Janusz Korczak – kto to taki?
W 1891roku został uczniem VII Rządowego Gimnazjum Męskiego. Stosowano tam surowe kary, takie jak „karcer” lub usunięcie ze szkoły. Nauczano w języku rosyjskim. W tym czasie Henryk polubił czytanie książek takich autorów jak Józef Ignacy Kraszewski i Henryk Sienkiewicz. Wspominał: „Mając piętnaście lat wpadłem w szaleństwo, furię czytania. Świat mi znikł sprzed oczu, tylko książka istniała…”
W 1896 roku po długiej chorobie zmarł jego ojciec, Józef Goldszmit. Wówczas Henryk poznał dwa skrajne światy ówczesnej Warszawy – biedę i bogactwo. Zaczął udzielać korepetycji młodszym kolegom i w ten sposób zdobywać fundusze na życie. Na łamach tygodnika satyrycznego „Kolce” opublikował humoreskę na temat wychowania dzieci pt. „Węzeł gordyjski”. Dwa lata później zdobył wyróżnienie w konkursie literackim im. Ignacego Paderewskiego. Przedstawił dramat pt. „Którędy?”, podpisany pseudonimem „Janusz Korczak”.
Janusz Korczak postanowił zostać lekarzem, tak jak jego dziadek. W latach 1898- 1905 studiował na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Swoje teksty publikował wówczas na łamach tygodnika literacko- powieściowego dla rodzin polskich, „Czytelnia dla Wszystkich”. W 1899 roku wyjechał do Szwajcarii, aby poznać biografię i twórczość pisarza i pedagoga Johanna Heinricha Pestalozziego, zwanego ojcem szkoły ludowej.
W 1900 roku powrócił do kraju i został słuchaczem tajnego „Uniwersytetu Latającego”. Wykładali na nim wybitni, polscy uczeni, tacy jak: Jan Władysław Dawid, Józef Krzywicki, Wacław Nałkowski. Na podstawie obserwacji życia biedoty z Powiśla, Starego Miasta i Ochoty napisał siedmioodcinkowy cykl artykułów pt. „Dzieci i wychowanie”, opublikowany na łamach pisma ilustrowanego „Wędrowiec”. W 1901 roku wydał pierwszą powieść pt. „Dzieci ulicy”. Został członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich. W 1904 i 1907 roku był wychowawcą na koloniach dla chłopców żydowskich w ośrodku „Michałówka”.
Janusz Korczak jako badacz dziecięcego świata.
Pracował w bezpłatnych czytelniach dla ubogich dzieci, prowadzonych przez Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności. Swoją pracę w czytelniach opisał: „Wydawaliśmy książki w sobotę wieczorem i w niedzielę od południa. Ale na długo przed otwarciem czytelni zbierali się czytelnicy w sieni, na schodach i na ulicy. (…) Stali tak na spiekocie letniej i w mrozy zimowe. Nie szkoda im było i wcale się nie nudzili: jeden zamawiał książki od drugiego.” Od1905 roku artykuły, felietony i reportaże publikował na łamach „Głosu”, pisma naukowo- literackiego, społecznego i politycznego.
Henryk Goldszmit jako miłośnik książek.
W 1905 roku jako lekarz rozpoczął pracę w żydowskim Szpitalu dla Dzieci im. Bersonów i Baumanów przy ulicy Śliskiej 51/Siennej 60 w Warszawie. W latach 1905 – 1906 pełnił funkcję lekarza wojskowego na froncie wojny rosyjskojapońskiej. W czasie podróży zagranicznych zwiedził Berlin, Paryż i Londyn, gdzie słuchał wykładów z pediatrii i pedagogiki, zwiedzał szpitale dziecięce, domy opieki i szkoły. W 1908 roku wyjechał na kolonie letnie dla chłopców chrześcijańskich do ośrodka „Wilhelmówka”. Organizował dla nich teatr amatorski i doskonalił swoje metody wychowawcze.
Na podstawie doświadczeń wychowawcy kolonii letnich napisał powieści pt. „Mośki, Joski i Strule”, „Józki, Jaśki i Franki”, które opublikował na łamach „Promyka”. W 1912 roku objął funkcję dyrektora w żydowskim Domu Sierot, gdzie wraz ze Stefanią Wilczyńską stworzył własny system oddziaływań wychowawczych.
Henryk Goldszmit jako człowiek pracy.