Advalvas nr. 4 - 17 oktober 2018

Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit

jaargang 66 #4 17 oktober 2018

Toen was de groene flat nog een mannenflat

De oerbewoners van Uilenstede P6_Sumeyye Dalkiran behoedt jongeren voor radicalisering P10_Stadse kikkers moeten tegen de stress kunnen P20_Islam & wetenschap: mijlpalen en dubieuze claims

advertenties

HOE VER KIJK JIJ? Bijdragen aan een betere wereld, door onderscheidend onderwijs en grensverleggend onderzoek. Dat is de ambitie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Persoonlijke vorming en maatschappelijke betrokkenheid staan hierbij centraal. Vanuit verschillende disciplines en achtergronden werken wij samen aan innovaties en nieuwe inzichten op het hele wetenschappelijke spectrum.

Aan de VU studeren 23.000 studenten en werken 4.500 medewerkers. De uitstekend bereikbare VU-campus ligt in het hart van de Amsterdamse Zuidas.

Ben jij geĂŻnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op:

Werk jij al bij de VU? Hou dan de interne vacatures in de gaten op:

WWW.WERKENBIJDEVU.NL

WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES

Jaargang 66 #4

Vervallen Na de Boeletuin zijn nu ook de schooltuintjes verdwenen: hier plant de VU in 2019 een nieuw bèta-gebouw.

de boelelaan_11 oktober 2018, 11.22 Foto peter valckx

cover

Uilenstede revisited (na 50 jaar) 16 Sumeyye Dalkiran, Amsterdams sleutelfiguur 6 Kikkers in de stad 10 Islamitische invloed op moderne wetenschap 20

Opinie

Smartphoneterreur Nevenfuncties

8 23

Column

Mark van Vugt

9

Sanne Pieters

32

En verder Online nieuws

4

Onderzoeksnieuws

14

De voorzitter vraagt

19

Studentenraad

24

Mail/colofon

25

Campus: metro 51 en boze expats

26

Ondernemingsraad

28

Theater en restaurant

30

Uilensteders

31

Pieters & Drachman

32

Coverfoto Martijn Gijsbertsen Het volgende nummer verschijnt op 7 november 2018. klimaatneutraal natureOffice.com | NL-001-221499

gedrukt

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

3

‘Flexibel onderwijs heeft keerzijde’ Het hoger onderwijs moet flexibeler worden, vinden bijna alle politieke partijen. Studenten en docenten moeten opletten, waarschuwt hbo-docent en medezeggenschapper Arie Rinzema.

D66 wil lerarenmaster voor late beslissers Als het aan D66 ligt, komt er volgend collegejaar al een universitaire masteropleiding tot leraar in het basisonderwijs.

Kamernood per gemeente bestrijden Onderwijsinstellingen, verhuurders en gemeenten willen beter samenwerken om de kamernood onder studenten te lijf te gaan. Betrouwbare cijfers, een lokale aanpak en goede voorlichting vormen de pijlers van het nieuwe beleid.

{meer nieuws online}

Woningtekort Amsterdam niet opgelost Favoriete muziek van VU-voorzitter ‘Geen Europese propaganda’ Vindicat heeft nog steeds straf ‘Grote studieschuld, kleine hypotheek: niks mis mee’ 4

Rooftijdschrift misbruikt naam hoogleraar

E

en dubieus wetenschappelijk congres misbruikt de naam van hoogleraar Siebren Miedema. Vermoedelijk is hij niet het enige slachtoffer.

Op 14 en 15 december vindt in Amsterdam de International Conference on Engineering and Formal Science IV (ICEF-IV) plaats. Die wordt georganiseerd door Het European Center for Science, Education and Research (Euser). Voor bedragen tussen de negentig en honderdnegentig euro kunnen wetenschappers daar hun papers presenteren. Euser staat op de Beall-lijst van ‘predatory journals’ oftewel: rooftijdschriften. Volgens de website is Miedema lid van de adviescommissie. En dat is dus pertinent niet waar.

“Het is geldklopperij”, zegt Miedema. “Ze gebruiken namen van bekende wetenschappers om het koosjer te laten lijken.” Het is nu de tweede keer dat hem dit overkomt. Na dreiging met juridische acties, wordt telkens zijn naam verwijderd. “Ik accepteer dit niet.

Ik ben nota bene vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit bij het medisch cluster van de faculteit Gedrags- en Bewegingswetenschappen.”

Miedema gaat onderzoeken of meer hoogleraren hier last van hebben. (FB)

Karijn Kakebeeke

advalvas.vu.nl Voor al het laatste nieuws

Meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws> 9 oktober.

Integriteitscode wijst op rol universiteit De nieuwe gedragscode voor wetenschappelijke integriteit stelt expliciet dat de werkgever zijn wetenschappers moet steunen in integriteitskwesties.

“

In deze code staat dat de instellingen een zorgplicht hebben, en dat is internationaal uniek. Instellingen moeten de code onder de aandacht brengen, debatten organiseren, praten over dilemma’s, ondersteuning bieden. Die code mag niet in de la verdwijnen”, stelt Lex Bouter, oud-rector van de VU en hoogleraar methodologie en integriteit. Bouter is een van de samenstellers van de nieuwe code.

De principes van goede wetenschap spreken eigenlijk vanzelf: eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid. Die vijf principes zijn uitgewerkt in 61 normen. Je mag bijvoorbeeld geen data vervalsen en je moet netjes iedereen vermelden die een bijdrage heeft geleverd aan de publicatie.

Zo’n code lost niet alle problemen op, beseft Bouter. “Elke instelling zal deze code moeten verfijnen.

Je moet de code ook operationaliseren voor verschillende disciplines, die hun eigen tradities hebben.”

Ook media-optredens van wetenschappers vallen voor het eerst onder de code. Daar moet je wel met enige wijsheid naar kijken”, vindt Bouter. “In De Wereld Draait Door kun je niet praten in voetnoten.” (HOP)

Meer hierover op advalvas. vu.nl>nieuws>11 oktober. nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

advalvas.vu.nl

Pechstudenten eisen geld

Z

e zijn de eerste generatie zonder basisbeurs, maar zijn te vroeg gaan studeren om in aanmerking te komen voor de halvering van het collegegeld voor eerstejaars.

Het is niet eerlijk, schrijven Britte en Amelia in hun petitie, die inmiddels door bijna 122.000 mensen is ondertekend.

De twee initiatiefnemers spreken van ‘gedupeerde studenten’ en ‘discriminatie van de Nederlandse studenten’. Ze eisen ‘geld ter compensatie’.

Daarmee raken ze een snaar. Nog geen maand geleden ging de petitie online en niet lang daarna schoot het aantal ondertekenaars

opeens met tienduizenden omhoog.

De basisbeurs werd in 2015 afgeschaft, studenten krijgen een voucher (tegoedbon) ter waarde van tweeduizend euro waarmee ze vijf tot tien jaar na afstuderen bijscholing kunnen volgen. Zo kunnen zij ook profiteren van het betere onderwijs dat eraan komt, is de gedachte. Overigens zouden universiteiten en hogescholen tweehonderd miljoen euro per jaar voorinvesteren om het onderwijs alvast te verbeteren. In de petitie staat niet hoe Britte en Amelia – hun achternamen staan er niet bij – over deze vouchers en voorinvesteringen denken. (HOP)

Voor de petitie zie: advalvas.vu.nl>nieuws>8 oktober.

Shift to English

Blijvertjes

22

Juniordocent biomedische wetenschappen Roeska Blankevoort blogt over het bachelorprogramma dat vanaf dit studiejaar in het Engels wordt aangeboden.

Het is niet alleen een kwestie van de inhoud vertalen, het gaat veel verder. Lees haar blogs op advalvasvu.nl>blogs&columns

Koken voor beginners Voor het eerst je eigen potje koken? Geen paniek, zo moeilijk is het niet met deze tips op advalvas.vu.nl>tips&trucs

facebook.com/ advalvas Reportages, bijeenkomsten, borrels, lezingen & meer ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

procent van de internationale studenten woont vijf jaar na afstuderen nog steeds in Nederland.

H

et aantal internationale studenten dat in Nederland blijft hangen, is de afgelopen jaren gestegen in aantal (van 2500 naar 3500), maar gedaald in percentage (van 29% naar 22% van het totaal). Verreweg de meeste internationale studenten gaan dus terug naar huis of naar een ander buitenland. Het zijn vooral technische studenten die blijven. (HOP)

Meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws>9 oktober.

@advalvas_vu Een selectie uit de opvallendste (re)tweets van de afgelopen dagen @UTwente 15-10_Nieuws: Kick-off event UT/VU Mechanical Engineering groot succes http://dlvr.it/QnN125 @markvanvugt1 13-10_Weet Iemand nog een goed onderwerp voor mijn @trouw wetenschapscolumn van volgende week? @ronaldgiphart @roosvonk @advalvas_vu @VUhistoricus 12-10_Op deze dag, in 1966, werden acht nieuwe VU-gebouwen geopend, waaronder het Academisch Ziekenhuis en het Wis- en Natuurkundegebouw. Bekijk de film die hierover werd gemaakt: https:// www.geheugenvandevu.nl/hoofdmenu/ beeld-en-geluid/films/1966-opening-vuziekenhuis … @Joeri_VU 11-10_Vandaag is het #ComingOutDay , en ik word begroet door dit mooie beeld buiten mijn kantoor op de @VUamsterdam #feelingwelcome

@KayleighGoudsmt 9-10_Ik wil dit lijstje graag opdragen aan alle UvA-studenten geschiedenis die me in het verleden hebben willen wijsmaken dat hun universiteit beter is dan ‘mijn’ VU <3 Op het Elsevier-lijstje van beste bachelorstudies geschiedenis staat de VU bovenaan. De UvA haalt de top-drie niet. @HaskoD 6-10_Iemand die werkt voor een pensioenfonds zet zich in voor de belangen van de werknemers van een bedrijf. Wat is daar mis mee? Gunt u de werknemers hun baan en hun pensioen niet? Schandelijk @ wwwTabakNee @advalvas_vu Zie het interview met Erik Lutjens hierover op pagina 23.

5

6

nr 4 â&#x20AC;&#x201D; 17 oktober 2018

ADVALVAS

student in actie

‘Iedereen is eigenlijk een beetje radicaal’ Sumeyye Dalkiran is sleutelfiguur bij de gemeente Amsterdam. Als vrijwilliger maakt zij jongeren weerbaar tegen radicalisering.

Door Damla Kaygusuz FOTO PETER VALCKX

W

aarom koos je ervoor om sleutelfiguur tegen radicalisering en polarisatie te zijn? “Mijn ouders zijn in 1984 als migranten uit Turkije in Nederland gekomen. Wij waren zogeheten witte illegalen, we kregen toen wel een burgerservicenummer, zodat we mee konden draaien op de arbeidsmarkt, maar géén verblijfsvergunning. Daarvoor deed mijn moeder mee aan een 39 dagen durende hongerstaking. Van kinds af aan heb ik dus gezien hoeveel moeite zij deed om hier te mogen blijven. Uiteindelijk kwam het generaal pardon en mochten wij blijven. Door zoiets heftigs als kind mee te maken wil ik me extra inzetten voor jongeren en iets terugdoen voor de maatschappij. Ik merk wel dat die inmiddels een beetje is veranderd. Er is nu meer angst naar elkaar toe.”

Je werkt met jongeren die risico lopen te radicaliseren. Hoe doe je dat?

“Het belangrijkst vind ik dat het werk laagdrempelig is. Ik probeer jongeren weerbaar te maken tegen radicalisering en richt me daarbij op de Amsterdamse identiteit, maatschappelijke betrokken-

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

heid en relatieve rijkdom. Ik werk dus niet vanuit het perspectief van veiligheid, maar eerder vanuit empowerment; ik benader het probleem positief. Veel jongeren vinden het fijn om met iemand te praten van dezelfde leeftijd, want je praat dezelfde taal.”

Hoe kom je in contact met hen? “Dat kan op verschillende manieren. Zo ben ik bijvoorbeeld benaderd door iemand die zich zorgen maakte over een puber in zijn omgeving. Die puber had een Nederlandse vriendin en was zelf van een andere afkomst. Zijn relatie met haar raakte uit en sindsdien was hij helemaal dichtgeklapt. Doordat het uit was met haar, kon hij niet meer het goede van Nederlanders inzien. Zijn omgeving merkte dat hij steeds meer bezig was met zijn geloof en vonden dat hij het pad bewandelde naar radicalisering. Zijn ouders konden hem ook niet helpen met vragen over de islam. Het is niet verkeerd dat je je meer gaat richten op je geloof, maar het gevaar is dat je het online doet en daardoor wellicht verkeerde informatie krijgt.

“Hij was nog niet helemaal geradicaliseerd, merkten we, maar hij had wel de beginselen: hij wilde niet meer met mensen praten die niet bij zijn gemeenschap hoorden, hij wilde niet meer naar school en hij begon strenger te worden in zijn gedachtegang. Ik ben met hem in gesprek gegaan en merkte dat hij nog

Radicalisering voorkomen Als sleutelfiguur bij de gemeente Amsterdam werkt rechtenstudent Sumeyye Dalkiran aan het voorkomen van radicalisering bij jongeren. Vaak is het antiradicaliseringsbeleid gericht op de veiligheid van Nederland. Dalkiran: “Wij willen jongeren meer betrekken bij het onderwerp radicalisering en denken na over hoe we ze weerbaar kunnen maken tegen radicaal gedachtegoed.”

Hierover spart zij in het Europese netwerk: Radicalisation Awareness Network (RAN) Young.

Meer info via tinyurl.com/ RAN-Young

Sumeyye Dalkiran 26 jaar Derdejaars rechten en minor fiscaal recht September 2018 – heden Coördinator Commissie Organisatie en Financiën, Universitaire Studentenraad 18/19 Februari 2018 – heden Trainer, EU Commissie Trainer, Nationale Jeugd Raad (NJR) Maart 2017 – heden Sleutelfiguur, gemeente Amsterdam Maart 2017 – juli 2018 Kinder- en jongerenrechtswinkel 2012 – 2017 Coördinator jeugdwerk en projectbegeleider, Stichting Ufuk (onderwijsondersteuning) 2009 Procesbegeleider nationaal jeugddebat, Nationale Jeugdraad

steeds liefdesverdriet had en woede met zich meedroeg. Hij zocht troost in zijn geloof, dus daarom brachten wij hem in contact met een imam. Op deze manier kreeg hij informatie van de juiste en goede bron.”

Was dit dan ook het moment dat je dacht: dit is precies waarom ik het doe?

“Ik zie het als mijn taak om iedereen met wie ik spreek in mijn dagelijks leven iets positiefs mee te geven. Het feit dat deze jongeman nu voldoening krijgt uit zijn religie, en wel weer meedoet in de maatschappij, heeft mij laten zien waarom ik doe wat ik doe. Met dit werk maak ik een wezenlijk verschil voor individuen. Zo’n kans laat ik nooit aan mij voorbijgaan.”

Kun je je voorstellen dat iemand radicaliseert? “Iedereen is eigenlijk een beetje radicaal. Iedereen heeft iets waar zij/hij vasthoudend over denkt: feminisme, religie of een bepaalde ideologie. Het is heel belangrijk dat je geen ingrijpende veranderingen in de samenleving wilt realiseren met geweld.”

Ben of ken jij ook een student, medewerker of promovendus die zich inzet voor de maatschappij? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

7

Blijf je smartphone de baas

Het mobieltje dreigt ons leven over te nemen. Hoog tijd dat wij er ‘smart’ mee omgaan.

DOOR FIZA AHMED ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT

N

a eten en een dak boven ons hoofd lijkt toegang tot het internet een primaire levensbehoefte te zijn geworden.

Onze smartphone is inmiddels een extra en onmisbaar ledemaat. De gemiddelde Nederlander kijkt er meer dan 150 keer per dag op. Hierbij is nog niet eens rekening gehouden met het aantal uren online op het werk of tijdens studie. Een dag bestaat uit 24 uur, waarvan wij – slapen niet meegerekend – meer online dan offline aanwezig zijn.

Wifi en 4G zorgen voor een constante bereikbaarheid, maar ook voor een aandachtspanne van een goudvis, in combinatie met de voortdurende onrust om informatie te missen. De virtuele wereld is een parallel universum, waarin wij de hele dag in en uit glippen. We zijn continu tegelijkertijd én in een fysieke én in een virtuele omgeving, met als gevolg dat onze aandacht ergens tussenin zweeft, als in een soort niemandsland. Daarin schuilt nu juist het euvel. Onze aandacht is noch hier, noch daar.

Zelfs in gezelschap dwalen onze blikken regelmatig af naar dat kleine schermpje.

Het valt op dat mensen die samen ergens

8

aanwezig zijn, of het nou in de trein of in een restaurant is, herhaaldelijk op hun eigen smartphone kijken. Als ze iets tegen elkaar zeggen, is het vaak naar aanleiding van een berichtje, cartoon of whatsappje.

Wij kunnen niet meer in de tram zitten zonder op ons mobieltje te kijken. Zelfs lopend, fietsend en autorijdend, met

gevaar voor eigen leven, willen we toch dat ene appje lezen. Niet alleen de kunst van het met aandacht face-to-face communiceren, maar ook het nut van ons hoofd leegmaken door middel van verveling, dagdromen en mijmeringen is bij de homo digitalis tanende.

Veelvuldig ‘online sociaal zijn’ tast ook ons gevoel van welzijn en zelfvertrou-

nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

opinie

wisselcolumn

Complottheorieën

Mark van Vugt hoogleraar evolutionaire psychologie

B

wen aan. Uit onderzoek blijkt dat wij ons eenzamer en ontheemder voelen hoe meer wij ons begeven op sociale media.

Online laten wij een gepolijst imago van onszelf zien, met alleen de leuke en positieve gebeurtenissen des levens, met als gevolg dat het ‘perfecte’ leven van anderen ons laat voelen dat wij een saai bestaan hebben en alle leuke feestjes missen. Wij raken ons zelfvertrouwen kwijt bij mooie – gephotoshopte – Instagram-foto’s en raken in de stress van veelvuldig geping van whatsappgroepen.

Deze waarschuwing tegen overmatig internetgebruik is absoluut geen pleidooi voor een algehele afwijzing. Beslist niet. Het internet verschaft ons toegang tot gemak en een betere kwaliteit van leven. Wij hebben informatie binnen handbereik, raken de weg nooit meer kwijt dankzij Google-maps, monitoren onze gezondheid met fitnessapps en zijn op de hoogte van stremmingen en files.

We leven mee met het leven van (verre) vrienden door hun berichten te lezen en te liken. Maar net als bij een goede fles wijn proclameer ik: geniet met mate. Het is van groot belang dat wij de baas zijn over onze smartphone, en niet andersom.

Ergo, het is hoog tijd dat wij die ‘smart’ gaan gebruiken.

Fiza Ahmed is docent en onderzoeker bij de faculteit Sociale Wetenschappen.

Ahmed won de derde prijs van de Essaywedstrijd van Sociologie Magazine. Dit is een ingekorte versie van haar artikel.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

foto Yvonne Compier

Prijswinnaar

door georganiseerd geweld. Men moest ent u van mening dat de VS dus zeer alert te zijn op mogelijke samendoor een geheim netwerk zweringen, en daardoor is ons moderne van politici wordt gerebrein er nog steeds extreem vatbaar voor. geerd, dat Lady Di door de Better safe than sorry.

Britse inlichtingsdiensten Historisch onderzoek ondersteunt onze is vermoord en dat Shell evolutionaire theorie: complottheorieën allang beschikt over genoeg zijn van alle tijden en komen in alle cultuschone energie voor iedereen? Antwoordt ren voor. Ook verspreiden ze zich razendu ja, dan bent u misschien wel gevoelig snel onder de bevolking, vooral in landen voor complottheorieën. In deze tijden zonder onafhankelijke pers. Mensen met van fake news en alternative facts is dat extreme politieke opvattingen – zowel oppassen geblazen. links als rechts – lijken gevoeliger voor Complottheorieën lijken onschuldig, complotdenken. Dat geldt ook voor maar zijn dat zeker niet. De genocide in paranoïde mensen wanneer zij hun Rwanda in 1994, waarbij ruim 1 miljoen machtspositie dreigen te burgers werden vermoord, verliezen. Denk aan Jozef begon toen het gerucht Stalin, die uit angst voor zich verspreidde dat het Wetenschappelijk samenzweringen mensen vliegtuig van de Hutudenken uit zijn politieke kring liet president was neergeschovermindert verdwijnen. Dankzij het ten door Tutsi-rebellen. de complotinternet kunnen complotWetenschappers spreken gevoeligheid denkers hun vrije gang van een complottheorie gaan in het verspreiden als mensen de indruk van de krankzinnigste hebben dat machtige theorieën. Dat kan een anderen heimelijk tegen bedreiging vormen voor hen samenzweren. Het de cohesie binnen een samenleving. gaat daarbij om een veronderstelling. Als Wetenschappelijk denken vormt een het complot eenmaal bewezen is, zoals redmiddel. Als mensen wordt gevraagd Watergate of de bouwfraude, dan is het op een analytische manier na te denken, geen theorie meer. vermindert dat hun complotgevoeligMet collega Jan-Willem van Prooijen heid. Hier ligt een taak voor de universionderzoek ik de evolutionaire oorsprong teit. van complottheorieën. Onze hypothese is dat complotdenken functioneel was in de vroegere, gewelddadige samenlevingen, Van Prooijen, J. W. & Van Vugt, M. Conspiracy waar de mens makkelijk het slachtoffer theories: Evolved functions and psychological werd van een samenzwering. Op basis mechanisms. Perspectives on psychological science van antropologisch onderzoek schatten (2018) we dat 20 tot 30 procent van volwassenen in die oerstammen om het leven kwam Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

9

Dierecologie

Door uitbundiger te kwaken, komen kikkers boven het stadsgeluid uit. Zo overleven ze in de stad. Zo’n aanpassing zie je bij veel succesvolle dieren in steden, aldus dierecoloog Wouter Halfwerk.

Stadse kikkers brullen het meest

L

DOOR WELMOED VISSER

uidruchtig en stressbestendig, dat moet je zijn om in de stad te overleven. En nee, dit gaat niet over mensen. Of misschien ook wel, maar dat is een ander vakgebied. Dierecoloog Wouter Halfwerk (37) bestudeert tungarakikkers in en buiten Panama-Stad. Daarvoor kreeg hij een grote Europese subsidie, een zogeheten ERC Starting Grant van 1,5 miljoen euro.

Dieren kunnen zich snel aanpassen aan een stedelijke omgeving: al vlak na de Industriële Revolutie in Engeland viel het wetenschappers op dat er in een omgeving met veel roetvervuiling meer donkergekleurde motten voorkwamen.

De lichte motten vielen namelijk meer op en werden sneller opgegeten. Het gen dat voor de mutatie naar een donkere kleur verantwoordelijk is, werd overigens pas in 2016 gevonden.

Ook bij vogels zie je verschillen volgens Halfwerk: stadsmezen en -vinken zien er bleker uit dan hun soortgenoten van het platteland. Dit komt doordat er in hun

10

voeding minder caroteen zit, de kleurstof die veel organismen oranje of geel maakt.

Halfwerk: “Zo’n verandering is niet altijd een voordeel. Die vogels met minder felgekleurde veren zijn waarschijnlijk minder aantrekkelijk als partner. Maar doordat die dieren hun voedsel hebben aangepast, kunnen ze wel overleven in de stad.” Vogels passen ook hun roep aan: spreeuwen imiteren telefoondeuntjes en over het algemeen gaan vogels luider en hoger zingen om boven het lawaai van de stad uit te komen.

De stoerste kikker De kikkers uit het onderzoek van Halfwerk passen zich ook aan: stadskikkers kwaken uitbundiger dan kikkers uit het bos. Maar dit kan alleen omdat ze in de stad weinig tot geen natuurlijke vijanden hebben. Halfwerk: “Dit soort kleine dieren uit de jungle heeft grofweg twee strategieën om zich voort te planten: óf ze maken een heleboel kabaal óf ze houden zich juist heel stil.” De lawaaimakers zijn gemakkelijk te vinden voor soortgenoten van het andere geslacht, maar ook voor prooidieren en parasieten. Risico nemen dus en wie het stoerst is, ofwel in kikkertermen het meest brult, is het

Tungara Engystomops pustulosus ©rbbmr nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

Oud en nieuw in Panama-Stad/ JurriaanH

wetenschap

Exit robotkikker

Jussi Puikkonen/KNAW

Voor zijn vorige onderzoek naar de aantrekkelijkheid van tungarakikkers had dierecoloog Wouter Halfwerk een kikker nagebouwd, een klein robotje met een bruin jasje dat net zo hard kon kwaken en ongeveer zo bewoog als een echte kikker.

Maar dat gaf nogal wat gedoe, want om met de robotkikker net zo’n volume en trilling te halen als echte kikkers, moest er een gasfles van een halve meter naast om het kunstkikkertje aan te drijven. “En die fles maakte van zichzelf bijna meer lawaai dan de kikker”, zegt Halfwerk, “dus daar zijn we uiteindelijk mee gestopt.”

Toch vindt Halfwerk dat geknutsel een van de leukste dingen van zijn werk, ook nu weer. Hoe krijgt hij zijn apparatuur bestand tegen het vochtige klimaat in het regenwoud?

Hoe gaan ze waarnemingen automatiseren? Hoe nemen ze het kikkergeluid op en gaan ze dat bewerken?

Bofkikker > Wouter Halfwerk kreeg 1, 5 miljoen euro subsidie van de Europese Unie voor zijn onderzoek naar de aanpassingen van dieren aan de stad. > De ERC Starting Grant is een van de grootste beurzen voor wetenschappers. > Halfwerk wil met deze beurs een postdoc en twee promovendi aanstellen. > Het onderzoek loopt vijf jaar.

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

11

advertentie

WEAPON OF MASS DESTRUCTION

This toy gun might kill more people than a real gun. Simply because itâ&#x20AC;&#x2122;s made of plastic. It will end up as waste in our oceans. Where it degrades in small particles and ends up in our food chain.

This way poison enters our body on a daily basis. We must reduce now or suffer later.

Kwakende mannetjeskikker

directe omgeving geen andere poeltjes aantrekkelijkst voor de vrouwtjes. Dieren zijn. En dan kan hij testen of ze harder die dit doen, zoals de tungarakikker uit gaan kwaken als hij ze blootstelt aan Halfwerks onderzoek, leven vaak in grote stadslawaai uit een speaker. groepen.

Met de Panamese tungarakikker is nog De dieren die zich juist heel stilhouden, iets aan de hand: het lijkt erop dat die af en toe een bescheiden roepje doen, en het liefst op verlichte plekken gaat zitten verder vooral niet willen opvallen, leven kwaken. Want de vleermuis die de kikkers doorgaans langer. Maar het duurt ook eet, heeft juist een hekel aan verlichte langer voordat ze worden gevonden door plekken, waar die het risieen partner. “Iets ertusco loopt om zelf te worden senin heb je vrijwel niet in opgegeten. Halfwerk gaat de jungle”, zegt Halfwerk.

Dit experiment is met kunstlicht testen of Hij gaat stadskikkers met de evolutie in een de kikkers inderdaad een boskikkers en andere snelkookpan voorkeur hebben voor kikkersoorten vergelijken: verlichte plekken. hebben ze allemaal dezelfde aanpassingsstrategie aan de lichtvervuiling Vrouwtjes moeilijkst en het verkeerslawaai? waarneembaar Halfwerk: “We gaan in de En om zijn ideeën over nieuwere buitenwijken aanpassing aan de stad én in de oude wijken van te testen, gaat Halfwerk Panama-Stad kijken of kikkers die langer het geluid van de kikkers opnemen en in de stad hebben geleefd, zich meer afspelen in de jungle. En dan kijken wat hebben aangepast.” erop afkomt: zijn dat vleermuizen die de kikkers eten of parasieten (vliegen)?

Dan is het geluid niet succesvol. Is het Stadslawaai uit speaker een vrouwtjeskikker? Dan is de missie Ook gaat Halfwerk de stad nabootsen geslaagd. Hoe ze het gaan meten, weet in de jungle door een poeltje te graven, hij nog niet precies: van de vliegen en te wachten totdat er tungarakikkers op vleermuizen kun je waarschijnlijk op afkomen, en die dan bloot te stellen aan camera goed waarnemen dat ze naar het licht en geluid, zoals dat in de stad ook geluid toe gaan. Het zal nog een klus zijn gebeurt. Nemen die kikkers dan niet om daarvoor een programma te schrijven gewoon de benen? Halfwerk verwacht waarmee je de beelden door de computer dat ze in het poeltje blijven zitten en kunt laten analyseren. Maar dat is het zich zullen aanpassen, vooral als er in de

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

Rachel Moon

Adam Dunn

Dierecologie

Te hard gebruld

probleem niet, verwacht Halfwerk. Het moeilijkst wordt het om de vrouwtjes waar te nemen. “Die zijn zo”, Halfwerk houdt duim en wijsvinger een paar centimeter uit elkaar, en ze hebben een schutkleur waardoor je ze bijna niet ziet. Hij denkt erover om een meetopstelling met een weegschaaltje te maken, waardoor hij kan wegen of ze langskomen. Maar of dat gaat werken is nog maar de vraag.

Anders moet een van de promovendi straks waarschijnlijk gewoon ouderwets turven.

Dit experiment is de evolutie in een snelkookpan: trekt de kikkerzang eerder vleermuizen en vliegen aan, dan is het geluid niet goed genoeg. Komt het vrouwtje als eerste op het gekwaak af, dan is het geluid door naar de volgende ronde.

Door het geluid telkens een beetje aan te passen, wil Halfwerk een beeld krijgen van hoe succesvolle en minder succesvolle kikkers klinken.

Meer soorten dieren in steden Uiteindelijk zou de kennis van de overlevingsstrategieën van kikkers en andere dieren in de stad kunnen bijdragen aan een meer duurzame stedelijke omgeving, hoopt Halfwerk. “Want van de tien kikkersoorten zijn er negen die niet succesvol zijn, ook in Panama-Stad. Als je weet waar dat aan ligt, kun je de omgeving misschien anders inrichten, zodat er een grotere verscheidenheid aan dieren in een stedelijke omgeving kan leven.”

13

VIPs

Kritische militairen

M

De raden van toezicht van VUmc en AMC benoemden Chris Polman tot voorzitter van de raad van bestuur van VUmc, in die functie is hij ook vicevoorzitter van de raad van bestuur van AMC. Polman volgt Wouter Bos op.

idden in een vuurgevecht kun je niet al te lang stilstaan bij morele dilemma’s.

Maar het is voor militairen wel belangrijk dat ze achteraf kunnen reflecteren op genomen beslissingen - om ervan te leren. Het onderzoek waarop Eva van Baarle 2 oktober promoveerde gaat over hoe de cultuur bij defensie reflectiever kan worden. Daarvoor staat een aantal dingen in de weg, analyseert Van Baarle: veel militairen zien zichzelf als uitvoerder van een politiek besluit, ze hebben trouw gezworen aan de koning en laten zich leiden door de hiërarchie van het leger. In trainingen die zich richten op het vergroten van de morele sensitiviteit, is het dan ook belangrijk dat er aandacht is voor deze machtsrelaties, aldus Van Baarle. (WV)

Astronaut Samantha Cristoforetti krijgt een eredoctoraat van de VU op vrijdag 19 oktober, de 138ste verjaardag van onze universiteit. In het International Space Station was zij onder meer verantwoordelijk voor experimenten in materiaalwetenschappen, medisch onderzoek en biologie.

Onderzoeksfinancier NWO kent 17,9 miljoen euro toe aan zeven onderzoeksprojecten van Nederlandse instituten en universiteiten, waaronder het Urban Mobility Observatoryproject van TU Delft, waarin VU-hoogleraar vervoerseconomie Erik Verhoef participeert met de afdeling Spatial Economics en het Spinlab.

Treasures in Trusted Hands van Jos van Beurden is een van de drie proefschriften die voor de Boekman Dissertatieprijs voor cultuur, kunst en beleid zijn genomineerd. De winnaar wordt bekendgemaakt op 30 oktober aan de Radboud Universiteit.

14

Zie proefschrift via tinyurl.com/ Evavanbaarle

Populaire kleuters

K

leuters met een betere taalvaardigheid liggen beter in de groep.

Dat blijkt uit het onderzoek waarop Femke van der Wilt 8 oktober promoveerde. Wat oorzaak en gevolg is, is niet bekend.

Maar Van der Wilt adviseert docenten wel om meer in te zetten op het bevorderen van

de taalvaardigheid van deze jonge kinderen. Dat zou een goede manier kunnen zijn in het voorkomen en terugdringen van sociale afwijzing. Die heeft namelijk enorme gevolgen voor kinderen. Zij worden niet om één bepaalde reden afgewezen, er is een netwerk van sociale, cognitieve en emotionele factoren bij betrokken. (WV)

Belastingprikkels

W

erknemers reageren nauwelijks op belastingprikkels. Ze passen hun uren nauwelijks aan bij een verandering van het belastingtarief, en daarmee van hun netto-inkomen. Dat blijkt uit het onderzoek waarop econoom Nicole Bosch 9 oktober promoveerde. Ook werkgevers voeren een verandering in hun sociale premies, en daarmee hun arbeidskosten, niet of niet direct door in de beloning van hun werknemers.

Zelfstandig ondernemers blijken het meest geneigd hun inkomen aan te passen als dit hen belastingvoordeel oplevert. (PB)

Zie proefschrift via tinyurl.com/ Nicolebosch nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

onderzoeksnieuws

MIJN SCRIPTIE Relaties en seksualiteit van Turkse en Noord-Afrikaanse Nederlanders

‘Geluk en zingeving deels genetisch bepaald’

‘Moeilijk om mannen te vinden die over seks willen praten’

‘We vonden een aantal genetische varianten voor zingeving en geluk’, aldus hoogleraar Meike Bartels.

Romy Claassen | 26 | master sociologie | cijfer 7 | 24 ects Is je onderzoek gelopen zoals je had verwacht?

“Nee, ik heb onderschat hoe moeilijk het zou zijn om mensen te vinden die willen praten over seksualiteit, vooral mannen. Uiteindelijk heb ik 5 jongens gevonden en 12 meiden, maar dat heeft me heel veel tijd gekost.”

Wat zou je met de kennis van nu anders aanpakken? “Ik zou meteen beginnen met het daadwerkelijke onderzoek en niet te lang blijven hangen in het theoretisch kader. Dat kun je achteraf ook nog schrijven.”

Wat is je grootste ontdekking? “Dat er niet zoiets bestaat als een opvatting van Turkse en Noord-Afrikaanse Nederlanders over seksualiteit. Hun ideeën daarover zijn zo divers: ik sprak vriendinnen van wie de een alles al had gedaan en de ander vond dat je moest wachten tot het huwelijk. Als ik mensen eenmaal sprak, waren ze heel open.”

Ben je goed begeleid? “Ja, toen het zo moeilijk liep om respondenten te vinden, bleef mijn begeleider Sawitri Saharso me motiveren. Ze hielp me ook goed bij het opstellen van de vragenlijst.”

Ga je er verder nog iets mee doen? “Toen ik de scriptie eindelijk af had, was ik er helemaal klaar mee. Maar nu begint het weer te kriebelen. Het is zo’n interessant onderwerp. Saharso stelde voor om er een artikel van te maken. Misschien ga ik dat nog doen.” (WV)

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

Maanwater

4,5 U

miljard jaar geleden was er al water op de maan.

it het promotieonderzoek van Yanhao Lin blijkt dat de aarde en de maan allebei vanaf hun ontstaan waterrijk zijn geweest. De maan had 4,5 miljard jaar geleden ten minste 270 tot 1650 deeltjes water per miljoen deeltjes, concludeert Lin. (WV)

Yanhao Lin promoveerde op 12 oktober aan de faculteit Bètawetenschappen.

“In ons onderzoek hebben we vragenlijsten en de genetische informatie van 220.000 mensen gebruikt om te kijken naar de erfelijkheid van geluksgevoel en zingeving. Daarbij vonden we 2 genetische varianten voor zingeving en 6 genetische varianten voor geluk.

Hoe gelukkig mensen zijn, wordt dus niet alleen bepaald door omgevingsfactoren maar deels ook door genetische verschillen.

In het veld van de positieve psychologie wordt allang gedebatteerd over de vraag of geluk en zingeving nou wel of niet aan elkaar gelinkt zijn. Daar blijkt nu een matig verband tussen te zijn, maar dit wordt wel deels bepaald door een overlappende set genen.

Over het algemeen is het zo dat mensen die hoger scoren op geluk, ook meer zingeving van het leven ervaren. Daarbij gaat het niet per se om religie en spiritualiteit, maar gewoon om de vraag of mensen het leven als zinvol ervaren. De vraag of het gevoel van zingeving het geluksgevoel beïnvloedt of andersom, is daarmee trouwens nog niet beantwoord.” (FB)

Meike Bartels is hoogleraar genetics and wellbeing.

Samen met promovendus Bart Baselmans deed ze onderzoek naar de genetische variatie bij geluk en zingeving. De resultaten werden gepubliceerd in het tijdschrift Scientific Reports.

15

Reünie

‘Vaak klommen we via het weer naar binnen’

16

nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

t balkon

UILENSTEDE

Vijftig jaar geleden waren ze de eerste bewoners van eenheid 176. Voor even zijn ze terug. Aan hun kamers is erg weinig veranderd, constateren de oudere heren verbaasd: nog steeds staat het bureau onder het raam.

Hunkerbunker

DOOR LARISSA VAN DIJK, student-reporter FOTO MARTIJN GIJSBERTSEN

“

In 1968 werden de jongens nog apart van de meisjes gehouden. De groene flat was de herenflat, en naast de verpleegsterflat had je nog een damesflat, vertelt Groot.

Die verpleegsterflat, liefkozend ook wel de hunkerbunker genoemd, veroorzaakte wat afleiding voor de mannelijke bevolking van Uilenstede. Om dat binnen de perken te houden, waren er vanuit de VU strikte regels over mannelijk bezoek.

Groot vertelt: “Tot elf uur mochten gasten blijven, daarna moesten ze onherroepelijk naar huis.” Opmerkelijk: de matrassen van de bewoners moesten op de gang tot het bezoek weer weg was, vooral het geval men verkeerde ideeën kreeg. Niet dat die avondklok veel zin had. “Vaak klommen de jongens via het balkon weer naar binnen”, lacht Groot.

Met de brandslang zetten we de hele gang onder water. In onderbroek uiteraard.” Gelach klinkt in Il Caffè op Uilenstede.

Eenheid 176 is bij elkaar voor een borrel. Dat gebeurt vaker, zou je zeggen. Maar voor deze negentien bewoners is het wel even geleden dat ze voor het laatst op Uilenstede waren: vijftig jaar geleden, op 1 oktober 1968, waren zij de allereerste bewoners van de eenheid.

Tijd voor een feestje dus. Op een wit doek komen oude foto’s voorbij, her en der staan groepjes oud-bewoners ‘Kwam ik terug na Flessengooifeest bij te praten. Is er sinds het weekend, dan die tijd veel veranderd?

De scheiding der seksen Sommigen hebben contact ontbraken er altijd was in 1972 afgelopen, wel wat dingen in gehouden, maar voor volgens het bestuur Stichmijn kamer’ velen is het de eerste keer ting Studenten Huisvesin vijftig jaar dat ze hun ting (S. S. H.) omdat zo’n buren en de campus weer afschaffing zou helpen terugzien. Niet iedereen om de bewoning wat van de oorspronkelijke rustiger te maken. In de gang is aanwezig. Sommigen konden niet notulen merkte men nog wel op: ‘Er is bereikt worden en één oud-bewoner is een goede voorlichting aan de ouders overleden. hierover nodig, omdat sommigen zich Kees Groot laat samen met reünieorgaoverdreven voorstellingen maken over nisator Han Pronker in vogelvlucht zien het toezicht op hun kinderen.’ Om de wat er veranderd is op de campus. “Wij boel toch een beetje onder controle te noemden de laagbouw oud-Uilenstede, houden, werden er in het begin consuls de grote flats waren nieuw-Uilenstede. aangesteld, een soort beheerders, die Op de plek waar nu de nieuwbouw fungeerden als vriend, vader en politiestaat, stond vroeger de zusterflat, waar agent. Bob Dros was een van hen: “Het verpleegsters in woonden.” Het oude werd nog weleens een puinhoop, met alle sportgebouw en de kantine zijn gesneustudenten en maar twee consuls per flat”, veld, de hele Laan van Kronenburg moest herinnert hij zich. De aanwezigheid van in ’68 nog gebouwd worden en Buitenvelschoonmakers, zoals de legendarische dert was een gloednieuwe wijk, waarvan ome Herman, was geen garantie voor een de eerste woningen in ’59 in gebruik zijn schone keuken. “Maar dan werd ik even genomen. boos, ruimde iemand het op en was het

17

Reünie

Uilenkinderen In 1968, midden in het tijdperk van de vrije liefde, heerste op Uilenstede nog een strikte scheiding tussen mannen en vrouwen. Toch weerhield dit de bewoners er niet van relaties te beginnen. Zo ook biologiestudent Kees Groot, die hier zijn vrouw Rita leerde kennen.

Zij woonde in de verpleegstersflat, hij in de groene toren. Later zijn ze samen gaan wonen in Leiden. Dit jaar zijn ze 40 jaar getrouwd.

Toen de regels versoepeld werden en jongens en meisjes op dezelfde gang mochten wonen, kwam Coby op eenheid 176 terecht, schuin tegenover Ulf Arndt. Ze kregen een “gangoverspannende” relatie. “We gebruikten de ene kamer als woonkamer en de ander als slaapkamer. We staken regelmatig de gang over in pyjama”, herinnert Arndt zich de beginperiode van hun relatie. Ondertussen zijn ze 32 jaar getrouwd.

Getrouwde stellen vonden ook een plekje op Uilenstede. De dubbele kamers waren speciaal voor dit doel gebouwd. En zij waren niet alleen. In jaaroverzichten uit de begintijd van Uilenstede valt te lezen dat 21 procent van de gehuwde stellen één of meer kinderen had. In 1974 woonden er maar liefst twintig kinderen op Uilenstede, die opgevangen konden worden in de denksportruimte van de sporthal, die tevens dienst deed als crèche. Ook de langharige consul Bob Dros woonde met zijn zoontje op Uilenstede.

18

Campert en eentje van weer in orde”, vertelt Dros. het Vrijheidsbeeld op de In een boekje over De overlast muren en naast de balkonUilenstede dat Dros als leidde ertoe dat deur mijn motorfiets.” oud-consul meekreeg na de Amstelveense Al snel bleek dat maar zijn vertrek valt te lezen: jeugd de toegang liefst vijf kamerdeuren ‘Een aantal inwoners van werd ontzegd hetzelfde slot hadden. woontoren B heeft op 7 Henk Meijerink, de langmei spontaan een naarste van de groep: “Dus beneden-gooien-van-legeje leende nog weleens flessenfeest georganiwat van elkaar. Kwam ik seerd. De commissie van terug na het weekend, dan beheer heeft beslist wel ontbraken er altijd wel veel gevoel voor spontane wat dingen in mijn kamer, vaak m’n pickuitingen, mits hier geen storende gevolup of wat platen. Ik haalde ze dan weer gen uit voortvloeien.’ terug, maar het volgende weekend was het weer bal.”

Hele flat onder het poeder Of ze veel thuis kookten? Gestman: “In Het legendarische blusincident kan Dros zich nog scherp voor de geest halen: “Had ’68 mocht er nog niet gekookt worden, er was alleen een klein kookplaatje om een grapjas de blussers opengetrokken. water op te koken.’ Eten deden ze in de De héle gele flat, van de eerste tot de mensa, een soort kantine waar ze voor achtste verdieping onder het poeder. Ja, een paar gulden een warme hap konden dat was wat!” Dat de bewoners het niet zo halen. Later werd koken wél toegestaan. nauw namen met de regels, beaamt ook “We hadden een intekenlijst waarop Ton Gestman: “Wij woonden hier nog iedereen kon intekenen. Voor 2,5 gulden vóór er een bewonersraad was. De S.S.H. kreeg je dan avondeten. Huig, Han en ik maakte de dienst uit, en in de regel gold: kookten, Willem sneed alles en de rest wilde je iets, dan gebeurde het niet. Dus waste af”, vertelt Gestman. Zo at niet dan regelde je het maar zelf.” alleen eenheid 176 elke dag warm, maar Voor een zelfgebouwde oprit jatten mensen van andere eenheden vaak ook.

Uilensteders stenen uit de oprit van de directeur van het bestuur, zodat medebewoner Willem Temmink met zijn rolstoel Verboden toegang naar binnen kon. Ook de oorspronkelijke Op 30 oktober 1970 werd Kafé Uilenstede hal in de keuken braken de bewoners op geopend, als ontmoetingscentrum voor eigen initiatief weg. Véél handiger, want studenten en niet-studenten. Maar dit dan was de keuken veel groter, vonden leverde de nodige spanningen op. De ze. Pas in 1970 werd er een democratisch bezoekers van het café die niet op Uilengekozen bewonersvereniging opgericht, stede woonden, hadden de gewoonte de de zogeheten Uilenraad. campus op te rijden met hun bromfietsen, ondanks een uitdrukkelijk verbod.

Voor 2,5 gulden ‘Wilde je iets, dan Het lawaai en overlast avondeten gebeurde het niet. leidden ertoe dat in Hoog tijd om te kijken Dus dan regelde je november ’73 de Amstelhoe eenheid 176 er tegenhet maar zelf’ veense jeugd de toegang woordig bij ligt: de groep werd ontzegd. Helaas gaat naar de eerste verdiebetekende dit ook voor het ping van de groene flat, café slecht nieuws. Krap eenheid 176. Wanneer een halfjaar later moest de deur opengaat, klinkt het sluiten wegens slechte er bulderend gejuich. exploitatiecijfers.

Volledig overdonderd laat studente Het Kafé is vijftig jaar later Il Caffè geworHenriëtte haar kamer zien, vroeger den. De oud-bewoners gaan samen op de de kamer van Kees Groot. In 1968 was foto en daarna gaan ze naar binnen voor de kamer gemeubileerd en dat is nog een laatste biertje. “Weet je wat grappig steeds zo. Hoewel pas gerenoveerd, zijn is?”, zegt Groot, “mijn zoon woonde ook de kamers zelf nauwelijks veranderd. op Uilenstede en toen ik hem hielp met Groot wijst: “Onder het raam een bureau, verhuizen dacht ik: wat is het eigenlijk daar de bank, daar een bed. Een enorme klein!” poster van het boek Tjeempie van Remco

nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

De voorzitter vraagt

Z

oals aangekondigd in mijn naast wetenschappelijke excellentie én eerste bericht vorige maand relevantie en meer uiteraard. Heerlijk om wil ik deze column benutzo samen te dromen. Dit is een wezenlijk ten om vaker met jullie te begin van het opstellen van een nieuwe ‘praten’. Waarschijnlijk strategie voor de periode 2020-2025. bedenken veel studenten en Hopelijk blijven jullie, alle collega’s en medewerkers niet dat zij de studenten, steeds meedenken. allerbelangrijkste inspiratiebron en bron De tweede vraag die ik aan jullie wil van kennis zijn voor ons als bestuurders. voorleggen in de stap-voor-stapaanpak Het is dus voor onze VU reuze belangrijk op weg naar een gedragen strategie is: om met elkaar in gesprek te zijn. Alleen ‘Welke veranderingen in onze omgeving dan kunnen we de mooiste resultaten zijn belangrijk voor de ontwikkeling van behalen op onze drie kerntaken: onderde VU?’ Denk aan robotisering of interwijs, onderzoek en valorisatie. nationalisering. Denk aan concurrentie Zo kwam bijvoorbeeld de winnares van van universiteiten, zoals Harvard, die de onderwijstalentprijs 2017 Lidewij van door digitalisering steeds bereikbaarder Gils, universitair docent worden met hun cursusLatijn, mij vorige week aanbod voor iedereen. bijpraten over haar innoEn wat willen studenten Studenten en vatieve ideeën over het in de toekomst leren en medewerkers zijn inzetten van de bibliobeleven op de universiteit? onze belangrijkste Waaraan bestaat behoefte, theek voor het onderwijs. inspiratiebron Meike Bartels, hoogleraar ook met het oog op veranpsychologie, vertelde mij deringen op de arbeidsnaar aanleiding van de markt? Welke kennis en Opening Academisch Jaar vaardigheden zijn over over haar onderzoek over zeven jaar van belang voor geluk en genen. academici?

Binnenkort spreek ik met En hoe zit het tegen die Maarten Lindeboom en Halleh Gorashi tijd met onze medewerkers? Wat kunnen over hun benoeming als kroonlid in de we hen bieden? Het Rijksbudget per Sociaal-Economische Raad (SER) en wat student en daardoor onze onderzoekstijd ze daarin kunnen betekenen voor valorien -ondersteuning door onze professatie van sociaal-economisch onderzoek. sionele diensten lijken steeds meer af te Op mijn vorige vraag ‘Het is 2025: waar nemen. Kunnen we er dan toch in slagen ben je dan trots op en wat hoop je dan om een goed werkgever te blijven? De over de VU te kunnen zeggen?’ kreeg ik Vrije Universiteit die haar medewerkers mooie reacties: toegankelijkheid, duuren haar onderzoek en onderwijs doet zaamheid en ‘iemand worden in plaats floreren? En wat kan er – als we niet van iets’ staan centraal in de dromen adequaat reageren – misschien zelfs over 2025. Met decanen deden we ook gebeuren waardoor de VU over 20 jaar een droomsessie in de strategische niet meer bestaat? Op welke relevante conferentie op 11 september. Ook hun veranderingen willen of moeten we dromen hadden dezelfde leitmotiven, inspelen in de komende jaren?

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

Annabel Oosteweeghel

Veranderingen

Mirjam van Praag voorzitter college van bestuur Welke veranderingen zie je in onze omgeving die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de VU? Laat het weten! VU-baas Mirjam van Praag werkt aan het strategisch toekomstplan voor de VU. Advalvas verzamelt voor haar de antwoorden, van medewerkers én studenten. Reageren kan per mail naar devoorzittervraagt.advalvas@vu.nl of online onder Van Praags column op advalvas. vu.nl/blog-item/veranderingen.

19

Ehsan Masood

We hebben veel te danken aan de islam, maar je moet het ook weer niet overdrijven De Britse wetenschapsjournalist Ehsan Masood relativeert de impact van de islamitische gouden eeuw op de moderne wetenschap.

DOOR PETER BREEDVELD ILLUSTRATIE MERLIJN DRAISMA

‘

Heb jij weleens gehoord over Hezarfen Ahmet Çelebi, die in de zestiende eeuw van de Galata-toren over de Bosporus naar Uskudar vloog? En wist jij dat de grondlegger van de geneeskunde een islamitische geneesheer was?’ De website van studentenvereniging Anatolia belooft een lezing over de Golden Age of Islam, door de gerenommeerde Britse wetenschapsjournalist Ehsan Masood. Hij werkte voor bladen als Nature en New Scientist en voor media als de Britse progressieve krant The Guardian en de BBC. Tien jaar geleden publiceerde hij het boek Science and Islam: A History, waarvan de Nederlandse vertaling al vijf jaar is uitverkocht.

Een lezing door iemand van deze statuur, die onder andere gaat over de ‘islamitische waarden’ die ten grondslag zouden liggen aan de wetenschap in die Golden Age of Islam, en over het geloof, dat ‘nodig was voor die nieuwe wetenschap’, trekt op donderdagavond

20

4 oktober honderden belangstellenden, naar het zich laat aanzien vooral jonge moslims en opvallend veel vrouwen. Een grote collegezaal in het gebouw van de medische faculteit zit nokvol. “The biggest audience I’ve had so far”, zegt Masood een beetje geïmponeerd.

In alle eerlijkheid levert hij niet wat door Anatolia was beloofd. Hij spreekt wat bedeesd en neemt in vogelvlucht een aantal belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen in de islamitische wereld in de Middeleeuwen door. De cartografen die nodig waren om het steeds verder uitdijende islamitische rijk te kunnen besturen, de observatoria die werden gesubsidieerd door heersers met een hart voor de wetenschap, en die net zo snel weer verdwenen wanneer ook de heerschappij van zo’n kalief of koning weer ten einde was. De eerste gespecialiseerde ziekenhuizen, de Canon van de geneeskunde van Ibn Sina, in Europa bekend als Avicenna, die nog eeuwen als standaardwerk is gebruikt, ook door medische wetenschappers in Europa.

De filosofen die de theologen uitdaagden en openlijk het geloof in een hiernamaals in twijfel stelden. Hoe kon het dat een lichaam dat verging in de aarde weer opstond om verder te leven in het paradijs? “Er was in die tijd absoluut meer ruimte voor heterodoxie”, aldus Masood.

“Een grotere bereidheid om verschillen in inzicht te accepteren.”

De moslims waren net iets eerder dan Copernicus met het bewijs van heliocentrisme

Verlangen naar grootsheid De lezing valt niet even goed bij alle aanwezigen, want na de pauze, als er vragen van het publiek worden beantwoord, is de zaal bijna halfleeg. Een jonge gelovige vrouw die naast me zit tijdens de eerste helft van

nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

WETENSCHAP

ADVALVAS

nr 4 â&#x20AC;&#x201D; 17 oktober 2018

21

Ehsan Masood

‘Het is onmogelijk om ontwikkelingen vast te pinnen op één cultuur’

de bijeenkomst, zegt dat ze had gehoopt dat Masood zou vertellen hoe je een wetenschappelijke, rationele instelling paart aan het irrationele geloof. Ze vermoedt dat veel mensen zijn komen luisteren om te horen hoe belangrijk de islam is voor de wetenschap, ook de moderne wetenschap. In de pauze spreek ik twee vrouwen die Masoods lezing “onsamenhangend” vinden en ik hoor zelfs iemand zeggen dat ze het zonde vindt van haar vrije avond.

Uit de vragen van het publiek spreekt een verlangen naar bevestiging van de grootsheid van de islam.

“Waarom wordt de filosoof Ibn Rushd genegeerd door de westerse wereld? Wat is volgens u de belangrijkste wetenschappelijke ontdekking in de islamitische wereld? Gaan religie en wetenschap wel goed samen?

Over Ibn Rushd zegt Masood dat het altijd moeilijk is de impact van een wetenschapper te meten, dat is met de atheïstische Richard Dawkins ook zo. De belangrijkste islamitische ontdekking? De moslims waren net iets eerder dan Copernicus met het bewijs voor heliocentrisme, dat wil zeggen dat de aarde om de zon draait in plaats van andersom. En hij vertelt over de Pakistaanse natuurkundige Abdus Salam, een gelovige moslim, die samen met de atheïstische Amerikaan Steven Weinberg (en de Amerikaan Sheldon Glashow) een Nobelprijs won, en volgens Masood werd gemotiveerd door zijn spiritualiteit.

India verder gevorderd

De Arabische cijfers zijn eigenlijk Indiase

22

Na afloop vraag ik Masood of de islam niet veel meer krediet verdient dan hij kennelijk bereid is te geven.

Danken we ons numeriek systeem niet aan de Arabieren? Is de nul geen islamitische uitvinding? Zijn de werken van de klassieke Griekse filosofen niet dankzij de islam tot ons gekomen?

“Dat laatste is algemeen bekend”, zegt Masood. Veel Oud-Griekse teksten waren in Europa verloren gaan en zijn weer herontdekt via Arabische vertalingen. Maar wat de Arabische cijfers betreft, dat zijn eigenlijk Indiase cijfers. Het concept ‘nul’ komt uit India, net als ons numerieke systeem. Masood: “India was veel verder gevorderd op het gebied van wiskunde dan de islamitische wetenschappers. Algebra kwam in het midden van de achtste eeuw op in Bagdad, maar rond die tijd had de islam ook India bereikt en het is zeer waarschijnlijk dat de islamitische veroveraars toen Indiase wiskundige manuscripten hebben ontdekt.”

Het is onmogelijk om bepaalde ontwikkelingen vast te pinnen op één cultuur, zegt Masood. Wetenschap is een samensmelting van vele verschillende culturen, de Indiase, de islamitische, maar de Chinezen hebben zeker ook een enorme invloed gehad.

De wetenschappelijke methodologie, het vergroten van kennis door experimenten, de vervanging van de Europese platonische speculatie door de aristotelische manier van redeneren is geïntroduceerd door Arabische filosofen. “Maar de methodologie is inmiddels zo

geavanceerd dat het niet zo helder is in hoeverre je dat op het conto van de islam kunt schrijven.”

Geen bewijs voor de claims Oudheidkundige Jona Lendering betoogt in zijn boek Vergeten erfenis; oosterse wortels van de westerse cultuur dat de Europese universiteit is gebaseerd op de islamitische madrassa, de Koranschool. “Ik ken die theorie”, reageert Masood. “De redenering is dat de universiteit en de madrassa allebei zijn gemodelleerd naar de oude gilden, waarbij je in de leer ging bij een timmerman, een smid of een metselaar en een certificaat kreeg als je leermeester ervan overtuigd was dat je het vak onder de knie had. Sommige historici denken dat die certificering, dus ons huidige PhD-systeem, is gebaseerd op het islamitische systeem, maar gilden had je over de hele wereld, niet alleen in de islam. Het is ook een kwestie van gezond verstand, denk je niet? Dat je het vak leert bij iemand die het al kan en dan een diploma krijgt.”

“Kijk”, zegt Masood, “ik denk een beetje te weten hoe wetenschap werkt, en er is gewoon geen bewijs voor veel claims die worden gemaakt. Ik denk dat je verder zou komen als je gaat zoeken naar tastbaar bewijs voor de hypothese dat universiteiten een Arabische uitvinding zijn. Bijvoorbeeld door te kijken naar de architectuur van madrassa’s, de Europese universiteiten en bijvoorbeeld de Al-Azhar-universiteit in Caïro.”

Waar hij bang voor is, zegt hij, is wat mensen technonationalisme noemen: “Onze wetenschap is geweldig, wij hebben the brightest and the best. Ik hoor het Britse beleidsmakers constant zeggen. Kijk hoe hoog we staan in de Times Higher-ranking, en dat voor zo’n klein land. Die manier van denken baart me zorgen, want de invloed van zoveel andere volkeren wordt ermee miskend.”

Afgesneden van eigen cultuur Maar hij begrijpt het verlangen wel van de studenten die naar zijn lezing kwamen om te horen hoe belangrijk de islam is geweest voor de wetenschap. “Het zijn mensen van dezelfde leeftijd als mijn kinderen. Ze worden geconfronteerd met zoveel negativiteit ten aanzien van hun cultuur en hun geloof. Brexit heeft dat allemaal nog verergerd. Zelfs vrienden van me die Frans, Duits of Spaans spreken, worden nu voor het eerst geconfronteerd met vreemdelingenhaat.”

Waarom zijn er zo weinig islamitische Nobelprijswinnaars? “Het kolonialisme is een belangrijke factor”, meent Masood. “Mijn Pakistaanse grootouders werden op school onderwezen in een voor hen vreemde taal over Britse geschiedenis en literatuur, ze zijn afgesneden van hun eigen cultuur en dat is fnuikend. En de postkoloniale regimes zijn zo mogelijk nog erger. Met India als uitzondering waren dat bijna allemaal autoritaire, militaire regimes en als je mensen hun vrijheid en rechten afneemt, is dat nooit een goede voedingsbodem voor een bloeiende wetenschap.”

nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

Erik Lutjens hoogleraar pensioenrecht

opinie

‘Hoogleraren moeten transparant zijn over nevenfuncties’

Hoogleraar Lutjens vindt zijn nevenfunctie bij een pensioenfonds van een tabaksfirma geen bezwaar.

oei, volgens TabakNee werkt u voor de tabaksindustrie. “Dat klopt niet. Ik heb een rol bij het pensioenfonds van tabaksfirma BAT. Dat fonds regelt de uitvoering van de pensioenen van de werknemers van dat bedrijf en heeft een juridische adviescommissie, waarvan ik voorzitter ben. Ongeveer zes keer per jaar hebben we een vergadering. Tussendoor doe ik wat kleine klusjes. Zo was er laatst een foutje gemaakt in het jaaroverzicht dat naar alle werknemers gaat. Dan bespreken we hoe dat het best gecorrigeerd kan worden.”

Berly Damman

F

DOOR FLOOR BAL

twijfelen? “Ik vind het nogal vergezocht.

Ik heb vooraf niet getwijfeld en ik zie ook geen reden om het te heroverwegen.

Het is bekend dat roken niet gezond is.

Gezien de huidige stand van de regelgeving is het ieders eigen verantwoordelijkheid om te roken. Een deel van

ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

Volgens onderzoek van De Groene Amsterdammer in 2014 heeft ruim 80 procent van de Nederlandse hoogleraren een nevenfunctie.

Volgens de integriteitsregels van universiteiten moeten die op de website gemeld worden, maar een derde van die functies werd ten tijde van het onderzoek niet genoemd.

Op de VU kunnen nevenfuncties online via het intranet doorgegeven worden. De leidinggevende van de wetenschapper, vaak decaan of afdelingshoofd, moet daarvoor toestemming geven.

“Er is geen zicht op de nevenfuncties die afgekeurd worden”, zegt Annemarie Kneppers, beleidsmedewerker HRM. “Meestal bespreken mensen deze functies nog voordat ze het digitaal doorgeven eerst intern met hun leidinggevende.”

Ongeschikte functies worden zo meestal al voor de digitale melding afgekeurd.

U heeft binnen de VU ook geen opmerkingen gekregen? “Nee. Ik heb mijn bestuursfunctie intern opgegeven, maar daar heb ik geen reactie op gehad. Ik heb het overal vermeld.”

Wat vindt u ervan dat actiegroepen naar de nevenfuncties van hoogleraren kijken?

“Dat dit gebeurt, is op zich goed. Wetenschappers moeten onafhankelijk standpunten innemen en we moeten transparant zijn. Wij hebben ook een zekere maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

Dat ziet u niet als ondersteuning van de tabaksindustrie? “Nee, het gaat mij om de pensioenen van de werknemers.

Zij hebben het recht dat hun pensioenopbouw en uitkering ordentelijk worden uitgevoerd. Ik ben geen onbekende naam binnen de pensioenwereld, ik werk ook als pensioenadvocaat. Vandaar dat ik voor deze functie ben gevraagd.”

TabakNee schreef een kritisch stuk over uw functie. Bent u hierdoor gaan

Nevenfuncties

de samenleving wil ook blijven roken. Ik ben geen rooklobbyist en roken is geen onderdeel van mijn leeropdracht. Daarom zie ik geen enkele reden om niet voor het pensioenfonds te werken. Dat is tenslotte een gewone financiële instelling, net als een bank.”

Erik Lutjens

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

23

ingezonden mededeling

E: usr@vu.nl | FB: StudentenraadVU | HG StudentenDOk, kamer OD-12 Sarah Al-Ramadan

De universitaire studentenraad is het medezeggenschapsorgaan van en voor studenten van de VU. De raad houdt zich vooral bezig met de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs en het studentenbeleid van de VU. De raad overlegt hierover geregeld met het college van bestuur.

Laat je mening horen bij het Studentpanel houdt zich dus niet alleen meer bezig met IT-gerelateerde zaken. Iedereen is welkom om mee te praten.

Bij het laatste Studentpanel op 11 oktober spraken we onder meer over de nieuwe indeling van de studiegids. In hoeverre is die echt een verbetering? Ook kregen we een rondleiding bij de IT-afdeling, dat was letterlijk een kijkje achter de schermen.

Nogmaals, studenten, laat vooral jullie mening horen, want jullie betrokkenheid is essentieel voor alle veranderingen en verbeteringen.

Sarah Al-Ramadan

De VU is hard aan het werk voor jou. Ze werkt aan verbeteringen, waarvan je nu waarschijnlijk nog niks merkt. Als raadsleden worden wij vaak vroeg in dit verbeterproces betrokken, waardoor wij dus wél op de hoogte zijn van wat er allemaal gaat veranderen en wanneer. Voor mij was het kijken achter de schermen en in een vroeg stadium mogen meepraten over belangrijke zaken een van de redenen om bij de USR te gaan.

Wat gaat er zoal veranderen en hoe kun je hier als student nou over meepraten?

Op dit moment is de Vrije Universiteit bijvoorbeeld bezig met het veranderen van haar online landschap; er komt een website die de oude VU-site én VUnet samenvoegt en vernieuwt. Ook kunnen studenten binnenkort een nieuwe toetsapplicatie gebruiken voor de online tentamens. Hierover heeft de vorige raad meegedacht en onze raad heeft deze applicatie mogen testen bij de opening van de vernieuwde DigiTenT. Dit zijn slechts twee voorbeelden van de vele veranderingen die bedoeld zijn als verbetering voor studenten. Het is belangrijk om je stem hierover te laten horen.

De verschillende diensten van de VU horen jullie mening echt heel graag. Een goed moment om dit te doen is tijdens het Studentpanel. Daar kun jij jouw mening laten horen over bestaande ideeën, maar je kunt ook zelf met nieuwe ideeën komen.

Het Studentpanel, hiervoor IT-Studentpanel, heeft sinds kort een nieuw concept waarbij allerlei ideeën worden voorgelegd aan studenten. Het nieuwe Studentpanel

wat er verder speelt Een selectie uit de onderwerpen waarover de USR nu nadenkt en/ of onderhandelt:

Cécile Baartman, penningmeester c.baartman@studentenraadvu.nl

• Huisvesting. De komende maand worden er belangrijke beslissingen genomen over de indeling van de (nieuwe) gebouwen van de VU. Wij zijn blij dat we hier als USR over mogen meedenken in de commissie-Huisvesting van de ondernemingsraad.

• Kwaliteitsafspraken.

Voorlopig zijn we nog heel druk met het procesplan van de kwaliteitsafspraken.

online

‘Hoger collegegeld maakt onderwijs toegankelijker’ Alle studenten moeten straks meer collegegeld gaan betalen dat gemiddeld kostendekkend is, als het aan collegevoorzitter Mirjam van Praag ligt. Maar Nederlandse studenten zullen er daardoor niet financieel op achteruitgaan.

Op die uitspraak in de vorige Advalvas verschenen de volgende reacties op Twitter @advalvas_vu: Great to know that my “boss” would want my studies to have been unaffordable for me. I wonder whether van Praag realises how alienating her nationalist dreams are to @VUamsterdam employees and students.

Simon Columbus @simoncolumbus En zo ziet-ie eruit, de stap voor stap transformatie van het Nederlandse Hoger Onderwijs in een compleet marktgedreven privéonderneming à la GB. Truc nr 1: Doe alsof de instroom van internationale studenten een resultaat is van het natuurevenement ”internationale markt”.

Dr Natalie Scholz @NatalieScholz

colofon

onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit www.advalvas.vu.nl

Redactieadres De Boelelaan 1105 BelleVue, Kamer 1H-43 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans, Welmoed Visser Secretariaat Anna Jansen (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc.

Vormgeving Rob Bömer - rbbmr.nl Medewerkers Yvonne Compier, Dido Drachman, Merlijn Draisma, Larissa van Dijk, Peter Gerritsen, Martijn Gijsbertsen, Damla Kaygusuz, Sanne Pieters, Dick Roodenburg (Griffioen), Bas van der Schot, Peter Valckx Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet (023) 5714745 Druk Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

Hou je van schrijven, filmen of fotograferen, en ben je nieuwsgierig wat hier allemaal gebeurt?

Word student-reporter Wij bieden: - een kennismaking met de journalistieke praktijk - begeleiding op maat - een podium voor je ideeën Je kunt er zoveel (of weinig) tijd in steken als je wilt.

Interesse? Mail de Advalvas-redactie: redactie.advalvas@vu.nl Advalvas Nieuws, reportages en opinies over het onderwijs, het onderzoek en het campusleven op de VU ADVALVAS

nr 4 — 17 oktober 2018

25

Openbaar vervoer

Vanaf maart volgend jaar rijdt metro 51 niet meer langs de VU. Het voorlopig eindpunt wordt station Zuid. Tussen dat station en Amstelveen gaat tijdelijk een bus rijden. Tram 5 blijft wel de bestaande route rijden.

Metro 51 verdwijnt bij VU

D

DOOR DIRK DE HOOG e tijdelijke bus slaat een heleboel haltes over om de reistijd binnen de perken te houden. Vanuit Amstelveen rijdt hij direct naar de VU en station Zuid.

Bewoners van Uilenstede moeten gebruikmaken van tram 5 die nu al vaak erg vol zit. Tijdens de werkzaamheden zal tram 5 in sommige weekenden en weken in de zomer niet tussen station Zuid en Amstelveen rijden.

De directe aanleiding voor de routewijzing van metro 51, beter gezegd sneltram,

zijn de werkzaamheden om de ringweg ondergronds te brengen tussen de Amstelveenseweg en het Beatrixpark.

Daardoor verdwijnt de metrotunnel naar station Zuid.

Deze wijziging wordt aangegrepen om het spoor tussen station Zuid en Amstelveen te moderniseren. Op drie kruispunten komen onderdoorgangen om de route veiliger te maken. Sinds de sneltram van start ging in 1990 zijn er meerdere ongelukken gebeurd met dodelijke afloop.

Nieuw perron Ook worden haltes aangepast, verplaatst of opgeheven. Zo komt bij de VU een nieuwe halte, iets zuidelijker dan de bestaande halte, die de bestaande stopplaatsen bij de De Boelelaan en A.J. Ernststraat gaat vervangen. Daardoor komt de belangrijkste voetgangersroute naar de VU in het midden van de campus te liggen, onder het Initiumgebouw door.

De gelijkvloerse kruising met de Buitenveldertselaan blijft wel bestaan, maar de veiligheid van dit kruispunt is ‘een punt van zorg’ voor de gemeente.

Station Zuid gaat ook nog op de schop. Er komt een tweede in- en onderdoorgang en een nieuw perron voor de sneltram, waar ook tram 5 en 24 gaan stoppen.

Metro 51 gaat deels dezelfde route rijden als nu metro 50, namelijk van de Isolatorweg via Zuid en Amstel naar het Centraal Station.

Amstelveenlijn

rbbmr.nl

Vanaf 2021 gaat er een nieuwe sneltram rijden van station Zuid naar Amstelveen en in de toekomst naar Uithoorn. Het is een laagvloerse tram, maar wel heel erg lang. Twee gekoppelde tramstellen meten zestig meter. Met de nieuwe sneltram naar Amstelveen mogen geen fietsen mee. Deze nieuwe Amstelveenlijn stopt wel bij Uilenstede.

26

Meer info op amstelveenlijn.nl nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

campus

Expats

Boze expats willen naar de rechter

Expats in Nederland, onder wie veel wetenschappers, zijn boos en overwegen naar de rechter te stappen nu het kabinet hun belastingvoordeel wil afpakken. Wat is er aan de hand?

E

r is van alles geprobeerd om het kabinet op andere gedachten te brengen, maar tienduizenden handtekeningen en een brief van Nederlandse werkgevers ten spijt stond de maatregel op Prinsjesdag gewoon nog in de begroting. Daarmee gaat de zogeheten 30-procentregeling voor expats volgend jaar vrijwel zeker op de schop. En nee, er komt ook geen uitzondering voor onderzoekers, zoals de universiteiten en hogescholen graag hadden gezien.

Wat zijn de gevolgen daarvan en kan de maatregel nog worden teruggedraaid? Zes vragen over het belastingvoordeel voor buitenlandse werknemers.

Wat is de 30-procentregeling ook alweer? Hoogopgeleide werknemers uit het buitenland krijgen acht jaar lang dertig procent korting op hun inkomstenbelasting. Dit moet hen compenseren voor extra kosten zoals een verhuizing of dubbele huur. De regeling geldt alleen voor expats met een behoorlijk salaris (de hoogte kan verschillen) die beschikken over een specifieke expertise die schaars is in Nederland. Zo wil de overheid Nederland aantrekkelijk maken voor bedrijven en buitenlandse deskundigen.

algehele indruk overhouden van het land'

Waarom zijn de expats boos? Vooral dat laatste steekt de expats. Ze hielden rekening met het voordeel toen ze

nr 4 — 17 oktober 2018

De mensenrechten? Ja, artikel 1 van het protocol bij het Verdrag voor de Rechten van de Mens, om precies te zijn. Dat gaat over bescherming van eigendom.

Is het echt zo erg? Volgens hen wel. Op hun website staan tientallen verhalen van mensen en gezinnen die door de bezuinigingsmaatregel in hun portemonnee worden geraakt, zoals Carla uit Portugal. Haar werk als onderzoeker en docent aan een universiteit bevalt zo goed dat ze onlangs een huis in Nederland heeft gekocht. Maar als de maatregel doorgaat, kan ze haar hypotheek niet 'Als de meer betalen en moet ze werk zoeken Nederlandse in een ander land. “Als de Nederlandse regering mij zo regering mij zo bedriegt, zou ik een zeer bedriegt, zou ik slechte algehele indruk overhouden van een zeer slechte het land.”

Wat gaat er veranderen? De regeling werkt, maar kan wat zuiniger, stond vorig jaar in een rapport waar het ministerie van Financiën om had gevraagd. Het kabinet wil daarom de looptijd van de regeling vanaf volgend jaar terugbrengen van acht naar vijf jaar en wel zonder overgangsregeling voor expats die al in Nederland wonen.

ADVALVAS

besloten om hierheen te komen en vinden dat de overheid zich niet aan haar afspraken houdt en mogelijk zelfs de mensenrechten schendt.

En wat zijn de expats nu van plan?

Stichting United Expats of the Netherlands heeft met crowdfunding in één maand tijd bijna 45.000 euro opgehaald.

De expats winnen nu juridisch advies in bij een advocatenkantoor, dat gaat uitzoeken of de overheid door de plotse aanpassing de wet overtreedt. De zogeheten ‘legal opinion’ wordt volgende week verwacht en kan de basis vormen voor een mogelijke rechtszaak. Verder hopen de expats dat de maatregel niet door de Tweede Kamer komt. (HOP/SW)

Een uitgebreide versie van dit artikel staat op advalvas. vu.nl>nieuws>10 oktober Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

27

E: OR@VU.NL | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 17 OKTOBER 2018

EVEN SCANNEN? Dit gebeurde vlak voor de zomer: bij het ambtelijk secretariaat van de ondernemingsraad komt een brief binnen van het College van Bestuur met de mededeling dat zij ons graag informeren over het voornemen om een nieuw systeem voor de bestuurlijke besluitvorming aan te schaffen, in de wandelgangen ook wel Digidoc genoemd, en daarmee ook over te gaan tot digitale postverwerking. Is in dit dossier alleen informatie verschaffen genoeg of heeft de OR meer bevoegdheden?

Op zo'n moment kijkt de commissie Juridische Zaken van de OR wat de bevoegdheden op dit dossier zijn, in dit geval vooral op het gebied van digitale postverwerking.

We krijgen als medewerker heel veel post per dag, maar dan vooral in de vorm van email. Daar doet iedereen mee wat hem of haar goeddunkt. Maar hoe gaat dat met papierenpost? De VU ontvangt jaarlijks ongeveer 80.000 brieven. Om deze goed te kunnen archiveren wordt in het project Digidoc voorgesteld om deze post binnenkort te laten openen door medewerkers van FCO en dan in te scannen, waarna de geadresseerde een bericht ontvangt dat er post ontvangen is. De OR was geschokt.

Alle post openen en dan inscannen? Hoe zit dat met het briefgeheim was de eerste vraag die werd gesteld. In onze interne vergadering vlogen de vonken er van af; wat was er in de bestuurder gevaren om dit zonder overleg door te voeren?

Gelukkig wordt de soep niet altijd zo heet gegeten als zij wordt opgediend. Daags na de vergadering hadden de commissies IT en Juridische Zaken van de OR overleg met de projectleiders van dit plan. Bijna alle vragen die er vanuit de vergadering werden gesteld hadden de projectleiders

ook. Sterker nog, zij hadden deze vragen voorgelegd aan advocatenkantoor Kennedy Van der Laan om te kijken of het project op deze manier uitgevoerd kon worden. Deze stukken werden ter beschikking van de medezeggenschap gesteld. Het had misschien eerder gekund maar inmiddels weten we waar we met onze vragen terecht kunnen.

Die vragen zijn er natuurlijk wel. Bij het krijgen van post op de werkplek is het over het algemeen gebruikelijk om zelf de envelop open te maken en te kijken waar de inhoud over gaat. Dan is het wel even wennen als iemand dat in de postkamer al doet, het geheel scant en een berichtje stuurt. Twee zaken hebben in dit geval bijzondere aandacht: een universiteit is geen bedrijf (dat een keuringsrapport van een garage kan worden gescand lijkt niet zoâ&#x20AC;&#x2122;n probleem): maar kunnen brieven aan medewerkers, met name wetenschappers, zomaar worden opengemaakt en vervolgens gescand? Het kan bijvoorbeeld gaan om vragenlijsten in het kader van een

onderzoek, een authentieke brief die iemand wil schenken uit de nalatenschap van zijn vader of een persoonlijk bedankje aan een medewerker die een student weer op weg heeft gekregen.

KUNNEN BRIEVEN AAN MEDEWERKERS, MET NAME WETENSCHAPPERS, ZOMAAR WORDEN OPENGEMAAKT EN VERVOLGENS GESCAND? Dit zijn zo maar een paar voorbeelden waarbij de OR niet stond te juichen dat deze documenten nu alleen maar digitaal beschikbaar zouden komen. Het tweede punt is de zorg over de medewerkers die gaan scannen: waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt en de OR wil wel graag dat er een hele goede procedure is om te zorgen dat de mensen die het werk doen, niet aansprakelijk zijn voor mogelijke inschattingsfouten. Over die beoordelingen mag niet te licht worden gedacht.

Er bestaan hele duidelijke regels wat privé werkpost is, wat vertrouwelijke post is en wat echt privé is. Natuurlijk snapt de OR dat privépost gewoon naar het huisadres gestuurd moet worden en niet naar het werkadres. Ook voor vertrouwenspersonen, de ARBO-dienst en hulpverleners zien we dat in het Digidoc-project duidelijk geborgd moet worden dat de post niet zo maar open gemaakt wordt. Uit de antwoorden van het advocatenkantoor op de vragen die namens het College van Bestuur aan hen zijn gesteld, is het goed om te lezen dat we er in onze eerste reactie over het openmaken en scannen van post er niet zo heel erg ver naast zaten. Ook is inmiddels duidelijk dat de invoering van dit systeem niet middels een mededeling kan, maar dat hier het instemmingsrecht van toepassing is: pas na instemming van de OR kan het systeem ingevoerd worden. Overigens geldt het instemmingsrecht van de OR niet alleen voor de invoering van Digidoc. Steeds vaker noopt de moderne technologie de medezeggenschap om na te denken wat de consequenties zijn van de invoering van een nieuw programma of een andere applicatie. Zodra een programma invloed heeft op de werkomstandigheden van een medewerker, is het instemmingsrecht van

toepassing. Om een voorbeeld te geven, een pasjessysteem om een afdeling exclusief toegankelijk te maken voor medewerkers hoeft geen bezwaar te zijn; het wordt pas een bezwaar als er uitgelezen wordt hoe laat een medewerker binnenkomt en hoe vaak de werkplek wordt verlaten, bijvoorbeeld om even een kopje koffie te halen. De komende tijd gaat de OR in gesprek met het CvB om duidelijkheid te scheppen in de rechten van de OR bij nieuw aan te schaffen technische hulpmiddelen.

En verder?

Zoals gezegd hebben de commissies IT en JZ en het Dagelijks Bestuur van de OR inmiddels intensief contact met de projectleiders van Digidoc. Stukken worden gedeeld en vragen worden in alle openheid beantwoord. Leden van de OR zijn op werkbezoek geweest om te kijken hoe digitale postverwerking bij justitie werkt. Of dat te vergelijken is, blijft de vraag. De OR heeft nog steeds een een aantal kritische vragen die eerst beantwoord zullen moeten worden. Inmiddels hebben de projectleiders ook aangegeven dat zij voor de ondernemingsraad een presentatie willen geven op 31 oktober aanstaande. De vergaderingen van de Raad in het Atrium van de Medische Faculteit zijn openbaar en in VUzine is de

STEEDS VAKER NOOPT DE MODERNE TECHNOLOGIE DE MEDEZEGGENSCHAP OM NA TE DENKEN WAT DE CONSEQUENTIES ZIJN agenda van het overleg te vinden.

Aan het begin gaven we het al aan dat de OR werd overvallen door dit onderwerp.

Woensdag 10 oktober was er een medezeggenschapsconferentie waar het College van Bestuur ook aanwezig was.

Daar is van de gelegenheid gebruik gemaakt om af te spreken dat we elkaar niet meer zullen verrassen en dat onderwerpen zoals Digidoc in de toekomst tijdig geagendeerd zullen worden.

MANTELZORG: MAAK HET BESPREEKBAAR! In het kader van de Landelijke Dag van de Mantelzorg organiseert de directie HRMAM samen met de OR-commissie P&O een debat over mantelzorg.

Mantelzorg is nog niet altijd bespreekbaar voor medewerkers, terwijl steeds meer medewerkers ermee te maken krijgen.

Bijna een derde van de Nederlanders verleent een vorm van mantelzorg aan naasten. Ook binnen de VU geeft bijna 10% van de medewerkers aan mantelzorg te verlenen aan bijvoorbeeld een chronisch zieke partner, een gehandicapt kind of hulpbehoevende ouders.

Dat betekent nogal wat voor zowel de medewerker als de werkgever: Hoe kun je mantelzorg combineren met je werk? Wat als je je werk opeens moet onderbreken om een mantelzorg taak te vervullen? Hoe bespreek je deze dilemma’s met je leidinggevende en collega’s? En welke mogelijkheden zijn er binnen de VU om mantelzorg te faciliteren?

Op 12 november zal professor Alice de Boer, bijzonder hoogleraar sociale ongelijkheid en informele hulp, een inleiding verzorgen voor een debat over hoe we mantelzorg bespreekbaar maken voor medewerkers binnen de VU. Daarna zal een debat plaatsvinden met o.a.

Renée-Andrée Koornstra, directeur HRMAM en Josephien Sierag, voorzitter OR-commissie P&O. Datum en tijd: 12 november, 15.30-17.00 uur Locatie: Aurora, Hoofdgebouw

COLOFON

COMMISSIE COMMUNICATIE OR VICTOR BIJLERT, SANDRA DE MAESSCHALCK, HENK OLIJHOEK EN ERIC-JAN HARTSTRA TEKST ERIC-JAN HARTSTRA, JOSEPHIEN SIERAG BEELD ISTOCK VORMGEVING HAAGSBLAUW

WWW.FACEBOOK.COM/ONDERNEMINGSRAAD.VU @OR_VU

Restaurant

Theater

Rozengeur SFEER We worden gastvrij ontvangen in dit Iraanse restaurant. De eigenaars hebben in het moderne lichte interieur een Perzische sfeer gecreëerd met onder meer wandtapijten en foto’s aan de muur.

ETEN Bij elk hoofdgerecht serveren ze twee voorgerechten, waardoor je dus altijd een driegangendiner krijgt. Het eerste voorgerecht is een rijk gevulde tomaten-linzensoep met kip. Deze is goed van smaak en niet te zout. Vegetariërs bieden ze een variant hiervan. Het tweede voorgerecht bestaat uit versgebakken brood (noen) met een aubergine-yoghurttapenade. We krijgen ook nog enkele kleine hapjes; de wijnbladeren gevuld met linzen zijn het lekkerst. De ietwat overheersende zure smaak van de wijnbladeren past goed bij de linzen.

Na de voorgerechten verschijnt het hoofdgerecht op een warmhoudplaat. Voor mij is dit Ghormesabzi, een rijstgerecht met een saus van Perzische tuinkruiden, kidneybonen en zeer mals, langzaam gegaard lamsvlees. Het smaakt goed en echt anders dan de Europese keukens. Mijn tafelgenoot krijgt Loebiapolo: rundergehakt met sperziebonen en rijst gekookt in tomatensaus. Dit simpele gerecht is licht gekruid.

BEDIENING Gastvrij en vriendelijk.

AANRADER Zeker, voor een redelijk bedrag kun je hier luxe en lekker dineren.

PRIJS Wij betalen 48,50 euro voor twee hoofd- en vier voorgerechten én ieder twee drankjes plus een extra portie brood.

De klucht van de molenaar Theatergroep De Kale speelt De klucht van de molenaar Dinsdag 6 november Aanvang 20.30 uur Toegang: € 10,(studenten) € 13,50 (medewerkers) griffioen.vu.nl

H

et gaat slecht met de studie Nederlands, maar dat betekent natuurlijk niet dat de Nederlandse literatuur afgeschreven moet worden. We hebben het wel over vijf eeuwen poëzie, verhalen, romans en toneelstukken.

In de Griffioen kun je een energieke uitvoering zien van De klucht van de molenaar van de schrijver G.A. Bredero, die 400 jaar geleden overleed. Daarin staat een vrouw ’s avonds voor een dichte stadspoort van Amsterdam omdat de trekschuit (zeg maar de NS van die tijd) vertraging opliep. Ze vraagt onderdak bij een molenaarsgezin. De molenaar is nogal geïnteresseerd in de stadse dame. Zij lijkt ook wel in voor een avontuurtje.

Oké, het verhaal klinkt ouderwets oubollig. Maar met hun aanstekelijke spel maken de acteurs van De Kale er een vrolijk feestje van. Daar kan geen studie tegenop.

Dick Roodenburg publiciteitsmedewerker Griffioen

30

Restaurant Rozengeur Kastelenstraat 105, Buitenveldert restaurantrozengeur.nl Hans Ligtenberg, student econometrie en operationele research FOTO Onno Roozen

Cultuurcentrum Griffioen

Wil je ook GRATIS UIT ETEN, in ruil voor een restaurantrecensie?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS

Uilensteders

Ik blijf een poldermeisje Mirte Mulder 22 Master forensische orthopedagogiek (UvA) en master orthopedagogiek (VU) Lichtblauwe flat

â&#x20AC;&#x153;

Ik kom uit Emmeloord. Als ik eerlijk ben: het is daar nogal bekrompen. Ik heb er geen leuke middelbareschooltijd gehad, voelde me daar niet op mijn plek. Daarom ben ik naar Amsterdam gegaan, om nieuwe mensen te leren kennen. Dat was heel spannend om te doen, maar dit is echt de mooiste tijd van mijn leven.

In januari ga ik naar Zuid-Afrika voor een klinische stage in een overheidsziekenhuis. Dat is een unieke kans om mezelf verder te ontplooien.

Hoe graag ik ook uit Emmeloord weg wilde, ik blijf een poldermeisje.

Familie is voor mij heel belangrijk. Elke weekend ga ik daarom terug naar het hoge noorden. Mijn broer heeft net een dochter gekregen. Als ik terugkom uit Potchefstroom heb ik maanden van haar leven gemist. Het is ook ver van huis, dat vind ik best eng. Maar ik ga het toch gewoon doen. Uiteindelijk is een half jaar op een mensenleven niks.

Door Floor Bal Foto Peter Valckx

Wil je ook in Uilensteders?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

ADVALVAS

nr 4 â&#x20AC;&#x201D; 17 oktober 2018

31

column

Het einde van een afspraak

W Sanne Pieters derdejaars sociologie

illustratie Dido Drachman masterstudent beeldverhaal, Sint Lucas, Brussel

32

aar ik persoonlijk echt moeite mee heb is het naderend einde van een afspraak. Mensen die mij goed kennen, weten dat. “Zullen we zo maar eens gaan?” vragen mensen aan het eind van op café gaan. Met dat “zo” bedoelen deze mensen bijna zonder uitzondering nú. De linnen tassen worden bij het uitspreken van de zin al van stoelleuningen getrokken, de rekening verdeeld, naar fooi gezocht, een tikkie verstuurd. Maar “nu”, dat zeggen ze niet.

Uit beleefdheid, stel ik me voor. Omdat ze zo de ruimte laten voor de andere partij om te zeggen: “Ja, maar vóór we gaan wil ik nog even vijf dingen met je bespreken.”

Maar goed, die ruimte neem je liever niet in. Als iemand heeft gezegd “zo” te willen gaan, dan sta je de rest van hun dag in de weg met je vijf nog te bespreken punten.

De schrijver Thomas Verbogt schreef eens een leuke column over hoe bezoek je in de weg kan staan wanneer mensen “even wachten tot de bui over is.” Zijn voorbeeld rust op de volgende situatie: je hebt iemand op bezoek, het is gezellig, er worden kopjes koffie gedronken, er is gebak meegebracht, een fles ontkurkt en dan loopt het samenzijn weer op zijn eind. Je bezoek heeft de jas al aan, handen geschud, en opeens begint het te regenen. “O”, zegt je bezoek, “even wachten tot de bui over is.” Dat bezoek gaat weer zitten, soms zelfs met de jas nog aan, de sjaal al omgeslagen. Als gastheer- of vrouw sta je vanaf dat moment buitenspel. Je kunt geen nieuwe kop koffie aanbieden, want misschien houdt de bui dan wel net op.

Je kunt geen groot gesprek aangaan, want als de regen stopt, willen de mensen weg.

Er zijn ook mensen die helemaal geen gevoel hebben voor de subtiliteit van een naderend einde van het bezoek. Ik heb een vriend met wie ik zo één keer in de maand afspreek. Deze vriend is een echte overstayer, hij rekt zijn bezoek altijd tot vervelens toe op. Ik heb al acht keer op mijn telefoon gekeken, de tafel afgeruimd, geen thee meer aangeboden, de lichten uitgedaan, de kaarsen uitgeblazen, mijn tanden gepoetst, nachtlenzen ingedaan, zuchtend gezegd dat ik nog huiswerk moet maken, andere plannen heb, zo echt verder moet, het lekker fietsweer is, droog ook, de bus over 5 minuten vertrekt en toch, toch blijft hij. Het is zelfs weleens voorgekomen dat ik hem bij de deur gedag kuste, eindelijk vertrok hij, en dat hij in de deuropening doodleuk zei: “O, ik wilde dit eigenlijk nog bespreken”, zichzelf weer langs me heen naar binnen wurmde en het vervolgens besprak, ik maar weer een glas wijn inschonk, mijn nachtlenzen uitdeed en langzaamaan krankzinnig werd.

Ik moest laatst op een vijfjarig neefje passen. We voetbalden met een ballon en tekenden onze beste versie van een hond. We babbelden over tekenfilmpersonages, aten een boterham, dronken sap.

Op een gegeven moment zei het neefje: “Nu heb ik weer zin om zonder jou te zijn, ga je weg?”

Ah, dacht ik, terwijl ik opstond en naar een andere kamer liep. Zó kan het natuurlijk ook.

nr 4 — 17 oktober 2018

ADVALVAS