iLERİ yangın DERSİ by Ahmet Erdemil

YANGINLA MÜCADELE İLERİ EĞİTİMİ (ADVANCED FIRE FIGHTING TRAINING)

1 UZAKYOL KPT BURAK KÖSEOĞLU

KURSUN İÇERİĞİ

A. Gemilerde Yangınla Mücadele Çalışmalarının Denetlenmesi 1- Yangın sınıfları ve yangın kimyası (YANGIN TEORİSİ)

2- Yangından korunma ve yangınla mücadele ekipmanları 3- Yangından korunma tedbirleri 4- Özellikle organizasyon, taktikler ve kumandanın üzerinde durularak limanda ve denizde yangınla mücadele usulleri 5- Su kullanılarak yangın söndürülmesi, gemi dengesi üzerine etkisi, önlemler ve düzeltme usulleri 3

6- Yangınla mücadele çalışmaları sırasında muhabere ve koordinasyon 7- Duman gidericiler dahil, havalandırmanın kontrolü 8- Yakıt ve elektrik sistemlerinin kontrolü 9- Yangınla mücadele sürecinde oluşan tehlikeler (kuru damıtma, kimyasal tepkimeler, kazan upteyk yangınları vb.) 10-Tehlikeli maddelerle ilgili yangınla mücadele 11-Malzemenin (boya vs.) depolanması ve elleçlenmesine ilişkin yangın önlemleri ve tehlikeleri 4

12-Yaralı kişilerin idare ve kontrolü 13-Kara itfaiyesiyle koordinasyon usulleri

B.Yangın Ekiplerinin Organizasyonu Ve Eğitimi 1- Beklenmedik durum planlarının hazırlanması 2- Yangın ekiplerindeki personelin yapısı ve yerlerinin belirlenmesi 3- Yangın talimlerinin organizasyonu

C-Yangın Tespit Ve Yangın Söndürme Sistemleri Teçhizatının Denetimi Ve Kullanımı 5

1- Yangınla mücadele sistemleri 2- Yangın tespit sistemleri 3- Sabit yangın sistemleri 4- Taşınabilir ve hareketli yangın söndürme teçhizatı (cihazlar, pompalar, can kurtarma, kurtarma, yaşam desteği, kişisel koruyucu ve muhabere teçhizatı dahil) 5- Akaryakıt yangınları dahil tüm yangın türleri için yangınla mücadele teknikleri

D- Yangınla İlgili Kazalarda Araştırma Ve Raporların Düzenlenmesi 6

YANMA • Belirli bir dereceye kadar ısı almış maddenin oksijen ile birleşerek kimyasal değişikliğe uğramasına yanma denir. • Yanma, kimyasal bir olaydır. 8

YANGIN KİMYASI • Yanma (oxidation) oksijenle birleşen bir maddenin meydana getirdiği kimyasal bir prosestir. • Bu proses sırasında, genellikle ısı (heat) şeklinde olmak üzere enerji açığa çıkar. • Demirin paslanması ve odunun çürümesi yavaş yanmaya örnek olarak gösterilebilir. • Fire (yangın), ya da combustion (tutuşma), ise hızlı oxidasyon (yanma) dır. Yanan madde oksijenle çok yüksek bir oranda birleşir. Isı ve ışık halinde enerji açığa çıkar. Bu enerji üretimi çok hızlı olduğundan ısıyı hissedip alevler halindeki ışığı görürüz.

• Çevreye dağılan ısı, oluşan ısıdan az olursa, sıcaklık sürekli artar. Yangın büyür ve hızlanır. 9

• Alev, içinde ışık yüklü bulunan atomlar ve elektronlar gibi etkilenmiş zerreciklerden meydana gelir. Alev oksijenin dahil olduğu çok hızlı değişen ve başka reaksiyonlarda içeren karmaşık bir tepkimedir. • Yangının doğmasına neden olan 3 türlü reaksiyon vardır;

 Kimyasal reaksiyon  Fiziksel reaksiyon  Biyolojik reaksiyon 10

 Kimyasal reaksiyon; Yanma; yanabilen maddeye bağlı olarak karışık bir kimyasal olay olup sıcaklık, ışık ya da kıvılcım gibi bir dış etkenle yanabilen maddenin oksijenle birleşerek yanmasıdır.  Fiziksel reaksiyon; Yanan gazlı kitle ve enerjinin çevreye yayılması, dağılması sonucu oluşan reaksiyondur. Bu yayılma hızı birleşenin yoğunluğuna, basınç ve sıcaklık değişimine ve yayılma katsayısına bağlıdır. Yangının dış etkenler, girdap ve anaforlar etkisi ile dikey hareketi olabilir. Karışık gazların hareketinin sebebi konveksiyon denilen dikey harekettir.( Dumanın anı olarak alev alması)  Biyolojik reaksiyon; Bakterilerin oksitlenmesi ile oluşan yangın biyolojik yangın olarak tanımlanır. ( Islak yüklenen tohumlu yüklerin fermantasyon sonucunda 11 kızışarak yangına sebebiyet vermesi)

BİR YANGININ BAŞLANGICI (The start of a fire) • Tüm maddeler doğada üç halden birinde bulunurlar: Katı, Sıvı ve Gaz (buhar) • Bir katının atom veya molekülleri birbirine yakın, sıvının ise gevşek olarak paketlenmiştir. • Gazların ise molekülleri adeta bir arada değil gibidir ve bağımsız halde hareket halindedir. • Bir maddenin okside olabilmesi için moleküllerinin çok iyi bir şekilde ve yeterince oksijen molekülleriyle sarılması gerekmektedir. • Katıların ve sıvıların molekülleri oksijen molekülleriyle sarılamayacak kadar sıkıdır. • Bu nedenle sadece gazlar ya da buharlar (vapors) yanabilir. 12

• Bu enerji radyasyon (ışıma) yoluyla tüm yönlere iletilir. Bu nedenle bir kısmı yangının yatağına yani yanan katı ya da sıvıya (yakıt) geri döner. Yakıta geri ışıyan ısıya radyasyon (ışıma) geri beslemesi denir. • Bu ısını bir kısmı daha çok buhar çıkarır ve bir kısmı da bu çıkan buharı tutuşma sıcaklığına (ignition temperature) yükseltir. • Eş zamanlı olarak, hava alevlerin ve buharın buluştuğu bölgeye çekilir. Sonuçta yeni oluşan buhar yanmaya başladıkça alevlenmede artmaktadır. 13

Çevreye dağılan ısı, oluşan ısıdan az olursa, sıcaklık sürekli artar. Yangın büyür ve hızlanır. 14

TANIMLAR Alev alma, Parlama, Tutuşma Noktası; Maddenin sıcaklıkla oluşan üzerindeki gaz karışımının alev alabileceği en düşük ısı derecesidir. Kendi kendine tutuşma; Direkt bir alev, kıvılcım olmadan yangın olayının başlamasıdır. ( Kızgın tavayağ) Yanma sıcaklığı; Maddenin yanmaya devam ettiği sıcaklıktır. Yanabilirlik; Yanabilme özelliğine sahip olmadır. Yanabilme sınırı; Üst ve alt yanabilme sınırları arasında kalan bölgedir. 16

 Yanabilme alt sınırı; Yanma için havada bulunan hidrokarbon gazlarının alt sınırıdır. Yanabilme üst sınırı; Yanma için havada bulunan hidrokarbon gazlarının üst sınırıdır. Bundan sonra ortamda yeterli oksijen olmadığı için yanma olmaz. Atıllaştırma; Havayı, oksijen bakımından, gazların tutuşturmak için yetersiz hale getirmek. Yani havanın içindeki oksijen miktarını % 8’in altına indirmek. Yanma hızı; Yangın üçgenini oluşturan elemanların bol oluşu yanma hızını hızlandıracak, az oluşuda azaltacaktır. 17

YANMANIN KOŞULLARI YANGIN ÜÇGENİ

YANICI MADDE

ISI

OKSİJEN

•YANGIN ÜÇGENİN HERHANGİ BİR KENARININ OLMAYIŞI YANGINI BAŞLATMAZ (MENFİ). • YANGIN ÜÇGENİN HERHANGİ BİR KENARININ KALDIRILMASI YANGININ SÖNDÜRÜLMESİNİ SAĞLAR. 19

YANGIN ÜÇGENİ

YANICI MADDE

YANMA YOK OKSİJEN

ISI

• Yangın üçgeninin herhangi bir kenarı eksik ise, yangın başlayamaz. • Eğer yangın üçgeninin kenarlarından herhangi biri kaldırılırsa, yangın sönecektir. • Bir yangın, yangın üçgeni tahrip edilerek söndürülebilir. Eğer yanıcı madde, oksijen ya da ısı ortadan kaldırılırsa yangın söner. Eğer zincirleme reaksiyon kırılırsa, sonuçta meydana gelen buhar ve ısı üretimindeki düşüş yangını söndürür. İçin için yanma ya da tekrar alevlenme (reflash) olasılığının olduğu durumlarda ilave soğutma yapılması gerekebilir. 21

YANICI MADDE Yanma derecesine kadar ısıtıldığında oksijenle birleşmesi sonucunda yanan ve yandığında etrafa ısı yayan maddelere yanıcı maddeler denir. Yanıcı maddeler doğada 3 (üç) halde bulunurlar, bunlar;   

Katı Sıvı Gaz

KATI YANICI MADDELER Moleküller arasındaki büyük bir çekim kuvveti ile birbirlerine sıkıca bağlı olan, belli bir hacim ve biçime sahip olan maddelere katı maddeler denir. Katı Yanıcı Maddeler  Kömür  Odun  Kağıt  Kumaş  Mum  Deri  Zift  Naftalin  Parafin 23

SIVI YANICI MADDELER • Sıvı maddelerin yanan kısmı, sıcaklık etkisi ile gaz haline geçen sıvı buharlarıdır. • Yanma yüzeydedir, korlaşma ve yüzey altında yanma olmaz. • Yüzeydeki yanmanın etkisi ile ısı artar ve yanmanın devam edebilmesi için gerekli ortam hazırlanmış olur. • Sıvı yanıcı maddelerin parlama noktası düştükçe yangın yönünden tehlike riskleri yükselir.

Sıvı Yanıcı Maddeler  Benzin  Motorin

 Alkol  Cilalar 25

SIVI MADDE YANGINLARINDA GELİŞME • Zemine yayılmış olan akaryakıttan petrol buharları çıkmaya başlar ve bütün yönlere yayılır. Ufak bir alev veya kıvılcım gördüğünde tutuşur ve her yöne ısı yayılmaya başlar. Yayılan bu ısının bir kısmı aşağıya inerek daha çok akaryakıtın buharlaşmasını sağlar ve oluşan bu buharlar da alevleri arttırır, yani yangını büyütür. Akaryakıtın parlama sıcaklığı buharlaşmanın başladığı en düşük sıcaklıktır. • Yanma kapalı bir ortamda başlamışsa yangından önce içeride bulunan oksijen nedeniyle oluşan yangın, yakıt buharlarını anında genleştirerek gazın sıkışmasına ve patlama yapmasına neden olur. • Akaryakıt buharları alev veya kıvılcım görmeden de tutuşabilir. Bu akaryakıtın kendi parlama ısısına yükselmesi ile olur, motor ekzosunun üstüne dökülen yağın tutuşması 26 buna bir örnektir.

PARLAMA NOKTASI (FLASH POINT) • Sıvı yakıtın parlama noktası, yüzeyine yakın olan tutuşabilir karışım formu için yeterli buharı yaydığı sıcaklıktır. Bundan biraz yüksek bir sıcaklıkta devamlı yanma olur ve bu sıcaklığa da yakıtın Yanma Noktası denir. Yakıtların parlama noktaları ve yanma noktaları kontrol testleri ile belirlenir.

GAZ YANICI MADDELER • Moleküller arası çekim kuvveti çok zayıf olup diğer

yanıcı maddelere nazaran çok daha kolay ve hızlı yanarlar. • Genellikle hidrokarbon bileşikleri ( petrol ve türevleri ) ve bu bileşiklerin karışımlarından olurlar. • İçinde bulundukları kabın veya tankın dayanma gücüne bağlı olarak sıkıştırılıp basınç altında sıvılaştırılabilirler. Basınç kaldırıldığında da gaz haline dönerler.

Gaz Yanıcı Maddeler  Propan  Bütan  Asetilen 29Tabii Gaz

OKSİJEN • Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz olup canlıların

temel yaşam kaynağıdır. • - 183° C’ de sıvılaşır ve genellikle sıvı olarak depolanır. • Normal havada % 21 oranında oksijen bulunur. • Alevli yanmayı desteklemek için hava içindeki oksijen konsantrasyonu minimum % 15 oranında olmalıdır. • İçin için yanma ise hava içindeki % 3 oranındaki oksijen ile meydana gelir. 30

ISI • Bir cismin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel bir etkidir. • Isı bir enerji biçimi, sıcaklık ise bir cisimde bulunan ısı

enerji miktarının ölçüsüdür. • Isı bir kibrit alevinden, demir alaşımlı malzemelerinin bir birine çarpması sonucunda oluşan sparklardan, sürtünme sonucu oluşan ısıdan, kesme veya kaynak maksatlı oksi-asetilen torcundan, elektriki kısa devre veya arkından meydana gelebilir. 31

Ignition Temperature (Tutuşma sıcaklığı) • Bir maddenin (katı, sıvı yada gaz) tutuşma sıcaklığı bir kıvılcım yada alev uygulanmaksızın sürdürülebilir. yanmanın gerçekleşeceği en düşük sıcaklıktır. • Maddelerin cinsine göre tutuşma sıcaklıkları farklılık göstermektedir. Verilen bir madde için tutuşma sıcaklığı maddenin dökme olasına, yüzey alanına ve diğer bazı faktörlere göre de değişmektedir. • Genel yanıcı maddelerin tutuşma sıcaklıkları 149°C 538°C aralığındadır. 32

Yangının isteyerek çıkarılması durumu dışında maddeler nasıl oluyor da kendiliklerinden veya dolaylı olarak yanma sıcaklıklarına ulaşabiliyorlar. Maddeler; • Kimyasal enerji, • Mekanik enerji, • Elektrik enerjisi, • Nükleer enerji, • Statik elektrik, • Sıkışma, • Tabiat olayları, • İnsanlardan kaynaklanan hatalar veya ihmaller Nedenleri ile ya kendiliklerinden veya dolaylı olarak yanma sıcaklığına ulaşıyorlar. Şimdi bunları tek ,tek inceleyelim; 33

• Kimyasal enerji : Maddeler içlerinde bulundukları gaz

ve sıvılar ile veya kendi içlerinde bulunan gaz ve sıvılarla kimyasal reaksiyona girerek ısı oluştururlar, oluşan bu ısı ise maddeyi yanma sıcaklığına kadar ısıtır. Buna örnek olarak, ıslak pamuk yükünün, yağlı tohumların, yağlı bez veya kağıtların, sebze ve meyvelerin havası değiştirilmeyen bir ortamda mesela gemi ambarında kendiliklerinden tutuşması gösterilebilir. • Mekanik enerji: İki katı maddenin birbirine sürtünmesi nedeniyle meydana gelen sıcaklıkla maddelerin ısınması, ısınan maddelerin kendilerinin veya bunlarla temasta olan maddelerin yanması olayıdır. Buna örnek olarak sarmış bir piston kolu ile krank arasında meydana gelen sürtünme, sürtünme sonunda oluşan ısı ve ısının makine yağlama yağını tutuşturması gösterilebilir.34

• Elektrik enerjisi: Elektrik akımı bir dirençle karşılaştığında veya gerekenden ince kablo ve benzeri bir yol üzerinden aktığında sıcaklık oluşturur ve etrafındaki maddeleri ısıtarak yanmasına neden olur. İnce kablolarla güçlü elektrikli cihazların çalıştırılması ve ısınan kablonun yanması buna bir örnektir. Yine izolasyonu bozulmuş bir kablonun şase yapması ve bu esnada sıcaklık oluşması elektrik enerjisinin bir neticesidir. • Nükleer enerji: Nükleer maddelerin yapısının bozulması neticesinde ortaya çok yüksek ısı çıkar ve bu da kontrol altına alınamazsa yangınlar oluşur. • Statik elektrik: Maddelerin birbirine sürtmesi neticesinde oluşur. İletken olmayan maddeler elektriği üzerlerinde toplarlar ve bir madde ile temasa geçtiklerinde üzerlerinde bulunan elektriği ona aktarırlarken bir kıvılcım meydana getirirler. Meydana gelen bu kıvılcım, ısı ürettiğinden çevrede 35 bulunan mesela petrol buharlarını tutuşturabilir.

• Sıkışma : Gazlar sıkıştırıldığında ısı neşrederler; oluşan bu ısı yanmaya ve patlamaya neden olur. Diesel motorlar bu prensiple çalışırlar. •Tabiat olayları: Yıldırım düşmesi kızgın lavlar ve bunlar nedeniyle oluşan yangınlar bu olaya örnek oluşturmaktadır. • İnsanlardan kaynaklanan hatalar ve ihmaller: İnsanların hataları veya ihmalleri neticesinde yanıcı maddeyle ısının bir araya getirilmesi olayıdır. Unutulan bir ütü, ocakta bırakılan tencere, zil tablosu ile elektrik motoru çalıştırmak, akaryakıt bulunan bir zeminde oksijen kaynağı ile bir demir parçasını kesmek, yanıcı gazların bulunduğu tanka korumasız reflektör sarkıtmak, insanlardan kaynaklanan ihmal ve hatalara örnek olarak gösterilebilir. 36

YANGININ YAYILMASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER Yangın aşağıda sıralanan faktörler dolayısıyla yayılır. • İLETİM • HAVA AKIMI • RADYASYON • DİREKT TEMAS

İLETİM; GEMİDEKİ YANGINLAR, GEMİ BÜNYESİNDEKİ ÇELİK SAÇLAR BOYUNCA, SAÇLARIN ISINMASI SONUCU YAYILIRLAR.

HAVA AKIMI; ISINAN HAVANIN GEMİDEKİ BOŞLUKLARDA YER DEĞİŞTİRMESİ YANGININ YAYILMASINA NEDEN OLUR.

DİREKT TEMAS; ISI KAYNAĞINA TEMAS EDEN MADDENİN ISINARAK ENERJİYİ TAŞIMASI YANGININ YAYILMASINA NEDEN OLUR.

RADYASYON; RADYASYON YANİ IŞINIM YOLU İLE DE YANGIN YAYILIR.

GEMİLERDE YANGININ YAYILMASINI KOLAYLAŞTIRAN BÖLÜMLER VE FAKTÖRLER • Makine Dairesi Makine dairesinde bulunan yakıt, yağ, yağ emmiş maddeler, sıcak yüzeyler, hasarlanmış kısımlar, ısı çıkartan işler, kendi kendine tutuşan maddeler yangının çabuk yayılmasına neden olurlar. • Kuzineler Kuzinelerdeki yanabilir sıvılar, kızartma için ısıtılmış yağlar, sıcak yüzeyler, fırın, ısınan tavalar, hasarlı elektrik devreleri yangının yayılmasına etken olur. 42

• Yaşam Mahalleri

Yaşam mahallerinde bulunan yanabilir maddeler, örtüler, perdeler, şahsi eşyalar, kibrit, sigara, elektrik kontakları, çöpe atılmış kağıtlar da yangının yayılmasına sebep olurlar.

“A” SINIFI YANGIN (Adi Yangın) “B” SINIFI YANGIN (Akaryakıt Yangını) “C” SINIFI YANGIN (Gaz Yangını) “D” SINIFI YANGIN (Metal Yangını) “E” SINIFI YANGIN (Elektirik Yangını) 45

“A” SINIFI YANGINLAR (Adi Yangınlar) • Ağaç ve ağaç ürünleri, tekstil ürünleri, orman, kağıt ve kağıt ürünleri, bina, vb. maddelerin meydana getirdiği yangınlardır. • Genelde “Solid Su” veya “Pulvarize Su” ile söndürülür. • Ağaçtan ve prefabrike konutlarda meydana gelen yangınlarda, % 3 konsantrasyonlu foam köpüğü kullanmak en etkili yöntemdir. 46

“ B “ SINIFI YANGINLAR (Akaryakıt Yangınları) • Genellikle petrol türevi ürünler ve bitkisel yağların tutuşması ile oluşan yangınlardır. Bu sınıf yanıcı maddelerde yanma yüzeyde olur. Örneğin: Motorin, mazot, benzin, gaz yağı, yağlama yağı boya, gres, vb.

. Bu sınıf yangınların söndürülmesinde en etkili yol yanıcının hava ile temasın kesilmesidir, bunu da en iyi foam köpüğü sağlar. 47

“C” SINIFI YANGINLAR (Gaz Yangınları) • Gaz halindeki ( Hidrojen, Asetilen, Metan, Bütan,

vb. ) maddelerin oluşturduğu yangınlardır. • Gaz maddeler havadan hafif ise atmosfere yayılır, havadan ağır ise zemin üzerinde bir tabaka oluşturur. Bir kıvılcımla karşılaşırsa alevler her yöne yayılır. Kapalı bir ortamda ise gaz genişlemesi sebebiyle patlama olur. • Çeşitli kuru kimyasal tozlar, “Karbondioksit” (CO2) gazı ve Halon tipi söndürücüler “C” sınıfı yangınların ideal söndürücüleridir. 48

“D” SINIFI YANGINLAR (Metal Yangınları) • Alüminyum, magnezyum, titanyum, fosfor, sodyum, potasyum ve zilkenyum gibi metallerin yanmasından meydana gelen yangınlardır. • Bu sınıf yangınların en etkili söndürücüsü “Trimotoksinboraksin” olup ayrıca “Yüksek Süratli Pulvarize Su, Kuru Kum, Toprak, Grafit Tozu” da tavsiye edilen söndürme maddelerinden dir. • “D” sınıfı yangınlar söndürülürken dikkat edilmez ise infilaklara, zehirlenmelere ve patlamalara neden olur. Bu maddelerin yangın hususundaki özelliklerini tam öğrenebilmek için IMO’nun “Dangerous Goods” kitabına 49 bakmak yerinde olacaktır.

“E” SINIFI YANGINLAR (Elektrik Yangınları) • Elektrik enerjisi taşıyan kablo, şalter, trafo,

elektrik motorları, elektrikli/elektronik cihazlarda meydana gelen yangınlardır. • “E” Sınıfı olarak başlayan yangınlar, ilerleyen safhada “A” veya “B”sınıf yangına dönüşebilirler. • “E” Sınıfı Yangınların en ideal ve ekonomik söndürücüsü “Karbondioksit” (CO2) gazı dır. 50

YANGIN SÖNDÜRME TEKNİKLERİ • Yanıcı maddenin cinsi, yangının sınıfı ne olursa olsun söndürme metodu ve prensipleri aynıdır. • Bu prensip yanmayı oluşturan ve “Yangın Üçgeni” olarak bilinen yapıyı bozmaktan ibarettir.

Sonuç olarak; Yangının söndürülmesi aşağıda belirtilen tekniklere göre yapılmalıdır.  Yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak.  Oksijeni ile temasını kesmek.  Isıyı yok etmek (Soğutarak söndürmek).  Zincirleme reaksiyonunu kırmak. 53

YANICI MADDE

ISI

YANMA YOK

YANICI MADDEYİ ORTADAN KALDIRMAK

OKSİJEN

• Katı yanıcı maddelerde; bu yöntem pek mümkün değildir, ancak küçük çaptaki katı yanıcı maddeler emniyetli bir sahaya alınabilir. • Sıvı yanıcı maddelerde; sızan yakıt devre üzerindeki valfın kapatılması yöntemi ile yangın kontrol altına alınabilir veya söndürülebilir. • Gaz yanıcı maddelerde; sızan gaz devre üzerindeki valfın kapatılması yöntemi ile yangın kontrol altına alınabilir veya söndürülebilir. • Metal yanıcı maddelerde; metal madde küçük ise denize atılabilir. Şayet yük olarak taşınıyorsa böyle bir durum mevzu bahis değildir. 54 • Elektrik yangınlarında ise; enerjinin kesilmesi yanmayı durdurur

ISIYI YOK ETMEK (Soğutma)

YANICI MADDE

YANMA YOK

ISI

OKSİJEN

Bu işlem genelde “Su” kullanılarak yapılır. Yanan maddenin sıcaklığı tutuşma sıcaklığının altına düşürülür. Bu işleme de “Soğutma” adı verilir. 55

OKSİJEN İLE TEMASINI KESMEK (Boğma)

YANICI MADDE ISI

YANMA YOK OKSİJEN 1. ÖRTME : Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim, vb.) ve kimyasal bileşkeler (foam köpüğü, AFFF, vb.) kullanılarak yanan maddenin oksijen ile temasının kesilmesiyle yapılan söndürmedir.

2. BOĞMA : Yangının, oksijen ile temasının kesilmesi veya azaltılması amacıyla yapılan söndürme yöntemidir. Bu yönteme en iyi örnek “CO2 Gazı” dır. 56

ZİNCİRLEME REAKSİYONU KIRMAK • Yanma sırasında; yanıcı madde, oksijen ve ısı arasındaki alışverişin, kimyasal bir işlem ile kesilmesi suretiyle uygulanan söndürme tekniğidir. • Bu söndürme tekniğinde, genellikle “Halojenli” söndürücüler kullanılır, örnek;  Halon 1301  FM 200 TM  NAF Serisi Gazlar57

YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN ANA SÖNDÜRÜCÜLER  SU  KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER  KURU KİMYEVİ TOZLAR  KARBONDİOKSİT (CO2) Bunlara; Stim ve Kum da ilave edilebilir. 60

En yaygın, en ucuz ve temini en kolay olan söndürücüdür. “A” Sınıfı yangınların en etkili söndürücüsüdür. 61

 Su zerreciklerinin çok yüksek ısı emici özelliği sayesinde, hem soğutma ve hem de meydana getirdiği su buharı ile de boğma yaparak yangını söndürür.  Elektriği iletmesi nedeniyle “E” Sınıfı Yangınlarda kullanılmaz. 62

1. 2. 3.

100 Lb./pus2 su = 1,5 pus – solid - 30 mt menzil-dk. 360 lt. 100 Lb./pus2 su = 1,5 pus – hüzme - 5 mt – 3 mt dk. 235 lt. 100 Lb./pus2 su = 1,5 pus – aplikatör – 2,5 mt- 5 mt dk. 165 lt. 63

KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER  Foam’ da denilen söndürme sıvısının belirli oranda su ve hava ile karıştırılması ile elde edilir.  Köpük “B” Sınıfı yangınların ideal söndürücüsü dür. Kütlesel olarak yanan “A” Sınıfı yanıcı maddelere de rahatlıkla uygulanır.  Köpüğün söndürme metotları;  Soğutarak  Ayırarak

 Bastırarak  Kaplayarak 70

KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER UYARI Köpüğün karışımında su olduğu için hiçbir zaman elektrik devreleri üzerine sıkılmamalıdır.

YANGIN SÖNDÜRME KÖPÜĞÜ NEDİR ? Yangın Söndürme Köpüğü; hava, su ve köpük konsantresinden oluşan kabarcıklar topluluğudur. Bu kabarcıklar yanıcı sıvıların yüzeyinde yüzerek yangını söndürür.

KÖPÜK NASIL YAPILIR ? Köpük; “Oranlama, Hava Ekleme ve Uygulama” olarak adlandırılan üç aşamalı bir süreç içinde yapılır.

KİMYASAL FOAM YAPIMI

MEKANİK (HAVA) FOAM YAPIMI

KURU KİMYEVİ TOZLAR  Söndürme özelliği; ısıyı yayma, boğma, zincirleme reaksiyonlarını kırma ve yüzeyi örtme şeklindedir.  “B” sınıfı parlayıcı madde yangınlarında ve kullanılmakla beraber yalıtkan olduğundan her sınıf yangın söndürme işleminde kullanılır. 78

 Kuru Kimyevi Tozlar;  Sodyum Bikarbonat (B, C),  Potasyum Bikarbonat (B, C),  Üre Potasyum Bikarbonat (B, C),  Mono Amonyum Fosfat (A,B, C, D) tan imal edilmişlerdir.  Kuru Kimyevi Tozlar (PKP) kullanıldığında cam elyafı şeklinde artık bıraktığından zorda kalınmadıkça elektrik ve elektronik cihaz yangınlarında kullanılmamalıdır...

CO2 Püskürtme ile, atmosfer basıncında gaz haline geçerek ortamdaki oksijen miktarını azaltan yani boğucu etkisi ile yangını söndüren kimyasal bir söndürücüdür. 81

KARBONDİOKSİT GAZININ SÖNDÜRÜCÜ OLARAK ETKİSİ ANA ETKİSİ BOĞMA “Atmosferdeki oksijenin yerini alır.”

İKİNCİ DERECE ETKİSİ SOĞUTMA “Yangın söndürmedeki etkisi çok azdır.” 83

CO2 GAZININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ  CO2 Gazı;  Havadan 1.5 kat daha ağır,  Kokusuz,  Yalıtkan,  Boğucu bir gazdır.  Etkili kullanım mesafesi; 1.5 ile 3 metre dir.  15 Lb. (6 Kg.) CO2 tüpü, 30-45 saniyede tüp boşalır ve yaklaşık olarak 3.8 m3 hacmi boğar. 85

A SINIFI YANGIN (KATI MADDE YANGINI)  SU  FOAM İLK MÜDAHALEDE  KURU KİMYASAL TOZ  KARBONDİOKSİT (CO2)  PORTATİF SULU SÖNDÜRÜCÜ 88

B SINIFI YANGIN (SIVI MADDE YANGINI)     

FOAM PULVARİZE SU KURU KİMYASAL TOZ CO2 HALON (SABİT SİSTEM) 89

C SINIFI YANGIN (GAZ MADDE YANGINI)

 CO2  KURU KİMYASAL TOZ  HALON

D SINIFI YANGIN (METAL YANGINI)  KURU KİMYASAL TOZ  TRİMOTOKSİNBORAKSİN  YÜKSEK SÜRATLİ PULVARİZE SU  KURU KUM VE TOPRAK  GRAFİT TOZU

E SINIFI YANGIN (ELEKTRİK YANGINI)  CO2  KURU KİMYASAL TOZ  HALON 92

“RÜZGARI ARKANIZA ALIN.”

“SÖNDÜRÜCÜYÜ YANGININ ÇIKIŞ NOKTASINA PÜSKÜRTÜN.”

“AKARYAKIT YANGINLARINDA SÖNDÜRÜCÜNÜZÜ SIZINTININ BULUNDUĞU NOKTAYA PÜSKÜRTÜN.”

“MÜMKÜN OLDUĞUNCA FAZLA SÖNDÜRÜCÜ KULLANARAK YANGINA MÜDAHALE EDİN.”

“YANGINI TAMAMEN SÖNDÜRMEDEN ALANI TERK ETMEYİN.”

Gemilerde yangın çıkış nedenleri

• Güvenlik kurallarına uymaktan kaçınma, • İşe gereken titizliği göstermeme, • Unutkanlık, • Bilgisizlik, • Elektrik devrelerinin yetersizliği ve eksikliği, • Yanlış yükleme yapılması, • Yanlış taşıma, • Yetersiz kontrol, • Elektrik devrelerinin ıslanması veya yağlanması, • Fareler, • Bacalarda kurum, is ve yağ birikmesi, • Kazan cehennemliğinde yakıtın yakıt buharına dönüşmesi, • Isınmış metallerin üzerine yağ döküşmesi, 99 • Kasti hareketler,

• Makinelerin bakımsızlığı, • Yıldırım düşmesi, • Pislik ve düzensizlik, • Yanan sigara atılması, kül tablalarının çöp sepetlerine dökülmesi, çöp sepetlerinin boşaltılmaması, • Kamaralarda yatarak sigara içilmesi, • Sıcak su, yakıt, yağ, kızgın buhar ve kalorifer devrelerinin izolasyon eksikliği, • İmalat ve yapım kusurları, • Yakıt buharlarının veya yanıcı gazların bulunabileceği ortamlarda sigara içilmesi, • Bacalarda kıvılcım önleyici tel kafeslerin bulunmaması, • Tankerlerde raspa yapılması ve çivili ayakkabı ile gezilmesi, 100

101

YANGIN SAVUNMA GEREÇLERİ, CİHAZLARI VE DONANIMLARI 1. Yangın hortumları 2. Yangın hortum kaplinleri 3. Yangın hortumu nozulları 4. Yangın vanaları 5. Valf süzgeçleri 6. Y Geytler 7. Uluslararası sahil bağlantısı ( International shore connection) 8. Taşınabilir ( Portatif ) yangın söndürme aletleri (Minimaxlar) 9. Özel kimyevi tozlu minimaxlar 10. Gruplu CO2 ‘li minimaxlar 11. Taşınabilir köpük başlığı ve ejektörü 102

12. Taşınabilir köpük makineleri (Ejektörleri) 13. Kum 14. Yangın battaniyeleri 15. Sodalı talaş 16. Hortum anahtarları 17. Yangın baltaları 18. Kazma kürek 19. Yangın kancaları 20. Yangın merdiveni 21. Sabit yangın söndürme sistemleri 22. İnert gaz devreleri 23. Yangın ihbar ve alarm sistemleri 24. Yangınla mücadele kişisel teçhizatı 25. Sabit yangın pompaları 26. Seyyar pompalar 27. Yangın kontrol planları 103 28. Alarmlar

1-YANGIN HORTUMLARI

•Yangın hortumlarının iç kısımları lastik veya kauçuk ile kaplıdır. Dış kısımları ise tabii veya yapay elyaftan yapılmış kumaşla kaplıdır. Bu kumaş tabii ve yapay elyaf karışımından da yapılmış olabilir. İç lastik veya kauçuk kısmın görevi su geçirgenliğini önlemektir. Dış bez kısmın görevi ise hortumun basınç altında şişip deforme olmasını önlemek ve lastik kısmın hasarlanmamasını sağlamaktır. •Ticaret gemilerinde genellikle 1,5 veya 2,5 pus çapında hortumlar kullanılır. Hortumların çapı bulundukları yerdeki yangın vanası çapına uygun olur. Hortumların minimum uzunluklan ise hortumun kullanılacağı yerin yangın vanasına olan mesafesi kadar olmalıdır ve bu mesafe hesaplanırken hortumun bölmeler içinde dolaştırılacağı unutulmamalıdır. Çünkü hortum kullanılacağı yere döşenirken birçok kaporta, kapı, koridor veya menfezden geçecektir. 104

• Hortumların bir ucunda dişi, diğer ucunda erkek kaplin bulunur ve her hortumun bir nozulu olur. Hortum ve nozul yangın vanalarının yanında ve gözle görülebilir yerlerde muhafaza edilir. •36 dan fazla yolcu taşıyan gemilerde iç kısımdaki hortumlar devamlı olarak vanalara bağlı bir şekilde bulunmalıdır. • Açılacağı zaman hortum rodası dik olarak yere konur, dişi kaplinden tutularak yuvarlanır. • Her yangın vanası için bir yangın hortumu olmalıdır. Ayrıca her müstakil bölmenin en uç noktasına iki hortumla müdahale edilebilecek durum bulunmalıdır. Başka bir deyişle her müstakil bölmenin her noktasına yetişebilecek iki hortum olmalıdır. Bu durumda o bölme için iki vana yok ise yakındaki bir vanadan faydalanmak üzere ya uzun bir hortum kullanılacak ya da hortumlar birbirine eklenecektir. 105

Güverte Altlarında Hortum Sarma Usulü •Sarılma sisteminde hortum erkek kaplin tarafı 120 santim kısa olacak şekilde ikiye katlanır ve orta kısmından sıkıca sarılır. Açılacağı zaman hortum rodası dik olarak yere konur, dişi kaplinden tutularak yuvarlanır. 106

Hortumların bakım - tutum ve kontrolleri 1. Kullanımdan sonra; Hortumlar günlük işlerde kullanılmamalıdır, kullanıldıktan sonra temizlenmeli, kurutulmalı ve içindeki su boşaltılmalıdır. Rutubetli, asitli ve petrol türevli ortamlarda muhafaza edilmemelidir. 2. Haftalık bakım - tutum ve kontroller; Hortumların kuru olup olmadıkları, doğru katlanıp katlanmadıkları, yerlerinde bulunup bulunmadıkları kontrol edilir.Yedek hortumların bulunduğu portuçlar havalandırılır. 3. Aylık bakım - tutum ve kontroller; Hortumlar açılır, göz kontrolunden geçirilerek delik ve yırtık kontrolü yapılır. Kat yerleri değiştirilir. Bir ay süresince kullanılmamış hortumların içinden tatlı su geçirilir. 4. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller; Hortumlar yangın devresine bağlanır, 5 dakika basınca tabi 107 tutularak su kaçırıp - kaçırmadıkları kontrol edilir.

2- YANGIN HORTUM KAPLİNLERİ • Kaplinler hortumları birbirlerine veya vanalara bağlamak üzere kullanılan aparatlardır. Dişi ve erkek olmak üzere iki, dişli veya tırnaklı olmak üzere iki, indirici veya artırıcı olmak üzere iki çeşitleri vardır. Ayrıca çaplarına göre de ayrılırlar. • Dişi kaplinler hortumların vanalara bağlanmasında, dişi ve erkek kaplinler hortumların birbirlerine bağlanmasında, indirici veya arttırıcı kaplinler hortum çapı değiştirilmesinde kullanılırlar. • Gemilerde en az hortum sayısı kadar ve o çapta dişi ve erkek kaplin bulunur ve bunlar hortumlara bağlı tutulur.

108

109

Kaplinlerin bakım - tutum ve kontrolleri 1. Kullanımdan sonra; Dişler veya tırnaklar kontrol edilir gerekiyorsa temizlenir, hasar var ise değiştirilir. Contaları kontrol edilir sağlam değilse değiştirilir, eksikleri tamamlanır. Yağlanmazlar, yağ yerine grafit tozu kullanılır. 2. Altı aylık bakım-tutum ve kontroller; Hortumlarla birlikte basınç testine tabi tutulurlar. Kaçıranların contası ve kelepçeleri kontrol edilir, gerekiyorsa yenilenir. Kelepçeler, contalar ve kaplinler gözle kontrol edilerek, çürümüş kelepçeler, contalar değiştirilir. Kaplinlerde bir bozukluk varsa yenilenir. 110

3-YANGIN HORTUMU NOZULLARI •Nozullar, huzme, solid, huzme-solid çift maksatlı ve aplikatör olmak üzere türlere ayrılır. Nozulların çapları ile kaplin çapları aynı olmalıdır. •Gemilerde, nozullar 12mm (1/2 pus), 16mm (5/8 pus), 19mm (3/4 pus) çaplannda veya bunlara yakın olmalıdır. •Yaşam mahallindeki nozullar 12 mm çapında, güvertelerde ve makine dairesindeki nozullar 19 mm çapında olmalıdır. • Makine dairesinde çift maksatlı nozul bulunmalıdır. • A kategorisindeki makine dairesinde ek olarak iki su aplikatörü olmalıdır. • Şaft tünelinde 2, makine dairesine açılan sahanlıkta 2 çok maksatlı nozul bulunmalıdır. • Makine dairesindeki hortumlar hariç diğer hortumların 111 1/4 ü kadar huzmeli veya çok maksatlı nozul bulunmalıdır.

112

Nozulların bakım - tutum ve kontrolleri • Nozulların bakım - tutum ve kontrolleri kaplinlerin aynıdır.

4- YANGIN VANALARI • Gemilerde 1,5 ve 2,5 pusluk yangın vanaları kullanılır, bunlar dişli veya tırnaklı tiplerde olurlar. • Gemilerde her müstakil bölme için iki yangın vanası bulunur. • Yangın vanalarının ağızları, kullanılmadıkları zaman kendilerine zincirle bağlı bir kapakla kapatılırlar.

113

114

Vanaların bakım - tutum ve kontrolleri 1- Haftalık bakım - tutum ve kontroller: Vanalar sonuna kadar açılıp kapatılarak çalışırlılığı kontrol edilir, gerekiyorsa valf rotu yağlanır ve alıştırılır. Valf kapakları kontrol edilir, eksikler tamamlanır. Valf diş veya tırnakları kontrol edilerek, temizlenir, bozuksa değiştirilir. 2- 6 aylık bakım -tutum ve kontroller: Valfler tamamen sökülüp dağıtılır, sistemi kontrol edilir, temiz ve alıştırılmaları yapılır.

115

5- VALF SÜZGEÇLERİ Valf süzgeçlerinin gemilerde bulunması isteğe bağlıdır, Bunlar muhtelif pisliklerin nozulları tıkamalarını önlerler. Filtrelerini temizlemek çok basittir.

Nozulların bakım - tutum ve kontrolleri Bakım - tutum ve kontrolleri vanaların aynıdır. 116

6- Y GEYTLER Y Geytler 2,5 pusluk bir valfa veya hortuma 2 adet 1,5 pusluk hortum donatmak için kullanılırlar. Gemilerde bulundurulması isteğe tabidir.

Y Geytler bakım - tutum ve kontrolleri Bakım - tutum ve kontrolleri vanaların aynıdır. 117

7- ULUSLARARASI SAHİL BAĞLANTISI ( International Shore Connection) • Gemi yangın devresine gemi dışından su alabilmek için

kullanılan bir aparattır. • Bağlantı 10,5 kgr/cm² veya 150 Lb/pus² basınca mukavim olacaktır. • Bu bağlantı, contası , civata ve somunları ile birlikte muhafaza edilecektir.

Uluslararası sahil bağlantı filencinin ölçüleri:  Dış çap :178 mm.  Saplama dairesi çapı:132 mm.  İç çap:64mm.  Filenç delikleri çapı:19 mm.  Filenç delikleri sayısı:4 mm.  Filenç kalınlığı:En az 14,5 mm.  Saplama ve somun:4 adet 16 mm. çapında, 50 mm. uzunluğunda.

118

119

Bağlantının bakım - tutum ve kontrolleri 1- Haftalık bakım - tutum ve kontroller: Bağlantı ve teferruatının yerinde olup olmadığı kontrol edilir. Gerekiyorsa cıvata ve somunlar yağlanır. 2- 6 aylık bakım -tutum ve kontroller: Devreye bağlanarak 10,5 kgr/cm basınçta test edilir. Gerekiyorsa contası yenilenir. 120

8- TAŞINABİLİR (PORTATİF) YANGIN SÖNDÜRME ALETLERİ (MİNİMAXLAR) • Minimaxlar; çeşitli büyüklüklerde ve çeşitli türlerde yapılmışlardır. • Türlerine göre; sulu, C02 li, foam köpüklü, kuru kimyevi tozlu, özel kuru tozlu, halon gazlı (BCF), sulu çözeltili, soda asitli, karbon tetra klorürlü olmak üzere çeşitlere ayrılırlar. • Gemilerde minimaxların sayısı ve cinsi idarece belirlenir. • Ancak minimaxlar; 13,5 litreden büyük, 9 litreden küçük olamaz; taşıdıkları gazların insan sağlığına zararlı, olmaması gerekir. • Makine ve kazan dairelerinde 45 litrelik köpüklü söndürücü ile en az 2 adet köpüklü minimax bulunması 121 gerekir.

122

123

a- CO2’ Lİ MİNİMAX • Minimaxın gövdesi 3000 Lb/pus2 basınca dayanabilecek

yapıda olup içerisinde basınç altında C02 gazı bulunur. Gaz 850 Lb/pus2 basınç altındadır. Bulunduğu yerin sıcaklığına göre basınç artar veya eksilir. Tüp normal dolum sıcaklığı yaklaşık 20° C dir. Sıcaklık artmasıyla basınç artarak infilak olacağından infilak tehlikesine karşı üç tedbir alınmıştır. 1.Silindir hacminin %68 doldurulur. 2.Emniyet supabı vardır. 3.Aynca Makine ve kazan dairelerindeki minimaxların içindeki gazın % 10 u (60°C üstündeki derecelerde) boşaltılmalıdır. • Minimax kullanıldığında bulunduğu hacimden bir kaç misli genişler ve sıcaklığı -80°C kadar düşer ve kar şeklinde görülür. 124

• Minimax tüp üstündeki valfin çevrilmesi veya mandala basılması ile çalışır. Valf kapatıldığında veya mandala basma durdurulduğunda C02 çıkışı durur. • Gaz sıkılırken minimax nozulunun tahta veya plastik olan sapından tutmalıdır. Aksi takdirde gaz çıkışı sırasında meydana gelen soğuma elinize zarar verebilir. Meydana gelen soğuma - 80° C civarındadır. • C02 gazı boğucu bir gazdır, zehirli değildir. • Minimaxın nozulu yangına 2-3 metre uzaklıkta olmalıdır. Rüzgar var ise kullanıcı rüzgarı arkasına alarak tüpü boşaltmalıdır. Nozul mümkün olduğunca aşağıya tutulmalı ve yanan yerin üzerınde gezdirilmelidir. 125

126

127

b- KURU KİMYEVİ MADDELİ MİNİMAX • Kuru kimyevi tozlu minimaxlar tüp içinde bulunan sodyum bikarbonat, amonyum fosfat ve amonyum sülfat tozlarının C02, azot veya nitrojen gazları yardımıyla dışarı sürülmesi esasıyla çalışır. • Gemilerde çok yaygın olarak kullanılan bu minimaxlardan püskürtülen kimyevi tozlar alev üzerinde eriyerek bir örtü oluşturur ve yangının hava ile temasını keser. • 30 kgr/cm2 basınca dayanıklı olan gövdeleri ve emniyet subapları nedeniyle sıcaklık artışları sebebiyle oluşacak iç basınca karşı emniyetlidirler. • Kullanırken, kullanıcının toz içinde kalmaması için rüzgarın veya hava akımının kuIlanıcının arkasında 128 olması

KURU KİMYEVİ MİNİMAX’IN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Sürücü gaz minimaks’ın dışındadır. Küçük tüpün valfı açılarak gazın minimaks içinde yayılması ve tozun dışarı çıkmasını sağlar.

Sürücü gaz minimaks’ın içinde ayrı bir tüptedir. Butona basılarak küçük tüp patlatılır.

Sürücü gaz minimaksın içinde gaz ile birlikte bulunur. Minimaks mandalına basılarak gaz ve tozun dışarı çıkması sağlanır.

129

c- HALON GAZLI (BCF) MİNİMAX • Bu minimaxlarda halon gazı 30 bar basınç altında çelik tüplerde bulunur. Bu tüplerdeki iç basınç C02 li tüplerdeki iç basınç kadar yüksek değildir. C02 havadan ağır olduğundan tabana çökerek bir örtü oluşturur ve ortamdaki oksijeni azaltarak yangının sönmesine yardımcı olur. Halon gazı ise hafif olduğundan C02 gazı gibi işlev yapamaz ancak yangının oluşturduğu kimyasal reaksiyonu bozarak yangının sönmesine yardımcı olur. Ayrıca tüp boşaltılırken C02 gibi karlanma olmaz, çıkan halon soğuk değildir ve sprey şeklinde zerrecikler halinde çıkar. • Kullanım şekli C02 minimaxların aynıdır. Halon gazı insan sağlığı açısından zararlı değildir. Ancak halon gazı bulunan ortamda uzun süre kalınırsa solunum güçlüğü olabilir. 130

HALON GAZI NEDİR? • Makina dairesi, Pompa dairesi ve yük yerleri gibi insanların uygulama esnasında boşaltılması şartıyla kullanılır. • Halojenlendirilmiş hidrokarbonlar, metan ve etan’ın hidrojen atomlarının yerine Bromin, Klorin veya Florin gibi atomların yerlerini alması sonucuyla etkili olurlar. • Bir molekülde Florin varsa mölekülün eylemsizliğini ve dengesini artırır. • Bir molekülde Bromin veya Klorin varsa yangın söndürme etkinliğini artırır. Alevin zincirleme tepkisini ve iyon oluşumunu kırar. • Halon 1301, Halon 1211 ve Halon 2402 onaylanmıştır. • Bu numaralardaki ilk (1) numara halon gazındaki Karbon sayısını belirtir. Halon 1301 • Bu numaralardaki ikinci (3) numara halon gazındaki 131 Florin sayısını belirtir. Halon 1301

•Bu numaralardaki üçüncü (0) numara halon gazındaki Klorin sayısını belirtir. Halon 1301 •Bu numaralardaki dördüncü (1) numara halon gazındaki Bromin sayısını belirtir. Halon 1301 •Halon gazının % 5’lik karışımı ideal söndürücüdür. •Halon gazının % 7’lik karışımı ilk 5 dk. içinde insana zarar vermez. İlerleyen zaman içinde insan solunumu için tehlike doğurur. •Sıcaklık düştükçe Halon gazının miktarı artacaktır. •Halon 1211 “Sabit sistem ve söndürücülerde” •Halon 1301 “İnfilak ve bastırma sistemlerinde”

132

d- FOAM KÖPÜKLÜ MİNİMAXLAR • Foam köpüklü minimaxlar, minimax tüpünün içinde bulunan su foam karışımının C02 gazı yardımıyla dışarıya sürülmesi esasıyla çalışır. • Üç değişik tipi vardır; • Minimax içinde 1/20 oranında foam maddesi ve 19/20 oranında su karışımı bulunur. • Bu karışım C02 gazı yardımıyla hızla dışarıya sürülürken ve karışım ulaştığı yerde herhangi bir cisme çarptığında hava köpüğü oluşturur. • Oluşan köpük kalıcı bir köpük olup yatay ve dikey yüzeylerde kalır. Yaklaşık 24 saatlik bir kalıcılığı söz konusudur. Foam maddesinin cinsine göre karışım bire, sekiz ile bire yüz nispetinde genişleyerek köpük oluşturur. 133

134

135

e- SULU MİNİMAXLAR • Sulu minimax tüpü içinde bulunan suyun C02 gazı yardımıyla dışarı sürülmesi esasıyla çalışır. • Üç değişik tipi vardır: 1. Birinci tipte, C02 gazı ve su minimax içinde karışım halindedir. Minimax çalıştırılmak istendiğinde minimaxın üstündeki mandala basılarak çıkış sağlanır. 2. ikinci tipte, C02 gazı minimaxın dışında bir tüp içindedir. Minimax kullanılacağı zaman C02 tüpü valfı açılır ve çıkış sağlanır. 3. Üçüncü tipte, C02 gazı minimax içinde bulunan bir tüp içindedir. Mandala basılarak iç tüp açılır ve çıkış olur. • Çıkan gaz ve su karışımı yüksek süratli bir hüzme oluşturarak soğutma ve su buharı sağlayarak (su zerrecikleri hemen buharlaşır) yangını boğar. 136

f- KİMYASAL KÖPÜKLÜ MİNİMAX •Kimyasal köpüklü minimaxlar , minimax tüpü içinde bulunan su , sodyum bi karbonat ve alüminyum sülfat karışımının C02 gazı yardımıyla dışarı sürülmesi esasıyla çalışır. • Foam köpüklü minimaxlara benzeyen üç çeşidi vardır. • Karışımın çıkışı neticesinde köpük oluşur ve oluşan köpük örtü oluşturarak yangının oksijen ile temasını keser. • Karışım , hacminin yaklaşık 15 katı köpük oluşturur.

137

g- “A-B” İLAÇLI MİNİMAXLAR • “A-B” ilaçlı minimaxlarda ana tüp içinde suyla karışık sarı renkli “B” ilacı ve yine ana tüp içindeki küçük cam tüp içinde suyla karışık beyaz renkli “A” ilacı bulunur. • Bu minimaxların çalıştırılması cam tüpün içindeki ”A” ilacının büyük tüpteki “B” ilacı içine boşaltılması ve karışmasının sağlanması ile olur. • Bazı tiplerinde tüpün ağzı açıktır. Minimax ters çevrilerek iki karışım bir biri ile karışır. Bazı tiplerinde ise, cam tüpün ağzı yumuşak bir plastikle kaplıdır; minimax üzerindeki butona basılarak bu plastik yırtılır; minimax ters çevrilerek iki ilacın birbirine karışması sağlanır. Bazı tiplerinde cam tüpün kapağının, minimax üzerindeki valf yardımıyla açılması ve ilaçların karışması sağlanır. 138

• İki ilacın karışması neticesinde açığa çıkan gaz, tüp

içerisinde oluşan köpüklü suyu dışarı sürer, köpük yangını örterek oksijenle temasını keser. • Bu tip minimaxlar artık pek kullanılmamaktadır.

139

MİNİMAKSLARIN ÇEŞİTLERİNE GÖRE KULLANIM ALANLARI

140

Minimaxların bakım - tutum ve kontrolleri 1. Haftalık bakım – tutum ve kontroller; Minimaxların yerlerinde olup olmadıkları kontrol edilir. 2. Aylık bakım - tutum ve kontroller; Göz muayenesi yapılarak temizlik yapılır. C02 ve halonlu minimaxlar ile sürücüleri gazlı olan minimaxların gaz bulunan tüpleri kontrol edilerek gazların kaçıp kaçmadığına bakılır. %10 eksilme varsa doluma gönderilir. 3. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller; Kuru kimyevi tozlu minimaxlardan sürücüleri ayrı olanların tozları kontrol edilerek rutubetlenme , ıslanma veya taşlaşma olup olmadığına bakılır böyle bir durum var ise yeniden doldurulur. Kimyasal köpüklü ve A - B ilaçlı minimaxlar kontrol edilerek karışımlar gözden geçirilir, tortulaşma varsa yenilenir. 141

Bütün minimax hortumları ile basınç altında olmayan çıkışlar kontrol edilerek açık oldukları görülür , değilse açılır. Sürücüler ayrı tüpte olan sulu ve foamlu minimaxların suları ve su-foam karışımları kontrol edilerek eksikleri tamamlanır. 4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller; Kimyasal köpüklü , A-B ilaçlı ve sulu minimaxlar boşaltılarak gövdeleri kontrol edilir ve yeniden doldurulur. Foam köpüklü minimaxların su ve foam karışımları test edilir gerekiyorsa değiştirlir minimax gövdeleri kontrol edilir. C02 ve halon gazlı minimaxlar tartılarak kontrol edilir. Kuru kimyevi tozlu minimaxların tozları değiştirilerek gövde kontrolü yapılır. Yıllık kontrol ve bakımlar yetkili bir firma tarafından yapılarak belgelenir. 4. Beş yıllık bakım - tutum ve kontroller; C02 ve halon gazlı minimaxlar ile sürücü gaz tüpleri yetkili bir firma tarafından basınç testine tabi tutularak gerekli 142 bakımları yapılır ve bunların yapıldıkları belgelenir.

9- ÖZEL KİMYEVİ TOZLU MİNİMAX • Bu minimaxlar hafif metal yangınları için kullanılırlar ( D

smıfı yangınlar için). Bunların çalışma prensipleri ve tipleri kuru kimyevi tozlu minimaxlar gibidir. Farkı minimaxın içinde bulunan kimyevi maddedir. Bu madde yanan maddenin cinsine göre değişiklik gösterir.

10- GRUPLU CO2 MİNİMAXLAR • Bunlar Makine dairesi , kazan önü gibi yerlerde ikili büyük tüpler şeklinde gruplanırlar ve bir uzun hortumları vardır. Tüp valflerine kumanda eden tel çekilerek veya tüplerin valfleri tek, tek açılarak minimaxlar kullanılır. 143

144

11-TAŞINABİLİR KÖPÜK BAŞLIĞI VE EJEKTÖRÜ

• Köpük başlığı yaklaşık 55 cm uzunluğunda 5 cm çapında madeni bir nozuldur. Arka ucunda hava çemberi, alıcı hortumun takıldığı yuva, ejektör ve yangın hortumunu bağlamak için kaplin bulunur. Kullanılması: Başlık yangın hortumuna bağlanır, alıcı ince lastik hortum foam tenekesine daldırılır. Su açılır. Su başlıktan geçerken ejektör sistemi tenekedeki foam’u çeker. Foam ve su başlıkta birbirlerine karışarak köpük oluştururlar. Bu sistemde 1 litre foamla 30 litre köpük elde edilir. Yine bu sistemle dakikada 100 litre köpük elde edilir. Köpüğün miktarı foam cinsine göre artar veya eksilir. 145

12-TAŞINABİLİR KÖPÜK MAKİNELERİ

• Bu makinelerin huni ve duplex tipleri ile çalıştırma şekilleri aşağıda görülmektedirç Her iki tip de ejektör sistemi ile çalışmaktadır. Huniye veya duplex cihazına konan foam veya kimyevi toz , su geçerken ejekte edilerek su ile karışmakta ve köpük oluşmaktadır. Cihazdan sonraki hortum uzunluğunun 35 metreyi geçmemesi gerekir.

146

13- KUM Kum, yangını önlemek üzere kullanılır. Makine ve kazan dairelerinde bulundurulma mecburiyeti vardır. Yanan eşyanın üzerine döküldüğünde onu bir örtü gibi kapatarak oksijen ile temasını keser.

14- YANGIN BATTANİYELERİ Bunlar yanmaz örtülerdir.

15- SODALI TALAŞ Bu malzeme de kum gibi yangını önlemek için kullanılır. Soda ve talaş karışımıdır 147

16- HORTUM ANAHTARLARI Hortum kaplinlerini sıkmak için kullanılan anahtarlardır. Çeşitli tipleri vardır. Bunlar hortumlarla birlikte muhafaza edilirler.

17- YANGIN BALTALARI Bu baltaların bir tarafı sivri diğer tarafı ise ağaç baltası şeklindedir. 148

18- KAZMA KÜREK 19- YANGIN KANCASI Yangın kancalarının uçları mızrak gibi sivri olup kanca kısmı ise 20-25 cm lik çember parçası şeklindedir.

20- ALİMUNYUM MERDİVEN Alüminyumdan olup uzayabilen tiptedir. Üst uçları kancalı alt uçları ise oynar pabuçludur.

149

21- SABİT YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİ A. B. C. D. E. F. G. H.

Sabit basınçlı su püskürtme sistemi Sabit otomatik su serpme sistemi Sabit elle kumanda edilen serpme su sistemi Sabit stimle söndürme sistemi Sabit gazla yangın söndürme sistemi Sabit 1301 Halon gazlı söndürme sistemi Sabit köpüklü söndürme sistemleri Sabit kuru kimyevi toz devreleri

150

A- SABİT BASINÇLI SU PÜSKÜRTME SİSTEMİ • Makine dairelerinde kullanılır. • Her metre kareye dakikada 5 litre su püskürtülmesi esastır. Püskürtme başlıkları bir esasa göre yerleştirilirler. • Sistem basınca şarjlı olarak bulundurulur ve bir basınç düşüklüğünde hemen otomatik olarak besleme pompası devreye girerek devamlı su basar. • Basıncın düşmesi nozullarda bulunan ve delikleri tıkayan ve belli sıcaklıkta eriyen metaller yardımıyla sağlanır. • Besleme pompası her yere gerekli basınç sağlayacak durumda olmalıdır. •Sistemin kumanda valfları, pompa ve motorları ile elektrik tabloları makine dairesinin dışında bulunmalıdır. 151

152

B- SABİT OTOMATİK SU SERPME SİSTEMİ

• Yaşam mahalli, makine dairesi ve portuçlarda kullanılır. • 68° C - 79° C arasında çalışmaya başlar. • Serpici ucundaki metaller eridiğinde sistemdeki basınç düşecek ve sistem çalışmaya başlayacaktır. Ana besleme pompası hemen otomatik olarak devreye girecektir. Basınç düşüklüğünde köprüüstünde ve yangın kontrol istasyonunda gözle görünen ve sesli ikaz alarmları çalacaktır. Herhangi bir arıza olduğunda sistem alarm verecektir. • Her metre kareye dakikada 5 litre su serpecek esastır. • 200 den fazla serpici olmayacaktır. • Ana besleme pompası 280 metre kare alana serpme yapılırken gerekli su basıncını sağlayacaktır. • Pompa Makine dairesinde ve serpme sistemi alanı içinde bulunmayacaktır. 153

C- SABİT ELLE KUMANDA EDİLEN SERPME SU SİSTEMİ • Bu sistem mağazalarda, portuçlarda kullanılan bir sistemdir. Gemi yangın devresinden beslenir, kullanılacağı zaman bölmeye kumanda eden valf açılarak serpme yapılır.

154

Su sistemlerini bakım - tutum ve kontrolleri 1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller; Sistemi basınç altında tutan pompalar ve tanklar kontrol edilir. Ana besleme pompaları çalıştırılır ve yeterli basınç sağladıkları görülür. 2. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller; Devreler ve nozullar (başlıklar) gözle kontrol edilir. İhtiyaç varsa onarım ve bakımı yapılır. Valflar açılıp kapatılarak kontrol edilir, gerek varsa alıştırılır. 3. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller; En sondaki başlıklardan birine sıcaklık gösterilerek sistemin çalışırlığı kontrol edilir. En sondaki başlığa (nozula yeterli) basıncın ulaşıp ulaşmadığına bakılır. Valfler kontrol edilir, gerekli görülenler overall edilir. edilir 4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller; Yetkili bir firma tarafından bütün sistem kontrol edilerek 155 belge verilir.

D- SABİT STİMLE SÖNDÜRME SİSTEMİ • Makine ve kazan dairesi, tanklar, ambarlar kullanılır.

•Eski gemilerde kullanılan bu sistem buharın bu bölmelere verilmesi ve verilen buharın hacmi doldurarak havanın yani oksijenin oradan uzaklaşması esasına dayalı olarak çalışır. • Bölmelere stim verilmesini sağlayan valflere güvertelerden veya makine ve kazan dairesi dışında kumanda edilir. • 0.75 m³ bir alan için saatte 1 kg stim üretilmesi istenir.

Buharlı söndürme sistemlerini bakım tutum ve kontrolleri

• Sistem ayda bir defa çalıştırılarak devre ve valfler kontrol edilir. Tamire muhtaç devreler tamir edilir. Valfler ise 156 gerekiyorsa alıştırılır.

E- SABİT GAZLA YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMİ • İnsanları zehirlemeyecek gazlarla çalışır. (C02 , halon)

• Makine ve kazan dairesi, yük bölmeleri, portuç gibi yerlerde kullanılır. Yaşam mahallerinde kullanılmaz. • Her bölme için ayrı bir valf bulunur. Sistem için gaz hesabı en büyük makine veya yük bölmesı için yapılır. • İki dakika içinde gazın %85’ini boşalabilmelidir. • Tüpleri güverteye açılan bir kaportası olan mahalde bulunacak ve kaporta ile perdeler gaz kaçırmayacaktır. Bölme sıcaklığı 0°C ile 40°C arasında olacaktır. • Sisteme gaz verilmeden önce insanların ortamı terk etmelerini sağlamak için otomatik olarak çalışan bir alarm sistemi olacaktır. 157

• Gazlar (C02 veya Halon) 45 kg.lık tüplerin içinde geminin bölmelerinin büyüklüğüne göre yetecek sayıda C02 veya halon dairesinde bulunur. • Bu tüpler sisteme lastik hortumlar veya bakır borularla bağlanırlar. Borular ise birbirlerine iştiraklidir. • Her sistemde bir veya iki ateşleme tüpü bulunur. Bu iki tüp patlatıldığında bunlardan çıkan gazlar pistonları iterek tellerin çekilmesini sağlar ve böylece sisteme bağlı tüpler patlar. • Gaz bölmelere çelik borularla sevk edilir. Gazın bölmeye yayılması için bölme tavanında muhtelif yerlerde çıkış nozulları vardır. Aşağıda çıkış nozulları gösterilmektedir.

158

Sabit gazla yangın söndürme sistemi

159

160

161

162

Sabit gazlı sistemlerini bakım - tutum ve kontrolleri 1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller; Gaz dairesinde bulunan kontrol kapısı veya kutusu açılarak alarm çaldırılır. Çalışmıyor ise tamir edilir. 2. Aylık bakım - tutum ve kontroller; Bütün valflar kontrol edilerek çalışılırlığı görülür veya sağlanır ve valflar yağlanır. Boru devreleri ve nozullar kontrol edilir. Tamir gerektiren bir durum var ise tamir edilir. Boru devreleri hava ile kontrol edilerek tıkalı olmadıkları görülür. 3. Yıllık bakım - tutum ve kontroller; Tüpler tartılarak kontrol edilir boş tüpler doldurulur, bu iş yetkili bir firma tarafından yapılır ve belge verilir. 4. Beş yıllık bakım - tutum ve kontroller; Yetkili firmaca tüpler teste tabi tutulur ve bakımları yapılır, sertifika verilir. 163

F- SABİT 1301 HALON GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMİ • En son gelişen sistemlerden biridir. Halon gazı karışımıdır. Düşük basınçlarda çalışır. Zehirsizdir, kokuludur. A, B, C, D, E sınıfı yangınlarda kullanılır. • Normal hacminin 180 katı fazlasıyla çalışır. 150.000 volt elektrikte geçirgen değildir. • Yangını, soğutarak, boğarak, ayırarak ve alev reaksiyonunu engelliyerek söndürür. • Makine daireleri, yük ambarları, mağazalar ve portuçlar içi kullanılır. • Bakım-tutum ve kontrolü sabit gazlı sistemlerde olduğu gibidir. 164

Sabit 1301 Halon Gazlı Sistem

165

G- SABİT KÖPÜKLÜ SÖNDÜRME SİSTEMİ • Makine ve kazan dairesi ile tankerlerde tank ve güverte

yangınlarının söndürülmesinde kullanılır. • Makine dairesinde normal genişlemeli köpük ile, köpüğün taban alanını 5 dakikada 150 mm. kaplaması gerekir. Köpüğün genişleme oranı 1/12 olmalıdır. Yüksek genişlemeli köpük ile 1 dakikada 1m kalınlığında köpük ile alanın kaplanması gerekir. Köpüğün genişleme oranı 1/1000’i geçmeyecektir. Her iki durumda da sistem ve kumanda valfları korunması gereken yerlerin dışında olacaktır. • Sisteme su sağlayan pompa ya kendi patlamalı motoru ile çalışacak veya emergency jeneratörden beslenen elektrik motoru olacaktır. 166

Köpük oluşturma maddeleri 1. Protein köpüğü: 1’e 8 genişleme yapar; hayvan kanı ve yağı ile bazı maddelerin karışımından elde edilir. 2.Kimyasal köpük: Sodyum bi karbonat ile alüminyum sülfat karışımından elde edilir. 45 kg toz karışımından 3 m³ köpük elde edilir. 3.Sentetik köpük: Petrol türevidir. Az genişlemeli olanları 1’e 12; orta genişlemelileri 1’e 150 ve çok genişlemeli olanları 1’e 1000 oranında köpük yaparlar. 4.AFFF köpüğü (Sulu film köpüğü): Flor esaslıdır. 1’e 10 genişler. 5.Alkol köpüğü: Alkol yangınlarına karşı kullanıldığı için bu ismi almıştır. 167 Diğer yangınlarda da kullanılabilirler.

Sabit köpüklü söndürme sistemlerinin bakım - tutum ve kontrolleri 1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller; Pompası çalıştırılır ve gerekli basınç görülür. 2. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller; Valflar ve devreler kontrol edilir. Valflar alıştırılarak yağlanır, devrelerde tamirat isteyen yer varsa tamir edilir. Devrelere düşük basınçta su verilerek tıkalı olmadıkları görülür. 3. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller; Köpük maddesinden numune alınarak kontrol edilir. Kimyasal maddeler kontrol edilerek nemlenip nemlenmedikleri, taşlaşıp taşlaşmadıklarına bakılır; gerekirse değiştirilir. 4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller; Sistem çalıştırılarak kontrol edilir. Köpük maddesi laboratuara gönderilerek incelettirilir ve numune alınır. 168

H- SABİT KURU KİMYEVİ TOZ DEVRELERİ • Bu sistemler daha ziyade gaz taşıyan tankerlerde ve diğer tankerlerde güverte yangınları için kullanılır. • Sistem, kimyasal tozların (Glutex) nitrojen gazı ile sürülmesi esasıyla çalışır.

169

22- İNERT GAZ DEVRESİ • Tankerlerde, yük tanklarındaki taze havayı yok

etmek üzere oluşturulmuş sistemdir. Sistemde kullanılan gaz, baca gazı veya inert jeneratörlerinden elde edilen gazlar olup filtre edilip soğutulduktan sonra tanklara verilir. İnert gazının ambardaki oksijen oranını %5’e indirmesi gerekir. Yük tankları bakımtutum zamanları hariç devamlı inertli olarak bulunur. • Sistem, yük tankları boşaltılırken boşalan hacmi dolduracak güçte olmalı ve tankta daima artı bir basınç oluşturmalıdır. Sistemde bir soğutma sistemi ve iki fan bulunmalıdır. 170

İnert gaz devresi

171

23- YANGIN İHBAR VE ALARM SİSTEMLERİ

•Yangın ihbar ve alarm sistemleri, herhangi bir kişinin müdahalesine gerek olmadan daima otomatik olarak çalışır vaziyette, bir veya daha fazla yerden gözlenebilir durumda olmalı ve gözle görülebilen, kulakla duyulabilen alarm vermelidir. •Yangının hangi bölgede olduğunu gösterecek yapıda olmalı ve yine bu cihazlar köprüüstü veya yangın kontrol istasyonunda merkezileştirilmelidir. •Cihaz arıza yaptığında, alarm vermelidir. •Sistemin kumanda ettiği bölmeleri gösterir bir plan ile kullanma talimatı bulunmalıdır. •Cihazda test ünitesi olmalıdır. •Sistem, biri emergency olmak üzere iki ayrı güç kaynağından beslenmelidir. 172

Yangın ihbar ve alarm sistemleri; A- Otomatik su serpici yangın ihbar ve alarm sistemleri B- Sıcaklık dedektörleri ve alarm sistemleri C- Duman dedektörleri ve alarm sistemleri D- Duman koku dedektörleri ve alarm sistemleri E- Alev dedektörleri ve alarm sistemlerinden oluşmuştur. G- Basınç dedektörleri ve alarm sistemlerinden oluşmuştur. 173

A- Otomatik su serpici yangın ihbar ve alarm sistemleri •Bu sistem daha önce anlatıldığı gibi yangın çıkan bölgede bulunan su serpicinin oluşan sıcaktan etkilenerek suyu serpmeye başlaması ile çalışır. Sistem bu arada alarm verir ve yangının hangi bölmede olduğunu pano üzerinde gösterir.

174

B- Sıcaklık dedektörleri ve alarm sistemleri

•Sıcaklık detektörleri, bölmelere, kamaralara, salonlara, koridorlara, kuzinelere, idari ve teknik bölmelere yerleştirilmiş dedektörler vasıtası ile sıcaklığı algılayarak yangın ihbarı yaparlar. •Detektörler metallerin veya sıvıların genleşmesi esasına göre çalışır. • 57°C altında çalışmaması gerekir. • Her 37 m² alan için bir detektör bulunmalıdır. • İçinde insan olan her bölmede en az bir tane detektör olmalıdır. • Sıcak olan yerlerin detektörleri, 30°C fazla sıcaklıkta aktife olacak şekilde ayarlanabılir. • Detektörün algılamasından sonra sistem alarm verir ve panoda hangi bölgede yangın olduğunu gösterir. 175

C- Duman dedektörleri ve alarm sistemleri • Duman detektörleri; iyonizasyon detektörleri ve optik

detektörler olarak iki çeşittir. 1. İyonizasyon detektörleri yanan mahaldeki gazların iyonize olmaları neticesinde veya alevlerin oluşturduğu mor ötesi ışınlardan algılanarak çalışır. 2.Optik detektörler ise dumanın ışık şiddetini etkilemesi esası ile çalışır. • Her iki algılama durumunda da sistem alarm verir ve hangi bölmede yangın olduğunu gösterir. • Devre alıcılarının yerleştirilmesi, sıcaklık detektörlerinin yerleştirilme esasının aynıdır. 176

D- Duman koku dedektörleri ve alarm sistemleri

•Bu sistemler,yük bölmeleri, mağaza, portuç ve makine bölmeleri için kullanılır. •Duman sistemde bulunan emici fan vasıtasıyla bölmelerden çekilir. Sisteme gelen duman önce cam borulardan geçirilerek fotosel bölümüne gelir. Duman fotosel ile algılanır ve alarm çalar. Cam borulara bakan gözlemci, dumanın hangi bölmeden geldiğini görür. Ayrıca cihazdan çıkan duman köprü üstüne de verilerek dumanın gözle görülmesi ve kokusunun burunla algılanması sağlanır. •Sistem boru donanımı, sabit gazla söndürme sistemi boru donanımıdır. Bu donanım, hem gaz sevk etmek ve hem de duman çekmek için kullanılır. • Duman taşıyıcı boruların açık olup olmadığı, cam borular içinde bulunan ipliklerin oynaması veya pervanelerin 177 dönmesinden anlaşılır.

E- Alev dedektörleri ve Alarm sistemleri • Alevlerin oluşturduğu ultraviole ve kızıl ötesi ışınları algılanması esası ile çalışır. Güneş ışınlarında da bu ışınlar bulunduğundan sistem hata yapabilir, bu nedenle detektörler biçimli yerleştirilmelidir.

F. Basınç dedektörleri ve alarm sistemleri • Ortamda bulunan gaz basıncının artmasını algılayarak çalışan bir sistemdir.

178

Yangın ihbar sistemlerinin bakım-tutum ve

kontrolleri; 1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller; Alarm ses sistemleri ile alarm ikaz lambaları test butonu çatıştırılarak kontrol edilir. 2. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller; Detektörlerin %25’ine ısı veya duman gösterilerek sistem kontrol edilir. Duman-koku detektörünün bölme alıcılarının birine duman gösterilerek sistem kontrol edilir. Otomatik su serpici sistemde en sondaki serpiciye ısı gösterilerek sistemin çalışırlığı kontrol edilir. 3. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller; Sistemdeki borular, devreler, detektörler, valflar, kablolar, su serpiciler gözle kontrol edilerek gerekleri yapılır. 4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller; Yetkili bir firmaya sistemler kontrol ettirilerek gerekli 179 bakımlar yaptırılır ve belge alınır.

24- YANGINLA MÜCADELE KİŞİSEL TEÇHİZATLARI Kişisel techizat aşağıdaki malzemelerden oluşur: • Su geçirmez, yangından oluşan ısı ve buhardan deriyi koruyan maddelerden yapılmış giysi. • Elektriği geçirmeyen bir maddeden yapılmış eldiven ve çizme. • 3 saat yanabilen, onaylanmış tipte elektrik feneri. • Bir balta • İdarenin onaylayacağı bir zaman süresince çalışacak güçte hava tüpü ve maskesi veya körüklü yanmaz hava hortumu. • Yanmaz can halatı. • Yedek hava tüpleri, koruyucu başlık. • Gemilerde bu techizat, uzunluğu 80 metre olan her bölünmemiş güverte için iki takım olacak ve birbirinden uzak yerlerde muhafaza edilecektir. 180

Isı ve su geçirmez giysi

•Bu giysiler, tip, marka ve ölçülerine göre 5 ila 7,5 kg arasında bir ağırlıktadırlar. Genelde çizme, eldiven ve başlıkları ayrıdır. Ancak başlıkları da beraber olan tipleri vardır. • Başlıklarının ön kısmında konkav 25 x 15 cm ebadında 5mm kalınlığında yanmaz maddeden yapılmış kirlenmez bir cam mevcuttur. • Elbise, kumaş üzerine alüminyum kaplanmış materyalden yapılmaktadır.

181

182

Hava tüpü ve maskesi

• Hava tüpü içinde filtre edilmiş kuru hava bulunur. • İnsan dakikada istirahat halinde 10- 15 litre, • Hafif işlerde 20 - 30 litre, • Orta ağırlıklı işlerde 30, 40 litre ve • Ağır işlerde 35 - 55 litre hava teneffüs eder. • Maximum çalışmada isı 50 - 80 litredir. • Tüpün 30 dakika kullanılır olması gerektiğinden, böyle bir tüpte 40 x 30 = 1200 litre hava olması lazım gelir. • Hava tüplerinin kapasiteleri ve çalışma süreleri: Tüp kapasitesi Çalışma basıncı Çalışma süresi 1200 lt. 120 bar 30 dakika 1240 It. 132 bar 31 dakika 1800 lt. 200 bar 45 dakika • Gemilerde genellikle 1240 litrelik ve 31 dakikalık tüpler kullanılır. 183

Sistemde tüp basıncını gösteren bir saat ile gazın azaldığını (gaz basıncının düştüğünü) bildirir bir düdük vardır.Tüpteki basınç 40-50 barın altına düştüğünde düdük çalmaya başlar ve hava bitince durur. Düdük ötmeye başladıktan sonra tüp 10 dakika daha kullanılabilir.

184

25- SABİT YANGIN POMPALARI

• Gemilerde yangın pompaları normal ve emergency olmak üzere iki cinstir. • Normal pompalar özgün tahrik güçlü olurlar ve bu güçlerini gemi güç kaynağından alırlar. Oysa ki emergency pompaların müstakil tahrik güçleri vardır ve bunlar Makine dairesi dışında bulunurlar. • Normal yangın pompalarının sayısı 1. 1000 gros tondan büyük yük gemilerinde 2 adet 2. 1000 gros tondan küçük yük gemilerinde İdarenin belirleyeceği sayıda 3. 4000 gros tondan büyük yolcu gemilerinde 3 adet 4. 4000 gros tondan küçük yolcu gemilerinde 2 adet 5. 1000 gros toııdan küçük yolcu gemilerinde İdarenin belirleyeceği sayıda 6. 1000 gros tondan büyük yük gemilerinde ayrıca su sağlayan bir araç bulunacaktır. 185

7. 2000 gros tondan büyük gemilerde 1 adet emergency yangın pompası olacaktır. • Normal yangın pompalarının sağlaması gereken basınç 12, 16, 19 mm. lik nozul kullanıldığında tüm yangın vanalannda; 1. 4000 gros tondan büyük yolcu gemilerinde 3.2 kg/cm² 2. 1000 - 4000 gros ton arasındaki yolcu gemilerinde 2.8 kg/cm² 3. 1000 gros tonun altındaki yolcu gemilerinde idarece uygun 4. 6000 gros tondan büyük yük gemilerinde 2.8 kg/cm² 5. 1000 - 6000 gros ton arasındaki yük gemilerinde 2.6 kg/cm² 6. 1000 gros tonun altındak yük gemilerinde idarece uygun basınçları sağlamalıdırlar. • Emergency yangın pompaları, idarenin kanısına uygun iki su jeti oluşturacak basıncı sağlayacaktır. • Sintine, genel hizmet, balast ve transfer pompaları özel ayırma sistemleri olduğu takdirde yangın pompası olarak kullanılabilir. • Yük gemilerinde ise iki pompa toplam kapasitesinin saatte 180 186

Pompaların bakım - tutum ve kontrolleri 1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller; • Normal pompalar çalıştırılarak kontrol edilir, valflar çalıştırılarak tam açılıp kapandıkları görülür. Emergency pompalar çalıştırılır (5 dakika). Pompa çalıştırılarak su bastığı görülür (5 dakika). Valflar çalıştırılır. Motorun yakıtı ve yağı kontrol edilir, eksikse tamamlanır. 2. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller; • Normal pompaların kilistin sandıkları kontrol edilir, temizlenir. Valflara bakım yapılır. Pompa motorlarına ve pompalara temizlik ve bakım yapılır. Pompaların basınçları kontrol edilir. Emergency pompaların kilistin sandığı ve valfları kontrol edilir, Motor ve pompaya bakım ve basınç kontrolu yapılır. 3. Beş yıllık bakım - tutum ve kontroller; • Bütün motor ve pompalar sörveye açılarak kontrolleri, bakım, 187 onarım veya yenilemeleri yapılır.

26- SEYYAR POMPALARI

• Emergency pompanın olmaması halinde, 1000 gros tonun üstündeki gemilerde bulundurulması mecburi olan seyyar pompaların, mecburiyet olmayan diğer gemilerde de bulundurulmasında yarar vardır. Bunlar yangın pompası olarak kullanılabildiği gibi, tahliye poınpası olarak da kullanılırlar. Bilhassa sintine devreleri tıkalı bölmelerde su tahliyesinde önemli görevler ifa ederler. Seyyar pompaların; 1. Elektrikle tahrikli dalgıç, 2. Hava ile tahrikli dalgıç, 3. Elektrikle tahrikli santrifüjlü, 4. Hava ile tahrikli santrifüjlü, 5. Benzinli motorla tahrikli santrifüjlü, 6. Diesel motorla tahrikli santrifüjlü, tipleri vardır. 188

• Seyyar pompaların çeşitli kapasite ve büyüklükte olanları vardır. • Seyyar pompa seçiminde önemli olan pompanın alıcısının (çalparasının) pompadan olan yüksekliği ile verici hortumunun yüksekliğidir. Uygun olan pompa seçilemezse yeterli mesafeden su çekilemez veya yeterli yükseklığe su basılamaz. Örnek olarak güvertede bulunan bir pompa ile denizden su çekilemez veya yük ambarından güverteye su basılamaz. Büyük gemilerde bu mesafeler de büyük olduğundan buna bilhassa dİkkat edilmelidir. Yüksek bordalı gemilerde güvertede bulunan motor pompayla su çekme olanağı olmadığı takdirde alıcı ucun önüne bir dalgıç pompa koşulur. Dalgıç pompanın bastığı su motor pompayla çekilir. 189

Seyyar pompaların bakım - tutum ve kontrolleri

• Dalgıç pompalann kullanımdan sonra temizlenmeleri dışında herhangi bir periyodik bakımları yoktur. Ancak kullanım kılavuzlarına göre hareket edilmelidir. • Elektrik motorlu pompalar haftada bir kere çalıştırılarak kontrol edilmeli, yılda bir kere motor ve pompasına bakım yapılmalıdır. • Patlamalı motorla tahrikli seyyar pompaların bakım tutumu emergency pompalarda olduğu gibi olup ancak burada kilistin sandığı yerine çalpara valfi kontrol edilmelidir.

190

27- YANGIN KONTROL PLANLARI Yangın kontrol planları, yangın savunmasına yardımcı olmak üzere hazırlanmış ve aşağıda bölümleri hususları içerir. • Bölmeler, • Alarmlar, • Yangın araştırma sistemleri, • Sabit yangın söndürme sabit sistemleri • Yangın söndürme echizeleri, • Bölmelere ulaşma yolları, • Fan ve havalandırma sistemleri, bunların kumanda yerleri ile damperlerinin yerleri yer almalıdır. Planlar ana lisanda olmalıdır. Ayrıca ingilizce veya fransızca bir kopyası da bu kitapçığa eklenmelidir. Ayrıca yangın savunma araç ve gereçlerinin kullanımını gösteren bir kitapçık da çabuk ulaşılabilecek bir yerde olmalıdır. Yangın planları su geçirmez bir muhafaza içinde gemi girişine yakın bir yerde güvertede bulunmalıdır.191

28- ALARMLAR Sabit sistemlerin ikazıyla çalışmaya başlayan otomatik alarm sistemlerinden ayrı olarak, gemi emergency devresinden de beslenen, elle kumandalı alarm ikaz sistemleri olmalıdır. Bu sistemlere geminin herhangi bir yerinden kumanda edebilmek için, alarm anahtarları geminin muhtelif yerlerinde bulunmalı ve yangını ilk gören kişi bunu kullanabilmelidir.

192

IMDG CODE

???

193

IMDG CODE (International Dangerous Goods Code) • IMO tarafından gemilerde tehlikeli yüklerin taşınması ile ilgili bir kanun (kararname) çıkartıldı. Bu kanun Tehlikeli yüklerin taşınmasında Birleşmiş Milletler komisyonu uzmanlarının raporlarına dayanmaktadır. Bu kanun tavsiye şeklindedir. • IMDG code kitabı şunlar kapsar: Classification (Sınıflandırma), terminology (Terminoloji), packing (Paketleme) and packaging (Ambalajlama), identification (Tanımlama), marking (Markalama) and labelling (Etiketleme), placarding (Afişleme), documentation (Belgeleme), marine pollution aspects (Deniz Kirletici yönü). • SOLAS 1974 toplantısında; (Bölüm:7’de) Kodun gereklerine uygun olan yüklerinin gemilerde taşınabileceğini göstermektedir. Eğer kodun gereklerine uymayan varsa 194 taşınamaz. Tehlikeli yükler temel sınıflara ayrılmıştır.

SINIFLANDIRMA • Class 1 • Class 2

:Patlayıcılar. :Sıkıştırılmış, basınç altında veya sıvılaştırılmış gazlar. :Yanıcı sıvılar. • Class 3 :Yanıcı katılar. • Class 4.1 :İçten kızışanlar katılar. • Class 4.2 :Islanınca yanıcı gaz çıkaran katılar. • Class 4.3 :Oksitlenen maddeler. • Class 5.1 :Organik peroksitler. • Class 5.2 :Zehirleyiciler. • Class 6.1 :Bulaşıcılar. • Class 6.2 :Radyoaktif maddeler. • Class 7 :Aşındırıcılar. • Class 8 195 Class 9 :Çeşitli tehlikeli yükler. •

PAKETLEME VE AMBALAJLAMA •Tehlikeli yüklerin SOLAS’a göre paketlenmesi; a) İyi yapılmalı and iyi durumda olmalıdır. b) İçindeki yükün zarar görmesini önleyici bir yapıda olmalıdır. c) Denizde taşınması veya elleçlenmesinde başına gelebilecek risklere dayanıklı olmalıdır. •Ambalajlama standartları üç gruba ayrılmıştır; Grup 1 (Çok tehlikeli olanlar) Grup 2 (Orta derecede tehlikeli olanlar) Grup 3 (Az derecede tehlikeli olanlar) 196

MARKALAMA VE ETİKETLEME

• Tehlikeli yüklerin konulacağı kaplar doğru

teknik (ticari olmayan) isimlerle markalanmalıdır ve ayrıca üzerinde tehlikeli yükün karakterini açıkça belirten etiketle tanımlanmalıdır. • Tüm dokümanlarda uygun teknik ismiyle ve UN numaralarıyla belirtilmelidir. • Yükün en önemli tehlikesi etkitetin üzerinde gösterilmelidir. Şayet bir ve daha fazla tehlikesi varsa ikinci bir etiket ile işaretlenmelidir. • Konteyner üzerine 4 adet aynı etiket konur. Her bir tarafa ve ayrıca kapısının sağ kısmına da konur. 197

Explosive

Flammable

Spontaneously Combustible

Dangerous When Wet

Radioactive

Corrosive

Solid

Infectious Substance

Flammable Gas

Nonflammable Compressed Gas

Toxic Gas

Flammable Liquid

Oxidizing Agent

Organic Peroxide

Toxic

Radioactive

Marine Pollutant

Miscellaneous

198

199

200

Tüm tehlikeli yük işaretleri konteyner tamamen zararsız olana kadar üzerinden sökülmemelidir.

201

TALİ (SAYIM) Talinin yapılacağı zaman şu bilgilerde göz önünde tutulmalıdır. • Paketlemenin sayısı ve çeşiti. • Ürünün gerçek teknik numarası. • Hangi sınıfta yer aldığı. • Parlama sıcaklığı noktası (eğer mümkünse). • U.N. Numarası. • Yükün ağırlığı ve ölçüsü. • Mevcut deniz tehlikelerine göre uygun paketlendığını bildirir bir durum belgesi. 202

ELLEÇLEME ÖNLEMLERİ • Düzgün prosedürleri sağlamak için tehlikeli yüklerin elleçlenmesinde risklerin ortaya konması gerekir. • Bununla birlikte kestirme yollar, yüklerin kabaca elleçlenmesi ve dikkatsiz tutumlar kazalara sebebiyet verir. • Tehlikeli yükler tali zamanından son teslimat yapılana kadar doğru bir şekilde dokümantasyon yapılmalı ve elleçlenmelidir. • Tüm tehlikeli yüklerin ambalajları zarara karşı, sızıntı veya herhangi bir tehlikeyi artırıcı uygunsuz durum ve konteyner veya ambarın öncelikli istifine göre dikkatli olarak hareket edilir. 203

AMBAR VE/VEYA GÜVERTEYE İSTİFLEME

• Tehlikeli

yüklerin ambara/konteyner içine yüklemeden önce; bunun özel yükler için yüklenebilir ve iyi bir durumda olduğu saptanmalıdır. • Tüm tehlikeli yükler uygunca istiflenmeli ve her türlü gemi hareketine göre uygun bağlanmalıdır (Lashing). Lashing malzemeleri standartlara uygun olmalıdır. • Güverte istif edilecek yükler uygun şartlar altında güvenliğe alınmalıdır. Ambalajın durumuna ve deniz koşullarına da dikkat 204 edilmelidir.

AYIRMA

• Birbirleri ile uyuşmazlık gösterecek yükler hiçbir zaman aynı konteyner ve ambar içine istif edilmemelidir.

205

CLASS

1.1 1.3 1.4 2.1 2.2 2.3 3 1.2 1.6 1.5

4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 6.1

6.2 7

Explosives

1.1,1.2,1.5

Explosives

1.3, 1.6

Explosives

1.4

Flammable gases

2.1

Nontoxic, non flammable gases

2.2

Toxic gases

2.3

Flammable liquids

Flammable solids**

4.1

Substances which, in contact with water, emit flammable gases 4.3

Oxidizing substances (agents) 5.1

Organic peroxides

5.2

Toxic substances

6.1

Infectious substances 6.2

Radioactive materials

Corrosives

Miscellaneous dangerous substances and articles 9

Substances liable to spontaneous combustion 4.2

206 X

AWAY FROM ( UZAK TUTUNUZ)

SEPERATED FROM ( AYIRINIZ)

SEPERATED BY A COMPLETE COMPARTMANT OR HOLD FROM ( AYRI BÖLME YA DA AMBAR İLE AYIRINIZ)

SEPARATED LONGITUDINALLY BY AN INTERVENING COMPLETE COMPARTMENT OR HOLD FROM ( BOYLAMASINA OLARAK AYRI BİR BÖLME YA DA AMBAR İLE AYIRINIZ)

THE SEGREGATION, IF ANY, IS SHOWN IN INDIVIDUAL SCHEDULES ( GENEL BİR AYIRIM ÖNERİLMEMEKTEDİR. AYRI ÇİZELGE NAZARİ DİKKATE ALINMALIDIR.)

207

ÖNCELİKLİ GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

• Tüm kurallara uyulur. • Mümkünse yükleme

elleçleme gündüz yapılmalıdır, eğer mümkün değilse çok iyi aydınlatma yapılmalıdır. • Eğer bir sızıntı mevcut ise üreticinin bilgisi ve tavsiyeleri olmadan ambalaj yenilenmemeli ve dokunulmamalıdır. • Gemide “Emergency Procedures for Ship Carrying Dangerous Goods” olduğundan 208 emin olunmalıdır.

DÖKÜMANTASYON

• Denizde tehlikeli yükün taşınması ile ilgili tüm kurallar şunlardır; Ürünün doğru teknik ismi kullanılmalıdır ve yükün tanımlanması sınıflandırmaya göre doğru olarak verilmelidir.

209