Y%S ,xldfõ f.dùka i`oyd t<j¿ j.dfõ taldnoaO m,sfndaO md,kh
l¾;D tia'tia' je,s.uf.a ^m¾fhaIK ks,OdÍ& me<Eá ixrCIK fiajh .kafkdrej fmardfoKsh
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ m%ldYkhls 2012
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
l¾;D tia'tia' je,s.uf.a - ^m¾fhaIK ks,OdÍ&
WmfoaYl wdpd¾h frdydka úfÊfldaka
m%ldYkh ieliqu pduÍ ksÆIs is,ajd
;dCIKsl iydh Èiakd r;akisxy - ^úIhdkqnoaO úfYAI{& Wmd,s hdmd - ^m¾fhaIK ks,OdÍ& fla'mS' fidaupkaø - ^m¾fhaIK ks,OdÍ& iqñ;a chfldä - ^m¾fhaIK ks,OdÍ&
ixialrKh wdpd¾h frdydka úfÊfldaka fyauud,d nuqKq wdrÉÑ pduÍ ksÆIs is,ajd
msgq ieliqu pñ,d ;=Idß l=,;=x.
msgljrfha ldgQka ks¾udKh wurodi ySkqlajej
msgljr mß.Kl ieliqu yd Ñ;% .hdks È,areCIs Bßh.u
ks¾udKh Y%jH oDIH uOHia:dkh
wkq.%yh Asian Food & Agriculture Cooperation Initiative
uqøKh lDIsld¾u uqøKd,h" .kafkdrej
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
wdishdkq wdydr yd lDIsl他u iyfhda.s;d jevigyka f,al誰 ld他hd,fha iqN me;=誰 mKsjqvh Greetings from the Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI)! AFACI is an intergovernmental and multilateral cooperation body established by the Rural Development Administration (RDA) of the Republic of Korea, aiming to improve food production, realize sustainable agriculture and enhance extension service of Asian countries by sharing knowledge and information on agricultural technology. RDA, a governmental organization for agricultural research and extension services, has been trying to develop and distribute the agricultural technology for last fifty years. As a part of these efforts, I am honored to have opportunity to publish agricultural books for AFACI member countries with a special fund from RDA. This activity aims at facilitating the publication and distribution of agricultural technology books for providing agricultural technologies directly to local farmers and sharing educational materials in their local languages or English. I believe that it is meaningless not to be distributed and practically used no matter how great the technology may be. I truly hope that this book serves as a useful guide for farmers as well as becomes a touchstone for closer relationship between Sri Lanka and Korea. Thank you very much. Sincerely,
Cho, Yang-Hee Secretary General Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI) Secretariat
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
lDIsl¾u wOHCI ckrd,ajrhdf.a mKsjqvh lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j ishji iurk 2012 j¾Ifha§ YS% ,dxlSh f.dú ck;dj fj; ;dlaIKh ,nd§u i|yd m%ldYk rdYshla ìyslrkq we;' fuu ;dlaIK .%ka:ho tjka ishjia m%ldYkhls' ishji m%ldYk j,§ wm úfYaIfhka n,dfmdfrd;a;= jkafka yqfola .;dkq.;sl l%uhg ;dlaIKsl lreKq muKla wvx.= m%ldYk ìyslrkjdg jvd wog iy fygg jeo.;a jk lDIsl¾ufha kj m%jK;d we;=¿ ;dlaIk .%ka:hla m%ldYkhg m;a lsÍuhs' fuys§ lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ oekg isák m%ùK lDIs úfYaI{hka fukau úY%du ,;a lDIs úfYa{hkaf.ao kùk ;dlaIK l%u iy wkd.; oelau ms<sn| woyia m%ldY jkq we;' jdKsc lDIsl¾uh" mßir ys;ldó m,sfndaO md,kh" f.j;= j.dj, kj m%jK;d" N+ñ w,xlrKh yd m,;=re WoHdk md,kh jeks lafIa;% yryd fuu ishji m%ldYk ksl=;a jkq we;' fuu m%ldYK i|yd Asian FoodAndAgriculture Cooperation Intaitive (AFACI) wdh;kfha wkq.%yh ,eî we;' fla'Ô' Ys%hdmd," lDIsl¾u wOHCI ckrd,a" Message from the Director General of Agriculture At this juncture when our beloved Department of Agriculture is celebrating its Centenary, I am extremely proud and take pleasure in issuing this statement as the Director general of Agriculture. The Departments of Agriculture has already initiated action to release number of publication with timely guidelines to the local farmers, educating them on the latest technologies developed. The main objective of this publications is to create awareness of farmers regarding the timely need for them to adhere to the modern technologies developed by our scientist cater to the present national requirements instead of catering with the ancient proceediers which appear to be out dated for us to compete with the international levels in ensuring global self sufficiently in food. It provide a forecast on matters of relevant which will be beneficial to our farmers for their future development. Valuable ideas and suggestions supported by the present officers as well as the retired scientist are duly composed through these publications. These books provide content according to the present national importance such as commercial agriculture, Management of food orchard, intergrated pest management, Edible landscaping, Urban agriculture etc. I wish to express my sincere gratitude to the Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI) for their kind gesture for coming forward to provide sponsorship for these publications of historical value to the Department of Agriculture in its centenary year. K.G. Sriyapala, Director General, Department of Agriculture, Sri Lanka.
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
mgqk 01
ye`oskaùu
1'1 1'2 1'3 1'4 1'5 1'6
t<j¿ j.djg taldnoaO m,sfndaO md,kh jvd jeo.;a jkafka wehs@ lDIsld¾ñl m,sfndaëka wêl m,sfndaOkdYl Ndú;fha wjdis taldnoaO m,sfndaO md,kh ffcj md,kh u; mokï jQ taldnoaO m,sfndaO md,kh ffcj md,kh ms<sn`o uQ,sl lreKq lsysmhla
02
ffcj md,kh u; mokï jQ taldnoaO m,sfndaO md,k jevigykl wvx.= úh hq;= uQ,sl Wml%u
2'1 2'1'1 2'1'2 2'1'3 2'1'4 2'1'5 2'1'6 2'1'7 2'1'8 2'1'9 2'2 2'2'1 2'2'1'1 2'2'1'2 2'2'1'3 2'2'1'4 2'2'2 2'2'2'1 2'2'2'2 2'2'2'3 2'2'2'4 2'2'2'5 2'2'2'6
ipvm final 0 . . .indd
kj j.dj fCIa;%fha msysgqùug fmr wod< m,sfndaO .yK md,kh lr .ekSu fmr lkakfha j.d lrk ,o t<j¿ fnda. fYaI iy wkjYH$ wdidÈ; merKs j.djka úkdY lsÍu oaú;Shsl Odrl Ydl j,ska ieneúkau ;¾ckhla we;akï Wÿrd úh<Sug yeÍu mdxY= m%;sl¾u u`.ska mfia isák t<j¿ m,sfndaëka úkdY lsÍu kj j.dj kshñ; ld,hg iduQyslj weröu fnda. udrej ñY% fnda. j.dj kj j.dj jgd fjk;a j.d ;Srejla kj j.dj jgd wdjrKhla fyda Ôj jegla mqrka lsÍu kj j.dj fCIa;%fha msysgqùug fmr isgu m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka .yK jeä oshqKq lsrSu yd wdrCId lsÍu t<j¿ m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka t<j¿ m,sfndaëkaf.a úf,damSka t<j¿ m,sfndaëkaf.a mrfmdaISka t<j¿ m,sfndaëkaf.a jHdêcklhska$ frda.ldrlhska m,sfndaëkaf.a ;r`.lrejka t<j¿ m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka jeä lr .kakd l%u t<j¿ j.d mßirfha iajdNdúl jk .yKh fyj;a neoao wdrCId lr .ekSu m,sfndaOkdYl Ndú;h wju yd m%udo lsÍu c, ¥IKh wju lsÍu wdf,dal ¥IKh wju lsÍu ly meye;s W.=,a Ndú;fhka je,lSu iajdNdúl i;=rkaf.a l%shdldß;ajh f.dú fCIa;% uÜgñka jeälr .; yels l%u
'' 01
'' 10
'' 15
/ / 0 : :0 PM
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : :0 PM
2'3 2'3'2 2'3'3 2'3'4 2'3'5
m%Yia: YIH Wml%u u`.ska osrsu;a yd ksfrda.S j.djla ,nd .ekSu fnda. udrej .=Kd;aul frdamK øjH Ndú;h ldnksl fmdfydr Ndú;h mdxY= fmdaIl md,kh c, md,kh
2'3'6
j,a me,Eá md,kh
2'3'7 2'3'8 2'4'
m%Yia: me, .yKh yd mr;rh j.dj mqyqKq lsÍu j.dfõ uq, isgu fN!;sl Wml%u Ndú;fhka m,sfndaOkdYl wjYH;djh wju yd m%udo lsÍu
2'3'1
'' 44
'' 48
^ffjria wdidÈ; Ydl" nelaàßhd frda. wdidÈ; Ydl" È,Sruh m;% ,m frda."m,sfndaOl l=reñKshka" m,sfndaOl o,Uqjka" m,sfndaOl ul=Kka" m,sfndaOl ì;a;r" m,sfndaOl ms,jqka" lrá iy m;% kgq ;=, isák lSghska" l`oka úÈk lSghska" f.ä iy lr,a úÈk o<Uqjka" l+ä;a;ka" msá ul=Kka yd fldrfmd;= lDóka" b,a ueiaidf.a lSg wjia:dj" iqÿ ueiaika me,uelalka iy m;% lkskakka&
2'5 w;HdjYH wjia:dj,§ m,sfndaOkdYl Ndú;h 2'5'1 m,sfndaOkdYl biSu fjkqjg fjk;a l%u j,g j.djg fh§u 2'5'2 wvq ud;%djlska fhÈh yels m,sfndaOkdYl j¾. f;dard .eksu 2'5'3 lDñ j¾Ol fydafudak weiqßka ksmojQ lDñ kdYl f;dard .ekSu 2'5'4 yels;dla ÿrg kj m,sfndaOkdYl j¾. f;dard .ekSu 2'5'5 ñksidg úI wju jQ m,sfndaOkdYl j¾. 2'5'6 iajdNdúl m,sfndaOkdYl j¾.
'' 56
03
t<j¿ j.dfõ m%Odk m,sfndaëka j¾. lsysmhla i`oyd iqÿiq úfYaIs; taldnoaO m,sfndaO md,k jevigyka fláfhka
3'1 3'2 3'3 3'4 3'5 3'6 3'7 3'8 3'9 3'10
uQ, .eá;s jgmKqjka nelaàßhd ysgq ueÍu uQ, uKav,hg wdidokh jk È,Sr frda. l¨ lsh;a mKqjdf.a ydksh t<j¿ ffjria frda. b;d l=vd YÍr m%udKfhka hq;=" blaukska .=Kkh jk yd jHdma; jk m,sfndaëka jdhj fldgig je<f`ok È,Sr frda. m;% lk" f.ä$ lr,a$ lrá úÈk o<Uqjka m;% lk l=reñKshka yd úo hqI Wrd fndk ul=Kka b,a ueiaika
04
t<j¿ j.dfõ taldnoaO m,sfndaO md,kh jvd;a fyd`Èka id¾:l ùug kï''''
'' 67
wdY%s; .%ka:
'' 69
ipvm final 0 . . .indd
'' 59
/ / 0 : :0 PM
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
01 ye`Èkaùu Y%S ,xldfõ jd¾Isl t<j¿ j.d jmißh
m,sfndaO md,k hhs' fï ms<sn`oj ukd oekqu
fylaghdr 80"000la muK fõ' t<j¿
yd l=i,;djh iys;j t<j¿ j.dj i`oyd
j.dfõ
i`oyd
fhduq jqjfyd;a m,sfndaOkdYl Ndú;h
úYd, msßjehla fh§ug isÿ jk w;r bka
w;HjYH uÜgu olajd muKla iSud ù
yß wvla jeh jkafka m,sfndaO md,kh
fuu wNsfhda.h myiqfjka ch.; yelsh'
i`oyd ridhksl øjH Ndú;hgh' fuys§
tu`.ska iudch yd mßirh flfrys we;sjk
f.dùka úiska ksjerÈj m,sfndaëka y`ÿkd
wys;lr
fkd.ekSu;a ksjerÈ l%fudamdhka fhdod
fukau iuia: uyck;djg;a" mßirhg;a"
fkd.ekSu;a ksid kss¾foaYfhka f;drj wêl
fmdÿfõ .;a l, uq¿ rgg;a w;ajkafka
f,i wvq ld,dka;r j,ska m,sfndaOkdYl
ñ, l, fkdyels fiajhls' ta i`oyd wjYH
fhdokq ,nhs' fï ksid t<j¿ ksIAmdok
uQ,sl ;dCIKsl u`. fmkaùu ,nd§u fuu
úhou jeä jkjd muKla fkdj fi!LHuh
m%ldYkfha uQ,sl n,dfmdfrd;a;=j fõ'
.eg¨" mdßißl .eg¨" iy m,sfndaO md,k
fuys úia;r jk ish¨ ;dCIKhka foaYSh
.eg¨ jeks fjk;a nrm;, m%Yak /ila o
f.dú fCIa;% j, jir .Kkdjla isÿ l,
we;s lrhs' wju m,sfndaOkdYl m%udKhla
w;ayod ne,Sï ;=<ska jeä ÈhqKq lrk ,o
Ndú;d lrñka t<j¿ j.dfõ m,sfndaO
tajd ksid wm rfÜ f.dùkag fukau f.dú
md,k .eg¿j ch .ekSu i`oyd we;s
fCIa;% ;;a;ajhkag ukdj .e,fma' tu ksid
fyd`ou iy jvd;a ;sridr úi`ÿu jkafka
myiqfjka fyd`o m%;sM, ,eìh yelsjkq
iajdNdúl ffcj md,kh m%Odk fldg .;a
we;'
kshq;=
f.dùkag
j.dj
n,mEï
wjuù"
j.dlrejka
jvd;a ys;lr Wml%u u; mokï jQ taldnoaO
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
1'1 t<j¿ j.djg taldnoaO m,sfndaO md,kh jvd jeo.;a jkafka wehs@
úYd, Ydl olajd jQ mrdihl m,sfndaëka isà' ta wkqj - iuyr ffjria" nelaàßhd" È,Sr" jeks
foaYSh mrsfNdack rgdj ;=< nyq, jYfhka
Ydl frda.ldrlhska
t<j¿ wdydrhg .efka' t<j¿ j.dfõ§
- iuyr lDóka" uhsgdjka" jgmkqjka"
wêl m%udKhkaf.ka fukau flá ld,dka;r
f.d¨fn,a,ka" mCISka" CISrmdhSka jeks
j,skao m,sfndaOkdYl fhdokq ks;ru oelsh wiajkq
ld,h
ms<sn`oj
i;aj m,sfndaOlhska
yelsh' wmf.a f.dùka fndfyda fofkl= fmr
- iuyr Ydl j¾. ^j,a me,Eá&
;elSula
wod, wjia:dj wkqj m,sfndaëka f,i
fkdue;slu ksid m<sfndaOkdYl fhdod
i,lkq ,nhs'
iq¿ ld,hlska wiajkq fk,d fj<`ofmd<g ksl=;a lrhs' tfukau OdkH" udI fnda.
lDIsld¾ñl
wdÈh fuka .nvd yelshdjla fkdue;s
wjYH;d i`oyd ñksid iu`. ;r`. lrkjdla
ksidu wiajkq fk,d Èk 03la muK jk
fukau ffcj úoHd;aul jYfhka fudjqka
úg wdydrhg .kq ,nhs' wdydr ieliSfï§
o wfkl=;a ish¿ Ydl NCIlhska fukau
jeämqr ;eïîula fkdlr w¾O jYfhka
lDIs-mdßißl moaO;sfhys iy mßirfhys
;ïnd fyda wuqfjkau wdydrhg .efka'
iajNdúl iu;=,s;;djh mj;ajñka b;d
fuu lreKq ish,a, ksid t<j¿ j,ska
jeo.;a fufyhla bgq lrkakd jQ Ôùka j¾.
m,sfndaOkdYl úI ùfï yelshdj b;d
fõ' fudjqkaf.a .yK iajdNdúlj wvq jeä
by,h' ta i`oyd ms<shula f,i t<j¿
fjñka iy úúO fõ. j,ska j.d mßirh ;=<
j.djkag fhdok m,sfndaOkdYl m%udKh
tyd fuyd .uka lrñka Ôj;a fõ' tneúka
wju lsÍfï n,j;a wjYH;djla mj;S'
fudjqka úkdYldÍ f,i u¾Okh lrkjdg
tneúka jvd fyd`o úl,am l%shdud¾.hla
jvd wjYH mßÈ yiqrejd .ksñka md,kh$
jYfhka t<j¿ j.djg taldnoaO m,sfndaO
l,ukdlrKh lsÍu jvd;a ys;lr fõ'
md,kh fhdod .ekSu b;d jeo.;a fõ'
m,sfndaOlhd
;u
ffcj
1'2 lDIsld¾ñl m,sfndaëka
1'3 wêl m,sfndaOkdYl Ndú;fha wjdis
lDIsld¾ñl lghq;= j,§ ñksid iu`. ;r`.
fïjd m%Odk wdldr ;=klska oelaúh yelsh'
fldg wd¾Ól ydkshla isÿlrkakd jQ ´kEu
Ôúfhla lDIsld¾ñl m,sfndaOlfhla fõ'
ñksidg úI ùu
m,ssfndaOkdYl ish,a, YÍr .; jk l%uh"
kuq;a iuyr úfYaI wjia:dj,§ ydksh
ld,iSudj yd ud;%dj wkqj úúO whqßka iy
wd¾Ól fkdjQjo m,sfndaëka f,i ye`Èkaúh
wvq jeä jYfhka ñksidg úI jk w;r tajd
yel' CIq%ø Ôùkaf.a isg úYd, i;=ka iy
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
mßyrKh lrk .nvdlrejka" fj<`ÿka"
f.dùka" f.dúìï wi, Ôj;a jk wh fukau m<sfndaOkdYl iys; wdydr wkqNj
wêl m,ssfndaOkdYl Ndú;h ksid lDIs
lrk iy tajd u`.ska wmú;% jQ c,h mdkh
ksIamdok úhou jeäùu isÿfõ' tfiau
lrk mqoa.,hskago fuu úI ùu isÿfõ'
m,ssfndaëka m%;sfrdaë;djh we;slr .ekSu
ms<sld" u<ore Wm;a" orejka fkdue;slu"
ksid Tjqka ridhksl f,i u¾Okh lsÍu
jl=.vq frda. jeks j¾;udkfha jd¾;djk
wmyiq jk w;r l,ska jd¾;d fkdjQ kj
úúOdldr jQ frda. ;;a;ajhka iy wl,a
m,sfndaO j¾. ìysfõ' fï ksid mj;sk
urK i`oyd fuh tla m%Odk fya;=jls'
lDIsld¾ñl lghq;= i`oyd wys;lr n,mEu
m,sfndaOkdYl fjkqjg iEu úgu kj
mßir ¥IKh
m,sfndaOkdYl
j¾.
fhÈfï
n,j;a
wjYH;djla we;sù ;sfí' ;jo j.djg ys;lr Ôùka yd m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka
úkdY
fkdue;sj
j.d
ùfuka
m,sfndaOkdYl
lsÍug
wmyiq;djhla
we;s lrhs' wêl f,i yd ks;r ks;r m,sfndaOkdYl fhdok t<j¿ j.djka fndfyda
úg
wjidk
jkafka
lsisÿ
m,ssfndaOkdYlhlska iqj l, fkdyels f,i frda. yd m,sfndaO ydks W;aikak ùfuks'
t<j¿ j.d ìï wi, f.dv .eiqkq fujka ysia m,sndaO kdYl nÿka iq,N oiqkls
m,ssfndaOkdYl
c,hg"
fufia j.dj úkdY ùu" ,dNh u`o ùu iy jeks lreKq fya;=fjka kj mrmqr j.dfjka
jdhqf.da,hg"
wE;a ùuo isÿfõ'
mig iy Ôùkaf.a isrere ;=<g tl;= ùfuka mßir ¥IKh we;sfõ' úfYaIfhka
lDIs ksIamdok úhou ms<sn`o woyila
f.dúìï j, mfia iy c,fha i;=ka" Ydl
-idudkHfhka
iy CIqø Ôù úúO;ajh wvq ùug;a" tajd
t<j¿ fylagdr 80"000la muK j.d
úI iys; ùug;a m%Odk;u fya;=jla jkqfha
lrk w;r tla fylaghdrhlg tlajrla
m,ssfndaOkdYl ñY% ùuhs' fï ksid mfia iy
m,sfndaOkdYlhla fh§u i`oyd úhou
c,fha isák wys;lr fkdjk Ôùka úYd,
re'4000la f,i ie,l=fjd;a" by; uq¨
jYfhka úkdY jk w;r thg WodyrK
t<j¿ jmißhgu tla m,sfndaOkdYl
f,i l=Uqre j, iy we< fod, j, isá
fh§ula i`oyd muKla re'320000000la
foaYSh uiqka j`o ùu" úúOdldr jQ T!Iëh
^remsh,a ñ,shk 320la& muK úhoï fõ'
jirlg
Y%S
,xldfõ
Ydl j¾. j`o ù hdu oelaúh yel'
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
1'4 taldnoaO m,sfndaO md,kh m,sfndaO ydkshla fyda .yKhla wd¾Ól
ta ksidu tu Wml%u j, hï wvqmdvq
jYfhka
lï we;s jqjo tajdhska iuia: m%;sM,hg
ydksodhl
fkdjk
uÜgug
wvqfldg mj;ajd .ekSu i`oyd tlsfklg
úYd,
.e,fmk mßÈ Wml%u tllg jeä .Kkla
wjia:d j,§ taldnoaO m,sfndaO md,kfha
hï ie,iqulg wkqj taldnoaO f,i ^tla
m%;sM, CIKsl fkdjk kuq;a tuksid
Wml%uhl n,mEu wfkla Wml%u j,
os.=ld,Sk iy jvd;a úYajikSh m,sfndaO
n,mEu iu`. .e,fmk f,i& fhdod
md,khla
.ekSu taldnoaO m,sfndaO md,kh fõ'
flfrys iïmQ¾K
fuys§ m,sfndaëka u; tla tla Wml%uh
^u¾Okh& isÿfkdlrk w;r ydksodhl
u`.ska úúO m%udKfha n,mEï isÿl,;a
uÜgulg m,sfndaëka j¾Okh fkdjk f,i
ish¨u Wml%u j, wvq jeä jYfhka jk
mj;ajd .ekSula isÿ lrhs' tneúka fuh
n,mEï j, tl;=fjka wod< m,sfndaOlhd
mßirhg yd wd¾Ólhg jvd;a ys;lr
flfrys ie,lsh hq;= n,mEula isÿ lrhs'
l%uhls'
mdvqjla
isÿ
fkdfõ'
fndfyda
,ndfohs' fuysoS m,sfndaëka úkdYldÍ n,mEula
taldnoaO m,sfndaO md,kfha§ wvq jeä jYfhka úúO n,fõ. fhdod .efkk wdldrh
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
1'5 ffcj md,kh u; mokï jQ taldnoaO m,sfndaO md,kh
neoao t<j¿ j.d wi, ixrCIKh lsÍu;a" wod<
iajdNdúl
fya;=jk
ridhksl" fN!;sl" cdk ;dCIKsl" ffcj
wmf.a
i;=rkaf.a f.dùka
úkdYhg
isÿlrkakdjq
wfkl=;a lghq;= iSud lsÍu;a muKs' fujeks
md,k jeks hï m%Odk Wml%uhla uQ,sl
Wml%u iu`. taldnoaOj l,yels ;j;a
fldgf.k fyj;a mokï lrf.k taldnoaO
m,sfndaO md,k Wml%u lsysmhlao Ndú;d
m,sfndaO md,k jevigyka ixúOdkh lsÍu
l,úg
jvd;a m%;sM,odhlh' iajdNdúl ;;a;aj
fnfyúkau
id¾:l
m,sfndaO
md,khla ,nd .; yels fõ'
hgf;a § ,xldfõ f.dú ìï wjg ffcj úúO;ajh iy m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka .yKh fnfyúka wêlh' tneúka tjeks j.d fCIa;% j,§ ffcj md,kh u; mokï jQ taldnoaO m,sfndaO md,k jev igyka ls%hd;aul lsÍu jvd;a myiq yd m%;sM,odhl fõ' m%Odk t<j¿ m,sfndaOlhskaf.a iajdNdúl i;=rka
w;s
úYd,
ixLHdjla
furg
iajdNdúl i;=rka neoao yd j.dj w;r yqjudre ùu
iajdNdúlj jefvk me,Eá .yKfhys fyj;a neoafoys Ôj;a fõ' tneúka Tjqka ixrCIKh lr.;fyd;a myiqfjka" lsisÿ
1'6 ffcj md,kh ms<sn`o uq,sl lreKq lsysmhla
úhoulska f;drj
iqÿiq Wml%u u`.ska t<j¿ j.d fCIa;% wjg iy mßirhg lsisÿ
wys;lr n,mEulska f;drj id¾:l ffcj
wdydr odu yd wdydr cd,
wdydr u`.ska Ôù mßirh ;=, fmdaIKh .,d
md,khla ,nd.; yels fõ'
hdu úia;r flfrk wdydrodu iy wdydr
fï i`oyd iajdNdúl i;=rka msgrg j,ska
cd, t<j¿ j.d mßirfhyso ta wdldrfhkau
f.kú;a y`ÿkajd§u fyda wê ;dCIK
l%shd;aul fõ' m,sfndaëkaf.a iajdNdúl
Wml%u Ndú;fhka lD;su f,i fnda lr
i;=rkaf.a
ksoyia lsÍu fyda wjYH fkdfõ' fuys§
wdydrodufha
wjYH jkqfha wm wjg mßirfha fjfik
jk w;r iuyr iajdNdúl i;=rka j¾.
m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka ksjerÈj
wjia:dj wkqj tu ;;a;ajhg m;a úh
y`ÿkd .ekSu;a Tjqka iajdNdúlj Ôj;ajk
yel'
iajdNdúl isõ
jeks
i;=rka fmdaIS
tu uÜgu
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
m%d:ñl ksIamdolhd fyj;a Ydl
m%d:ñl mßfNdaclhd fyj;a Ydl NCIlhd
oaú;Shsl mßfNdaclhd fyj;a m%d:ñl udxY NCIlhd
;D;Shsl mßfNdaclhd fyj;a oaú;Shsl udxY NCIlhd
t<j¿ mrsir moaO;shl§a t<j¿ iy oaú;shsl Odrl Ydl u`.ska wdydr ksIamdokh lrk w;r tu`.ska m,sfndaëka o Tjqkaf.ka iajdNdúl i;=rkao fmdaIKh ,nd.kS' Wodlrú,
b,a ueiaika
mrfmdaIs; fonreka
ul=¿jka
;lald,s
o<Uqjka
ul=¿jka
mCISka
uE lr,a
l+ä;a;ka
bì l=reñKshka
lgqiaika
wdydr cd,hlg WodyrKhla
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
mdßißl msróv
iajdNdúl
úúO;ajh jeä kï tys ffcj md,kh
;;a;ajfha
t<j¿
b;d fyd`Èka isÿfõ' bjla njla ke;sj
mßir
m,sfndaOkdYl Ndú;h" iajdNdúl mßirh
moaO;sfha o úúO fmdaIS uÜgï w;r
.sks ;eîu jeks lghq;= ksid tjeks t<j¿
iïnkaO;djh m%udKd;aulj oelajQ úg
j.d mßir moaO;s j, ffcj úúO;ajh
msróvhl iajrEmhla we;'
b;d wvq uÜgulg my; nisk w;r tjeks
fuys tla tla fldgia w;r úYd,;aj
wjia:dj, ffcj md,kh wvqùu ksid
wkqmd;h
moaO;shl
ridhksl Wml%u jeks fjk;a m,sfndaO
tu fldgia w;r we;s wkqmd;hg iudk
md,k Wml%u flfrys iïmQ¾Kfhkau r`od
jkafka kï bfí isÿjk id¾:l ffcj
mej;Sug isÿfõ'
md,khla
iajdNdúl
mßir
m,sfndaëka
flfrys
,nd
.;yels fõ' tfy;a iajdNdúl ;;a;ajhg
idfmaCIj iajdNdúl i;=rka fldgi jvd;a
iajdNdúl ;=,kh
fjk;a ´kEu iajdNdúl mßir moaO;shl§
l=vd ù" m,sfndaOlhska fldgi jvd;a
fuka ñksid úiska úlD;s fkdlrk ,o
úYd, jqjfyd;a ffcj md,kh m%udKj;a
iy ffcj md,kh fyd`Èka l%shd;aul jk
fkdfõ' wêl m,sfndaOkdYl Ndú;h jeks
t<j¿ mßir moaO;shl o fyd`o iajdNdúl
wjia:djl§ ys;lr Ôùka úkdY ùfukao"
;=,khla oelsh yelsh' úúO YIH l%u
m,sfndaëka m%;sfrdaë;djh we;slr .ekSfuka
u`.ska ,nd.;a Èßu;a fnda. Ydl iy wjg
Tjqka úkdY fkdùfukao tjeks ;;a;ajhla
we;s fjk;a iajdNdúl me,Eá .yKh
we;súh yel'
úiska kssmojkq ,nk wdydr j,ska fldgila
¥
m,sfndaOlhskaf.a iajdNdúl i;=rkaf.aa iajdNdúl i;=rka
m,sfndaëka iy fjk;a Ydl NCIlhskaj
¥
m,sfndaOlhskaf.a iajdNdúl i;=rka
tu fnda. Ydl Èßu;a neúka m,sfndaO ydks
¥
m,sfndaOlhska
¥
fnda. Ydl
fmdaIKh lrhs'
W!K mQ¾Kh lrñka fyd`o wiajekakla ,nd §ug tajd iu;a fõ' tu m,sfndaO iy fjk;a Ydl NCIlhska ksid Tjqkaf.a iajdNdúl i;=rkag fmdaIKh ,nd .ekSug yelsfõ'
ffcj úúO;ajh
tneúka tu m,sfndaëka yd fjk;a
NCIlhskaf.a .yK wkjYH mßÈ j¾Okh
hï mßir moaO;shl Ôj;ajk Ydl úfYAI"
ùu bfíu md,kh fõ' fuu iajdNdúl
i;aj úfYAI yd CIqø Ôù úfYaI m%udKh
;=,k ;;a;ajh ksid fujeks t<j¿ j.d
tu mßir moaO;sfha ffcj úúO;ajhhs' t<j¿
j.d
mßir
moaO;shl
mßir moaO;shla È.= ld,Skj mj;ajd .;
ffcj
ipvm final 0 . . .indd
Ydl
yels fõ'
/ / 0 : :0 PM
fnda. Ydl" m,sfndaëka yd Tjqkaf.a iajdNdúl i;=rka w;r ;r`.h
wdydr
m%;sfrdaë nj wvq yd udxY, nj jeä
wdydr
^khsg%cka fmdfydr iy fijk jeks lreKq
ksIamdokh fldg yels;dla ;u j¾.h
ksido fufia úh yel'& fnda. j¾. we;súg
fndalsÍu i`oyd îc ksIamdokh lrkq
m,sfndaëka jeämqr thska myiqfjka wdydr
,nhs'
Ydl
,ndf.k ;u .yKh fõ.fhka jeä lr.kS'
NCIlhska jk m,sfndaëka o tu wdydr
m,sfndaëka i`oyd jvd;a lgql wdydr jk
,ndf.k yels;dla ;u j¾.hd fnda lsÍug
udxY, nj wvq ^khsg%cka fmdfydr .;sh
W;aidy .kS' we;a; jYfhkau Èßu;a
fkdjeä" fmdgEishï fmdfydr .;sh jeä
fnda. Ydl wdydr ksmojkqfha fuu Ydl
jeks ;;a;aj j,§& iy m%;sfrdaë;djhlska
NCIlhskaf.a wjYH;djkago m%udKj;a
hq;= fnda. j¾. muKla we;súg§ wdydr
jk ;rugh' fuu m,sfndaëkaf.a iajdNdúl
ys`.ùu ksid Tjqkaf.a m%ckkh wvqùuo
i;=rka o yels Wmßu muKska fuu
tu`.ska .yKh wvqùuo isÿfõ' tjeks
m,sfndaëkaf.ka ;u fmdaIK wjYH;dj
m%;sfrdaë fnda. mjd fCIa;%fha fkdue;s
bgq lrf.k yels;dla ;u j¾.hd fnda
wjia:dj,§ m,sfndaëkag fnfyúkau wdydr
lsÍug W;aidy .kS' fï iEu j¾.hlau
ys`. ùfuka tu .yK b;d iq¿ uÜgulg
tlsfkldf.ka fmdaIKh ,nd.ekSug iy
my; jefÜ' túg Tjqka m%Odk jYfhka u
tlsfkldf.ka wdrCId ùu i`oyd úúO
hefmkafka jk .; Ydl jk wod, fnda.
f,i úfYAIKh jQ Wml%u Ndú;d lrhs' fï
l=,fhau fjk;a Ydl j,sks' fïjdfha
ksid fnda. Ydl" m,sfndaëka yd Tjqkaf.a
m,sfndaëka flfrys we;s m%;sfrdaë;djh
iajdNdúl i;=rka w;r mj;skafka ksrka;r
fnfyúka wêlh" tajdfha we;s úúOdldr
;r`.hls' iqÿiq taldnoaO m,sfndaO md,k
úI iys; iy wm%shldrl ridhksl øjH"
Wml%u fhdod .ekSu u`.ska fuu ;r`.h
nQj" bá ia:r" CISrh" wvq fmdaIHodhS nj"
fnda. Ydl fj; jdis iy.; jk f,i
oDV nj jeks
ilia lr.; yelsh'
wdydrhg .; fkdyels ù m,sfndaO .yK
fnda. Ydl m%NdixYaf,aIKfhka
fuu
Ydl
u;
hefmk
.=Kdx. ksid myiqfjka
m,sfndaëka yd Tjqkaf.a iajdNdúl i;=rkaf.a .yK fjkiaùu
wju fõ' fujeks Ydl tu m,sfndaëka
fï i`oyd ffcj idOl fukau wffcj
wjia:d j,§ mßir ;;a;aj ys;lr kï Tjqka
idOl o n,mdhs'
f.a iajdNdúl i;=rkag wdydr iq,N ùu
ffcj idOl jkqfha" wdydr" iajdNdúl
ksid tu .yk o j¾Okh fõ' ta whqßkau
i;=rka" ;r`.h" ñksia ls%hdldrlïh'
fCIa;%fha m,sfndaëka m%udKh wvq jk úg
f.a
oaú;Shsl
Odrl
f,io
yeÈkafõ'
fCIa;%fha m,sfndaëka ixLHdj jeä jk
Tjqkaf.a iajdNdúl i;=rkag wdydr ys`.
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
ùu" Tjqka Tjqkaf.au f.dÿre njg m;aùu"
fN!;sl
ñh hEu iy fjk;a m%foaY lrd ixl%uKh
lghq;=
ùu ksid tu .yK o wvqfõ'
i;=rkaf.a .yK
wvq ùug fya;=fõ'
tu`.ska
iajdNdúl
iajdNdúl i;=rka
jYfhka ksid
ndOd
lsÍu
m,sfndaëkaf.a
fl,skau
jeks
iajdNdúl i;=rka
úkdY jkjd fukau Tjqkaf.a iajdNdúl iEu Ôúfhl=gu iajdNdúl i;=rka isák neúka
m,sfndaëkaf.a
fukau
jdiia:dkh jk neoao o úkdY jk neúks'
Tjqkaf.a
fï ksid m,sfndaëka u; bfí isÿjk ffcj
iajdNdúl i;=rkaf.a o .yK ;udg wod,
md,khg wys;lr n,mEï we;s lrhs'
iajdNdúl i;=rka jeä jQ úg tu .yK wffcj idOl jkqfha" WIaK;ajh yd
wvq ù hhs'
wd¾ø;djh wdÈhhs' ys;lr WIaK;ajh
;r`.h
iys; úh<s ld,.=Ksl ;;a;ajj,§ lDñ
m,sfndaëkaf.a fukau Tjqkaf.a iajdNdúl
m,sfndaëka" ys;lr lDóka iy ffjria
i;=rkaf.a o úfYaIfhka wdydr jeks ffcj
wdidok jeä jk w;r È,Sr iy nelaàßhd
wjYH;d i`oyd ;r`.h jeä úg§ tu
j¾Okh wvqfõ' tfy;a wd¾ø;djh iy
.yKh wvq ùug fya;= fõ'
j¾Idj jeä úg§ lDñ .yK iy ffjria
ñksia l%shdldrlï
wdidok wvq lrk w;r È,Sr yd nelaàßhd
.yK j¾Okh iy me;sÍu isÿ lrhs' wêl yd wl%uj;a f,i m,sfndaOkdYl Ndú;h"
.sks
;eîu"
mßir
¥IKh"
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
^2& ffcj md,kh u; mokï jQ taldnoaO m,sfndaO md,k jevigykl wvx.= úhhq;= uQ,sl Wml%u fuys§
iajdNdúlju
isÿjk
2'1'1 fmr lkakfha j.d lrk ,o t<j¿ fnda. fYaI iy wkjYH$ wdidÈ; merKs j.djka úkdY lsÍu
ffcj
md,kfhys n,mEu Wmßu f,i m,sfndaëka md,kh lsÍug fhdod.efka' tneúka foaYSh mßir ;;ajhkag;a" mjqf,a Y%uh ie,lsh hq;= f,i we;s iy f.dú;ekska ,dN bmhSfï n,dfmdfrd;a;=fjka isák Y%S ,dxlsl t<j¿
t<j¿
f.dúhdg;a fuh b;d fyd`Èka .e,fma'
kj
j.djkag
meñKSu m%Odk jYfhkau isÿjkafka tu
fuys uQ,sl moku jkqfha" i.
m,sfndaëka
m,sfndaOlhdg Odrl jk merKs iy oekg
kj j.dj msysgqùug fmr m,sfndaO
mj;ajdf.k hk j.d j,sks' b,aueiaid"
.yK md,kh lr .ekSu iy
jïngq f.ä$ lrá úÈkakd" fndaxÑ ueiaid"
ii. kj j.dj msysgqùug fmr iajdNdúl
r;= lmq ul=Kd jeks iuyr m,sfndaëka
i;=rka .yK jeä ÈhqKq lr .ekSuhs'
tu Ydl l=,hgu wh;a fnda. Ydl j,ska
fuu`.ska we;sjk m,sfndaëka md,kh ;j
muKla fmdaIKh ,nd .kakd w;r fjk;a
ÿrg;a iïmQ¾K lsÍug my; oelafjk
iuyr m,sfndaëka wod, Ydl l=,h muKla
Wml%uo wu;rj Wmfhda.S lr.kS'
fkdj fjk;a Ydl l=,hkays t<j¿ fnda.
iii. m%Yia: YIH l%u u`.ska Èßu;a yd
j,skao fmdAIKh ,nd.kS' ^Wod-f.ä$ lr,a úÈkakd - Helicoverpa armigera" iqÿ
ksfrda.s j.djla ,nd .ekSu
ueiaid" me,uelald" m;% lSvEjd" uhsghd"
iv. j.dfõ uq, isgu fN!;sl Wml%u
m;% lkskakd" lsh;a mKqjd - Spodoptera
Ndú;fhka m,sfndaOkdYl wjYH;djh
iy Agrotis úfYaI" tms,elakd l=reñKshd"
wju yd m%udo lsÍu
uQ, .eá;s jgmKqjka" iuyr ffjria frda.
v. w;HdjYH wjia:dj,§ m,sfndaOkdYl
jeks& m,sfndaOkdYl wêlj iy ks;r
Ndú;h
2'1 kj j.dj fCIa;%fha msysgq ùug fmr wod, m,sfndaO .yK md,kh lr .ekSu
ks;r fh§u jeks lghq;= ksid md,kh
lr.; fkdyels f,i m,sfndaëka jeä jQ j.djla fï w;ßkao m%uqLia:dkh .kS' tjeks j.djka úkdY fkdlr kj j.djka weröfuka tajdgo uq, isgu m,sfndaO ydks
m,sfndaO .yK wju fldg kj j.dj
jHdma; ùu je,elaúh fkdyelsh' tneúka
weröu m,sfndaO ydks u`. yeÍug we;s
fujeks merKs" wdidÈ;" wkjYH t<j¿
fyd`ou l%uhhs'
j.djka kj j.djka wdrïNhg fmr isgu
10
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : :0 PM
úkdY lr oeñh hq;=h' fuys§ jeo.;a jk
wjia:dj,§ mq¿iaid oeóu iqÿiq fkdfõ'
lreKq my; mßÈ fõ
fuys§
wod,
m,sfndaëkag
kj
j.dj
ìysjk f;la Ôú;h mj;ajd .ekSug
wvqu jYfhka kj j.dj weröug i;s ;=klgj;a fmr
Odrl úh yels fnda. Ydl ish,a, úkdY lsÍu iïmQ¾Kfhkau l, hq;=h' tajd
merKs fnda. fYAI úkdY lsÍu ksid
fCIa;%fha iq¿ jYfhka fyda b;sß jqjfyd;a
tajdfhys Ôj;a jk m,sfndaëkag wdydr
tu`.ska hï m,sfndaO m%udKhla wdrCId
fkd,eî hdfuka Tjqkaf.a .yKh iS>%
ù kj fnda.h wdrïNfha isgu ydks lsÍu
f,i wvqfõ' fï i`oyd m%udKj;a ld,hla
wrUk neúks'
;=,§ t<j¿ j.d m%foaYh wod, j.djka
th m%foaYfha iEu f.dú iudðlhl=f.au iyfhda.fhka iduQyslj l, hq;=h
fkdue;sj mj;ajd .ekSu i`oyd fuu ld, iSudj i;s ;=klaj;a úh hq;=h' tfy;a lsisÿ m,sfndaOkdYl Ndú;hlska f;drj iy
t<j¿ m,sfndaëkag wi, f.dú fCIA;%
iajdNdúl me,Eá wjg mj;ajd .ksñka
j, jeg lvq¨ ndOdjla fkdfõ' tneúka
isÿlrk ,o t<j¿ j.djkays wêl f,i
merKs$ wkjYH$ wdidÈ;$ fnda. fYaI
m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka isák
úkdY lsÍfuys ksis m%;sm,h ,nd.ekSug
neúka wjia:dkql+,j fuu ld,iSudj i;s
kï wod, m%foaYfha t<j¿ j.d iEu
;=klg jvd flá l, yelsh'
ia:dkhlu th fkdjrojd isÿúh hq;=h' ta i`oyd iEu f.dúfhl=f.au wjfndaOfhka
merKs fnda. fYaI iïmQ¾Kfhkau úkdY l, hq;=h
hq;= iduQysl iyfhda.h ,nd Èhhq;=h' th iEu t<j¿ j.djlu fmdÿ hym; msKsi
wod, j.d m%foaYh ;=, j.d lsÍug
fya;= jk w;r tfia fkdl,fyd;a fuu
n,dfmdfrd;a;= jk t<j¿ fnda.hkag
Wml%ufha ld¾HCIu;djh wvq fõ'
;¾ckhla úhyels m,sfndaëkag Odrl jk merKs$ wkjYH$ wdidÈ; fnda. fYaI
fjk;a lreKq
ish,a, uq,skau Wÿrd ;jÿrg;a m,sfndaëkag
merKs j.dj kslrefka fCIa;%fha ;nkjdg
thska fmdaIKh ,nd .; fkdyels ;;a;ajhg
jvd wjidk wiajkq fk,Su;a iu`.u tajd
m;a l, hq;=h' ta i`oyd tajd fCIa;%h
uq,skau Wÿrd úh<Sug yer m,sfndaëkag
;=,u úh<Sug yer mig fydÈka ñY%
;jÿrg;a Ôj;aúh fkdyels f,i úkdY
lsÍu" fldïfmdaiaÜ ksmoùu jeks l%uhla
lsÍfuka jvd;a fyd`o m%;sm, ,nd .;
wkq.ukh l, yelsh' nelaàßhd ysgqueÍu
yelsh' tfukau m,sfndaOkdYl Ndú;d
jeks frda.S ;;a;ajhla ;snQ fnda. Ydl
fkdlrk ,o fyda b;d iq¿ jYfhka Ndú;d
fldgia muKla mq¿iaid oeóu iqÿiq jk w;r ys;lr Ôù .yKh úkdY jk ksid fjk;a
ipvm final 0 . . .indd
lrk ,o j.djl kï wjidk jk úg
11
/ / 0 : :0 PM
úfYAIfhka lDñ m,sfndaëkaf.a iajdNdúl
lrk È,Sr" ysgqueÍug fya;= jk nelaàßhd"
i;=rka b;d úYd, ixLHdjla tajdfha Ôj;a
b,aueiaika$ úúO o,Uqjka$ m;%lkskakd$
jk neúka mig ñY% fkdlr fCIa;%fha
me,uelald
;ekska ;ek f.dv .id ;eîu jvd;a iqÿiq
wjia:d" uq,a j,g ydks lrk jgmKqjka"
l%uh fõ' tu`.ska Tjqkag wdrCIs;j wjg
wjq,lfmdard l=reñKs lSghka" lsh;a mKqjka
we;s fjk;a Ydl fj; hdug yelsjk
wdÈh oelaúh yelsh' fujeks m,sfndaëka
neúks'
kj t<j¿ j.djgo ydks isÿ lrk neúka
jeks
m,sfndaO
fldaI
kj j.djg fmr mdxY= m%;sl¾u u`.ska
2'1'2 oaú;Shsl Odrl Ydl j,ska ieneúkau ;¾ckhla we;akï Wÿrd úh<Sug yeÍu
Tjqkaf.a .yKh wvqlr .; yelsh' tfy;a ks;r t<j¿ j.d fkdlrk iy iajdNdúl me,Eá
j,ska
m,sfndaëka
jeiS$mqrkaj
wvqfjkq;a
;snQ
mfia
m,sfndaOlhskaf.a
w¿;ska isgqùug n,dfmdfrd;a;= jk t<j¿
iajdNdúl i;=rka jeämqr;a Ôj;a jk ksid
j.djka wh;a jk Ydl l=, j,g wh;a
túg mdxY= m%;sl¾u isÿlsÍfïÈ m%fõYï
fjk;a Ydl j¾. iuyr wjia:d j,§ jeä
úhhq;=h'
m%;sY;hlska iajdNdúl me,Eá ñY%Kfha
ys;lr Ôùka úkdY jk ksid th l,hq;af;a
oelsh yels jk w;r tajdfhys wod,
w;HdjYH yd b;d iSñ; ia:dk j,§
t<j¿ j¾. j,g wh;a frda. yd m,sfndaO
muKs'
úfYaIfhka
mi
ms,siaiSfï§
ydkso ;sìh yelsh' ^Wod( ffjria frda." rks, lr,a úÈk ul=Kka" r;= lmq ul=Kka" uels l=reñKshka" b,a ueiaika" Èhuka;s msg i,n o,Uqjka wdÈh& tjeks wjia:d j,§ muKla fyd`Èka y`ÿkd .ekSfuka wk;=rej tu Ydl Wÿrd fyd`Èka úh<Sug yeÍu ;jdka mi ms,siaiSu
l, hq;=h' fuh kj j.dj weröug wvq
ìï flàu yd mi fmr,Su
jYfhka i;s 3gj;a fmr isÿ l, hq;=h'
2'1'3 mdxY= m%;sl¾u u`.ska mfia isák t<j¿ m,sfndaëka úkdY lsÍu
mfia
os.=ld,Skj
t<j¿
j.d
Tjqkaf.a
pl%fha
yd fjk;a
je,,Shdu" ysret<sshg iy jd;dY%hg ksrdjrKh ùu" lDñ NCIl l=re,a,ka iy
ia:dk j, mfia úúO t<j¿ m,sfndaO
l=yqUqjka jeks úf,damSkag f.dÿre ùu"
wjia:d Ôj;a fõ' ta i`oyd WodyrK f,i
ipvm final 0 . . .indd
Ôjk
m,sfndaëka
wjia:djka ;e,S fmdäù hdu" .eUqrg
lrk
uQ, uKav,hg iy lfoa mdoia:hg ydks
isák
úh<S hdu wdÈfhka úkdY fõ'
12
/ / 0 : :0 PM
ysre t<sfhka mi ;eïîu
úh<s ld,fhaÈ md;a;s ilid" ;rula f;;a fldg" isÿre rys; iy wj¾K fmd,s;Ska j,ska tu md;a;s jid fmd,s;Ska jfÜg mia oud" fmd,s;Skh;a mi;a w;r jd;h isr lsÍfuka fuh l,yelsh' fuys§ ysre rYañh ksid mfia we;s c,h jdIam ù" tu c, úYd, j.d ìulg jqjo ysre t<sfhka mi ;eïîu l, yel
jdIam fyd`Èka r;a ù" mfia we;s c,ho r;a ù" mfia w`.,a 6-9 la muK .eUqrg ;eïîu
ldnksl fmdfydr mig ñY% lsÍu
isÿfõ' fufia i;s 2-3 la muK mi ;eïîu ksid ie,lsh hq;= uÜgulg m,sfndaO
kj j.dj i`oyd m<uqjrg mi fmr,d
úkdY lr.; yels fõ'fuu l%uh Ndú;d
ldnksl fmdfydr j.d ìfï iEu ;eklgu
lsÍu ksid mig fhÈh hq;= È,Sr kdYl yd
úiqrejd yer kej; mi flàfuka tajd
lDñkdYl fndfyda ÿrg wvq lr.; yels
fyd`Èka mig ñY%fõ' fï i`oyd f.du" fyda
jk w;r nelaàßhd ysgqueÍfï ;;a;ajh
fldïfmdaiaÜ fyda l=l=,a fmdfydr j¾.
o ;rula wvqlr .; yelsh' fuh uq,skau
óg¾ 1 lg ms<sfj,ska lsf,da .%Eï 3la 4la
;jdka i`oyd isÿlr miqj l%ufhka fjk;a
iy 2la ne.ska muK fhÿjfyd;a ridhksl
md;a;s i`oyd o fhÈh yelsfõ' ;rula
fmdfydr j,ska f;drj jqjo t<j¿ j.d
>klï fmd,s;Ska Ndú;d lr tajd isÿre
l,yels fõ' ^ldnksl t<j¿ j.d lsÍu
fkdjk fia m%fõYï lr ;nd .ekSfuka j.d
- m¾fhaIK f;dr;=re-2009 wdpd¾h tï'ta'
lkak lsysmhlau kej; kej; m%fhdackhg
,;S*a&
.;yels ùfuka ta i`oyd hk úhou o wju
ldnkssl fmdfydr mig ñY% ùu ksid"
lr.; yelsh'
tajdfha isák Trichoderma
jeks
È,Sr mfia isák frda. ldrl È,Sr j, l%shdj uev mj;ajhs'
ul=¿jka" m;a;Ehka" úf,damsl l=reñKshka jeks i;=ka mfiys isák úúO lDñ m,sfndaëka wdydrhg.kS'
md;a;s isÿre rys; fmd,s;Skhlska wdjrKh fldg ysre t<sfhka mi ;eñîu
ldnksl wï, j¾. iy fjk;a ixfhda. ydkslr CIqø Ôù l%shd uev mj;ajhs'
13
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
2'1'5 fnda. udrej
mfia CIqø Ôù úúO;ajh jeälr nelaàßhd" È,Sr jeks uQ, uKav, frda.
ldrlhkag
tfrysj
tlu Ydl l=,hg wh;a ^tlsfklg kEoEhska
l%shd
jk& fnda. j¾. tlu ìul È.ska È.gu
lrhs'
j.d lrk úg tajdfha m,sfndaëka fmdÿ
2'1'4 kj j.dj kshñ; ld,hg iduQyslj weröu
neúka ydks ;;a;ajh l%ufhka jeäfõ' túg tjeks ;;a;ajhla md,kh lsÍu b;du wmyiq fõ'
t<j¿ j.d m%foaYhl f.dùka iduQysl
tneúka hï j.d ìul j.d lkakfhka
lghq;a;la f,i merKs j.djka wjika
lkakhg fjkia Ydl l=, j,g wh;a fnda.
jk úgu úkdYlr oud wvq jYfhka i;s
udre lrñka j.d lsÍfuka bfíu m,sfndaO
;=klaj;a .; jQ miq kej; j.dj weröu
.yk
iqÿiqfõ' fuys§ ish¨u f.dùka iduQyslj
jkq we;' fujeks fnda. f;dard .ekSfï§
c, iq,N;djh jeks fjk;a j.dj id¾:l
WmldÍ jk f,i úúO Ydl l=, j,g wh;a
ùug n,mdk lreKqo i,ld n,d kj j.dj
jk fnda. j¾. lsysmhla my; oelafõ'
wkjYH
f,i
jeäùu
md,kh
werôh hq;=h' iduQyslj iy iïmQ¾Kfhkau merKs j.djka úkdY lr we;s neúka fï
l=,h
jkúg m%foaYfha t<j¿ m,sfndaO .yK
l=l¾ìfÜisfha
fnda.h
lrú," jegfld¿" msmsCoaCod"
wju uÜgul mj;S' m%foaYfha kj t<j¿
mf;da," lelsß" jÜglald"
j.dj weröu;a iu`. kej; l%u l%ufhka
mqyq,a" ,nq" .¾lska" ;=U lrú,
m,sfndaO .yK jeä ùug mgka .kS'
f,.shqñfkaisfha
fuúg hï j.djla m%udo ù werUqjfyd;a m,sfndaO
.yK
;rula
fyda
uE lr,a" fndaxÑ" oU," lõms" uqx
jeä
fid,fkaisfha
wjia:djl th wrïN flfrk neúka
jïngq" t,ngq" ;síngq" ñßia" ud¨ ñßia" fldÉÑ" ;lald,s
ta i`oyd m,sfndaO ydks jeä jYfhka n,mEula we;s lrkq ,nhs' hï t<j¿ j.d m%foaYhl wod, m,sfndaO .yk myiqfjka iy fmdÿfõ md,kh lr ;nd .ekSu i`oyd
ue,afõisfha
nKAvlald
lDis*f¾isfha
rdnq" f.dajd" fkdaflda,a" wn
.%eñfka
ù" nvbß`.=" bo,a bß`.=" l=rlalka" fufkaß" ;Kyd,a
fï whqßka ish¨u f.dùkaf.a nqoaêu;a$ iduQysl odhl;ajh b;d jeo.;a fõ'
wïn,s*f¾isfha
îÆKq" r;= ÆKq" ,Slaia
bhqf*daìfhaisfha
uCofCodlald
fldkaj,aúhq,disfha n;," lkal=ka lSfkdfmdäfhaisfha îÜrEÜ
14
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
2'1'6 ñY% fnda. j.dj wh;a t<j¿ fnda. ;ks j.djla f,i
2'1'8 kj j.dj jgd wdjrKhla fyda Ôj jegla
úYd, mßudKfhka j.d lsÍfï§ tajdfha
msg;ska
m,sfndaëka fmdÿ ksid tjeks ydks uq¨
m,sfndaëka /jàula fyda fN!;slj ndOdjla
fCIa;%h mqrdu fõ.fhka me;sÍ wêl
fuhska
m,sfndaO .yKhla f,i nrm;, ydkshlaa
foaYSh øjH j,ska o fuh l,yels jqjo
lsÍfï yelshdj jeäh' tfy;a fjkia l=,
fuhska iuyr ys;lr Ôùkag ndOd ùuo
j,g wh;a t<j¿ j.djka tlla yer tlla
fkdje,elaúh yelsh'
hïlsis j.d ìul tlu Ydl l=,hlg
;Sre fyda fldgq md;a;s f,ig udre lrñka
kj isÿfõ'
j.d
N+ñhg
isyska
oe,a"
meñfKk fmd,s;Ska"
j.d l,fyd;a tjeks ;;a;ajhla myiqfjkau
2'1'9 mqrka lsÍu
j,lajd
;dCIKh
È.gu t<j¿ j.d lrk ia:dkj, iuyr
wmf.a merKs f.dùka fyaka j.dfõ§ fyd`Èka
wjia:d j,§ iuyr m,sfndaëka md,kh
Wmfhda.S lrf.k we;s w;r j¾;udkfha§
l, fkdyels f,i È.ska È.gu ydks lrkq
o f.j;= j.dfõ§ Ndú;d fõ'
oelsh yelsh'tjeks wjia:d j,§ uq¿ j.d
f,.shqñfkaisfha
m%foaYfhau udi 3-5 la muK j.dj w;ayer
l=l¾ìfÜisfha
iajdNdúl Ydl j¾Okhg bv yeÍfuka
.;
yelsh'
fuu
tjeks ydks bfíu md,kh fõ'
f,.shqñfkaisfha l=l¾ìfÜisfha f,.shqñfkaisfha
2'2 kj j.dj fCIa;%fha msysgq ùug fmr isgu m,sfndaëka f.a iajdNdúl i;=rka .yK jeä ÈhqKq lsÍu yd wdrCId lsÍu
l=l¾ìfÜisfha j.d ;Sre f,i fjkia l=, j, j.djka i`oyd WodyrKhla
2'1'7 kj j.dj jgd fjk;a j.d ;Srejla
t<j¿
kj j.dj wdjrKh jk f,i thg i;s
.kakd m,sfndaëka fukau m,sfndaëkaf.ka
3lg muK l,ska me, lr.;a fjk;a
fmdaIKh ,nd .kakd iajdNdúl i;=rkao
Ydl l=,hlg wh;a j.d ;Srejla u`.ska
iajdNdúlju Ôj;afõ' óg wu;rj fï
m,sfndaëka /jàula isÿlr tu`.ska m,sfndaO ydks$ .yKh jeäùu m%udo l, yelsh' fuys§ kj j.djg wod< m,sfndaëka /jàu fukau fN!;sl ndOlhla f,i ls%hd
fofldgigu wh;a fkdjk WodiSk Ôùkao
mßirhkays
fnda.
j,g
wu;rj Ydl j,ska fl,skau fmdaIKh ,nd
oelsh yelsh' m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rkaf.aa l%shdldß;ajh fyj;a ffcj md,kh ksid bfíu ie,lsh hq;= ;rï
lsÍuo isÿfõ'
15
ipvm final 0 . . .indd
j.d
m,sfndaëka
úkdY
ùula
isÿfõ'
fuu
/ / 0 : :0 PM
ixisoaêhg ys;lr ;;a;ajhka kj j.djg
ia:dk j, y`ÿkd .ekSug wmyiq jk f,i
fmr
t<j¿
ieÕù isàu" CIKslj mek f.dÿre w,a,d
j.d mßirfha wêl iajdNdúl i;=rka
.ekSu" tjeks f.dÿre veyef.k .scq f,i
.yK mj;ajd .ekSu;a tu`.ska uq, isgu
wdydrhg .ekSu jeks yeiSßï fmkajk
m,sfndaëkaf.a j¾Okh bfíu md,kh;a
ksid myiqfjka Ydl u; hefmk" idfmaCIj
l,yelsh' ta i`oyd iqÿiq jeo.;a lghq;=
fiñka
lsysmhls'
fjkalr y`ÿkd .; yelsh' fï i|yd m%Odk
isgu
mj;ajd
.ekSfuka
l%shdlrk
m<sfndaOlhskaf.ka
WodyrK lsysmhla my; olajd we;'
2'2'1 t<j`M m<sfndaëka f.a iajdNdúl i;=rka
Ydl jdiS ul=¿jka ^Araneae f.da;%h&
;udf.a ffcj wjYH;djh ^úfYaIfhka
ul=¿jka ish,a, udxY NlaIl jk w;r
fmdaIKh
t<j`M
m%Odk jYfhkau lDóka wdydr fldg .kS'
j.dfõ m<sfndaOlhskaf.a l%shdldß;ajh iy
fudjqkag mdo hq.,a 04la" ir, weia 06-08la
.yKh wvq lrkakdjQ cSùka fõ' fudjqka
we;s w;r YS¾fI!rih iy Worh f,i
wdldr lsysmhlg m<sfndaëka fj; ydks isÿ
YÍrh m%Odk fldgia follska hqla;h'
lrhs'
m%Odk;u
2'2'1'1 t<j`M m<sfndaëkaf.a úf,damSka
miqmi fl,jßka ul=¿ kQ,a ksmoùfï
fudjqka
,nd
t<j`M
.ekSu&
i|yd
m<sfndaëka
Worfha
muK olajd jQ úYd, mrdihl ul=¿jka oel.; yelsh' fudjqka oe,a úhd tuÕska
lrf.k tuÕska fmdaIKh ,nd .kS' ndysr
f.dÿre w,a,d .kakd j¾." ieÕù isg
rEm ,CIK wkqj fukau yeisßfukao
mek f.dÿre w,a,d .kakd j¾." f.dÿr
fudjqka myiqfjka y``ÿqkd .; yelsh'
miq mi osj f.dia w,a,d .kakd j¾."
fudjqka f.dÿre jk m<sfndaOlhdg jvd
tla jru mek f.dÿr w,a,d .kakd j¾.
Yla;su;a iy fndfyda úg ;rula úYd,
wdoS jYfhka úúOdldr jQ yeisßï rgdjka
isrerla iys;h" fõ.j;ah" oreKq .;s.=K
fmkajhs' tfukau rd;%s ld,fha;a" osjd
we;' Yla;su;a mdo" úYd, iy ;shqKq
ld,fha;a" uq¨ oji mqrdu;a f.dÿre w,a,d
uqL Wmdx." f.dÿr wvmk lr.ekSu
.kakd j¾. isà' t<j`M m<sfndaO md,kh
i|yd Wmfhda.S lr.kakd fjk;a Wml%u
i|yd m%fhdackj;a jk ul=¿jka w;r
fudjqka i;= w;r meyeos,sj lemS fmfkk
Ydl" mqIam" l|ka u;" mi u;= msg" fld,
r;=$ l¨$ ly$ ;eô,s jeks j¾K j,skao
frdvq w;r" mi ;=, wdoS jYfhka úúO
hqla;h' fudjqka ks;r fõ.fhka weúosñka
ia:dk j, cSj;a jk j¾. we;' fudjqka
fyda mshdUñka f.dÿre fiùu" f.dÿre
ipvm final 0 . . .indd
jkafka
yelshdjhs' isref¾ os. ñ'ñ' 01 isg 20
f.dÿre
miq mi fõ.fhka yUd hEu" j.dfõ úúO
,CIKhla
f.a YÍr m%udKh wkqj f.dÿre lr .kakd
16
/ / 0 : :0 PM
m<sfndaëkaf.a YÍr m%udKh r|d mj;sk
b;d úYd, m%udKhla oeóu isÿ l,o
w;r b;d l=vd YÍr we;s ul=¿jka iy
tu`.ska ìysjk megjqka tlsfkld f.dÿre
ul=¿ megjqka tu m%udKfha m<sfndaëka
lr
jk iqÿueiaika" lSvEjka" me, uelalka"
f.dÿre ùfuka iajdNdúlj .yK md,kh
uhsgdjka" m;% lkskakka jeks ridhksl
fõ' tneúka megjqka wdrCId fldg j.djg
f,i md,kh lsÍug b;d wmyiq m<sfndaO
úiqrejd yeÍfuka tljr w;súYd, ul=¿
j¾. ffcj md,kh i|yd fnfyúkau
.yKhla iy fyd`o m,sfndaO md,khla
WmldÍ
,nd .;yel'
fõ'
fudjqka
jrlg
ì;a;r
.ekSfuka
iy
fjk;a
ul=¿jkag
oe,a úhk ul=¿fjla - Araneidae l=,h
msñ ul=¿fjla - Salticidae l=,h
jDl ul=¿fjla - Lycosidae l=,h
ì;a;r leoe,a, wdrCId lrk ovhï ul=¿ uj
17
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
bìl=reñKshka iy tu lSghka
fudjqka
Ydl jdiS ul=¨ j¾.
Coccinellidae
l=,hg
wh;a
w¾O f.da,dldr" ly$ ;eô,s$ r;=$ l¨ j¾K j,ska hq;= l=vd bífnl=f.a yevh we;s
l=reñKshka
jk
w;r
ly$iqÿ
meye;s" os.á ì;a;r 6-12la muK tl
b,a ueiail= f.dÿre lr .;a ovhï ul=¿fjla Oxyopidae l=,h
fmdl=rg ouhs' thska msgjk os.= mdo yd os.= wfOdaykq iys; lSghka iqyqUq,a l=reñKshka fukau fõ.fhka weúosñka l=ä;a;ka" msá ul=Kka" fldrfmd;= lDóka" l=vd o<Uqjka iy fjk;a m<sfndaëkaf.a ì;a;r wdosh f.dÿre lr .kS' ms,d wjia:dfõoS Ydl j,g we,S isák w;r osk 21-28 loS muK cSjk pl%h iïmQ¾K jk ksid;a" tla .eyeKq l=reñKshl=g ì;a;r 150-200 la muK cSú; ld,h ;=,oS oeñh yels ksid;a"
m;% hg isák l=vd ul=¿fjla
b;du blaukska fnda ù t<j`M m<sfndaëka ffcj md,khg WmldÍ fõ' È. ñ'ñ' 01 isg 10 muK olajd jQ YÍr m%udKfhka" úúO j¾K yd fudaia;r j,ska hq;= j¾. úYd, ixLHdjla we;' fudjqka úúOdldr jq m<sfndaëka j¾. ixLHdjlg tfrysj fudjqka l%shdlrk w;r osjd ld,fhaoS
m;% há me;af;a isák b;d l=vd ul=¿fjla
jeämqr l%shdYS,s fõ'
jïngq f.ä úÈkakdf.a i,nhd f.dÿre lr .kakd ovhï ul=¿fjla
r;= meye bì l=reñKshd
18
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : :0 PM
ly meye bìl=reñKsfhla
bì l=reñKs lSghd
ms,d wjia:dj
uhsghka wdydrhg .kakd bì l=reñKshka
ì;a;r j,ska msgjk bì l=reñKs lSghka
ì;a;r j,ska msgjk tu lsSghka úYd,kh lr
19
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
fõ.fhka weúosk" iagems,skaâ l=reñKshka iy
tu
lSghka
(Paederus
úfYaI
-
Staphylinidae l=,h& o by; j¾. fukau úúOdldr m<sfndaëka iy tu ì;a;r o wdydrhg .kS'
msá ul=Kl=f.a yevh .;a bì l=reñKs lSgfhla
fjk;a úf,damsl l=reñKshka
rd;%s ld,fhaoS jeämqr l%shdYS,s fmd<j u;" fld, frdvqq w;r iy Ydl u; o isg m<sfndaëka f.dÿre lr .kakd l¨ meye;s ìï l=reñKshka o" ly$ ÿUqre$l¨ j¾Kfhka
hq;=
ghs.¾
ìï l=reñKsfhla
l=reñKshkao
^Carabidae l=,h& b;d jeo.;a úf,damSkah' fõ.fhka ÿjk fudjqka lsh;a mKqjka" tu ì;a;r" tu ms<jqka
(Spodoptera úfYaI
iy Agrotis úfYaI& iy fjk;a m<sfndaëka wdydrhg .kS' Èjd
ld,fhaoS
jeämqr
l%shdYS,s
r;=$
ÿUqre$ ;eô,s$ l¨ j¾.hkaf.ka hq;= fnd;,a l=reñKshd
ñ'ñ' 08la muK os. fnda;,a yeve;s l=reñKshka ^Ophionea úfYaI - Carabidae l=,h& fõ.fhka Ydl u; weúosñka iy ks;r mshdUñka l=ä;a;ka" l=vd o<Uqjka" m<sfndaO ì;a;r jeks f.dÿre wdydrhg .kS' osjd ld,fhaoS jeämqr l%shdYS,s ÿUqre$ ;eô,s$ l¨ j¾Kfhka hq;= ñ'ñ' 10- 20la muK os. we;s" Worhg jvd flá mQ¾j
by, iagems,skaâ l=reñKsfhla my, bì l=reñKs lSgfhla
mshdm;a ^t,ssg%d& we;s" ìu u; iy Ydl u;
20
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : : PM
n;al+rka - Odonata f.da;%h
uyd n;al+rka iy ySka n;al+rka hkqfjka m%Odk j¾. folla jk w;r úúO w,xldr j¾Khkaf.ka
hq;=
j¾.
b;d
úYd,
ixLHdjls' uyd n;al+rka ñ'ñ' 70la muK olajd os.= úh yels w;r jid isák úg mshdm;a Wmia:rhg iudka;rj ;nd .kS' ySka n;al+rka ñ'ñ' 40la muK olajd os.=
uyd n;al+frla
jk w;r jid isák úg mshdm;a tl;= lr Wmia:rhg ,ïnlj" isrerg by<ska ;nd.kS' fudjqka jeä jYfhka" mshdUk m<sfndaëka jk b,aueiaika" i,nhska jeks lDóka f.dÿre lr.kS' fudjqka ì;a;r oukafkao" tuÕska we;sjk YsIqjka cSj;a jkafkao" iajNdúl ;;a;ajfha we;s c,dY j, ksid ¥IKh wju j.d ìï wi, fudjqka nyq,j oelsh yelsh' hï
t<j¿
mßirfha
j.d
iajdNdúl
m%foaYhl ;;a;ajh
ySka n;al+frla
mj;sk iy
¥IK ;;A;ajh ms<sn`oj tys ießirk
úf,damsl ul=Kka(
Heteroptera f.da;%hg
n;al+rkaf.a iq,N;djh wkqj hï b`.shla
wh;a
Reduviidae,
Anthocoridae, Nabidae jeks l=, .Kkdjlg
,nd.; yelsh' tA wkqj jeä n;al+rka
wh;a
m%udKhla oelsh yels kï tys iajdNdúl
úf,damsl
ul=Kq
j¾.
rdYshls'
fudjqka ñ'ñ' 3 muK isg ñ'ó' 35 la
mßirh fyd`Èka wdrCId ù we;s nj;a tys
muK olajd È.e;s" wêl úúO;ajhlska
wfkl=;a ys;lr Ôùkao nyq,j isák nj;a
hq;= úf,damSkA jk w;r YÍr m%udKhg
CIKslj wjfndaO lr.; yelsfõ'
wkqj m<sfndaO ì;a;r" lSghka" ms,jqka" YsIqjka iy iqyqUq,ka hk ´kEu j¾.hla f.dÿre lr f.k tu hqIh Wrd fndhs' fudjqkaf.a <má wjia:dj jk YsIqjkao iqyqUq,ka fukau úf,damsl fõ'
21
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
Reduviidae l=,hg wh;a úf,damsl ul=Kka
Ydl jdiS ìxl=kavka ^f,aia úka.a lSghka&
fudjqka Neuroptera f.da;%fha lSghka jk w;r os.= iy W,a wfOdaykqq úfYaIfhka lemS fmfka' YÍr m%udKhg wkqj .e<fmk o<Uqjka"
l=ä;a;ka"
uhsgdjka"
lDñ
ì;a;r jeks m<sfndaëka wdydrhg .kS' iqyqUq,df.a mshdm;a j, we;s f¾kao jeks rgdj ksid f,aiaúka.a (Lacewing) hk ku fudjqkag fhfoa' ì;a;r m;% há me;af;a os.= kgq j,ska iú lrhs' flá ld,Skj blaukska fnda jk ksid m<sfndaOkdYl biSu wju iy iajNdúl mßirh wdrCId ù we;s úg b;d blaukska fnda ù Wiia ffcj md,khla ,nd fohs' iqyqUq,a f,aia úka.a u,ameKs" Ydl hqI wdÈh wdydrhg .kS'
ÿUqre f,aia úka.a iqyqUq,d
fld< f,aiaúka.a iqyqUq,d
22
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
mshdUñka isáh yels" iajNdúlj jefjk me,Eá j, u,a j,ska meKs wdydrhg .kakd ueiaika ì;a;r oeófuka fujeks lSghka ìysfõ' fudjqka mdo rys;" isref¾ fij,
jeks
iajrEmhla
we;s"
ñ'ñ'
12la muK olajd os. jk iqÿ$ ÿUqre$ fld, jeks j¾K j,ska hq;= lSghkah' l=ä;a;ka" msá ul=Kka jeks m<sfndaëka fudjqkaf.a f.dÿre f,i .ksñka tu rxpq
jDka; iys; f,aia úka.a ì;a;r
w;f¾u jdih lr ms,d wjia:dj njg m;afõ' lDñkdYl ksid b;d myiqfjka úkdY jk fudjqka ì;a;r /ila ouñka flá l,la ;=,§ fndajk ksid b;d fyd| ffcj md,khla ,nd fok w;r lD;Suj jqjo fnda lr wjYH úg Ndú;d l, yels fõ' os,sfik f,dayuh fld,$ rkajka meyefhka hq;= os.= mdo iys; Chrysosoma ueiaikao
o<Uqjl= f.dÿre lr .kakd f,aia úka.a lSgfhla
^Dance fly - Dolichopodidae l=,h& wm f.a t<j`M j.djkays ks;r oelsh yels úf,damsl ueiafils' fudjqka jeämqru iqÿ ueiaika" lSvEjka" iqyqUq,a m;% lkskakd jeks m<sfndaëka f.dÿre lr .kS' óg wu;rj Asilidae l=,hg wh;a ueiaikao ^Wod(Robber fly& fjk;a ueiaika j¾. .Kkdjlao t<j`M m<sfndaëkaf.a úf,damSka
f,aiaúka.a lSghka
f,i oelsh yels w;r fudjqka b.sf,k
úf,damsl ueiaika yd tu lSghka(
m<sfndaëka f.dÿre lsÍug jvd;a oCI;d fmkajhs' fuu ueis j¾. ì;a;r fndfyda .Kkla ouk neúka f.dÿre jeämqr we;s
Syrphidae l=,fha ^Flower fly) ueis lSghska
iajdNdúl ;;a;aj hgf;a§ b;d blaukska
fï w;=ßka jvd;a lemS fmfkhs' Worfha
.yKh jeälr .kS'
ly$ ÿUqre$ l¨ bß iys;" tl ;ek
23
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
úf,damsl ueiaika yd ueis lSghka
i¾*sâ ueiafila
i¾*sâ ueis lSgfhla
i¾*sâ ueis lSgfhla
l%sifidaud ueiafila
i¾*sâ lSghka
úYd,kh lrk ,o i¾*sâ ueiaika yd lSghka
^fld, meye j¾.h yd ÿUqre meye j¾.h&
24
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : 0 PM
úf,damsl fonr j¾.
jkaoka
Hymenoptera f.da;%hg wh;a Vespidae
fudjqka Mantodea f.da;%hg wh;a jk
l=,fha
iuyr
fonreka
.efka'
fudjqka
w;r
fï
hg;g
w;r ish¿u j¾. lDñ NCIlh' t<j¿
fonrd"
l=U,d"
j.djkays fukau mi u;=msg isák jkaoka
úf,damslhska
úYd,
j¾. o isák w;r ksfid,aukaj /l isg
ixLHdjla t<j¿ j.djkays oelsh yelsh'
;ud wi,ska hk lDñ m,sfndaëkaj tljr
fudjqka
m,sfndaOlhska
mek f.dÿre lr.kS' fudjqkaf.a ì;a;r
f.dÿre lr .kakd w;ru ;u megjqka
j,ska ìysjk l=vd YsIqjkao ;u isref¾
f.a fmdaIKh i`oyd f.dÿre .nvd lsÍuo
m%udKhg .e,fmk f.dÿre w,a,d .kS'
isÿlrhs' t<j¿ j.djka
wi, fonr
fudjqkaf.a bÈß mdo hq.,h úYd, ù fldl=
l+vqjla we;súg o<Uqjka ys`. jkafka fï
iys; ù f.dÿre we,a,Sug úfYaIKh ù
ksidh'
we;' YÍrh fi'ó 5-10 muK È.h' ì;a;r
l,d`ÿrejd
jeks
o<Uqjka
jeks
fldmqjla f,i Ydl j,g w,jd ;nk neúka tajd tl;= lr wdrCIs;j t<j¿ j.djkays ;nd fudjqkaf.a fiajh jeämqr ,nd.; yel'
o<Uqjl= f.dÿre lr.kakd foUfrla
miauq¿ ul=fkl= f.dÿre lr
jkaokaf.a ì;a;r fldaIfhka
.kakd fonfrla
msg;g tk megjqka
25
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
l=yqUq l=,fha i;=ka (Formicidae)
Èñhka" lähka iy l=yqUqjka fï i`oyd WodyrK fõ' fudjqka o,Uqjka" l=reñKshka iy ul=Kka jeks m,sfndaO j¾. f.dÿre lr .kS' úfYaIhka t<j¿ wiajekakg n,j;a f,i ydks lrk b,aueiaid" jïngq f.ä yd lrá úÈkakd jeks m,sfndaëkag fudjqka b;d id¾:l úf,damSka fõ' kuq;a iSks ødjK msglrk úo hqI Wrd fndk
lDñhl= f.dÿre lr .kakd jkafola
l+ä;a;ka" fldrfmd;= lDóka" msául=Kka jeks lDóka me;srùu yd wdrCId lsÍu ksid fudjqka Ndú;fha§ .eg¨ mek k.S'
úh<s m;%hl yevh .;a jkafola
Èñhkag f.dÿre jQ ul=fKla
fï
t<j¿ m,sfndaëka f.dÿre lr .kakd fjk;a i;=ka( i`oyd
uhsgdjka"
WodyrK m;a;Ehka"
lgqiaika$yQkka$islk¨ka Wr.hka"
f,i
úf,damsl f.dakqiaika"
jeks
f.ïnka$ueähka
iy
iuyr lDñ
NCIl l=re,a,ka oelaúh yelsh' lDñ
m;%hl yevh .;a jkafola
NCIl l=re,a,ka i`oyd WodyrK jkqfha
26
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
fou,sÉpka"
fmd,alsÉpka"
ljqvka"
ms,syqvqjka " úúOdldr ueis udrdjka" l=l=,ka wdÈh jk w;r fndfyda fjk;a j¾. o ;u megjqkag lDóka wdydr f,i ,ndfohs' f.d¿ fn,a,kaf.a m%Odk;u úf,damslfhl= jkafka weá l=l=<kah' mshdUk lDóka úYd, jYfhka wdydrhg .kakd ;j;a úf,damslhl= f,i lDñ NCIl jjq,ka wu;l l, fkdyelsh' fujeks ys;lr úf,damsl i;=ka j¾. úYd, m%udKhla lgqiafila
wmf.a t<j¿ j.dfjys oelsh yels w;r Tjqka b;du;au ksy`v fiajhla iqÿiq mßir ;;a;aj hgf;a§ wm fjkqfjka bgq lrhs'
l¿ lsh;a mKqjka jeks mfia isák m,sfndaëka l=l=,ka f.a f.dÿre njg m;a fõ Ydl u; fjfik f.ïfnla
mi ;=, fjfik f.ïfnla
ljqvd mshdUk lDóka f.dÿre lr.kS
27
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
tu m,sfndaO ì;a;r j,ska msgjkqfha
2'2'1'2 t<j¿ m,sfndaëkaf.a mrfmdaISka
ì;a;r
yeisßï fkdue;s lDóka fõ' fudjqka f.a
fmdaIKh ,nd.kS' iEu úgu Odrlhd
wdidok ksid wod, ydkshg m;ajk Odrl
úYd, Ôúhl= jk w;r mrfmdaIs;hd
lDñ ì;a;r j, idudkHfhka ;sìh hq;=
idfmaCIj l=vd isrerlska hqla;h' tla
meyeh fjkia ù l¿ meyehg yqqrejk
lsysm
w;r ì;a;r fudard msg;g meñfKk
fofkl=g jqjo fmdaIKh ,nd .ekSug yelsh'
tfia
kuq;a
fuys§
isÿr m,sfndaëka msgjk isÿrg jvd l=vdh'
úia;r
fujeks ì;a;r mrfmdaIs;hskaf.a jvd;a
flfrkqfha idudkH mrfmdaIs;hskag jvd
jeo.;a ,CIKh kï m,sfndaO ydkshla we;s
t<j¿ m,sfndaëka ffcj md,khg jeä
ùug fmru m,sfndaëka fï u`.ska úkdY ù
jYfhka odhl jkakdjQ Parasitoid kï
hduhs' w;a ldphla /f.k m,sfndaOkdYl
úfYaIs; mrfmdaISka ms<sn`ojhs' fudjqka
t;rï biSu isÿfkdlrk t<j¿ j.djl
f.a ydksh ksid wod, m,sfndaëka ñhhk
we;s lDñ ì;a;r fyd`Èka mßCId lrk úg
w;r fuu j¾.fha iqyqUq,a lDóka ksoyia cSúfhl=
f,i
mßirfha
m,sfndaOl ì;a;r fmdl=re w;f¾ j¾Kh
Ôj;afjhs'
fjkia
túg Tjqka fmdaIKh ,nd .kafka tu m,sfndaëkaf.ka
fkdj
fndfyda
j¾.
l,
yels
fCIa;%hg kej; y`ÿkajdÈh yelsh' tfukau fCIa;%h wi, fijk we;s ia:dkhl isÿre iys; WK .ila isgqjd tu isÿre ;=,ska fujeks lDñ ì;a;r WK mqrela ;=< ;ekam;a
t<j¿ m,sfndaëka f.a ì;a;r mrfmdaIs;hska(
lsÍfuka
m,sfndaO
m,sfndaëkaf.a ì;a;r j,ska fmdaIKh ,nd
ì;a;r
Hymenoptera
.kS' fï ksid tu m,sfndaëkaf.a l<,
ipvm final 0 . . .indd
wjia:
^jeä úia;r i`oyd msgq wxl 39 n,kak&
tu
ì;a;rh ;=<§u úkdY fõ' wjidkfha§
<má
iqyqUq,ka ksoyia ù kej; j.djg meñfKa'
tajd ;=< ;u ì;a;r ;ekam;a lrk w;r lSghka
m,sfndaëkaf.a
dj úkdY jk w;r fujeks mrfmdaIs;
fudjqka m,sfndaëkaf.a ì;a;r u; fyda l=vd
yelsh'
mrfmdaIs;hska msgjk úg Tjqka wdrCIs;j
jvd;a m%fhdackj;a fõ'
ìysjk
oelsh
lr ks;r mßCId l,fyd;a tajdhska fujeks
jqjo
wjia:dj wkqj j¾. fldg wOHhkh lsÍu
tu`.ska
ì;a;r
ì;a;r l=vd iy msßisÿ Ndck j,g tl;=
fudjqka fmdaIKh ,nd .kakd m,sfndaO
fujeks
tfukau tjeks j.djl we;s m,sfndaOl
úg
u,ameKs" mrd." fjk;a Ydl hqI wdosfhks' úúOdldrfhka
iqyqUq,a
ly$ ÿUqre meyehg yqre t;rï fõ.j;a
Odrlhd jk w;r mrfmdaIs;hd úiska
mrfmdaIs;hska
lDókaf.a
wjia:djhs' fudjqka b;d l=vd YÍr we;s l¿$
mrfmdaIs;;djfha§ fmdaIKh ,ndfokafkaa
Odrlhl=f.ka
mrfmdaIS
mrfmdaIS;hka f.da;%fha
f,i
Encyrtidae
iy Trichogrammatidae l=,hkag wh;a
28
/ / 0 : : PM
iuyr b;d l=vd fonr j¾. lemS fmfkhs'
yd lrá úÈkakd iy fjk;a o,Uqjkaf.ao
Trichogramma úfYaI m,sfndaëka j¾.
ffcj md,khg fnfyúka WmldÍ fõ'
.Kkdjlau ì;a;r mrfmdaIs;hska f,i
m%isoaOh' fudjqka ñ'ó' 0'5g jvd È.ska wvq neúka mshú weiska ksÍCIKh wmyiqh"
t<j¿ m,sfndaëkaf.a lSg mrfmdaIs;hska
úYd,k ldphla Ndú;fhka fyd`Èka mßCId
fudjqka
m,sfndaOl
lSghskaf.a
YÍrh
l, yelsh' iqyqUq,ka ly$ ÿUqre$ l¨
u; fyda ;=< ì;a;r ;ekam;a lrk w;r
j¾K ñY%j we;' ì;a;r tlla fyda úYd,
tu`.ska ìysjk l=vd lSghska fmdaIKh
.Kkla m,sfndaOl ì;a;rfha ;ekam;a
,nd .kakd ksid m,sfndaOl lSghd ñhhhs'
lrhs' fudjqkaf.a lSg yd ms,d wjëka o
fudjqkaf.a j¾.h iy Odrl lSghd f.a
ta ;=<u .; lrk w;r fufia wdidÈ;
;;a;ajh wkqj jrlg ouk ì;a;r .Kk
m,sfndaOl ì;a;r l¨ meyehg yqrefõ'
fjkia úh yel' fudjqka m%Odk jYfhkau Hymenoptera f.da;%hg wh;a fonreka j¾. fukau Diptera f.da;%hg
wh;a
iuyr ueiaikao úhyel' fujeks fonr j¾. È.ska ñ'ó' 2 isg 30la muK olajd úh yels w;r ly$ ÿUqre$ ;eô,s$ l¨$ f,dayuh ks,a$ fld, jeks j¾K j,ska hqla;fõ' fudjqkag ì;a;r ;ekam;a lsÍug isÿj we;af;a fnfyúka l%shdldÍ lSg wjia:dfjys ksid fudjqkaf.aa .eyeKq i;=ka fnfyúkau l%shdYS,S" È.= mdo iy fndfydaúg
È.=
äïN
ksOdhlhlskao
^Worfha miq mi we;s È.= isyska W,la jeks wjhjh& hqla;h' fudjqkaf.a iqyqUq,a fonreka fndfydaúg neoafoys msfmk l=vd u,a j¾. j, meKs$ mrd. iy fjk;a Ydl hqI wdydrhg .kakd w;r ms,d wjia:djo fndfyda úg Odrl lDñhdg
m,sfndaOl ì;a;r u; isák Trichogramma fonreka
WodyrK(-
wdikakj oelsh yelsfõ'
T. chilonis ì;a;r mrfmdaIs;hd ;lald,s$
WodyrK - Cotesia úfYaI iy Opius
ñßia$ uE$ fndaxÑ$ nKavlald lr,a úÈkakd
úfYaIhkag whs;s iuyr fonr j¾. yd
^Helicoverpa úfYaI) iy jïngq$ ngq f.ä
Tachinidae l=,hg wh;a iuyr ueiaika
29
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
úkdY jQ o<Uqjd ueÈlr .;a mrfmdaIs; fldaI
lSg mrfmdaIs; fldaIh - o<Uqjd úkdY ù we;
o<Uqjl= u; ì;a;r ouk mrfmdaIs; fonfrla
le,aisfâ l=,fha mrfmdaIs; fonfrla
o<Uqfjla u; ì;a;r ouk mrfmdaIs; fonfrla
geÑksfâ mrfmdaIs; ueiaid iy Ôjk pl%fha wjia:d
30
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : : 0 PM
t,j¿ m,sfndaëkaf.a ms,d mrfmdaIs;hska
fudjqka
m,sfndaëka
u;$
;=<
ì;a;r oeófuka ìysjk lSghska úiska tu m,sfndaOlhd úkdY lrkq ,nhs'
fudjqka t<j¿ m,sfndaëkaf.a ms,d wjia:dj ;=<$ u;$ wi, ì;a;r oud tu`.ska ìys-
jk lSghska u`.ska tu ms,d wjia:dj úkdY
lSg-ms,d mrfmdaIs;hska(
fudjqka
lrkq ,nhs'
ì;a;r
m,sfndaOlhdf.a
WodyrK - Èhuka;s msg i<nhf.a ms,jdg
oukqfha
lSg
wod,
wjia:dfõ§
jk
w;r tu`.ska ìysjk mrfmdaIs; lSghska
ydks lrk Diadromus collaris fonrd iy
tu m,sfndaOl lSghd" ms,jd jk f;la
msmsCoaCod i<nhdf.a ms,jdg ydks lrk
tu isrer u; ydks lrñka cSj;a fjhs'
Brachymeria fonr úfYaI
iqyqUq,a
wjidkfha§ m,sfndaOl ms,jd ñhhk w;r ta ;=, mrfmdaIs; lSghdo ms,d wjia:dj
t,j¿ m,sfndaëkaf.aa iqyqUq,a wjia:djg ydks lrk mrfmdaIs;hska
.; lr mrfmdaIs; iqyqUq,ka f,i msg;g meñfKa'
frda.ldrl È,Sr i`oyd mrfmdaIS È,Sr(
fujeks È,Sr j¾. frda. ldrl È,Srfhka fmdaIKh ,nd .ekSu ksid tu frda. bfíu md,kh fõ' WodyrK(-
Trichoderma È,Srh - mfika uQ, uKav,hg we;sjk È,Sr frda. i`oyd wys;lr f,i n,mEfuka tu ydks bfíu md,kh fõ' fudjqka
mfia
Ô¾Khg j¾Okh øjH
we;s
WmldÍ
jk
W;af;ackh
Y%djh
lrk
ldnksl
øjH
ksid;a
Ydl
lrk
ridhksl
ksid;a
;jÿrg;a
ys;lr fõ' úúOdldr jQ Trichoderma úfYaI
.kKdjla
iAjdNdúl
ldnksl
fmdfydr iys; mfia Ôj;ajk w;r thska mrfmdaIs; wdidokhlska ñh.sh l+ä;a;ka
T. harzianum
31
ipvm final 0 . . .indd
kï úfYaIh fnfyúkau
ckm%sh ù we;' iajdNdúlju ire mfia
/ / 0 : : PM
;snqko fujeks j¾. oyhshd" fldïfmdaiaÜ wdÈh iu`. ñY% fldg iuyr rgj, wf,úh i`oydo ksIamdokh flf¾' tfy;a wm
rfÜ
iajdNdúlju
fujeks
Ôùka
nyq,j isák ksid m,sfndaOkdYl iy ridhksl fmdfydr wju fldg yels muK iajdNdúl fmdfydr iy m,sfndaO md,k Wml%u Ndú; lrñka t<j¿ j.d lrk úg iajdNdúlju fujeks ffcj md,k ixisoaëkA l%shd;aulfõ'
2'2'1'3 t,j¿ m,sfndaëkaf.a jHdêcklhska$ frda.ldrlhska
mrfmdaIs; jgmKq wdidokhlska ñh.sh o<Uqfjla yd thska msgjk tu jgmKqjka
fudjqka t<j¿ m,sfndaëkaf.a YÍr ;=,g
Baculoviridae keue;s
we;=¿ ù ta ;=<ska fmdaIKh ,ndf.k"
wh;a
Granulosis virus (GV) keue;s j¾. fol
wvqfldg" fndfyda úg ñh hdug fya;= jk
fï i`oyd m%Odk jYfhkau Ndú;d fõ'
frda.ldrl CIqø Ôùka yd jgmKqjkah'
fujeks ffjria wdidokfhka úúOdldr
fudjqka fndfydaúg ta ta m,sfndaO j¾.
jQ t<j¿ m,sfndaaë o<Uqjka úkdY l,
i`oyd úfYaIs; fõ' m,sfndaO .yKh jeä
yelsh' fuu ffjria wxY= m,sfndaëka úiska
jQ úg" m,sfndaOkdYl biSu wju jQ úg iy
wdydrhg
wd¾ø;djh jeä úg fujeks frda. me;sÍu
.ekSfuka
Tjqkag
wdidokh
jkafka tajd wka;%h yryd isrerg we;=¿
bfíu jeäfõ' fudjqka ys;lr Ôùkag úI
jk ksidh' miqj tajd .=Kkh ù lDñka
jkafka;a ñksiqkag úI jkafka;a" b;du
f.a
l,d;=rlska ksid wdrCIs; m,sfndaOkdYl
ls%hdldß;ajhg
ndOd
lrk
w;r
wjidkfha§ ñh hdug fya;=fõ' fujeks
f,io Ndú;hg .efka' fuu frda.ldrlhska
ffjria wdidok b;d blaukska me;sfrk
CIqø m%dkSka ksid mshú weiska oelsh
w;r wdidokh jQ lDñ m,sfndaëka lymdg
fkdyels jk w;r wdidÈ; m,sfndaëka
fyda iqÿue,s ùu" ,m we;sùu" l¨ meyehg
fmkakqï lrk frda. ,CIK j,ska y`ÿkd
yeÍu" Ydlh Èf.a by,g .uka lsÍu"
.efka' iuyr fujeks ffcj m,sfndaOkdYl
wdydr .ekSu keje;aùu" ysi my;g isák
j¾. fj,`ofmdf,yso mj;S' fïjd wêl
f,i t,a,d jeàu" isrer ;=, Èhr msÍu jeks
ysret<sh ksid myiqfjkau úkdY ù hdu
ipvm final 0 . . .indd
l=,hg
Nuclear polyhedrosis virus (NPV) iy
.=Kkh ù" Tjqka frda.S fldg" ls%hdldß;ajh
wjdishls'
ffjri
,CIK fmkajhs' fufia tla m,sfndaOlhl=
32
/ / 0 : : PM
ñhhk úg l¨$ ÿUqre mdg ù Èhr msg;g
ú;a" ;j;a ffjri mßirhg ksoyia ù tu
fï
m%foaYfha fuhg md;% jk ish¨u o,Uqjka
thuringiensis fyj;a Bt fõ' iajdNdúl
jqjo ñh hdug bv ;sfí' fuu ffjri
;;a;aj hgf;a§ fujeks nelaàßhd mi"
ñksiqkag fukau ys;lr Ôùkago lsisÿ
jd;h we;=¨ wm wjg mßirfha ks;ru
ydkshla fkdlrk ksid m,sfndaO md,khg
mj;S' fuu nelaàßhdfõ úúO udÈ,s úúO
fuh .eg¿jlska f;drj Ndú;d l,
m,sfndaëkag frda. we;slrk nj fidhd
yelsh' fïjd weiqßka ksmojk ,o ffcj
f.k we;'
m,sfndaOkdYl úhÜkduh" bkaÿkSishdj
nelaàßhd w;=ßka
m%Odk
jkafka
Bacillus
WodyrK(-
jeks rgj, Ndú;d fõ'
o,Uqjkag - Bt var aizawai & kurstaki iuyr l=reñKs lSghskag
- Bt var tenenbrionis
ueis$ uÿre lSghskag - Bt var israelensis fïjd weiqßka ffcj lDñkdYl j¾. ksIamdokh fldg úúO rgj, Ndú;hg .efka' b,lal jk m,sfndaëka úiska fuu nelaàßhd wdydrhg .ekSfuka Tjqka ñh hEu isÿjk w;r ñksiqkag iy ys;lr ffjria wdidokfhka ñh.sh o,Uqjka
Ôùkag fuh úI fkdjk ksid mßir ys;ldó fjhs' fuu nelaàßhdfõ we;s úI wod, lDñhdf.a wdydr ud¾.hg ydks isÿlsÍu ksid l%shdldß;ajh wvqùu" wdydr .ekSu keje;aùu iy ñhhdu isÿfõ' fujeks wdidÈ; lDókaf.a isrer ;=< wmú;% Wl= Èhrhlska msÍhk w;r ysi bÈuqkq iajdNdjhla o iq,Nj oelsh yelsh' ñhhdfuka wk;=rej ÿUqre$ l¨ meyefhka l=Kq ù hhs' wd¾ø;djh jeä ùu fujeks
ffjria wdidokfhka ly mdg jQ o,Uqfjla
frda. jeämqr jHdma; ùug fya;= jqjo wêl j¾Idj" úisreï c, iïmdokh iy wêl ysret<sfhka fujeks jHdëcklhska fia§hdu fyda úkdY ùu isÿfõ'
33
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
iuyr wjia:dj,§ bì l=reñKshka jeks ys;lr i;=kago ydks úh yel'
Metarhizium úfYaIfha È,Sr - iuyr l+ä;a;kag o,Uqjkag iy l=reñKshkag ydks lrhs'
Verticillium
úfYaIfha
È,Sr
-
iqÿueiaika" me,uelalka" l+ä;a;ka jeks m,sfndaëka u¾Okh lrhs' iuyr rgj,
nelaàßhd wdidokfhka ñh.sh o,Uqfjla
yß;d.dr j, m,sfndaëka md,khg
È,Sr
fhdod.kS'
m,sfndaOl lDókag frda. we;slr Tjqka
fujeks
úkdY lrkakdjQ È,Sr j¾. /ila we;s
lDókaf.a
w;r tajd ys;lr Ôùkag;a ñksidg;a
jeä
fïjdfha
l%shdldß;ajh
wd¾ø;djh
b;d jeo.;ah'
^jd;fha
fldgia
i`oyd
lDñhdf.a îcdKq
j,ska wdjrKh jQ m,sfndaëka j.djl ÿgq
ÿ¾j,
lrñka
j¾Okh
ù"
urKhg È,Sr isrefrka
idok
ksid
m;afõ' cd,
msg;g b;d
kej;
ú;a
È,Sr
ishqï
l=vq$
¥ú,s f,i fyda fl`È f,i úúO j¾K
úg tfia jkafka fujeks È,Sr j, l%shdj
j,ska ksÍCIKh l, yel' fuu îcdkq
ksid nj y`ÿkd .ekSu jeo.;a jk w;r
iq,`.ska$ jeiafika$ iam¾Yfhka jHdma; ù
wêl f,i È,SrkdYl Ndú;h fï i`oyd
fjk;a lDó m,sfndaëkao wdidokh lrhs'
wys;lr fõ'
wdidÈ; lDóka wdydr .ekSu kj;ajk
Wod(
w;r frda.S ù ñhhhs' fujeks iuyr
Beauveria
bassiana
mfia
jeä
oelsh
yels
jHdê
yd
isis,a
È,Srhls'
ù
wjidkfha§
isà' iqÿ$w¨ meye;sj mqia$ È,Sr cd,d
ckl
ndysrdjrKfha úkdY
frda.S
fudjqka m,sfndaO j¾.
jYfhka
m,sfndaOl
úI øjH o ksl=;a lrk ksid fuu lDóka
f;;ukh&
wkqj úfYAIs; jk w;r j¾. .Kkdjla
j¾.
ia:dkhlska we;=¿ ù" YÍrfha wNHka;r
ydks fkdlrk ksid ffcj md,khg b;d iqÿiqh'
È,Sr
úh<s
È,Sr j¾. j, îcdKqOdksOr È.= isyska fl`È f,i lDñhdf.a isrefrka msg;g meyeÈ,sj fmfkk w;r iuyr j¾. tfia
wjia:dfõ§ me;sÍu wvqh' wdidÈ;
fkdù uq¿ lDñhdu iqÿ meyehla .kajñka
lDóka iqÿ$ w¿ mdgfõ' lDñ m,sfndaO
È,Sr cd,d j¾Okh lrhs' neoao wdY%s;j
j¾. .Kkdjlg wdidokh fõ' iuyr
msysá" È,SrkdYl biSu wvq j.dj, f;;a
ul=Kq j¾." o,Uqjka" l=reñKshka
ld,hg fujeks È,Sr j, l%shdldß;ajh
jeks m,sfndaëkag fuh wdidokh jqj;a
nyq,j oelsh yel' fujeks ys;lr È,Sr
34
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'2'2 t<j¿ m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka jeä lr .kakd l%u
iajdNdúl ;;a;ajfha we;s ^jkdka;r j, fuka& mfiys iajdNdúlju isák ksid mig ks;r lDñkdYl$ È,SrkdYl$ j,a kdYl fh§fuka tajd ksrmrdfoa úkdY ù
2'2'2'1 t<j¿ j.d mrsirfha iajdNdúl jk .yKh fyj;a neoao wdrCId lr .ekSu
mfiys Ôù nj wvq lrhs'
fuu iajdNdúl i;=rka iajdNdúlj Ôj;a jkqfha iajdNdúl jk .yKh fyj;a neoafoysh' úúO Ôùka f.dÿre lr .ekSu" Tjqkaf.a
mrfmdaISka
f,i
l%shd
lsÍu
fmdaIHodhS Ydl hqI ^u,a meKs jeks& wdydrhg .ekSu" mrd. jeks Ydl fldgia wdydrhg o<Uqjl=g È,Sr frda.h je,§fï wjia:d
.ekSu wd§ f,i fudjqka neoafoka úúO wdldrhkag fmdaIKh ,nd .kS' Bg wu;rj neoafoys ñksia l%shdldrlï iy mßir ¥IKh wju ksid fudjqkag tys ksoyfia Ôj;aùug yels ù we;' tneúka merKs j.dfõ wjia:dfõ fnda.h
fnda.
fYaI
isgu j.d
j.d
fkdlrk
úkdY
lrk
ìfuys
kj
yels
iEu
ia:dkhlu neoao wdrCId lsÍfuka iajdNdúl
2'2'1'4 m,sfndaëkaf.a ;r`.lrejka fnda.
j,g
ydks
jHdêcklhskag fujeks Ôj;afõ'
Ôùka
i;=rka úYd, jYfhka kj j.dj i`oyd /l.; yelsh' fuys§ j.d N+ñh jgd fjk;a lrk
tfrysj
l%shdlrk
iajdNdúl
mßirfhau
fudjqkao
È,Sr"
ia:dkj, fukau j.d ìu ;=< kshr" jeg"
iuyr
we, fomi" j.d fkdlr w;ayer ouk md;a;s jeks iEu ia:dkhlu yels mßÈ neoao wdrCId l, yel'
nelaàßhd" w;r
fndfyda iajdNdúl i;=rka u,ameKs iy
bvlv"
mrd. wdydrhg .kakd neúka neoafoys
Wmia:rhg iúùu jeks lreKq ms,sn`oj
W`ÿ msh,sh" ksÈl=ïnd" fudKr l=vqïìh"
fudjqka hï ;r`.ldß;ajhla we;slrhs'
f;dar" uql=Kqjekak" yq,x;,d" ;DK j¾."
ffjria
fyda
jgmkqjkau
jHdêcklhskaf.a
wdydr"
jk
35
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
je,a fmfk, wdÈ Ydl j, l=vd m%udKfha u,a msmS ;sîu b;d m%fhdackj;a fõ' j.dj wjg neoafoys Ydl úúO;ajh jeä ùu tys fjfik iajdNdúl i;=rkaf.a úúO;ajh jeä ùug fya;=fõ' túg úúOdldr jQ iajdNdúl i;=rka úYd, mrdihla ,nd .; yels ùfuka
úúO m,sfndaëkag
úúOdldr f,i ydks isÿ lsÍug yelsfõ' t<j¿ j.d m%foaYhkays j,akdYl Ndú;h fnfyúkau wys;lr jkafka tu`.ska Ydl úúO;ajh úkdY ù j.d ìï j, we;s fndfyda m%fhdackj;a me<Eá j¾. j`où hk neúks' taksid tu ia:dkj, ys;lr Ôù fnda. Ydl mdoia:fha muKla j,a bj;a lsÍu
iy iajdNdúl i;=rkaf.a úúO;ajho wju ù bfí isÿjk ffcj md,kfhys m%n,;ajh ke;sù hhs' tu`.ska jl% f,i tu j.djkag m,sfndaOkdYl
fh§fï
wjYH;djh
jeäfõ' tfukau j,akdYl j, úI n,mEu fnda. Ydl j, Èßh flfryso wys;lr f,i n,mdhs'
md;a;s ;=, j,a kdYl biSfuka ish¿u j,a me, úkdY lsÍu
kshf¾ yd j.dj jgd neoao b;sß lsÍu
kshf¾ iy j.dj jgd neoao b;sß lsÍu
36
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'2'2'2 m,sfndaOkdYl Ndú;h wju yd m%udo lsÍu
lDóka jeks iajdNdúl i;=rka úkdY
kj t<j¿ j.djl uq,a wjêfha§ iq¿
j.djl uq,a wjia:dfõ§u lDñkdYl mig fh§fuka -
lrhs'
uÜgñka we;s hï m,sfndaO ydks i`oyd fyda wdrCIl Wml%uhla f,i m,sfndaOkdYl
Ndú;fhka" tu j.dfõ isák iajdNdúl
mfia isák úúOdldr jQ iajdNdúl i;=rka úkdY fõ'
i;=rka úkdY ùu fyda m,dhdu isÿfõ' fï
m,sfndaëka md,kh i`oyd fjk;a l%uhla
ksid isÿjkafka bfíu j¾Okh ùug bv
fhdod.; fkdyels wjia:djkag muKla
;snqKq ffcj md,kh wju ù ;jÿrg;a
m,sfndaOkdYl iSud lsÍu fyj;a wju
m,sfndaOkdYl
wjYH;djhla
m,sfndaOkdYl Ndú;fhka by; oelajQ
we;sùuhs' tfy;a kj j.dfõ m,sfndaOkdYl
iajdNdúl i;=rka ie,lsh hq;= m%udKhlska
fh§u m<uq udihl muK ld,hla j,lajd
wdrCId lr.; yelsfõ'
fh§fï
.;fyd;a tys iajdNdúl i;=rka jeäù tu`.ska
bfíu
isÿjk
ffcj
2'2'2'3 c, ¥IKh wju lsÍu
md,kh
jeäù È.gu m,sfndaOkdYl j,ska f;drj jqjo id¾:l j.djla l,yels ;;a;ajhla we;sfõ' m,sfndaOkdYl fkd;snQ hq.fha isá wmf.a merKs f.dùka fuu l%ufhka fyd`Èka m%fhdack ,nd we;'
j.djl uq,a wjia:dfõ§u È,SrkdYl biSfuka
frda.ldrl È,Ssr iu`. ;r`. fldg tajdfha j¾Okh hgm;a lrk È,Sr
iajdNdúl ;;a;ajfha we;s c,dYhla
lDñ m,sfndaëka u; mrfmdaIs;j bfí isÿjk ffcj md,kh t<j¿ j.d
j¾Okh ù Tjqka úkdY lrk È,Sr
ìïj, fyd`Èka isÿùug kï tys mßir
jeks ys;lr È,Sr j¾. úkdY ù hhs'
¥IKh wju úh hq;=h' tfia fkdjqjfyd;a
j.djl uq,a wjia:dfõ§u lDñkdYl ^úfYaIfhkau mq¿,a l%shdldÍ lDñkdYl& biSfuka-
iajdNdúl i;=rkaf.a úúO;ajh fukau ixLHdjo wvqjk neúka wjYH muKg
m,sfndaOl lDóka f.dÿrelr
.kakd úf,damslhska
m,sfndaOl lDókaf.ka fmdaIKh
,nd Tjqka úkdY lrk mrfmdaIs;
ffcj md,kh isÿfkdfõ' f.dúìï j,
mßir ¥IKh ms<sn`o b;d fyd`o o¾Ylhla jkqfha ta wi, we;s c,dY j, ;;a;ajhhs' f.dúìï
j,
isÿjk
m,sfndaOkdYl"
37
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
ridhksl fmdfydr jeks mßirhg wys;lr
iajdNdúl l%shdldß;ajhg jeämqr ydkslr
øjH ish,a, wjidkfha c,dY j,g tl;=
f,i n,mdhs' fuh wdf,dal ¥IKh fõ'
ùfuka b;d blaukska tajdfha c, ¥IKh
úfYaIfhka tjeks wf,dalhg wdl¾IKh
we;s ù tys ffcj úúO;ajh fnfyúkau
jkakd jq fndfyda lDóka wkjYH f,i
wvqfõ' túg tjeks c,dY j,ska f.ïnka"
úkdY jk w;r thska jeä fldgila
n;al+rka
WodiSk lDóka fõ' ta w;r ys;lr lDókao
jeks
t<j¿
m,sfndaëkaf.a
iajdNdúl i;=rka ìysùuo wvqfõ'
ie,lsh hq;= m%udKhla isà' fudjqka w;r
fï ksid ffcj md,kh jeä uÜgul
m,sfndaëkaf.a iajdNdúl i;=rka jk lDó
mj;ajd .ekSug kï tu m%foaY j, mßir
j¾. fndfyduhla isák neúka ffcj
¥IKh wju ùu;a" ta ksidu iajdNdúl
md,kh fyd`Èka isÿjk t<j¿ j.dìï
;;a;ajfha c,dY mj;ajd .ekSug yelsùu;a
wjg t,suyfka w;HdjYH fkdfõ kï iqÿ
w;HdjYHh'
meye;s wdf,dalh oe,aùu fkdl, hq;=h'
2'2'2'4 wdf,dal ¥IKh wju lsÍu
2'2'2'5 ly meye;s W.=,a Ndú;fhka je,lSu t<j¿ iqÿueiaika"
j.djkays
isák
me,uelalka"
l+ä;a;ka" m;%lkskakka
jeks m,sfndaëka ly meyehg wdl¾Ykh jk neúka ly meye;s c, W.=,a fyda lymeye;s
wef,k
W.=,a
fyda
;nd
Tjqkaf.a .yK wvq lr.; yelsh' tfy;a fyd`o ffcj md,khla iys; t<j¿ j.djl tjeks m,sfndaëka t;rï ixLHd;aulj
iqÿ wdf,dalh oe,a ùfuka iajdNdúl i;=rka úkdY fõ
jeä fkdjk w;r ta fjkqjg .yKh jeä fjñka mj;sk f.dúhdg ys;lr jq
ienE iajdNdúl;ajh kï rd;%s ld,fha§
úúO iajdNdúl i;=rka tjeks W.=,a j,g
w`ÿr mej;Suhs' tfy;a wo mj;sk iudc rgdj
wkqj
f.dúìï
muKla
wdl¾Ykh ù wjdis iy.; f,i úkdY
fkdj
fõ' fujeks W.=,a j,g mrfmdaIs; fonr
iajdNdúl jkh nyq, m%foaY j, mjd ksjdi
j¾." bì l=reñKshka" úf,damsl iy
wi, rd;%sfha t<suyfka jqjo wêl f,i
mrfmdaIs; ueiaika" ul=¨jka jeks i;=ka
úÿ,s wdf,dalh mj;S' fuys§ mdrcïnq,
myiqfjka yiqù ñhhhs' tneúka fyd`Èka
lssrK wêl iqÿ meye;s wf,dalh ^m%;s
ffcj md,kh isÿlrk j.djlg ly
§ma; myka" CFL nqnq¿ jeks&úúO Ôùkaf.a
meye;s W.=,a Ndú;h wys;lrh' tfy;a
38
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
fyd`Èka mÍCId lr ne,Sfuka wk;=rej b;d
2'2'2'6 iajdNdúl i;=rkaf.a l%shdldÍ;ajh f.dú fCIa;% uÜgñka jeä lr.; yels l%u
úfYaIs; wjia:djkays§ muKla tjeks l%u fhdod .; yelsh' ^49 iy 56 msgq n,kak& ly meye;s W.=,a ksid iajdNdúl i;=rka úkdY fõ
ì;a;r mrfmdaIs;hska j.djg ksoyia ùug bv yeÍu
fï i`oyd tjeks m,sfndaOl ì;a;r tl;= fldg msßisÿ Ndck j, oud l=yqUqjka jeks i;=kaf.ka wdrCIdlr fCIa;%fha fijk we;s ;ekl ;nd.; hq;=h' WK .il mqrela j, isÿre idod ta ;=<ska fuu ì;a;r we;=,a lr ;nd .ekSu" l=vd ùÿre fnda;,a jeks Ndck j, ;nd ys;lr lDóka ksoyia lrk w;r m,sfndaëka úkdY ùug bv yeÍu jeks lghq;= fï i`oyd iqÿiq fõ'
ì;a;r mrfmdaIs; lDóka j.djg ksoyia lsÍu
39
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
ul=¿ megjqka j.djg ksoyia lsÍu
Ydl jdiS úúO ul=¿jkaf.a ì;a;r leo,s
m%fõYfuka ;ekam;a lr ;ndf.k Èk
jYfhka iajdNdúlj jeã we;s Ydl mßCId
lSmhlska b;d l=vd ul=¿ megjqka /ila
lsÍfï§ fidhd .; yelsh'
tajd f.da,d
,nd.; yelsh' fujeks w¨; Wmka ul=¿
ldr jk w;r fmdl=rla f,i we;' ul=¿
megjqka Èk 2-3 la .; jQ úg l=i.sks we;sùu
kQ,a j,ska wdjrKh fldg ul=¿ oe,l fyda
ksid Tjqfkdjqka urd wkqNj lsÍug fm,fò'
Ydl m;%hl w,jd fyda ul=¿ uj úiska
tneúka Bg fmr Tjqka t<j¿ j.dfõ úúO
Tijdf.k isákq oelsh yelsh' fïjd
ia:dkj,g ^Ydl u;g& m%fõYfuka úiqrejd
wi, ul=¿ kQ,a ;sîfuka o ul=¿ uj ta
yeÍfuka tljru úYd, ul=¨ .yKhla
wi, wdrCId lrñka .ejiSfukao tajd ;j
iy tu`.ska fyd`o m,sfndaO md,khla
ÿrg;a y`ÿkd.; yelsh' ul=¿ j¾.h wkqj
,nd .; yelsh' fumßÈu ì;a;r leo,s
fujekakl ì;a;r 20-200 jeks m%udKhla
fjkqjg ul=¨ megjqka rxpq iys; leo,s
;sìh yelsh' tjeks tla ì;a;r leoe,a,la
j,ska fl,skau j.djg úiqrejd yeÍuo
msßisÿ ùÿre fyda ma,diaála Ndckhl
l, yelsh' fuu Wml%uh ^Lynx)
ovhï
40
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : : PM
ul=¿jka" msñ ul=¿jka" jekakkag b;d myiqfjka l,yels w;r f,dl=$ l=vd iy oe,a úhk$ fkdúhk ´kEu ul=¨ j¾.hla i`oyd isÿfldg n,d isáh§u m%;sM, b;d myiqfjka ,nd .; yelsfõ'
ul=¿ megjqka tlsfkld f.ka wE;a jk whqre ì;a;r wdrCId lrk ,sklaia ul=¿ uj
;u fldaIh ;=, isák msñ ul=¿ megjqka
Ndckhl isák ul=¿ megjqka yd ul=¿ uj
,skalaia ul=¿ megjqka úisr hdug iQodkïj
,skalaia ul=¿ megjqka úisr hdug iQodkïj
41
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
lSg iy ms,d mrfmdaIs;hska j.djg ksoyia ùug bv yeÍu
iajdNdúl i;=rka l+vq ;=< .=Kkh lr j.djg ksoyia lsÍu
úúO o<Uqjka" tu ms,jqka"b,a ueis lSghska" tu ms,jqka iy fjk;a tjeks m,sfndaëka fyda tajd iys; Ydl fldgia tl;= lr tajdfha isák mrfmdaIs; fonreka ksoyia ùug yels jk fia ;eìh yelsh' fï i`oyd ma,diaála nd,aÈhlg m;=,g fi'ó 15 la >klug úh<s mia oud thg Wäka m,sfndaO fldgia oud uÿre oe,lska nqre,a fkdjk fia nd,aÈfha lg fyd`Èka ne`o j.dj wi, fijkl ;nkak' fuhg jeis
fï i`oyd ;rula jeä wjOdkhla iy
c,h fkdjefgk fia wdjrKhlao lrkak'
oekqula wjYH fõ' ´.kaÈ frÈ fyda uÿre
m,sfndaë iqyqUq,ka mssg jqjo Tjqka úYd,
oe,a j,ska idod.;a ógrhla muK Wi yd
ksid uÿre oef,ka msgúh fkdyels kuqÿ
m<, wjYH os.lska hq;= wdjrK fldgqjla
l=vd isrere iys; mrfmdaIs; iqyqUq,ka fuh
;=< uqx weg" lõms jeks myiqfjka fidhd
;=<ska j.dj fj; wdrCIs;j meñfKa'
.; yels îc j¾.hla me,fldg" tajdg rks, j.djlska l+ä;a;ka rxpq iys; ßls,s lsysmhla f.kú;a oud l+ä;a;ka myiqfjka fndalr.;
yelsh'
tfukau
l+ä;a;ka
fyd`Èka tys jHdma; jk úg jgmsgdfjka m%fõYfuka w,a,d .kakd bìl=reñKshka" tu lSghka" i¾msâ ueis lSghka iy f,aiaúka.a lSghka jeks iajdNdúl i;=rka thg y`ÿkajdÈh hq;=h' fï ;=< ;DK j¾. iy l=vd u,a msfmk j,a me,Eá lsysmhlao ;nd .ekSfuka mrd. iy u,a meKs iemhSu l, yelsh' Èk 45la muK fuu moaO;sh ksis mßÈ kv;a;= lsÍfuka úYd, bìl=reñKshka m,sfndaO iys; fnda. fldgia j, isák
iy wfkl=;a úf,damslhska .yKhla ,nd
mrfmdaIs;hska ksoyia ùug bv yeÍu
.; yels w;r Tjqka m%fõYfuka w,a,d fyda uÿre oe, ;djld,slj újD; lsÍfuka
42
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
fudjqka t<j¿ j.djg ksoyia lr .; yelsh' tu l+vq ;=< uqx fyda lõms j.dj ÿ¾j, ùu wdrïN jk úgu l%ufhka Ydl bj;alr kj îc m%frdayKh lr y`ÿkajd §fuka È.ska È.gu fujeks úf,damSka iemhSula isÿl, yelsh' tfia lrkafka kï È.gu tjeks úf,damSka fuhg msg;ska y`ÿkajd §uo wjYHh'fujekakla id¾:lj isÿlrk úg tu`.ska l+ä;a;kaf.a úf,damSka wjg mßirhg úáka úg uqod yßk wjia: dfõ§ tys isák l+ä;a;ka msgùu wju jk ì;a;r fldaIh wdrCId lrk
mßÈ th l,hq;=h' ^fï i`oyd iqÿiq oe,a
jDl ul=¿ uj
frÈ j¾.( Organdie/ Muslin/ Mosquito net&
úh,s ;DK fyda msÿre f.dvj,a fCIa;%fha ;ekska ;ek ;eîu
l=yqUq l=,fha .Kdjdi y`ÿkajd §u
Èñ f.dgq" l=yqUqjka iys; úh<s fmd,a w;=$ flfi,a mr`ve,a wdÈh j.dj ;=<
fufia lsÍfuka ìu Èf.a yd me<Eá u;
;eîfuka o,Uqjka" l=reñKshka" ul=Kka
ÿjñka m,sfndaëka f.dÿre lr .kakd
jeks iuyr m,sfndaëka Tjqka úiska f.dÿre
ul=¿jkag
ul=¿jka
lr .kS' kuq;a úo hqI Wrd î iSks ødjK
wdrCIdj"
msglrk l+ä;a;ka" msá ul=Kka jeks
jdiia:dk iy f.dÿre jeämqr ,eîfuka
m,sfndaëka y`ÿkajd§u yd wdrCId lsÍu
Tjqkaf.a .yKhka jeälr .; yelsh'
fudjqkaf.ka
fudjqka
wjia:dj wkqj lghq;= l, hq;=h' ul=¿jka
fyj;a
^úfYaIfhka
Lycosidae
lsh;a
jDl
l=,h&
mKqjka
we;=¿
úúO
jeks
m,sfndaëka f.dÿre lr .kS'
fjk;a
isÿjk ys;lr
ksid
tA
i;=kao
ms<sn`oj fudjqka
úkdYlr ouk neúka fudjqka y`ÿkajd §fï§ tA ms<sn`ojo ie,lsh hq;=h'
msÿre u; ul=¿jka isák ia:dk
43
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
lDñ NCIl mCISka f.kajd .ekSu
fmd,alsÉpka"
ms,syqvqjka"
úúOdldr
2'3 m%Yia: YIH Wml%u u`.ska
Èßu;a yd ksfrda.S j.djla ,nd.ekSu
jQ
ueisudrdjka" l=l=,ka wdoS l=re¨ j¾.
Èßu;a f,i yd ksfrda.Sj jevqkq fnda.
/ila
lDó
i;=rka
j.djlg fndfyda m,sfndaO ydks j,g
f,i
l%shdlrk
l=l=,ka"
Tfrd;a;= foñka fyd`o wiajekakla ,ndÈh
f.d¨fn,a,kaf.a m%Odku i;=frls' fujeks
yelsfõ' túg tu fnda. Ydl j,g
l=re,a,ka
m,sfndaëka iu`. ;r`. lsÍfï yelshdj
m,sfndaëkaf.a w;r
m,sfndaëka
weá muKla
fkdj
ys;lr lDóka iy ul=¿jkao f.dÿrelr
jeäjk
neúks'
ta
i`oyd
lDIsl¾u
.kakd neúka
tjeks ys;lr i;=ka wvq"
fomd¾;fïka;=fõ ks¾foaY u`.ska úúOdldr
o,Uqjka jeks m,sfndaëka fnfyúkau jeä
YIH úoHd;aul Wml%u úia;r lr ;sfí'
wjia:dj,§ muKla lDñ
NCIl mCISka
ta w;=ßka t<j¿ j.djkays m,sfndaO ydks
f.kajd .ekSu WÑ;h' ;jo l¨ lsh;a
j,g Tfrd;a;= §fï yelshdj jvd;a ÈhqKq
mKqjka md,khg fou,sÉpka" l=l=,ka jeks
lrk Wml%u my; oelafõ'
l=re,a,ka b;d úYd, fufyhla bgq lrhs'
2'3'1 fnda. udrej
tneúka tjeks wjia:dj, § fíiï jeks me;,s Ndck j, c,h mqrjd t<j¿ j.dj
tlu Ydl l=,hlg wh;a fnda. j¾. tlu
;=< ^l=re,a,kag îug$kEug iqÿiq jk
ìul È.ska È.gu j.d lrk úg tlu
f,i& ;eîfuka tjeks l=re,a,ka jeämqr
wdldrhl CIqø fmdaIH øjH È.ska È.gu
f.kajd .; yelsh'
mfika bj;a jk ksid fmdaIK W!K;d we;sù tu j.djkays Èßh l%ufhka wvqù hhs' tneúka hï j.d ìul j.d lkakfhka lkakhg fjkia Ydl l=, j,g wh;a fnda. udre lrñka j.d lsÍfuka bfíu tu j.djkays Èßh$ m,sfndaëkag Tfrd;a;= §fï yelshdj jeälr.; yelsh' tfukau tjeks m,sfndaO j.dfjka j.djg me;sÍu o wju lr.; yelsh'
44
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'3'2 .=Kd;aul frdamK øjH Ndú;h
Wrdf.k
È.=ld,Skj
Ydl
fj;
,ndfohs
fyd`Èka fïrE f.ä fyda lr,a j,ska ,nd.;a
mfiys c,h È.= ld,Skj rojd
m,sfndaOydks j,ska f;dr îc" frdamK
f.k úh<s wjia:dj,§ o Ydlhg
øjH f,i Ndú;d lsÍfuka Èßu;a t<j¿
úvdjla fkd§ Èßh /lfok w;r
me, ,nd .;yelsh' tfia fkdjqk fyd;a
c,jykho ÈhqKq lrjhs'
Èßh wvq me< we;s ù tajdfhka yg.kakd
mi nqre,a lsÍu ksid mdxY= jd;kh
j.dfõ m,sfndaOydks j,g Tfrd;a;= §fï
ÈhqKq
.=Kh wvqfjhs' iuyr m%fNao j,g wh;a
we;slr j.djg jvd fyd`o fmdaIK
t<j¿ j¾. iuyr m,sfndaO ;;a;ajhkag
;;a;ajhla iy mdxY= È,Sr" jgmKq
Tfrd;a;= fok w;r merKs yd foaYSh j¾.
ydks jeks uQ, uKav, m,sfndaëkag
fmdÿfõ m,sfndaëkag jvd fyd`o Tfrd;a;=
Tfrd;a;= §fï
§ula fmkajhs' tneúka tjeks j¾. j.d
lrhs'
lsÍfuka m,sfndaO md,k lghq;= myiq
lrjhs'
yelshdjla
we;s
È.=ld,Skj mfia legdhk yqjudre
muK mig ñY% lsÍfuka ksfrda.S" fyd`o wiajekakla ,ndfok" Èßu;a t<j¿ j.djla
isák m,sfndaëkag tfrysj ls%hd lrkjdg
,nd.; yelsh'
wu;rj fnda. Ydlj, Èßh yd ksfrda.S nj jeä lsÍug my; i`oyka mßÈ WmldÍ
2'3'4 mdxY= fmdaIl md,kh
fõ' w;HdjYH
ish¿u
yd
wxY=
Ydl
fmdaIl
ud;%&
wjYH
lDIsl¾u ld,Skj
fomd¾;fïka;=j m¾fhaIK
mj;ajd
úiska
È.=
tla
tla
m%udKhg fnda. Ydl fj; È.=
t<j¿ fnda.h i`oyd Wmßu wiajekakla
ld,Skj ,ndfohs
,nd .;yels f,i ridhksl fmdfydr ks¾foaYhka ksl=;a lr ;sfí' (Fertilizer
mfia wdï,sl;djh m%Yia: uÜgulska
Recommendation
mj;ajd .ekSu WmldÍ fjhs'
uKav,hla
fï ksid jeämqr ldnksl fmdfydr yels
lsÍfuka by; 1'2'3 ys oelajQ mßÈ mfiys
uQ,
ys;lr fjhs
ldnksl fmdfydr t<j¿ j.dfõ mig ñY%
^m%Odk
fyd`o
Odß;dj by, f.dia Ydl fmdaIKhg
2'3'3 ldnksl fmdfydr Ndú;h
ù
for
Horticultural
Crops- 2007) tfy;a j.d lrk mfia we;s
ridhksl fmdfydr j, we;s fmdaIl
Ydl fmdaIl m%udK by, uÜgul mj;S
CIrKh
kï fuu ks¾foaYhkag jvd wvq m%udK j,ska
ùu
wju
fldg
tajd
45
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
fmdfydr fhÈh yelsfõ' ta i`oyd lDIsl¾u
jeämqr me;sÍfï wjodkula we;sfõ' mfia
fomd¾;fïka;=fõ m¾fhaIK wdh;khlska
c, m%udKh jeä ùu ksid o" uQ, uKav,fha
mia mßCIdjla lr .ekSu u`.ska j.d
È,Sr frda. i`oyd we;s yelshdj jeäfõ'
lsÍug n,dfmdfrd;a;= jk t<j¿ j¾.
jdhqf.da,fha f;;ukh jeäùfuka È,Sr
wkqj mdxY= fmdaIl wjYH;djh ms<sn`oj
ydks j,g md;% ùfï yelshdj jeäfõ' fï
wjfndaOhla ,nd.; yelsh' Bg wu;rj
ksid c,h ys. ld,hg fnda. j,g wjYH
mig ñY% lrkq ,nk ldnksl fmdfydr
c, iïmdokh lsÍu fukau c,h jeä
j, we;s fmdaIl m%udKho .Kkh fldg
wjia:dj,§ ksis mßÈ c, jykh lsÍu o
tho ie,ls,a,g f.k ks¾foaYS; ridhksl
fnda.fha Èßu;a Ndjhg w;HdjYHh'
fmdfydr
m%udK
;jÿrg;a
wvqlr.;
j¾Idj fyda tf,i Ydl f;uk c,iïmdok
yelsfõ' ridhksl fmdfydr mig ñY%
l%u ksid t<j¿ Ydl u; isák úúO
jkfia fh§u;a" tajd ish,a, tlajru
m,sfndaO wjia:d fia§ Ydlfhka bj;a
fkdfhdod fldgia jYfhka fh§u;a" yels
ùu" Tjqkag úúO CIqø Ôù wdidok we;sù
iEu úgu me<h jfÜgu fh§u;a" Èßu;a
ñhhEu" Tjqka f;;a ùfuka$ isis,a ùfuka
j.djla ,nd .ekSug Wmldr lrhs'
Ôù l%shdldß;ajh wvq ù ydks lrk iy m%ckk fõ.h wvq ùu jeks jdis w;afõ'
2'3'5 c, md,kh
tneúka úh<s wjia:dj,§ lDñ m,sfndaO md,kh i`oyd úiqreï c,iïmdok l%u fhdod .; yelsh' tfy;a ys;lr Ôùka nyq, wjia:dj,§ tjeks c,iïmdok l%u iy j¾Idj u`.ska Tjqkaf.ao l%shdldß;ajh wvq ùu iy úkdY ùu isÿfõ' u;=msg c, iïmdokh u`.ska nelaàßhd frda. blaukska jHdma; jk ksid ta ms<sn`oj wjodkula we;s úg§ fCIa;%h yryd c,h .,d fkdhk
mfia
iy
jdhqf.da,fha
mj;sk
c,
mßÈ c, iïmdokh lsÍu iy j¾Idfjka
iq,N;djh wkqj fnda. Ydl j, Èßh iy
,efnk c,h .,d fkdhk mßÈ md;a;s iy
ksfrda.S Ndjho fjkia fõ' mfia yd
ldKq ieliSuo b;d jeo.;ah'
jdhqf.da,fha c,h ys`.ùfuka fnda. Ydl j,go c,h ys`. ù lDñ m,sfndaOlhskag
2'3'6 j,ame,Eá md,kh
Tfrd;a;= §fï yelshdj wvqfõ' tu`.ska
j,a me,Eá jkqfha iajdNdúlj jefvk
lDñ m,sfndaO iy uhsgd ydks jeä jk
me,Eáuh' l,ska i`oyka l, mßÈ tajd
w;r lDñ jdylhka u`.ska ffjria frda.o
j.dj fkdue;s ia:dkj, ;sîfuka ys;lr
46
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'3'7 m%Yia: me, .yKh iy mr;rh
Ôùka wdrCId ù bfí isÿjk ffcj md,kh jeä ÈhqKq lrhs' kuq;a tjeks me<Eá" fnda. Ydl j,g jvd Èßu;aj j¾Okh jk
fuu`.ska isÿlrkqfha t<j¿ me, i`oyd
ksid fnda. Ydl wdikakfha iy md;a;s j,
wjYH fmdaIKh iy wjldYh i`oyd
;sîu iqÿiq fkdfõ' túg tu Ydl mdxY=
bv ,nd foñka N+ñh Wmßu f,i Ndú;d
fmdaIKh" c,h iy bvlv i`oyd fyd`Èka
lsÍuhs' fï i`oyd fnda.fha m%fNaoh yd
;r`. fldg fnda. Ydl wNsnjd jefvk
,ndfok fmdaIK ;;a;ajh fnfyúkau
neúks' tfukau iuyr wjia:dj,§ fnda.
n,mdk
j¾Okh wvmK lrk ridhksl øjHkao
w;r
fï
ms<sn`oj
lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j úiska m¾fhaIK mj;ajd
fujeks Ydl j,ska ksl=;a lrhs' tneúka
Wmßu wiajekakla ,ndfok t<j¿ me,
t<j¿ j.d md;a;s j, jefvk j,a me<Eá
.yK yd mr;r ks¾foaY f,i ksl=;a lr
iïmQ¾Kfhkau bj;a lsÍu jvd;a iqÿiqh'
;sfí'
fï i`oyd j,akdYl Ndú; lsÍfuka úhou jeäùu" fnda. flfrys úI n,mEu" jákd$
tu ks¾foaYhkag wkql+,j t<j¿ j.d
ÿ¾,N me<Eá j¾. j`o ù hdu" c,hg úI
lsÍfuka Èßu;a j.djla ,nd.; yels
tl;= ùu isÿúh yels neúka jvd;a iqÿiq
ù th m,sfndaO ydks md,kh lsÍug
jkafka Wo¿ .Eu" Wÿrd oeóu" f¾lal
WmldÍfõ' tfukau me, .yKh jeä ù
lsÍu" jiqka fh§u" mi flàu jeks Wml%u
jÿ¨ iajdNdjhla we;s jqjfyd;a jdhj
fõ'
fldgig je,fok È,Sr frda. jeä ùug
t<j¿ j.dj fkdue;s ia:dk" kshr" jeá"
bv we;'
2'3'8 j.dj mqyqKq lsÍu(
ud¾.h fomi wd§ ;ekaj, iajdNdúl me,Eá jeãug bv yeÍfukao fnda.h we;s ia:dkj, tajd bj;a lsÍfukao tajdhska we;sjk jdis w;alr .kakd w;r wjdis bj;a lr .; yels fõ' j.d ìfuys fnda. h fkdue;s ia:dk j, jqjo j,a me<Eá$ iajdNdúlj we;s jk me,Eá j,g ´kEjg jvd j¾Okh ùug bv fkdÈh hq;=h' túg tajdfha uq,a wE;g úys§ f.dia j.d md;a;s j,skao fmdAIKh Wrdf.k j.djg ydks lrk neúks'
ksis mr;rhg isgqjk ,o ;lald,s j.djla
47
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
t<j¿ j.djkag Wmßu f,i ysre t<sh
wjia:dfõ isgu& m,sfndaOkdYl fhÈh
iy bvlv ,ndfoñka j¾Okh ùu;a
hq;=
wkjYH fldgia iy jÿ¨ .;sh bj;a
fkdùug iy ta ksidu m,sfndaOkdYl
lrñka tajdfha m,sfndaO me;sÍug we;s
m%udo lsÍug fyda Ndú;d fkdlr isàug
bvlv wju lsÍu;a fï u`.ska isÿlrhs'
Wmfhda.S lr.; yelsh' j.dfõ úhoï
uÜgu
olajd
m,sfndaëka
jeä
wju lsÍfï n,j;a wjYH;dfjka fmf,k
2'4 j.dfõ uq, isgu fN!;sl Wml%u Ndú;fhka m,sfndaOkdYl wjYH;djh wju yd m%udo lsÍu
iy mjqf,a idudðlhskao j.d lghq;= j,g iyNd.S lr .; yels YS% ,dxlsl f.dú mjq,a i`oyd fujeks l%u b;d fyd`Èka .e,fma' uÿrejka" lerfmd;a;ka" ueiaika jeks .Dyia: m,fndaëka ;,d oeóuo ysfia
fN!;sl fyda hdka;%sl jYfhka m,sfndaëka
isák Wl=Kka mSÍfuka fyda w;ska bj;a
f.a l%shdldß;ajh wvq flfrk f,i n,mEï
lsÍfuka md,kh lsÍu o óhka jeks i;=ka
fldg tu .yKh iy ydks md,kh lsÍu
i`oyd W.=,a wegùuo w;S;fha isgu wm
fuhska woyia lrhs' m,sfndaO iys; fldgia
ðjk rgdj yd ne§ mj;sk fujeks fN!;sl
tl;= fldg úkdY lsÍu" j.dfjka tajd fjka
Wml%u jk neúka fuh t;rï wuq;=
lsÍu" ms,siaiSu" r;a lsÍu" myr §u fyda
fohla fkdfõ' fujeks Wml%u Ndú;fhka
;,d oeóu jeks Wml%u fukau wdidokhg
^úfYaIfhka j.dfõ uq,a wjia:dfõ §& wod,
,laúh yels f.ä jeks fldgia fyda uq¿
iajdNdúl i;=rka .yKh wjYH uÜgu
j.dju wdjrKh lsÍuo fy!;sl Wml%u
olajd jeä jk f;la m,sfndaëka md,kh
fõ' oe,a" fmd,s;Ska" flfi,a mr`ve,a$ fmd,a
lr.; yelsjk w;r ffcj md,kh iy
w;= " Ôj jeg" fjk;a j.dj wdÈfhka wod,
wksl=;a Wml%u iu`. tajd fydÈka .e,fmk
j.dj jg lsÍu yd wdjrKh lsÍu u`.ska
neúka taldnoaO m,sfndaO md,k jevigyka
´kEu m,sfndaO ydkshla kj j.djg
i`oyd
s,.dùu flfrys ndOd lrk neúka tjeks
w;r
Wml%u úI
mßir
n,mEu"
ys;ldó
iajdNdúl
iy
id¾:l
f,i
Wmfhda.S lr.; yelsh'
m,sfndaO ydks we;sùu m%udo l,yel' fujeks
myiqfjka
2'4'1 ffjria wdidÈ; Ydl
jk
i;=rka
j.dj wjg we;ss iajdNdúl Ydl ñY%Kfha
úkdY ùu" m%;sfrdaë m,sfndaëka we;sùu
ffjria frda.S hehs iell, yels Ydl
jeks wys;lr m%;sM, tu`.ska u`.yrjd
we;skï
.; yelsh' fï i`oyd t;rï úhoula
frda. me;sÍfï wjodkula mj;sk ksid
wjYH fkdjqk;a Y%uh jeämqr wjYHfõ'
tajd ÿgq ú.i uq,skau Wÿrd úh<Sug yeÍu
tfy;a fujeks Wml%u u`.ska j.djl uq,a
iqÿiqh' WodyrKhla f,i fndaxÑ ly ùfï
wjia:dfõ isgu ^wvq m,sfndaO uÜgula we;s
ipvm final 0 . . .indd
48
tajdhska
fnda.hgo
ffjria
ffjria frda.hg fnfyúka iudk ,CIK
/ / 0 : : PM
we;s frda.S rks, j,a me<Eá j.d ìï wjg we;s wjia:d j,§ tajd úkdY fkdlr frda.h jg msgdfõ fkdue;s ;;a;ajhla we;s lr .ekSu l, fkdyelsh' j.dj wdrïNfha isgu ffjria hehs iel l, yels fnda. Ydl ÿgq ú.i uq,skau Wÿrd úh<Sug yeÍfuka fjk;a fnda. Ydl j,g tu frda. me;sÍu wvqlr .; yelsh'
ffjria wdidÈ; nKavlald Ydlhla
kuq;a j.dfõ tjeks Ydl m%udKh 30-40] lg muK jeäkï tfia .,jd oeóug jvd úhoï wju fldg yels wiajekak ,nd .ekSu jvd;a jdisodhlh' m%foaYfha t<j¿ fnda. j,g ffjria frda. me;sÍfï wjodku jeä úh<s wjia:dj,§ c,h biSfï c, iïmdokh iy ly mdg W.=,a Ndú;fhka jdyl lDóka úkdY fldg tu frda. me;sÍfï fõ.h wvq lr.; yelsh'
ffjria wdidÈ; yq,x ;,d Ydlh
ffjria wdidÈ; jÜglald me,hla
ffjria wdidÈ; rks, j,a me,hla
49
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'4'2 nelaàßhd frda. wdidÈ; Ydl
2'4'4 m,sfndaOl l=reñKshka
;rula úYd, isrere iys; fujeks l=reñKs
úfYaIfhka fid,fkaisfha l=,fha fnda.
j¾.
we;=¿j
nelaàßhd
wjq,lfmdard jeks& fndfyda ÿrg fN!;sl
ysgqueÍuo lDismf¾isfha fnda. j,g l¨
l%u u`.ska úkdY l,yel' újD; f,dl=
meye;s l=Kq ùu iy uDÿ l=Kq ùu jeks
lgla iys; Ndckhlg N+ñf;,a jeks
nelaàßhd frda.o we;sfõ' fujeks frda.
lDókag úI øjH iaj,amhla oud thg
je,`ÿkq úg kej; iqjl, fkdyels ksid
tjeks l=reñKshka tl;= lsÍfuka úkdY
ta nj y`ÿkd.;a jydu uq,skau Wÿrd
l, yel' j.dfõ fyda m,sfndaO ydksfha uq,a
t<j¿
j.djkag
iqÿiqh'
^ìì,s
l=reñKshka"
wjia:dfõ
isgu
;jo ysgq ueÍfï Ydl W.=,a,k ,o
Èkm;du
isák
ia:dkfha ;sfnk mia wä 1 1$2 la 2la muK
m%udKhu ke;;a 2$3 la muK úkdY
.eUqrg lemQ j,lg oeóuo iqÿiqh'
lsÍu iEfya' tfiau fujeks l=reñKshkag
úh<Sug
yer
mq¨iaid
oeóu
fufia
tms,elakd"
l,hq;=
l=reñKshka
w;r
iïmQ¾K
we`.s,af,ka ú§fuka fyda w;ska myr §fuka
2'4'3 È,Sruh m;% ,m frda.
o wvmK l, yel' tfiau ìu jegqKq miq md.d oeóuo iqÿiq fN!;sl Wml%uhls'
frda. ldrl È,Sr îcdKq jd;fha mdù fyda c, ìxÿ iu`. mfika meñK m;% u; ;ekam;a ù me,ùfuka È,Sruh m;% ,m frda. we;s fõ' m;%fhka fmdaIKh ,nñka j¾Okh jk È,Srh ál ld,hlska îcdKq úYd, m%udKhla ksmojd jd;h fj; uqod yßk w;r tu îcdKq tu j.dfõu fjk;a m;% lrd m;% ,m frda.h jHdma; lrjhs' fï ksid fujeks frda. wdrïNfha isgu ^tjeks m;% ,m merKs ù tajdhska È,Sr îcdKq we;sùug fmr& tu m;% lvd tl;= lr úh<s fld,frdvq iu`. ms,siaiSu fyda fldïfmdaiaÜ ksIamdokhg fhdod .ekSfuka
m,sfndaOl lDóka md.d oeóu
frda.h j.dj ;=< me;sÍfï fõ.h wvqfldg ta i`oyd È,SrkdYl biSu m%udo l,yel'
50
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : : 0 PM
2'4'5 m,sfndaOl o,Uqjka
fldfydU f;,a fyda N+ñ f;,a ñY% inka j;=r jeks úI ødjKhlg jeà úkdY fõ'
by; 2'4'4 mßÈu fõ" óg wu;rj fudjqka uDÿ YÍr iys; ksid b;d myiqfjka ;,d oeóug yelsh' tfy;a frdau iys; o,Uqjka iam¾Y lssÍu iqÿiq ke;s neúka m;%h msákau ;,d oeñh yelsh' iuyr o,Uqjka m;% frda,a lr fyda f.dgq.id ta ;=< isák neúka tajdg msg;ska w,a,d myiqfjkau ;,d oeñh yel' iuyr o,Uqjka ^Wod(
Spodoptera úfYaI& ì;a;r fmdl=rlska tu lSghka ;rula úYd, jQ miq
ìysjk neúka uq,a wjia:dfõ§ b;d l=vd o,Uq rxpqjla f,i tlu m;%hl isg wdydr .kS' fuúg fudjqka hdka;%slj úkdY lsÍu b;d myiq yd iqÿiq fõ' tfy;a m,sfndaO kdYl wju f,i Ndú;d flfrk t<j¿ j.djkays
mrfmdaIs;
wdidok
iys;
o,Uqjka jeä jYfhka isáh yels neúka ta ms<sn`oj ie,ls,su;a úh hq;= w;r Tjqka úkdY fkdl, hq;=h' rks,
lr,a
úÈk
o<Uqjl=
jk
ks,a
ì;a;r j,ska msgjk Spodoptera lSghka
iuk,hd" f.dajd l=,fha m;% lk tla o<Uq j¾.hla jeks b;d iq¿ m%udKhla yereKq úg wfkla ish¿u t<j¿ m,sfndaë o<Uqjka i,nhskaf.a ì;a;r j,ska ìysfõ' tneúka
tjeks
o<Uqjka
jeä
jk
wjia:d j,§ muKla rd;%S ld,fha§ my; mßÈ ir, wdf,dal W.=,la u`.ska tu i,nhska úkdY l, yelsfõ' fuh j.dfõ Wig iudk Wilska j.dj ;=< ;eìh hq;=h' fuhg iqÿ meye;s úÿ,s nqnq,la fhdod .; yels kï jvd;a id¾:lh' wdf,dalhg we§ tk tjeks i,nhska fuu fíifuys we;s
m,sfndaOl i,nhkag wdf,dal W.=,la
51
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'4'6 m,sfndaOl ul=Kka
oehs yÿkd.; yelsh' fï i`oyd wod, fnda.fhys m%Odk m,sfndaëka ms<sn`oj ukd
by; 2'4'4 mßÈu fõ" yn,amdo ul=Kka"
jegySula wjYH jk w;r tys§ Tjqka f.a
rks, lr,a úÈk ul=Kka" r;= lmq ul=Kka"
ndysr fmkqu fukau Tjqkaf.a yeisÍuo
miauq¨ ul=Kka" jÜglald .`o ul=Kka jeks
m,sfndaëka
fufia
md,kh
b;d jeo.;a fõ' Tjqkaf.a yeisÍu f,i
l,
wdydr .ekSu" ixprK iajNdjh" fjk;a
yelsfõ' fndfyda ul=Kkaf.a <má wjia:dj
lDókag m%;spdr oelaùu" wdÈh jeo.;a
^YsIqjd& rxpq jYfhka isák ksid myiqfjka
fõ' tu lDóka m,sfndaëka kï Tjqka
fN!;slj úkdY fldg .yKh iSud l,
Ydlfhka wdydr ,nd .kakd w;r wdydr
yelsfõ'
i`oyd t;rï fõ.fhka ixprKh lsÍula isÿfkdlrhs' tfy;a Tjqka úf,damslhska kï Tjqkag Yla;su;a uqL Wmdx. iy mdo we;s w;r fjk;a lDóka f.dÿre lr.ekSfï ú,dYhla ^fõ.fhka weú§u" ie.ù isg mekSu jeks& fmkakqï lrhs' ì;a;r j,ska mrfmdaIs;hska ìysjkafka kï Tjqka b;d l=vd ^CIqø& iqyqUq,a mrfmdaIs; fonreka nj y`ÿkd.; yelsh' túg Tjqka wod, ì;a;r j,g jvd b;d l=vd" jk w;r mshdm;a
;,d oeuQ r;= lmq ul=Kq hqj,la
iys; l¨$ly$ÿUqre meyehkag yqre mshUd
2'4'7 m,sfndaOl ì;a;r
hdug myiqfjkau fm,fUk lDóka fõ'
fïjd ksjerÈj y`ÿkdf.k úkdY lsÍu
lDñ ì;a;r j,ska msg jkafka m,sfndaëka
jvd;a jeo.;a jkafka tfia fkdjqkfyd;a
kï tjeks ì;a;r j.dfjka bj;a l, hq;=
ys;lr
úkdY
jk w;r iajdNdúl i;=rka kï Tjqka j.dj
úh yels neúks' óg wu;rj ì;a;r
;=<u úisrejd yeÍu jeo.;a fõ' tu ì;a;r
mrfmdaIs;hskaf.a wdidokh iys; ì;a;r
y`ÿkd .ekSug fkdyels úg tajd fijk
j,ska tu mrfmdaIs;hkau ìysjk ksid
iys; ia:dkhl j.djg ó'10la muK ÿßka
tajdo wdrCId l, hq;=h'
m,sfndaOl
;nk ,o by,ska isÿre l, WK mqrella
lDñ ì;a;r y`ÿkd .ekSug
wmyiq kï
;=<g oeófuka iajdNdúl i;=rkag bka
tjeks ì;a;r fjk fjku tl;= lr l=vd
msg ù hd yelsfõ' ^2'2'2'6 n,kak&t<j¿
fnda;,a j, oud ks;r mßCIdfjka isàfuka
j.djkays§ fufia úkdY lsÍu jvd;a myiq
tajdhska ìysjk fkdfïrE lDóka w;a
lDñ m,sfndaOl ì;a;r jkafka fmdl=re
ldphlska mßCId lr jeo.;a m,sfndaëka
jYfhka we;s tajdh' thg WodyrK f,i
Ôùka
f.a
ì;a;r
o
52
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
lsh;a mKqjd ^iafmdfvdmafgrd úfYaI&"
b;d jeo.;ah" myiqh' Ydlfha újO
tms,elakd l=reñKshd" yn,a mdo ul=Kd"
ia:dkj, isák ms,jqka ;,d oeóu" mq¨iaik
miauq¨ ul=Kd" rks, lr,a úÈk ul=Kd
ia:dkhlg oeóu fyda fmd,s;ska nE.hla
jeks
oelaúh
;=< isrfldg wõfõ ;eîu l,yel' lDñ
yel' m,sfndaOl o,Uqjka ìysjk iuyr
kdYl biSu t;rï isÿ fkdlrk t<j¿
i,nhkaf.a ì;a;r jqjo meyeÈ,sj oelsh
j.d j,§ mrfmdaIs; wdidokhka iys;
yels úg w;ska msßue§fuka myiqfjka
^l=vd lSghka úiska ydks lrñka isák&
úkdY
m,sfndaOl ms,jqka ks;r oelsh yels neúka
m,sfndaëkaf.a
l,yelsh'
ì;a;r
b,aueiaid
ì;a;r
oukafka lrú, l=,fha <má f.ä j,
Tjqka úkdY fkdl, hq;=h'
fmd;a; isÿrelr Bg háka jk ksid msg;g Y%djh ù ;sfí' tjeks <má f.ä
2'4'9 lrá iy m;% kgq ;=, isák lSghka
j, b,aueis ì;a;r /ila we;s neúka
jïngq lrá$ f.ä úÈkakd" lrú, l=,fha
tajd lvd fyd`Èka wõj we;s ia:dkhl
Ydl j,g ydks lrk .eg ueiaid ^.vq
w;=rd úh<Sug ;eîfuka tajd úkdY l,
ueiaid&" fndaxÑ ueiaid fukau nKavlald
yelsfõ'
ì;a;r
kgq ueiaido fujeks m,sfndaëka fõ' fujeks
úf,damsl bìl=reñKs ì;a;r iu`.o" lsh;a
ydks b;d iq¨fjka we;súgu lráfha
mKqjdf.a
ul=¨jkaf.a
lSghka isák ia:dk lvd$ ;,d oeóu"
ì;a;r iu`.o iudk;ajhla olajk neúka
lráhu lvd mq¨iaik ia:dkhlg oeóu
ta ms<sn`oj úfYAIfhka úuis,su;ajkak'
fyda fmd,s;Ska nE.hla ;=, isrfldg wõfõ
tjeks ia:dk j,ska ue,shï jeks øjH
tms,elakd ì;a;r
l=reñKs iuyr
;eîu l,yel' mrfmdaI;hska wdidokh
2'4'8 m,sfndaOl ms,jqka
ù we;akï by; 2'4'8 § fuks' nKavlald fldaI
kgq ueiaidf.a ydksh$ fndaxÑ ueiaid
wjia:d Tjqka wdydr .;a ia:dk j,;a"
f.a ydksh l=vd me< j,g we;s úg wdrïNl
Ydlfha fjk;a ia:dkj,;a" mfia;a oelsh
wjia:dfõ§ me<h msákau Wÿrd by;
yelsh'
mßÈ úkdY lsÍu me< .yKh jeä
úúO
wjia:dj
o<Uq
tfukau j.dj
m,sfndaëkaf.a
b,aueiaikaf.a wjg
mfiA;a"
ms,d
wjia:djkays§ b;d id¾:l l%uhls'
úh<S
.sh ydksh iys; f.ä ;=<;a oelsh yelsh' fujeks ms,jqka kshñ; wjia:dj
2'4'10 l`oka úÈk lSghska
t<Uqk úg kej; iqyqUq,a i,nhska fyda
l=l¾ìfÜisfha iy fid,fkaisfha l=,hka
b,aueiaika njg m;aù kej; ì;a;r oud
jeks iuyr t<j¿ j.d j, fujeks ydks
m,sfndaO ydksh ;jÿrg;a jeä lrhs'
isÿlrk i,n lSghska fydaa l=reñKs lSghska
tneúka fudjqka fN!;sl f,i úkdY lsÍu
úáka úg oelsh yel' fujeks ydkshla
53
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
wdrïNl wjia:dfõ§
kï Ydlhg ydks
yelsh' l+ä;a;kaf.a ydksh we;súg tu m;%
fkdjk fia msyshla jeks WmlrKhlska tu
hg me;a;g fndl=gq jk w;r l=yqUqjka$
ia:dkh ;=jd, lr lSghd muKla úkdY
lähka .ejfikq oelsh yelsh' tfukau
l,hq;=h' ydksh ;j ÿrg;a me;sfrhs
l+ä;a;ka Y%djh lrk iSks ødjK Bg
kï tjeks Ydl ish,a, Wÿrd mq¨iaid
háka we;s m;% j, ;ejÍfuka tajd f;,a
oeóu iqÿiqh' fujeks ydks j,§ tu .ia
.Ejdla fuka È,sfia' fuu`.ska tu ia:dk
ue,ùu" ydksh iys; ia:dkfha isÿre j,ska
y`ÿkdf.k tajdfha isák l+ä;a;ka rxpq
lSghdf.a
meóKSu"
;,d oeñh yelsh' fuf,i tla mqoa.,hl=g
l`oka bÈóu isÿjk ksid myiqfjkau uq,a
idudkHfhka mehlg t<j¿ m;% ishhl
wjia:dfõ§u y`ÿkd.; yelsh' fujeks
muK isák l+ä;a;kaa úkdY l,yels w;r
ydkshlska úkdY jQ j.djla kï j.dj
th o< jYfhka l+ä;a;ka oi oyila
wjika jkjd;a iu`.u ish¨u fnda. Ydl
muK fõ' j.djg i;s 3-4 la muK jhi
W.=,a,d blaukskau mq¨iaid oeóu u`.ska
jk úg § fudjqka f.a úf,damslhka jk
wjg we;s fjk;a j.djka ;=<ska ydksh
bìl=reñKshka" tu lSghska iy úf,damsl
È.ska È.gu we;sùu j,lajd .; yelsh'
ueis lSghskao fudjqkaf.a rxpq w;r isák
2'4'11 f.ä iy lr,a úÈk o,Uqjka
neúka Tjqka /l .; hq;=h'
u<
øjH
msg;g
by; 2'4'5 mßÈu fõ" jïngq f.ä úÈkakd
2'4'13 msá ul=Kka yd fldrfmd;= lDóka
jeks ydks wjia:dj,§ f.äh ;=, lSghd
fudjqkao
isák neúka tu f.ä msákau lvd by;
wdrïNl wjia:dfõ§ isgu ydksh iys;
mßÈ úkdY l, hq;=fõ' tjeks wdidÈ; f.ä
fldgia lvd mq¨iaik ia:dkhlg oeñh
Ôù lSghka iys;j j.dj wjg m%foaYhkays
yelsh' thg wu;rj fuu m,sfndaëka
oeófuka thska iqyqUq,a i,nhska we;s ù
iu`. iyÔjkfhka fudjqka wdrCId lrk
ydksh ;jÿrg;a jeäfõ' fujeks f.ä
iy fudjqkag m%jdyk myiqlï i,ik
lvd lSghska ;,d oeóu fyda úh<s fld,
l=yqUqjka" lähka iy Èñhkaf.a .Kdjdi
frdvq w;=rd ta u; ;nd mq¨iaid r;a lsÍuo
hdka;%slj úkdY lsÍuo tjeks l=yqUq j¾.
iqÿiq fõ'
j,g j.dj ;=<g meñKSu je,elaùug
rxpq
jYfhka
isák
w;r
ls%hdlsÍuo iqÿiqh'
2'4'12 l+ä;a;ka fudjqka rxpq jYfhka isák w;r uDÿ YÍr we;s ksid wdrïNl wjia:dfõ§u w;ska ;,d oud myiqfjka md,kh lr.;
54
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
ùug bv we;s ksid fudjqka úkdY lrkjd
2'4'14 b,aueiaidf.a lSg wjia:dj
fjkqjg fi'ó' 15la muK Wi mia ;Ügqjla iys; ma,diaála nd,aÈhlg oud uÿre
.eyeKq b,a ueiaid lrú, l=,fha f.ä
oe,lska th fydÈka wdjrKh lr ;eîfuka
j, fmd;a; úo jrlg ì;a;r 12la muK
ìysjk b,a ueiaika tysu isrjk w;r
tu fmd;a;g háka ;ekam;a lrk w;r
m%udKfhka l=vd isrere we;s mrfmdaIs;
thska we;s jk by`o mKqjka f.äfha uoh
fonrekag uÿre oe, ;=,ska kej; j.djkaa
wdydrhg f.k úkdY lrhs'
fj; hEfï yelshdj ,efí' fujeks Ndck
b,a ueiaidf.a ì;a;r ;ekam;a l, miq
j.dj wi, .ia fijkl ;eìh hq;=h'
tu ia:dkfhka ue,shï jeks øjHla msg;g
f.ä úÈk o,Uqjka jeks fjk;a ;rula
meñfKk w;r tu lSghka uoh wdydrhg
úYd, isrere we;s m,sfndaëka o fuhg
.kakd úg tu f.ä l%ufhka ly meyehg
oeñh yelsh' fuu iqyqUq,a m,sfndaëka th
yqreùu;aa" j¾Okh wl%uj;a ùu;aa isÿfõ'
;=<u ñhhk f;la fujeks Ndckhla újD;
fujeks ì;a;r fyda b;d l=vd lSghska iys;
lsÍu lsisfia;au fkdl, hq;=h'^42 msgqjo
l=vd f.ä lvd tl;= lr wõj fydÈka we;s
n,kak&
ia:dkhlg oud úh<Sug yeÍfuka b;d
fufia úkdY lrkjdg wu;rj t;rï
myiqfjka fudjqka úkdY l,yel'
úYd, fkdjQ j.djl kï <má wjia:dfú
kuq;a lSghska ;rula fyda jeã we;akï
isgu lrú, l=<fha f.ä j,g fmd,s;Ska
iy f.ä úYd, kï fmd,s;ska nE.hl
wdjrKhla oeófuka b;d fyd|ska fuu
oud fyd`Èka jid wõfõ ;eîu" úh<s fld,
ydksfhka j,lajd .; yelsh' lrú,"
frdvq j,g Wäka ;nd .sks;nd fuu f.ä
msmsCoaCod iy mf;da, i|yd fyd|ska jevqKq
r;a lsÍu jeks l%uhlska úkdY l, hq;=fõ'
f.ählg jvd fi'ó' 15la muK os.ska jeä
fyd`Èka jevqkq fuu by`ohskag ÿkakla fuka
fmd,s;Ska nghla oeñh hq;= w;r jegfld¿
rjqï ù mekSfï yelshdj we;' fudjqka mig
i|yd tu f.äj, os.g muKla ;sîu
jegqKq jydu mi ;=<g ßx.d f.dia ms,d
iEfya' jegfld¿ f.ä fudark úg fmd;a;
wjia:djg m;aù" kej; b,a ueiaika njg
>kjk ksid ydks fkdlrk w;r lrú,
m;aù fuu ydksh ;j ÿrg;a me;sÍu isÿ
iy mf;da, meiqKq f.ä j,go b,aueiaid
lrk ksid fujeks ms,jqka ish,a, úkdY
ì;a;r ouk neúks' fï i|yd >klï
lsÍfuka fuu ydksh fyd`Èka md,kh
fmd,s;ska ng Ndú;d l,fyd;a kej;
lr.; yelsfõ'
kej; os.= ld,hla fufia f.ä wdrCId lr.; yelsh' fufia nE.a oeófuka tajd
t;rï m,sfndaOkdYl biSu isÿfkdlrk
iq<Õg lerlS f.ä j, kgqj weUÍ hdug;a
j.djl kï ie,lsh hq;= m%udKhlska fudjqka fj; mrfmdaIs; fonreka wdidokh
ipvm final 0 . . .indd
jeis ld,fhaoS fïjdfha f;;ukh /oS f.ä
55
/ / 0 : : PM
l=Kq ùug;a yelshdj mj;sk ksid tfiaùu
b;d ;=kShg wdf,am fldg j.dj ;=, t,a,d
je<elaúh hq;=h' fuu fmd,S;Ska ngj,
;eîu;a fï i`oyd iqÿiqh' kuq;a iajdNdúl
m;=< újD;j ;eîu b;d jeo.;ah'
i;=rka fyd`o uÜgula mj;sk t<j¿ j.djka i`oyd fujeks W`.=,a Ndú;d lsÍfuka Tjqka o úkdY jk ksid tfia fkdl, hq;=h' me,uelalka .yKh md,kh lsÍug msÿre" úh<s ;DK jeks jiqkla fh§u o iqÿiqh'
2'5 w;HdjYH wjia:dj,oS m<sfndaOkdYl Ndú;h by; i|yka m<sfndaO md,k Wml%u ish,a, lr ;sìhoS;a iuyr wjia:dj,oS iuyr m<sfndaëka wd¾Ólj ydksodhl uÜgu lrd ,Õdùug bv ;sfí' tjeks wjia:djl
oS
iqÿiq
m<sfndaOkdYlhla
Ndú;d lr tu m<sfndaO ydksh md,kh l, hq;=h' ta i|yd ks¾foaY fldg we;s m<sfndaOkdYl Ndú;d l, hq;= w;r tys§ ìu f.ä yefok jÜglald" msmsCoaCod" mqyq,a
j.dfõ isák iajdNdúl i;=rka yels;dla
jeks j¾. i`oyd f.ä <má ld<fhaoSu úh<s
ÿrg wdrCId jk mßÈ tajd fhdod .ekSu
;Kfld<" msÿre jeks fohlska wdjrKh
ksid ;jÿrg;a È.ska È.gu m<sfndaOkdYl
lsÍfukao fuu ydksh j<lajd .; yel'
fh§fï wjYH;djh uÕyrjd .; yelsh' ta i|yd jeo.;a Wml%u lsysmhla my;
2'4'15 iqÿ ueiaika" me,uelalka iy m;% lkskakka
mßÈ fõ'
2'5'1 m,sfndaOkdYl biSu fjkqjg fjk;a l%u j,g j.djg fh§u
hï j.djl wdrïNfha isg m,sfndaOkdYl Ndú;d lsÍu ksid iajdNdúl i;=rka b;d
m<sfndaOkdYl j.dj mqrdu biSu ksid tys
wvqfjka isák wjia:djl§ muKla fujeks
isák ys;lr cSùka fj;o tajd myiqfjka
m,sfndaëka i`oyd ly meye;s W`.=,a Ndú;d
.uka lr Tjqkago úI n,mEï we;s lrhs'
l, yelsh' ly meye;s me;,s Ndck j,g
tneúka biSfuka f;dr m<sfndaOkdYl
inka ñY% c,h mqrjd j.dj ;=, ;eîu;a ly meye;s fmd,S;Ska j, .%Sia jeks øjHhla
ipvm final 0 . . .indd
fhoSulska Ydlj, jdhj fldgia wdY%s;j
56
/ / 0 : : PM
iy mi u;=msg cSj;aa jk ish¨u ys;lr
2'5'3 lDñ j¾Ol fydafudak weiqßka ksmojQ lDñ kdYl f;dard .ekSu
cSùka idfmaCIj fndfyda ÿrg wdrCId lr.; yelsh' fujeks l%u i|yd WodyrK jkafka"
iuyr kj m,sfndaOkdYl j¾. fujeks
îc m%;sl¾u f,i fhdod .ekSu -
fujeks
os,Sr
lDñkdYlo
kdYl
we;'
tajd fõ' fïjd wod, lDñ m,sfndaOl
fukau
fuuÕska
j¾.hg muKla úI jk neúka ys;lr
i;s
Ôùka" iajdNdúl i;=rka" mßirh yd
3-4 la tjeks m<sfndaOlhskaf.ka
ñksidg jk n,mEu wju fõ' fï ms,snoj
j.dj /l foa'
jeä úia;r m,sfndaOkdYl ks¾foaYj, iy
osh fldg fyda leg jYfhka uq,g
weiqrefï i|yka fõ'
iy mig fhoSu'
muKla wdf,am lsÍu fydaa biSu
2'5'4 yels;dla ÿrg kj m,sfndaO kdYl j¾. f;dard .ekSu
weu iy W.=,a f,i Ndú;h
fndfyda wjia:d j,È merKs m,sfndaOkdYl
m<sfndaO
m<sfndaO ydksh mj;sk ia:dk j,g
ydksh
iys;
j¾. i`oyd ld,hla ;siafia m,sfndaëka
fldgia
yqre ù ;rul m%;sfrdaë ;djhla we;s
j.dfjka wdjrK uÕska fjkalr
lrf.k isàu ksid tajd Ndú;d l,o ksis
tajdg muKla biSu
m<sfndaO lvd
ydksh
bj;alr
iys; tajdg
mßÈ m,sfndaëka u¾Okh fkdfõ' tjeks
fldgia
wjia:d j,§ ks¾foaYs; fkdjk mßÈ jeä
muKla
jdr .Kkla fh§u" jeä idkaøKhlska
m,sfndaOkdYl fh§u
fh§u" j¾. ñY% fldg fh§u jeks jerÈ l%shdjkag
2'5'2 wvq ud;%djlska fhÈh yels m,sfndaOkdYl j¾. f;dard .ekSu fujeks
m,sfndaOkdYl
j¾.
wmf.a
f.dùka
fkdoekqj;a
lu ksid fm,fò' merKs m,sfndaOkdYl Ndú;h fjkqjg kj m,sfndaOkdYl j¾. fh§fuka fuu ;;a;ajh u. yrjd .; yel' tu`.ska mßirhg tl;= jk wys;lr
f;dard
øjH m%udKh wvq lr .; yels fõ'
.ekSfuka mßirg tl;= jk úI øjH m%udKh wju l,yels jk w;r fndfyda kj m,sfndaOkdYl j¾. fujeks tajd fõ' fï ms<sn|j jeä úia;r m<sfndaOkdYl ks¾foaY j, iy weiqrefï i|yka fõ'
57
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
2'5'5 ñksidg úI wju jQ m<sfndaOkdYl j¾. fujeks m<sfndaOkdYl j¾. y÷kd .ekSug tys f,an,fha my;ska we;s j¾K ;Srej iy ta u; i|ykaj we;s wk;=re we`.ùfï jdlHh Wmldß fõ'
ly mdg - ydksodhlhs
ks,a mdg - wjodkï iys;hs
fld, mdg - ^lsisjla i`oyka fkdfõ&
ta wkqj yels;dla ÿrg fld, mdg fyda ks,a mdg j¾K ;Srejlska hq;a m<sfndaOkdYl j¾. Ndú;d lsßu u`.ska ñksidg we;súh yels úIùu wju lr.; yelsh'
2'5'6 iajdNdúl m<sfndaO kdYl j¾.
iajNdjfha mj;sk øjH j,ska ;kd.;a j¾. fõ' tneúka isÿúh yels mßir ydks wju fõ' WodyrK # Ydlidr j¾. ^fldfydU îc $ m;% hqI" wfkdaod îc hqI" bÕ=re"ly wd§ foaYSh T!IO j¾.&
w¿
f.du
úúO m;% j¾. c,fha m,a fldg
tu Èhr fmrd Ndú; lsÍu
58
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
^3& t<j¿ j.dfõ m%Odk m,sfndaëka j¾. lsysmhla i`oyd iqÿiq úfYAIs; taldnoaO m,sfndaO md,k jevigyka fláfhka iEu t<j¿ m,sfndaOlfhl= i`oydu Ndú;d l,yels mq¿,a iy iajdNdúlj isÿjk ffcj md,kh u; jeämqr hefmk taldnoaO md,k l%ufõohla by;ska iúia;rd;aulj olajd we;s w;r my;ska oelafjkqfha f;dard.;a m%Odk t<j¿ m,sfndaëka j¾. lsysmhla i`oyd b;d jeo.;a jk md,k Wml%u lsysmhla fláfhks'
3'1 uQ, .eá;s jgmKqjka
ydksh mj;sk ia:dk j, isg ydksh fkdue;s ia:dk j,g c,h .,d
j.d lrk w;r ;=r mqrka lsÍu
ikafyïma
jeks
fld<
hdug bv fkd§u
fmdfydr
3'2 nelaàßhd ysgq ueÍu
imhk me<Eá j¾. j.d lr kej;
mig ñY% lsÍu
j.d lrk w;r ;=r mqrka lsÍu
fnda. udrej ^úfYaIfhka ;DK fyda
ikafyïma
fmdfydr
mig ñY% lsÍu
mig ldnksl fmdfydr jeämqr ñY% lsÍu
fld<
imhk me<Eá j¾. j.d lr kej;
rks, l=,h iqÿiqh&
jeks
fnda. udrej ^úfYaIfhka nv bß`.=
ydksh we;s ia:dk y`ÿkdf.k ^l,ska
jeks ;DK l=,fha j¾." rks, l=,h"
j.dfõ fnda. j, frda. ,CIK
nKavlald l=,h iqÿiqh&
wkqj iy tajd uq, iu`. bÈÍu
u`.ska& ysre t<sfhka mi ;eïîu
lsÍu
iy fjk;a mdxY= m%;sl¾u
ksfrda.S frdamK øjH Ndú;h
me;sÍu
je,elaùu
i`oyd
mig ldnksl fmdfydr jeämqr ñY%
ydksh we;s ;eka y`ÿkdf.k ^l,ska j.dfõ fnda. j, frda. ,CIK wkqj& ysre t<sfhka mi ;eïîu iy
tu
fjk;a mdxY= m%;sl¾u isÿ lsÍu
ia:dkj, mia fjk;a j.dìï j,g f.k fkdhEu iy k`.=,a" Wo¨ jeks
me;sÍu
je,elaùu
i`oyd
tu
wdhqO msßisÿ lsÍfuka miq kej;
ia:dkj, mia fjk;a j.d ìï lrd
Ndú;h
f.k fkdhdu iy k`.=,a" Wo¨ jeks wdhqO msßisÿ lsÍfuka miqj kej; Ndú;h
59
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
ydksh we;s ia:dk j, isg fkdue;s
ia:dk j,g c,h .,d hEug bv
îc m%;sl¾u isÿ lsÍu
fkd§u
j¾Id
c,fhka
fufia
frda.h
fyd¢ka
frda.h
wdrïNfha§u
kssjerÈj
kdYl uq,g fh§u
tu Ydl W.=,a,k ,o ia:dkfha
mfia wdï,sl;djh jeäkï w¿ yqKq
;sfnk mia j,lg oeóu
fhdod mS'tÉ w.h 5'5 - 6 olajd jeä
tjeks ia:dkj, mi c,fhka hg
lr .ekSu
3'4 l¨ lsh;a mKqjdf.a ydksh
3'3 uQ, uKav,hg wdidokh jk È,Sr frda.
j.d lrk w;r ;=r mqrka lsÍu
ikafyïma
jeks
fld<
mdxY+ m%;sl¾u ^mi flàu" iS iEu" f¾lal lsÍu" ldnksl øjH mig ñY% fldg mfia ys;lr Ôùka jeälr .ekSu" ysre t<sfhka mi ;eïîu&
fmdfydr
wjg we;s fld,frdvqq wdÈh tl;=
imhk me<Eá j¾. j.d lr kej;
lr fCIa;%h wjg msßisÿj mj;ajd
mig ñY% lsÍu
.ekSu
fnda. udrej ^fjk;a l=, j,g wh;a
fi'ó' 30 la muK m<, fmd,s;Ska máhlska
fnda.&
uq,a
wjia:dfõ§
j.dj
wdjrKh lsÍu ^fuys hg odrh
mig fyd`Èka ÈrE ldnksl fmdfydr
mfika hg l, hq;=h&
jeämqr ñY% lsÍu
ydksh we;s ;eka y`ÿkdf.k ^l,ska
j.dj weröug i;s ;=lkg muK fmr isg iy j.dfõ uq,a wjia:dfõ§
j.dfõ frda. ,CIK wkqj& ysre
c, n`ÿka iy wdrCIdj ,nd §fuka
t<sfhka mi ;eïîu iy fjk;a
fou,sÉpka" l=l=,ka jeks l=re,a,ka
mdxY= m%;sl¾u isÿ lsÍu
mi
mq¨iaid úkdY lsÍu
;jdka
md,kh
y`ÿkdf.k ks¾foaYs; mßÈ È,Sr
iu`. fnda. udrej
;jdka
ydksh iys; Ydl uq, iu`. W.=,a,d
lr i;s 4g jvd ;eîu fyda f.dhï
mßÈ
ÔjdkqyrKh lsÍu&
myiqjk f,i md;a;s ieliSu
ks¾foaYs; ^úfYAIfhka
me;sÍug yels ksid c, jykh
ks¾foaYs; mßÈ È,Sr kdYl fhdod
j.djg f.kajd .ekSu
ksfrda.S îc Ndú;h
60
ipvm final 0 . . .indd 0
/ / 0 : : PM
uq,ska fjk;a ia:dkhl ;jdka lr
miqj fCIa;%fha me, isgqùu
uq¨ m%foaYfhau j,a kdYl iy lDñkdYl biSu wju lsÍu
îc m%;sl¾u f,i lDñkdYl fhdod
iajdNdúl neoao wdrCId lsÍfuka ys;lr Ôù úúO;ajh iy .yKh
.ekSu
jeälr j.dfõ uq, isgu ffjria
j.dfõ wdrïNfha§u j.dj jgd
jdyl
fldfydU îc ksiaidrlh$N+ñf;,a-
m,sfndaëka
iajdNdúlju
md,kh lr .ekSu
inka-ff;f,daoh$ .| iys;
lDñkdYlhla jeks øjHlska ndOl
m%foaYfha fnda. úúOdx.SlrKh jeä lsÍu ^úúO fnda. iy úúO m%fNao
máhla f,i ìug biSu
j.d lsÍu& ^foaYSh t<j¿ j¾. iy
3'5 t<j¿ ffjria frda. ^msmsCoaCod úÑ;%h$ fld<fldv ùu$ ñßia" jïngq" ;lald,s fld<fldv ùu$ fndaxÑ ly ùu$ nKavlald úÉ;%h jeks&
m%;sfrdaë m%fNao o we;=,;aj&
ksfrda.S îc Ndú;h
lDñkdYluh îc m%;sl¾u isÿlsÍu
khsg%cka fmdfydr wkjYH mßÈ jeämqr fkdfh§u
merKs fnda. fYaI iïmQ¾Kfhkau" iduQyslj iy merKs j.dj wjika
jkjd;a iu`.u ^kj j.djg i;s 3
wvq fkdlsÍu
lg j;a fmr& Wÿrd úh,Sug yeÍu
fmdgEishï fmdfydr wkjYH mßÈ
j.dj wdrïNfha isg j.dfõ u,a
j,a me<Eá j, ffjria frda. ,CIK
yg .kakd wjia:dj f;la fyda uq¿
we;s tajd ÿgq ú.i Wÿrd oeóu
me< .Kkska 30-40] la muK f;la ffjria wdidÈ; me< Wÿrd úh,Sug
fjkia l=, j,g wh;a fnda. iu`.
yeÍu
fnda. udrej
tjeks fnda. kj j.djg i;s ;=klg
c,iïmdokh
fmr j.dj jgd isgqjd tu`.ska
wdjrKh ùug bv yeÍu
Ôj jeglska wdjrKh lsÍu
ksis l,g muKla j.dj weröu -
j.dfõ jdhj fldgia f;fuk mßÈ
ffjria jdylhska md,kh lsÍu wmyiq wjia:dj,§ ly meye;s c, W.=,a iy wef,k W.=,a Ndú;h
b;du;au nrm;, wjia:dj,§ udi 04l muK ld,hla uq¨ m%foaYfhau
m%udo ù j.dj weröfuka fuu frda.
f.dùka iduQyslj mqrka lsÍu
fhka jeämqr ydks we;sfõ
61
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
nrm;, wjia:dj,§ ks¾foaYhkag wkqj
^mq¨,a
ls%hdldÍ
fkdjk&
ys;lr Ôù úúO;ajh iy .yKh
lDñkdYl Ndú;h
jeä lr j.dfõ uq, isgu ffjria jdyl
3'6 b;d l=vd YÍr m%udKfhka hq;=" blaukska .=Kkh jk yd jHdma; jk m,sfndaëka ^iqÿ ueiaika" l+ä;a;ka" me,uelalka" m;% lkskakka" uhsgdjka" m;% lSvEjka jeks&
merKs fnda. fYAI iïmQ¾Kfhkau"
fnda.
udrejg
iys;j
kï
m%foaYfha
l, fnda.
tjeks fnda. kj j.djg i;s ;=klg
iduQyslj iy merKs j.dj wjika
fmr j.dj jgd isgqjd tu`.ska
jkjd;a iu`.u ^kj j.djg i;s
wjrKh ùug bv yeÍu
fmr j.djg lDñkdYl wju f,i
Ôj jeglska wdjrKh lsÍu
lDñkdYluh îc m%;sl¾u isÿlsÍu
khsg%cka fmdfydr wkjYH mßÈ jeämqr fkdfh§u
lDóka ksoyia jk f,i fnda. fYaI
kj j.djg óg¾ 10la muK wE;ska
fmdgEishï fmdfydr wkjYH mßÈ wvq fkdlsÍu
f.dv .id ;eîu
È.= ld,Skj ydksh m,kh l,
ydksh jeä úh<s wjia:dj,§ j.dfõ jdhj fldgia f;fuk mßÈ c,
fkdyels f,i we;súg m%;sfrdaë
iïmdokh ^Wod- Sprinkler)
.=K we;s foaYSh t<j¿ m%fNao" nv bß`.=$ fufkaß$ l=rlalka$ f.dajd$
nrm;, wjia:d j,oS ly meye;s c, W.=,a iy wef,k W.=,a Ndú;h
lerÜ$ n;,$ m,d j¾. jeks fnda. iu`. fnda. udrej
b;du;au nrm;, wjia:dj,§ udi
ksis l,g muKla j.dj weröu -
04l muK ld,hla uq¿ m%foaYfhau
m%udo ù j.dj weröfuka fuu ydks
f.dùka iduQyslj mqrka lsÍu
jeä ùug bv we;
iajdNdúlju
úúOdx.SlrKh
Ndú;d lr we;akï mrfmdaIs;
by; fnda.o
yeÍu
m,sfndaëka
md,kh lr .ekSu
;=klg j;a fmr& Wÿrd úh<Sug
iajdNdúl neoao wdrCId lsÍfuka
nrm;, wjia:d j,§ ks¾foaYhkag
uq¿ m%foaYfhau lDñkdYl" j,akdYl
wkqj ^mq¿,a ls%hdldÍ fkdjk&
biSu wju lsÍu
lDñkdYl Ndú;h
62
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
3'7 jdhj fldgig je<f`ok È,Sr frda. ^m;% ,m" f.ä l=Kq ùu wdÈh&
mqyqKq lsÍu
lrkafka kï fujeks frda. we;s úg
iduQyslj yd merKs j.dj wjika
thska je,lSu
3lgj;a fmr& Wÿrd mi iu`. fldgd
c,iïmdokh Woh ld,hg muKla iSud lsÍu
ñY% lsÍu fyda fldïfmdaiaÜ fmdfydr
j.dfõ uq, isgu wdidÈ; fldgia
ksIamdokhg fhdod .ekSu
lvd"
fjk;a l=, j,g wh;a fnda. iu`.
ms,siaiSu
fnda. udrej
ksis l,g j.dj weröu
m%;sfrdaë .=K we;s foaYSh t<j¿
tl;=
lr"
úh<Sug
yer
by; lghq;= ish,a, isÿl,;a md,kh fkdfõ kï ks¾foaYs; mßÈ È,Sr kdYl Ndú;h
m%fNao o we;=,;a jk mßÈ m%foaYfha
3'8 m;% lk" f.ä$ lr,a$ lrá úÈk o,Uqjka
fnda. úúOdx.SlrKh
j.dj f;fuk f,i c, iïmdokh
merKs fnda. fYAI iïmQ¾Kfhkau" jkjd;a iu`.u ^kj j.djg i;s
jÿ¨ iajdNdjh bj;a lsÍu yd j.dj
j.dj jgd fjk;a l=,hlg wh;a
fnda. ;Srejla i;s 3lg l,ska
merKs fnda. fYaI iïmQ¾Kfhkau" iduQyslj yd merKs j.dj wjidk
j.dlr wdjrKhla ,nd§u
jkjd;a iu`.u ^kj j.djg i;s
Ôj jeglska wdjrKhla ,nd §u
3lgj;a fmr& Wÿrd úh<Sug yer
ldnksl fmdfydr yels;dla Ndú;d
mi iu`. fldgd ñY% lsÍu fyda
lsÍu iy mi flàfï§ tajd mig
fldïfmdaiaÜ fmdfydr ksIamdokhg
ñY% lsÍu
fhdod .ekSu
khsg%cka fmdfydr wkjYH mßÈ
Ndú; lr we;akï mrfmdaIs; lDóka
jeämqr fkdfh§u
ksoyia jk f,i kj j.djg óg¾
fmdgEishï fmdfydr wkjYH mßÈ
10la muK wE;ska fnda. fYaI f.dv
wvq fkdlsÍu
fmr j.djg lDñ kdYl wju f,i
.id ;eîu
ks¾foaY mr;rh iy me, .yKh
mj;ajd .ekSu
iajdNdúl i;=rka /l .ekSu i|yd j.dj
fkdue;s
ia:dkj,
neoao
yels;dla wdrCId lr .ekSu
63
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
m%;sfrdaë .=K we;s foaYSh t<j¿
l+ôhkag$ mCISkag wdydrhg §u"
m%fNao" nv bß`.=" l=rlalka" fufkaß"
r;a lsÍu" fmd,s;ska nE.hla ;=<
n;, jeks fnda. iu`. fnda. udrej
isr lsÍu" mrfmdaIs;hska ksoyia jk
^wod, o,Uq j¾.h wkqj tu ydksh
f,i oe,lska jeiQ n`ÿkl isrlsÍu
fkdue;s fjk;a fnda. j¾.o fuhg
jeks&
we;=,;a l, yel&
fukau ksismßÈ úkdY lsÍuo tlfia
j.dlr wdjrKhla ,nd§u Ôj jeglska j.dj wjrKh lsÍu
mdxY= m%;sl¾u ^mi flàu" mi
mi ;eïîu" c,fhka i;shla muK
fmdgEishï fmdfydr wkjYH mßÈ
úh<s wjia:d j,§ j.dj f;fuk
wkjYH f,i m,sfndaOkdYl fh§u wju lsÍu
mi hg lr ;eîu& u`.ska miq.sh
j.dfjka we;s jQ fudjqkaf.a mfia
ydksh
nrm;,
f,i
jeä
jk
wjia:dj,§ iqyqUq,a i,nhska úkdY
isák fldaI wjia:d úkdY lsÍu
lsÍu i`oyd wdf,dal W.=,a Ndú;h
ldnksl fmdfydr yels;dla Ndú;d
lsÍu iy mi flàfï§ tajd mig
w;HdjYH
wjia:dj,§
o,Uqjkag
úfYaIs; jQ ^mq¿,a l%shdldÍ fkdjk&
ñY% lsÍu
ks¾foaYs; lDñkdYl Ndú;h ìys
jk
ì;a;r
yels
3'9 m;% lk l=reñKshka yd úo hqI Wrdfndk ul=Kka
muKg tl;= lr mrfmdaIs;hska isáhfyd;a ksoyia ùug yels mßÈ j.djg ó'10la muK wE;ska iqÿiq
khsg%cka fmdfydr wkjYH mßÈ
f,i c, iïmdokh
fmr,Su" f¾lal lsÍu" ysre t<sfhka
o<Uqjka
lsÍu
wvq fkdlsÍu
tl;=
jeämqr fkdfh§u
j.dj jgd by; j¾. j,g wh;a fnda. ;Srejla i;s ;=klg l,ska
lvd
jeo.;ah&
m%foaYh mqrdu fnda. úúOdx.SlrKh
^fuys§
merKs fnda. fYaI iïmQ¾Kfhkau
mßÈ ;ekam;a lsÍu
iduQyslj yd merKs j.dj wjika
m%Odk jYfhka uq,a i;s 4l muK
jkjd;a iu`.u ^kj j.djg i;s
ld,h ;=<§ iy bka miqj jqjo ^iq¿
3lgj;a fmr& Wÿrd úh,Sug yer
jYfhka we;s úg& hdka;%slj úkdY
mi iu`. fldgd ñY% lsÍu fyda
lsÍu' ^N+ñf;,a jeks úI øjHla
fldïfmdaiaÜ fmdfydr ksIamdokhg
iys; Ndckhlg oeóu" ;,d oeóu"
fhdod .ekSu
64
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
iajdNdúl i;=rka /l .ekSu i|yd
j.dj fkdue;s ia:dk j, neoao
jYfhka we;s úg& hdka;%slj úkdY
yels;dla wdrCId lr .ekSu
lsÍu ^N+ñf;,a jeks úI øjHla
m%;sfrdaë .=K we;s foaYSh t<j¿
iys; Ndckhlg oeóu" ;,d oeóu"
m%fNao" nv bß`.=" l=rlalka" fufkaß"
l+ôhkag$ mCISkag wdydrhg §u"
n;, jeks fnda. iu`. fnda. udrej
r;a lsÍu" fmd,s;ska nE.hla ;=<
^wod, m,sfndaO j¾.h wkqj tu
isr lsÍu" mrfmdaIs;hska ksoyia jk
ydksh fkdue;s fjk;a fnda. j¾.o
f,i oe,lska jeiQ n`ÿkl isrlsÍu
fuhg we;=,;a l, yel&
jeks&
fnda. úúOdx.SlrKh
j.dj jgd by; j¾. j,g wh;a
Ôj jeglska j.dj wjrKh lsÍu
mdxY=
mi
;eïîu"
flàu"
miq.sh
j.dfjka
fmdgEishï fmdfydr wkjYH mßÈ
úh<s wjia:d j,§ j.dj f;fuk
w;HdjYH
wjia:dj,§
ks¾foaYs;
mßÈ lDñkdYl Ndú;d lsÍu
we;sjQ
fudjqkaf.a mfia isák wjia:d úkdY
3'10 b,aueiaika
lsÍu
khsg%cka fmdfydr wkjYH mßÈ
f,i c, iïmdokh
c,fhka
i;shla muK mi hg lr ;eîu& u`.ska
lsÍu
wvq fkdlsÍu
mi fmr,Su" f¾lal lsÍu" ysre t<sfhka
tl;=
jeämqr fkdfh§u
j.dlr wdjrKhla ,nd§u
^mi
lvd
jeo.;ah&
fnda. ;Srejla i;s ;=klg l,ska
m%;sl¾u
^fuys§
fukau ksismßÈ úkdY lsÍuo tlfia
uq,a i;s 4l muK ld,h ;=<§ ^iq¿
úfYaIfhka lrú, l=,hg wh;a
ldnksl fmdfydr yels;dla Ndú;d
merKs fnda. fYaI iïmQ¾Kfhkau"
lsÍu iy mi flàfï§ tajd mig
iduQyslj yd merKs j.dj wjika
ñY% lsÍu
jkjd;a iu`.u ^kj j.djg i;s
ì;a;r wjia:dfõ§ yels muKg
3lgj;a fmr& Wÿrd úh<Sug yer
tl;= lr mrfmdaIs;hska isáhfyd;a
mi iu`. fldgd ñY% lsÍu fyda
ksoyia ùug yels mßÈ j.djg
fldïfmdaiaÜ fmdfydr ksIamdokhg
óg¾ 10la wE;ska iqÿiq mßÈ ;ekam;a
fhdod .ekSu
lsÍu
fmr j.djg lDñ kdYl wju f,i Ndú; lr we;akï mrfmdaIs; lDóka ksoyia jk f,i kj j.djg óg¾
65
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
10la muK wE;ska fnda. fYaI f.dv
lsÍu$ isÿre ke;s >klï fmd,s;Ska
.id ;eîu
nE.a j, oud fyd`Èka lg neo wõfõ ;eîu$ lDñkdYl ødjKhl .s,ajd
iajdNdúl i;=rka /l .ekSu i|yd
;eîu
j.dj fkdue;s ia:dk j, neoao yels;dla wdrCId lr .ekSu
j.djla kï fïjdfha mrfmdaIs;hska
fjk;a l=, j,g wh;a fnda. iu`.
isák neúka
fnda. udrej
fnda. úúOdx.SlrKh
j.dj jgd fjk;a l=, j,g wh;a
jid ;eîu
j¾. fuhg úfYaIfhka iqÿiqh&
ixia:dksl
lDñkdYl
wdf,am fldg j.dfõ t,a,Su
iSks ødjK" lDñkdYl ñY% fldg ;eka
mdxY= m%;sl¾u ^mi flàu" mi
;eka j, biSfuka iqyqUq,a ueiaika
fmr,Su" f¾lal lsÍu" ysre t<sfhka
úkdY fõ' ^kuq;a fndfyda ys;lr
mi ;eïîu" c,fhka i;shla muK
ueiaika iy ys;lr fonrekao fïjd
mi hg lr ;eîu& u`.ska
wdydrhg .ekSu u`.ska úkdY úh
miq.sh j.dfjka we;sjQ fudjqka
yelsh&
f.a mfia isák fldaI wjia:d úkdY
lsÍu
fm%daàka weu iu`. lDñkdYl ñY% fldg ;eka ;eka j,g biSu
ldnksl fmdfydr yels;dla Ndú;d
lsÍu iy mi flàfï§ tajd mig
lshq,sfhda
jeks
øjHhla
iys;
^fmrfudaka& W.=,la Ndú;d lsÍu
ñY% lsÍu
msmsCoaCod l=,fha f.ä lmd tu mDIaGhg
Ôj jeglska fyda fjk;a foaYSh øjH j,ska j.dj wjrKh lsÍu
wkjYH f,i m,sfndaOkdYl biSu wju lsÍu
j.dlr wdjrKhla ,nd§u ^rks,
Tjqkag msgúh yels
f,i ;ekam;a fldg uÿre oe,lska
fnda. ;Srejla i;s ;=klg l,ska
lDñkdYl wju f,i bisk ,o
ì;a;r oud we;s <má f.ä yd l=vd lSghka isák wjia:dfõ§ f.ä lvd wõfõ úh,Su
jevqKq lSghka iys; f.ä m%fõYfuka lvd tl;= lr úh<s fld, frdvq u; ;nd .sks ;nd jeä WIaK;ajhlg r;a
66
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
^4& t<j¿ j.dfõ taldnoaO m,sfndaO md,kh jvd;a fyd`oska id¾:l ùug kï''''''' hym;a fÉ;kdfjka" iqNjd§j iy úYajdifhka hq;=j taldnoaO m,sfndaO
md,k lghq;= isÿ lrkak' iajdNdúl mßirh iy ys;lr Ôùka fj; ldreKsljkak" wdrCId
lrkak' m,sfndaëka" Tjqkaf.a iajdNdúl i;=rka iy WodiSk Ôùka ms<sn`oj fyd`o
wjfndaOhla we;slr .kak' m,sfndaëka u¾Okh lsÍu fkdj ydksh wju jk f,i Tjqka yd Tjqkaf.a
ls%hdldß;ajh hgm;a fldg mj;ajd .kak' j.dfõ Èßu;a nj iy;sl lrkak' m,sfndaO$iajdNdúl i;=rka .yK yeisfrk wdldrh iy ld,.=Kh
wkqj wod, Wml%u ie,iqï lrkak' j.dfõ wd¾Ól wiajekakg jeä n,mEula isÿlrk m,sfndaëka md,khg
jeä wjOdkhla fokak' j.dfõ id¾:l;ajhg jvd;a WmldÍ jk Wml%u b;du;a fyd`Èka bgq
lrkak' Wml%u jeä m%udKhlska jeä id¾:l;ajhla ,eìh yelsh' ks;r w;ayod ne,Sï lrkak" w;aldph Ndú;fhka iy m,sfndaëka$
iajdNdúl i;=rka we;s lsÍfuka b;d fyd`o oekqula ,eìh yelsh' ;u oekqu" w;aoelSï iy l=i,;djka wfkla f.dùka iu`. yqjudre lr
.kak'
ipvm final 0 . . .indd
67
/ / 0 : : PM
68
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM
wdY%s; .%ka: Biological control, Van Driesche & Thomas Bellows (1996) Chapman & Hall,
New York. Insects and their Natural Enemies Associated with Vegetable and Soyabean in
South East Asia, Shepard B.M., et al (1999) Qnaliny Printing Co., U.S.A. Insect pest management, David Dent (1991) CAB International, U.K. Study of Insects, Borror, D.J., et.al. (1989) Saunders College Publishing,
U.S.A. Integrated Pest management – Potential Constrains and Challenges. Koul,O.,
G.S. Dhaliwal and G.W. Cuperus. (2004) CABI Publishing, London. Biological Control in the Tropics - The Proceedings of the Symposium on Biological Control in the Tropics (1999) CABI Publishing, Malaysia.
69
ipvm final 0 . . .indd
/ / 0 : : PM