Серыя «У дапамогу педагогу» заснавана ў 1995 годзе Заснавальнiк i выдавец — рэспубліканскае ўнітарнае прадпрыемства «Выдавецтва “Адукацыя i выхаванне”» Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь Вул. Будзённага, 21, 220070, г. Мiнск; тэл.: 2979324 (адк. сакратар), 2979322 (аддзел маркетынгу), факс: 2979149, http://www.aiv.by, email: fizika@aiv.by Навуковаметадычны часопіс Выдаецца з IV квартала 1995 года Да 2013 года выходзіў пад назвай «Фізіка: праблемы выкладання» Пасведчанне аб дзяржаўнай рэгістрацыі сродку масавай інфармацыі № 687 ад 16.09.2009, выдадзенае Міністэрствам інфармацыі Рэспублікі Беларусь Выходзiць 1 раз у 3 месяцы
1 (126) 2019 студзень — сакавік Рэдакцыйная рада Рэдакцыйная калегія Мікалай Iванавіч ЗапрудскI — галоўны рэдактар, кандыдат педагагічных навук, дацэнт К. А. Пятроў — намеснік галоўнага рэдактара Г. І. Кашэўнікава — адказны сакратар У. А. Голубеў Л. А. Iсачанкава, кандыдат фізікаматэматычных навук, дацэнт А. А. ЛуцэвIч, кандыдат педагагічных навук, дацэнт Ю. У. Развін, кандыдат фізікаматэматычных навук, дацэнт А. I. Слабадзянюк, кандыдат фізікаматэматычных навук, дацэнт
А. П. Клішчанка — старшыня, доктар фізікаматэматычных навук, прафесар А. У. Лаўрыненка, доктар фізікаматэматычных навук, прафесар Г. У. Пальчык, доктар педагагічных навук I. В. Семчанка, доктар фізікаматэматычных навук, прафесар В. В. Шапялевіч, доктар фізікаматэматычных навук, прафесар
Блог галоўнага рэдактара
Метадычная майстэрня Проблемное обучение как способ активизации и развития мыслительной деятельности учащихся на уроках физики В. Э. Гараев
Распрацоўкі ўрокаў Закон преломления света. Показатель преломления. Полное отражение. 11 класс И. Д. Никитко Силы трения. Силы сопротивления среды. 9 класс Т. В. Богданович Факультатыўныя заняткі па тэме «Разлік змешаных электрычных ланцугоў» В. А. Сапановіч
Фізіка на камп’ютары Дистанционное и мобильное обучение физике в Лицее БГУ И. Н. Варакса
Адукацыя для будучыні Stem-подход в образовании: идеи, методы, практика и перспективы Т. В. Водолажская, Т. В. Ковалёнок, Д. Н. Король, А. А. Мельченко, М. Ровбо
3
4
14 21
26
28
32
Фізічны эксперымент Организация исследовательских лабораторных работ по физике: новый формат традиционных решений 38 Н. А. Морозова, Л. Е. Осипенко, А. В. Ржевская, С. А. Лещенко
Фізіка і гаджэты QR-коды — помощники учителя физики и астрономии И. В. Галузо
45
Хроніка падзей «Творческие каникулы» на озере Хотомле Е. В. Лазаренко
50
Анонс XXX метадычны летнік «АЛЬХОЎКА-2019»
Астраномія Развитие интеллектуальных способностей учащихся через организацию учебных исследований по астрономии Т. А. Мирошниченко
Ребусы по теме «Практическая астрономия» И. В. Галузо
52
54 59
© РУП «Выдавецтва “Адукацыя і выхаванне”», 2019 © Вокладка. У. А. Фёдараў, 2019
Блог галоўнага рэдактара Калегі, давайце сёння пагаворым пра трэнды ў адукацыйным працэсе. Трэнд (асноўная тэндэнцыя) — кірунак развіцця ў якой-небудзь жыццёвай сферы, у нашым выпадку — у адукацыйнай практыцы, у дзейнасці настаўніка. Быць у трэн дзе — гэта значыць быць у курсе самых актуальных змяненняў, якія задаюць вектары развіцця, прытрымлівацца іх, быць лідэрам у гэтых напрамках. Навошта настаўніку ведаць тэндэнцыі развіцця адукацыйнага працэсу? Адказы на гэтае пытанне такія: •• для ацэнкі свайго вопыту з пункту гледжання адпаведнасці патрабаванням грамадства, актуальнай і перспектыўнай адукацыйнай практыкі; •• для разумення, што трэба развівацца, паколькі змяняюцца грамадства, патраба ванні заказчыкаў на адукацыю, самі навучэнцы; •• для метадычнага самаўдасканалення і павышэння якасці адукацыі вучняў; •• для асобаснага самавызначэння ў на прамку дыдактычных і метадычных пошу каў; •• для абагульнення і абароны асабістага вопыту работы і поспехаў у конкурсах прафесійнага майстэрства. Хто і што паказвае нам на актуальныя трэнды? З аднаго боку, патрабаванні соцыуму і рынку працы, паколькі менавіта яны абумоўліваюць тыя змены, якія адбываюцца ў сферы адукацыі; з другога боку — прыклады паспяховай і эфектыўнай айчыннай і замежнай педагагічнай практыкі. Да асноўных тэндэнцый, на наш погляд, можна аднесці наступныя: •• змены ў мэтавых арыенцірах адукацыйнага працэсу: рашэнне складаных
Фізіка
1 / 2019
праблем, крытычнае мысленне, творчасць, кіраван не людзьмі, узаемадзеянне з іншымі, эмацыйны інтэлект, ацэнка і прыняцце рашэнняў, арыентацыя на сэрвіс, вядзенне перамоў, кагнітыўная гнуткасць (менавіта гэтыя арыенціры вызначаны ўдзельн ікамі сусветнага экан амічнага форуму ў Давосе); •• выкарыстанне на вучэбных занятках адэкватных новым мэтам адукацыйных тэхналогій: перавернутага навучання, актыўнай ацэнкі, развіцця крытычнага мыслення і медыяадукацыі, сеткавага ўзаемадзеяння, даследчага і праектнага навучання. Мы даволі часта друкуем артыкулы адпаведнай тэматыкі; •• лічбавізацыя адукацыі — усё больш актыўнае выкарыстанне настаўнікамі электронных адукацыйных рэсурсаў, GOOGLEсэрвісаў. Глядзіце пра гэта на старонках гэтага нумара часопіса артыкулы І. М. Вараксы, Н. А. Марозавай з сааўтарамі; •• пашырэнне STEM-адукацыі (Science — навука; Technology — тэхналогіі; Enginee ring — інжынерыя; Math — матэматыка). У гэтым нумары часопіса чытайце адпаведны артыкул; •• пашырэнне спісу роляў настаўніка ў адукацыйным працэсе. Пра гэта глядзіце блог у папярэднім нумары часопіса. Вы паставілі сабе пытанне: Ці адпавядае мая праца сучасным тэндэнцыям? Магчыма, вы, паважаныя чытачы, дашлеце свой артыкул, у якім прадэманструеце, што вы знаходзіцеся ў трэндзе. Пішыце на адрасы: zaprudskyn@mail.ru або mzaprudski@gmail.com. М. І. Запрудскі
3