SCIENTIST
o
lis
h versi
o
n
p
TODAY WE USE ALL OF A.H. RIISE’S V A S T K N O W L E D G E A N D EX P E R T I S E
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Naukowiec A. H. Riise ×××
S
ukces A.H. Riise’a w produkcji rumu i likierów jest blisko zwia˛zany z wieloma podróżami, jakie odbył. Niektóre z nich były wyprawami naukowymi, podczas których zapuścił sie˛ w odległe strony, by zbierac´ aromatyczne, doskonałe w smaku zioła i przyprawy, które naste˛pnie wykorzystywał w produkcji alkoholi.
Kopia jednego z pierwotnych plakatów, którymi A. H. Riise reklamował swoją aptekę, czy też – zgodnie z widoczną nazwą – „Druggist and Apothecary”. Plakaty te nie służyły do promocji wyłącznie na wyspie Saint Thomas, były rozwieszane na różnych wyspach karaibskich.
2
A . H. RIISE
I
TH
ERV E S
ICE OF S CIE
NC
E
N
Jako wyszkolony lekarz i naukowiec, Riise wykorzystywał swa˛ wiedze˛ do systematycznego udoskonalania produkowanych likierów i rumów. Ża˛dza przygody była jednak o wiele wie˛ksza – do dziś w duńskich muzeach można znaleźć jego ogromne zbiory ziół, roślin i muszli. Apteka została odbudowana po pożarze w 1895 roku, tym razem jako dwupiętrowy budynek. Na górnych półkach widoczne porcelanowe kubki, butelki i słoiki, wszystkie wyprodukowane w Niemczech.
NAUKOWIEC
3
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Nastolatek z wielkimi marzeniami
W
×××
wieku 14 lat Albert rozpocza˛ł nauke˛ u lokalnego aptekarza, Johana Bøvinga. Metodyczne i naukowe podejście do flory i fauny w aptekach w Ærøskøbing i Faaborgu pozwoliło Johanowi Bøvingowi prowadzić kwitna˛cy biznes przy hodowli i sprzedaży ziół leczniczych zarówno dla siebie, jak i dla innych farmaceutów. Bøving był bardzo przedsie˛biorczym biznesmenem, a do tego prowadził farme˛ i zajmował sie˛ handlem. Był doskonałym wzorem dla Riise’a, którym ten inspirował sie˛, kiedy odnosił sukcesy na Karaibach. Wystarczy wyobrazić sobie Bøvinga zabieraja˛cego takiego ucznia jak Riise na swe botaniczne ekspedycje.
4
A . H. RIISE
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Riise uznany przez legende˛ naukowego świata, H.C. Ørsteda
U
×××
talentowany w wielu dziedzinach Riise zdał egzamin magisterski w 1832 roku, uzyskuja˛c najwyższe możliwe oceny. Od samego pocza˛tku zdobywał uznanie najwie˛kszych autorytetów naukowych Europy. Certyfikat z egzaminów Riise’a został podpisany przez samego Hansa Christiana Ørsteda, profesora fizyki i chemii, a także odkrywce˛ elektromagnetyzmu i wynalazce˛ aluminium.
Certyfikat zdanego egzaminu Alberta H. Riise’a, datowany na 21 października 1832 roku. Wśród podpisów widnieje również ten należący do profesora H.C. Ørsteda, któremu przypisuje się odkrycie elektromagnetyzmu. Profesor był też pierwszą osobą, która wyizolowała pierwiastek aluminium.
NAUKOWIEC
5
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Podje˛ cie wielkiego ryzyka w Indiach Zachodnich ×××
P
o uzyskaniu stopnia naukowego A.H. Riise został zatrudniony jako farmaceuta w kopenhaskiej Vajsenshus Apotek, nota bene istnieja˛cej do dziś. W czasie wolnym od pracy w aptece zacza˛ł studiować botanike˛, zoologie˛ i chemie˛.
6
A . H. RIISE
I
TH
ERV E S
ICE OF S CIE
NC
E
N
Studia musiały zasiać w umyśle A.H. Riise’a marzenia o podróżach w bardziej egzotycznych kierunkach, gdyż już w 1834 roku złożył do duńskiej Kancelli (wyższa administracja centralna i duńska agencja rza˛dowa działaja˛ca do 1848 r.) aplikacje˛ o pozwolenie na otwarcie apteki w St. Thomas. W 1838 roku otrzymał pozwolenie, a podróż na miejsce zaje˛ła mu sześć tygodni. Duńska Kompania Zachodnioindyjska i Gwinejska zaanektowała niezamieszkałą wyspę Saint Thomas w 1672 roku, a Saint John w roku 1675. W 1733 roku Saint Croix została wykupiona przez Francuską Kompanię Zachodnioindyjską.
NAUKOWIEC
7
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
W Zachodnich Indiach działał naukowy poprzednik Riise’a ×××
R
iise zabrał ze soba˛ wszystkie dzieła Shakespeare’a, by zaja˛ć nimi umysł w trakcie długiej podróży do Duńskich Indii Zachodnich. Stan zdrowia Riise’a po dotarciu do Sankt Croix, przed rozpocze˛ciem eksploracji wyspy i zbierania roślin, pozostawiał wiele do życzenia. Gościł w tym czasie u farmaceuty Petera Benzona, którego zadaniem było zbieranie na-
8
A . H. RIISE
I
TH
ERV E S
ICE OF S CIE
NC
E
N
turalnych, żywych okazów przyrodniczych dla Muzeum Historii Naturalnej w Kopenhadze. Działalnościa˛ ta˛ z wielkim oddaniem zaja˛ł sie˛ póz´niej sam Riise. Na Saint Thomas Riise założył apteke˛ w trzypie˛trowym budynku, mieszcza˛cym urza˛dzenia do produkcji alkoholi i kosmetyków. Budynek był poła˛czony torami kolejowymi z przystania˛. Oryginalna koperta z recepty wystawionej w St. Thomas. Izba Aptekarska założona w 1838 r., Duńskie Indie Zachodnie. Charlotte Amalie, Dronningens Gade. Ze zbiorów zdjęć Duńskiej Biblioteki Królewskiej.
NAUKOWIEC
9
W 1832 roku Albert H. Riise zdobył dyplom magistra nauk farmaceutycznych. W kolejnych latach pracował w aptece, jednocześnie studiując botanikę, zoologię i chemię.
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Niesamowita przedsie˛ biorczos´c´
R
×××
iise cze˛sto zaczynał dzień od długich wycieczek wokół wyspy, jeszcze przed otwarciem apteki o godzinie 9:00. Riise uwielbiał zmieniać zasady gry. W trakcie prób podboju świata ła˛czył wyjazdy służbowe z badaniami dla muzeów w Kopenhadze, które póz´niej przekształciły sie˛ w Muzeum Narodowe i Duńskie Muzeum Historii Naturalnej. Z obu Ameryk przesyłał do domu muszle, dwumetrowego żółwia morskiego i wypchane ptaki. Zbierał równiez˙ rzadkie rośliny, które wykorzystywał w swojej aptece po ich przesadzeniu na Saint Thomas.
NAUKOWIEC
11
Duńskie Muzeum Historii Naturalnej; przekazany zbiór wypchanych ptaków odnotowany 7. czerwca (w tym rybaczek popielaty). Zdjęcie @Marcus Krag. Duńskie Muzeum Historii Naturalnej
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Zbiory Riise’a nadal znajduja˛ sie˛ w muzeach
S
×××
ystematyczne poszerzanie kolekcji wia˛zało sie˛ z cia˛głym kontaktem Riise’a z najlepszymi naukowcami. Nazywano po nim okazy flory i fauny. Co ważne, wie˛kszość ze znalezionych przez niego okazów można nadal zobaczyć w duńskich muzeach i nadal widnieja˛ na nich tabliczki z nazwiskiem Riise’a.
Muzeum Medycyny Naturalnej w Kopenhadze nadal posiada kolekcje˛ około 300 słojów z roślinami znalezionymi przez A.H. Riise’a. W Muzeum Historii Naturalnej znajduje sie˛ 236 okazów znalezionych przez A.H. Riise’a – skóry ptaków, jaja, płazy, gady i kre˛gowce. Jakby tego było mało, w zbiorach etnograficznych
NAUKOWIEC
13
ERV E S
I
TH
ICE OF S CIE
NC
E
N
Muzeum Narodowego znajduje sie˛ kolekcja kamiennych figurek i narze˛dzi znalezionych przez A.H. Riise’a.
Zbiór przekazany do Duńskiego Muzeum Narodowego, kamienne narzędzia z Indii Zachodnich, które w 1861 roku darował A.H. Riise. Zdjęcie @Marcus Krag. Duńskie Muzeum Historii Naturalnej
14
A . H. RIISE
A.H. Riise wspomagał finansowo wiele szkół, do których uczęszczały jego dzieci, w tym Akademię Sorø, gdzie Albert Riise uczył się w latach 1856-1860. Zdjęcie @Marcus Krag. Duńskie Muzeum Historii Naturalnej
Ophiocama RIISEI Lütken (St. Thomas) oraz Clypeaster RIISEI Lütken (Panama). Zdjęcie @Marcus Krag. Duńskie Muzeum Historii Naturalnej
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Dziwne i cudowne stworzenia Riise’a
P
×××
o duńskim naukowcu i farmaceucie nazwano w szczególności takie gatunki, ja:
Hylodes RIISEI, żółto nakrapiana żaba, która˛ Riise i Lütken opisali na Saint Thomas w 1863 r. W tej chwili gatunek jest zagrożony wyginie˛ciem ze wzgle˛du na utrate˛ naturalnych siedlisk. Brachioteuthis RIISEI to mała, bezbarwna ośmiornica, znaleziona na wyspach należa˛cych do Indii Zachodnich. Została opisana w 1882 roku przez zoologa, profesora Johannesa Steenstrupa.
Elaps RIISEI, koralowy wa˛ż pierścieniowy, jest długim na 35 cm, kolorowym we˛żem, maja˛cym śmiertelnie groz´ny jad; odkryty w 1858 roku na St. Jan.
NAUKOWIEC
17
ERV E S
I
TH
ICE OF S CIE
NC
E
N
Clypeaster RIISEI LÜTKEN to mały jeżowiec, znaleziony w okolicach Panamy i opisany w 1863 roku w artykułach naukowych dr. Lütkena dla duńskiego Towarzystwa Historii Naturalnej w Kopenhadze. Corynopoma RIISEI, lub skrzelopiór białopłetwy, to specjalna odmiana słodkowodnej ryby, świetnie nadaja˛cej sie˛ do akwariów. Została znaleziona w 1858 roku na wyspie Trinidad i nazwana przez Theodore’a Gilla. Ameiva RIISEI to mała jaszczurka, która˛ można znalez´ć na wielu wyspach w Indiach Zachod-
18
A . H. RIISE
I
TH
ERV E S
ICE OF S CIE
NC
E
N
nich. Okaz z kopenhaskiego Muzeum Zoologicznego został zebrany 30 sierpnia 1866 roku i zarejestrowany 1 września 1871 roku. Ophiocoma RIISEI jest rodzajem we˛żowidła znalezionym na St. Thomas. We˛żowidła filtruja˛ plankton z wody morskiej lub żywia˛ sie˛ padlina˛. Zostały opisane w 1856 roku w artykułach naukowych dr. Lütkena dla duńskiego Towarzystwa Historii Naturalnej w Kopenhadze.
NAUKOWIEC
19
Apteki korzystały z miejscowej siły roboczej; na zdjęciu widać Theodore’a Bollinga, który pomagał w obsłudze klientów oraz w napełnianiu słojów i butelek.
ERV E S
ICE OF S CIE
I
TH
NC
E
N
Uhonorowany przez króla
O
×××
d imienia Riise’a nazwano wiele zwierza˛t i roślin, a on sam za swoje poświe˛cenie badaniom naukowym dosta˛pił najwyższego zaszczytu. Duński król nadał Riise’owi tytuł przewodnicza˛cego Rady Kolonialnej Saint Thomas i w 1860 roku osobiście zaszczycił go wre˛czeniem Orderu Danebroga i zwia˛zanego z nim herbu. W 1878 roku A.H. Risse został Radnym Stanu.
W 1873 r. Riise uzyskał szwedzki tytuł Rycerza Królewskiego Orderu Wazów. Przyznano mu go gdyż „dostarczył do Królewskiego Instytutu Karolinska wyjątkową kolekcję ziół leczniczych pochodzących z Indii Zachodnich.”
NAUKOWIEC
21
TH
ERV E S
ICE OF S CIE
NC
I
E
N
Nauka o doskonałym rumie ×××
R
iise wykorzystał swoje zamiłowanie do ziół o przyjemnym zapachu i unikalna˛ wiedze˛ farmaceutyczna˛ przy produkcji alkoholi.
Jasno widoczny jest tu komercyjny aspekt biznesu A H Riise’a. Laboratorium apteki z aparatem do destylacji parowej.
22
A . H. RIISE
Fotografia jednego ze stoisk A.H. Riise’a na Nordyckiej Wystawie Przemysłu, Rolnictwa i Sztuki, która odbywała się w Kopenhadze w 1888 roku. Odwiedziło ją wówczas ponad 1,3 miliona ludzi.
ERV E S
I
TH
ICE OF S CIE
NC
E
N
Siedza˛c dziś w fotelu z dobra˛ szklanka˛ ulubionego trunku produkcji A.H. Riise, pewnie nie myślisz o całej pracy, która została włożona w ten słodki, złoty napój.
Za kulisami apteki Riise’a w Charlotte Amalie – stolicy dawnych Duńskich Indii Zachodnich, obecnie amerykańskich Wysp Dziewiczych. Około 1865 roku.
24
A . H. RIISE
I
TH
ERV E S
ICE OF S CIE
NC
E
N
I wcale nie musisz tego robić, gdyż A.H. Riise Spirits zostało stworzone właśnie po to, by zapewniać przyjemność. Możesz mieć pewność, że dziś wszyscy korzystamy z wiedzy A.H. Riise’a przy tworzeniu jak najlepszych produktów o najwyższej jakości smaku.
Budynek apteki na Dronningensgade w Charlotte Amalie, widoczne trzy piętra, przed pożarem w 1895 roku.
NAUKOWIEC
25
CZY TAJ WIĘCEJ
APTEKARZ Z ST. THOMAS WCIĄŻ ŻYJE W DANII Książka została napisana języku duńskim. Zawiera obszerne podsumowanie w języku angielskim i opowiada historię sukcesu A.H. Riise’a. Historię jego walki z władzami i lokalnymi lekarzami o zezwolenie na założenie apteki na St. Thomas. Opisuje jego kwitnący biznes, zajmujący się nie tylko branżą farmaceutyczną, ale też kosmetykami i rumem. Jego kolekcję roślin i zwierząt. Jego następców – w podeszłym wieku A.H. osiadł w domu Villa St. Thomas, w Kopenhadze. Już wtedy dwaj jego synowie byli farmaceutami i razem przejęli prowadzenie apteki w St. Thomas.
zamów bezpośrednio od wydawcy