Γιώργος Πέτρου George Petrou

My Brother, βίντεο, 06’:10’’, 2010 Σύντομο απόσπασμα, single channel βίντεο (DV, έγχρωμο, 4:3) My Brother, video, 06’:10’’, 2010 Short extract, single channel video, (DV, colour, 4:3)

Among Each Other, 2009 Bίντεο, 08’:17’’, Single channel βίντεο, (DV, έγχρωμο, 4:3) Among Each Other, 2009 Video, 08’:17’’, Single channel video, (DV, colour, 4:3)

George Petrou was born in 1981 in Paphos, Cyprus. Currently he lives and works in London. In 2011 he graduated from MA Photography/ Royal College of Art and in 2008 BA Fine Art/ Chelsea College of Art and Design. He primarily works with the mediums of Video, Photography, Performance, and Installation. He has a forthcoming site-specific exhibition “Motherless Beautiful”, organised by the Cultural Section of the Cypriot High Commission and the British Museum, British Museum, 2015, London, UK. He has also participated in group exhibitions, such as Parlour Symbolique: Freud and Eros late opening, Freud Museum, 2015, London, UK |BYOB, London Moving Image Art Fair, The Barge House, Cur: João Laia, 2012, London, UK |Bloomberg New Contemporaries, Institute of Contemporary Art, 2011, London, UK |Bloomberg New Contemporaries, S1 Artspace, 2011, Sheffield, UK |COS supports Frame at Frieze Art Fair, Site-specific installation, 2011, London, UK |Modern Art Oxford shorts program, Modern Art Oxford, 2011, Oxford, UK | Design Overtime, London Design Museum, 2010, London, UK |Royal Society Summer Exhibition, Festival of Science and Arts, Royal Festival Hall, Southbank Centre, 2010 London, UK |Album, Independents Liverpool Biennale, Wolstenholme Project Space, cur: Morgan Quaintance, 2010, Liverpool, UK

Rough Cut, 2010 Bίντεο, 07’:55’’, Σύντομο απόσπασμα, single channel βίντεο, (DV, έγχρωμο, 4:3) Rough Cut, 2010 Video, 07’:55’’, Short extract, single channel video, (DV, colour, 4:3)

Self Portrait With Copper, 2007 Βίντεο, 00’:32’’ Self Portrait With Copper, 2007 Video, 00’:32’’

But Still in One Piece

246

Η Trix Rosen, γεννήθηκε στο Μπρούκλυν της Νέας Υόρκης, στις ΗΠΑ, το 1947. Εργάζεται ως εικαστικός καλλιτέχνης και επαγγελματίας φωτογράφος για πάνω από σαράντα χρόνια. Το 1976 αποφοίτησε από το New York University της Νέας Υόρκης. Μεταξύ άλλων στην καριέρα της ασχολήθηκε με τις εικαστικές τέχνες, τη φωτογραφία, τη φωτογραφική δημοσιογραφία, τα πορτραίτα και την διατήρηση της ιστορικής αρχιτεκτονικής. Έργα της έχουν εκτεθεί σε εκθέσεις στις ΗΠΑ και το εξωτερικό και φωτογραφίες της συμπεριλαμβάνονται στη συλλογή της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου και του Μουσείου Smithsonian. Κατά το 2015-2016 στη Νέα Υόρκη φωτογραφίες της συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση Evil: A Matter of Intent στο Hebrew Union College-JIR Museum, στην έκθεση OUT και OUT στην Ceres Gallery and Voice, στην έκθεση An Artist Perspective στη NAWA Gallery, και στο Μπρούκλυν οι φωτογραφίες της θα παρουσιαστούν στην έκθεση Who’s Afraid of Feminism στην A.I.R Gallery. To 2014 φωτογραφίες της συμπεριλήφθηκαν στην The FL3TCH3R Exhibit for Social and Politically Engaged Art στο Μουσείο Reece στοJohnson City και στην έκθεση The Sexuality Spectrum στο Μουσείο Sherwin Miller στην Τούλσα, της Οκλαχόμα. Το 2013 η δουλειά της παρουσιάστηκε στην έκθεση Childhood Memories στην γκαλερί Mills Pond House Gallery στο St James της Νέας Υόρκης NY και στην έκθεση Stories We Tell στη Γκαλερί Phoenix στη Νέα Υόρκη. Το 2012 συμμετείχε στην έκθεση WOMEN+ BODY στο Kepco Gallery Museum στη Σεούλ της Κορέας καθώς και στην έκθεση The Sexuality Spectrum στο Hebrew Union College-JIR Museum της Νέας Υόρκης.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

247

Trix Rosen

Boytoy Mannequins, 1996

Born in Brooklyn, New York in the USA in 1947. Trix Rosen has been a fine artist and professional photographer for more than four decades. In 1976 she graduated from New York University in NYC with a BS. Her career has included fine art photography, photojournalism, portraiture and historic architectural preservation. She has exhibited both nationally and internationally and her photography in the USA is in the collection of the Library of Congress and the Smithsonian Museum. During 2015-2016 in New York City her photographs were included in Evil: A Matter of Intent at the Hebrew Union College-JIR Museum, OUT and OUT at the Ceres Gallery and Voices: An Artist Perspective at the NAWA Gallery, and in Brooklyn New York her photograph will be in Who’s Afraid of Feminism at the A.I.R Gallery. In 2014 her photography was in The FL3TCH3R Exhibit for Social and Politically Engaged Art at the Reece Museum in Johnson City TN and The Sexuality Spectrum at the Sherwin Miller Museum in Tulsa OK. During 2013 her work was included in Childhood Memories at the Mills Pond House Gallery in St James NY, and Stories We Tell at the Phoenix Gallery in New York City. During 2012 her photographs were exhibited in WOMEN+ BODY at the Kepco Gallery Museum in Seoul, Korea and The Sexuality Spectrum at the Hebrew Union College-JIR Museum in New York City.

Romana Delcasale, 1997

Faust’s Study, 1997

The Illusionist, 1997

Beyond XY, 2000

The Sea Change, 1996

Invisible Scars, 2012

Ravaged, 2012

Ψηφιακή φωτογραφία Digital photography

But Still in One Piece

248

Η Κέλλυ Σκουλαριώτη γεννήθηκε το 1993 στο Μαρούσι Αττικής, Ελλάδα. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Από το 2012 σπουδάζει Φωτογραφία στον ΑΚΤΟ. Δουλεύει κυρίως με το φωτογραφικό μέσο.

249

Κέλλυ Σκουλαριώτη Kelly Skoularioti

Asphyxia

Buried Alive

Kelly Skoularioti was born in 1993 in Marousi Attiki, Greece. Currently lives and works in Athens. She studies in AKTO, Photography. She primarily works in the medium of photography.

The Great Masturbatora (a note on Salvador Dali)

My Dress My Cage

Framed

The Holy Rape

Submission

The Doorkeeper (A Note on Man Ray)

Από τη σειρά “Stigma”, 2015. Ψηφιακή φωτογραφία με ψηφιακή επεξεργασία Digital photography with digital editing. From the series “Stigma”, 2015

Ταυτοετερότητα | Identalterity

But Still in One Piece

250

Η καλλιτεχνική πρακτική του Manuel Vason εξετάζει τη σχέση μεταξύ της φωτογραφίας και του performance, της παρουσίας και της αναπαράστασης. Θεωρεί την απαθανάτιση της στιγμής ως πράξη δημιουργίας, ένα τελετουργικό που μας δίνει την ψευδαίσθηση της αθανασίας και μία συνομιλία μεταξύ αυτού που βρίσκεται πίσω από την κάμερα και όσων βρίσκονται μπροστά απ’ αυτή. Η συνεργατική φύση της πρακτικής του διαμορφώνει μία μοναδική, υβριδική μορφή τέχνης και δημιουργεί καινούρια λεξιλόγια. Οι μέχρι σήμερα συνεργασίες του έχουν δώσει κάποιες από τις πιο εμβληματικές εικόνες στο χώρο της performance και η δουλειά του έχει εκδοθεί και παρουσιαστεί διεθνώς. Ο Vason γεννήθηκε στην Πάδουα της Ιταλίας το 1974. Άρχισε να ενδιαφέρεται για τη φωτογραφία όταν εργάστηκε σε έναν ασπρόμαυρο επαγγελματικό σκοτεινό θάλαμο. Αφού δούλεψε ως βοηθός κάποιων από τους πιο φημισμένους φωτογράφους μόδας της γενιάς του, στο Μιλάνο, τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, το Λονδίνο και το Los Angeles, συνέχισε τις σπουδές του με μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στις Καλές Τέχνες στο Central Saint Martins, του University of the Arts στο Λονδίνο. Το Double Exposures είναι το τέταρτο βιβλίο του Vason. Έρχεται μετά το Oh Lover Boy! (2001), μια διετή συνεργασία με τον καλλιτέχνη Franko B, το Exposures (2002), το οποίο εξερευνά το σώμα στη Ζωντανή Τέχνη, και το Encounters (2007), το οποίο δρούσε συμπληρωματικά στην πρώτη του ατομική έκθεση στην γκαλερί Arnolfini στο Bristol. Το 2012 παρουσίασε τη STILL_MÓVIL, μια περιοδεύουσα έκθεση «συν-δημιουργιών» σε συνεργασία με 45 χορογράφους από τη Νότιο Αμερική. Το 2014 παρουσίασε το βιβλίο-πρότζεκτ Double Exposures στην The Photographers Gallery και στην Tate Britain στο Λονδίνο. Ο Vason συνεχίζει να αναπτύσσει μια πρακτική που εμπλέκει διαφορετικά μέσα και μορφές συνεργασίας.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

251

Manuel Vason

Heather Cassills and Manuel Vason Post - performance of Becoming and Image, (Συνεργατικό δίπτυχο), Λονδίνο 2013 Luiz Aubrey και Manuel Vason, Συνεργασία #1 Birmingham 2006 Luiz Aubrey and Manuel Vason, Collaboration #1 Birmingham 2006

Manuel Vason’s artistic practice explores the relationship between photography and performance, presence and representation. He considers the capturing of a moment as an act of creation, a ritual towards the illusion of immortality, and an exchange between who is in front and who is behind the camera. The collaborative nature of his practice shapes a unique, hybrid art form and generates new vocabularies. His collaborations to date have produced some of the most iconic images of performance and his work has been published and presented internationally. Vason was born in Padua, Italy in 1974. He became interested in photography while working in a black and white professional darkroom. After having assisted some of the most celebrated fashion photographers of his generation in Milan, New York, Paris, London and Los Angeles, he pursued a Masters degree in Fine Art at Central Saint Martins, University of the Arts, London. Double Exposures is Vason’s fourth book. It follows: Oh Lover Boy! (2001), a two-year collaboration with artist Franko B; Exposures (2002), exploring the body in Live Art; and Encounters (2007), which complemented his first solo exhibition at Arnolfini, Bristol. In 2012 he presented STILL_MÓVIL, a travelling exhibition of ‘co-creations’ with 45 choreographers from South America. In 2014 he launched the Double Exposures book project at The Photographers Gallery and Tate Britain in London. Vason continues to develop a practice that integrates different media and forms of collaboration.

Maija Hirvanen και Manuel Vason, Συνεργασία #1, Kuopio 2006 Maija Hirvanen and Manuel Vason, Collaboration #1, Kuopio 2006

Heather Cassills and Manuel Vason Post - performance of Becoming and Image, (Collaborative diptych), London 2013

Oreet Ashery και Manuel Vason, Exposures #32, Λονδίνο 2000

Daniela Galmour και Manuel Vason Oreet Ashery and Manuel Συνεργασία #1, Vason, Exposures #32, Campinas 2014 London 2000 Daniela Galmour and Manuel Vason, Collaboration #1, Campinas 2014

Zackary Drucker και Manuel Vason Συνεργασία #1 (This is the way I want to remember you), Milan 2010 Vaginal Davidsand και Manuel Vason, SPILL Performance Tarot, 2009 Vaginal Davidsand and Manuel Vason, SPILL Performance Tarot, 2009

Alejandra Jara και Manuel Vason (Συνδημιουργία), Asuncion 2011 Alejandra Jara and Manuel Vason (Co-creation), Asuncion 2011

Zackary Drucker and Manuel Vason, Collaboration #1 (This is the way I want to remember you), Milan 2010

Guillermo Gómez-Peña και La Pocha Nostra and Manuel Vason, Συνεργασία #5, Liverpool 2008 Guillermo Gómez-Peña and La Pocha Nostra and Manuel Vason, Collaboration #5, Liverpool 2002

Fearghus Oconchir, Ana Hupe και Manuel Helena Vieira και Manuel Bernadette Iglich και Manuel Vason, Συνεργασία #1, Vason, Συνεργασία #3, Rio Vason Συνεργασία #2, Campinas 2014 de Janeiro, 2008 Λονδίνο 2005 Ana Hupe andι Manuel Helena Vieira and Manuel Fearghus Oconchir, Vason, Collaboration #1, Vason, Collaboration #3, Bernadette Iglich and Campinas 2014 Rio de Janeiro, 2008 Manuel Vason Collaboration #2, London 2005 Ψηφιακή φωτογραφία. Digital photography.

But Still in One Piece

252

253

Thessaloniki Pride Η ταυτότητα είναι αυτοπροσδιορισμός. Είναι η σύντομη περιγραφή που δίνουμε για τον εαυτό μας. Κοινωνικά κατασκευασμένη και φορτωμένη με γενικεύσεις, μας προσδιορίζει παρ’ όλ’ αυτά. Και δημιουργεί και δεσμούς κοινού ανήκειν με τους υπόλοιπους φορείς της. Αυτούς τους δεσμούς το άτομο δεν μπορεί να τους πραγματώσει, παρά μόνο αν την αποδέχεται. Επομένως, η ταυτότητα είναι εκ των πραγμάτων αποκλειστικά θέμα ίδιας επιλογής. Και πρέπει να είναι, γιατί έχουμε το δικαίωμα να ανήκουμε όπου επιλέγουμε. Κάθε ταυτότητα είναι ζήτημα αυτοπροσδιορισμού. Η ταυτότητα είναι φάσμα, όχι δίπολο. Το εύρος των επιλογών μας σε μια ταυτότητα είναι όσα και τα χρώματα της ίριδας. Δεν είμαστε μόνο άντρες ή γυναίκες. Μπορεί να είμαστε λίγο από το ένα και περισσότερο από το άλλο ή πότε το ένα και πότε το άλλο. Μπορεί να είμαστε και τα δύο ή και τίποτα από τα δύο. Δεν είμαστε μόνο στρέιτ ή γκέι. Μπορεί να είμαστε αμφισεξουαλικοί/-ές, ή ασεξουαλικοί/-ές. Οι ταυτότητες είναι πολλαπλές. Μια ταυτότητα δεν είναι αποκλειστική. Ο άνθρωπος δεν είναι μονοδιάστατος, επομένως προσδιορίζεται σε διαφορετικά επίπεδα. Μπορεί να υπάρχουν πρωτεύουσες και δευτερεύουσες ταυτότητες, αλλά πάντα είναι πολλαπλές. Κάποιες μπορεί να εμπεριέχονται σε κάποιες άλλες, κάποιες να είναι παραπληρωματικές, συμπληρωματικές ή και αντικρουόμενες. Η ταυτότητα δεν είναι καθολική εξομοίωση. Κάθε ταυτότητα μοιραία μας προσδιορίζει, αλλά δε μας εξομοιώνει ολοκληρωτικά. Δεν έχουν όλα τα άτομα μιας ομάδας τα ίδια χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Δεν είναι όλες οι λεσβίες αρρενωπές. Δεν πηγαίνουν όλοι οι γκέι διακοπές στη Μύκονο. Αυτά είναι στερεότυπα. Το μόνο χαρακτηριστικό που έχουν μεταξύ τους τα άτομα που προσδιορίζονται με την ίδια ταυτότητα είναι η ετερογένεια. Η ταυτότητα είναι διεκδίκηση. Σε έναν κόσμο που συχνά ετεροπροσδιορίζει τα άτομα, επιβάλει ταυτότητες ή τις διοχετεύει μέσα στα καλούπια των κυρίαρχων αντιλήψεων, δικαίωμα και χρέος μας είναι να διεκδικούμε την ταυτότητά μας και να την υπερασπιζόμαστε, όπως

Ταυτοετερότητα | Identalterity

Thessaloniki Pride την αντιλαμβανόμαστε. Ο αγώνας για χειραφέτηση είναι συχνά αγώνας για την αποδοχή της ταυτότητάς μας. Η ταυτότητα είναι ετερότητα. Η ταυτότητα περιέχει εγγενώς την έννοια της ετερότητας. Η ταυτότητα μας προσδιορίζει έναντι στο ‘άλλο’, οριοθετεί αυτό που είμαστε, έναντι αυτού που δεν είμαστε. Η ταυτότητα παράγει ετερότητα μέσα από τις διαφορετικές μορφές και τα είδη της. Οι ταυτότητες και οι συνδυασμοί τους είναι άπειροι. Η ετερότητα, ως βασικό στοιχείο της κοινωνίας μας πρέπει να γίνεται αντιληπτό ως πλούτος και όχι να αποθαρρύνεται. Η ταυτότητα και η ετερότητα είναι έννοιες κλειδιά για το Thessaloniki Pride. Διεκδικούμε το δικαίωμα στον έμφυλο αυτοπροσδιορισμό, την αποδοχή όλων των μορφών σεξουαλικότητας και τη ρευστότητα των φύλων. Από τη σκοπιά αυτή συμπράττουμε στην «Ταυτοετερότητα» προσδοκώντας μέσα από ένα μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό σε θέματα ταυτότητας και ετερότητας στο φύλο και τη σεξουαλικότητα. Τέτοιες δράσεις εμπίπτουν στην προσπάθειά μας για ορατότητα της LGBT κοινότητας και την υποστήριξη της ισότιμης συμμετοχής της στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Αιχμή του δόρατος αποτελεί το ετήσιο φεστιβάλ που διοργανώνουμε κάθε Ιούνιο όπου πραγματώνεται συλλογικά το δικαίωμα των LGBT* να βγούμε στο δημόσιο χώρο και να συμμετέχουμε στο δημόσιο λόγο με αυτή μας την ταυτότητα.

Identity means self-determination. It is the brief statement we make to describe ourselves. Socially constructed and loaded with generalizations, it nevertheless identifies us. It also forges bonds of common belonging among its holders. The individual cannot actualize those bonds without accepting that shared identity. Therefore, identity is, by definition, exclusively a matter of personal choice, as it must be, since we have the right to belong wherever we choose. Every identity is a matter of self-determination. Identity is a spectrum, not a dichotomy. The range of our choices of identity is as numerous as the colors of the iris. We are not just men or women. One may combine more of the one and less of the other, or alternatively, either this or the other. We may choose both of them or neither of them. We are not simply straight or gay. We may very well be bisexual or asexual. Identities are multiple. No single identity exists. People are not one-dimensional, but defined on multiple levels. Primary and secondary identities may exist, but they are always multiple. Some are included in others, some can be additional or even contradictory. Identity does not mean identical. Every identity defines us, but does not makes us completely identical. The members of a group do not share every single characteristic with each other. Not all lesbians are masculine. Not every gay man spends his vacation on Mykonos. These are stereotypes. The only common characteristic people with the same identity share is diversity. Identity is a claim. In a world which imposes identities or channels identities into the molds of dominant beliefs, it is our right and duty to claim and defend our self-defined identity. The struggle for emancipation often coincides with the struggle for identity acceptance. Identity is heterogeneity. The concept of alterity is inherent to identity. Identity places its holder opposite the “other”, demarcates what we are, as opposed to what we are not. Identity gives birth to heterogeneity by

virtue of identity’s various forms. Identities and their combinations are infinite. Heterogeneity, as a major element of our society, should be understood as something that enriches our world, and not be discouraged. Identity and heterogeneity are key concepts for Thessaloniki Pride. We claim our right to gender self-determination, and fight for the acceptance of all forms of sexuality. This is the primary reason we collaborate in Identalterity, hoping that this major art event will raise awareness on issues of identity and heterogeneity of gender and sexuality. Our participation is part of our wider effort to increase the visibility of the LGBT community and support the participation of its members in social and political life. This effort is spearheaded by our annual Festival, in June, and materializes collectively the right of the LGBT community to come out in the public space and participate in public discourse with this identity.

Thessaloniki Pride

254

ΗΜΕΡΙΔΑ

SYMPOSIUM

Ταυτο-ετερό-τητα. Η προβληματική του φύλου στη σύγχρονη τέχνη

Identalterity. Gender trouble in contemporary art

Το συμπόσιο οργανώνεται στο πλαίσιο της έκθεσης Ταυτο-ετερό-τητα και αντλεί βασικές αναφορές από τις πολιτικές αναπαράστασης του φύλου στην τέχνη και τη σύγχρονη θεωρητική - ακτιβιστική εμπειρία. Στόχος, η διερεύνηση του έμφυλου αυτοπροσδιορισμού πέρα από τις αυστηρές διχοτομικές διακρίσεις που θέτει ο κυρίαρχος λόγος της υποχρεωτικής ετεροκανονικότητας.

Organized in the context of the exhibition Ident-alter-ity, the symposium draws its central keys of reference from the politics of gender representation in art, contemporary theory and activist experience. Our aim is to seek for gender self-determination beyond the binary dichotomies posed by the dominant discourse of heteronormativity.

Η ελεύθερη έκφραση της ταυτότητας, του φύλου και της σεξουαλικότητας τόσο στην τέχνη όσο και σε άλλες κοινωνικές σχέσεις εξακολουθεί να παραμένει αιτία διάκρισης, καταπίεσης, δίωξης, άρα και πολιτικής διεκδίκησης. Τη διπλή έννοια της ρευστότητας – προβληματικής του φύλου, τόσο ως άρση των κανονιστικών προτύπων, όσο και ως πεδίο σύγκρουσης στη δημόσια ζωή θα φωτίσουν με τις εισηγήσεις τους καλλιτέχνες, θεωρητικοί και ακτιβιστές. Θα ακολουθήσει συζήτηση ανάμεσα στους συμμετέχοντες.

Free expression of identity, gender and sexuality both in art and other aspects of social life remains a reason for discrimination, oppression, persecution, thus a cause for political claim. Artists, theoreticians and activists will shed light with their contributions to the double meaning of gender fluidity – problematic, focusing on the withdrawal of regulatory models and social conflict. A discussion among the participants will follow the presentations.

Διάρκεια ημερίδας 16.00 – 21.00, 18 Ιουνίου, 2015

Symposium duration 16.00 – 21.00, June 18, 2015

Χώρος Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων, Δημαρχείο Θεσσαλονίκης

Venue Multiple uses conference room, Thessaloniki City Hall

Εισηγητές Μαρία Γαλανού, Κώστας Γιαννακόπουλος, David Getsy, Δημήτρης Μιχάλαρος, Slava Mogutin, Jules Rosskam, Boryana Rossa, Συραγώ Τσιάρα.

Speakers Maria Galanou, David Getsy, Dimitris Michalaros, Slava Mogutin, Jules Rosskam, Boryana Rossa, Syrago Tsiara, Kostas Yannakopoulos

Το συμπόσιο εντάσσεται στο πλαίσιο της έκθεσης Ταυτο-ετερό-τητα, μέρος του κεντρικού προγράμματος της 5ης Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης και συνδιοργανώνεται από το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, το Πεδίο Δράσης Κόδρα, το Thessaloniki Pride και τον Δήμο Θεσσαλονίκης.

The symposium is organized in the context of the exhibition Ident-alter-ity, 5th Thessaloniki Biennale main program and is a product of collaboration between the Contemporary Art Center of Thessaloniki - State Museum of Contemporary Art, Action Field Kodra, Thessaloniki Pride and the Municipality of Thessaloniki.

Ταυτοετερότητα | Identalterity

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣ

ΗΜΕΡΙΔΑ Ταυτο-ετερό-τητα. Η προβληματική του φύλου στη σύγχρονη τέχνη SYMPOSIUM Identalterity. Gender trouble in contemporary art