ESPAINIAKO ERLIEBEA
ERLIEBE UNITATEAK Erliebearen sorrera eta bilakaera
EREMU LITOLOGIKOAK FAKTOREAK buztinezkoa
silizeoa higadura
kareharrizkoa
litologikoak tektonikoak
HISTORIA GEOMORFOLOGIKOA
arkaikoa tertziarioa paleozoikoa sekundarioa
bulkaniarra
UNITATE MORFOESTRUKTURALAK
Zokaloa
kuaternarioa mendi zaharrak
arro sedimentari oak tolesduriko mendikateak
KONTINENTEEN ERAKETA
Penintsula iberiarraren eboluzio geologikoa: (klik egin tutorialean sartzeko) ●
Aro Arkaikoa (4600-570 m.u) ● ●
●
●
Pangea dago kontinente bakar bezala Galiziako mazizoaren tokian Mazizo zaharra. Penintsulako beste dena ur azpian.
Aro Paleozoikoa (570-230 m.u): Orogenia Hertziniarra ● ●
●
Pangea zatitu. Macizo Hesperiarra ekialderatnz baskulatu(Orog.Hertziniarrak) Orogenia Hertziniarrak sortu Akitaniako ,Ebroko,Rif-Betikoko mazizoak eta ondoren erosionatuak izan ziren. Orogenia Hertziniarra
Penintsula iberiarraren eboluzio geologikoa â—? Sekundarioa edo Mesozoikoa) (230-65 m.u): â—?
â—?
Erosioa eta jalkiera.
Tertziarioa edo Zenozoikoa) (65-2 m.u): Orogenia Alpetarra Txokea: plaka afrikarra eta euroasiarra=orogenia alpetarra Orogenia honek sortu: 1. Mendikate alpetarrak:Pirinioak,Mendikate Betikoak,Balear irlak,Kataluniako kostaldeko m. 2. Depresioak edo sakonuneak: Ebro eta Guadalkibir (barne itsaso antzekoa 3.-Zokalo hesperiarrean sortu:Sistema Zentrala,Toledoko mendiak, eta arro sedimentarioak(Duero;Tajo;Guadiana) 4.- Zokaloa atlantikorantz baskulatu. 5.- Mazizoaren ertzetan: Galizia Leongo mendiak, Kantauriar mendikatea,Sistema Iberiarra,Sierra Morena.
Penintsula iberiarraren eboluzio geologikoa Kuaternarioa (2 m.u-gaur egun ) ●
●Erosio handia, jalkiera gutxi ●Izozteak ●Kostaldearen eraketa.
*
ERLIEBE MORFOESTRUKTURALAK: SAILKAPENA SAILKAPENAREN ARRAZOIA: indar tektonikoekin lotuta dago sailkapena. ●
Dauden unitateak hauek dira: 1) Zokaloak 2) Mazizo edo mendi zaharrak 3) Arro sedimentarioak 4) Tolesduriko mendikateak
●
ERLIEBEA: UNITATE MORFOESTRUKTURALAK(= erliebeak barrualdean hartzen dituen formak eta eraketak)
1) ZOKALOAK ●Sorrera: paleozoiko aroko mendikateen erosio luzearen ondorioa. ●Materialak: zaharrak eta gogorrak (granitoa, arbela, kuartzita) ●Itxura:laua edo borobildua. ●Kokapena: zokalo hertziniarra. 2) MAZIZO ZAHARRAK ●Sorrera:zokalo zatiak baina orogenia alpetarrak erosionatu eta gaztetukoak. ●Materialak: zahar eta gogorrak (granitoa, arbelak,kuartzita) ●Itxura: mendi ez oso garaiak, bloke failatuak(horts eta grabenak ageri). ●Kokapena: Sistema Zentrala,Toledoko mendiak,Galizia-Leongo mendiak,Kantabriar mendikateko zatia,Pirinio zatia,Kataluniako mendien zatia,Sistema Betikoko zatia.
EGITURA FAILATUAK (ZOKALO ETA MENDI ZAHARRETAN AGERI DENA) Adb: SISTEMA ZENTRALEAN
4.- GRABEN 5.- HORTS
Sierra de Guadarrama (S. Central)
O Z I Z MA
Sierra de Ancares (Macizo Galaico)
RA R HA A Z
K
ERLIEBE UNITATEEN SAILKAPENA
3.- ARRO SEDIMENTARIOAK ●Sorrera: orogenia alpetarra (Tertziarioa), sedimentuen pilaketa hondoraturiko eremuetan. ●Materialak: harri sedimentarioak: kareharriak,margak,hareharriak.. ●Itxura: estratu horizontalak. ●Motak: - hondoraturiko zokalo zatiak (Tajo,Guadianako arroak - arro prealpinoak (Ebroko sakonunea eta Guadalkibirrekoa). Ebro ibaia eta bere delta
3) ARRO SEDIMENTARIOAK IPAR AZPIMESETA HEGO AZPIMESETA
EBRO DEPRESIOA
4) TOLESDURIKO MENDIKATEAK Sorrera: orogenia alpetarrak tolesduriko harrien erliebea.
Kataluniako Pirinio zatia
Picos de Europa (Kantabriar mendikatea)
EGITURA TOLESTUAK: mendikate alpinoetan.
TOLESDURIKO MENDIKATEAK
ESPAINIAKO MAPA LITOLOGIKOA
Hiru eremu(silizeoa,buztintsua,kareharrizkoa) Silizeoa edo hertziniarra Kareharrizkoa Buztinezkoa
*Eremu bulkaniarra Kanarietan.
SILIZEOA: ●Aro geologikoa: PALEOZOIKOA eta ARKAIKOA ●
Litología: eremuak
Harriak:granitoa,arbela,gneis,kuartzita Non: Galiziako mendiak, Leongo mendiak, Sistema Zentrala, Toledoko mendiak, Extremadura, Gaztela Mantxako M Sierra Morena, Pirineo Axiala, Kantabriar mendikatea, Sistema Iberiarra Kataluniako kostaldeko mendika Mendikate Betikoa. Modelatua: granitikoa =failatua (horts,fosak edo grabenak ageri direlarik)
silizeoa kareharrizkoa buztinezkoa
bulkaniarra
GRANITOA
Tor (Gran Breta単a)
Bolo granitikoa
Galiziako mendiak
KAREHARRIZKOA: Aro geologikoa SEKUNDARIOA(JALKIERA) ETA TERTZIARIOA (OROGENIA ALPETARRA). Harriak: kareharria,konglomeratuak,hareharria..
â—?
-
Non: Z alderantziz: Kantauriar mendikat. Euskal mendiak Pirinioak Kataluniako kostaldeko mendikatea Sistema Betikoa Sistema Iberiarra.
. Modelatua: karstikoa eta bertan ageri dira hurrengo forma hauek:dolinak,poljeak, simak,eztarriak,lapiatzak.)
Lunbier
Erliebe karstikoa:estalaktita eta estalagmita
Hoces del Durat贸n (Segovia)
Lapiatzak
Simak
Poljeak
Dolinak
BUZTINEZKOA: Aro geologikoa: Tertziarioa eta Kuaternarioa (sedimentazioa). ● ●
Harriak: buztinak,igeltsuak,margak.
●
Non: arroetan Ebrokoan Guadalkibir ,Duero,Tajo Guadiana arroetan
●
. Modelatua:horizontala edo tabularra eta abertan ageri dira forma hauek:lekuko hegia, paramoak,aldapak, badlands,haranak…)
margak
BADLANDS
BULKANIARRA: Aro geologikoa: Tertziarioa eta Kuaternarioa (sedimentazioa). Harriak: bulkanikoak eta plutonikoak
konoa
Non: Kanariar irletan . ( .
Modelatua: : bulkanikoa konoak,galdarak,malpais,rokeak)
“malpaís”
Erliebe ezberdinak/eremu desberdinak HARRIAK ETA ERLIEBE MOTAK. Honako eremu litologikoak daude: ●Modelatu edo erliebe granitikoa (eremu silizeoan). ●
failak
Modelatu karstikoa. (kareharrizko eremuan)
●
dolinak,poljeak,eztarriak,simak..
Erliebe horizontala eta erliebe tabularra (eremu buztintsuan). paramoak,badlands,lekuko hegia,maldak
●
Modelatu edo erliebe bulkaniarra: (eremu bulkaniarrean)
●
konoak,galdarak,domoak,malpais,dikeak,rokeak…
ESPAINIAKO ERLIEBE UNITATEAK KO KA PE NA
MESETA ERDIALDE KO MENDIKAT EA TOLEDOKO MENDIAK MESETAKO ARROAK (DUERO,TA JO) MESETA ERTZEKO MENDIAK EDO PERIFERIK OAK: -GALIZIALEONGO MENDIAK KANTABRIA R MENDIKAT EA
ARO GEO LOGI KOA ORO GENI A
ERE MU LIT OLO GIK OA
BESTE EZAUGA RRI BATZUK