ผัก
ปลอดสารพิษ เรื่องและภาพ : รอยเจิม วิทักขมนตรี
32
โลกเปลี่ยนไป
ความคิดของคนเราก็เปลี่ยนไป รวมไปถึงความคิดด้านความเป็นอยู่ และอาหารการกินเช่นเดียวกัน ในทุกวันนี้ คนเราเริ่มคิดว่า
“อะไรที่เราควรจะกิน และเราควรจะใช้ชีวิตอย่างไร” อาหารประเภทเกษตรอินทรีย์ (Organics) จึงเริ่มเป็นที่นิยมมากขึ้น
33
บน : เยรูซาเล็ม เมืองหลวงของประเทศอิสราเอล ซ้ายกลาง : ตลาดสดเมืองเทเลวีฟ ซ้ายล่าง : ผลไม้ที่เป็นที่นิยมของประเทศอิสราเอล ขวา : แปลงเกษตรทั่วไป
34
เมือ่ ช่วงกลางปี 2552 ทีผ่ า่ นมา
ดิฉนั ได้มีโอกาสไปศึกษาอบรมตามหลักสูตร “การตลาดสินค้า เกษตร” ที่เมือง Beit Dagan ประเทศอิสราเอล โดยมี
ผู้แทนจากหลายประเทศเข้าร่วมอบรมในครั้งนี้ด้วย การ อบรมนี้ นับเป็นประสบการณ์ชีวิตหนึ่งที่น่าประทับใจมาก ดิฉันได้รับความรู้ในหลายด้าน อย่างไรก็ตาม ในบทความ นี้จะขอเล่าเฉพาะในด้านของเกษตรอินทรีย์ก่อน เนื่องจาก ตลาดผักปลอดสารพิษกำลังเป็นที่นิยมมากขึ้นเรื่อยๆ ใน ปัจจุบันนี ้ ประเทศอิ ส ราเอล เป็ น ประเทศที่ มี ภู มิ ป ระเทศ
ส่ ว นใหญ่ เ ป็ น ทะเลทราย แต่ ก ลั บ เป็ น แม่ แ บบในด้ า น การเกษตรของโลก ดังนั้น ตลาดออร์แกนิก นับว่าเป็น ตลาดที่โตเร็วมากในธุรกิจการเกษตร ในปี 2551 ที่ผ่านมา ตลาดออร์แกนิกมียอดจำหน่ายทั่วโลกถึง 40,000 ล้าน เหรียญดอลลาร์สหรัฐ ทวีปที่มีพื้นที่ที่ทำเกษตรอินทรีย์มาก ที่สุด คือ ทวีปออสเตรเลีย เป็นพื้นที่ 73.2 ล้านไร่ ส่วน พื้นที่ที่ทำเกษตรอินทรีย์ทั่วโลกมีพื้นที่ทั้งหมด 193 ล้านไร่ แต่อย่างไรก็ตาม พื้นที่ที่ทำเกษตรอินทรีย์เทียบได้เพียง 1% ของพื้นที่การเกษตรทั้งหมดทั่วโลกเท่านั้นเอง สหพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ (International Federation of Agriculture : IFOM) ให้คำนิยามของ เกษตรอินทรีย์ว่าเป็น “ระบบการเกษตรที่ผลิตอาหารและ เส้ น ใยด้ ว ยความยั่ ง ยื น ทางสิ่ ง แวดล้ อ ม สั ง คม และ เศรษฐกิจ โดยเน้นหลักการปรับปรุงบำรุงดิน การเคารพต่อ ศักยภาพทางธรรมชาติของพืช สัตว์ และนิเวศการเกษตร” เกษตรอินทรีย์เป็นการทำการเกษตรแบบธรรมชาติ
เกษตรกรต้องมีความเชื่อในเรื่องเกษตรอินทรีย์ด้วย การทำ เกษตรอินทรีย์นั้น ประกอบไปด้วย 4 ปัจจัยหลัก คือ สุขภาพ ระบบนิเวศน์ ความสมดุล และการดูแล (Health, Ecology, Fairness, Care) หลักการทำเกษตรอินทรีย์ของประเทศอิสราเอล
ทำโดยการใช้ปุ๋ยชีวภาพเพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ให้แก่ ดิน การปลูกพืชหมุนเวียน การวางแผนการปลูกพืชให้ เหมาะสมตามช่ ว งฤดู ก าล การเลื อ กเมล็ ด พื ช ที่ เ ป็ น ออร์ แ กนิ ก เช่ น กั น การเลื อ กปลู ก พื ช ที่ มี ค วามแข็ ง แรง ทนทานต่อโรคและแมลงและการควบคุมทางชีวภาพ และที่ สำคัญคือ ต้องผ่านมาตรฐานรับรองจากรัฐบาลอิสราเอล
เกษตรอินทรีย์ (Organic Agriculture) ในประเทศ อิ ส ราเอลให้ ผ ลผลิ ต ที่ สู ง เกื อ บเท่ า การเกษตรแบบปกติ (Conventional Agriculture) มีการผลิตอย่างจริงจัง เนื่องจากต้องแข่งขันกับการตลาดเกษตรปกติ ซึ่งตามปกติ ก็ มี ก ารแข่ ง ขั น ที่ สู ง อยู่ แ ล้ ว ทั้ ง นี้ ตลาดออร์ แ กนิ ก ของ อิสราเอล คือ “Organic Framing Connecting Old Tradition with Modern Vision” “ทำไมต้องผลิตสินค้าออร์แกนิก?” เนื่องจากการ
ทำการเกษตรในปั จ จุ บั น นี้ เป็ น การทำการเกษตรแบบ
ไม่พอเพียง หมายถึง เราใช้ปุ๋ยเคมีมากเกินความจำเป็น ทำให้เกิดมลพิษมากขึ้น และไม่ได้นำเอาของเสียที่เป็นสาร อินทรีย์ (Organic Wastes) จากครัวเรือนมาใช้อย่างมี ประสิทธิภาพ การทำเกษตรอินทรียไ์ ม่ใช่เรือ่ งง่าย แต่กไ็ ม่ใช่เรือ่ ง
ที่ ยุ่ ง ยากจนเกิ น ความสามารถ เกษตรกรต้ อ งมี ใ จเป็ น ออร์แกนิก พยายามเข้าใจวิถีของธรรมชาติพยายามสังเกต แปลงของตนเอง และหาทางแก้ที่เหมาะสม หมั่นประเมิน ผลในการแก้ปัญหาโดยวิธีต่างๆ มีความอดทน อย่ารีบเร่ง แก้ปัญหาจนเกินไป อาทิ ปัญหาที่สำคัญอย่างหนึ่งของการ ทำเกษตรอินทรีย์ คือ หญ้า (Weed) ทางแก้คือการใช้ ออร์แกนิกไนลอนคลุมดิน ถ้ามีหนอน หรือแมลงศัตรูพืช ก็ จะตัดใบนั้นออกไป ทั้งนี้ ในประเทศอิสราเอลมีเทคโนโลยี 35
ที่ทันสมัยในการปราบศัตรูพืช นั่นคือ มีบริษัทที่ผลิตแมลง ที่ปราบศัตรูพืช (Beneficially Bug) จำหน่าย หลักที่สำคัญ คื อ ต้ อ งบำรุ ง ดิ น ให้ มี ค วามอุ ด มสมบู ร ณ์ อ ยู่ เ สมอและ ควบคุมความสมดุลทางชีววิทยา ดังคำอ้างอิงจาก Job Bible ที่ว่า “Speak to the earth and it will teach you” เกษตรอินทรีย์แบบ 100% ของประเทศอิสราเอล นั้ น หมายความว่ า ต้ อ งควบคุ ม คุ ณ ภาพน้ ำ และอากาศ
ทั้งในแปลงของตัวเองและแปลงของเกษตรกรข้างเคียง แปลงออร์ แ กนิ ก ต้ อ งห่ า งจากแปลงเกษตรแบบทั่ ว ไป ประมาณ 200 เมตร ต้องตรวจสอบทิศทางของลม และ
ถ้ า แปลงนั้ น เคยเป็ น แปลงเกษตรแบบดั้ ง เดิ ม ต้ อ งทิ้ ง
แปลงเพื่อให้ดินปรับสภาพเป็นธรรมชาติประมาณ 4-5 ปี ผู้ตรวจสอบแปลงออร์แกนิกจะมาจากบริษัทตรวจสอบที่ รั ฐ บาลเป็ น ผู้ เ ลื อ กให้ เ ป็ น ตั ว แทน การตรวจแปลงของ เกษตรกรจะทำประมาณ 2 ครั้งต่อปี โดยไม่มีการนัด
ล่ ว งหน้ า หรื อ ถ้ า มี ผู้ แ จ้ ง ไปว่ า แปลงใดไม่ ป ลอดสารพิ ษ
เจ้าหน้าที่ก็จะมาตรวจสอบ ผู้ตรวจสอบจะเอาผลิตภัณฑ์ จากแปลงไปตรวจสอบที่ ห้ อ งแล็ ป ถ้ า ผลิ ต ภั ณ ฑ์ นั้ น ไม่ “..บริษัทวิจัยตลาด AC Nielsen ได้สำรวจ ปลอดสารพิษจริงบริษัทตัวแทนจะมีคำสั่งห้ามจำหน่าย ความต้องการตลาดออร์แกนิกปรากฎว่า ผลิตภัณฑ์จากแปลงของเกษตรกรในตลาดทันที การผลิต ผู้บริโภค 58% ซื้อผลิตภัณฑ์ออร์แกนิก เกษตรอิ น ทรี ย์ ใ นประเทศอิ ส ราเอลนั้ น มี ค วามเคร่ ง ครั ด
เพราะมีประโยชน์ต่อสุขภาพและทำให้ อย่างมาก เพื่อรักษาชื่อเสียงของกลุ่มและให้ความเชื่อมั่น สิ่งแวดล้อมดีขึ้น ส่วน 42%...” แก่ ผู้ บ ริ โ ภค เนื่ อ งจากหากมี ผู้ บ ริ โ ภคหรื อ หน่ ว ยงานใด
ตรวจสอบพบว่าเกษตรกรรายใดไม่เคร่งครัด มีการแอบใช้
สารเคมี จ ะทำให้ ค วามเชื่ อ มั่ น ต่ อ สิ น ค้ า เกษตรอิ น ทรี ย์ ล้ า นเหรี ย ญดอลลาร์ ส หรั ฐ รองลงมาคื อ ตลาดสหรั ฐ -
ทั้งหมดในประเทศล้มได้ อเมริกา 20,000 ล้านเหรียญดอลลาร์สหรัฐ ทั้งนี้ สัดส่วน สาเหตุที่ราคาสินค้าออร์แกนิกสูงกว่าสินค้าเกษตร ทางการตลาดเมื่อเทียบกับสินค้าการเกษตรแบบปกติยังอยู่ แบบปกติเกือบเท่าตัว เนื่องจากต้องใช้แรงงานดูแลมาก ในระดับที่ต่ำมากคือ 2.5% ของตลาดสินค้าเกษตรทั้งหมด กว่าและค่าปุ๋ยชีวภาพที่ใช้ต่อไร่ก็สูงกว่าปุ๋ยเคมี (ในกรณีที่ การทำตลาดสินค้าปลอดสารพิษนั้น จะต้องมีการ เกษตรกรไม่สามารถผลิตปุ๋ยชีวภาพได้เอง) บริษัทวิจัย บริหารการผลิตและการขายให้เหมาะสม ไม่เช่นนั้นสินค้า ตลาด AC Nielsenได้สำรวจความต้องการตลาดออร์แกนิก เกษตรอินทรีย์อาจจะต้องเอาไปขายแบบตลาดสินค้าเกษตร ปรากฏว่า ผู้บริโภค 58% ซื้อผลิตภัณฑ์ออร์แกนิกเพราะมี ทั่วไป ในราคาที่ถูกกว่าที่ควรจะเป็น ควรมีบรรจุภัณฑ์
ประโยชน์ต่อสุขภาพและทำให้สิ่งแวดล้อมดีขึ้น ส่วน 42% ที่แตกต่างออกไป เพื่อให้ลูกค้าได้รับรู้ถึงความแตกต่าง
ที่ไม่ซื้อ เพราะเห็นว่ามีราคาสูงเกินไป ของผลิตภัณฑ์ไม่มีการหยิบผิดถ้านำไปวางที่ชั้นจำหน่าย
ตลาดที่บริโภคสินค้าออร์แกนิกที่ใหญ่ที่สุดของโลก ใกล้กัน ทั้งนี้ ผลิตภัณฑ์ออร์แกนิกเพื่อการส่งออกที่ผลิตได้ คือ ตลาดยุโรป ในปี 2551 บริโภคสินค้าออร์แกนิก 22,000 ส่วนใหญ่ของอิสราเอลจะมีราคาสูง เพราะมีการควบคุม
36
ตั้งแต่การผลิต การขนส่ง การเก็บรักษาภายใต้อุณหภูมิ
ที่ เ หมาะสม รวมทั้ ง คุ ณ ภาพของบรรจุ ภั ณ ฑ์ ซึ่ ง อยู่ ใ น ระหว่างการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่เป็นชีวเคมีเช่นเดียวกัน อาทิ ถุงพลาสติกที่ทำจากข้าวโพด อ้อยหรือมันสำปะหลัง สวนเกษตรแต่ละรายจะมีการติดเครื่องหมายและ
ชื่อการค้าของตนเอง และจำหน่ายในร้านค้าหน้าสวนด้วย นอกเหนือจากการส่งขายตามร้านค้าใหญ่ เพื่อให้ผู้บริโภค เกิดความมั่นใจและจดจำสินค้าได้เร็วขึ้น สามารถสร้าง อำนาจในการต่อรองราคาสินค้ากับผู้รับซื้อได้เมื่อผู้บริโภค ยอมรับสินค้านั้นๆ ตัวอย่างการสร้างชื่อและเครื่องหมาย การค้ า ผลไม้ ส ดที่ มี ใ นเมื อ งไทย เช่ น สวนส้ ม ธนาธร เป็นต้น อุปสรรคของสินค้าออร์แกนิก ได้แก่ กลุ่มผู้บริโภค ยังไม่แพร่ขยายมากนัก ราคาที่สูงกว่าสินค้าเกษตรแบบ ปกติ ความเข้าใจในสินค้าออร์แกนิกของผู้บริโภคยังมีไม่ มากนักและขาดความมั่นใจในตัวสินค้า วิธีการผลิตที่มี ความยุ่งยากและใช้เวลามากกว่าวิธีแบบปกติ รวมทั้งความ ไม่แน่นอนระหว่างความต้องการของตลาดและปริมาณการ ผลิต (Supply-Demand Imbalances)
จากการอบรมในครั้งนี้ สามารถสรุปได้ว่า ตลาด
สินค้าออร์แกนิกยังมีขนาดเล็กอยู่ แต่มีอัตราการขยายตัว
ที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่องในระยะไม่กี่ปีมานี้ (2549-2552) สิ่งที่ เป็นอุปสรรคสำคัญในการขยายตลาด คือ ภาวะเศรษฐกิจ โลกที่ตกต่ำในช่วงระยะ 2 ปีที่ผ่านมานี้ แต่สำหรับเกษตร อินทรีย์ของไทยยังอยู่ในระยะเริ่มแรก กลุ่มผู้ทำการเกษตร อินทรีย์และผู้ประกอบการยังมีจำนวนจำกัด การผลิตสินค้า เกษตรอินทรีย์ออกสู่ตลาดของเกษตรกรไทยจึงยังมีโอกาส อยู่ ม ากที่ จ ะแข่ ง ขั น กั บ ตลาดของประเทศต่ า งๆ และมี โอกาสส่งออกได้เพิ่มขึ้น ดังนั้น การไม่ใช้สารเคมีและปล่อยให้สมดุลทาง
ธรรมชาติควบคุมกันเอง ที่เรียกว่า “เกษตรอินทรีย์” นั้น
นอกจากจะได้สินค้าที่ปลอดภัยต่อผู้บริโภคแล้ว ยังมีผลดี
ต่อเกษตรกร ทั้งในด้านสุขภาพและคุณภาพชีวิตจากรายได้
ที่ เ พิ่ ม ขึ้ น อี ก ทั้ ง เกิ ด ผลดี ท างอ้ อ มต่ อ สั ง คมและสภาพ แวดล้อมทางธรรมชาติในที่สุด
37
Organic
Vegetables Story and Photograph by Royjerm Vithakamontri Translated by Suleeporn Bunbongkarn 38
Since the world has been moving toward a more consumptive economy,
people cared less about their environment and health. However, the degree of seriousness of human destructive capability has escalated causing not only deterioration in environmental health, but also declination in human health.
People, thereby, began to pay more attention to what they should eat and how they should lead their healthy life. Thus, organic food has been seen a steady increase in its popularity.
39
“Why organic?” The answer is simply because, nowadays, the demand of unsustainable agricultural activities is rising. Unsustainable agriculture refers to agricultural pattern...”
Last year, I had an opportunity to such as plants, animals and agricultural ecosystem to
attend the training on the topic of “Agricultural Products Marketing” in Beit Dagan, Israel, with diverse participants from all around the world. I gained valuable knowledge in several areas and one area that interests me the most is regarding organic agriculture. Although more than half of Israel’s area has a desert climate, the country is the world leader in agriculture. Organic agriculture is the major industry in Israel. It was so successful that in 2008, organic products had an amazingly high world sales rate which was up to 40,000 US dollars. Australia is the continent that contains the largest area for organic agriculture. The total area is as large as 28.94 million acres. Around the world, the total area of organic agriculture is 76.3 million acres which can be equal to only 1 percent of the world’s total agricultural area. The International Federation of Agriculture Movements or IFOAM defines organic agriculture as “the agricultural system that produces food and fiber which supports the sustainability of the environmental, social and economic aspects. The emphasis is laid on the soil improvement and on the respect to the abilities of the earth’s own natural resources 40
produce food and fiber. Organic agriculture is the type of agricultural production that focuses on the natural means in which farmers need to have a confidence on. The organic agriculture is based on the four principles: Health, Ecology, Fairness and Care. Israel has its own ways of conducting organic agriculture which rely on the application of natural fertilizers to increase soil fertility, crop rotation, cultivation planning according to different seasons and selections of organic seeds. Selected crops should be strong, diseases and insects resistant and passed the biological control. Most importantly, they must be certified by the government of Israel. The organic production volume in Israel is almost as high as the production volume of conventional agricultural products. The intention to produce organic products has been taken into serious account because the competition with producers of conventional agricultural products is quite high. Israel, therefore, is aiming to embrace modern vision in connecting their organic market with the traditional agricultural market.
The followed question is “Why organic?” The answer is simply because, nowadays, the demand of unsustainable agricultural activities is
rising. Unsustainable agriculture refers to agricultural pattern that relies on inefficient use of organic wastes as well as excessive application of chemical fertilizers which can stir up pollution. Even though organic agriculture is not that simple to practice, it is not too complicated. The farmers themselves firstly need to understand the nature and to pay close attention to their farms in order to solve any problems that might occur. Patience is also needed and it is important when it comes to problem solving because solving natural problems with natural means may take times, For example, the problem concerning weed, one way to the land that the conventional agriculture was once solve this problem is to cover the top soil with organic practiced, the area should be left inactive for 4-5 nylon. Another common problem is regarding insects. years for the soil to adjust its conditions. The organic The solution is to remove certain leafs which were at- farm inspection teams must be approved by the govtacked by insects. These solutions might seem difficult ernment. These teams visit the farmers to inspect their and waste time. Thus, Israel developed a new organic farms around twice a year without any prior notice. pesticide technology which produces beneficial bugs The inspection team brings back farm products to be that are capable of pest control. These bugs act as tested in the laboratory. If the results are found that pest predators. Farmers can purchase beneficial bugs the products are not organic, they will not be alfrom companies that provide this service. “Speak to lowed to be distributed in the market. The monitoring the earth and it will teach you”, an excerpt from the processes of the production of organic products are bible teaches us on how to protect the environment, quite rigorous to protect the consumers. therefore, farmers should keep in mind that it is imThe prices of organic products, when portant to fertilize their soil and keep the biological compared with those of the conventional agbalance. ricultural products, are almost doubled since In Israel, in order to practice complete organ- they require extra care and if farmers cannot proic agriculture, it is necessary for farmers to control the duce organic fertilizers, expenses on organic fertilizers quality of air and water both inside and outside their per acre will be higher than the chemical ones. AC farms. The organic farms should be located approxi- Nielsen, the market research company, conducted mately 200 meters away from conventional farms. a survey on the demand on organic produce on the The wind direction should carefully be checked. If market. The result indicated that 58% of the samthe farmers intend to practice organic activities in ple consume organic products because of health 41
42
and environmental benefits, whereas 42% refused to purchase the products because the prices are too high. The world’s largest organic market is in Europe. In 2008, the total sale volume was 22,000 million US dollars. The second largest market share is in the United States with the sales amount of 20,000 million US dollars. However, the sales proportion of organic produce, as compared with the proportion of other types of agricultural products, is still low, which can be considered as only 2.5% of the total market share. Organic marketing can be a success if the trading and production strategies are set in the right way. The organic product packaging should be different from other types of products in order to attract customers and when organic products are placed on the same shelf as conventional agricultural products, customers can simply tell the difference. The Israel export organic products are sold in high price because they are in high quality starting from production, transportation, temperature control and packaging control processes. Israel pays close attention to the packaging quality. They are now also developing natural packaging made from sugarcane, cassava and corn fibre. Each organic farm in Israel has their own brand and sells the products within their farm gates apart from distributing the products to other larger markets. The advantages are there. In this way, consumers will gain confidence and it is easier for them to recognize each brand. Moreover, bargaining power can be created after the consumer acceptance. One of the major roadblocks of expanding organic market is how to expand the customer base. The higher price, lack of understanding on the products, lack of confidence of consumers, complication of production processes and supply-demand imbalances are also main obstacles.
It can be concluded that while organic market is holding a small market share, its expansion rate has been constantly rising in the last few years (2006-2009). Another hindrance for the market expansion is the economic downturn in the last couple of years. The Thai organic market is at the primary stage. The number of organic farmers in Thailand is limited, thus, opportunities for Thai organic market expansion to the world market is promising. Not only that the consumers receive a variety of benefits from consuming organic products, farmers also gain advantages from practicing organic agriculture such as improved health conditions, increased income and better quality of life as well as valuable indirect impacts to the community and the environment. 43