Warsound|Warszawa, Donia Jourabchi/Taufan ter Weel/Edyta Jarząb/Dorian Batycka/Krzysztof Marciniak

Many people were involved in the process that preceded the creation of this book. We wish to thank especially:

Wiele osób było zaangażowanych w proces, który poprzedził powstanie tej książki. Pragniemy szczególnie podziękować w tym miejscu:

Davide Tidoni (oi oi oi!), Maria Burza & Antoni Wiesztort, Olga Mikulska, Nina Scholz, Ania Banaś, Agata Czarnacka, Diana Dąbkowska, Marianna Dobkowska, Aleksandra Gajda, Kamila Kijowska, Tomasz Klimkiewicz, Aleksandra Kowalczyk & Syreny, Michał Libera, Monika Łada-Bieńkowska, Krzysztof Klósek, Eyrún Mist Kristinsdóttir, Anna Okrasko, Anna Ptak, Tessa Was, Sandra Zagórska, Wojtek Zrałek-Kossakowski, A-I-R Laboratory team, Cafe Kryzys, “Glissando”, Kolektyw Syrena, ROD, SoCCoS Network and “Battlefield” workshop participants.

redakcja/ edited by Krzysztof Marciniak

Warsound|Warszawa Donia Jourabchi Taufan ter Weel Edyta Jarząb Dorian Batycka Krzysztof Marciniak

Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski Warszawa 2016

72 Donia Jourabchi, Taufan ter Weel

Intensywne terytoria.

Polityka amplifikacji

90 Donia Jourabchi

Zapiski o eksperymentach radiowych

100 Edyta Jarząb

Strajkuj i daj głos!

112 Dorian Batycka

Dzień, w którym odegraliśmy Delay

120 Krzysztof Marciniak

Przechwyćmy dźwięk

spis treści

8 Donia Jourabchi & Taufan ter Weel

Intensive Territories: Politics of Amplification

24 Donia Jourabchi

Notes on Radio Experiments

34 Edyta JarzÄ…b

More bark, more bite

44 Dorian Batycka

On the Day We Performed Delay

50 Krzysztof Marciniak

Let's Reclaim Sound

table of contents

Introduction In 2016, the streets of Warsaw became a symbolic battlefield, and sound played a key role in this process. Voices of protest, sounds of demonstration and the amplification of resistance revealed the rumblings of power, the noise of disinformation, and the acoustic violence that has infected the sound organism of the city – an echo of both Polish and global political and ecological turbulence.

This bilingual publication collects our sound-related thoughts, observations, concerns and hopes. It is also a special kind of diary. Our (sound)tracks didn’t cross by accident in Warsaw this disquiet year, and yet they could have crossed just as well in any other city.

We are sound artists, performers, activists and sound theoreticians, Warsound

8

and we perceive reality as a mixture of various waves and oscillations.

In this book, we mix philosophy with acoustics, sound art with protest, and sound technology with resistance movements. We treat our sketches, essays, manifests and projects of sound interventions as a starting point for further investigations and activities. This handy book could also be a guide for anyone interested in listening to politics, and the politics of listening. We believe that informed and communal listening can amplify empathy, solidarity, tolerance and respect for cultural diversity; it can de-emphasise social isolation and move us collectively towards mutual understanding, and in this way become an impulse for change.

Warszawa

9

10

Warsound

Intensive Territories: Politics of Amplification Donia Jourabchi & Taufan ter Weel

[N]oise that is external to the existing code can also cause its mutation. […] These deviations from the original usage of the code constitute a profound danger to the existing powers, so much so that they sometimes transform their morphologies in order to benefit from the new network themselves.1 - Jacques Attali, Noise (1977)

Warsaw, July 8, 2016, a sonorous spectacle overwhelms the everyday noises of the city.

The piercing tones of sirens, accompanied by the rumble of fast-moving armoured cars passing by in procession, shift in frequency one after another, and gradually crossfade into the pulsating chopper sound of surveillance from the sky. The presence of the NATO Summit determines the atmosphere and affects daily rhythms with intensive dominance, as a storm that equalises our senses along with the city’s entire landscape.

The summit takes place while Warsaw is in the midst of an ongoing process of ‘reprivatisation’, which comes down to the dispossession of the Warszawa

11

homes and public infrastructure (schools, hospitals) that were collectively rebuilt by the inhabitants after World War II. Since the fall of the communist regime in 1989, privatisation and violent eviction have been legitimised by claims of prewar ownership. This process enables governance by corrupt partnerships, and to a large extent involves international real-estate investments. It can be understood as accumulation by dispossession, which is inherent in neoliberal politico-economic practice on a global scale.2 Resistance is systematically and violently muted: one of the most appalling cases is the death of Jolanta Brzeska, a prominent housing activist and one of the founders of the Warsaw Tenants’ Association. When she disappeared, she was the last inhabitant refusing to leave the housing building where she lived; her burnt body was found in the forest on March 1, 2011.3 The ongoing struggle against eviction (and for the right to the city in a broader sense) is exposed and contextualised clearly in the documentary House on Strike (2016).4 This process of privatisation and dispossession is intertwined with the rise of right-wing nationalism. The extreme right is gaining support by utilising anti-communist, anti-German and antiRussian sentiments. In addition, it adapts highly conservative Christian principles of patriarchal power that legitimise the violation of women’s Intensive Territories

12

rights by the prohibition of abortion, among others. Their political rhetoric amplifies fear and hate, xenophobia and racism. The deeply rooted tradition of patriotism is instrumentalised to encourage engagement in paramilitary training, in order to ‘strengthen’ the nation’s military force by developing a Territorial Defence component ‘with a target strength of 50,000 [paramilitary] soldiers, permanently linked to the local community and equipped with the most modern weaponry and working closely with operating forces’, as current defence minister Antoni Macierewicz announced.5 This component was conceptualised early in 2016 and is in accordance with the agreements at the NATO Summit in Warsaw, in order to reinforce the NATO Alliance’s ‘military capabilities’ to counter so-called ‘hybrid threats’. These complex interrelated processes exemplify the convolution of concentrated totalitarian power (fascism, Stalinism) and diffuse governance (neoliberalism) into integrated forms of spectacular power.6 How do these emerging agencies of oppressive power operate? How can we amplify resistance to their intensive territorialisation?

CRITICAL BAND Intensive territories are physical. Representative powers construct selective solidarity through mechanisms of affective modulation. Modulation, in basic terms of vibrational energy, is a process D. Jourabchi & T. ter Weel

13

whereby oscillations affect one another. It ranges from the modulation of a carrier wave in signal transmission to the modulation of social processes or the circulation of capital. Concentrated control mechanisms transmit a monophonic voice, carried out with full-range power, while diffuse control mechanisms interlink and cross-modulate; they remain ambiguous, adaptive and selectively deregulatory. In Guy Debord’s ‘integrated spectacle’, diffusion is a consequent stream of ‘fluid and potentially ubiquitous’ disinformation, used to ‘counter-attack’ any real information.7 If occasionally a kind of unregulated disinformation threatens to appear, in the service of particular interests temporarily in conflict, and threatens to be believed, getting out of control and thus clashing with the concerted work of a less irresponsible disinformation, there is no reason to fear that the former involves other manipulators who are more subtle or more skilled: it is simply because disinformation now spreads in a world where there is no room for verification. The confusionist concept of disinformation is pushed into the limelight immediately to refute, by its very name, any criticism that has failed to be eliminated by the diverse agencies of the organization of silence.8

Intensive Territories

14

Since the end of the Cold War, strategic leadership has shifted from static models to dynamic anticipation of the lived environment. The complexity of the world, the ‘unpredictable’ dynamics of power relations, appeared in military vocabulary as the VUCA era.9 This acronym stands for Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity, and stages the diffuse mode of spectacular power in order to maintain control within a non-linear environment. Adaptive tactics, based on these four principles, are applied most prominently in crisis management, which is one of the ‘essential core tasks and principles’ of NATO: it has a ‘robust set of political and military capabilities to address the full spectrum of crises – before, during and after conflict’. 10 Correspondingly, global financial-crisis management manipulates economic crises and other disasters in order to redistribute wealth.11 The industrial mode of operation based on efficiency and expansion (scientific management, Fordism) is integrated with adaptive systems which function through intensive territorialisation.

Intensive territories do not replace enclosures or borders, but rather restructure and reinforce them.

While unbound information transference and global circulation expand and accelerate rapidly, territories become ever more bound, in constant need of intensified protection at their borders.

D. Jourabchi & T. ter Weel

15

Capitalist governing bodies, however, increasingly employ strategies of de-territorialisation and technologies of modulation to gain continuous control.12 These regulating authorities nonetheless evaluate property in terms of extent: capital accumulation requires measurement by division and therefore needs conversion from continuous flows to discrete numbers and vice versa. Conversion enables operation at the intersection of coding and decoding, of modulation and demodulation, of de-territorialisation and re-territorialisation.13 The aforementioned process of ‘reprivatisation’, for instance, is a concrete example in which this type of operation is employed.

Modulation and conversion enable the centralisation of ubiquitous control. In other words, these processes allow for the concentration of power, whilst at the same time it remains diffuse. Their applications are numerous and can be interlinked.

A concrete example of such an application is a filtering or search algorithm that directs attention, targets particular desires, and allows unnoticed censorship. Another example is the Global Positioning System (GPS) which enables real-time insight into geolocation, the exact (absolute or relative) position of individuals or objects. It is a ‘dual-use’ technology that enables everyday usage of locative media by citizens (the Internet of Things), as well as remote-controlled warfare Intensive Territories

16

and surveillance. In addition to this, the body’s senses are dislocated to external infrastructures, to technologies of mediation (modulation, conversion), incorporated into a centralised, dynamic social-control mechanism – based on the logic of amplification.

These advanced technologies of amplification enable control over tendency masks that modulate the dynamic boundaries of social oscillation – the masking thresholds of modulation, the critical bands. The governance of technological advancement is therefore of primary importance to the development and maintenance of dynamic mechanisms of control. It operates through corporate lobbying in order to influence policy-making, or by selective financing and promotion, among others. Additionally, scientific research is increasingly employed to legitimise previously taken decisions or mask their impact: to manage crises.

ACOUSTIC HORIZONS The rhythms that shape our relational comprehension of the environment we inhabit manifest themselves in architectures of socio-spatial processes, in which cues articulate social interactions, spatial relations and movements. For instance, the periodic ringing of church bells acts as a public reminder of quantised time, and the area of sound propagation marks the spatial D. Jourabchi & T. ter Weel

17

boundaries of a territory. Additionally, they cue particular public actions, as distress signals generated by sirens or triggered by alarm systems prompt procedural reactions. Social cues are registered noises that constitute shared meanings and modulate interactions within contextdependent social dynamics.

Possessing the means of recording allows one to monitor noises, to maintain them, and to control their repetition within a determined code […] it allows one to impose one’s own noise and to silence others: “Without the loudspeaker, we would never have conquered Germany,” wrote Hitler in 1938 in the Manual of German Radio.14 To make a pitch for sonic dominance, intensity control is the locus of affective modulation. Acoustic horizons are the ear’s appropriation of sound phenomena and the spatial interrelationships that compose a physical situation. In the domain of acoustic communication, intensification stresses the dynamics of interaction between the self and others. For instance, speech intonation affects the sonic quality of transmitted information and influences the intimacy in which the content is heard. The same message whispered in someone’s ear or shouted out from the rooftops sounds different and is perceived differently by Intensive Territories

18

the listener. In our built environment, the acoustic qualities of a space are designed according to its social function – think of a library space that imposes silence over any sound.

Remarkably sophisticated acoustic instrumentation is developed in the engineering of monitoring and surveillance systems. Although sound propagation (as a means of territorial control) has a much longer history in navigation, environmental observation, atmospheric monitoring systems and eavesdropping techniques, these preventive applications are increasingly expanding into global networks of discrete public surveillance and long-range monitoring (such as infrasound arrays), along with the development of highly performative information technologies. Similarly, military research into non-lethal weapons makes use of vibrational energy as a strategic instrument of riot control. Diverse experiments on a variety of organisms have proven that different types of oscillation have powerful effects on their psychological and physiological states. Since the early sixties, several U.S. defence programmes have actively invested in the development of a large number of acoustic and electromagnetic devices. Today, the targeted transmission of vibrational energy based on advanced waveguide technology is employed in sonic weapons that are used by the police, special forces and other military units worldwide to D. Jourabchi & T. ter Weel

19

establish public order. In Poland, the government has purchased the LRAD (Long Range Acoustic Device), an array of speakers, or ultrasonic transducers, that projects focused high-intensity beams of sound over long distances.15 Spectral crowd control, ranging from infrasonic to ultrasonic vibration, expands the transmission of sound energy, to affect and restrict the physical presence of human and non-human bodies within the controlled area.16 This defines the politics of amplification that constitutes our acoustic horizons, and which is fundamental to any territorial (or socio-spatial) formation. Power relations composing our lived environment are hierarchically organised magnitudes of sound energy that function through vibrational dominance and the feedback of cultural significance. The culture of amplification goes hand in hand with the industrialisation of our intensive territories, in which technological transformations of physical information transference turn into everyday habits. Culture transmission has deviated from shared experiential knowledges, to become an auxiliary factor of economic production, and is therefore echoed in the prominent representative ego of material practice. As such, technologies of amplification can be used to intervene deliberately in (sonic) identity branding, musical expression and corresponding behaviour, and in their respective spaces of sound propagation.

Intensive Territories

20

Authorities strengthen their position by privileging certain acoustic waves and prohibiting others, by restricting non-conventional (electro-) acoustic emissions. Public loudness, or perceived intensive territories, can be understood as tactical configurations of noises: a social battlefield controlled through sustaining social distortion and acoustic discrimination by amplification and masking.

ALL EARS Loudness, affect and control, within the context of listening and sonic practices based on situated knowledges,17 were the points of departure for a survey of political demonstrations which happened on a daily basis on the streets of Warsaw in 2016. These preoccupations, together with our common concerns about the aforementioned socio-political situation, led to broader questions about the role of sound in relation to the consolidation of power. The public demonstrations we took part in gave the general impression that these noises are solely tolerated under strict conditions of spatial configuration – the regulation of protest functions as a tendency mask that governs the release of pressure necessary to maintain authority. However, these mobilisations embody strong representational and affective powers as harbingers of social change – the amplification of a different voice to be heard, the sound of protest, will always remain relevant. Contrary to D. Jourabchi & T. ter Weel

21

demonstrations, targeted public actions or interventions that seek to expose real information or social injustice are muted at any cost. These are a true disturbance to the contemporary agencies of integrated governance – to the global management of disinformation.

In Poland, the spontaneous organisation of improvised social space is repressed: bound by abstract logic and encapsulated norms, without the space for motion. As such, legislation (e.g. planned new rules on public gatherings) becomes a conceptual trap that justifies the criminalisation and policing of communities. Likewise, ‘dual-use’ can become a strategic manoeuvre to impose silence: to marginalise, mask or mute grass-roots resistances, to dampen them culturally, or to designate them as objects of public fear. Legislation and policy create imaginary borders between people and groups; they can trigger polarisation, intentionally or otherwise. In order to interrupt these mechanisms of social disintegration, exclusion and dispossession, we may need to listen attentively to the leaking noises, and seek to expose the processes of conversion and modulation, where control operates and concentrates its power.

The practice of improvisation allows for re-territorialisation, the establishing of intensive spaces of mutual inclusion which harbour the transformative Intensive Territories

22

power of everyday life: a common ground for social change through engagement in non-dualistic resistance. Culture is generated from within, resonating internally as well as propagating a sense of community. Aural knowledges are built through oral transmission, even when functioning via electroacoustic mediation. Comprehending the operating systems of mediation is therefore a critical factor in maintaining culture from within, whereby the key to self-control and independency is access to its operational core – source code, network nodes, physical infrastructure, i.e. the means of production. Lastly, it is the practice of listening that allows communication – the basis of community. Listening, by its nature, transcends mono-directional information transference and the mechanisms of exclusion: it enables mutual inclusion and grounds the amplification of resistance.

1 Jacques Attali, Noise: The Political Economy of Music, trans. by Brian Massumi (Minneapolis: University of Minnesota Press, 2006 [1985, 1977]) p. 35.

2 See David Harvey, A Brief History of Neoliberalism (New York: Oxford University Press, 2005).

3 Kolektyw Syrena, ‘We are the city: Jola Brzeska: reprivatisation and the struggle for the right to the city in Warsaw, Poland’, BaBel2 – abitare critico / independent biennale of critical housing (Rome, 2012).

D. Jourabchi & T. ter Weel

23

4 Kolektyw Syrena, House On Strike: Syrena to nie skłot, to strajk (Warsaw: TV Kryzys, 2016); see www.syrena.tk.

5 Antoni Macierewicz, quoted in Poland’s Defence Ministry Head in Kraków (Republic of Poland: Ministry of National Defence, 2016) http:// en.mon.gov.pl/news/article/latestnews/polands-defence-ministryhead-in-krakow-c2016-10-19/.

6 Guy Debord, Comments on the Society of the Spectacle, trans. by Malcom Imrie (Paris: Editions Gerard Lebovici, 1988) pp. 3–4.

7 Ibid. pp. 17–18.

8 Ibid. p. 18.

9 James A. Lawrence & Earl N. Steck, Overview of Management Theory (Carlisle, Pennsylvania: U.S. Army War College, 1991).

13 For example, see Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia, trans. by Brian Massumi (London: Continuum, 2004 [1980]) pp.

230–255.

14 Attali, p. 87.

15 See LRAD Corporation, Products: Long Range Acoustic Devices (2016) https://www.lradx.com/ product_categories/long-rangeacoustic-devices/.

16 For details on the development of acoustic weapons, see for instance Juliette Volcler, Extremely Loud: Sound as a Weapon (New York: The New Press, 2013 [2011]).

17 See Donna Harraway, ‘Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective’, Feminist Studies, 14: 3 (1988) 575–599.

10 NATO Public Diplomacy Division, NATO Summit Guide, Warsaw 2016 (Brussels: NATO, 2016) pp. 300–301.

11 Harvey, p. 162.

12 See Gilles Deleuze, ‘Postscript on the Societies of Control’, October, 59 (1992), 3–7.

Intensive Territories

24

26

Warsound

to sound/to state Notes on Radio Experiments Donia Jourabchi

Turn on the radio… try to catch some noise… …listen to it… carefully… …these fluctuations… even from the most constant noise… …oscillate with our attention… …this is our listening position… …move the radio as if you are scanning the space… …listen to what affects the complexities of noise… …these different textures… …the filters and resonances of its acoustic articulations… it is impossible to bring what we are listening to into words… …instead… …are we able to communicate our listening attention to each other through the articulation of noise itself?

Warszawa

27

How can listening ground the amplification of social resistance?

The following notes report a series of experiments which utilise the radio as the main tool for the intensification of local communities. This begins with listening and attention, which inevitably involve the presence of the body, or, more precisely, the sensed presence of the body through other bodies. It unfolds itself in the practice of improvisation by playing radio noises, and develops further into a set-up for mobile radio transmission.

Listening and attention By listening, we move our attention to the relational understanding of sounding in the shared sense of place and the individual position. We explore the spatial particularities of the listening situation by moving a sound source, in this case radio noise. The vibrational transductions between our body and the sound sources produce a corporeal sense of pressure, tension or sustain.

Notes on Radio Experiments

28

Sound Emission

Space

Place of

manifestation

Body

Presence

Improvisation In a process of improvisation, we develop specific degrees of attention through the interrelationship of sound, body and space. Our attention digests the sound entering our bodies, transforming the physical sounds of social interaction into phases of listening. Experiments in listening modalities and improvisation aim to bridge noise modulations between the individual’s sense of presence and the collective voice.

Any kind of practice navigates ways of knowing the world, but as noise modulates patterns of social organisation, the practice of listening returns perceptual skills to the body’s primary function.

Situating awareness resonates the self with the reflection of the other, helps to build collective critical awareness, and organises a solidary system of tensions through dynamic thresholds of territorialisation.

Donia Jourabchi

29

Notes on Radio Experiments

30

Whispers of a radio transmission The radio is, historically, an important medium of social space that amplifies our everyday territories. Travelling across physical space, it connects communities together without the direct need for bodily proximity. The radio triggers infinite curiosity as to what has not yet been heard. Pirate radio, in contrast to mainstream stations, does not fill its programmes with advertisements and is not limited to the musical mainstream. The particularities performed by these stations open ears to the complex dimensions of sound cultures and experimental practices – from music, abstract atmospheres and radiophonic (narrative) arts, on to more specific discussions and socio-political debates.

Open-circuit principle A radical use of radio technology is common in radical sonic practices and co-resistance movements alike. The essence of pirate radio expresses the sense of community in social engagements that can actively interfere with governed social decay. A signal transmitted through radio waves operates as an open circuit for social amplification, interpreted by its listening community. It can work independently as an informative self-service, the distributor of its own content. Apart from the Donia Jourabchi

31

abundant sonic possibilities for improvisation, the motivation to manifest a practice of sound intervention is driven by a critical tone towards the homogenisation of a given territorial property of public space, which is increasingly dominated by the exclusion of social bodies in terms of physical and temporal reality. It traces history in transition through the performative touch of sound in lived experience.

Social engagement Community in action

Spatial manifestation Presence and interaction

Physical situation

Temporary occupation of space

Transmission The proposed plan of action for wildcat communities and sonorous mobile exploration consists of a temporary autonomous zone formed in the streets of Warsaw, as non-dualistic social resistance and collective experimental sound intervention. Low-power radio transmission is easily accessible and requires low-cost equipment. The Notes on Radio Experiments

32

self-made 1-watt radio transmitter is a portable sound system that can play any of the activists’ sounds, radiating the message over an area larger than the physical location. The potential to bring the sounds of resistance to the streets, from within protests and marches, expresses strong mutual support and functions as a gathering place by the simple fact that it provides a signal to anyone informed, tuned-in and within reach of the station.

It can multiply listening sources in public space, but it can also deviate to include isolated spaces.

It modulates the transmitted signal, not as a conceptual solution for social change, but rather to define an experimental approach by which sound practices amplify clandestine infrastructures of resistance. It forces building the direct space of knowledges together, engaging listening and transmitting local content in a radio intervention, joining together the voices of those affected by oppression and marginalisation.

DIY mobile radio station Equipment list - Low-power radio transmitter <1watt (legal use of radio waves without a license) - A 12v battery

Donia Jourabchi

- A small antenna - A microphone - An auxiliary audio input - Stereo-to-mono signal mixer

33

Notes on Radio Experiments

34

It is all about territories of amplification, but the true power remains in the sounding of a collective voice.

translated

by Agata Klichowska

Warsound

More bark, more bite

Edyta JarzÄ&#x2026;b

36

All playing can be seen as an extension of singing; the voice and its extensions represent the musical dimension of men, women, children and animals.

- Cornelius Cardew1 Now close your eyes and listen. Obviously you can’t close your eyes and keep reading this, but try to imagine my voice. Is it the sensual voice of a telephone sex operator? Is it nice and cool like an airport announcer leading you to your gate?

I want this voice to guide you and arouse your curiosity; I want it to become your fetish.

I’ll recall the tale of Pythagoras, who taught his students while hidden behind a curtain. Throughout their five years of study his pupils never saw the source of their master’s voice. The phenomenon of the voice decoupled from the speaker is what Michel Chion, borrowing from composer and musique concrète scholar Pierre Schaeffer, called the acousmatic voice. For decades a voice heard through radios and loudspeakers commented on events, called for action and pointed out enemies. A voice that millions thought was their own – the voice of the crowd.

Warszawa

37

Silencing Moments before the election, Donald Trump’s ally, Ben Carson, replied to a tough question from an MSNBC journalist by saying to the programme’s host: Can we turn that lady’s microphone off?

A few months earlier, in the middle of Europe, a female tenants’ rights activist had her microphone turned off during a City Hall committee meeting.

Still, she didn’t stop speaking and shouted out her demands to change the city’s policy.

Voice of authority Public speaking has been a male domain since ancient times. A woman speaking publically is a phenomenon from between two worlds, a nonwoman, an androgyne. Her alien sound irritates the audience. Antique writings do not usually stress the lack of content in female speech, but rather its acoustic quality.2 The female voice is compared to the sounds made by animals such as cows and dogs; it is perceived as noise, a disturbance. The art of rhetoric, speaking about grave matters, requires one to master a ‘deep’, male voice. Margaret Thatcher, who, at the beginning of her political career, was often forbidden from speaking in the name of the party because she possessed the shrill voice of a ‘housewife’, knew that well. The Iron Lady’s voice was calm, strong and deep. It was the voice of authority. The most More bark, more bite

38

famous (and infamous) tones of British politics were the effect of years of training which the British prime minister received from a Royal Theatre College voice projection teacher.

Let’s imagine an immigrant trying to learn the English language and to lose the accent which betrays his origin, just as in Katarina Zdjelar’s ‘The Perfect Sound’. Thatcher, despite having the privilege of being born white and British as well as speaking flawless Queen’s English, had to get rid of her female sound, which betrayed not quite her sex, but the existence of what had been expelled from the public sphere. The abstract ‘voice of authority’, so overdone as to become a mockery of the blind trust we place in it, is Laurie Anderson’s vocal mask. The American artist uses a vocoder and various effects which lower her voice to create an alter ego – Fenway Bergamot.

Biopolitics of voice The ancient Greeks had two words for life: zoe, which stood for life in itself, primal and wild, the opposite of Thanatos; and bios, the life of an individual, a period of time ending in death. Giorgio Agamben considers these two words within the context of biopolitcs. Bios is life within the political realm, the actualisation of life within the limits set out by a community; zoe, on the other hand, is life excluded from the community and, in its exclusion, Edyta Jarząb

39

given a foundation, allowed to exist. The excluded serves as a mute, invisible substrate holding up the political form – this mechanism of inclusive exclusion is the foundation of Western politics.3 During the Black Protests on October 3rd 2016, tens of thousands of women across Poland came out on the streets to protest against a proposed law banning abortion. In their comments many members of the ruling party accused the opposition of ‘dehumanising women’. ‘We won’t allow Polish women to be dragged out into the streets’, said one female member of parliament.

‘Polish women are not cattle or dogs that you can just drag out somewhere’, wrote women on the internet.

Voice of a victim In his Metamorphoses Ovid recounts the story of the Athenian princess Philomela who was raped

by Tereus, the husband of her sister Procne. In order to hide the truth about his crime, the king of Thrace cut out the girl’s tongue. This way Philomela was raped again: she was silenced, deprived of symbolic structure and a part of her body. A new means of communication was born from this rape of her freedom: the princess wove patterns in cloth that revealed the brutal truth of what had been done to her. When her sister Procne received the cloth (peplos), her rage was More bark, more bite

40

unspeakable. She couldn’t find the right words to express it – the language of her father was unable to encompass her pain and indignation. Her revenge was terrible: she fed her husband their son’s flesh, transgressing the patriarchal order and forcing Tereus to undergo the female experience of carrying another human being within him.

As a woman, Philomela had no political rights, but remained an Athenian citizen. This reminds me of a commentary by the Indian writer and activist Arundhati Roy on the tragic events which took place in Delhi in 2012. She said that these events received wide attention only because the victim was a member of the middle class. Innumerable women who experience sexual violence never speak out.

The silence of victims is a silence caused by the weight of complicity. It seems that the social order is broken not by the rapist’s act, but by the victim’s testimony.

Likewise, how can we give a voice to animals and our abused planet?

What is our voice?

I keep tabs on public gatherings of different groups.

I also record and analyse their sonospheres. During the first ‘Refugees Welcome’ event in Warsaw, which took place on September 12th 2015 and Edyta Jarząb

41

was a way of showing solidarity with the wave of refugees coming into Europe, I wore headphones connected to binaural microphones, which meant that I heard everything happening around me in great detail.

After the peaceful demonstration ended, the streets were taken over by radical opponents of hospitality. They were superbly prepared – most of them were football fans with experience of chanting in support of their teams. The slogans they shouted out sounded like revelations, immutable and absolute truths. Their massive outbursts were accented by exploding fireworks.

They were united in a single, universal voice.

A terrifying voice filled with hatred and mixed with fear. Yet, paradoxically, their march had within it a huge, revolutionary power – the power of the human mass that can be heard for miles without any electro-acoustic amplification.

This extreme acoustic experience made me ask myself: can we make our demands of open borders, basic women’s rights and an autonomous Constitutional Tribunal better heard?

I go out onto the streets with these epistemological questions bouncing around in my head: who are ‘we’? What do we want? What is our voice?

More bark, more bite

42

The aforementioned Black Protests became an impulse for action. I decided to hold a vocal warmup before the demonstration, just as you would before a theatrical performance.

More bark, more bite The voice is a bridge between the private and the public, the inside and the outside, myself and others. Sound rooted in corporeality (phone), language (logos), my animal nature (zoe), my story and my social training (bios) make up my individual voice.

I wrote an invitation for the pre-protest warm-up.

I decided to call the event ‘More bark, more bite’, ironically. After all, barking is the sound that dogs make.

Girls, ladies, lasses, women, mermaids, gorillas… all of you. Because of the upcoming demonstration I’d like to invite Edyta Jarząb

43

you to an exercise session – a warm-up for our voices, which we’ll use to fight for our rights!

For centuries women were kept silent, without the right to vote. It also took a long time until we gained the right to speak publically.

The voice of women appeared in the public sphere thanks to the suffragettes who decided to give testimony to their oppression and their desire for change.

Women’s voices had a huge impact on what happened during the Arab Spring.

Let’s practice voice emission, being present in the body, breathing, being together. Being a voice – it may not be beautiful, it may not be perfect, but it’s loud and it’s our own. Let’s try the ‘human microphone’ technique used by the Occupy Wall Street protesters.

Let’s remind ourselves of the power held by the voices of our great-grandmothers, the power of the (traditional ‘white’) voice, the power of Slavic women. Let’s create a community of women who are not afraid to speak, shout and sing. Women who can be heard!

After the warm-up we’ll go to the protest together. I’ll publish all the chants here soon. This is just the beginning – if you More bark, more bite

44

like this event I’d love to do it before every demonstration.

For me, the two-hour warm-up before the Black Protest was an exercise in probing and setting up a common voice for women. I chose exercises based on different methods which I’ve learned over many years of vocal training, but rejected the model of striving for mastery.

I managed the time we had in a way that allowed every participant find her voice, use it, add it to the shared sound and enjoy it with others.

Feel good by taking decisions By trying different options By always searching

1 Cornelius Cardew, Towards an Ethic of Improvisation, from Treatise Handbook (Edition Peters, 1971).

2 See Mary Beard, The Public Voice of Women (2014) http://www.lrb. co.uk/v36/n06/mary-beard/thepublic-voice-of-women.

3 Mladen Dolar, The Voice and Nothing More (Cambridge, MA: MIT Press, 2006), p. 106.

Edyta Jarząb

45

46

Warsound

On the Day We Performed Delay Dorian Batycka

1. A brain-pinching Long-Range Acoustic Device (LRAD) severed our perception…

2. Amplification, occurring electroacoustically, destroyed our ability to see, think and react…

An LRAD is the unilateral instrumentation of power and sound. Developed as a non-lethal crowdcontrolling device in the early 2000s, LRADs are now readily available worldwide, produced in different weights, wattages, shapes, sizes and even colours, electroacoustically engineered to actively penetrate the central nervous system using high frequency sounds. Law enforcement agencies began using LRADs to battle growing domestic civil discontent. Today, LRADs are frequently bought, sold, re-sold and traded among NATO allies. In 2015, total spending on weapons among NATO allies amounted to USD $900.5 billion, roughly 2% of the GDP of all 28 member states.

3. We felt the presence of unknown unknowns…

4. In the block of flats next door, we knew our neighbours – but did they know us?

Warszawa

47

The proxy wars are well under way. Since the 2011 withdrawal of NATO troops from Iraq and Afghanistan, drone strikes in these same areas have skyrocketed, as the escalation of non-linear, asymmetrical proxy violence took their place. Today, non-linear theatres of war are currently underway

by NATO and its ensemble of interconnected allies such as Saudi Arabia and Israel. They differ from the conventional means because non-linear conflicts occur not for the control of borders, but instead to mitigate trade blocs and economic agreements.

5. Nowhere to hide, blocked in from all sides…

6. That night we were featured on RT and Ruptly…

When it was discovered in 2014 that the CIA was operating a black site in Stare Kiejkuty, a small village only 3 hours north-west of Warsaw, the media let out a collective shrug. The site was used as a transit and interrogation centre where the CIA could send those accused of terrorism – held in the mass round-up in the wake of 9/11 – to then ship off to some faraway extraordinary rendition site.

7. FOMO, field recordings of protests uploaded to SoundCloud, shared on Facebook, tweeted on Twitter…

On the Day We Performed Delay

48

After the Warsaw Summit in July 2016, NATO, under President Barack Obama, announced it would be increasing its military presence in Poland and the Baltic states – Latvia, Lithuania and Estonia. Yet, with his rhetoric of NATO divestment, President-elect Donald Trump has exercised silence on the issue.

8. Marching past Plac Konstytucji…

9. Flanked on all sides by military-grade industrial weaponry…

Amplification of the human voice is central to biopolitical control. Sound is a key aspect of understanding superstructures of influence. When we have a voice we can tell stories, sing, melodise and exercise rhetoric; we can code, language and learn. Voice and sound are indispensable to power.

10. We read WikiLeaks and played with radios at Curie City…

The internet, the telegraph, the printing press and even the prior emergence of oral cultures, all enabled the coding of processes and sounds that could be delayed and amplified at will. Through delay, amplification can resonate beyond its initial sonic intensity. Delay is an audio process that Dorian Batycka

49

records an input signal to an audio storage medium, which it then uses to play back mechanically after an interval of time. Transmissional waves of delay – in both sound and power – have formed in the soft undercurrents of Polish social, political and cultural resistance.

11. Delays on claps and snares are frequently used in popular trap music songs by artists like Drake and Future…

12. Kanye West showed up at Occupy Wall Street’s Zuccotti Park on October 9th, 2011…

Part of what makes NATO so successful is its underlying communications infrastructure. The sonic augmentation of cryptic codes moving through secured fibre-optic cables transmitting bits of information buried far underneath the ocean. Inaudible codes that are only decipherable by machines able to amplify and translate them to soldiers through on-screen texts and objects. The Leased Transmission (LTX) is the transport network protocol NATO uses to control its communications systems. It delivers messages via satellites orbiting earth.

On the Day We Performed Delay

50

13. We ate acid and started listening to satellites…

14. Got high, eavesdropped on NATO conversations...

The first delay effects were achieved using tape loops improvised with reel-to-reel magnetic recording systems. When they are played together, delay affects the processing of a sound through its amplification. The construction of the Warsaw Uprising Museum, completed in 2004, commemorates the massacre of 150,000-200,000 civilians and Polish Home Army soldiers who attempted to liberate Warsaw from Nazi Germany in 1944, a delayed historical narrative connected to the present. One block away, the headquarters of Frontex, the European agency for the management and operational control of its external borders, looms over the Warsaw Uprising Museum, a delayed playback of the fascist narrative that came before.

15. We assembled weakly on the floor…

16. …and performed a generational trauma dedicated to Warsaw.

Dorian Batycka

51

translated

by Agata Klichowska

Warsound

Letâ&#x20AC;&#x2122;s Reclaim Sound

Krzysztof Marciniak

52

We are storming ministries, city halls, courts, offices, embassies, prisons, the prime minister’s chancellery and the presidential palace with sound.

We damage our throats in front of the parliament building; we chant during marches, we make noise when we’re protesting in public. We do this for memory’s sake, ‘for our freedom and yours’, for women’s rights, for the constitution; we’re against war, xenophobic nationalism, politicians’ pride, exploitation, the destruction of the environment. Our voice bounces off facades, gets lost in the angles of walls, disappears in courtyards, is stopped by the soundproof windows of their offices, dissolves in the hum of the streets. We throw words instead of stones. This is not a ‘peaceful demonstration’, this is a symbolic battlefield. Sound is our ammunition.

How loud do we need to shout for them to start listening? How much noise must we make in order to force a reaction?

(How much does it cost? How much effort does it take? Do we have access to the means of production of sound?)

The game is unfair. When it gets really hot, they move the conflict to the media. In response to our screams one of them moves closer to the microphone, speaks calmly, his words travel silently Warszawa

53

through optical fibres, then become electromagnetic waves, reach millions of TVs and radios and are heard in millions of homes, reaching tens, maybe hundreds of millions of ears. Their firepower is beyond imagination. In the spring I worked on a farm.

The cowshed had an old radio which we turned on when we worked. Because of the weak signal the radio was only able to receive one of the national stations; in between songs it seeped propaganda into our ears. Even the cows had to listen to it.

The power of sound is much like the power of money; sound equipment is deeply involved with the system. Nowadays, in the electroacoustic era, sound is more dominated by business and power than ever. As far as sound volume is concerned, we – the ordinary protestors and organisers – are in a losing position. A state of emergency, as during the 2016 NATO Summit in Warsaw, is a state of brutal acoustic violence against citizens. The booming noise of helicopters and fighter jets flying over the city ruthlessly dominates the sound of the public space, forces passivity, awakens fear and bad memories – especially in the case of the people of Warsaw. No manifestation and no social movement can even begin to compete with the sheer volume of sound produced by state power.

This is why the sound of public gatherings has to be appropriately designed. From the traditional Let’s Reclaim Sound

54

viewpoint, the key issue is sound amplification which will allow all participants to hear the speeches and communiques made by the organiser. What is said during demonstrations (either ‘for’ or ‘against’ something) is usually very predictable – those standing too far away to hear the words aren’t missing much. The real issue is the frustration caused by the exclusion of some of the people among the listeners, the symbolic division of the gathering’s territory into the privileged, amplified area and the zone of silence. Centralised sound equipment is also expensive, power-hungry, prone to failure, hard to move and impossible to improvise quickly.

Therefore, the acoustic design of a public gathering cannot be limited to trying to make the sound as loud as possible. It’s directly beneficial to us to actively look for alternative ways of dealing with sound during demonstrations. Don’t let ourselves be silenced, let’s say our speeches and shout out our demands – but we should also use sound to create community, to build a bond with the city and its inhabitants as well as other protestors. The most deeply rooted collective sound practices are based on cooperation and shared responsibility for the final effects of the participants’ work. Orchestral musicians, whether they’re playing a symphony or a samba, carry their instruments themselves.

Choristers warm up together and talk through their repertoire. This also means that part of the costs, Krzysztof Marciniak

55

both material and immaterial, should be distributed among the group’s members. Similar sound practices are sometimes employed as part of public gatherings, and often determine their political and media success. The issues caused by centralised sound equipment can be resolved by participants bringing mobile radio receivers and transmitting sound signals from the scene – pilgrims have been using this system for decades. One could also use Wi-Fi instead of radio or transmit sound over the internet, and ask the participants to plug their mobile speakers into their private phones. In some situations one could also use the human microphone technique, where speeches are transmitted not by devices, but by the chain of properly trained and positioned people within the crowd.

This is not about turning the gathering into a happening – it’s about building a shared bond. Collective production and decentralised sound encourage participation; they are inclusive. The power of a demonstration designed according to these principles is its democratically and jointly built sound, which determines the protest’s acoustic identity and helps express the personalities and beliefs of its participants.

Let’s imagine a public gathering where dozens of whistles are distributed among the crowd; the whistles are tuned to one of five pitches, which Let’s Reclaim Sound

56

together make up a chord. Each whistle is also accompanied by a simple instruction manual, much like the text scores in avant-garde music, which states, among other things, that players shouldn’t try to drown out the other sounds of the demonstration, such as speeches or shouting. Playing in such an ‘orchestra’ doesn’t require special training, which means it doesn’t discriminate against nonprofessionals. Each person has their own pitch at their disposal and they can freely move around and shape the rhythm; it’s up to them whether they want to stay silent or enter into a dialogue with the other voices. There is no conductor, which is why it’s key to tune the whistles beforehand in a way which allows them, when played together, to complement each other, create a harmonious shared sound, and make sure that each of the five pitches creates an interesting interval with the others. This is much like a public gathering whose participants come from different groups and are very different from one another, but who share a common political goal.

Similar actions help define and symbolically populate the territory of the gathering; they’re aimed ‘inside’ – they bring the community together by literally setting its tone. The political power of sound lies not in its physical intensity, but in the power of the cultural meanings assigned to it. The same rule applies to music. We must understand it and, just like Krzysztof Marciniak

57

musicians, learn to use the palette of sounds available to us in a way that enables us to call out for our rights. Composers, scholars and sound artists too often shut themselves in the alienated bubbles of their galleries, universities, clubs and concert halls. Their art rarely goes out onto the streets. It is by organising and participating in demonstrations that we shall hijack their ideas, tools and practices and use them in our protests.

Letâ&#x20AC;&#x2122;s Reclaim Sound

58

Wprowadzenie Ulice Warszawy w 2016 roku stały się symbolicznym polem bitwy, w której dźwięk odgrywał kluczową rolę. Głos protestu, odgłosy demonstracji, nagłośnienie sprzeciwu, ale też pomruki władzy, szum informacyjny i przemoc akustyczna wżarły się w tkankę dźwiękową miasta – niczym echo polskich i światowych zawirowań politycznych i ekologicznych.

Ta dwujęzyczna publikacja jest zbiorem dźwiękowych myśli, obserwacji, obaw i nadziei. Jest też rodzajem nietypowego dziennika. Nasze ścieżki dźwiękowe w tym niespokojnym roku nie przypadkiem przecięły się w Warszawie, ale równie dobrze mogliśmy spotkać się w dowolnym innym mieście na świecie.

Zajmujemy się sztuką dźwięku, performansem, aktywizmem, studiami Warsound

72

nad dźwiękiem, przez co postrzegamy i opisujemy rzeczywistość jako plątaninę różnorodnych fal i drgań.

W tej książce miksujemy filozofię z akustyką, sztukę dźwięku z protestem, technologie dźwięku z ruchami oporu.

Chcemy uczynić składające się na nią rysunki, eseje, manifesty i projekty akustycznych interwencji zachętą do dalszych działań, a także rodzajem przewodnika dla wszystkich zainteresowanych słuchaniem polityki i polityką słyszenia. Wierzymy, że świadome wspólnotowe słyszenie może wzmacniać empatię, solidarność, tolerancję, szacunek dla odmienności kulturowej; przełamywać zjawiska izolacji i społecznego wykluczenia; ułatwić wzajemne zrozumienie i dać impuls do działania.

Warszawa

73

przeł.

Sławomir Królak

Warsound

Intensywne terytoria. Polityka amplifikacji

Donia Jourabchi, Taufan ter Weel

74

Szum zewnętrzny wobec zastanego kodu może również wywoływać w nim mutacje. [...]

Takie odchylenia od pierwotnego sposobu wykorzystania kodu stanowią poważne zagrożenie dla istniejącej władzy, na tyle poważne, że niekiedy zmienia ona swą morfologię po to, by samej czerpać korzyści z nowego układu.1 - Jacques Attali, Noise (1977)

Warszawa, 8 lipca 2016. Niecodzienny dźwiękowy spektakl wstrząsnął powszednim szumem miasta. Przeszywające wycie syren, któremu wtórował łoskot pędzących sznurem wozów opancerzonych, nieustanne zmiany w częstotliwości dźwięków płynnie przechodzących w pulsujące odgłosy patrolujących teren z góry helikopterów.

Ton wszystkiemu nadawała wszechobecność szczytu NATO, opanowującego swym natężeniem codzienne rytmy miasta, niczym burza zestrajająca nasze zmysły z całym miejskim krajobrazem.

Warszawski szczyt NATO zbiegł się z apogeum toczącego się w mieście procesu „reprywatyzacji”, Warszawa

75

nie będącej w istocie niczym innym jak wywłaszczaniem mieszkań i całej publicznej infrastruktury (szkół, szpitali), odbudowanych zbiorowym wysiłkiem przez mieszkańców stolicy z gruzów po II wojnie światowej. Od upadku reżimu komunistycznego w 1989 roku prywatyzacja wraz z idącymi z nią w parze przymusowymi eksmisjami zyskała uprawomocnienie na gruncie roszczeń ze strony przedwojennych właścicieli. Proceder ten dopuszcza możliwość zarządzania nieruchomościami z pomocą skorumpowanych spółek, w inwestycjach budowlanych biorą zaś częstokroć udział międzynarodowe firmy deweloperskie.

Można go rozumieć jako proces akumulacji przez wywłaszczenie, nieodłączny element polityczno-ekonomicznych postępów neoliberalizmu w skali globalnej.2 Opór wobec niego jest metodycznie tłumiony, niejednokrotnie z użyciem przemocy, czego jednym z najbardziej potwornych przejawów jest śmierć Jolanty Brzeskiej, czołowej działaczki ruchu lokatorskiego i jednej z założycielek Warszawskiego Stowarzyszenia Lokatorów. W chwili zniknięcia była ona ostatnią lokatorką sprywatyzowanej kamienicy odmawiającą opuszczenia swego mieszkania. Jej zwęglone ciało odnaleziono w lesie 1 marca 2011 roku.3 Tocząca się nieprzerwanie walka z przymusowymi eksmisjami (oraz o prawo do miasta w szerszym sensie) przedstawiona została wraz z szerokim kontekstem w dokumentalnym filmie Syrena to strajk (2016).4 Intensywne terytoria

76

Omawiany proces prywatyzacji i wywłaszczenia zbiega się z rosnącą popularnością prawicowego nacjonalizmu. Skrajna prawica zyskuje poparcie głównie dzięki wykorzystaniu antykomunistycznych, antyniemieckich i antyrosyjskich resentymentów. Ponadto hołduje ona konserwatywnym chrześcijańskim wzorcom patriarchalnej władzy, dopuszczającej pogwałcanie praw kobiet przez wprowadzenie zakazu aborcji. Jej polityczna retoryka karmi lęk i nienawiść, rasizm i ksenofobię.

Głęboko zakorzeniona tradycja patriotyzmu ulega dodatkowo zinstrumentalizowaniu w zachętach do tworzenia paramilitarnych oddziałów, mających na celu „wzmocnienie” narodowej siły zbrojnej przez powołanie oddziałów Obrony Terytorialnej „w docelowym kształcie 50 tys. żołnierzy na trwałe związanych ze społecznością lokalną i wyposażonych w najnowocześniejszą broń, współdziałających z siłami operacyjnymi”5, jak stwierdził Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz.

Pomysł utworzenia tych oddziałów narodził się na początku 2016 roku i pozostaje w zgodzie z porozumieniami szczytu NATO jako narzędzie służące wsparciu wojskowych sił Sojuszu celem przeciwdziałania tak zwanym zagrożeniom hybrydowym. Te złożone i wzajemnie ze sobą powiązane procesy doskonale ilustrują zjawisko sprzężenia skoncentrowanej władzy totalitarnej (faszystowskiej, stalinowskiej) z rozproszonym rządzeniem (neoliberalizm) w ramach zintegrowanych form D. Jourabchi & T. ter Weel

77

władzy spektakularnej.6 W jaki sposób działają te wyłaniające się ośrodki władzy ucisku? I jak możemy amplifikować opór wobec ich intensywnej terytorializacji?

Pasmo krytyczne Intensywne terytoria są czymś fizycznym. Władze przedstawicielskie budują wybiórczą solidarność za pomocą mechanizmów modulowania afektów.

Modulacja, ujmując rzecz w podstawowych kategoriach energii drgań, jest procesem wzajemnego oddziaływania na siebie różnych oscylacji. Obejmuje ona szereg zjawisk: od modulowania fali nośnej w przekazie sygnałów po modulowanie przebiegów w krążeniu kapitału. W skoncentrowanych mechanizmach kontroli dźwięk transmitowany jest jednokanałowo, z pełną mocą, natomiast kontrola rozproszona działa w trybie intermodulacji i modulacji skrośnej, przez co ulega rozmyciu, z łatwością dostosowuje się do zmian i obdarzona jest zdolnością do wybiórczego wywoływania zakłóceń.

W Debordowskim „spektaklu zintegrowanym” rozpowszechnianie to strumień „płynnej i wszystko przenikającej” dezinformacji, wykorzystywanej w kontrataku na wszelką informację prawdziwą.7 Jakkolwiek pojawia się niekiedy dezinformacja osobliwie bezładna, służąca partykularnym, chwilowo skonfliktowanym interesom, dezinformacja, która mogłaby wzbudzić Intensywne terytoria

78

zaufanie, wymknąć się spod kontroli, a tym samym przeciwstawić się dokonaniom dezinformacji w mniejszym stopniu anarchicznej, nie należy się jednak obawiać, że stoją za nią wytrawniejsi lub bardziej doświadczeni manipulanci. Powód jest prostszy: dezinformacja pojawia się obecnie w świecie, w którym nie ma już miejsca na jakąkolwiek weryfikację. Mętne pojęcie dezinformacji wprowadza się do gry, aby mocą tego epitetu bezzwłocznie odeprzeć wszelką krytykę, której nie zdołałyby unicestwić agendy przymusowego milczenia.8 Od końca zimnej wojny w strategicznym dowodzeniu nastąpiło przejście od modeli statycznych do modeli dynamicznego antycypowania w ożywionym środowisku. Złożoność świata, nieprzewidywalna dynamika stosunków władzy trafiły do wojskowego leksykonu wraz z nadejściem epoki VUCA.9 Akronim ten, oznaczający w rozwinięciu Volatility [nieprzewidywalność], Uncertainty [niepewność], Complexity [złożoność] i Ambiguity [niejednoznaczność], odnosi się do rozproszonego trybu spektakularnej władzy, włączonego w celu zachowania kontroli nad nieliniowym środowiskiem. Opierającą się na tych czterech zasadach taktykę adaptacyjną stosuje się najczęściej w zarządzaniu kryzysowym, stanowiącym jedno z zasadniczych zadań i zasad NATO, rozumianym jako D. Jourabchi & T. ter Weel

79

„stały zespół politycznych oraz wojskowych zasobów i zdolności, wykorzystywanych w celu przezwyciężenia całego spektrum kryzysów – przed zaistnieniem konfliktu, w trakcie jego trwania i po jego wygaszeniu”.10 W podobny sposób globalne zarządzanie kryzysami finansowymi manipuluje kryzysami ekonomicznymi i innymi katastrofami w celu redystrybuowania bogactw.11 Przemysłowy tryb działania, oparty na imperatywie wydajności i rozwoju (zarządzanie naukowe, fordyzm), scalony zostaje z systemami dostosowawczymi, funkcjonującymi w trybie intensywnej terytorializacji.

Intensywne terytoria nie usuwają jednak grodzeń ani granic, raczej zmieniają ich strukturę i dodatkowo je umacniają. Nieustannie rozszerzającemu się i przyspieszającemu przekazowi swobodnej informacji oraz globalnemu krążeniu towarzyszy jednak wzmożenie kontroli terytoriów, których granice wymagają coraz to ściślejszej ochrony. Kapitalistyczne ośrodki rządzenia jednocześnie coraz częściej wykorzystują strategie deterytorializacji wraz z technologiami modulacyjnymi w celu zapewnienia sobie ciągłej kontroli.12 Ośrodki władzy regulującej traktują własność jako pewien zakres: kapitalistyczna akumulacja wymaga mierzenia przez podział, a co za tym idzie, zdolności konwersji ciągłych przepływów na nieciągłe (dyskretne) liczby i na odwrót. Konwersja ta umożliwia z kolei działanie na przecięciu kodowania i dekodowania, Intensywne terytoria

80

modulacji i demodulacji, deterytorializacji i reterytorializacji.13 Konkretny przykład wdrożenia tego rodzaju operacji stanowi wspomniany proceder „reprywatyzacji”.

Modulacja wraz z konwersją umożliwiają scentralizowanie wszechobecnej kontroli. Innymi słowy, metody te pozwalają na skoncentrowanie władzy, jednocześnie utrzymując ją w rozproszeniu. Niezliczone są przykłady ich zastosowania i pozostają ze sobą w ścisłym związku. Jednym z konkretnych ich zastosowań jest filtrowanie uwagi bądź użycie algorytmów wyszukiwawczych w zamiarze sterowania nią, wskazujące na określone pragnienia i dopuszczające niezauważalną cenzurę. Kolejnym przykładem jest Globalny System Pozycjonowania (GPS), system nawigacji satelitarnej, pozwalający w czasie rzeczywistym na określenie geolokalizacji, ścisłego (bezwzględnego bądź względnego) umiejscowienia jednostek bądź obiektów. Oto technologia „dwojakiego użytku”, pozwalająca z jednej strony na codzienne korzystanie przez obywateli z mediów lokujących (za pośrednictwem internetu rzeczy), z drugiej zaś na zdalne kontrolowanie działań wojskowych i nieustanny nadzór. Cielesne zmysły ulegają tutaj przemieszczeniu na zewnętrzne infrastruktury, technologie pośredniczące (modulacja, konwersja), włączone w scentralizowany, dynamiczny mechanizm kontroli społecznej oparty na logice amplifikacji.

D. Jourabchi & T. ter Weel

81

Takie wysoce zaawansowane technologie amplifikacji umożliwiają kontrolowanie losowych procesów modulujących dynamiczne granice społecznej oscylacji (działając analogicznie do tendency masks w muzyce elektroakustycznej).

Rządzenie za pomocą technologicznego postępu jest zatem sprawą kluczowej wagi dla rozwijania i podtrzymywania dynamicznych mechanizmów kontroli. Wykorzystuje korporacyjny lobbing w celu wpływania na decyzje polityczne bądź poprzez wybiórcze dofinansowywanie i wspieranie określonych działań. Również badań naukowych w coraz szerszym zakresie używa się do uprawomocnienia założonych decyzji bądź zamaskowania ich wpływu – do zarządzania kryzysem.

Horyzonty akustyczne Rytmy kształtujące relacyjne rozumienie zamieszkiwanego przez nas środowiska przejawiają się samoistnie w układach procesów społeczno-przestrzennych, w których sygnały kształtują społeczne interakcje, relacje przestrzenne oraz możliwe przemieszczenia. Przykładowo okresowe bicie dzwonów kościelnych uznać można za formę publicznego przywoływania wymierności czasu, obszar rozchodzenia się dźwięku z kolei wyznacza tutaj przestrzenne granice pewnego terytorium.

Ponadto dzwony dają znak do szczególnego rodzaju publicznych działań, tak jak sygnały o zagrożeniu wydawane za pomocą syren bądź systemów Intensywne terytoria

82

alarmowych wywołują reakcje proceduralne. Społeczne sygnały to zastrzeżone dźwięki, którym przypisane są podzielane społecznie znaczenia, modulują one interakcję w obrębie zależnych od kontekstu dynamik społecznych.

Posiadanie środków rejestracji pozwala na monitorowanie szumów, podtrzymywanie ich i kontrolowanie ich powtarzalności w ramach określonego kodu […], pozwala na narzucenie szumu własnego, wyciszając pozostałe: „Bez głośników nigdy byśmy nie podbili Niemiec”, jak napisał Hitler w 1938 roku w Podręczniku dla niemieckiego radia.14 Nadawanie panującego tonu wymaga kontrolowania natężenia, będącego ośrodkiem afektywnej modulacji. Horyzonty akustyczne to słuchowe przyswajanie zjawisk dźwiękowych, wraz z ich wzajemnymi przestrzennymi powiązaniami, które składają się na daną sytuację fizyczną. W dziedzinie komunikacji akustycznej intensyfikacja podkreśla dynamikę interakcji między ja a innymi.

Przykładowo, intonacja mowy wpływa na dźwiękowe właściwości przekazywanej informacji i zakres poufności odbioru jej treści. Ten sam przekaz szeptany komuś do ucha albo wykrzyczany z dachu brzmi przecież inaczej i inaczej odbierany jest przez słuchaczy. W zbudowanym przez nas środowisku mieszkalnym akustyczne właściwości D. Jourabchi & T. ter Weel

83

przestrzeni projektowane są zgodnie z jej społeczną funkcją – pomyślmy o przestrzeni bibliotecznej, która narzuca zachowanie ciszy.

Najbardziej zaawansowaną aparaturę akustyczną, jaką dotąd zaprojektowano, wykorzystuje się w systemach monitoringu i kontroli. Choć rozchodzenie się dźwięku (jako narzędzie kontroli terytorium) dawno już wykorzystywano w dziedzinie nawigacji, obserwacji środowiska, w systemach monitorowania atmosfery i technikach podsłuchowych, jego zastosowania prewencyjne w coraz szerszym zakresie zyskują rozbudowaną postać w globalnych sieciach dyskretnego nadzoru publicznego oraz monitorowania dalekiego zasięgu (jak w wypadku odbiorników infradźwięków) wraz z rozwojem coraz bardziej skutecznych technologii informacyjnych. Również w badaniach wojskowych z zakresu broni nieśmiercionośnej wykorzystuje się energię drgań jako potencjalne narzędzie tłumienia zamieszek. Liczne eksperymenty na różnorodnych organizmach dowiodły, że rozmaite rodzaje drgań wywierają ogromny wpływ na ich stany psychiczne i fizjologiczne. Od wczesnych lat sześćdziesiątych w ramach niektórych amerykańskich programów obronnych aktywnie inwestowano w opracowanie kolejnych urządzeń akustycznych i elektromagnetycznych. Obecnie ukierunkowany przesył energii drgań, oparty na zaawansowanej technologii falowodów, wykorzystuje się na całym świecie w broni Intensywne terytoria

84

dźwiękowej używanej przez policję, siły specjalne i inne oddziały wojskowe w celu przywracania ładu publicznego. Również polski rząd zakupił urządzenia dźwiękowe dalekiego zasięgu, tak zwane LRAD-y, złożone z głośników i ultradźwiękowych przetworników, przenoszących skupione wiązki fal dźwiękowych o wysokim natężeniu na duże dystanse.15 Widmowa kontrola tłumów operująca drganiami od infradźwięków po ultradźwięki poszerza zakres energii dźwiękowej wykorzystywanej, by wywierać wpływ i ograniczać fizyczną obecności ludzkich i nieludzkich ciał na danym kontrolowanym obszarze.16 Tym właśnie cechuje się polityka amplifikacji, określająca nasze akustyczne horyzonty, mająca zasadnicze znaczenie dla każdej terytorialnej (i społeczno-przestrzennej) formacji. Relacje władzy, jakie składają się na nasze środowisko życia, to uporządkowane hierarchicznie wielkości energii dźwiękowej, funkcjonującej w trybie drganiowego panowania i zwrotnego sprzężenia znaczeń kulturowych. Kultura amplifikacji idzie w parze z uprzemysłowieniem naszych intensywnych terytoriów, w których technologiczne przekształcanie fizycznego przekazu informacji staje się codziennością. Przekaz kulturowy, niegdyś element wspólnej i opartej na doświadczeniu wiedzy, wyrodził się w kolejny czynnik produkcji ekonomicznej, a tym samym znalazł swój oddźwięk D. Jourabchi & T. ter Weel

85

w powszechnym reprezentacyjnym ego praktyki materialnej. Jako takie technologie amplifikacji wykorzystać można odtąd do planowego oddziaływania na (dźwiękową) identyfikację rynkową, ekspresję muzyczną i towarzyszące im zachowania, jak również na właściwe im przestrzenie, w których rozchodzi się dźwięk. Umocnienie pozycji władzy dokonuje się przez uprzywilejowanie pewnych fal dźwiękowych kosztem innych, objętych odtąd zakazem, przez ograniczanie niekonwencjonalnych (elektro)akustycznych emisji. Publiczną głośność dźwięku bądź postrzegane intensywnie terytoria uznać można za taktyczne konfiguracje szumów: społeczne pole walki, kontrolowane za pomocą podtrzymywania społecznych zakłóceń i akustycznego różnicowania przy użyciu amplifikacji i maskowania.

Zamieniam się w słuch Głośność, afekt i kontrola w kontekście słuchania i praktyk dźwiękowych wyrastających z wiedzy umiejscowionej17, stanowiły punkt wyjścia dla zbadania politycznych demonstracji, które przetaczały się codziennie ulicami Warszawy w roku 2016. Kwestie te wraz z obawami o wspomnianą sytuację społeczno-polityczną przywiodły nas ku szerszemu zagadnieniu dotyczącemu roli dźwięku w umacnianiu się władzy. Udział w tych publicznych demonstracjach przekonał nas do tego, że szumy toleruje się jedynie w ściśle określonych Intensywne terytoria

86

warunkach układu przestrzennego – regulacja protestu funkcjonuje jak proces tendency mask sterujący wyładowaniami napięcia, koniecznymi dla zachowania władzy. Wszelako mobilizacja, jakiej byliśmy świadkami, ucieleśnia silne reprezentacyjne i afektywne władze jako zwiastuny społecznej zmiany – amplifikowanie innego głosu tak, by został wysłuchany, dźwięków protestu, zawsze będzie mieć znaczenie. W przeciwieństwie do demonstracji, konkretne ukierunkowane publiczne działania i interwencje, służące ujawnieniu i nagłośnieniu rzeczywistej informacji czy społecznej niesprawiedliwości, za wszelką cenę się ucisza.

To one są prawdziwymi zakłóceniami sygnału dla dzisiejszych ośrodków zintegrowanego rządzenia – dla globalnego zarządzania dezinformacją.

Spontaniczne organizowanie w Polsce improwizowanych społecznych przestrzeni jest jednak dławione: ograniczane przez spętanie abstrakcyjną logiką i ścisłymi normami, bez jakiejkolwiek swobody ruchu. Jako takie, prawodawstwo (przykładowo planowane zmiany w ustawie o zgromadzeniach) zamienia się w zastawioną z premedytacją pułapkę, uzasadniającą wyjmowanie spod prawa i pilnowanie porządku społeczności. „Dwojaki użytek” stać się może również w tym przypadku strategicznym manewrem mającym na celu uciszanie: marginalizowanie, maskowanie i wygłuszanie ognisk oddolnego oporu, ich D. Jourabchi & T. ter Weel

87

kulturowe tłamszenie i piętnowanie jako obiektu publicznego lęku. Prawodawstwo wraz z polityką tworzą wyobrażeniowe granice między ludźmi i grupami, prowadzą do ich polaryzacji, w sposób zamierzony bądź niezamierzony. By zablokować tego rodzaju mechanizmy społecznej dezintegracji, wykluczenia i wywłaszczania, powinniśmy uważnie wsłuchiwać się w sączące się ze szczelin systemu hałasy i szumy, wydobywać na jaw procesy konwersji i modulacji tam, gdzie działa koncentrująca swą moc kontrola.

Praktyka improwizacji może pozwolić na reterytorializację, zbudowanie intensywnych przestrzeni wzajemnego włączania, obdarzonych mocą przeobrażania życia codziennego: wspólny grunt pod społeczną zmianę przez zaangażowanie w niedwoisty opór. Kultura rodzi się od wewnątrz, współbrzmiąc od środka, a zarazem szerząc poczucie wspólnoty i solidarności. Słuchową wiedzę buduje się przekazem ustnym, nawet jeśli ten dokonuje się za pośrednictwem elektroakustycznym. Zrozumienie działających systemów zapośredniczenia jest zatem krytycznym czynnikiem w zachowaniu kultury od wewnątrz, dlatego kluczem do samokontroli i niezależności jest dostęp do jej jądra operacyjnego – kodu źródłowego, węzłów sieciowych, infrastruktury fizycznej, innymi słowy do środków produkcji. Wreszcie, na koniec, to praktyka słuchania umożliwia komunikację – jako Intensywne terytoria

88

podstawę budowania wspólnoty. Słuchanie, ze swej natury, przekracza jednokierunkowy przekaz informacji i pokonuje mechanizmy wykluczenia: pozwala na wzajemne włączanie, ugruntowując amplifikację oporu.

1 Jacques Attali, Noise: The Political Economy of Music, University of Minnesota Press, Minneapolis 2006, s. 35.

2 Zob. David Harvey, Neoliberalizm: historia katastrofy, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2008.

3 Kolektyw Syrena, We are the city: Jola Brzeska: reprivatisation and the struggle for the right to the city in Warsaw, Poland, „BaBel2 – abitare critico / independent biennale of critical housing”, Rzym 2012.

4 Kolektyw Syrena, House On Strike: Syrena to nie skłot, to strajk, TV Kryzys, Warszawa 2016; zob. www.syrena.tk.

5 Antoni Macierewicz, cyt. za Aktualności Ministerstwa Obrony Narodowej, 19 X 2016, http:// www.mon.gov.pl/aktualnosci/ artykul/najnowsze/szef-mon-wkrakowie-u2016-10-18/.

6 Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006, ss. 148–149.

D. Jourabchi & T. ter Weel

89

7 Tamże, s. 182.

8 Tamże.

9 James A. Lawrence & Earl N. Steck, Overview of Management Theory, U.S. Army War College, Carlisle, Pennsylvania 1991.

10 NATO Public Diplomacy Division, NATO Summit Guide, Warsaw 2016, Brussels: NATO, 2016. ss. 300–301.

11 Harvey, tamże, ss. 217-220.

16 Szczegółowe informacje na temat rozbudowy technik budowy broni dźwiękowej znaleźć można na przykład w: Juliette Volcler, Extremely Loud: Sound as a Weapon, The New Press, New York 2013.

17 Zob. Donna Haraway, Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej ograniczonej/częściowej perspektywy, http://www. ekologiasztuka.pl/pdf/ f0062haraway1988.pdf.

12 Zob. G. Deleuze, Postscriptum o społeczeństwach kontroli, [w:] tegoż, Negocjacje: 1972-1990, WN DSWE TWP, Wrocław 2007, ss. 184–186.

13 Zob. przykładowo Gilles Deleuze, Félix Guattari, 1933 – Mikropolityka i segmentacja, w tychże, Tysiąc plateau, Bęc zmiana, Warszawa 2015, ss. 249–279.

14 Attali, dz. cyt., s. 87.

15 Zob. LRAD Corporation, Products: Long Range Acoustic Devices, 2016, https://www.lradx.com/ product_categories/long-rangeacoustic-devices/.

Intensywne terytoria

90

przeł.

Sławomir Królak

92

Warsound

Zapiski nagłaśnianie/głoszenie o eksperymentach radiowych Donia Jourabchi

Włącz odbiornik radiowy… …spróbuj wyłowić jakiś szum …wsłuchaj się weń… uważnie… jego zmienność… nawet w najbardziej jednostajnym szumie… …współdrga z naszą uwagą… …oto nasza postawa słuchania… … poruszaj się z radiem w przestrzeni, niejako ją przeszukując… …wsłuchaj się w to, co oddziałuje na złożoność szumu… …jego rozmaite faktury… …filtry i rezonanse jego akustycznych artykulacji… tego, co słyszymy, nie sposób zawrzeć w słowach… …czy zamiast tego… potrafimy zakomunikować sobie nawzajem postawę czujnego słuchania, posługując się w tym celu artykulacją samego szumu?

Warszawa

93

Jak słuchanie ugruntować może amplifikację społecznego oporu?

Niniejsze uwagi stanowią rodzaj sprawozdania z szeregu eksperymentów z użyciem odbiornika radiowego jako głównego narzędzia intensyfikacji lokalnych społeczności. Rozpoczynają się one od ćwiczeń dotyczących słuchania i skupiania uwagi, które z konieczności angażują obecność ciała, a ściślej – zmysłową obecność ciała przy udziale innych ciał. Następnie eksperyment ten przeradza się w praktykę improwizacji za pomocą wydobywania szumów radiowych, by w kolejnym kroku przejść w budowanie urządzenia do ruchomej transmisji radiowej.

Słuchanie i uwaga W trakcie słuchania kierujemy swą uwagę na relacyjne wychwytywanie dźwięków we wspólnym poczuciu miejsca i jednostkowego położenia.

Zgłębiamy przestrzenne właściwości słyszenia, poruszając źródłem dźwięku, w tym wypadku odbiornikiem radiowego szumu. Przenoszenie się energii drgań między naszym ciałem a źródłami dźwięku umożliwia cielesne odczucie ciśnienia, natężenia lub wybrzmiewania.

Improwizacja W trakcie improwizacji rozbudowujemy poszczególne stopnie uwagi w oparciu o wzajemne Zapiski o eksperymentach…

94

powiązania dźwięku, ciała i przestrzeni. Nasza uwaga przyswaja wibracje przenikające nasze ciała, przekształcając fizyczne brzmienia społecznych interakcji w fazy słuchania. Eksperymentowanie ze sposobami słuchania i improwizacją ma na celu, poprzez modulowanie szumów, powiązanie jednostkowego poczucia obecności z głosem zbiorowym.

Dźwięk Emisja

Przestrzeń Miejsce manifestacji

Ciało

Obecność

Każda praktyka steruje sposobami poznawania świata; o ile jednak szum moduluje wzorce społecznej organizacji, o tyle praktyka słuchania odnosi zdolności percepcyjne z powrotem do podstawowych funkcji cielesnych. Takie umiejscawianie uwagi sprawia, że jaźń pobrzmiewa odbiciem innego, pomaga też w budowaniu zbiorowej krytycznej czujności, porządkując system napięć w świecie płynnych granic terytorializacji. Ćwiczenia w improwizacji Każda z osób po kolei włącza się z wytwarzanym przez siebie szumem, zakresem jego intensywności Donia Jourabchi

95

oraz z własnymi sposobami manipulowania jego parametrami akustycznymi.

Warstwy

Wyrównywanie

Włączcie swoje odbiorniki radiowe w tym samym momencie, jednocześnie starając się, by ich głośność nie była większa od pozostałych.

Jedna z osób rozpoczyna grę, jej sąsiedzi liczą do 23 i kolejno włączają się do wspólnego grania.

Starajcie się wypełnić całe spektrum dźwięku, obejmując brzmieniem wszystkie pasma częstotliwości.

Natężenie

Wszyscy grają razem w celu osiągnięcia potężnego ciężkiego brzmienia; tak, by odróżnienie od siebie poszczególnych źródeł dźwięku stało się niemożliwe.

Kontynuujcie tak przez kilka minut, a następnie przerwijcie i odpocznijcie w ciszy.

Szumy transmisji radiowej Z historycznego punktu widzenia radio stanowi istotne medium przestrzeni społecznej, amplifikujące nasze codzienne terytoria. Pokonując fizyczną przestrzeń, łączy ono ze sobą społeczności bez konieczności bezpośredniego cielesnego zbliżenia. Radio budzi nienasyconą ciekawość tego, co jeszcze niezasłyszane. Pirackie radia, w przeciwieństwie do stacji głównego nurtu, nie zapełniają Zapiski o eksperymentach…

96

swych programów reklamami i nie ograniczają się do muzycznej popularnej papki. Szczególny charakter transmisji tych stacji otwiera nam uszy na złożoność wielowymiarowych dźwiękowych kultur oraz na praktyki eksperymentalne – od muzyki, abstrakcyjnych atmosfer dźwiękowych i (narracyjnych) sztuk radiofonicznych po dyskusje i debaty społeczno-polityczne poświęcone konkretnej tematyce.

Zasada obwodu otwartego Radykalne wykorzystanie technologii radiowej występuje powszechnie w awangardowych praktykach dźwiękowych, towarzyszących ruchom oporu. Istotą pirackiego radia jest wyrażanie ducha solidarności w społecznym zaangażowaniu, co zakłóca proces sterowanego społecznego rozpadu.

Sygnał przesyłany falami radiowymi działa na wzór obwodu otwartego na społeczną amplifikację, interpretowanego przez odbierającą go wspólnotę.

Może działać niezależnie w charakterze narzędzia informacyjnej samopomocy i nośnika swoistej treści. Prócz rozlicznych możliwości dźwiękowej improwizacji, motywacja do podejmowania interwencyjnych działań dźwiękowych kierowana jest krytycznym tonem wobec procesu homogenizacji określonych terytorialnych właściwości przestrzeni publicznej, w coraz większym stopniu dotkniętej wykluczeniem społecznych ciał w ich fizycznej i czasowej realności. Podąża tropem przemian Donia Jourabchi

97

historycznych przez performatywny kontakt dźwiękowy w zamieszkiwanym środowisku.

Transmisja Zaangażowanie społeczne Wspólnota w działaniu

Przestrzenna manifestacja Obecność i interakcja

Sytuacja fizyczna

Tymczasowe zajmowanie przestrzeni

Poniższy plan działania proponowany jest z myślą o zbuntowanych „dzikich” wspólnotach lub sonicznej ruchomej eksploracji. Polega na stworzeniu tymczasowej autonomicznej strefy dźwiękowej na ulicach Warszawy jako ośrodka niedualistycznego społecznego oporu i zbiorowej eksperymentalnej interwencji dźwiękowej. Niskiej mocy transmisja radiowa jest czymś łatwo dostępnym i nie wymaga drogiej aparatury. Samodzielnie wykonany jednowatowy nadajnik radiowy to przenośne urządzenie zdolne transmitować dowolne brzmienia nadawane przez aktywistów, o przekazie obejmującym zasięgiem obszar większy niż jego bezpośrednie Zapiski o eksperymentach…

98

akustyczne sąsiedztwo. Możliwość przenoszenia dźwięków oporu z ośrodków protestu i demonstracji na okoliczne ulice daje poczucie wzajemnego wsparcia, a stacja nadawcza może funkcjonować jako punkt zborny już tylko dlatego, że dostarcza sygnału wszystkim zainteresowanym, odpowiednio nastrojonym i pozostającym w jej zasięgu. Umożliwia również zwielokrotnienie źródeł dźwięku we współdzielonej przestrzeni, a zarazem objęcie sygnałem przestrzeni od niej odległych i odseparowanych. Moduluje przekazywany sygnał jednak nie tyle jako zamierzone rozwiązanie na rzecz zmiany społecznej, ile raczej w celu wypracowania pewnego eksperymentalnego podejścia, w którym praktyki dźwiękowe amplifikowałyby utajoną infrastrukturę oporu. Wymusza wspólne budowanie bezpośrednio dostępnej przestrzeni wiedzy, zaangażowanie słuchania i przekazywanie lokalnych treści w trybie radiowej interwencji, sprzęgając ze sobą głosy dotkniętych uciskiem i marginalizacją.

Donia Jourabchi

99

Samodzielne wykonanie zestawu stacji radiowej A Lista urządzeń: – niskiej mocy nadajnik radiowy < 1 W (dopuszczalne prawem wykorzystanie fal radiowych, niewymagające zezwolenia); – bateria 12 V; – niewielkich rozmiarów antena; – mikrofon; – dodatkowe wejście audio; – mikser sygnału stereo-do-mono.

B Wstępne sprawdzenie: – znajdź częstotliwość, wolne pasmo w istniejących transmisjach FM pokrywających obszar interwencji dźwiękowej;

– sprawdź stabilność odbioru sygnału na różnych odbiornikach i w różnych odległościach.

C Komunikacja: – przygotuj materiał audio do transmisji; – przekaż informację o wyznaczonej częstotliwości, na której odbędzie się interwencja; – wezwij do radiowego współuczestnictwa w miejscu demonstracji, w celu utworzenia zbiorowego zestawu nagłośnieniowego.

Zapiski o eksperymentach…

100

Choć mowa tu o terytoriach amplifikacji, prawdziwa siła tkwi w brzmieniu głosu zbiorowości.

Warsound

Strajkuj i daj głos!

Edyta Jarząb

102

Każdą grę można postrzegać jako przedłużenie śpiewu: głos i jego przedłużenia odzwierciedlają muzyczny wymiar kobiet, mężczyzn, dzieci i zwierząt.

- Cornelius Cardew1 Teraz zamknijcie oczy i słuchajcie. Oczywiście nie możecie zamknąć oczu i dalej czytać, ale spróbujcie sobie wyobrazić mój głos. Czy jest to zmysłowy głos sekstelefonu? Czy jest to miły i chłodny głos komunikatu na lotnisku, który prowadzi was do odpowiedniej bramki? Chciałabym, żeby ten głos prowadził was i obudził waszą ciekawość, żeby stał się waszym fetyszem.

Przywołam opowieść o Pitagorasie, który przekazywał swoim uczniom wiedzę, sam będąc ukryty za zasłoną. Przez 5 lat studiów jego podopieczni nigdy nie widzieli źródła owego głosu, swojego mistrza. Ten fenomen głosu oddzielonego od mówiącego Michel Chion nazywa, powtarzając za twórcą i teoretykiem muzyki konkretnej Pierre’em Schaefferem, głosem akuzmatycznym.

Przez dziesięciolecia za pośrednictwem radia i głośników jakiś głos komentował wydarzenia, wzywał do walki i wskazywał wrogów. Głos, z którym utożsamiają się miliony, głos tłumu.

Warszawa

103

Zabieg wyciszenia Na chwilę przed wyborami poplecznik Donalda Trumpa – Ben Carson – w odpowiedzi na niewygodne pytania dziennikarki telewizji MSNBC zwrócił się do redaktora prowadzącego rozmowę: Czy możemy wyłączyć tej pani mikrofon?

Kilka miesięcy wcześniej jedna z aktywistek warszawskiego ruchu lokatorskiego podczas posiedzenia komisji w Ratuszu spotkała się z zabiegiem wyciszenia mikrofonu. Nie zamilkła jednak i wykrzyczała do końca swoje postulaty, odmienne od oficjalnej polityki miasta.

Głos autorytetu W starożytności publiczne przemawianie było domeną mężczyzn. Przemawiająca kobieta to zjawisko pomiędzy światami, to nie-kobieta, androgyn.

Jej brzmienie drażni zebranych na forum. Antyczne teksty podkreślają nie tyle niedoskonałość treści wypowiadanych kobiecymi ustami, ile ich akustyczną jakość.2 Kobiecy głos porównywany jest do odgłosów wydawanych przez zwierzęta, głównie krowy i psy, stanowi rodzaj zakłócenia i hałasu.

Sztuka retoryki, wypowiadanie się w sprawach wielkiej wagi, wymaga posługiwania się „głębokim”, męskim głosem.

Wiedziała o tym Margaret Thatcher, której na początku kariery politycznej odmawiano przemawiania Strajkuj i daj głos!

104

w imieniu partii ze względu na piskliwy wokal „kury domowej”. Głos Żelaznej Damy jest opanowany, mocny, głęboki. To głos autorytetu. Najsłynniejsze (ale i niesławne) tony w brytyjskiej polityce to efekt kilkuletniego treningu, który brytyjska premier podjęła w latach 70. z nauczycielem impostacji z Royal Theatre College.

Wyobraźmy sobie imigranta, który uczy się języka angielskiego, próbując zgubić swój akcent zdradzający zamorskie pochodzenie, jak w pracy artystki Katariny Zdjelar The Perfect Sound. Thatcher mimo swojej uprzywilejowanej pozycji – białej Angielki, posługującej się poprawnym queens English – musi pozbyć się kobiecego brzmienia, zdradzającego nie tyle płeć, ile istnienie tego, co wyparte ze sfery publicznej.

Abstrakcyjny „głos autorytetu” (the voice of authority), do tego stopnia przerysowany, że obnażający tendencję do zaufania tego typu reprezentacjom to też wokalna maska Laurie Anderson. Amerykańska artystka posługuje się vocoderem i efektami obniżającymi brzmienie wokalu, tworząc swoje alter ego – postać Fenweya Bergamota.

Biopolityka głosu Grecy mieli dwa określenia na życie: zoe – pierwotne i dzikie, życie samo w sobie, przeciwieństwo Edyta Jarząb

105

thanatosa, oraz bios – życie jednostkowe, konkretny wycinek czasu zakończony śmiercią. Giorgio Agamben rozpatruje oba pojęcia w kontekście biopolitycznym. Bios oznacza życie posiadające formę polityczną, jego aktualizację w określonych strukturach i schematach wyznaczanych przez wspólnotę; zoe natomiast jest życiem wykluczonym ze wspólnoty, w swym wykluczeniu jednak fundującym ją, umożliwiającym jej zaistnienie. To, co wykluczone, służy jako niemy, niewidoczny substrat podtrzymujący polityczną formę – jest to główny mechanizm fundujący zachodnią politykę, mechanizm włączającego wykluczenia.3 Tym, co różni zwierzę od człowieka, jest język i mowa. Uciszone, nieme kobiety podlegają, podobnie jak zwierzęta, wykluczeniu ze sfery politycznej, a więc ze sfery decydowania o własnym życiu.

Podczas Czarnego protestu 3 października 2016 dziesiątki tysięcy kobiet w całej Polsce wyszły na ulice, by protestować przeciwko zaostrzeniu ustawy antyaborcyjnej. W komentarzach politycy partii rządzącej oskarżali opozycję o „odczłowieczenie” kobiet.

– Nie pozwolimy wyprowadzać Polek na ulice – mówiła jedna z posłanek.

– Polki nie są trzodą chlewną ani stadem dajmy na to dalmatyńczyków, Strajkuj i daj głos!

106

żeby je gdziekolwiek wyprowadzać – odpowiedziały internautki.

Głos ofiary W Metamorfozach Owidiusz opisuje historię ateńskiej księzniczki Filomeli, zgwałconej przez Tereusa, męża jej siostry Prokne. Żeby prawda o jego czynie nie wyszła na jaw, król Tracji obcina dziewczynie język. Filomela zostaje niejako zgwałcona podwójnie, uciszona, pozbawiona symbolicznej struktury i przedłużenia swojego ciała. Z pogwałcenia wolności wypowiedzi rodzi się nowy sposób komunikacji. Księżniczka tka płótno, ukrywając w jego deseniach okrutną prawdę o tym, co ją spotkało. Kiedy jej siostra Prokne otrzymuje materiał (peplos), jej wściekłość jest ogromna, nie znajduje odpowiednich słów, język jej ojca nie jest w stanie zmieścić takiego ładunku oburzenia i bólu. Jej zemsta będzie straszna: nakarmi męża ciałem ich syna, przekraczając patriarchalny porządek, zmuszając Tereusa do niemalże kobiecego doświadczenia, noszenia w sobie drugiego człowieka.

Filomela jako kobieta pozbawiona praw politycznych była jednak obywatelką Aten. Przypomina mi się komentarz indyjskiej pisarki i aktywistki Arundathi Roy po tragicznych wydarzeniach w Delhi w 2012 roku. Zdaniem Roy sprawa została nagłośniona tylko dlatego, że ofiara pochodziła z klasy Edyta Jarząb

107

średniej. Ogromna liczba kobiet doświadczających przemocy seksualnej nigdy nie zabiera głosu w swojej sprawie.

Milczenie ofiar jest milczeniem wywołanym brzemieniem odpowiedzialności, wygląda na to, że porządek społeczny burzy nie tyle dokonujący gwałtu, ile zeznanie jego ofiary.

Jak przemawiają zwierzęta i destrukcyjnie eksploatowana planeta?

Jakim głosem mówimy?

Obserwuję publiczne zgromadzenia różnych środowisk, nagrywam i analizuję ich fonosferę. 12 września 2015 na Krakowskim Przedmieściu podczas pierwszego z serii wydarzeń odbywających się pod hasłem „Uchodźcy mile widziani”, manifestującego solidarność z uchodźcami masowo napływającymi do Europy, miałam w uszach słuchawki, połączone z systemem mikrofonów binauralnych. Słyszałam więc to, co działo się wokół mnie, bardzo intensywnie.

Po zakończeniu pokojowej manifestacji ulicę opanowali radykalni przeciwnicy gościnności. Byli znakomicie przygotowani, większość z uczestników kontry to kibice lokalnej drużyny piłkarskiej, regularnie trenujący głośny doping. Hasła, które wykrzykiwali, brzmiały jak prawdy objawione, kardynalne i absolutne. Potężny krzyk akcentowały Strajkuj i daj głos!

108

wybuchające co chwila petardy. Zjednoczeni w jeden, uniwersalny głos. Przerażający i pełen podszytej lękiem nienawiści. Ale, paradoksalnie, kryła się w ich przemarszu ogromna rewolucyjna siła – siła masy ludzkiej dysponującej potężnym brzmieniem mimo braku jakiegokolwiek nagłośnienia.

To ekstremalne doznanie akustyczne zrodziło we mnie pytanie: czy z naszymi postulatami w sprawie otwartości granic, praw kobiet i niezawisłości Trybunału Konstytucyjnego moglibyśmy być lepiej słyszalni? Unisono głosów to doświadczenie głębokiego uczestnictwa, wyraz solidarności i potwierdzenie osiągnięcia konsensusu. Zastanawiam się, czy reprezentując pluralizm i różnorodność, możemy przemawiać jednym głosem?

Wychodziłam na ulicę z głową pełną epistemologicznych pytań: „kto to jest my”, „o co nam chodzi”, „jakim głosem mówimy”?

Rok później Czarny protest stał się dla mnie impulsem do eksperymentalnego działania. Postanowiłam przygotować uczestniczki do wzięcia udziału w manifestacji, opierając się na praktyce wokalnej rozgrzewki, jak przed wspólnym performansem.

Strajkuj i daj głos!

Głos jest pomostem między sferą prywatną i publiczną, wnętrzem i zewnętrzem, mną i innymi.

Edyta Jarząb

109

Brzmienie zakorzenione w cielesności (phone), język (logos), moja zwierzęca natura (zoe), moja historia i społeczny trening (bios) składają się na mój jednostkowy głos.

Sformułowałam otwarte zaproszenie na rozgrzewkę przed Czarnym protestem. Nazwa spotkania Strajkuj i daj głos! jest lekko ironiczna. „Daj głos” – tak się mówi do psa.

Dziewczyny, dziewuchy, dziewczęta, kobiety, syreny, gorylice... Wszystkie. Z okazji strajku zapraszam Was na trening – rozgrzewkę naszych głosów, których będziemy używać, walcząc o nasze prawa!

Przez stulecia kobiety milczały, bez praw do głosowania. Prawo do publicznego przemawiania też uzyskałyśmy późno.

Strajkuj i daj głos!

110

Głos kobiet w sferze publicznej pojawił się mocno dzięki sufrażystkom, które zdecydowały się dać świadectwo ucisku i pragnienia zmian. Ogromny wkład kobiece głosy miały w procesy zachodzące w czasie Arabskiej Wiosny.

Poćwiczymy emisję, obecność w ciele, oddech, bycie razem. Bycie głosem, może niepięknym, niedoskonałym, ale donośnym i własnym. Spróbujemy techniki human microphone, którą wykorzystywali demonstranci Occupy Wall Street.

Przypomnijmy sobie moc, która tkwiła w głosach naszych prababek, siłę (tradycyjnego „białego”) głosu, siłę słowiańskich kobiet. Stwórzmy społeczność kobiet, które nie boją się przemawiać, krzyczeć, śpiewać. Kobiet, które słychać!

Po rozgrzewce pójdziemy wspólnie na pikietę. Wkrótce opublikuję tutaj wszystkie dostępne hasła. To też dopiero początek – jeśli myślicie, że to dobra inicjatywa, chętnie wprowadzę zwyczaj wokalnego rozgrzewania się przed demonstracjami.

Dwugodzinna rozgrzewka przed Czarnym protestem była dla mnie doświadczeniem badania i ustanawiania wspólnego głosu kobiet. Wybrałam ćwiczenia z bardzo różnych metod, które poznawałam przez lata wokalnego treningu, Edyta Jarząb

111

jednocześnie odrzucając model dążenia do mistrzostwa.

Pokierowałam czasem tak, aby każda z uczestniczek mogła spokojnie znaleźć swój własny głos, użyć go, dołożyć do wspólnego brzmienia, cieszyć się nim razem z innymi.

Czuć się dobrze, podejmując decyzje Próbując różnych opcji Będąc w stanie poszukiwania.

1 Cornelius Cardew, Towards an Ethic of Improvisation, [w:] Treatise Handbook, Edition Peters 1971.

2 Patrz: Mary Beard, The Public Voice of Women, 2014, http://www.lrb. co.uk/v36/n06/mary-beard/thepublic-voice-of-women.

3 Mladen Dolar, The Voice and Nothing More, Cambridge, MA: MIT Press 2006, s. 106.

Strajkuj i daj głos!

112

przeł.

Sławomir Królak

Warsound

Dzień, w którym odegraliśmy Delay

Dorian Batycka

114

1. Przeszywające mózg brzmienie LRAD-u, urządzenia dźwiękowego dalekiego zasięgu, zaburzyło naszą percepcję…

2. Jego wzmocnienie, dokonujące się w elektroakustycznym trybie, zniszczyło naszą zdolność widzenia, myślenia i reagowania…

LRAD to jednostronnie działające urządzenie dźwiękowe i siłowe. Zbudowane jako nieśmiercionośna broń i narzędzie kontrolowania tłumów na początku lat 2000, obecnie dostępne jest bez trudu na całym świecie, produkuje się je w wersjach o różnej masie, mocy, wymiarach, a nawet w różnych kolorach. Skonstruowano je zaś w celu aktywnego przenikania ośrodkowego układu nerwowego z wykorzystaniem dźwięków o wysokiej częstotliwości. Organy ochrony porządku publicznego zaczęły wykorzystywać LRAD-y do zwalczania narastającego niezadowolenia społecznego.

Obecnie LRAD-y kupuje się, sprzedaje, odsprzedaje się i wymienia w gronie sojuszników NATO. W roku 2015 suma wydatków na broń w grupie sojuszniczych krajów NATO sięgnęła 900 miliardów dolarów, co stanowi około 2% PKB wszystkich 28 państw członkowskich.

Warszawa

115

3. Dosięgła nas obecność nieznajomego nieznanego…

4. Znaliśmy naszych sąsiadów z pobliskiego bloku – ale czy oni znali nas?

Wojny zastępcze toczą się na dobre. Od roku 2011, momentu wycofania oddziałów lądowych NATO z Iraku i Afganistanu, liczba nalotów z użyciem bezzałogowych bombowców na tym samym obszarze niebotycznie wzrosła, co szło w parze ze wzrostem liczby nieliniowych i niewzajemnych zastępczych ataków bojowych. W nieliniowych działaniach wojennych na tym obszarze uczestniczy NATO wraz z zespołem jego sojuszników, takich jak Arabia Saudyjska i Izrael. Konflikty nieliniowe różnią się od działań konwencjonalnych tym, że celem ich jest nie tyle ochrona granic, ile wspieranie bloków gospodarczych i układów handlowych.

5. Stąd nie ma ucieczki, otoczono nas ze wszystkich stron…

6. Tamtej nocy pokazywano nas na kanale Russia Today i Ruptly...

Gdy w roku 2014 ujawniono, że CIA prowadziło tajne więzienie w Starych Kiejkutach, małej wiosce odległej zaledwie o 3 godziny drogi na północny Dzień, w którym...

116

zachód od Warszawy, media jednogłośnie zlekceważyły te doniesienia. Swój ośrodek CIA wykorzystywało jako tymczasowy areszt śledczy, w którym osadzano oskarżonych o terroryzm, zatrzymywanych w masowych łapankach w następstwie zajść z 11 września 2001, następnie zaś przekazywano do odległych ośrodków specjalnego traktowania.

7. FoMO, strach przed tym, że coś mogłoby nam umknąć, terenowe nagrania odgłosów protestu publikowane na SoundCloudzie, rozpowszechniane na Facebooku i Twitterze...

W wyniku warszawskiego szczytu NATO, który odbył się w lipcu 2016, jeszcze za prezydentury Baracka Obamy, ogłoszono, że rząd USA wzmocni obecność swoich sił wojskowych na terenie Polski i krajów nadbałtyckich: Łotwy, Litwy i Estonii, podnosząc liczebność oddziałów rozlokowanych wzdłuż wschodniej flanki Sojuszu. Jego następca Donald Trump, deklarujący chęć ograniczenia zakresu działań NATO, nabrał w tej kwestii wody w usta.

8. Minąwszy Plac Konstytucji…

9. Otoczeni ze wszystkich stron przez opancerzone wozy bojowe…

Dorian Batycka

117

Amplifikacja ludzkiego głosu ma zasadnicze znaczenie dla biopolitycznej kontroli. Dźwięk to kluczowy element dla zrozumienia wszelkich aparatów wywierania wpływu na ludzi. Obdarzeni głosem możemy snuć historie, śpiewać, nucić i władać mową, kodować, wypowiadać się i uczyć. Głos i dźwięk są nieodzowne do sprawowania władzy.

10. Czytamy doniesienia z WikiLeaks, bawimy się radiem w Curie City…

Internet, telegraf, prasa drukarska, a nawet poprzedzające je samo wyłonienie się kultur oralnych – wszystko to dało możliwość kodowania procesów i dźwięków, dowolnie odtąd odtwarzanych z opóźnieniem. Dzięki efektowi delay amplifikowany dźwięk może rozbrzmiewać na długo po tym, gdy zaniknie jego akustyczny pierwowzór.

Mianem delay określa się proces obróbki dźwięku, polegający na nagrywaniu sygnału wejściowego na dowolny nośnik pamięci audio, by następnie mechanicznie go odtwarzać w pewnym odstępie czasowym. Transmisyjne fale delay – dotyczące zarówno dźwięku, jak i władzy – dobiegają z szemrzących podziemnych nurtów polskiego społecznego, politycznego i kulturowego oporu.

11. Delaye nałożone na brzmienia klaśnięć i werbli wykorzystuje się w muzyce trap w popularnych Dzień, w którym...

118

piosenkach takich artystów jak Drake czy Future…

12. 9 października 2011 na demonstracji Occupy Wall Street w Parku Zuccotti pokazał się Kanye West...

Tym, co po części przesądza o sukcesie NATO, jest jego ukryta infrastruktura komunikacyjna.

Dźwiękowe przedłużenie tajnych kodów płynących zabezpieczonymi światłowodami głęboko gdzieś zagrzebanymi w dnie oceanu i przekazującymi niezliczone bity informacji. Te niesłyszalne kody możliwe są do odczytania wyłącznie dla maszyn zdolnych nagłośnić i przekazać ich treść żołnierzom za pośrednictwem tekstów i obiektów na ekranie.

Niepubliczne kanały transmisyjne (TLX) stanowią sieciowy protokół przesyłowy, wykorzystywany przez NATO do kontroli swych systemów komunikacyjnych. Informacje przekazuje ono również za pośrednictwem satelitów krążących wokół Ziemi.

13. Zażyliśmy LSD i zaczęliśmy wsłuchiwać się w satelity…

14. Na haju podsłuchaliśmy rozmowy toczące się w NATO… Pierwsze efekty delay osiągnięto na magnetofonach szpulowych za pomocą zapętleń taśmy Dorian Batycka

119

magnetofonowej. Równoczesne ich odtworzenie może sprawić, że przetwarzany dźwięk ulegnie wzmocnieniu. Budowa Muzeum Powstania Warszawskiego, ukończonego w roku 2004, upamiętniającego rzeź 150–200 tysięcy cywilów i żołnierzy AK, którzy podjęli próbę wyzwolenia Warszawy spod niemieckiej okupacji w roku 1944, jest również tego rodzaju historyczną narracją sprzęgniętą efektem delay z teraźniejszością. Nieopodal mieści się siedziba Frontexu, europejskiej Agencji zarządzania i operacyjnej kontroli zewnętrznych granic Unii, górująca nad Muzeum Powstania i pobrzmiewająca niczym echo, swoisty delay, faszystowskiej narracji, którą snuto już tutaj wcześniej.

15. Pokotem padliśmy na podłogę…

16. …i odegraliśmy pokoleniową traumę przypisaną Warszawie.

Dzień, w którym...

120

Warsound

Przechwyćmy dźwięk

Krzysztof Marciniak

122

Szturmujemy dźwiękiem ministerstwa, ratusze, sądy, siedziby firm, ambasady, więzienia, kancelarię premiera, pałac prezydencki. Zdzieramy sobie gardła pod sejmem, drzemy ryja na marszach, hałasujemy podczas pikiet i zgromadzeń publicznych.

W słusznej sprawie, by upamiętnić, za „wolność waszą i naszą”, w geście solidarności, w obronie praw kobiet, konstytucji, przeciw wojnie, ksenofobicznemu nacjonalizmowi, bucie polityków, wyzyskowi, dewastacji środowiska. Nasz głos odbija się od fasad, ginie w zakamarkach murów, gubi się na dziedzińcach, nie przenika przez dźwiękoszczelne okna gabinetów, rozmywa się w szumie ulicznym.

Rzucamy słowa zamiast kamieni. To nie jest pokojowa demonstracja, to teatr symbolicznych działań wojennych. Naszą amunicją jest dźwięk.

Jak głośno musimy krzyczeć, by nas wysłuchali? Jak dużo szumu musimy narobić, żeby wymusić reakcję z ich strony? (Ile to kosztuje? Jak wiele pochłania energii? Czy mamy dostęp do środków produkcji dźwięku?)

Gra jest nierówna. Kiedy robi się naprawdę gorąco, oni przenoszą konflikt na terytorium mediów.

W odpowiedzi na nasz krzyk jeden z nich nachyla się do mikrofonu, mówi spokojnym głosem, jego słowa w milczeniu pędzą światłowodami, Warszawa

123

przeobrażają się w fale elektromagnetyczne, trafiają do milionów odbiorników, po czym z milionów głośników rozbrzmiewają w milionach domów, docierając do dziesiątek, czasem setek milionów uszu. Ich siła rażenia jest niewyobrażalna. Wiosną pracowałem w gospodarstwie. W oborze było zdezelowane radio, które włączaliśmy codziennie przy pracy, rano i wieczorem. Najlepiej odbierało sygnał jednej spośród państwowych stacji; w przerwach między piosenkami sączyła się z niego propaganda, nawet krowy musiały tego słuchać.

Siła dźwięku jest jak siła pieniądza, nagłośnienie jest całkowicie uwikłane w system, dźwięk w epoce elektroakustycznej bardziej niż kiedykolwiek podporządkowany jest biznesowi i władzy. Jeśli chodzi o głośność dźwięku, stoimy na z góry przegranej pozycji – my, zwykli ludzie wychodzący na ulicę protestować, organizatorzy i uczestnicy zgromadzeń publicznych. Stan wyjątkowy, jak ten obowiązujący w trakcie szczytu NATO w Warszawie 8–9 lipca 2016, jest stanem brutalnej przemocy akustycznej w stosunku do obywateli. Huk helikopterów i myśliwców krążących nad miastem bezwzględnie dominuje brzmienie przestrzeni publicznej, wymusza bierność, budzi lęk, szczególnie w umysłach warszawiaków wywołuje najgorsze możliwe skojarzenia. Żadna manifestacja, żaden ruch społeczny nie może konkurować pod względem wolumenu brzmienia z resortami siłowymi.

Przechwyćmy dźwięk

124

Dlatego dźwięk zgromadzeń publicznych trzeba odpowiednio zaprojektować. Z tradycyjnego punktu widzenia kluczowe jest nagłośnienie, które pozwoli wszystkim usłyszeć przemówienia i komunikaty organizatora. To, co zostanie powiedziane w trakcie demonstracji „za” lub „przeciw”, jest z reguły przewidywalne i stojący zbyt daleko, żeby zrozumieć przekaz, nie cierpią specjalnie z powodu tego, że nie usłyszą przemawiających – zasadniczym problemem jest frustracja wynikająca z wykluczenia części osób z grona słuchających, symboliczny podział terytorium zgromadzenia na uprzywilejowaną strefę nagłośnienia oraz strefę ciszy. Scentralizowane systemy nagłośnieniowe są, jak wiadomo, drogie, energochłonne, zawodne, niemobilne i, w nagłej potrzebie, trudne do zaimprowizowania.

Tak więc projektowanie akustyczne zgromadzenia publicznego nie może się ograniczać do próby uzyskania jak największego poziomu głośności.

W naszym interesie jest aktywne poszukiwanie alternatywnych metod udźwiękowienia demonstracji. Nie dajmy się uciszyć, wygłośmy przemówienia, wykrzyczmy z całych sił nasze postulaty, ale wykorzystajmy również dźwięk do kreowania wspólnoty, budowania więzi z miastem i jego mieszkańcami oraz między samymi uczestnikami demonstracji. Najsilniej zakorzenione w kulturze kolektywne praktyki dźwiękowe opierają się na Krzysztof Marciniak

125

współpracy i współodpowiedzialności członków grupy za finalny efekt przedsięwzięcia. Muzycy grający w orkiestrze (symfonicznej czy w grupie samby) przynoszą ze sobą instrumenty. Chórzyści wspólnie rozgrzewają się i uzgadniają repertuar.

Tyczy się to również przeniesienia części kosztów, materialnych i niematerialnych, na członków grupy. Podobne praktyki dźwiękowe bywają wykorzystywane w ramach zgromadzeń publicznych i niejednokrotnie decydują o ich (także medialnym) powodzeniu. Problemy związane ze scentralizowanym nagłośnieniem można próbować rozwiązać, proponując uczestnikom, by we własnym zakresie wyposażyli się w przenośne odbiorniki i transmitując dźwięk ze sceny za pośrednictwem sygnału radiowego (system taki od dziesięcioleci funkcjonuje na pielgrzymkach). Można też wykorzystać w tym celu nowe technologie i zamiast fal radiowych transmitować dźwięk w internecie lub przez wifi, a przenośne głośniki należące do uczestników zgromadzenia podłączyć do ich prywatnych telefonów. W określonych sytuacjach można też zastosować technikę human microphone, w której przemówienia transmitowane są nie za pośrednictwem urządzeń, a przez łańcuch wołających osób, odpowiednio wyćwiczonych i umiejętnie rozstawionych w tłumie.

Nie chodzi o to, żeby zgromadzenie przerodziło się w happening, chodzi o budowanie wzajemnej Przechwyćmy dźwięk

126

więzi. Kolektywnie produkowane, zdecentralizowane brzmienie zachęca do wzięcia udziału w manifestacji, działa wkluczająco. Mocą tak zaprojektowanej demonstracji jest demokratycznie i solidarnie zbudowana warstwa dźwiękowa, która decyduje o akustycznej tożsamości protestu, stanowiąc przy tym wyraz osobowości i zaangażowania jego uczestników.

Wyobraźmy sobie zgromadzenie publiczne, w trakcie którego w tłumie rozprowadzonych zostaje kilkadziesiąt gwizdków, z których każdy nastrojony jest na jedną z pięciu wysokości dźwięku, składających się na odpowiednio skomponowany akord.

Do każdego z nich dołączona jest prosta instrukcja na wzór muzycznych partytur tekstowych, w której mówi się między innymi o konieczności niezagłuszania gwizdem innych akustycznych składników demonstracji (jak przemówienia czy okrzyki). Granie w tak zbudowanej „orkiestrze” nie wymaga specjalistycznego treningu, nie dyskryminuje się więc nieprofesjonalistów. Każda osoba dysponuje swoją wysokością dźwięku, porusza się swobodnie w przestrzeni, może indywidualnie kształtować rytm, decyduje, kiedy zamilknąć, a kiedy wejść w dialog z pozostałymi głosami. Nie ma dyrygenta.

Kluczowe jest natomiast nastrojenie gwizdków tak, by grając razem, uzupełniały się wzajemnie, kształtując harmonijne współbrzmienie, oraz by każda spośród pięciu wysokości dźwięku tworzyła Krzysztof Marciniak

127

z pozostałymi ciekawy interwał. Jak w przypadku publicznego zgromadzenia, którego uczestnicy różnią się, reprezentują odmienne grupy, ale łączy ich wspólny cel polityczny.

Podobne zabiegi pomagają zdefiniować i symbolicznie zasiedlić terytorium zgromadzenia, są nakierowane do wewnątrz, spajają wspólnotę, literalnie nadając jej ton. Polityczna siła dźwięku nie polega na jego fizycznym natężeniu, ale na mocy przypisywanych mu kulturowych znaczeń. Ta sama reguła występuje w muzyce. Musimy to zrozumieć i, jak muzycy, nauczyć się umiejętnie posługiwać całą paletą dostępnych nam brzmień, by skuteczniej upominać się o nasze prawa. Kompozytorzy, badacze i artyści dźwiękowi głównego nurtu nazbyt często zamykają się w odseparowanych od świata bańkach galerii, uniwersytetów, klubów i sal koncertowych. Ich sztuka nie wychodzi na ulicę. Organizując i biorąc udział w demonstracjach, trzeba przechwycić ich koncepcje, narzędzia oraz praktyki i przenieść je na grunt protestu.

Przechwyćmy dźwięk

128

Warsound|Warszawa Donia Jourabchi, Taufan ter Weel, Edyta Jarząb, Dorian Batycka, Krzysztof Marciniak This book was published as a result of Donia Jourabchi’s residency at Centre for Contemporay Art Ujazdowski Castle in Warsaw (Residencies Programme).

Publikacja ta została wydana jako efekt rezydencji Donii Jourabchi w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie (Program Rezydencji).

EDITED BY/ REDAKCJA Krzysztof Marciniak DESIGN AND TYPESETTING/ PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD Krzysztof Bielecki TRANSLATIONS/ TŁUMACZENIA Agata Klichowska Sławomir Królak PROOFREADING/ KOREKTA Darren Durham (en) Joanna Duchnowska (pl) Jan Koźbiel (pl) COVER PHOTO/ FOTOGRAFIA NA OKŁADCE Katarzyna Chmielewska ­– ZEBRAne w kadrze SKETCHES/ RYSUNKI Donia Jourabchi p. 28, 32, 58, 60 Edyta Jarząb p. 41, 62, 108 Krzysztof Marciniak p. 64, 66, 68

SOC-COS RESIDENCY NETWORK/ SIEĆ REZYDENCYJNA SOC-COS Hai-art (fi), Binaural/Nodar (pt), DISK Berlin (de), Q-O2 (be), CCA Ujazdowski Castle (pl) www.soccos.eu PUBLISHER/ WYDAWCA Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski ul. Jazdów 2, 00-467 Warszawa www.csw.art.pl csw@csw.art.pl PRINTED BY/ DRUK Drukmania, Poznań COPIES/ NAKŁAD 1000 ISBN 978-83-65240-24-8 All texts are published under Creative Commons AttributionNoDerivs 3.0 Unported (CC-ND 3.0) license.

Wszystkie teksty opublikowane są na licencji Creative Commons: Attribution-NoDerivs 3.0 Unported (CC-ND 3.0).

This publication has been made possible with the help of The City of Warsaw. Donia Jourabchi’s residency at the Residencies Programme, Cenre for Contemporay Art Ujazdowski Castle in Warsaw has been co-funded within the program Creative Europe in the frame of the project Sound of Culture – Culture of Sound. Residency has been possible thanks to the financial support of the City of Warsaw.

Partners of the SoCCoS network are Foundation 4.99 and Glissando New Music Magazine. We wish to thank the Syrena collective and Cafe Kryzys for help and support.

Publikacja została zrealizowana dzięki wsparciu finansowemu miasta stołecznego Warszawy.

Rezydencja twórcza Donii Jourabchi w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski zrealizowana została w ramach projektu Sound of Culture – Culture of Sound dzięki finansowemu wsparciu programu Kreatywna Europa oraz miasta stołecznego Warszawy. Partnerami sieci rezydencyjnej SoCCoS są Fundacja 4.99 i magazyn o muzyce współczesnej „Glissando”.

Pragniemy podziękować kolektywowi Syrena oraz Cafe Kryzys za pomoc i wsparcie.