Uwagi do Komunikatu KE “Zamknięcie obiegu – plan działań UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym”, COM(2015)614 final W związku z postępującym wyczerpywaniem się zasobów ziemi i przewidywanymi konsekwencjami tego dla jej mieszkańców, Komisja Europejska, po raz drugi, przedstawiła koncepcję transformacji w kierunku gospodarki cyrkulacyjnej wraz z harmonogramem działań systemowych o znaczeniu długookresowym, jak też konkretne działania regulacyjne, jakie powinny być przyjęte w pierwszej kolejności w zakresie odpadów z celami do 2030 r. Biorąc pod uwagę, że wyczerpywanie zasobów może zahamować dalszy rozwój, działaniom na rzecz transformacji w kierunku gospodarki cyrkulacyjnej bezodpadowej przypisać należy największą wagę, bo transformacja taka decydować będzie o spełnianiu oczekiwań społeczeństwa oraz o rozwoju na każdym poziomie: państwa, regionów, lokalnym oraz firm. Tym bardziej, że z szybszego przestawienia się na zamykanie obiegu wykorzystania surowców, jak to wskazuje wiele analiz, już obecnie czerpać można istotne korzyści, które w przyszłości, wraz z wyczerpywaniem się zasobów będą się powiększać. Korzyści, w największym skrócie można przedstawić jak niżej: Społeczeństwo czerpać będzie korzyści, przede wszystkim z porównywalnie niższych kosztów produktów, w przypadku wzrostu kosztów surowców i zastąpienia ich poprzez recykling lub inne działania. Pozwoli to na większe zaspakajanie jego potrzeb i rozwój, a jednocześnie wpłynie na poprawę stanu środowiska, co będzie miało pozytywny wpływ na rozwój społeczno – gospodarczy. Na poziomie państwa, zyski wynikać będą z rozwoju gospodarczego, co wpłynie na spełnianie jego funkcji dla społeczeństwa, w tym w zakresie rozwoju społecznego, kultury, zdrowia itp. Władze samorządowe, zarówno na poziomie regionalnym, jak i lokalnym, poprzez stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju gospodarczego na poziomie regionalnym i lokalnym, co wpłynie na podniesienie atrakcyjności i zaspakajanie potrzeb mieszkańców. Przedsiębiorstwa, w ramach własnych działań na rzecz zamykania obiegu surowców, poza działaniami na poziomie państwa lub samorządów, uzyskiwać mogą niezależne korzyści, jak wskazuje wiele, już znanych przykładów. Aby transformacje przyśpieszyć, co jest w interesie wszystkich, należy podjąć wyzwania przez państwo, władze samorządowe jak i społeczeństwo. Największe znaczenie przy tym powinien mieć komplet instrumentów stymulujących przemiany w postaci bodźców ekonomicznych, regulacji prawnych, instrumentów dobrowolnych, wspierania innowacji, edukacji i innych. Częściowy zakres działań w tym zakresie przedstawia ww. Komunikat Komisji. Wydaje się jednak, że przy analizie możliwych działań w konkretnych przypadkach komplet tych działań można jeszcze uzupełnić. Jest oczywiste, że najwięcej korzyści z transformacji uzyskać może ten, kto szybciej przestawi się na gospodarkę cyrkulacyjną; państwo, region, gmina czy przedsiębiorstwo. Jeżeli zaniechamy działań w tym zakresie czeka nas utrata konkurencyjności. Obecne strategie i dokumenty dotyczące rozwoju w wielu sektorach i na różnych szczeblach nie uwzględniają idei gospodarki cyrkulacyjnej lub odnoszą się do niej wyłącznie hasłowo i wyrywkowo. Dowodem jest to, że obecnie trudno pokusić się o określenie w jakim stopniu nasza gospodarka jest cyrkulacyjna, w jakim stopniu dany region czy gmina wdraża ideę poza myśleniem wyłącznie przez pryzmat systemu gospodarki odpadami. Aby racjonalnie do tego podejść, wydaje się, że najwłaściwsze byłoby opracowanie strategii określającej zarówno niezbędne kierunki działań na poziomie kraju, jak i wskazówki dla władz
samorządowych i biznesu. Opracowanie takich strategii na poziomie regionalnym i lokalnym jest też, jak najbardziej pożądane w celu wykorzystania potencjału regionów i wzbudzenia konkurencji. Wydaje się, że na poziomie przedsiębiorstw świadomość transformacji już istnieje, ale wymagane jest wsparcie działań (np. w zakresie innowacji i edukacji) i być może ustalenie dodatkowych bodźców, ale to powinno być przedmiotem analizy w ramach opracowywania strategii państwa. Najważniejsze aktualnie jest przestawienie na sposób myślenia perspektywicznego i uzmysłowienie wszystkim, że zasoby ziemi są wyczerpywane i powinno to być uwzględniane we wszystkich działaniach w tym szczególnie strategiach rozwojowych. W pierwszej kolejności powinno to być uwzględnione w polityce państwa. Odnośnie proponowanych w pakiecie propozycji zmiany dyrektyw odpadowych z celami do 2030 r. wydaje się, że nie powinno się je oceniać z punktu widzenia zobowiązań trudnych do osiągnięcia, a jako wyzwania przyśpieszające transformacje w kierunku gospodarki cyrkulacyjnej. Ich realizacja to sprawa organizacji i z punktu widzenia doświadczeń szeregu krajów, gdzie poważnie ograniczono ilość odpadów kierowanych na składowiska, możliwa do osiągnięcia. Celowe natomiast byłoby zrobienie analiz skutków tych dyrektyw, na poziomie naszego kraju i wyciągniecie z nich wniosków jak efektywnie realizować te pierwsze kroki transformacji w kierunku gospodarki cyrkulacyjnej, bo jak wskazują wskaźniki Eurostatu (przedstawione na wykresie niżej, jesteśmy znacznie opóźnieni do średniej UE).
Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/web/environmental-data-centre-on-natural-resources/data/main-tables