JA! #55 HPV

Inspirerend

“Sinds dit jaar krijgen ook jongens een oproep voor het HPV-vaccin. Ik mocht uroloog Oscar Brouwer hierover interviewen. Het was erg inspirerend om mij op deze manier te verdiepen in dit actuele onderwerp. Voor jeugdartsen ligt een mooie taak, want, zo stelt Oscar Brouwer: “Je kunt mensen door ze goed te begeleiden of goed te informeren enorm veel ellende besparen.”

HPV-prikkies

Op 1 maart was het zover. Na twee lange jaren eindelijk weer de aftrap van groepsvaccinaties in mijn GGD. Voor het eerst geven we naast meisjes ook aan jongens HPV-vaccinaties. Mijn JGZ-collega’s en ik staan die ochtend met lachende gezichten en warme koffie te bibberen in de oude fabriekshal. We zijn blij elkaar weer te zien. We duimen voor een mooie opkomst. Ook al weten we uit ervaring dat die zal tegenvallen bij onze ambities. De vaccinatiegraad is in deze omgeving laag. Voor HPV was die vorig jaar weliswaar gestegen, maar nog wel onder de 50%. Het glas is afhankelijk van hoe je het bekijkt hier halfleeg of halfvol. In andere wijken is dat glas maar onder de 20% gevuld. De wethouder komt langs om haar betrokkenheid bij het RVP te tonen. We leiden haar rond door de hal. Ik zie vanuit mijn ooghoeken de eerste jongen een HPV- vaccinatie krijgen. Wat een mijlpaal! Elk kind is er één!

Met de wethouder wisselen we ondertussen verhalen uit over onze inspanningen om de vaccinatiegraad te verhogen. Over andere communicatie met ouders en jongeren, en onze voorlichting in buurthuizen en moskeeën. Na het bezoek sta ik de lokale media te woord over de HPV-vaccinatie en de bescherming tegen zes soorten kankers.

‘s Avonds hoor ik een vader van een jongen op de lokale TV zeggen: “we zijn wel wat gewend hoor, we hebben al heel wat prikkies gehad”. Ik denk: was het maar altijd zo makkelijk om een kind gevaccineerd te krijgen. De realiteit is dat we met elkaar voor de RVP-vaccinaties en voor alle ontwikkelingen in het programma ongelooflijk veel werk verzetten. Dat doen we als jeugdartsen in de wijken en vanuit de AJN in de contacten met landelijke stakeholders. Alles voor een gezonde jeugd.

Universeel

“HPV staat in de spotlight dit jaar met publiekscampagnes en grote veranderingen in de uitvoering. Daarmee een geschikt thema voor de JA!. Maar waarom nog meer? Omdat het onderwerp raakt aan allerlei aspecten van de JGZ: preventie, vaccineren, gespreksvoering, samenwerking, gender & seksualiteit, onderzoek, culturele sensitiviteit. Interessant voor iedereen dus!”

Misverstand

“Als kersverse eindredacteur van JA! Magazine heb ik met veel interesse over HPV en de vaccinaties gelezen. Wat me verrast in de verhalen, is dat er onder sommige ouders en jongeren nog steeds hardnekkige misverstanden en angsten leven over het vaccin. Het inspireert me om er verhalen over te schrijven, die mensen aan het denken zetten. Dat is dan weer mijn vak.”

Astrid Nielen voorzitter AJN Jeugdartsen Nederland voorzitter@ajnjeugdartsen.nl

Roselin van der Torren, Jeugdarts, Hoofdredacteur JA! Magazine

Myrna Linders, jeugdarts Hart voor Brabant

Marloes Tervoort, freelance eindredacteur JA! Magazine

INHOUDSOPGAVE

AJN-lid

Jeanne-Marie Hament maakte de overstap van arts M+G naar programmamanager RVP bij het RIVM. Hoe bevalt het haar? “Deze baan is veel hectischer voor mij dan mijn werk als jeugdarts was. Ik moet veel beslissingen nemen en nog routines opbouwen.”

Column

Vasanthi Iyer is uitgesproken provaxer. Hoe is ze het gesprek over de HPV-vaccinatie met haar eigen kinderen aangegaan?

Onderzoek

Bert van Enter onderzoekt in de RIVER-EU-studie hoe je gemeenschappen met een lage vaccinatiegraad meer betrokken kunt krijgen. “De link met seksualiteit vormt een belemmering om te vaccineren.”

Dilemma

Zou de jeugdarts voorlichting op school moeten geven over de HPV-vaccinatie, om zo de vaccinatiegraad te verhogen? Vier meningen.

Podium

Patholoog Folkert van Kemenade is al jaren betrokken bij het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker en groot voorstander van de HPV-vaccinatie. Met de oprichting van de Taskforce Nederland HPV-kankervrij zet hij zich in voor een hogere vaccinatiegraad.

Expertise

Oscar Brouwer, uroloog en gespecialiseerd in HPVgerelateerde kanker, werkte mee aan de informatiecampagne van het RIVM en aan de e-learning voor jeugdartsen over de HPVvaccinatie. “Als mensen bij mij in de spreekkamer zitten, is het te laat.”

Verder in dit nummer 03 Voorwoord: Astrid Nielen, voorzitter AJN Jeugdartsen. 27 Selfie: stafarts GGD Friesland Afke Lukkes over de adolescente fase. 34 Visie: de totstandkoming van de HPV-vaccinaties en de rol van de AJN. 36 Recensies 38

Markant: Simone Goosen over hulp aan Oekraïense vluchtelingen.

Colofon

JA! magazine van de AJN

Frequentie: 3 keer per jaar

ISSN: 1873-8346

EDITIE: 2022 #55

Hoofdredacteur: Roselin van der Torren

Eindredactie: Marloes Tervoort Redactiecoördinatie: Louise Dijkmans

dit nummer werkten mee: Eric Kampherbeek, Myrna Linders, Vasanthi Iyer, Afke Lukkes, Pim Jansen, Caroline Schouten, Fleurtje Schornagel, Michèle Haagmans, Dirk Jansen

COVER: Beeld: Eric Kampherbeek

ART DIRECTION/SALES: Elma Media BV, Silvèr Snoek Salesmanager, s.snoek@elma.nl Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk T: 0226 331 600, I: www.elma.nl

ABONNEMENT: Alle AJN-leden ontvangen JA! Niet-leden kunnen losse nummers bestellen via secretariaat@ajnjeugdartsen.nl.

Marktvisie: Advertenties, advertorials en pagina’s Marktvisie vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie.

Rechten: Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming en bronvermelding van de uitgever.

SECRETARIAAT/CONTACT AJN: Churchillaan 11, 7e etage 3527 GV Utrecht, T: 0854 894 980 ja@ajnjeugdartsen.nl www.ajnjeugdartsen.nl www.facebook.com/jeugdartsennederland www.twitter.com/jeugdartsen www.linkedin.com/company/ajn-jeugdartsen-nederland/

wil het RVP een menselijk gezicht geven’

Midden in de coronapandemie begon Jeanne-Marie Hament aan een nieuwe baan bij het RIVM, als programmamanager van het Rijksvaccinatieprogramma. “Ik denk dat er bewust is gekozen voor een arts M+G, omdat de relatie met de maatschappij en de uitvoerders heel belangrijk is.” Jeanne-Marie vertelt over haar nieuwe baan, haar carrièrepad als jeugdarts en de rol van creativiteit in haar werk en haar leven.

Tekst: Roselin van der Torren

Beeld: Eric Kampherbeek

Wat houdt je huidige baan in? “Sinds maart 2021 ben ik programmamanager van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) bij het RIVM. Dat betekent dat ik het overzicht houd omtrent alles aangaande het RVP. Samen met mijn team regelen we zaken rondom nieuwe ontwikkelingen, overleggen we regelmatig met het ministerie (van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), hebben we contact met de uitvoerders (GGD GHOR, Actiz en de JGZ) en ook met de media. Ook houden we de trends in de maatschappij goed in de gaten. Het leuke van mijn werk vind ik de communicatieve aspecten en alle samenwerkingen. Ook denk ik veel na over de impact van onze communicatie op de samenleving. Hoe kun je het goed doen? Ik denk dat mijn rol in deze baan hierop gericht is: het programma een menselijk gezicht helpen geven, zodat de aansluiting met de samenleving goed blijft. Het Rijksvaccinatieprogramma is een robuust programma, maar ook heel dynamisch, zeker nu.”

Welke ontwikkelingen zijn nu gaande?

“Dit jaar is de HPV-vaccinatie voor jongens ingevoerd en de leeftijd verlaagd. Daardoor is ook een HPV-inhaalcampagne opgestart voor kinderen tussen 10 en 18 jaar die nog geen vaccinatie hebben gehad. Ook de invoering van de Informed Consent-procedure is een aanpassing die aandacht vraagt. We zien hierdoor een negatieve impact op de deelnamecijfers; die zijn sterk afhankelijk van hoe compleet de aanvoer van de gegevens is. Verder zijn we aan

het kijken of de coronapandemie weerslag heeft op de deelname aan het RVP en op welke manier. Tot slot heeft de minister net het besluit genomen de Rotavirus-vaccinatie niet in het RVP op te nemen, waar veel heftige reacties op kwamen. Er gebeurt dus heel veel momenteel.”

Hoe was het om te starten met deze baan in coronatijd?

“Ik werk hier nu ruim een jaar en zit nog midden in het wenproces. Afgelopen periode was gericht op iedereen leren kennen en het opbouwen van een nieuw team. Een groot deel van de medewerkers was namelijk naar het Covid19-vaccinatieprogramma gegaan.

‘Ik

‘De kant van ouders heb ik in de spreekkamer heel goed gezien’

Het is een mooie en leerzame uitdaging om alle talenten in het team op de juiste plek in te zetten; de ene persoon is bijvoorbeeld van nature beter op het communicatieve vlak en de andere op het politieke of het medische. Deze baan is veel hectischer voor mij dan mijn werk als jeugdarts was. Ik moet veel beslissingen nemen en nog routines opbouwen. Daardoor zijn de weken erg vol. Toch probeer ik mijn overwerk te beperken tot één avond per week om ook voldoende te ontspannen.”

Wat is een uitlaatklep voor jou?

“Creatief bezig zijn! Ik heb ook de kunstacademie afgerond en ik speel accordeon. Kunst en muziek zijn een belangrijke bron van ontspanning voor me, en het brengt ook inspiratie. Ik heb altijd bewust ruimte gecreëerd voor creativiteit in mijn leven. Afgelopen jaar stond dat wat onder druk, maar dat zal wel weer opnieuw ontstaan. Creativiteit zorgt bij mij voor het zien van nieuwe kansen, andere mogelijkheden en out-of-the-box denken. Ik heb vroeger ook bewust gekozen voor de Jeugdgezondheidszorg om ruimte te houden voor schilderen en muziek.”

Op welke plekken heb je hiervoor gewerkt?

“Als jeugdarts ben ik begonnen bij de GGD Amsterdam, eerst in West en later in Zuid; dat was allebei leuk. Na een drukke periode met deze eerste baan en mijn jonge kinderen, ben ik later de opleiding tot jeugdarts gestart. Als onderdeel van de opleiding werkte ik een tijd in het asielzoekerscentrum. Dat was een trigger voor mij om te beginnen met schrijven. Het werk in het asielzoekerscentrum en de verhalen die ik daar hoorde, waren heel indrukwekkend en schrijven was een manier om dat een plekje te geven. Ik heb toen een tijd lang columns geschreven voor Medisch Contact en ben ook voor de JA! gaan schrijven. Van 2017 tot 2021 was ik hier met veel plezier hoofdredacteur van. Later, tijdens mijn opleiding tot arts M+G, kreeg ik de kans om bij Santé Partners aan de slag te gaan als stafarts. Het was een mooie kans om weer andere dingen in een nieuwe omgeving te doen. Daar krijg ik veel energie van.”

Heb je ook weleens lastige situaties meegemaakt?

“Ik heb een keer een stuk geschreven wat helemaal verkeerd gevallen is. Mijn artikel ging over de meerwaarde van direct verwijzen en ik wilde opkomen voor ouders, die soms lang in de molen zitten. Echter waren mijn collega’s van het ouder-kind-team enorm gekwetst. Het regende commentaar en mijn leidinggevende voelde zich genoodzaakt te reageren. Het was natuurlijk helemaal niet mijn bedoeling om mensen te kwetsen. Uiteindelijk heb ik veel van de situatie geleerd en ben ik nu nog alerter op hoe zaken overkomen op m’n omgeving. Ik ben ook wel kritischer geworden op mijn eigen handelen. Ik denk dat deze leerschool heel relevant is geweest voor mijn werk nu, waar de impact van communicatie niet onderschat kan worden.”

Wat neem je nog meer mee uit je werk als jeugdarts naar je nieuwe baan?

“De kant van ouders heb ik in de spreekkamer heel goed gezien. Daardoor leer je wat er speelt bij ouders die twijfelen en waar eventuele weerstand ligt. Dit vind ik heel belangrijk om in te brengen bij het RIVM. Het maatschappelijk draagvlak is natuurlijk essentieel voor een goede uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma. De coronapandemie was een politieke, infectiologische en maatschappelijke snelkookpan. Er stond heel veel druk op het RIVM en ik vind dat ze het goed gedaan hebben. Er is wel veel polarisatie in de maatschappij ontstaan. We gaan zien wat de impact hiervan op de vaccinatiegraad van het RVP is. Kunnen we het vertrouwen in vaccinaties behouden of herstellen bij ouders? Hiervoor is het contact met de JGZ ontzettend belangrijk.”

Wat heb je geleerd van het gezin waar je in opgegroeid bent? “Mijn ouders hebben alleen de lagere school afgemaakt en hun vier kinderen hebben allemaal gestudeerd. Ik heb er groot respect voor hoe ze dat hebben neergezet en gefaciliteerd. Mijn vader werkte als ondernemer en had contact met iedereen, overal in het land. Ik herken die eigenschap ook in mezelf en zou dat eigenlijk ook graag meer willen doen; het land rondreizen en met iedereen praten over vaccinaties!”

Welke mensen inspireren je? “Ik lees momenteel, heel verrassend, veel boeken over vaccinaties. Ik ben nu bezig in een biografie van Lady Mary Wortley Montagu, die ver voor de tijd van Edward Jenner ontdekte dat Turkse vrouwen elkaar onderling inoculeerden met een beetje pus van pokken. Gevaarlijke praktijken natuurlijk, maar het werkte wel; Lady Mary zag dat de Turkse bevolking minder leed onder de pokken dan haar landgenoten in Engeland, waar ze vandaan kwam. Ze bracht dit onder de aandacht van de Engelse adel en werd eerst uitgelachen, maar bewoog uiteindelijk de koningin ertoe de prinses te inoculeren. Later toonde Jenner natuurlijk haar gelijk aan en werd hij beroemd met het eerste vaccin, tegen pokken. Ook hedendaagse vrouwen inspireren me, zoals kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer en politici Pia Dijkstra en Els Borst. Allen hebben ze grote maatschappelijke impact. Ik hoop hier met deze baan, samen met mijn team, ook een bijdrage in te leveren.”

Heb je nog tips voor jeugdartsen?

“Als je op een gegeven moment de tijd en ruimte voelt om de opleiding M+G te gaan doen, pak die kans dan! Het laat je zien waar je sterke kanten liggen, dat is vaak ook wat je het leukst vindt om te doen. Ook leer je je ontwikkelpunten beter herkennen. Hoe dan ook stelt de opleiding je in staat om te groeien en je vak nog meer naar jouw wensen in te vullen.”

Wie is…

Jeanne-Marie Hament is jeugdarts KNMG en arts M+G. Ze werd geboren in 1970 in Bergen op Zoom en studeerde geneeskunde in Leiden van 1988-1994. Tijdens haar studie heeft ze in Londen medischwetenschappelijk onderzoek gedaan aan Great Ormond Street Hospital en een jaar in Colombia gewoond. Na een jaar als ANIOS Kinderchirurgie schreef ze een proefschrift aan de Universiteit Utrecht op het snijvlak van microbiologie en kindergeneeskunde. Hierna werkte ze ruim 15 jaar als jeugdarts bij de GGD Amsterdam en in 2018 ging ze aan de slag als stafarts JGZ bij Santé Partners in Tiel. Sinds maart 2021 is ze programmamanager van het Rijksvaccinatieprogramma bij het RIVM. Naast geneeskunde heeft Jeanne-Marie ook de kunstacademie afgerond en speelt ze accordeon. Ze woont in Amstelveen met haar dochter, haar zoon is inmiddels op kamers.

‘Kunst en muziek zijn een belangrijke bron van ontspanning en inspiratie voor me’

Het HPV-vaccin voor het RVP

Biedt langdurige bescherming2 en vermindert de kans op baarmoederhalskanker met 87%* op basis van real-world data.3

Cervarix is een vaccin voor gebruik vanaf 9 jaar voor de preventie van premaligne ano-genitale laesies (van de cervix, vulva, vagina en anus) en baarmoederhalskanker en anale kanker veroorzaakt door bepaalde oncogene humane papillomavirustypen (HPV).4

De meest voorkomende bijwerkingen: hoofdpijn, spier r pijn, vermoeidheid en injectieplaatsreacties zoals pijn, roodheid en zwelling.4

*87% (95%CI 72;94) bij meisjes gevaccineerd op 12/13-jarige leeftijd. Baarmoedershalskanker per groep: n=7 bij gevaccineerde (2,5 miljoen vrouwjaren) en n=563 bij niet-gevaccineerde (4,6 miljoen vrouwjaren). Referenties: 1 https://rijksvaccinatieprogramma.nl/vaccinaties/hpv 2 Mariz et al. Lancet Inf Dis. 2021;21: 1458 68 (12 jaar data; n=568) 3. Falcaro et al. Lancet. 2021; 398:2084 92 (87% (95%CI 72;94) obv 13.7m follow-up jaren) 4 Cervarix SmPC Verkorte productinformatie staat elders in de uitgave PM-NL-CER-ADVT-220001 | prod mei 2022

Pieken met de HPV-vaccinatie: tips uit onderzoek

Bert van Enter, promovendus, huisarts, master International Health (MIH), arts internationale Gezondheidszorg en Tropengeneeskunde niet praktiserend, vertelt over RIVER-EU, het onderzoeksproject waar hij als promovendus onderzoekt hoe je de vaccinatiegraad kunt verhogen in gemeenschappen met een lage vaccinatiegraad. In Nederland richt RIVER-EU zich op Turkse en Marokkaanse adolescente vrouwen.

Tekst: Michèle Haagmans Beeld: Shutterstock

Wat is RIVER-EU?

“River-EU staat voor Reducing Inequalities in Vaccine uptake in the European Region - Engaging Underserved communities. Het is een onderzoeksproject met subsidie van de Europese Unie. UMC Groningen is projectleider. Er doen zeven landen aan mee, waarbij er gekeken wordt naar de HPV- en BMR-vaccinaties onder minderheidsgroepen. Door het onderzoek in meerdere landen samen te doen proberen we ook weer van elkaar te leren. Het Nederlandse onderzoek gaat over de HPV-vaccinatie bij meisjes met een Turkse en Marokkaanse migratieachtergrond. Het onderzoek richt zich op de barrières in het zorgsysteem en hoe je deze kunt overkomen. Dit is iets wat wereldwijd nog nauwelijks onderzocht is. We willen weten: hoe kun je het zorgsysteem zo inrichten, dat het aansluit bij de wensen van de mensen die gebruik zouden moeten maken van dat zorgsysteem? In dit geval om zich te laten vaccineren tegen HPV. Toen de subsidie werd aangevraagd is de focus gelegd op meisjes, omdat de implementatie van HPV-vaccinatie onder jongens nog niet was gestart. Jongens worden dus nog niet meegenomen in het onderzoek.”

Kun je iets vertellen over de opzet van het onderzoek?

“Het onderzoek bestaat uit meerdere fasen. Eerst willen we achterhalen wat de barrières zijn bij het laten vaccineren tegen HPV voor personen met een Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond. Daarna kijken we welke interventies effectief kunnen zijn om deze barrières aan te pakken en daarna testen en implementeren we deze interventies in de praktijk en ontwikkelen we richtlijnen. Het hele onderzoek is erop gericht dat we in alle fasen van het onderzoek de doelgroepen en belanghebbenden betrekken. Dit doen we door middel van participatief actieonderzoek. In dit eerste jaar hebben we, door het interviewen van mensen uit de doelgroepen, geïnventariseerd wat belemmeringen zijn in het zorgsysteem rondom HPV-vaccinatie.

Mensen zijn via via benaderd, bijvoorbeeld via twee studenten met een Turkse en een Marokkaanse achtergrond. En we schrijven allerlei organisaties aan zoals moskeeën en buurthuizen. We hebben meisjes tussen de 12 en 18 jaar en hun ouders en enkele grootouders geïnterviewd over het proces rondom hun HPV-vaccinatie. Wat weten ze ervan en wat heeft invloed gehad op hun keuze voor wel of niet vaccineren? Naast de individuele interviews houden we twee focusgroepen met zorgverleners. Eén hebben we al gedaan met jeugdartsen en een huisarts. Binnenkort houden we nog een focusgroep met jeugdverpleegkundigen. De uitkomsten hiervan nemen we mee

MEER INFO

River-EU is een project, gesubsidieerd door de Europese Unie (subsidienr. 964353).

eupha.org/RIVER-EU river-eu.org

naar de volgende fase. Daarin vragen we aan een aantal experts, zoals mensen uit de doelgroep, artsen, verpleegkundigen, vaccinatiecoördinatoren en beleidsmakers, om de vastgestelde barrières te prioriteren. Tegelijkertijd loopt er een literatuuronderzoek naar wat er bij minderheidsgroepen bekend is aan effectieve interventies. In de volgende fase gaan we de interventies aanpassen aan de Nederlandse situatie. Uiteindelijk hopen we zo richtlijnen te geven voor

veelbelovende strategieën. Daarnaast ligt in het hele project ook een belangrijke focus op de scholing van artsen en verpleegkundigen. Er wordt gewerkt aan een online platform waar geaccrediteerde nascholing gevolgd kan worden, en er is de mogelijkheid om binnen het project nieuwe onderwijsinterventies te ontwikkelen.”

Welke barrières komen jullie tegen?

“We zijn nog bezig met het analyseren van de interviews en het gaat dus nog om voorlopige bevindingen, maar een daarvan is dat een link tussen de HPV-vaccinatie en seksualiteit een belemmering vormt voor vaccineren. Omdat het binnen de cultuur niet geaccepteerd is dat mensen seks hebben voor het huwelijk, geven mensen aan dat het vaccineren tegen een seksueel overdraagbare aandoening voor hen ook minder noodzakelijk is. In de campagnes wordt tegenwoordig meer de nadruk gelegd op het voorkomen van kanker in plaats van HPV-transmissie via seksueel contact, dus ik ben benieuwd of dat een positief effect gaat hebben op het aantal meisjes dat zich laat vaccineren. Verder blijkt dat de informatie van bijvoorbeeld het RIVM niet goed vindbaar is, terwijl er mooie websites en filmpjes zijn, en er wel behoefte aan informatie is. Er is ook wel angst voor bijwerkingen, met name de angst om onvruchtbaar te worden na een vaccinatie.”

Wat zeggen jongeren en hun ouders over HPV-vaccinatie?

“In ons onderzoek proberen we te kijken naar de barrières in het zorgsysteem en minder naar de individuele keuzes, maar we horen dat de uitnodiging voor HPV-vaccinatie vaak wel wordt besproken door jongeren met hun ouders. De mening van ouders lijkt invloed te hebben op de keuze die een dochter maakt. Eerdergenoemde bar-

rières kunnen ertoe leiden dat mensen een keuze maken om niet te vaccineren. Als mensen in jouw omgeving het vaccin ook niet nemen, wordt de drempel voor vaccineren nog groter. Sommigen gaven aan dat de vaccinatielocatie best ver was en voor mensen zonder auto lastig te bereiken. Ook dat ouders zelf geen HPV-vaccinatie hebben ontvangen en er weinig ervaring is met het vaccin, lijkt mee te spelen. Als je doorvraagt, blijkt er best behoefte te zijn aan meer informatie en staat men daar ook voor open. Als je bijvoorbeeld getallen kunt noemen over het aantal mensen dat baarmoederhalskanker krijgt door HPV, wordt het al meteen een ander gesprek. Mensen weten vaak niet wat baarmoederhalskanker is. Voorlichting lijkt dus belangrijk.”

Wat leer je hiervan?

“Als mensen vragen hebben over vaccinaties, is hun eerste contactpersoon vaak de huisarts, daar hebben ze vertrouwen in. Als mensen hun huisarts bellen met een vraag over vaccinaties, en ze worden direct doorverwezen naar de GGD, kan dit een verloren moment zijn. Het trainen van zorgverleners in voorlichting geven kan veel betekenen. En samenwerking tussen verschillende zorgprofessionals is ook belangrijk, net als het proactief informatie geven.”

‘Hoe richt je het zorgsysteem zo in, dat het aansluit bij de wensen van deze jongeren?’

Informatiematerialen ‘Goede voeding voor kinderen’

FrieslandCampina Institute heeft verschillende informatiematerialen over ‘Goede voeding voor kinderen’ beschikbaar: brochures om aan ouders mee te geven, een poster voor in de wacht- of spreekkamer en verschillende gesprekskaarten voor uitleg over goede voeding tijdens het consult. Hierin worden de voedingsaanbevelingen voor kinderen in de leeftijd van 1 t/m 8 en 9 t/m 18 jaar weergegeven.

Aanvragen?

Bestel deze materialen kosteloos via www.frieslandcampinainstitute.com/nl

Ben je een voeding- of gezondheidsprofessional en wil je meer weten over zuivel, voeding en gezondheid? Bezoek onze website en schrijf je in voor onze nieuwsbrief:

www.frieslandcampinainstitute.com/nl institute.nl@frieslandcampina.com Facebook: /FrieslandCampina Institute Twitter: FCInstitute_NL

Flesvoeding kiezen

Wa t Watnu?

Borstvoeding is de beste voeding voor baby’s. Deze informatie is uitsluitend bestemd voor (para)medici.

Scan de QR code voor handige informatie over flesvoeding of ga naar www.nutriciavoorprofessionals/ professioneleondersteuning

Scan de QR code voor meer informatie over Nutrilon DuoBalans of ga naar www.nutriciavoorprofessionals.nl/ duobalans

Shared decision making

‘Ik ben een fervent provaxer! Voorkomen is beter dan zorgen, is mijn motto, een kind hoeft niet te lijden. Mijn kinderen kregen alle RVP-vaccins plus alle vaccins die nodig waren om naar mijn thuisland te reizen. Mijn zoon kreeg ook het waterpokkenvaccin in India. Waarom? Omdat alle knuffelsessies met zijn door waterpokken gevelde vrienden er niet toe leidden dat hij de ziekte opliep. Mijn ziekte-ervaring als 10-jarige wilde ik hem besparen. Of mijn zoon het goed vond weet ik niet meer, als kleuter vond hij het allang best dat hij daarna gewoon kon spelen met zijn neef en nicht. In 2009 kwam het HPV-vaccin, met als doelgroep de 12-jarige meisjes. Ik volgde de discussies nauwgezet, welk vaccin het zou worden en het verloop van de Europese aanbestedingsprocedure. Cervarix werd landelijk gekozen op basis van Europese aanbesteding, maar ik vond het voor m’n eigen dochter een slechte keuze, omdat Gardasil tegen meer varianten beschermde en ook nog tegen genitale wratten. Mijn rollen als professional en moeder liepen door elkaar en als aandachtsfunctionaris vaccinaties kreeg ik er veel vragen over.

Mijn dochter was destijds 16 jaar en kwam niet in aanmerking vanwege haar leeftijd. Ik besprak met haar de voor- en nadelen, uiteraard met mijn provaxachtergrond, maar nam haar mening ook heel serieus. Op social media was er veel negatieve aandacht voor en veel antivax-bewegingen waren in gang gezet, bijna vergelijkbaar met het huidige Covid-vaccin. Gelukkig kon ik daar goed met mijn dochter over praten. Ze wilde graag de meeste bescherming en was toen nog niet seksueel actief (destijds een voorwaarde om gevaccineerd te worden). Het werd Gardasil en in de loop van 2009 was ze ‘beschermd’.

Nu, ruim dertien jaar later, vroeg ik aan haar of ik haar mening serieus had genomen. Ze dacht goed na en zei heel wijs dat ze het normaal vond om na te denken over de “welke” vraag en niet over de “waarom” vraag. Wat nou, shared decision making? Ze vertrouwde haar moeder en daar ben ik blij om. Nu mogen jongens ook gevaccineerd worden. Zal ik het gesprek met mijn zoon eens aangaan?

Vasanthi Iyer

arts M+G en instituutsopleider bij TNO

‘De jeugdarts moet op school voorlichting geven over de HPVvaccinatie’

Elk jaar sterft bijna een half miljoen mensen aan HPVgerelateerde kanker. Vaccinatie kan deze sterftecijfers sterk terugdringen, ware het niet dat de landelijke vaccinatiegraad blijft steken op 63 procent, terwijl de WHO 90 procent aanbeveelt. Kan de jeugdarts daar verandering in brengen? Drie professionals en een 12-jarige geven hun mening.

BESLUIT OP FEITEN

“De jeugdarts heeft absoluut een belangrijke rol te vervullen bij het verstrekken van de juiste informatie over HPV. Er doen onder zowel ouders als jongeren nog veel onjuiste verhalen de ronde over de HPV-vaccinatie. Zeker nu in 2022 het programma is uitgebreid naar jongens én we deze vaccinatie momenteel op 10-jarige leeftijd aanbieden, moeten we extra uitleg geven over de reden van deze uitbreiding en vervroeging. Ik werk in de provincie Zeeland, waar een aantal gemeenten opvallend lage HPV-vaccinatiegraden heeft, met dieptepunten tot 34%. Mogelijk speelt hierbij een rol dat HPV-besmetting gerelateerd is aan seksueel actief zijn. Het is dan van belang te benadrukken dat HPV-besmetting zeker niet altijd gerelateerd is aan de seksuele moraal. Ook is het wijs te benadrukken dat er geen relatie is gevonden tussen chronische vermoeidheid en deze vaccinatie. De angst voor die relatie weerhoudt ook een significante groep van deelname.

Gezien de vervroegde vaccinatieleeftijd is het belangrijk zowel ouders als kinderen te betrekken, ook omdat juridisch gezien ouders beslissen over deelname. Ik denk daarbij aan een voorlichtingsavond voor ouders op school en een gastles aan de kinderen in de klas. Nu steeds meer jeugdartsen werken met een doorgaande lijn van 0-12 of 0-18 jaar, hebben zij met de basisschoolkinderen (en hun ouders) een goede band opgebouwd, met name omdat zij elkaar nog kennen uit de consultatiebureauperiode. Dit geeft ruimte voor het stellen van vragen en het delen van angsten en twijfels. De nadruk moet niet liggen op het overhalen van kinderen en hun ouders, maar de jeugdarts kan hen in zoverre van informatie voorzien, dat ze hun besluit kunnen nemen op basis van feiten in plaats van onjuiste aannames en geruchten.”

JUISTE KEUZE MAKEN

“Ja, ik vind zeker dat er op school voorlichting gegeven moet worden over de HPV-vaccinatie, maar dan wél aan ouders. Er is nog onduidelijkheid rondom het vaccin. Mensen weten bijvoorbeeld nog niet allemaal dat ook jongens en mannen dit virus kunnen oplopen. Doordat het begint als een virus wordt er vaak te licht gedacht over HPV. Voorlichting geven aan mensen die er niet zoveel vanaf weten is belangrijk, omdat zij er anders zelf een verhaal bij gaan verzinnen. Informatie is belangrijk omdat je dan ook beter over het onderwerp kunt praten, met je kind of anderen, en zo een juiste keuze kunt maken.

De reden dat er niet zoveel over HPV gesproken wordt, is omdat men over het algemeen denkt dat je een grotere kans hebt op het virus, als je met meerdere partners het bed hebt gedeeld. Echter, je kunt het ook oplopen door één partner die het virus bij zich draagt en door intiem te zijn met iemand. Het intiem zijn is voor veel mensen met een geloofsovertuiging niet toegestaan voor het huwelijk.

Door het bovenstaande betekent het helaas niet dat HPV er niet is of kan zijn. Doordat je dus een en ander uitsluit, geef je indirect ook aan dat je dit virus niet kan oplopen. En omdat dit aan elkaar wordt verteld, wordt dus eigenlijk ook de oorzaak genegeerd, totdat men er te laat achterkomt. Als je de volledige informatie hebt, kun en mag je natuurlijk je keuze maken en staat het je vrij om een vaccin wel of niet te nemen. Het is goed om te benadrukken dat alle vaccins kritisch tegen het licht worden gehouden.”

AMANDA VAN DE KETTERIJ Jeugdarts GGD Zeeland

HASBIA OUALI

Intermediair schoolcontactwerker Stichting PAS Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking

GEVOLGEN NIET DUIDELIJK

“Ja, want ik denk dat het best handig is als er meer voorlichting komt op scholen. Toen ik bij de priklocatie van de GGD stond, had ik zelf eigenlijk geen idee waarvoor ik die prik nou precies moest halen. Ik had wel eens een keer vaag iets gehoord over kanker, maar meer wist ik er ook niet van. Toen ik de coronavaccinatie moest halen had ik er best wel veel over nagedacht en ook overlegd met mijn ouders. Mijn eerste gedachte bij die prik was waarom kinderen een prik moesten krijgen, terwijl we er zelf niet eens zo ziek van zouden worden. Ik dacht bij mezelf dat het verstandiger was om in armere landen mensen te prikken, want hoe vaker een virus zich verspreidt, hoe meer mutaties er komen en hoe minder de vaccinatie er nog tegen helpt.

Bij de prik tegen het HPV-virus heb ik er niet over nagedacht en ben ik gewoon samen met mijn moeder en zusje naar de priklocatie gegaan en heb de prik genomen. Ik denk dat het dus best verstandig is om meer voorlichting te geven op scholen, want er zijn toch nog best veel kinderen die niet gaan en dat komt ook omdat ze niet weten wat de gevolgen van het HPV-virus kunnen zijn. Ik denk niet dat je er een wekelijkse les van hoeft te maken, maar een keer een goede voorlichting kan er denk ik wel voor zorgen dat meer mensen zich laten vaccineren en er dus ook minder mensen ziek worden.”

‘VOORLICHTING IN OVERLEG’

“Het Rijksvaccinatieprogramma valt onder verantwoordelijkheid van gemeenten en is een kerntaak van de JGZ, terwijl gezondheidsbescherming een van de centrale doelen is. Gezien haar netwerk in de verschillende leefdomeinen van het kind zie ik zeker een taak voor de JGZ om, in samenspraak met gemeenten, voorlichting te geven over HPV-vaccinaties en om laagdrempelig met ouders in gesprek te gaan. Het is wenselijk om in overleg met scholen en ouders te kijken of, en welke manier van voorlichting passend is. Hierbij gaat het om maatwerk, want elke ouder, buurt en school is anders. Focus op het verkleinen van gezondheidsverschillen via extra inzet op ‘sociaal zwakkere’ scholen vind ik passend.

Ik denk dat de focus van de JGZ op voorlichting aan ouders dient te liggen, gezien de leeftijd waarop HPV-vaccinaties aangeboden worden. Recent, nog niet gepubliceerd, onderzoek laat zien dat de helft van ouders twijfelt over HPV-vaccinaties voor hun kinderen van 9-10 jaar en dat met name ouders van jongens kennis missen over HPV-ziekten en HPV-vaccinaties. Als jeugdarts krijg ik veel vragen van ouders over de vervroegde leeftijd. De folder van het RIVM blijkt niet afdoende en geeft summiere informatie over bijwerkingen, terwijl twijfelende ouders juist behoefte hebben aan uitgebreidere informatie hierover. Gedegen informatie op papier of digitaal, gericht op met name twijfelende ouders, en de optie geven tot vragenstellen, is van belang.”

Doorpraten over de stelling?

Dat kan in de app van de AJN (Forum). Liever mailen?

Stuur je bericht naar: ja@ajnjeugdartsen.nl

MIRA GMELIG

12 jaar, Zaandam

CHRISTEL BOSMAN Arts M+G GGD Flevoland

Wie is Oscar Brouwer?

Oscar Roberto Brouwer (1982) werkt als uroloog in het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam en is voorzitter van de internationale richtlijnencommissie peniskanker. Hij studeerde geneeskunde in Groningen en promoveerde op het gebied van intra-operatieve beeldvorming. De opleiding tot urologie volgde hij in Leiden en Den Haag. Momenteel woont hij met zijn echtgenote en dochter in Amsterdam.

Uroloog Oscar Brouwer over HPV-vaccinaties

‘Wees als jeugdarts op de hoogte, zodat je jongeren en ouders goed kunt voorlichten’

Sinds dit jaar kunnen niet alleen meisjes, maar ook jongens zich laten vaccineren tegen het humaan papillomavirus (HPV). Ook de leeftijd waarop het vaccin wordt gegeven, wordt vervroegd naar tien jaar. Kinderen die al ouder zijn, maar nog niet eerder waren uitgenodigd, krijgen de mogelijkheid om de vaccinaties alsnog te halen. Ook volgt een inhaalcampagne voor jongvolwassenen tot en met 26 jaar. Oscar Brouwer, uroloog en gespecialiseerd in HPV-gerelateerde kanker, werkte mee aan de informatiecampagne van het RIVM en aan de e-learning voor jeugdartsen over de HPV-vaccinatie. “Een groot deel van het leed dat ik zie, is te voorkomen. Als mensen bij mij in de spreekkamer zitten, is het al te laat.”

Myrna Linders Beeld: Shutterstock

Wat maakt het vaccineren van jongens zo belangrijk? “De soorten kanker bij jongens waartegen het HPV-vaccin beschermt, namelijk anus-, penis-, mond- en keelkanker, zijn gelukkig relatief zeldzaam. Je kunt je dus afvragen: ‘Waarom zou ik dat vaccin dan nemen?’ Maar het vaccin beschermt je wel tegen deze vormen van kanker, die als je ze krijgt, veel leed kunnen veroorzaken. Daarnaast is een heel belangrijk argument dat je door zowel jongens als meisjes te vaccineren, HPV de wereld uit helpt. Indirect bescherm je dus ook je partner ermee. Hoe meer mensen zich vaccineren, hoe beter. Op die manier bescherm je de hele groep. Het is een bewezen veilig vaccin en door het op jonge leeftijd te geven, werkt dit het best.”

HPV-vaccinatie van meisjes is al sinds 2010 opgenomen in het RVP. Merkt u in uw praktijk al een daling in het aantal gevallen van HPV-gerelateerde kankers bij mannen?

“Je geeft het vaccin aan jongeren, maar de kankers die worden

voorkomen, krijgen mensen pas op latere leeftijd. Dit geldt bij zowel mannen als vrouwen. De mediane leeftijd voor het ontstaan van peniskanker is bijvoorbeeld 65 jaar. Uitstrijkjes, waarbij een voorstadium van baarmoederhalskanker bij vrouwen kan worden ontdekt, worden pas op de leeftijd van 30 jaar voor het eerst uitgevoerd. Als je kinderen vaccineert, zie je het effect dus pas minimaal twintig jaar later. Maar we weten wel uit onderzoeken, uit andere landen en vooral bij vrouwen, dat het vaccin goed beschermt tegen HPV. Het duurt alleen nog even voordat je in Nederland zal zien dat de kankercijfers ook gaan dalen.”

Jongeren geven vaak als argument aan: “Waarom zou ik een vaccin nemen als ik er pas over zoveel jaren profijt van heb?”

“Dat snap ik aan de ene kant wel, kanker krijgen is een ver-van-je-bedshow als je nog jong bent. Alleen het vervelende is dat we niet zeker weten of het vaccin even werkzaam is als je het op latere leeftijd nog neemt, omdat je dan al in aanraking bent geweest met het virus.”

Tekst:

HPV is seksueel overdraagbaar. Vaak wordt daarom, met name in gelovige gemeenschappen, ook het argument gebruikt: “Mijn zoon of dochter krijgt het niet, want het komt met name bij mensen voor met veel bedpartners”. Wat vindt u daarvan?

“Dat is een belangrijke misconceptie. Het vaccin dat in Nederland gegeven wordt, is het vaccin dat alleen beschermt tegen de zogenaamde hoogrisico HPV-groepen die geassocieerd zijn met het ontstaan van kankers. Je hebt ook andere HPV-groepen, zoals HPV 6 en 11, die meer geassocieerd zijn met het ontstaan van genitale wratten. Deze typen zitten dus niet in het Nederlandse vaccin. Het vaccin is dus niet gericht op die soa’s. Daarnaast is het zo, dat je HPV niet alleen maar krijgt als je 20 bedpartners hebt. Bij intiem vrijen kun je het ook al overdragen, ook als je het maar één keer doet. HPV is behoorlijk makkelijk overdraagbaar. Dat maakt ook dat 80% van de bevolking vroeg of laat in aanraking komt met het virus. Dat is een belangrijke nuance om aan te brengen: het gaat niet om het voorkomen van soa’s, maar echt om kanker. Het is heel belangrijk om dat goed uit te leggen.”

Zijn er op dit moment verschillen te zien in de prevalentie van HPV-gerelateerde kankers tussen verschillende bevolkingsgroepen?

“Nee, eigenlijk niet. Wel komt peniskanker over het algemeen meer voor in sommige landen. Een besnijdenis op kinderleeftijd lijkt enigszins te beschermen. Dat komt natuurlijk meer voor bij

bepaalde etnische groepen. Maar in principe komt HPV in alle lagen van de bevolking voor en discrimineert de ziekte niet. Seks is seks en iedereen kan HPV oplopen. Wat je wel ziet, is dat sommige mensen wat langer wachten tot ze naar de dokter gaan, maar dat zit meer in het type mens. Dan kom je bijvoorbeeld vergevorderde kanker tegen. Dat is angst en schaamte, de kop in het zand steken.”

Ga je zelf ook het gesprek aan met ouders en jongeren over het nemen van het HPV-vaccin?

“Ik zou graag het gesprek aangaan, maar ik heb niet de mogelijkheid in de spreekkamer. Ik vind het wel belangrijk om alles goed uit te leggen. Als ik in de spreekkamer een man zie die peniskanker heeft, weet hij negen van de tien keer niet wat HPV is. Vaak weten mensen niet dat kanker kan worden veroorzaakt door een virus.

Als je dan uitlegt dat het hetzelfde virus is dat baarmoederhalskanker veroorzaakt en waarvoor vrouwen uitstrijkjes krijgen, begint er wel wat te dagen. Die link leggen tussen het vaccin en het virus doe ik dus wel, maar als mensen bij mij in de spreekkamer zitten, zijn ze al ziek.”

In de media verschijnen wel soms hoopgevende berichten dat het vaccin ook effectief lijkt bij vrouwen die al wat ouder zijn of bij patiënten die al een HPV-gerelateerde kanker hebben, speelt die vraag bij u in de spreekkamer ook?

“Er zijn aanwijzingen dat bij vrouwen die behandeld zijn vanwege een voorstadium van baarmoederhalskanker, de kans op een

a maagaz g zine n

recidief kleiner wordt door het HPV-vaccin alsnog te geven. Het blijkt niet zo effectief als preventief vaccineren, maar het is ook niet totaal zinloos. Het is in ieder geval niet kosteneffectief om de hele bevolking alsnog te vaccineren. Of het kosteneffectief is om patiënten die al een voorstadium van een HPV-gerelateerde kanker hebben alsnog te vaccineren, die onderzoeken lopen nog. Ik krijg de vraag soms van patiënten die zich alsnog willen laten vaccineren, dat kan dan op eigen kosten.”

Voordat ik het met haar kan hebben over het HPV-vaccin, zal ik het eerst moeten hebben over seks, maar ik weet zeker dat dat gaat lukken en dat we er gewoon open over kunnen communiceren. Ik zou geen gekke verhalen gaan verzinnen over bloemetjes en bijtjes, het onderwerp moet gewoon bespreekbaar zijn. Ik zie veel leed veroorzaakt door HPV, dus ik kan heel goed uitleggen waarom vaccineren zo belangrijk is. Je zult het maar hebben. Ik zie iedere dag patiënten die hadden gewenst dat zij het vaccin hadden kunnen nemen.”

‘Het gaat niet om het voorkomen van soa’s, maar echt om kanker’

Je hebt zelf pasgeleden een dochter gekregen. Hoe ga je later zelf het gesprek aan? “Dat is een goede vraag. Natuurlijk weet ik dat nog niet precies, maar mijn ambitie is wel om goed met haar te communiceren.

Wat zou u aan jeugdartsen mee willen geven? “Onderschat jullie rol niet. Het kan misschien een ver-van-je bedshow zijn, met name als je geen mensen in je omgeving of in je dagelijkse praktijk tegenkomt met deze vorm van kanker. Je kunt mensen, door ze goed te begeleiden of goed te informeren, enorm veel ellende besparen. Bij andere vaccinaties, zoals DKTP, zijn deze gesprekken minder noodzakelijk, omdat de meerderheid van de mensen deze vaccinaties al voor lief neemt en de vaccinatiegraad al hoger is. Wees als jeugdarts ook zelf goed op de hoogte, zodat je mensen zo goed mogelijk kunt voorlichten. Als je mensen zo goed mogelijk informeert, kunnen ze weloverwogen voor het vaccin kiezen. We kunnen deze HPV-gerelateerde ziekten elimineren, er is zeker wat te halen. Dat is het mooiste wat we kinderen kunnen meegegeven.”

Biologische flesvoeding op basis van geitenmelk.

Onze flesvoeding zit bomvol met Biologische volle geitenmelk. Frank, oprichter van Pure Goat Company, heeft met zijn zoontje zelf ervaren dat flesvoeding o.b.v. geitenmelk een goed alternatief is voor flesvoeding o.b.v. koemelk en van nature zacht is voor het buikje. Geitenmelk bevat bijvoorbeeld alleen A2 -caseïne (A2 melk) 1,2 en relatief minder S1 caseïne 3 Daarnaast bevat flesvoeding o.b.v. volle geitenmelk van nature hogere levels middellange vetzuurketens en sn-2 palmitinezuur 4. Deze eigenschappen dragen positief bij aan de verteerbaarheid van de melk. Met deze kennis en zijn eigen ervaring besloot Frank, destijds al werkzaam in de industrie, The Pure Goat Company op te richten. Er werden een aantal belangrijke regels opgesteld waar de flesvoeding aan moest voldoen: 1. o.b.v. geitenmelk, 2. Biologisch en 3. niks toevoegen wat niks toevoegt.

Het resultaat was een product met zoveel mogelijk lokale ingrediënten, geen tropische oliën, zonder Tonijn-extract, met GOS 5,6 en met alleen lactose.

natuurlijk Biologisch gecertificeerd. Biologisch gecertificeerd

Wie: Afke Lukkes (60)

Werkt: als stafarts bij de GGD Fryslân

Opleiding: arts M+G en MPH

(Opnieuw) AJN-lid: sinds 2003

De 2e 10 jaar

Tekst: Afke Lukkes

Foto: Dirk Jansen

“In de JGZ-uitvoering werk ik het liefst met en voor pubers. Als jeugdarts kan ik jongeren bijstaan in een levensfase die lang niet altijd gemakkelijk is. Veel zelf kunnen en willen, maar nog zo afhankelijk van volwassenen. Het gevoel hebben aan veel verwachtingen te moeten voldoen. Hun eigen verwachtingen, maar ook goede schoolresultaten, sociale contacten, sociale media bijhouden, er goed uitzien, bijbaantje, lastige ouders, sporten, groepsdruk en dat alles gecombineerd met lichamelijke en hormonale veranderingen waarop ze geen invloed hebben. Een uitdagende periode voor de jongere zelf én voor ouders, zeker als er daarnaast sprake is van lichamelijke of psychische gezondheidsproblemen, of problemen in de thuissituatie. Ik merk dat pubers vaak heel goed weten wat zij nodig hebben, maar dat niet altijd goed onder woorden kunnen of durven brengen. Door met ze in gesprek te gaan en ze serieus te nemen lukt dit vaak wel. Op basis daarvan maak ik samen met de jongere en de zo belangrijke ouders een plan van aanpak. Het is daarbij de uitdaging dat de jongere zich zoveel mogelijk eigenaar voelt van het plan, dat vergroot de kans van slagen. Naast de 1e 1000 dagen (- 9 maanden tot 2 jaar) is de adolescentie, ook een periode die heel bepalend is voor de ontwikkeling. Ik gun jongeren en hun ouders, dat er naar analogie van “Kansrijke Start de 1e 1000 dagen”, ook voor pubers een actieprogramma komt, zodat zij zich nog beter kunnen ontwikkelen tot gezonde, zelfstandige en gelukkige volwassenen in ‘de 2e 10 jaar’.”

‘Het is niet zo dat we vaccins verkopen’

Bij de GGD Zaanstreek Waterland is er een vaccinatie-advieslijn. Vragen van ouders en jongeren worden hiermee beantwoord. Recent stond er een vraag open over het HPV-vaccin; mevrouw wil graag weten of er wel genoeg onderzoek is verricht naar de bijwerkingen? Arts M+G Pim Jansen vertelt.

Tekst: Pim Jansen Beeld: Shutterstock

“Als jeugdartsen proberen we ouders zo goed mogelijk voor te lichten over de bijwerkingen. Het is niet zo dat we vaccins verkopen. Het is echt niet dat we een commissie krijgen voor elk gezet vaccin. Wat we wel altijd willen, is dat mensen een bewuste keuze kunnen maken of ze een vaccin wel of niet nemen. Ik krijg een moeder aan de lijn en ik leg uit dat ik terugbel, omdat ik begreep dat ze vragen had over het HPV-vaccin. Moeder is blij dat ik bel en steekt van wal. Ze heeft de uitzending van Zorg.nu/ Radar uit 2016 teruggezien en maakt zich toch wel zorgen over de klachten die daarin door ervaringsdeskundigen werden geuit. Ook een aantal vooraanstaande artsen kan de genoemde klachten niet weerleggen. Als je de uitzending nu terugkijkt, komen ze ook met uitspraken als of er daadwerkelijk een experimenteel vaccin wordt uitgeprobeerd op de Nederlandse jongeren, alleen meisjes destijds. Ook Agnes Kant van het Lareb geeft aan dat er verder onderzoek moet gedaan worden naar de onverklaarbare klachten. Ik begrijp dat moeder hiervan is geschrokken. Ze geeft ook aan dat ‘een programma op de nationale televisie dat toch goed uitgezocht zal hebben…’

Ik moet me even herpakken aan de telefoon, ik heb de uitzending nog niet teruggekeken en ik heb daardoor niet meteen alle uitspraken voorhanden. Gelukkig zit de strekking van de uitzending nog wel enigszins in mijn hoofd. Het kwam erop neer dat jonge meisjes in de periode na de vaccinatie chronisch vermoeid werden en dat ze daarbij verschillende vormen van uitval vertoonden. Toch wel dramatische verhalen, inclusief schoolverlaten en zelfs het verlies van sportactiviteiten.

Gelukkig wist ik ook dat deze klachten, zoals Lareb ook adviseerde, uitgebreid waren onderzocht en gelukkig niet in verband konden worden gebracht met de vaccinatie. Met een aantal klikken op de knoppen van het toetsenbord vond ik op de RIVM-site een verwijzing naar de publicatie.

Nu had ik mijn informatie en kon ik aangeven aan moeder dat er wel degelijk onderzoek naar deze vermeende bijwerkingen was verricht, zonder dat er een oorzakelijk verband was gevonden. Moeder luisterde en overwoog. Gaf aan dat haar kinderen alle andere vaccinaties hadden gekregen, maar dat ze over deze nog twijfelde. Een en ander heeft toch nog steeds zijn weerslag op het ‘zomaar in de rij gaan staan’ voor een vaccinatie. Waarvan een groot deel van de wachtenden niet eens weet waarvoor die zou moeten dienen en een ander deel misschien niet eens weet hoe de vaccinatie heet. Uiteindelijk heb ik moeder de keus gelaten. Er is nu geen haast om die vaccinatie te krijgen, ze kan zich altijd voor meer informatie of het krijgen van de vaccinatie bij ons melden. Nu had ze zo veel informatie en overwegingen dat dat ook een beetje moest indalen. Na meer informatie en uitleg over een uitgestelde vaccinatie hebben we daarmee het telefoongesprek beëindigd. Of en wanneer haar kind de vaccinatie krijgt, weet ik niet, maar een ja of nee is nu een weloverwogen keuze. Waarbij op latere leeftijd de kinderen daar ook in mee mogen denken. In mijn visie is een uitgestelde vaccinatie beter dan eentje waar ouders en/of kind spijt van hebben.”

Stimuleer ouders om te gaan voorlezen en informeer hen over het gratis BoekStartkoffertje.

Onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen die als baby worden voorgelezen, later zelf sneller een boekje pakken en meer plezier aan lezen beleven. En als ze wat ouder zijn, plukken ze daar de vruchten van. Boeken zijn een middel bij uitstek om de taalomgeving van kinderen te verrijken, want boeken geven op een vanzelfsprekende manier aanleiding tot interactie tussen ouder en kind.

Veel ouders realiseren zich alleen niet dat het heel zinvol is om baby’s voor te lezen. De gratis e-learning Taalstimulering door voorlezen helpt u bij het bespreken van het belang van voorlezen met ouders. De e-learning vindt u in de JGZ academie van het NCJ.

Kijk op boekstartpro.nl voor informatie voor de jeugdgezondheidszorg.

Verkorte productinformatie Cervarix

Samenstelling: Cervarix suspensie voor injectie in voorgevulde spuit. Humaan papillomavirusvaccin [typen 16, 18]: recombinant, met adjuvans, geadsorbeerd. Eén dosering (0,5 ml) bevat 20 μg humaan papillomavirus (HPV) type 16-L1-eiwit en 20 μg HPV type 18-L1-eiwit ondersteund door 50 μg AS04 adjuvanssysteem en geadsorbeerd op gehydrateerd alu miniumhydroxide (0,5 mg Al3+ in totaal). Indicaties: Voor gebruik vanaf de leeftijd van 9 jaar voor de preventie van premaligne ano-genitale laesies (van de cervix, vulva, vagina en anus) en baarmoederhalskanker en anale kanker veroorzaakt door bepaalde oncogene HPV-typen. Dosering: Leeftijd bij eerste injectie 9 t/m 14 jaar: 2 doses met 5 tot 13 maanden tussen de doses. Leeftijd bij eerste injectie 15 jaar: 3 doses bij wezen naar de SmPC. Cervarix is bestemd voor intramusculaire injectie in de deltaspier. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werk zame stof(fen), voor een van de hulpstoffen of voor adjuvantia Waar schuwingen: Toediening van Cervarix moet worden uitgesteld bij per r sonen die lijden aan een acute ernstige met koorts gepaard gaande ziekte. De aanwezigheid van een lichte infectie is geen contra-indicatie. Het vac f cin mag niet intravasculair of intradermaal worden toegediend. Cervarix moet met grote voorzichtigheid worden toegediend aan personen met trombocytopenie of een andere stollingsstoornis. Adequate voorzorgs maatregelen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen blijven onver r minderd belangrijk. Het vaccin is alleen voor profylactisch gebruik en heeft geen effect op actie f ve HPV-infecties of een reeds bestaande klini sche ziekte. Vaccinatie is geen vervanging voor routinematige baarmoe

tief vastgesteld. Er zijn immunogeniciteitsgegevens over personen die geïnfecteer f d zijn met asymptomatische HIV, hiervoor wordt verwezen naar de SmPC. Er zijn geen immunogeniciteitsgegevens over het gebruik bij andere personen met een verminderde immuunrespons; het is moge lijk dat bij deze personen geen adequate immuunrespons wordt opge wekt. Er zijn geen gegevens met betrekking tot veiligheid, immunogenici teit of werkzaamheid die de onderlinge uitwisselbaarheid van Cervarix met andere HPV-vaccins ondersteunen. Interacties: Cervarix kan gelijktijdig worden toegediend met een gecombineerd boostervaccin dat

Tips om aan ouders te geven

• Laat je baby het boekje zelf ontdekken: grijpen, sabbelen, ermee zwaaien en gooien.

• Kijk en volg wat je baby met het boekje doet, reageer daar enthousiast op!

• Leg je baby zo neer dat je oogcontact kunt maken. Je baby kan dan zien wie er voorleest en jij kan zien wat je baby boeit.

• Haal in de Bibliotheek het gratis BoekStartkoffertje met twee boekjes, in combinatie met het gratis lidmaatschap voor je baby.

• Download de BoekStartapp voor boeken- en voorleestips.

difterie, tetanus, pertussis [acellulaire component] met of zonder geïnac tiveerd poliomyelitis bevat. Cervarix kan ook tegelijkertijd worden toe gediend met meningokokken serogroepen A, C, W-135, Y tetanus toxoid geconjugeerd vaccin; met gecombineerd hepatitis-A- (geïnactiveerd) en hepatitis-B-(rDNA)-vaccin (Twinrix) of met hepatitis-B-(rDNA)-vaccin (Engerix B). Er is geen bewijs dat het gebruik van hormonale anticoncep tiemiddelen de werkzaamheid van Cervarix beïnvloedt. Zwangerschap: Als voorzorgsmaatregel wordt aangeraden om het gebruik van Cervarix tijdens de zwangerschap te vermijden Borstvoeding: Niet onder r zocht in klinische onderzoeken. Cervarix mag tijdens borstvoeding uit sluitend worden toegediend wanneer de mogelijke voordelen zwaarder wegen dan de mogelijke risico’s. Bijwerkingen: Zeer vaak: hoofdpijn, myalgie, injectieplaatsreacties, vermoeidheid. Vaak: gastro-intestinale symptomen, jeuk/pruritus, rash, urticaria, artralgie, koorts ( 38°C). Soms: bovenste luchtweginfectie, duizeligheid, andere injectieplaatsreacties Niet bekend: lymfadenopathie, allergische, angio-oedeem, syncope of vas ovagale reacties op injectie U.R

Cervarix is eigendom van of in licentie gegeven aan de GSK groep van bedrijven. Voor medische vragen of bijwerkingen over dit product belt u met 033-2081100 of mailt u naar nl.medischevraag@ gsk.com of nl.bijwerking@gsk.com. U kunt ook terecht op www.gskpro com/nl-nl/contact. Voor de volledige productinformatie zie de geregis treerde SmPC op www.geneesmiddeleninformatiebank.nl.

GlaxoSmithKline BV, V

Van Asch van Wijckstraat 55H, 3811 LP Amersfoort.

Verkorte Productinformatie (november 2021) PI-7429

We teach...

OPLEIDING ARTS MAATSCHAPPIJ EN GEZONDHEID, PROFIEL JEUGDARTS

Een Leven Lang Leren bij TNO: voor aios én praktijkopleiders

Aios

TNO leidt jeugdartsen op voor een sterke JGZ! Tijdens de opleiding ontwikkelen aios zich in de verschillende rollen van de jeugdarts variërend van de spreekkamer tot aan de wetenschap. Het leren vindt zo veel mogelijk plaats in en vanuit de praktijk, tijdens praktijkperiodes in de JGZ en tijdens stages. Daarnaast volgen aios cursorisch onderwijs in een eigen jaargroep. Dit leren en professionaliseren gaat door na de opleiding. Bij TNO wordt een stevige basis gelegd voor een Leven Lang Leren.

Praktijkopleiders

De praktijkopleider heeft een cruciale rol bij het leerproces van de aios: als coach, als begeleider en als rolmodel. Hij komt voor tal van uitdagingen te staan, zoals: Meer of juist minder sturing geven? Hoe organiseer ik de begeleiding vanuit mijn GGD? Hoe pas ik mijn begeleidingsstijl aan op de leerstijl van de aios? Over deze en andere uitdagingen organiseren TNO en NSPOH didactische scholingen voor opleiders.

Uitgangspunten voor onderwijs en didactische scholingen bij TNO: - Competentiegericht

- Leren met en van collega’s

- Presentaties en praktische opdrachten wisselen elkaar af - Ervaren docenten uit wetenschap en praktijk - Aansluiting bij actueel onderzoek (binnen of buiten TNO)

- Eigen inbreng (onderwerpen, werkvormen) wordt zeer gewaardeerd.

Starten en instromen Opleiding

De opleiding start jaarlijks op twee momenten: in maart in Leiden en in september in Eindhoven Zie voor meer info: www.artsmg.nl www.tno.nl/onderwijs

…een breed scala aan medische vervolgopleidingen en bij- en nascholing, ook incompany. Jaarlijks keuze uit meer dan 30 nieuwe titels en 160 modules.

Onze scholing helpt je bij de ontwikkeling van je professionele vaardigheden. Met onderwijs en training van de NSPOH draag je met meer kennis en vaardigheden bij aan het verbeteren van de jeugdgezondheidszorg.

Kies bijvoorbeeld voor:

• Opleiding arts maatschappij + gezondheid, jeugdgezondheidszorg (1e fase)

• Opleiding arts maatschappij + gezondheid, 2e fase

• Basisopleiding praktijkopleiders aios sociale geneeskunde

• Didactische scholing voor praktijkopleiders

Bij- en nascholing:

• Communiceren met pubers

• Cursus tot gecertificeerd instructeur van Wiechenonderzoek

• Introductiecursus Jeugdgezondheidszorg 0-18

• Impact in de eerste tien seconden

• Jobcrafting: zelfsturing in je werk

• Kinderen en emoties

• Nudging en framing

• Peuters en slaap

• Terugkomdag voor gecertificeerde visusinstructeurs 2022

• Terugkomdag voor Van Wiechen instructeurs

• Train-de-trainerworkshop voor visusinstructeurs

• Voeding en eetgedrag bij peuters

• WOKJA

• Zindelijkheid

Bekijk onze actuele bij- en nascholingskalender op www.nspoh.nl

Didactische scholingen

Zie voor data en informatie: https://www.tno.nl/nl/ aandachtsgebieden/gezond-leven/roadmaps/youth/ didactische-scholingen-voor-opleiders/

“Door deze dag heb ik meer inzicht gekregen in hoe mijn aios en ik beter kunnen samenwerken!”

“Deze docent maakt ingewikkelde theorie eenvoudig en toepasbaar in de praktijk!”

De NSPOH wil een waardevolle bijdrage leveren aan de verbetering van de volksgezondheid, de arbeidsomstandigheden en participatie in Nederland. Dit doen wij door professionals kwalitatief goed en vraaggestuurd op te leiden voor de hedendaagse praktijk van public en occupational health. Wij ontwikkelen en organiseren opleidingen, bij- en nascholing, in-company programma’s en symposia op academisch en post-hbo niveau.

Taskforce Nederland HPV-kankervrij

‘Iedere jeugdige die gevaccineerd wordt, is er één’

Patholoog Folkert van Kemenade is al jaren betrokken bij het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarnaast is hij groot voorstander van de HPV-vaccinatie voor jongens en meiden. Met de oprichting van de Taskforce Nederland HPV-kankervrij zet hij zich in voor een hogere vaccinatiegraad.

Tekst: Fleurtje Schornagel

Met een huidige HPV-vaccinatiegraad in Nederland van 63%, en op het dieptepunt in 2018 zelfs lager dan 50%, is het voor Folkert van Kemenade duidelijk: de vaccinatiegraad in Nederland moet omhoog. Immers: voor een effectieve preventie van baarmoederhalskanker is volgens de WHO een vaccinatiegraad van tenminste 90% noodzakelijk. Om dit te bereiken, weet Folkert, is actie nodig. Samen met zijn collega, gynaecoloog Heleen van Beekhuizen, beiden werken in het Erasmus MC, richtte hij daarom in 2019 de Taskforce Nederland HPV-kankervrij op. Deze Taskforce, bestaande uit vertegenwoordigers vanuit de publieke en curatieve gezondheidszorg, (ex)-patiënten en mensen uit de doelgroep voor vaccinatie en screening, beoogt om in 2035 baarmoederhalskanker te elimineren (incidentie <4 per 100.000). Dé weg om dit ambitieuze doel te halen, is de combinatie van HPV-vaccinatie en baarmoederhalskankerscreening.

Effectiviteit HPV-vaccin

De eerste uitkomsten over de effectiviteit van de vaccinatiecampagne komen uit Engeland. “We kunnen niet om de spectaculaire uitkomsten uit Engeland heen. Bij vrouwen van 25 jaar die op hun 12e hetzelfde bivalente vaccin kregen als in Nederland, werd vrijwel geen baarmoederhalskanker gevonden.’ De effectiviteit van het bivalente HPV-vaccin bleek 95%. ‘Deze ongekend hoge effectiviteit is mede dankzij kruisreactiviteit. Het vaccin prikkelt het immuunsysteem voor de typen 16 en 18, maar de antistoffen reageren ook op andere typen HPV. Daarnaast zijn geen ernstige bijwerkingen bekend en biedt de vaccinatie 20 jaar bescherming. Als bonus beschermt dit vaccin ook bij 20-25% van de gevaccineerden tegen genitale wratten, terwijl het niet is gericht tegen HPV 6 en 11, in tegenstelling tot het quadrivalente vaccin, Gardasil.’

Campagne inhaalvaccinatie

In Nederland is besloten vrouwen tot en met de leeftijd van 26 jaar het bivalente HPV-vaccin aan te bieden. Eind 2023 hebben alle 12-18-jarigen, jongens en meisjes, de kans gehad tegen HPV te zijn gevaccineerd. Uit een internationale systematische review en meta-analyse blijkt dat het vaccineren bij jongvolwassen vrouwen een statistisch significant effect geeft op genitale wratten. Dit effect is des te sterker bij groepsimmuniteit (het verschil tussen de landen met lage deelname versus hoge deelname, dit geldt voor Gardasil en niet voor Cervarix), maar de verwachting is dat voor CIN2+-preventie een soortgelijk mechanisme effectief is. Vanwege de follow-up van 8 jaar is het effect op baarmoederhalskanker in dit cohort nog niet vast te stellen. Folkert: ‘Het effect op de bescherming tegen baarmoederhalskanker zal bij een vaccinatiegraad van >50% vergelijkbaar zijn met de effectiviteit tegen genitale wratten.’

‘Screening blijft nodig naast het vaccineren. In de WHO-modellen loopt de incidentie van baarmoederhalskanker weer op bij vaccineren zonder screenen’

Wie is…

Patholoog prof.dr. Folkert van Kemenade is afdelingshoofd Pathologie in het Erasmus MC in Rotterdam. In het onderzoek richt hij zich op de preventie en screening van baarmoederhalskanker. Hij was regionaal coördinerend patholoog voor het programma baarmoederhalsonderzoek, betrokken bij het opstellen van updates van de richtlijnen cervixcytologie en is lid van het partijbestuur. In 2019 was hij medeoprichter van de Taskforce Nederland HPV-kankervrij.

Screenen op baarmoederhalskanker

Folkert is als patholoog betrokken bij de screening van baarmoederhalskanker. ‘Screening blijft nodig naast het vaccineren. In de WHO-modellen loopt de incidentie van baarmoederhalskanker weer op bij het vaccineren zonder screenen.’ Folkert had in zijn onderzoek, net als bij het vaccineren, te maken met een drempel voor het gebruik van de aangeboden screening. In 2019 heeft hij met andere onderzoekers van VUmc en Radboud UMC een gerandomiseerd onderzoek gepubliceerd voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, waarin de kwaliteit van de zelfafnametest werd vergeleken met een cervix uitstrijk door de huisarts. Deze bleken van gelijke kwaliteit.

Zorgmedewerkers op één lijn

Wat de HPV-vaccinatiecampagne lastig maakt, is dat er verschillende doelgroepen worden aangesproken: ouders van 9-10 jarigen, meisjes en jongens van 13-18 jaar en de jongvolwassenen tot en met 26 jaar. ‘Voordat een campagne succesvol kan zijn moeten wij als zorgverleners op één lijn zitten en dezelfde boodschap uitdragen’, aldus Folkert. Het frequent blootstellen van ouders en jeugdigen aan informatie over HPV-vaccinatie is dan belangrijk. ‘Bij contact met de jeugdarts of jeugdverpleegkundige, bij de apotheek, huisarts en in de wachtkamer van de tandarts en ziekenhuis. Overal kan een poster hangen of op een andere wijze de HPV-vaccinatie onder de aandacht worden gebracht. Jeugdartsen spreken met ouders en jeugdigen over HPV en de vaccinaties. De vertrouwensrelatie tussen jeugdarts, ouders en jeugdigen maakt het gesprek laagdrempeliger.’

Twijfelaars

Volgens de WHO behoort 70% van de niet-gevaccineerden tot de groep twijfelaars. Folkert ziet hier kansen. ‘Als het lukt de helft van deze twijfelaars alsnog het nut van vaccineren te laten inzien, is dat 100% succes.’ Geduld hebben is hierbij ook onderdeel van het succes, gelooft hij. ‘We moeten bereid zijn om met kleine stappen genoegen te nemen. Iedere jeugdige die gevaccineerd wordt, is er één.’ Tijdens de coronapandemie is een speciaal telefoonnummer ingesteld voor twijfelaars over vaccinatie: de twijfeltelefoon. Deze is nu ook bereikbaar voor twijfelaars over HPV-vaccinatie. ‘De toon bij het geven van mondelinge en schriftelijke informatie is hierbij van cruciaal belang’ aldus Folkert. ‘Niet alle ongevaccineerden staan negatief tegenover uitleg”. De rol van zorgmedewerkers is volgens Folkert om misinformatie te ontzenuwen. “Met begrijpbare taal en zonder te benoemen welke overtuigingen onjuist zijn, is er vaak ruimte voor een gesprek.’

Twijfeltelefoon: 088-7555777 (ma-vrij 8.30u – 13u) of www.twijfeltelefoon.nl

Voor input en vragen aan de Taskforce Nederland HPV-kankervrij: nederlandhpvkankervrij@erasmusmc.nl. De FAQ voor de Nederlandse situatie omtrent HPV is ook via dit mailadres op te vragen.

Vaccinaties in perspectief

Binnen de vaccinatiezorg is de AJN een radartje in een veel groter geheel. Door in het proces van politieke besluitvorming en uitvoering zoveel mogelijk aan overlegtafels te zitten, een netwerk op te bouwen en verhalen uit de praktijk te delen, hebben we tastbaar invloed gehad. Met natuurlijk als doel: samen de jeugd zo gezond mogelijk te laten opgroeien.

Tekst: Caroline Schouten Beeld: Shutterstock

“Vaccineren is een belangrijke preventieve taak van de Jeugdgezondheidszorg. Even een prikje zetten, zo gebeurd, dat doen we op een gegeven moment ‘op ons ruggenmerg’. In dit stuk wil ik namens het AJN-bestuur graag met jullie wat uitzoomen, specifiek voor de vaccinatie tegen HPV, en laten zien dat we met de uitvoering van de vaccinatie onderdeel zijn van een veel groter geheel. Van besluitvorming door de politiek, de totstandkoming van de uitvoering en als onderdeel van meerdere fasen van preventieve gezondheidszorg. Als jeugdartsen en AJN, maar ook als burgers, hebben we invloed op dit grote proces.

Even terug naar 2020, het jaar waarin de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op 17 november haar campagne lanceert om baarmoederhalskanker voor 2080 mondiaal tot zeldzame ziekte te maken. ‘Baarmoederhalskanker is een kanker die bijna volledig te voorkomen is dankzij profylactische vaccinatie tegen het humaan papillomavirus (HPV) en screening en behandeling van baarmoederhalskanker’, aldus de WHO. Om dit doel te behalen dient 90% van de meisjes op 15-jarige leeftijd volledig gevaccineerd te zijn met een HPV-vaccin, moet 70% van de vrouwen op 35- en 45-jarige leeftijd gescreend worden met een hoge-precisietest, en dient 90% van de vrouwen die geïdentificeerd zijn met baarmoederhalskanker (of kanker) behandeling en zorg krijgen.”

DEELNAME AAN DE TASKFORCE NEDERLAND HPV-KANKERVRIJ

“In navolging op bovengenoemd statement van de WHO werd eind 2019 in Nederland de Taskforce Nederland HPV-kankervrij opgericht. We waren heel blij dat we als AJN direct gevraagd werden deel te nemen aan het kernteam van deze Taskforce. Als kernteam

formuleerden we met elkaar doelen voor de toekomst van de Taskforce. Wanneer we als AJN kunnen meedenken, doen we dat met in ons achterhoofd het gezondheidsdoel waarbij de jeugd het meest gebaat is, en kijken we hoe we dat doel het best bereiken. De Taskforce werd de start van een uniek netwerk van medische professionals uit nulde, eerste, tweede en derdelijns zorg, communicatiespecialisten, ministerie VWS, RIVM en patiëntenorganisaties. Het voelde direct goed om met zoveel gemotiveerde betrokkenen om tafel te zitten en te werken aan een gezamenlijk doel: baarmoederhalskanker uit de samenleving elimineren. Er bleek werk aan de winkel, vooral ten aanzien van de HPV-vaccinatiegraad: deze was in 2019 in Nederland 58,5 %. Zeer laag vergeleken met de ons omringende landen (Schotland 85,4%, Vlaanderen 91%) en mijlenver verwijderd van het WHO-doel van 90%.”

JONGENS EN VERLAGING LEEFTIJD

“In 2019 bracht de Gezondheidsraad het advies uit aan de minister van VWS om ook jongens het HPV-vaccin aan te bieden en de leeftijd van de HPV-vaccinatie te verlagen naar 9 jaar. Daarmee werd de effectiviteit van het vaccin verhoogd en de verspreiding van HPV verminderd. De Minister van VWS nam het advies over gaf opdracht aan het RIVM om een uitvoeringsrichtlijn op te stellen. Dit had uiteraard nogal wat voeten in aarde. Op verschillende niveaus werd overlegd over inhoud, tijdstip van vaccinaties, randvoorwaarden, consequenties voor de uitvoerende organisaties en scholing van JGZ-professionals. Uiteraard ging het ook over hoe een goede communicatiecampagne ouders en jongeren op een juiste toon aanspreekt en hen voorziet van de juiste informatie. Iedereen herinnerde zich nog de “valse start” van de HPV-vaccinatie in 2009, toen veel mis- en desinformatie ontstond

over de bijwerkingen van het HPV-vaccin. Als AJN hebben we aan veel van deze overleggen onze input geleverd. Uiteindelijk werd in de publiekscampagne de nadruk gelegd op het unieke van het HPV-vaccin: één vaccin dat bescherming biedt tegen zes soorten kanker, vergezeld met prachtig aansprekende foto’s.”

INHALEN VACCINATIE

“Vanaf januari 2022 worden nu meisjes en jongens van 10 jaar uitgenodigd voor HPV-vaccinaties. Ook zijn er inhaalcampagnes. In 2022 en 2023 krijgen alle jongens tot 18 jaar een HPV-vaccinatie aangeboden. En alle meisjes tot 18 jaar krijgen nogmaals een HPVvaccinatie aangeboden wanneer zij hier eerder geen gebruik van hebben gemaakt. Via de structurele deelname van de AJN aan het tweemaandelijks landelijk RVP-overleg, konden we invloed uitoefenen hoe deze jongeren goed te bereiken. Oud AJN-bestuurslid Marjolein van der Laan opperde het lumineuze idee om jongeren van 16 jaar en ouder persoonlijk een uitnodiging te sturen. Inmiddels is dit gerealiseerd.

In het advies van de Gezondheidsraad uit 2019 was ook aandacht voor de groep mensen van 18 tot en met 26 jaar die eerder niet op een uitnodiging van HPV-vaccinatie in waren gegaan, of deze niet hadden gekregen (mannen). Er werd gepleit om een aanvullend vaccinatieprogramma op te zetten. De toenmalige staatssecretaris heeft dit advies overgenomen en eind 2022 zal de uitvoer hiervan gestart worden door de GGD, niet de JGZ.

Als AJN hebben wij steeds de signalen gedeeld die ons bereikten van 18+ jongeren die graag alsnog een HPV-vaccinatie wilde hebben, het liefst vergoed (1 vaccin Cervarix kost €128,73 x 3 = €386,19). We zijn heel verheugd dat dit vaccin nu gratis aangeboden gaat worden aan iedereen tot en met 26 jaar, zodat er geen financiële drempel meer bestaat. Dit zal bijdragen aan een hogere vaccinatiegraad, daardoor een hogere groepsimmuniteit en minder voorkomen van kankers, veroorzaakt door HPV. Ook al zijn we een radartje in het grotere geheel, onze invloed is er, en daar zijn we trots op!”

Ik

Immuun

De wereldwijd boek over im leggen de neutrofiel t o

De wereldwijde bestseller Immuun kan het best gezien worden als een humoristische actiethrillerversie van je studieboek over immunologie. In een kleine 400 pagina’s weet de schrijver werkelijk alle onderdelen van de immunologie uit te leggen, zonder gebruik van jargon en met ondersteuning van grappige metaforen. Zo wordt bijvoorbeeld de neutrofiel treffend omschreven als ‘een chimpansee met een neus vol coke, een slecht humeur en een machinegeweer’. Zonder opsommend te werk te gaan, worden alle celtypen en pathogeenreacties van het immuunsysteem zeer accuraat beschreven. Extra herkenbaar voor jeugdartsen is het hoofdstuk over vaccinaties en bijvoorbeeld de mazelenparadox.

In lijn met de vele slagveldanalogieën is er ook aandacht voor thema’s als ‘opstand’ (een te hard werkend immuunsysteem met allergieën tot gevolg) en ‘burgeroorlog’ (auto-immuun aandoeningen). De fr aaie illustraties maken het boek helemaal af. Het enige nadeel aan het boek is de hoge informatiedensiteit; dat maakt het geen lichtzinnig leesboek voor de late uurtjes. Voor alle andere momenten; een echte aanrader!

Schrijver: Philipp Dettmer uitgever: Alfabet (2022) prijs: €24,99

Baby’s onder stress

accuraat beschreven. E x In met de vele slag veldanalog ek stress, jft ze at

Met de aanstaande start van het prenatale huisbezoek voor kwetsbare zwangeren door de JGZ, is dit bo opnieuw relevant. De schrijfster wil een lans breken voor meer aandacht voor de impact van chronische depressie en angst bij zwangeren en jonge ouders. In overzichteli jk vormgegeven hoofdstukken beschri de uitwerking van chronische stress op de (ongeboren) baby, de gevolgen d aarvan op latere leeftijd, en w professionals kunnen doen om signalen van stress beter te herkennen. Deze signalen worden geïllustreerd met een voorbeeldcasus. Daarna volgen nuttige en ge detailleerde tips over hoe (aanstaande) ouders d aarna te ondersteunen. Het vervolg van het boek, over obstakels in de geboortezorg, is minder prak tisch toepasbaar voor de JGZ. In één paragraaf slaat ze zelf s echt de plank mis door het onderscheid tussen JGZ en jeugdzorg niet te kennen. Ze eindigt met een krachtig en persoonlijk pleidooi d at ‘het beter is gezonde baby’s te bouwen dan om beschadigde volwassenen te repareren’.

Schrijver: Diana de Koning uitgever: SWP (2021) prijs: € 27 00

De mitsukoshi troostbaby company

Romans zijn bij uitstek de plaats om woorden te vinden voor gewichtige levenszaken, zoals schuld, ouderschap, rouw, liefde. Zaken die je als jeugdarts ook in je werk tegenkomt. Zonder te suggereren dat je de woorden van Auke Hulst direct in de spreekkamer moet gebruiken, kan het lezen van dit boek je gedachten over die thema’s wel helpen vormgeven. Daar kun je rustig bij genieten, want het is een zeer mooi, literair en bijzonder boek. Het 600 pagina’s tellende boek is een mengvorm van dagboek, science-fiction en alternatieve geschiedenis. Het gaat over een vader die rouwt om een verloren ongeboren kind (‘een vader die niet werd’) en in reactie daarop een levensecht robotkind bestelt. De reflecties van de schrijver op zijn gebeurtenissen en emoties zijn prachtig om te lezen. Ook genoot ik van de subtiele science-fiction-momentjes, zoals een referentie in een voetnoot naar een boek uit 2029, of het achteloos introduceren van nieuwe voorwerpen. De roman raakt je, zoals echte literatuur dat zo mooi kan, en geeft een nieuwe diepgang aan het thema ouderschap.

kind vader die referentie in een vo zoals echte literatu

Schrijver: A uitgever: prijs: € 26,

Auke Hulst AmboAnthos

€ 26,99

(2021)

Tekst: Roselin van der Torren

‘Blijf bouwen aan vertrouwen’

Simone Goosen is epidemioloog, beleidsadviseur en lobbyist, verbonden aan het College Perinatale Zorg en de Johannes Wier Stichting voor gezondheidszorg en mensenrechten. Ze zet met passie haar kennis en ervaring in voor gezondheid en zorg voor migranten en vluchtelingen. Wat zijn volgens haar aandachtspunten bij de hulpverlening voor Oekraïense vluchtelingen?

Tekst: Louise Dijkmans

Beeld: Claudia Kamergorodski

Wat kunnen we als JGZ betekenen voor Oekraïense vluchtelingen? “Veel. Kinderen en moeders die gevlucht zijn uit Oekraïne hebben allemaal hulp nodig bij de aanpassing, omdat ze veel dingen moeten verwerken: oorlog, scheiding en een ongewone omgeving. Wat de JGZ voor deze kinderen en hun moeders op individueel niveau kan betekenen staat helder beschreven in de handreiking ‘Intake JGZ voor statushouderskinderen’ en de oplegger ‘Oekraïense kinderen’ van AJN en V&VN. Ook het tweetalig intakeformulier is een praktisch hulpmiddel bij het goed in beeld krijgen van de kinderen. Daarnaast zijn groepsinterventies belangrijk, gericht op onderlinge support en ondersteuning bij de opvoeding. Met een dergelijk aanbod kan de JGZ een belangrijke bijdrage leveren aan gezondheid en welzijn van gevluchte kinderen en ouders. En last but not least kun je als JGZ-professional bij managers en beleidsmakers pleiten voor goede woon- en leefomstandigheden, onderwijs en zorg.”

Welke informatie en ondersteunende materialen zijn daarvoor beschikbaar?

“Er zijn in korte tijd veel materialen beschikbaar gekomen voor professionals én voor Oekraïners, bijvoorbeeld op de websites van Pharos en het Nederlands Jeugdinstituut. Het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie heeft een pagina met informatie en materialen over psychische hulp die ook bruikbaar zijn voor de JGZ. Het RIVM heeft verschillende folders in het Oekraïens, onder meer over het Rijksvaccinatieprogramma. En het College Perinatale Zorg heeft een pagina met veelgestelde vragen over zwangerschap, bevalling en de kraamtijd, met links naar vertaalde folders.”

Waar moeten we als JGZ extra alert op zijn?

“Als initiator van de campagnes ‘Tolken terug in de zorg, alstublieft’ en ‘Dit is een kind en geen tolk’ is mijn antwoord hier natuurlijk: zorg dat kinderen niet hoeven te vertalen in de zorg. Vertalen is een te grote verantwoordelijkheid voor een kind. Een kind laten vertalen gaat ten koste van de communicatie en kan leiden tot parentificatie en trauma’s.”

Welke kansen biedt het prenataal huisbezoek van de JGZ voor vluchtelingen?

“De meeste zwangere vrouwen met vluchtachtergrond, waar ze ook vandaan komen, zijn relatief kwetsbaar. Door wat ze hebben meegemaakt, door het gebrek aan sociale steun, door de taalbarrière en de onbekendheid met ons zorgsysteem. Depressie en angstklachten komen vaker voor. Het prenataal huisbezoek biedt de mogelijkheid om samen met verloskundigen en andere ketenpartners te signaleren welke vrouwen extra ondersteuning nodig hebben. Bedenk dat veel van deze vrouwen niet zo snel hulp zullen vragen.”

Kent Oekraïne ook jeugdgezondheidszorg?

“Nee. JGZ bestaat niet in Oekraïne en voor vaccinaties moet je betalen. Daarom is het heel belangrijk om actief kinderen en moeders die in een gastgezin verblijven op te zoeken. Blijf inzetten op de persoonlijke benadering, zo win je het vertrouwen.”

Verslavend!

Weet hoe u hulp kunt bieden aan een cliënt/patiënt met verslavingsproblematiek!

Verdiepend - Wetenschap & Praktijk - Nieuwe inzichten

Datum: donderdag 8 september

Meer info: medilex.nl/verslaving

Emotieregulatietraining bij kinderen

Na deze training:

• herkent u problemen in emotieregulatie bij kinderen en jongeren

• kunt u deze problemen doorbreken

• weet u hoe u de zes basiscompetenties van emotieregulatie kunt aanleren

Datum: 13 en 14 september

Meer info: medilex.nl/emotieregulatietraining

Geweld achter de voordeur

Leer meer over:

• aandachtsgebieden die prioriteit verdienen

• een goed werkende disciplinaire aanpak met ketenpartners

• Meldcode Huiselijk Geweld en de rol van Veilig Thuis

Datum: woensdag 28 september

Meer info: medilex.nl/huiselijkgeweld

Ziekte in het gezin

Tijdens dit congres leert u o.a.:

• hoe u kinderen en ouders leert om te gaan met de dreiging en spanning die een ziekte met zich mee brengt

• kinderen begeleiden tijdens de palliatieve fase

• op welke manier u families kunt ondersteunen uit niet-westerse culturen

Datum: woensdag 23 november

Meer info: medilex.nl/ziekteinhetgezin 030-6933887 | info@medilex.nl

Wilt u meer informatie of advies?

Neem dan contact op met onze diëtisten van Nutricia voor Professionals: 0800-022 80 60 (24/7) • professionals@nutricia.com www.nutriciavoorprofessionals.nl

Nutricia Nederland B.V. Postbus 445, 2700 AK Zoetermeer

Borstvoeding is de beste voeding voor baby’s. Deze informatie is uitsluitend bestemd voor (para)medici. Referenties: 1. Schmelzle H, et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2003;36(3):343-351. 2. Bongers M, et al. Nutr J. 2007;6:8. 3. Rodriguez-Herrera A, et al. Nutrients. 2019:11(7):1530. 4. Vandenplas Y, et al. Acta Paediatr. 2017; 106(7), 1150–1158. 5. Arslanoglu S, et al. J Nutr. 2008;138(6):1091-1095. 6. Bruzzese E, et al. Clin Nutr. 2009;28(2):156–161. 7. Thibault H, 8. Oozeer R, et al. Am J Clin Nutr 2013;98 (suppl):561S–71S. 9. Arslanoglu S, et al. J Nutr. 2007;137:2420-2422. et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2004;39:147–152.