Perspectief in onzekere tijden

Het is een understatement om te zeggen dat het onrustige tijden zijn voor agrarische ondernemers. Blijven ondernemen te midden van de ophef en terwijl de toekomst van je bedrijf misschien wel onduidelijk is, ga er maar aan staan. Hoe bewaar je de rust en krijg je de grip weer terug?

Sieto van Houten, ondernemerscoach bij Agrifirm Exlan, en Prof. Dr. Frenk van Harreveld, professor Sociale Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam leggen uit wat ondernemen in deze tijd zo moeilijk maakt, en geven tips om hiermee om te gaan.

Grip kwijt

Slapeloze nachten, boosheid, verdriet of juist gelatenheid. Iedere ondernemer zal de afgelopen maanden anders ervaren. Maar wat maakt nou dat de huidige situatie zo ingrijpend is, en zoveel ophef veroorzaakt? “Onzekerheid gaat in basis over de onvoorspelbaarheid in de wereld om je heen. Als die onvoorspelbaarheid te groot wordt weet je niet waar je aan toe bent. En aangezien mensen een fundamentele behoefte aan controle hebben kan het gebrek daarvan behoorlijk onprettig zijn”, aldus Frenk. Met alles wat er speelt is het dan ook niet gek dat sommige ondernemers de moed de laatste maanden wel eens in de schoenen zakt.

“Zeker als je gevoelig bent voor wat er op je afkomt vanuit de maatschappij en politiek, kan dat tot flink wat zorgen leiden. Heb ik straks nog wel een bedrijf? Werk ik in een sector die in de toekomst nog geaccepteerd wordt? Om daar antwoorden op te vinden is soms een flinke uitdaging”, voegt Sieto toe.

De onzekere wereld

Onvoorspelbaarheid is niet nieuw voor de agrarische sector, die zichzelf in het verleden al meerdere keren opnieuw moest uitvinden. Wat maakt dan dat juist de huidige ontwikkelingen zoveel impact hebben? Is de wereld nu echt een stuk onvoorspelbaarder dan voorheen? Sieto merkt op: “Er verandert veel én in hoog tempo. Zowel wereldwijd en in Europees verband als binnen onze eigen grenzen. Dat heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering. Waar je bijvoorbeeld 15 jaar geleden een stabiele lijn zag in je bedrijfsresultaten, is dat nu steeds lastiger te voorspellen. En dat heeft niet alleen te maken met de economische ontwikkelingen, maar ook met beleid en besluitvorming.”

Daarnaast vindt informatie ons tegenwoordig makkelijk en vlug. “We worden blootgesteld aan meer informatie inclusief alle meningen die daarbij horen. Al die keuze maakt het niet makkelijk om zekerheid te creëren”, legt Frenk uit. “Als tegenreactie op dit gebrek aan controle zie je dat mensen zoeken naar houvast. Dat is via digitale kanalen snel gevonden, vaak door lotgenoten te vinden. Een van de risico´s is dat dit kan leiden tot polarisatie, iets wat we de afgelopen jaren in Nederland en de rest van de wereld goed hebben kunnen zien.”

Ongezonde gevolgen

Een onvoorspelbare wereld, die bovendien meer en sneller dan ooit bij ons binnenkomt. Dat zorgt voor een flinke dosis onzekerheid. Hoewel iedereen hier anders op reageert, geldt bijna altijd dat het veel effect heeft op je gesteldheid. Psychische en fysieke klachten, van migraine of een korter lontje tot rugpijn of slaaptekort. Met alle gevolgen vandien. “Dat kan een flink negatieve invloed hebben op je bedrijf. Omdat je bijvoorbeeld niet goed slaapt, zie je belangrijke dingen over het hoofd wat weer kan leiden tot meer onzekerheid. Dat is een gevaarlijke negatieve spiraal,” verklaart Sieto. Frenk voegt toe: “Langdurige onzekerheid leidt vaak tot verhoging van cortisol, het stresshormoon. Een hoge waarde betekent meer stress. En inmiddels kunnen we met zekerheid zeggen dat stress ongezond is.”

Het lijden dat men vreest

Overal controle op hebben is als ondernemer praktisch onmogelijk en de onvoorspelbaarheid is groter dan ooit. Hoe zorg je dan voor grip? Erkennen wat er speelt en daarover in gesprek gaan, is volgens Sieto de belangrijkste stap die je kunt zetten: “Op het moment dat ik met ondernemers in gesprek ga over onzekerheid en hun gevoelens en gedachtes, ontstaat er vaak al ruimte. Door te onderzoeken waar de onzekerheid vandaan komt, krijgen we samen inzicht. Aan de hand daarvan creëren we meerdere scenario's en kaderen we mogelijke situaties in, dat zorgt voor perspectief. Doordat irrationele emoties gerationaliseerd worden ontstaat vanzelf rust, overzicht en daarmee perspectief. Soms blijkt dat er geen positief perspectief is, of dat het heel moeilijk gaat worden. Maar hoe lastig ook, dat geeft alsnog meer rust dan onzekerheid.” Frenk beaamt dit: “Ik denk dat dat absoluut waar is. Ik denk zeker dat mensen, ook als het om een negatieve uitkomst gaat, überhaupt liever weten waar ze aan toe zijn.”

Houvast

Het erkennen, bespreekbaar maken en erover praten helpt dus. En verder? Frenk: “Accepteer waar je geen controle over hebt en zoek naar de zaken waar je dat wel in kunt vinden.” Sieto: “Precies, richt je op zaken waar je invloed op hebt. Voor ondernemers is dat vooral jezelf, de ondernemer, en de onderneming. Over de onderneming praten is makkelijker, want daar draait het om feitelijke cijfers en resultaten. Praten over jezelf als ondernemer gaat een stuk dieper en is persoonlijk, maar steeds meer ondernemers zien hoe belangrijk dit is. Je moet je daarvoor kwetsbaar kunnen opstellen en dat kan confronterend zijn. Ga in ieder geval op zoek naar een sparringpartner. Dat kunnen collega´s zijn, je partner, een ondernemerscoach, wie dan ook. Op het moment dat je je onzekerheid bespreekbaar maakt krijg je al weer lucht.” Frenk voegt toe: “Stel jezelf ook open voor andere meningen: waak er bij de zoektocht naar houvast voor dat je in een omgeving terecht komt waar je alleen jouw waarheid hoort. Blijf kritisch! Uiteindelijk wil je een zo juist mogelijk beeld van de werkelijkheid, want van daaruit is het makkelijker om inzicht en houvast te vinden.” Tot slot benadrukt Frenk dat onzekerheid ook positief kan zijn. “Onzekerheid maakt je kritischer waardoor je beter open staat voor andere perspectieven. Het kan dus ook onderstrepen dat je weloverwogen keuzes maakt of een nieuwe uitdaging aangaat waar je van kan leren. Onzekerheid hoeft niet te verlammen. Het kan ook een mooie voorbode van groei zijn!”

Heb je behoefte aan een gesprek met een ondernemerscoach? Neem dan contact met ons op via 088 488 2929 of kijk op www.agrifirm.nl/ondernemerscoach.