Tecvid by Ümit Akyüz

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

GİRİŞ Zamanımızda Kur’an okumayı öğretme ve Kur’an okuma konusunda bir çok yanlışlar yapıldığı aşikardır. Müslümanlar için çok hassas olan bu meselede insanlara en kolay, en çabuk ve en doğru olarak Kur’an’ın öğretilmesi gerekir. İşte bu kitapla ve beraberinde hazırladığımız CD ile bu amacı gaye edindik. Bu kitapta bildirilen hükümler iyice okunur ve verilen örnekler dikkatle izlenip dinlenirse, her bir fert iyi bir okuyucu olur Allah (c.c)’ın izniyle. Zira bu kitap, Kur’an’ın herkes tarafından doğru ve güzel okunması amacıyla hem ELİF-BA niteliğinde, hem de TECVİD hükümleriyle birlikte yazılmıştır. Yeni başlayanların okuyacakları yerler işaretiyle gösterilmiştir. Ve ilgili konuları ihtiva eden örnekli tablolar konulmuştur. Ve konu yine bu işaretle bitirilmiştir. Bu sebeple yeni okuyucu, öncelikle işaretinin bulunduğu ve ilgili konuların izahlarının yapıldığı ya da tablolarının verildiği veya tabloların altında ek olarak verilen örnekleri okusun. Ta ki konunun sonunda yine işaretine ulaşıncaya kadar böyle yapsın. Bu kitaptan ve CD’den nasıl istifade edeceksiniz: 1 – Eğer Kur’an okumayı öğrenmeye yeni başladıysanız, öncelikle harfleri iyice tanıyınız ve harflerin nasıl okunduklarını iyice belleyiniz. 2 – Sonra harflerin başta, ortada ve sonda yazılışlarını iyice belleyiniz.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

3 – Sonra harekeler ve özel işaretlerle ilgili yapılan açıklamaları ve verilen örnekleri dikkatle inceleyip okuyunuz ve böylece okuyabilme alışkanlığını elde ediniz. 4 – Söz konusu olan bu meselelerle ilgili verilen sesli ve görüntülü örnekleri dikkatle izleyerek ve dinleyerek doğru okuma alışkanlığı elde ediniz. 5 – Kur’an’ı kendi başınıza okuyabileceğiniz seviyeye geldikten sonra, bu kez Kur’an’ı tecvidli okuyabilmek için tecvidle ilgili verilen hükümleri tek tek ve sindire sindire okuyup, uygulamalarını da dinleyerek ve izleyerek kendiniz de uygulamaya çalışınız. 6 – Bütün bunları başardıktan sonra kitabı baştan sona kadar okuyarak ve hazırlanan sesli ve görüntülü CD’yi tekrar tekrar dinleyerek bu konudaki ilminizi ilerletiniz. 7 – Şayet Kur’an okumayı daha önceden öğrendiyseniz, bu kitabı tekrar inceleyerek ve hazırlanan CD’yi dikkatle dinleyerek, varsa şayet eksikleriniz ya da yanlışlarınız, eksiklerinizi ve yanlışlarınızı düzeltiniz. 8 – Kur’an’ı daha önceden öğrenmiş, fakat tecvid konusunda eksiğiniz varsa, bu kitaptaki tecvidle ilgili hükümleri dikkatle inceleyin ve verilen örnekleri dikkatle dinleyin ve izleyiniz. Böylece bu konudaki eksiğinizi gideriniz. 9 – Kur’an’ı daha önceden öğrenmiş, tecvid konusunda bilginiz var fakat harflerin çıkarılışı konusunda sorun yaşıyorsanız, yine bu kitabı dikkatle okuyarak ve sesli ve görüntülü örnekleri dikkatle izleyerek ve dinleyerek bu konudaki eksiğinizi de gideriniz. 10 – Kur’an’ı daha önceden öğrenmiş, tecvid ve harfler konusunda bir sorununuz yok olduğunu düşünüyorsanız, yine de bu kitabı okuyarak ve sesli ve görüntülü örnekleri izleyip dinleyerek bu konuda kendinizi test ediniz. Arada bir fark görecek misiniz?

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

ِ ‫بِس ِم‬ ‫الرحيم‬ َّ ‫الر ْحم ِن‬ َّ ‫اهلل‬ ْ ÖNSÖZ Hamd bizi İslam’la şereflendiren Allah’a mahsustur. Allah bizi hidayete erdirmeseydi biz hidayet bulamazdık. O’ndan hidayetinin devamını diler ve O’na sığınırız… Salat ve selam Allah’ın rasulü Muhammed (s.a.s)’e, O’nun ashabına ve kıyamete kadar gerçek manada İslam dini için yaşayanlara olsun. Kur’an, dünya ve ahiret saadetini elde etmek isteyen insanlar için eşi ve benzeri bulunmayan kutsal ve yüce bir kitaptır. Aynı zamanda bu kitap, kendisine tabi olan kimselerin hayatlarını ona göre şekillendirmeleri için çizilmiş ilahi bir programdır. Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Allah, ayetleri birbirine benzeyen ve mükerrem gelen kitabı, sözlerin en güzeli olarak indirmiştir. Rablerinden korkanların bu kitaptan derileri ürperir. Sonra hem derileri hem de kalpleri Allah’ın zikrine ısınıp yumuşar. İşte bu kitap Allah’ın dilediğini onunla doğru yola ilettiği hidayet rehberidir. Allah kimi de saptırırsa artık ona yol gösteren olmaz.” (Zümer: 23) “O, kutsal kılınmış, yüceltilmiş, arınmış, sahifeler üzerindedir. İyi kimseler saygıdeğer elçilerin eliyle yazılmıştır.” (Abese: 13-16) Ömer İbni Hattâb (r.a)’den Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Allah şu Kur’an’la bazı kavimleri yükseltir; bazılarını da alçaltır.” (Müslim, İbni Mace)

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Öyleyse insanlık açısından çok önemli bir konuma sahip olan Kur’an’ın, Allah (c.c)’a hakkıyla ibadet etmek ve Allah (c.c)’ın rızasını kazanmak isteyen kimseler tarafından her yönden çok iyi bilinmesi gerekir. Kur’an’ı ve içeriğini öğrenip, anlamak ve hayata geçirmek gerektiği gibi onun okunuşunu da güzel bir şekilde öğrenmek gerekiyor. Çünkü Kur’an’ın güzel bir şekilde okunması da Allah (c.c)’ın bir emridir. Allah (c.c)’ın bu emrini O’nun istediği şekilde yerine getirmek için de Tecvid ilminin çok iyi bilinmesi gerekiyor. Tecvid ilmi teorik olarak bilindikten sonra geriye onun uygulaması kalıyor. Tecvid ilmi teorik olarak bu konuda yazılmış kitaplardan öğrenilebilir. Bu konuda yazılan kitaplar elbette vardır. Fakat bazılarının öğretme metodu oldukça zordur. Okuyucu pek anlayamaz. Bu sebeple o ilim kendisine zor gözüktüğü için ya o ilmi tamamen terk eder ya da kendince anladığını zannederek okuyuşta bir çok yanlışlar yapar. Bu gibi sorunların yaşanmaması için işte bu kitabı hazırladık ve herkesin anlayabileceği şekliyle basitleştirerek ve de örnekler vererek her meseleyle ilgili hükümleri ince bir şekilde, gereksiz ayrıntılara girmeden açıkladık. Ve bu konuda hatalar yapılmasın diye verilen örneklerin uygulamasını sesli ya da görüntülü olarak da okuyucuya ulaştırdık. Üstelik bu kitabı öyle bir üslupla hazırladık ki hiç Kur’an okumayı bilmeyen küçük bir çocuktan yetişkin bir kimseye kadar herkes hem Kur’an’ı okumayı hem de Kur’an’ı doğru okuma hükümlerini öğrenecektir. Böylece daha başlangıçta yanlış yapmaktan, yanlış okuma şekline alışmış olmaktan uzak kalarak dosdoğru bir şekilde Kur’an okuyucusu olacaktır.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

O halde Kur’an’ı tecvidli öğrenmek isteyen kimselerin kitapta açıklanan hükümleri dikkatle okumaları, anlamaları ve o konudaki örnekleri iyi bir şekilde dinleyerek pratiğini çokça yapmaları gerekir. Allah (c.c), kitabına sahip çıkan, onun hükümlerine bağlanan, onu bir hayat sistemi olarak kabul eden ve bu sebeple onun gerekleriyle amel ederek onun hakimiyeti için çalışan kimseleri aynı zamanda onu tecvidle okuyanlardan kılsın. Gayret bizden başarı Allah (c.c)’tandır.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KUR’AN’I ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN FAZİLETİ Kur’ân-ı Kerîm’i müslüman nesillere öğretmek, Kur’ an’ın korunması konusunda onlara sorumluluklarını hissettirmek, ona dil uzatanlara karşı savunma görevini yerine getirmek, her müslümanın vazifesidir. Kur’an’ı öğrenmek ve öğretmek müslümanlar için izzetin, şerefin ve saadetin önemli bir vesilesidir. Osman (r.a)’dan Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Sizin en hayırlınız Kur’an’ı öğrenen ve onu öğretendir.” (Buhari) İslam’ı gerçek bir din olarak kabullenmiş, onu gereği gibi idrak etmiş ve dava edinmiş kimselerin Kur’an’ı da gereği gibi okumayı öğrenmeleri ve ayrıca onu anlamaya çalışmaları üzerlerine düşen önemli görevlerden birisidir. Yeryüzünde Müslüman olan her fert, buna özel bir ilgi ve hassasiyet göstermeleri gerekir. Çünkü bu konu, Müslümanların ortak olan meselelerinin başında gelir. KUR’AN’I OKUMANIN FAZİLETİ Kur’an’ı okumakla Allah (c.c)’ın bizden öğrenmemizi ve uygulamamızı istediği tevhid ilmini ve buna bağlı ilimleri öğreniriz. Bununla birlikte nefislerimiz temizlenir, gönüllerimiz saflaşır ve böylece takvamız artar. Bu ise Kur’an’ı sadece lafız olarak okumakla, yani; harfleri yan yana getirip, ortaya çıkan kelimeleri ses yoluyla dışarı çıkarmakla değil, onun gereklerini idrak edip onunla amel etmekle gerçek değerini bulur.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

İşte bu şekilde Kur’an okuyan kimse gerçekten büyük sevap kazanır ve Kur’an, kendisini bu şekilde okuyan kimseye ahiret gününde şefaatçi olur. Ebû Ümâme (r.a) Resûlullah (s.a.s)’in şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Kur’an’ı okuyunuz! Zira o, kıyamet gününde sahipleri (yani onu okuyanlar) için şefaatçi olarak gelecektir.” (Müslim, Ahmed) O halde Kur’an’ı anlamak ve onunla amel etmek esastır. Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Şüphesiz ki Allah'ın kitabını okuyanlar, namaz kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden gizli, açık infak etmekte bulunanlar; bitmez tükenmez bir ticaret umabilirler.” (Fatır: 29) “Sonra bu kitap'ı kullarımızdan seçtiğimiz kimselere miras bırakmışızdır. Onlardan kimi kendine yazık eder, kimi orta davranır, kimi de, Allah'ın izniyle, iyiliklere koşar. İşte büyük lütuf budur. Bunlar, Adn cennetlerine girerler. Orada altın bilezikler ve incilerle süslenirler, oradaki elbiseleri de ipektir.” (Fatır: 32-33)

Aişe (r.a)’dan Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Kur’an’ı gereği gibi güzel okuyan kimse, Sefera denilen kerim ve itaatkâr meleklerle beraberdir. Kur’an’ı kekeleyerek zorlukla okuyan kimseye de iki kat sevap vardır.” (Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, İbni Mace)

İbni Mesud (r.a)’den Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Kim Kur’ân-ı Kerîm’den bir harf okursa, onun için bir iyilik sevabı vardır. Her bir iyiliğin karşılığı da on sevaptır. Ben, elif lâm mîm bir harftir demiyorum;

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

bilâkis elif bir harftir, lâm bir harftir, mîm de bir harftir.” (Tirmizi) Abdullah İbni Amr İbni As (r.a)’dan Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Her zaman Kur’an okuyan kimseye şöyle söylenecektir: “Oku ve yüksel, dünyada tertîl ile okuduğun gibi burada da tertîl ile oku. Şüphesiz senin merteben, okuduğun âyetin son noktasındadır.” (Ebu Davud, Tirmizi) O halde Kur’an’ı Anlama azmi olmadan ve sevap kazanma duygusundan mahrum olarak sadece okumak ya da amel etmeksizin sadece anlamak bir hayır ve fazilet olarak kabul edilemez. Amel edilmeyen bilgi fayda vermediği gibi hoş da karşılanmaz. Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Ey iman edenler! Niçin yapmadığınız şeyi söylüyorsunuz? Yapmadığınız şeyi söylemeniz Allah katında büyük gazaba sebeb olur.” (Saf : 2-3)

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

TECVİD A – TARİFİ Lügat manası: Birşeyi güzelleştirmek, süslemek, hoşça ve latif bir şekilde yapmak demektir. Şer’i manası ise: Harfleri mahreçlerine (yani, çıkış yerlerine) dikkat ederek, her harfin hakkını vererek ve okuma kurallarına riayet ederek Kur’an’ı güzel okumayı öğreten ilim dalıdır. B – HÜKMÜ Tecvid alimlerinin ittifakıyla Kur’an’ı tecvid kurallarına göre okumak kadın erkek her müslümana farzdır. Mazeretsiz olarak tecvidle okumayı terkeden kimse haram işlemiş olur. Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Kur’an’ı tertil ile (düzgün ve tane tane) oku.” (Müzzemmil: 4)

Tertil ise; sıfat ve mahreçlerine riayet ederek harfleri ve harakeleri açık telaffuz etmek, acele etmeden manasını anlamaya çalışarak Kur’an’ı tilavet etmektir. Bir başka ayette ise Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Biz nasıl okumuşsak sen de öyle oku.” (Kıyame: 18) Eğer Kur’an namazda okunuyorsa, bazen bir harfin telaffuzunu yanlış yapmak, bazen de tecvid yapmadan okumak manayı bozarsa namazın bozulmasına sebep olur. C – GAYESİ: Sadece bu konuda ilim sahibi olmak değil, bilakis bu ilmi bilip, Kur’an’ı onunla muhafaza etmek, daha iyi anlayarak Allah (c.c)’ın istediği şekilde uygulamaktır. Ancak bu şekilde Allah (c.c)’ın rızası kazanılır.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Kim Kur’an’ı tecvide göre güzel okur, fakat Kur’an’ın gereklerini tam olarak yerine getirmezse bu ilmin onun için hiç bir yararı olmaz. Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Bunlar Kur’an’ı düşünmezler mi? Yoksa kalpleri kilitli midir?” (Muhammed: 24) D – KAZANCI: Allah (c.c)’ın rızasını elde etmektir. E – TARİHÇESİ: Rasulullah (s.a.s) tecvid ilmini Cebrail vasıtasıyla Allah (c.c)’tan almıştır. Sahabeler de bu ilmi Rasulullah (s.a.s)’ tan işitme yoluyla almışlardır. Böylece bu ilim dilden dile ve nesilden nesile bize ulaşmıştır. İslam’a arapça bilmeyen topluluklar girdiğinde Kur’an’ ın telaffuzu hususunda alimler bir tehlike hissettiler. Çünkü arap olmayan müslümanlar Kur’an okurken arapça bilmediklerinden dolayı yanlış yapıyorlardı. Bu yanlışlıkların önlenmesi için “Nahv” ve “Kıraat” ilimleri doğdu. Ve bu ilimler en üst seviyeye ulaştı. Böylelikle Kur’an ve onun dili, Allah (c.c)’ın izniyle muhafaza edildi. Tecvid ilminde ilk önceleri nazariyeler ve lüzumsuz tafsilatlar yoktu. Fakat daha sonar bu ilim bir sanat haline geldi. Pratikte uygulaması olmayan lüzumsuz tafsilatlarla dolup taştı ve müslümanlar sahih tilaveti araştırma ihtiyacı duydular. Günümüzde bu konuda bir çok kitap vardır. Bunların çoğunda pratik olmayan metodlar vardır. Dolayısıyla müslümanların pratik metodu sunan bir kitaba ihtiyaçları vardır. İşte bu kitap, müslümanların ihtiyacını karşılamak için en iyi şekilde pratik bir metodla hazırlanmaya çalışılmıştır.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KIRAAT İLMİ Kıraatler on tanedir. Meşhur olanlar ise yedi tanedir. Bunların hepsi bize Rasulullah (s.a.s)’dan ulaşmıştır. Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Cibril bana bir kıraat üzerinde Kur’an’ı okuttu. Bu kıraatlerin türlerini artırması için yedi kıraat oluncaya kadar ona müracaat ettim.” (Buhari, Müslim) Bu kıraatler isimlerini, rivayet ettikleri alimlerden almışlardır. Kıraatlerden Meşhur Olanları: 1 – Ebu Amr İbn El-Ala El Basri (H. 154) 2 – İbni Kesir el-Mekki (H. 120) 3 – Nafi’ İbn Abdurrahman el-Medeni (H. 169) 4 – İbni Amir eş-Şami (H. 118) 5 – Asım İbni Ebi En-Necud el-Kufi (H.128) Bundan Hafs kıraatinin sahibi Hafs İbn Süleyman elKufi (H. 180) almıştır. Bu kitap ve sesli uygulaması bu kıraate göredir. Çünkü en meşhur olan kıraat budur. 6 – Hamza b. Habib el-Kufi (H. 156) 7 – Ali b. Hamza el-Kesai el-Kufi (H. 189) Bunların dışında üç kıraat daha vardır. Fakat bunlar meşhur değildir. Bunlar ise: 1 – Ebu Cafer el-Medeni (H.128) 2 – Yakub el-Basri (H. 205) 3 – Halef b. Hişam el-Bağdadi (H. 229) Bu kıraatlerden birisini seçen kişi okuma esnasında yalnız seçtiği kıraatle okuması gerekir. Zira bir okuyuşta birden fazla kıraatle okumak caiz değildir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KUR’AN ARAPÇASINDAKİ (FASİH ARAPÇA) HARFLERİN ÖZELLİKLERİ: Her dilin kendisine uygun bir ses özelliği vardır. Fasih arapçada ses düzeni iki türlüdür. A – HARFLER (SAVAMİT) B – HARAKELER (SAVAİT) Şimdi Bunları Tek Tek İnceleyelim: A – HARFLER (SAVAMİT): Arap dilinde toplam 28 harf vardır. Ve bunlar 28 farklı sesi verirler. Bu harfler aşağıdaki tablodaki gibidir:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Elif ba kitaplarında aşağıdaki şekilde yazılan (Lamelif) aslında bir harf değildir. Bu harf

‫ل‬

harfiyle

‫ا‬

harfinin

birleşiminden ibaret olan bir harftir.

‫ و‬ve ‫ ي‬ancak ‫ي وم‬ ‫يسر‬

‫ب يت‬

gibi sakin veya

‫ولد يلِد ود‬

gibi harakeli olduklarında harf olarak sayılırlar.

Hatta bu durumlarda bile tam olarak sayılmıyor, yarı samıt (yarı haraket) deniliyor. Bu harflere “liyn harfleri” adı da verilir. Temel harflerin verdiği seslere ayrıca gunne sesini de ekleyebiliriz. Fakat gunne ancak Kur’an okunurken yapılır. Yazı dilinde veya konuşmalarda yapılmaz.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

HARFLERİN YAZILIŞLARI HARFLERİN BAŞTA YAZILIŞI

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

HARFLERİN ORTADA YAZILIŞI

HARFLERİN SONDA YAZILIŞI

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

HARFLERİN MAHREÇLERİ VE SIFATLARI Arapça harflerin mahreçlerini (çıkışlarını( ve sıfatlarını bilmek tecvid ilmi öğrenip Kur’an’ı güzel okumak isteyenler için önemli ve temel bir konudur. Burada harflerden maksat ise yazılan harfler değil, harfleri okurken çıkan seslerdir. Mahrecin bilinmesi hece harfleri ile ilgili seslerin doğru ve tam olarak ortaya çıkmasının en büyük yardımcısıdır. Çünkü arap alfabesinde ses (fonetik) hususiyeti çok önemlidir. Arap alfabesi Lamelif hariç esasen lisanın temel harfleridir. Sessiz olduklarından hece halinde okunabilmeleri için sesli harflere muhtaçtırlar. Halbuki bu alfabede vokallik (seslilik) yapacak belirli bir harf yoktur. Her konsonant (sessiz), sanki bir vokal (ses) varmış gibi okunur. Varsayılan bu sesler ağzımızın belirli yerlerinden (mahreçlerinden) konsonantlar (sessizleri) haraket haline getirmek ile hece hasıl olur. İşte harflerin bu haraket hallerini, hece hususiyetlerini göstermek iin varsayılan vokallere (seslilere) harake, duruş haline de sukun denmiştir. Eğer seslerin ciğerlerden gelen hava akımının kuvvetiyle ses yolundaki teşekkül suretini düşünerek okursak, bu harake ve sükun tasavvurunun bir mecazdan ibaret olmayıp hadiselerin hakikatine yaklaşan bir tarif olduğunu anlarız. Anlaşılıyor ki Araplar yazı ve alfabe icad ederken sesli harfleri ayrı birer fonem (ses) ve harf edğil, sessiz harfleri

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

ayrılmayan ve mahreç hususiyetine göre renk alan zati birer hali gibi anlamışlar ve her harfin hususiyetini mahreçlerden çıkarmaya uğraşarak bellemeye çalışmışlar, yazıda ayrı birer harf suretinde göstermekten ve harf arasına sokmaktan kaçınmışlar ve hatta bunları bugünkü bildiğimiz şekilde işaretlerle ifadeye uzun zaman yanaşmamışlardır. Gerçekten harake olarak kullanılan işaretlerin rolleri sesli harflerin rolleri gibi kat’i olmayıp her sessiz harfe bitişecek sesin tabiatına tabidir. Şu halde harakeleri yalnız başına düşündüğümüz zaman belirli bir sese delalet etmez. Mesela fetha; bulunduğu harfin tabiatına göre e veya a veya â, kesra; i veya ı, damme; u rolü oynar. Bu değişmeleri birleştikleri harflerden alırlar. Bundan dolayı hakikaten sesli değillerdir. Anlaşıldığı üzere harflerin ister sesini bulmaya ister bu sesin çıktığı yeri tanımaya çalışalım harakeye ihtiayç duyulacaktır. Harfi harakeleyip yalnız başına telaffuz ederek, ses ve mahrecini bulabileceğimiz gibi harfi sakin yapıp evveline harakesi fetha olan bir hemzeyi getirerek okuduğumuz taktirde de bulabiliriz ki ikinci yol tercih edilir. Neticede harfin dayandığı ve eda edildiği yer o harfin mahreci sayılır. Tabiatıyla hece harfleri bağlı oldukları mahreçlerden çıkacaklardır. Harfler akciğerlerden dışarıya atılan hava vesilesiyle telaffuz edilirler. Onun takip ettiği yol içeriden dışarıyadır. Bu sebeple hece harflerinin mahreçleri başlangıç sırasına göre boğazdan ağıza ve dudaklara doğru kademe halinde yayılır.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Harfler toplam beş azadan çıkar ve bu azalarda toplam 17 mahreç (çıkış yeri) vardır ve bu on yedi yerden 28 harf çıkar.

Mahreçler ikiye ayrılar. Bunlar: 1 – HAKİKİ MAHREÇLER: Harflerin sesleri eğer bir yere dayanarak ve temas ederek çıkıyor ise o yere hakiki mahreç denir. Böylesi mahreçler üç organda toplanmışlardır. Bu organlar: a) BOĞAZ (HULK): Üç mahreç vardır ve altı harf çıkar. Birinci Mahreç: Boğaz dibidir. Yani, boğazın göğse birleştiği yerdir. Buradan önce hemze, sonra he harfi çıkar. İkinci Mahreç: Boğaz ortasıdır. Buradan; önce Ayn çıkar. Bu harf boğaz hafif sıkılarak, ağız açılarak ve biraz akıtılarak okunur. Sonra da ha harfi çıkar ve bu da aynı şekilde okunur. Üçüncü Mahreç: Boğaz evvelidir ki, boğazın ağıza yakın olan yeridir. Buradan; önce gayn çıkar, sonra da hı çıkar. Boğaz hırlatılarak okunur .

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) DİL (LİSAN): On mahreç vardır ve on sekiz harf çıkar. Birinci Mahreç: Büyük dil dibinin üstüyle, onun karşısı olan üst damaktır, yani küçük dilin ön kısmıdır. Buradan; kaf harfi çıkar, kalın, şiddetli, sarsılarak okunur. İkinci Mahreç: Kaf mahrecinin bir parmak aşağısıdır. Buradan; Kef harfi çıkar. Bu iki harfe büyük dilin kök kısmının üstü, üst damak ve bilhassa küçük dilin yaptığı vazife neticesinde çıktığı için lehevi harfler denir. Üçüncü Mahreç: Büyük dilin ortasıyla, karşısındaki olan üst damaktır. Buradan şu üç harf çıkar: Cim harfi, yumuşak olarak, dilin ortası kabartılıp karşısındaki damağa vurularak okunur. Şin harfi. Ye harfi. Bu üç harf aynı şekilde okunur. Bu harflere çıkış yerlerinin iki çene arasında bulunması sebebiyle ŞECRİ harfler denilir.

Dördüncü Mahreç: Dil yanları ile karşısındaki üst yan azı dişlerdir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Din yanlarından maksat, dilin sağlı sollu iki kenarı demektir. Bu kenarların ayrı ayrı veya her ikisi birden karşılarındaki üst yan azı dişlere değmesiyle çıkar. Buradan; dad harfi çıkar. Dad harfini dilin sol yanı ile çıkaran çoktur ve kolaydır. Sağ yanı ile çıkaran ise azdır ve güçtür. Üçüncü şekli ile yani her iki kenarı ile birden çıkaran ise çok az ve nadirdir. Ecri ise çoktur. Sahih dad söylemenin yolu; dilin ortasını üst damağa ve kenarı üst edras’e (yan azı dişlere) hafifçe sıktırıp, dil kenarı ile dişler arasında kalan boşlukta bir ses çıkarmaktır. Beşinci Mahreç: sağlı sollu dil ucu ile üst ön dişlerin etine yakın damaktır. Buradan; lam harfi çıkar. Çoğu kere dilin sağ ucu ile çıkarılır. Altıncı Mahreç: Dilin ucuyla karşısındaki iki üst ön dişlerin etleridir. Buradan; nun harfi çıkar. Lam mahrecinin biraz aşağısında dişlere yakın yerdedir. Yedinci Mahreç: Dilin tam ucunun bir miktar arkası ile iki üst ön dişlerin üst kısmındaki damaktır. Buradan; Ra harfi çıkar. Lam, nun ve ra harflerinin mahreçleri diş etleriyle yakından alakalı olduğu için bu harflere LİSEVİ harfler denir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Sekizinci Mahreç: Dilin ucuyla iki üst ön dişlerin yarısından yukarısıdır, yani diş etlerine kadar olan kısımdır. Buradan; diş etlerine yakın olan kısmından ta harfi çıkar. Bunun biraz aşağısından dal harfi çıkar, yarısına yakın olan kısmından, yani ortasından ise te harfi çıkar. Bu üç harfe NIT’İ harfler denir.

Dokuzuncu Mahreç: Dilin ince ucuyla iki alt ön dişlerin yarısından uçlarına kadar olan kısımdır. Buradan; yarısına yakın olan orta kısmından sad harfi çıkar, bunun biraz yukarısından sin harfi çıkar, uç kısmından ise normal ze harfi çıkar.

Onuncu Mahreç: Dil ucunun üst yüzüyle (biraz dışarı çıkarmak suretiyle) üst ön dişlerin başlarıdır. Buradan; önce zı harfi çıkar, dil ucunun biraz dişlerden dışarı çıkmasıyla zel harfi, biraz daha çıkmasıyla da se (peltek) harfi çıkar.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bu harflerin çıkışında dilin biraz da olsa yan kenarının işe karışması sebebiyle bu üç harfe ZEVLEKİ harfler denir.

c) DUDAKLAR (ŞEFE): İki mahreç vardır ve dört harf çıkar. Birinci Mahreç: İki üst ön dişlerin başlarıyla alt dudağın iç kısmıdır. Buradan; fe harfi çıkar, üst dişlerin ucuyla alt dudağın içine bastırıp üfürmek suretiyle okunur. İkinci Mahreç; iki dudak arasıdır. Buradan; dudakların birbirine kuvvetlice kapanmasıyla be harfi çıkar. Dudakların biraz daha iç kısımlarını yavaşça kapamak suretiyle mim harfi çıkar. Dudak uçları kapanmadan büzüp ileri doğru uzatmak suretiyle vav harfi çıkarılır. Bu harflere ŞEFEHİ veya ŞEFEVİ harfler denilir.

2 – TAKDİRİ VEYA İTİBARİ MAHREÇLER:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Sesin yalın halde bulunduğu ve dayanağı olmadığı bölgeye takdiri veya itibari mahreç denilir. Bu mahreçler başlıca iki azadan çıkar. Bu azalar: a) BOĞAZ İLE AĞIZ BOŞLUĞU (CEVF): Burası bir mahreçtir ki, cevf yani; ağız ve boğaz boşluğudur. Buradan med sesi çıkar. Yani med harfleri olan (‫) ا و ي‬ gelmesiyle harflerin uzatılması halinde ses buradan çıkar. b) GENİZ (HAYŞUM): Geniz boşluğudur ki, bur mahreç vardır ve gunne çıkar. Bunun için genizden gelen gizli sestir diye tarif edilmiştir. HARFLERİN SIRAYA GÖRE MAHREÇLERİ: Hemze ( ‫) أ‬: Boğaz çukurundan çıkar yani boğazın göğse bitişik olan yerinden çıkar. İnce bir harftir. Be ( ‫) ب‬: Dudakları birbirine kuvvetli bir şekilde kapamak suretiyle çıkarılır. İnce bir harftir. Te ( ‫) ت‬: Dilin ucuyla üst ön dişlerin orta kısımlarına vurmak suretiyle çıkarılır. İnce bir harftir. Se ( ‫) ث‬: Dilin ucunu ön dişlerin arasından biraz çıkarıp üst ön dişlerin ucuyla dilin üst kısmına vurarak çıkarılır, peltek bir harftir, aynı zamanda incedir. Cim ( ‫) ج‬: Dilin orta kısmını kabartıp, karşısındaki üst damağa vurmak suretiyle okunur. İnce bir harftir. Ha ( ‫) ح‬: Boğaz ortasından boğaz biraz sıkılarak, ağız açılarak ve hafif akıtılarak okunur. Kalın bir harftir. Hı ( ‫) خ‬: Boğazın ağıza yakın olan üst kısmından çıkar, boğaz hırlatılarak okunur, kalın bir harftir. Dal ( ‫) د‬: Dil ucunu üst ön dişlerin ortasından biraz yukarısına vurarak çıkarılır. İnce bir harftir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Zel ( ‫) ذ‬: Dil ucunu ön dişlerin arasından bir miktar çıkarıp üst ön dişlerin uçlarıyla dil ucunun üst ön yüzüne vurmak suretiyle çıkar. Yalnız dil (se) harfinden daha az çıkarılır. İnce ve peltek bir harftir. Rı ( ‫) ر‬: Dil ucunu ön dişlerin üstündeki damağa doğru haraket ettirmek suretiyle çıkarılır. Kendisine göre bazen kalın, bazen de ince okunur. Ze ( ‫) ز‬: Dil ucunu alt ön dişlerin başlarına değdirmek suretiyle çıkar. Keskin ve ince bir harftir. Sin (‫) س‬: Dil ucuyla alt ön dişlerin uçlarından biraz aşağısıyla çıkar. Keskin ve incedir. Şın ( ‫) ش‬: Dilin orta kısmını kabartıp karşısındaki damağa vurmak suretiyle çıkar. İnce ve yumuşak okunur. Sad (‫)ص‬: Dil ucuyla alt ön dişlerin orta kısımlarından çıkar. Kalın bir harftir. Dad (‫)ض‬: Dilin yan kısmıyla sağdan yahut soldan üst azı dişlere sürtmek suretiyle çıkarılır. Kalın bir harftir. Tı ( ‫) ط‬: Dilin ucuyla üst ön dişlerin etlerine yakın olan kısımlarına vurmak suretiyle çıkarılır. Kalın ve şiddetli bir harftir. Zı ( ‫) ظ‬: Dilin ucunu ön dişlerin arasından çok az çıkarır gibi yapıp ön dişlerin ucuyla dil ucuna dokunmak suretiyle çıkarılır. Kalın bir harftir. Ayn ( ‫) ع‬: Boğaz ortasından, boğaz hafif sıkılarak, ağız bir miktar açılıp ses akıtılarak okunur. Gayn (‫)غ‬: Boğazın ağzına yakın olan üst kısmından çıkar, kalın bir harftir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Fe ( ‫) ف‬: Üst ön dişlerin uç kısımlarıyla alt dudağın iç kısmına bastırıp üfürmek suretiyle okunur. İnce bir harftir. Kaf ( ‫) ق‬: Büyük dilin dip kısmıyla yani küçük dilin ön kısmıyla karşısındaki üst damaktan çıkarılır, şiddetli olarak okunur, kalın bir harftir. Kef (‫)ك‬: Kaf harfinin çıktığı yerin bir parmak aşağısından çıkar, ince bir harftir. Lam (‫) ل‬: Dilin sağdan yahut soldan ucuna kadar olan yan kısmıyla karşısındaki dişlerin damaklarına vurarak çıkarılır, yumuşak ve ince bir harftir. Mim ( ‫) م‬: Dudakların iç kısımlarını yavaşça birbirine kapamak suretiyle okunur. İnce ve yumuşak bir harftir. Nun ( ‫) ن‬: Dilin ucuyla üst ön dişlerin etlerine vurmak suretiyle okunur. İnce ve yumuşak bir harftir. Vav (‫)و‬: Dudak uçlarını kapatmadan büzülüp öne doğru uzatmak suretiyle okunur. İnce bir harftir. He (‫)ه‬: Boğazın dibinden çıkarılır, ince bir harftir. Ye (‫)ي‬: Dil ortasını kabartarak karşısındaki üst damağa vurmak suretiyle okunur, ince bir harftir. Not: Bir harfin mahrecinin doğru çıkarıldığı, ancak onu kendisinden önce gelen bir vasıl hemzesiyle sakin (yani cezimli) olarak okunduğunda anlaşılabilir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

HARFLERİN SIFATLARI Sıfat kendi kendine bulunamayıp varlığı başkasının varlığı ile kaim olan şey veya manalardır. Diğer bir ifade ile; bir isimle anlaıtlan kavramı nitelik, nicelik, yer, sıra gibi durumlar bakımından belirtmeye veya belirtilmesini istemeye yarayan kelimelere denir. İyi, kötü, güzel, katı gibi nitelik anlatan sıfatlara niteleme sıfatı; üç, beş, on gibi nicelik anlatanlara sayı sıfatı; şu, bu gibi bir şeyin yerini gösterenlere işaret sıfatı; birkaç, hayli, başka, bazı gibi sınırları belli olmayan bir durum anlatanlara belgisiz sıfat; hangi, nasıl, kaç gibi sorgulu sıfatlara da soru sıfatı denir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Tecvid ıstılahında sıfat; harfler mahreçlerinden çıkarken, cehr, hems, şiddet, rihvet gibi meydana gelen keyfiyetlerdir. Bu keyfiyetlerle, harfin kuvveti, zayıfı, azlığı, çokluğu bilinir. Meseleyi imkan nisbetinde örneklendirerek izah etmek istersek şöyle diyebiliriz: bir şeyi meydana getiren unsurların bütünü, o şeyin zatıdır. Harfin zatı, onunla ilgili çıkan sesin bütününden ibarettir. Harflerin sesleri mahreçlerinden çıkar. İşte mahreçlerden çıkan sesin aldığı şekil ve durumlar harfin sıfatıdırlar. İçi su ile dorludrulmuş bir bardağı herhangi bir harfin mahreci kabul edersek, bardagın içerisindeki suyun tamamı o harfin zatını, suyun aldığı şekil, renk ve çeşniler o harfin sıfatlarıdır, diyebiliriz. Harfin kendine mahsus mahreçten çıkıp çıkmadığını ancak sıfat gösterir. Bununla birlikte sıfat, bir ölçüdür. Mahreçle beraber sıfat; harfi fazlalık ve noksanlıktan korur. Sağlam bir bünyeye sahip kılar ve o bünyeyi süsler. Sıfatlar genel manada: 1 – Asli veya lazımi sıfatlar: Harflerde her zaman var olan ve ondan ayrılması mümkün olmayan sıfatlardır. Bu sıfatlar blunmazsa harflerin zatı da kalmaz. Harfin yok olması demek olur. 2 – Arızi sıfatlar: Harflere bazen bitişen bazen de ayrılabilen sıfatlardır. Harften ayrıldığında harf ortadan kalkmaz. Bu sıfatlar bir bakıma tilavetin zineti ve kıraatin güzelliği yönüyle harflere arız olan sıfatlardır. Bunlar birbirlerine zıt olmadıkları gibi, asli sıfatlara da muhalefet etmezler.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Şimdi sıfatların izahına gelelim. Başlıca sıfatlar şunlardır: 1 – CEHR: Harfi, harake ile mahrecinden çıkarıp okurken boşluk bırakmadan nefesin hepsini veya büyük bir kısmını hapsederek sesin aşikare olmasıdır. Şöyle demek te mümkündür. Yüksek ve kuvvetli sese ihtiyaç gösterme hali. Bu sıfat şu harflerde bulunur: 2 – HEMS: Harf, mahrecinden çıkarken nefes akarak sesin çıkmasıdır. Diğer bir ifade ile, sesin gizli ve hafif çıkmasıdır. Bu sıfatı üzerinde bulunduran harfleri veya meydana getirecekleri kelimeleri telaffuz ederken nefes kesilmiyor. Fakat ses yavaş yavaş hafifliyor ve kesiliyor. Bu sıfat cehr sıfatının zıddıdır ve şu harflerde bulunur: 3 – ŞİDDET: Harf iskanla mahrecinden çıkarken sesin asla akmamasıdır. Mahrecin tıkanması nefesin kesilmesidir. Başka bir ifade ile kuvvetli ses ve zor söyleme halidir. 4 – RİHVET: Harf, iskanla mahrecinden çıkarken sesin tamamen uzanıp akmasıdır. Rihvet sıfatı suhulettir (yani kolaylıktır). Bu sebeble kolay telaffuz olur. Rihvet sıfatı şiddet sıfatının zıddıdır. Bu sıfat başlıca şu harflerde bulunur: 5 – İTBAK: Harf mahrecinden çıkarken dilin üst damağa kapanmasıdır. Başlıca şu harflerde vardır.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bu harfler telaffuz edilirken, dilin bir kısmı toplanıyor, büzülüyor ve damağın bir kısmını örtüyor. Bu harfler güçlüklü ve kalın telaffuz olunurlar. Eğer bu sıfata riayet edilmezse sad, sine, dad, ze’ye, ta te’ye, za zel’e benzeyebilir. Bu bakımdan çok temrin isteyen sıfattır. 6 – İNFİTAH: Harf mahrecinden çıkarken dilin üst damaktan ayrılması veya açılması yahut damağı örtmemesidir. İtbak sıfatının zıddıdır. Başlıca şu harflerde bulunur: 7 – İSTİ’LA: Harf telaffuz edilirken ağzın ses ile dolması, ses ve dilin üst damağa meyletmesidir. Bu sıfata sahip harfler kalındır ve zor telaffuz edilirler. Bu sıfat başlıca şu harflerde bulunur: 8 – İSTİFAL: Harf telaffuz edilirken sesin düşük perdede oluşu ve dilin aşağı meyletme halidir. Ses ince ve pestir. Dil ise alt çeneye iner. Bu sıfat isti’la sıfatının zıddır. Bu sıfat başlıca şu harflerde bulunur: 9 – İZLAK: Harfin çabuk, süratli ve acele söylenebilme halidir. Bu sıfat başlıca şu harflerde bulunur: 10 – İSMAT: Sessizlik manasınadır. Ağız söylemektir. İzlak sıfatının tersidir. Bu sıfata sahip olan harfler mahreçlerinden çıkarılırken ağız ve yavaş telaffuz edilirler. Bu sıfat başlıca şu harflerde bulunur:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Buraya kadar saydığımız on sıfat zıddı olan sıfatlardır. Bunlara tecvidde Sıfatı Mutedadde denilir. Bu on sıfatı asli sıfat kabul edenler vardır. Herhangi bir harfte birbirine zıt iki sıfatın birleşmesi veya bulunması mümkün değildir. Asli olsun arızi olsun birbirine zıt olmayan sıfatlar bir harfte toplanabilirler. 11 – BEYNİYYE: Şiddet sıfatı ile rihvet sıfatı arası bir sıfattır. Mahrecinden çıkan harfin sesinin tamamen akması ile akmaması arasında olmasıdır. Bu sıfat sadece şu harflere mahsustur: 12 – SAFİR: Dilin başı ve üst ön iki dişin arasında, aşağı yukarı uzayıp yayılarak çıkan sestir. Bu sıfat başlıca şu harflerde vardır. 13 – KALKALE: Cehr ile şiddet sıfatının birleşmesinden hasıl olmuştur. Bu sıfatla muttasıf harflerde kuvvetli bir ses işitilinceye kadar mahrecin deprenmesidir, diye de tarif edilir. Kalkale sıfatı başlıca şu beş harftedir: Bunlar (‫ج ْد‬ َ ُ‫ )قُطْب‬kelimesinde toplanmıştır. Kalkale harfleri kelime ortasında veya sonunda sakin oldukları halde telaffuz edilirlerse ortaya çıkar. 14 – SUKUN: Harf, mahrecinden sakin olarak telaffuz edildiğinde bir haraketin veya sarsıntının yokluğudur. Kolaylıkla söylenir. Yavaşlık vardır. Kalkale harflerinin dışında kalan yirmi üç harfte bu sıfat görülür.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

15 – TEFEŞŞİ: Mahrecinden çıkarken harfin sesinin ağız içinde yayılmasıdır. Bu sıfat sadece şu harfe mahsustur: 16 – İNHİRAF: Harfin telaffuz edilişinde; dilin, dişlerin dibine meyletmesidir. Bu sıfat şu harflere mahsustur: 17 – TEKRİR: Harfi mahrecinden çıkarırken dil ucunun üst damağa yapışıp damaktan ayrılmayarak sürçer gibi titremesi anlamına gelir. Tekrir sıfatı sadece şu harfe mahsustur. Ancak dil ucunun damaktan ayrılarak titremesine engel olmak gerekir. Şeddeli imiş gibi okumamaya dikkat edilmelidir. 18 – İSTİTALE: Mahrecinden çıkan harfin sesinde bir uzamanın bulunuşudur. Sadece şu harfe aittir:

19 – LİYN: Yumuşaklık manasına gelir. Bu sıfat, kendileri sakin, daha önceki harfin harakesi fetha olan şu iki harfe mahsustur: Bu harfler eda edilirken ağzı açarak onların evvelindeki fetha harakesini bariz bir şekilde söylemek gerekir. Şeddeli olmamasına dikkat etmelidir. 20 – GUNNE: Genizden gelen gizli sestir. Sakin mim, nun ve tenvinde bu sıfat görülür.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

21 – BUHHA: (‫ )ح‬harfine mahsus bir sıfat olup harf eda edilirken boğazda bir sıkışma ve ağırlık görülür. Bu sıfata riayet edilmediğinde (‫ )ه‬sesi ortaya çıkar. Şu kelimeler okunarak bu sıfat bulunabilir. 22 – HARURA: Sesin tutulmasıdır. (‫ )خ‬harfine mahsus bir sıfattır. Bu harf telaffuz edilirken ses, boğazı sıkılan bir kimsenin sesi gibi çıkar. Kedinin horlama sesi gibidir. Şu kelimeler okunarak bu sıfatı bulmaya çalışalım. 23 – NEBR: Sesi, düşükken yükseltmeye denir. Hemzeye en yükseği en uzağıdır. Nebr, şiddet ve ismat sıfatları olan bir harftir ki bu sıfatlar nefesin akışına manidir. Yükseklikle, şiddet ve zorlukla eda edilir. Bu sebepten ona harflerin en ağırı denilir. Bu sıfat çoğu kere sukun halinde gelir. Kelimelerindeki hemzeleri sukun halindeki tahkik ile eda etmeye çalışalım. 24 – NEFS VEYA NEFH: bir şeyi şişirme manalarınadır. Bu sıfatla vasıflanmış harfler telaffuz edildiklerinde hava onların mahreçlerinde şişirilmiş olduğu halde dışarı çıkar. Sadece şu harflere mahsustur: Dolayısıyla bu iki harfe (menfuha” veya “menfuse” denilir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

25 – HAFA: Gizlilik veya gizlemek anlamındadır. harfi ile med harflerine hafiye denilir.

)‫(ه‬

harfi; hems,

rıhvet, istifal ve sukun sıfatlarına sahiptirler. Bu harfler söylendiğinde hafifliğin şiddetinden gözüktükleri için gizleniyorlar.

HARF SIRASINA GÖRE HARFLERDE VAR OLAN SIFATLAR

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

)‫(ا‬

Elif

: Cehr, şiddet, infitah, istifal, ismat, sukün,

nebr. Be

)‫ (ب‬: Cehr, şiddet, infitah, istifal, izlak, kalkale.

Te ) Se

‫ (ت‬: Hems; şiddet, infitah, istifal, ismat, sukun.

)‫(ث‬

: Hems, rıhvet, infitah, istifal, ismat, sukun,

nefs. Cim )‫ (ج‬: Cehr, şiddet, infitah, istifal, ismat, kalkale.

Ha )‫ (ح‬: Hems, rıhvet, infitah, istifal, ismat, sukun, buhha. Hı

)‫(خ‬

: Hems, rıhvet, infitah, isti’la, istifal, ismat,

sukun, harura. Dal )‫ (د‬: Cehr, şiddet, infitah, istifal, ismat, kalkale. Zel )‫ (ذ‬: Cehr, rıhvet, infitah, istifal, ismat, sukun. Ra

)‫ (ر‬: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, izlak, inhiraf,

tekrir, sukun. Ze Sin

)‫ (ز‬: Cehr, rıhvet, infitah, istifal, ismat, safir, sukun. )‫(س‬

: Hems, rıhvet, infitah, istifal, ismat, safir,

sukun. Şın sukun.

)‫ (ش‬: Hems, rıhvet, infitah, istifal, ismat, tefeşşi,

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Sad

)‫(ص‬

: Hems, rıhvet, itbak, isti’la, ismat, safir,

)‫(ض‬

: Cehr, rıhvet, itbak, isti’la, ismat, istitale,

sukun. Dad sukun. Ta )‫ (ط‬: Cehr, şiddet, itbak, isti’la, ismat, kalkale. Za

)‫(ظ‬

: Cehr, rıhvet, infitah, isti’la, istifal, ismat,

sukun. Ayn

)‫ (ع‬: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, ismat, sukun.

Gayn Fe

)‫ (غ‬: Cehr, rıhvet, infitah, isti’la, ismat, sukun.

)‫(ف‬

: Hems, rıhvet, infitah, istifal, izlak, nefh,

sukun. Kaf )‫ (ق‬: Hems, şiddet, infitah, isti’la, ismat, kalkale. Kef )‫ (ك‬: Hems, şiddet, infitah, istifal, ismat, sukun. Lam )‫ (ل‬: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, izlak, inhiraf, sukun. Mim

)‫ (م‬: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, izlak, gunne,

sukun. Nun sukun.

)‫ (ن‬: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, izlak, gunne,

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Vav

)‫ (و‬: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, ismat, liyn,

sukun, hafa. He

)‫(ه‬

: Hems, rıhvet, infitah, istifal, ismat, sukun,

)‫(ي‬

: Cehr, beyniyye, infitah, istifal, ismat, liyn,

hafa. Ye

sukun, hafa.

B – HARAKELER (SAVAİT) Arapçada harflerin hepsi aslında sessizdirler. Bu harfleri seslendirmek amacıyla üzerlerine veya altlarına konulan işaretlere harake adı verilir. Harakesi olmayan harflere aynı zamanda sakin harfler de denir. Harfleri

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

seslendirmek için kullanılan harakelerin üç tanesi kısadır. Bunlar ise; FETHA, KESRA, Üç tanesi ise uzundur. Bunlar ise;

DAMME’dir.

harfleridir. Bu harflere med harfleri denir. Medlerle ilgili kurallar geldiğinde bu harflerin kullanılış şekillerini daha iyi öğreneceğiz. KISA HAREKELER VE ONLARLA İLGİLİ ÖRNEKLER: a) Fetha (Meftuh): Bu işaret bazı elif ba ya da tecvid kitaplarında (ÜSTÜN) olarak öğretilmektedir. Bu işaret harflerin üzerine konur ve üzerine geldiği harf kalın ise o harfe (A) sesi, ince ise o harfe de (E) sesi verir.

FETHA İLE İLGİLİ ÖRNEKLER HARFLERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) Kesra (Meksur): Bu işaret bazı elif ba ya da tecvid kitaplarında (ESRE) olarak öğretilmektedir. Bu işaret harflerin altına konur ve altına geldiği harf kalın ise (I) sesi, ince ise o harfe de (İ) sesi verir.

KESRA İLE İLGİLİ ÖRNEKLER HARFLERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

c) Damme (Madmum): Bu işaret bazı elif ba ya da tecvid kitaplarında (ÖTRE) olarak öğretilmektedir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bu işaret harflerin üzerine konur ve üzerine geldiği harf kalın veya ince olsun (U) sesi verdirir. Arapçada (Ü) sesi yoktur. Bazı elif ba ya da tecvid kitaplarındaki bu şekildeki öğretilen okuyuş yanlıştır.

DAMME İLE İLGİLİ ÖRNEKLER HARFLERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ KARIŞIK ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KISA HAREKELERİN ÇİFT OLARAK GELİŞİ (TENVİN; NUNLATARAK OKUTMAK): Bazen harflerin üzerine çift harake gelir. İşte bu çift harakeye tenvin adı verilir. Ve o aslında harake değil, sakin olarak gelmiş hakiki nundur. a) Fethalı Tenvin: Bu işaret bazı elif ba ya da tecvid kitaplarında (İKİ ÜSTÜN) olarak öğretilir. Çünkü iki tane fethadan oluşmaktadır. Ve aşağıdaki gibi gösterilir. Bu işaret yine tek fetha da olduğu gibi harflerin üzerine konur ve üzerine geldiği harf kalın ise (AN) sesi ince ise (EN) sesi verir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

HARFLERDE BULUNUŞUYLA İLGİLİ ÖRNEKLER

FETHALI TENVİNİN KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) Kesralı Tenvin: Bu işaret bazı elif ba ya da tecvid kitaplarında (İKİ ESRE) olarak öğretilir. Çünkü iki tane kesradan oluşmaktadır. Ve aşağıdaki gibi gösterilir.

Bu işaret yine tek kesra da olduğu gibi harflerin altına konur ve altına geldiği harf kalın ise (IN) sesi, ince ise (İN) sesi verir. HARFLERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KESRALI TENVİNİN KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

c) Dammeli Tenvin: Bu işaret bazı elif ba ya da tecvid kitaplarında (İKİ ÖTRE) olarak öğretilir. Çünkü iki tane dammeden oluşmaktadır. Ve aşağıdaki gibi gösterilir. Bu işaret yine tek damme de olduğu gibi harflerin üzerine konur ve üzerine geldiği harfe sadece (UN) sesi verir. HARFLERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

DAMMELİ TENVİNİN KELİMELERDE BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

DİĞER İŞARETLER VE GÖREVLERİ: Arapçada harflerin üzerlerine gelen harakeler dışında bazı işaretler daha vardır. Bunlar: a) Cezm (Sukun): Bu işaret harflerin üzerine konur ve üzerine geldiği harfi sakin okutarak, o harften önce gelen harakeli harfe vurdurarak, yani birleştirerek bir hece şeklinde okutturur. Ve bu işaretin şekli aşağıdaki gibidir. Daha önce belirttiğimiz gibi harakesi olmayan harflere sakin dendiği gibi, cezimli harflere de sükun diyoruz. Bir örnekle bu işaretin kullanılışını daha iyi öğrenelim:

Bu örnekte görüldüğü üzere ilk harfimiz

(‫ )م‬harfi ve

‫م‬

üzerinde fetha olduğu için (ََ ) (ME) şeklinde okunması gerekiyor. İkinci olarak ise (‫ )ن‬harfi cezimli olarak

‫ن‬

gelmiştir. Bu sebeple (َْ ) (N) şeklinde sakin olarak

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

‫م‬

okunur ve (ََ )ye vurdurarak yani birleştirilerek okutulur. Böylece yukarıdaki yazılan ibare okunur.

(‫)م ْن‬ َ (MEN) şeklinde

CEZM İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

b) Şedde: Bu işaret harflerin üzerine konur ve üzerine geldiği harfi, sanki o harften iki harf varmış ve birincisi cezimli yani sakinmiş gibi, ikincisiyse kendisiyle birlikte gelen harakenin verdiği sesmiş gibi okunur. Ve bu işaretin şekli aşağıdaki gibidir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bir örnekle bu işaretin kullanılışını daha iyi öğrenelim.

Bu örnekte görüldüğü üzere ilk harfimiz (‫ )م‬harfi ve

‫م‬

üzerinde fetha olduğu için (َ ) (ME) şeklinde okunması gerekiyor. İkinci olarak ise (‫ )ن‬harfi şeddeli olarak gelmiştir. Buna göre (‫ )ن‬harfinden sanki iki tane varmış

gibi düşüneceğiz. Ve birinci (‫ )ن‬harfini sakin yani cezimli

‫ن‬

olarak (َ ) (N) şeklinde okuyacağız ikinci (‫ )ن‬harfini ise fethalı

‫ن‬

olarak ( ) (NE) şeklinde okuyacağız. Bu

açıklamaya göre okuyuş:

yani (MENNE) şeklinde olacaktır. ŞEDDE İLE İLGİLİ ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

NOT: Şeddeli bir harf geldiğinde eğer o harf kesralı ise kesra harfin altına da konabilir, şeddenin altına da. Yukarıdaki örnekte kesra şeddenin altına gelmiştir. Bu örneğin yazılışını her iki şekilde tekrar görelim:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

TECVİDİN HÜKÜMLERİ Harflerin mahrec ve sıfatlarını anlattıktan sonra bu bölümde size tecvidin (veya tertilin) hükümlerini anlatacağız. Bu hükümleri herkesin rahatlıkla anlayabileceği şekilde örneklendirerek ve mümkün olduğunca kolaylaştırarak açıkladık ve açıklamalar sonrası dinlenilmesi ve de tatbik edilmesi için sesli örneklerin iyice dinlenip tekrarlanmasını tavsiye ettik. Böylece bu kitaptaki hükümleri iyice öğrenip aynı zamanda da tatbikatını güzel bir şekilde yapan kimse hem Kur’an’ı arap şivesiyle tecvidli olarak okuyacak hem de bu hususta yanlışa düşmeyecektir. Tecvidle ilgili hükümler şöyledir: BİRİNCİ HÜKÜM: MED (UZATMA) HÜKÜMLERİ MED: Uzatma demektir. Tecvidde ise; sesi, med harflerinden bir harf ile uzatmak manasına gelir. Med harfleri üç tanedir ve şunlardır: a) Kendisinden önceki harf meftuh olan sakin (‫)ا‬ (ELİF): Bunun manası; eliften önce gelen harfin mutlak

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

fethalı olarak gelmesi ve elif harfinin de harakesiz olarak gelmesi demektir. örnekle görelim:

(‫)ا‬

harfinin bu şekilde kullanılışını bir

Bu örnekte görüldüğü üzere)‫( (ب‬B) harfi fethalı olarak

)‫(ب‬şeklinde gelmiş ve kendisinden sonra (‫ )ا‬harfi sakin, yani harakesiz olarak şeklinde gelmiştir. O halde bu yazılışı

)‫(ب ا‬

UZATARAK okuyacağız.

(BE-) şeklinde fakat bir elif miktarı

okuyacağız.

Yani;

(E)

harfini

uzun

BİR ELİF MİKTARI ise; (‫ )ا‬harfini ağzımızdan çıkarırken geçen süre kadardır. Bu ise iki harakettir. İKİ HARAKET ise; şehadet parmağımızı bir kez kaldırıp indirecek kadar geçen bir süredir. Bunu şöyle yaparsak, uygulamasını daha iyi anlamış oluruz: Avuç içi masaya yapışacak şekilde elimizi tamamen açarak bir masanın üzerine koyalım sonra da şehadet parmağımızı bir kez havaya kaldırıp indirelim. İşte bu kaldırıp indirme iki harakettir ve tecvid ilminde bir elif miktarı olarak isimlendirilir. ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) Kendisinden önceki harf meksur olan sakin

(‫)ي‬

(YE): Bunun manası; Ye’den önce gelen harfin mutlak kesralı olarak gelmesi ve ye harfinin de harakesiz olarak gelmesi demektir. (‫ )ي‬harfinin bu şekilde kullanılışını bir örnekle görelim: Bu örnekte görüldüğü gibi )‫ (م‬harfi kesralı olarak yani

)‫ ِ(م‬şeklinde gelmiş. Kendisinden sonra ((‫ ))ي‬harfi sakin, yani harakesiz olarak şeklinde gelmiştir. O halde bu ِ yazılışı (‫)م ي‬ (Mİ-) şeklinde fakat bir elif miktarı UZATARAK okuyacağız. Örnekler:

okuyacağız.

Yani;

(İ)

harfini

uzun

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

c) Kendisinden önceki harf madmum olan sakin (‫)و‬ (VAV): Bunun manası, vav’dan önce gelen harfin mutlak dammeli olarak gelmesi ve vav harfinin de harakesiz olarak gelmesi demektir. (‫ )و‬harfinin bu şekilde kullanılışını bir örnekle görelim:

Bu örnekte görüldüğü gibi yani

)‫(م‬

harfi dammeli olarak

)َ‫ (م‬şeklinde gelmiş. Kendisinden sonra (‫)و‬

harfi

sakin, yani harakesiz olarak şeklinde gelmiştir. O halde bu yazılışı

)‫و‬

UZATARAK okuyacağız.

‫( (م‬MU-) şeklinde fakat bir elif miktarı okuyacağız.

Yani;

(U)

harfini

uzun

Not: Bazen (‫ )و‬harfinden sonra bir de (‫ )و‬konur. (‫)ا‬ harfinin konması okuyuşta bir değişiklik yapmaz. Yine aynı şekilde uzatılarak okunur. (‫ )و‬harfinin bu şekilde kullanılışını da bir örnekle görelim:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bu örnekteki kelimenin ilk hecesini az önceki örnekte

(‫ )ت‬harfi dammeli olarak yani )‫ (ت‬şeklinde gelmiş. (‫ )و‬Harfi ise açıkladık. İkinci hecesine baktığımızda

sakin, yani harakesiz olarak gelmiş, ondan sonra da yine harakesiz bir (‫ )ا‬gelmiştir. O halde bu yazılışı

) ‫(ت و ا‬

(TU-) şeklinde ve yine bir elif miktarı UZATARAK okuyacağız. Yani; (U) harfini yine uzun okuyacağız. Aşağıdaki örnekleri siz okuyunuz: Örnek:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

MED YAPILACAĞINI VEYA YAPILMAYACAĞINI BELİRTMEK İÇİN KULLANILAN BAZI İŞARET VE KELİMELER a) harflerin üzerine veya altına konulan bu işarete “ASAR” ismi verilir ve üzerine geldiği harfin bir elif miktarı uzatılması gerektiğini ifade eder. Örnekler:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

~ içinde med harfi bulunan kelimelerin altına veya

üzerine konulan bu işaret o kelimede uzatma yapılacağını hatırlatır. Ve kelimenin durumuna göre uzatma miktarı tayin edilir.

c) Bazı kelimelerin altına yazılan

‫ قصر‬ibaresi o

kelimede med harfi varsa bile uzatma yapılmayacağını gösterir.

d) Yine bazı kelimelerin altına yazılan ‫ مد‬ibaresi o kelimede uzatma yapılması gerektiğini gösterir.

KARIŞIK ÖRNEKLER

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Aşağıdaki örnekleri okuyarak önceki bilgilerinizi iyice pekiştiriniz

KARIŞIK ÖRNEKLER Aşağıdaki örnekleri okuyarak önceki bilgilerinizi pekiştiriniz.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

MEDLERİN SIFATLARINA GÖRE SINIFLANDIRILMASI Medler sıfatlarına göre iki kısımda sınıflandırılırlar. Birincisi: Asli Sıfatlarına Göre Medler Bu medler med harflerinin harakesiz olarak gelmesiyle yapılan medlerdir. Bu medler başlıca şunlardır: 1) Meddi Tabi. 2) Meddu’l İvad. 3) Meddu Sıla Sugra. İkincisi: Fer’i (Arizi) Sıfatlarına Göre Medler. Bu medler ise sebebi med sebebiyle uzatma yapılan medlerdir. Sebebi Med ise; Meddi yani uzatma yapmayı gerektirecek sebep demektir. Uzatma yapmayı gerektirecek sebeb ise ikidir. Bunlar: a) Hemze b) Sukun a) Hemze: Harakeli elife hemze ismi verilir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Hemze yukarıda da görüldüğü gibi bazen uzun olarak gelir ki buna (Uzun hemze denir).

Bazen de yukarıdaki şekildeki gibi gelir ki buna da kırık hemze denir. Hemze cezimli olarak geldiği harfleri biraz şiddet vererek okutturur. Örnek:

Vasıl ve Kat’ı Hemzeleri: 1) Vasıl (bağlama veya geçiş) Hemzesi: a) Başta bulunan hemzeler, şu kelimelerden önce bulunurlarsa vasıl (bağlama) hemzesi adını alır ve üst taraflarındaki harf kendilerine ulandığında okunmazlar.

‫ ال‬takısının başına ‫ ل‬harf gelirse hemze yazılmaz. b) Üç harfli fiillerin emiri ile, üçden çok harfli fiillerin (ifal)’den başka)masdar, madi ve emir başlarında da hemze böyledir. Örnek:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

2) Bunların dışında kalan hemzeler maktua (kesme) hemzesi adını alır ve daima okunurlar.

HEMZE SEBEBİYLE UZATILAN MEDLER ŞUNLARDIR: 1) 2) 3) 4)

Meddu’l Bedel. Meddu Sıla Kubra. Meddi Munfasıl. Meddi Muttasıl.

a) Sukun: Cezimli gelen harfin sakin olarak ya da şeddeli harfin ilk çıkarılan harfinin sakin olarak okunması. Harakesiz harfe de sukun dendiğini daha önce öğrenmiştik. Bu sebeple med harfleri harakesiz geldiğinde asli med olduğunu belirtmiştik. SUKUN SEBEBİYLE UZATILAN MEDLER ŞUNLARDIR 1 – Meddi Lazım. 2 – Meddi Arız Li Sukun. 3 – Meddi Liyn.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Sıfatlarına inceleyelim:

göre

medleri

şimdi

ayrıntılı

olarak

BİRİNCİSİ: ASLİ SIFATLARINA GÖRE MEDLERİN HÜKÜMLERİ: 1 – MEDDİ TABİİ: Harakeli bir harften sonra med harflerinden birisi gelmiş ve bu med harflerinden sonra da fazla uzatmaya sebep olan hemze veya sukun gelmemişse MEDDİ TABİ olur.

Yukarıdaki örneklerde dikkat edilirse harakeli bir harften sonra med harflerinden birisi gelmiş ve med harflerinden sonra da fazla uzatmaya sebep olan hemze veya sukun gelmemiştir. O halde bu yazılışları “MEDDİ TABİ” yaparak okuyacağız. MEDDİ TABİNİN HÜKMÜ: Meddi tabiyi BİR ELİF miktarı yani iki haraket uzatmak VACİPtir. VACİP: Tecvidde bütün imamların uzatılmasında ittifak ettikleri manasındadır. Fazla uzatmaya sebep olan hemze ve sukun gelmesi halinde meddi tabi yapılmaz. Bu durumda meddin çeşidi ve hükmü değişir. Aşağıdaki örneklere dikkat ediniz: Bu örneklerdeki hükümleri daha sonraki kaidelerde açıklayacağız. Aynı şekilde sakin olan bir med harfiyle biten kelimeden sonra okunmayan elif ve lamla birlikte gelen şedde sebebiyle veya harakesiz bir eliften sonra gelen sakin bir

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

lam sebebiyle başka bir kelimeye geçiliyorsa yine meddi tabi yapılarak okunmaz. Örnek:

Bu ayette med harfinden sonra okunmayan bir elif ve lamla birlikte şeddeli bir harf gelmiş ve birinci kelimeden ikinci kelimeye direkt geçilmiştir. Bu sebeple burada med yapılmaz. Örnek:

Bu ayette med harfinden sonra sakin bir elif gelmiş, ondan sonra da sakin bir lam gelmiş ve birinci kelimeden ikinci kelimeye direkt geçilmiştir. Bu sebeple burada da med yapılmaz. Bazen hemzenin altında “Vav” harfi olur, fakat med yapılmaz. Bu tür kelimelerde Vav harfi med harfi olmayıp, hemzenin dayanağı durumundadır. Örnek:

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN: Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

2) MEDDU’L İVAD: Kelimenin sonunda mansup tenvin (yani; fethalı tenvin sakin bir elif ile birlikte) geldiğinde o kelimede durulduğu zaman tenvinin elife çevrilerek okunmasıdır. Durulmadan geçilirse o kelime tenvinli olarak okunur. Bu durumda tenvin ve ondan sonra gelen kelimenin ilk harfine göre hüküm alır. Bunu da tecvidle ilgili sonraki kaidelerde açıklayacağız. Örnek:

Yukarıdaki örneklere dikkat edilirse sağdaki kelimelerin sonu fethalı tenvin ile mensup olarak bitmiş. Eğer ki bu kelimelerin sonunda duracak olursak kelimeleri soldaki şekilleriyle elife çevirmek suretiyle uzatarak okuruz. İşte buradaki uzatmaya meddul ivad denir. MEDDU’L İVAD’IN HÜKMÜ: Meddu’l İvad’ı BİR ELİF miktarı, yani iki haraket uzatmak VACİPtir. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

3) MEDDU SILA SUGRA: Üçüncü tekil şahıs erkek zamir )‫ه‬ )’den önce sakin bir harf veya med harfi gelmemesi ve harakeli bir harf gelmesi ve de bu zamirden sonra uzatma sebebi olan hemze gelmemesi halinde meddu sıla sugra olur. Örnek:

Yukarıdaki örneğe dikkat edilirse

)‫ (ه‬harfinden önceki

harf harakeli olarak gelmiş, kendisinden sonra uzatmaya sebep olacak hemze veya kendisinden önce med harfi ya da sukun bulunmamaktadır. Bu durumda

)‫(ه‬

harfi

uzatılarak okunur. MEDDU SILA SUGRA’NIN HÜKMÜ: Meddu sıla sugra’yı BİR ELİF miktarı, yani iki haraket uzatmak VACİP’tir. Bu hüküm “he” harfi kelime sonunda dammeli gelirse, ondan önceki harf fetha veya damme ise yukarıdaki gibi bir elif miktarı çekilerek, sanki “he”nin önünde gizli bir “vav” harfi varmış gibi okunur. Bu görülmeyen “vav” harfine “vav’ı mukaddera (gizli vav)” denir. Yine “he” harfinin harakesi kesra olur, ondan önceki harf de kesra olursa bu kez “he” harfinin önünde gizli bir “ye” varmış gibi okunur. Bu görülmeyen “ye” harfine “ye’yi mukaddera (gizli ye)” denir. Bu Zamir Geldiği Veya Kelimenin Sonu “He” Olarak Bittiği Halde Med Yapılmayacak Durumlar:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

a) Bu zamirde durulması halinde bu zamir sakin olarak okunur ve med yapılmaz.

kelimesinde durulursa şeklinde okunur. b) Bu zamir harakeli olarak gelse bile bu zamirden sonra okunmayan bir elif ve eliften sonra da sakin bir lam geldiği zaman yine bu zamirde med yapılmaz ve direkt geçilir.

c) Bu zamir harakeli olarak gelse bile kendisinden önce sakin harf gelmesi halinde bu durumda med yapılmaz.

d) Yine bu zamir harakeli olarak gelmesi halinde kendisinden önce med harfi gelmişse bu durumda da med yapılmaz.

Fakat Kur’an’daki sadece şu ayet bu kaideden ayrı tutulmuştur.

Bu ayetteki zamir kısa meddu sıla yapılarak okunur. e) Şu ayette de med yapılmaz ve zamir kısa okunur.

Bu ayetteki zamir ise med yapılmadan, kısa okunur.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

f) Eğer ki “he” harfinin harakesi fetha (üstün) ise yine med yapılmaz. Bu şekillerde gelen “he” harfi kelimenin aslındandır, zamir değildir. fiilerinde olduğu gibi g) Şu ayette de med yapılmaz ve zamir kısa okunur.

Bu ayetteki “hu” harfi zamir değil, kelimenin aslındandır.

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız.

İKİNCİSİ: FER’İ (ARİZİ) SIFATLARINA GÖRE MEDLER: A) HEMZE SEBEBİYLE UZATILAN MEDLER: Bunlar sırasıyla şunlardır:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

1 – MEDDU’L BEDEL: Bu med, sadece kelimenin başında iki hemze yan yana geldiği ve ikinci hemze sakin olduğu zaman olur. Sakin olan hemze, önceki hemzenin harakesine uygun olarak çevrilir. İkinci hemze ilk hemzenin harakesine uygun olarak çevrildiği için bu isimle isimlendirilmiştir. Örnek:

Yukarıdaki örnekte sağdaki kelime tek elifle üzerinde dikine bir işaretle (asar ile) gösterilmiştir. Oysa bu kelimenin asıl yazılışı sol taraftaki gibidir. Yani iki hemze yan yana gelmiştir ve birincisi harakeli ikincisiyse sakindir. İşte bu sebeple bu kelimenin başındaki hemze uzatılarak okunur. MEDDU’L BEDEL’İN HÜKMÜ: Meddu’l bedel’i BİR ELİF miktarı yani iki haraket uzatmak VACİPtir. Meddu’l bedel bazen aşağıdaki şekillerde de gelebilir:

Bu örneklerde her ne kadar hemzeden sonra‫ و‬veya harfleri gelmişse de o

‫و‬

‫’ي‬nin

‫ي‬

asılları hemzedir ve

kendinden önce gelen harfin harakesine göre şekil almışlardır. Fakat ayetlerdeki kelimelerin başında hemzeden sonra her

‫و‬

veya

‫ي‬

harakesiz olarak geldiğinde her zaman

meddu’l bedel olmaz. Duruma göre meddi tabi olur duruma göre ise hiç med yapılmadan okunur. Şu ayetlerde olduğu gibi:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Buradaki uzatma meddu’l bedel değil, meddu tabi’dir.

Bu ayetteki hemzeden sonra med harfleri gelmesine rağmen, uzatma yapılmaz. Normal okunur. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız.

2 – MEDDU SILA KUBRA: Bununla ilgili gerekli haller de aynen meddu sıla sugrada olduğu gibidir. Fakat aradaki tek ayırt edici fark, harakeli zamir sonra harakeli bir hemzenin gelmesidir. Örnek:

)‫ه‬

‫)ه‬den

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Yukarıdaki

örnekte

görüldüğü

gibi

harfinden sonra yine harakeli bir hemze

harakeli

‫ه‬

ِ‫ إ‬gelmiş. İşte bu

durumda meddu sıla kubra yapılır. MEDDU SILA KUBRA’NIN HÜKMÜ: Meddu sıla kubrayı BİR, İKİ, İKİ BUÇUK ELİF miktarı, yani iki, dört, beş haraket uzatmak CAİZdir. CAİZ: Tecvidde tüm imamların uzatılması noktasında karar birliğine varamadıkları manasındadır DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

3 – MEDDİ MUNFASIL: Son harfi med harflerinden biri olan bir kelimeden sonra ilk harfi harakeli hemze olan başka bir kelime geldiğinde meddi munfasıl olur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimenin sonu med harflerinden birisi olan elif ile bitmiş, sonraki kelimede harakeli bir hemze ile başlamıştır. İşte bu gibi durumlarda meddi munfasıl yapılarak okunur.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

MEDDİ MUNFASIL’IN HÜKMÜ: Meddi munfasılı, BİR, İKİ VE İKİ BUÇUK ELİF miktarı yani iki, dört, beş haraket uzatmak CAİZdir. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

4 – MEDDİ MUTTASIL: Aynı kelimenin içinde med harflerinden hemen sonra harakeli bir hemze geldiğinde meddi muttasıl olur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi aynı kelimede med harfi harakesiz olarak gelmiş ve hemen med harfinden sonra hemze harakeli olarak gelmiş. Böyle durumlarda meddi muttasıl yapılarak okunur. MEDDİ MUTTASIL’IN HÜKMÜ: Meddi muttasılı İKİ VEYA ÜÇ ELİF miktarı, yani dört veya altı haraket uzatmak VACİPtir. Fakat bu medde durulması gerekiyorsa mutlak olarak altı haraket uzatmak gerekir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Not: Meddi Muttasılda kırık hemze geldiği halde Kur’an’da bazı kelimelerde meddi muttasıl olduğu halde uzun hemze şeklinde yazılmıştır. Örnek:

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız.

B) SUKUN SEBEBİYLE UZATILAN MEDLER: Bunlar sırasıyla şunlardır: 1 – MEDDİ LAZIM: Med harflerinden sonra hemen sukunu lazım gelirse meddi lazım olur. Ve her ikisinin de aynı kelimede olması şarttır. SÜKUNU LAZIM: Durulsa da geçilse de her zaman sukun olarak okunur. Meddi lazım dört çeşittir: a) Meddi Lazım Kelimei Musakkale: Ağır kelimeli med demektir. Bu ise aynı kelime içerisinde med harfinden sonra şeddeli bir harfin gelmesiyle söz konusu olur.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi med harfinden sonra şeddeli bir harf gelmiştir. Bu durumda meddi lazım yapmak gerekir. b) Meddi Lazım Kelimei Muhaffefe: Hafif kelimeli med demektir. Bu ise aynı kelime içerisinde harfi medden sonra cezimli bir harfin gelmesiyle söz konusu olur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi med harfinden cezimli bir harf gelmiştir. Bu durumda meddi lazım yapmak gerekir. Bu hüküm Kur’an’ı kerimde sadece iki yerde bulunmaktadır.

3 – Harfi Musakkale: Ağır harf demektir. Bu hüküm daha çok huruful mukatta’ denilen harflerde söz konusudur. Ve şöyle olur: Bir harf okunurken harfin içinde geçen med harfinden sonra şeddeli bir harfin gelmesiyle söz konusu olur. Örnek: Bu harflerin tek tek okunuşu şöyledir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Yukarıdaki örneğin okunuşunda görüldüğü gibi med harfinden sonra sakin bir harf, ondan sonra da mim harfi harakeli olarak gelmiştir. Dolayısıyla bu iki harf şeddeliymiş gibi okunur. Bu durumda meddi lazım yapmak gerekir. Ve okunuşta şöyle gösterilir.

Harfi musakkale harfleri şunlardır: Fakat Kur’an’da bazı huruful mukatta harfleri bu hükmün dışındadır. Bunlar ise Bu harflerden birisi geldiğinde meddi tabi yapılarak okunur. Bu harf geldiğinde ise meddu liyn yapılarak okunur.

Bu surelerde meddu liyn yapılarak okunur. 4 – Harfi Muhaffefe: Hafif harf demektir. Bu hüküm de huruful mukatta harfleri için geçerlidir. Ve bu kez huruful mukatta harflerindeki med harfinden sonraki harf sakin olduğunda bu hüküm söz konusu olur. Örnek:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bu kelimelerin okunuşları şöyledir: Yukarıdaki kelimelerin okunuşlarına baktığımızda her bir kelimede med harfinden sonra sakin bir harf gelmiştir. Dolayısıyla burada meddi lazım yapmak gerekiyor. MEDDİ LAZIMIN HÜKMÜ: Meddi lazımı 3 elif miktarı yani 6 haraket uzatmak VACİPtir. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve tekrar ediniz:

2 – MEDDİ ARIZ Lİ SUKUN: Med harflerinden hemen sonra sukunu arız bulunursa meddi arız olur. SUKUNU ARIZ: Esasen harakedir. Üzerinde durulduğu için sukun olarak okunur. Örnek: Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi kelimenin sonu aslında sakin değil. Fakat durduğumuz zaman onu sakin olarak ve şöyle okuruz:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Bu durumda meddi arız li sukun yaparak okuruz. Şayet durmayıp da geçersek bu durumda meddi tabi olur. MEDDİ ARIZ Lİ SUKUNUN HÜKMÜ: Meddi arızı, 1, 2 ve 3 elif miktarı yani 2, 4, 6 haraket uzatmak CAİZdir. Bunlardan 2 haraket uzatmaya KASR denir. 4 haraket uzatmaya TEVASSUT denir. 6 haraket uzatmaya ise TUL denir. Eğer ki kelimenin sonu fetha ile bitmişse bu üç şekilden birisiyle okunur. Örnek: Eğer ki kelimenin sonu kesra ile bitmişse bu üç şekilden birisiyle ya da kasr ile birlikte REVM ile okunur. REVM ise: hafif bir sesle harfin harakesini belirtmeye denir. Örnek:

Eğer ki kelimenin sonu damme ile bitmişse kesralıdaki şekillerden birisiyle ya da Tul ile İŞMAM, tavassut ile İŞMAM, kasr ile İŞMAM ile birlikte okunur. İŞMAM: Sükundan sonra dudakları büzerek toplamaktır ve dammeye mahsustur. İşmam ile okumak istendiğinde önce o kelime kasr, tavassut yahut tul ile çekilir. Sonra kelimenin sonu cezimle bağlanır ve dudaklar yumularak dammeye işaret edilir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

İşmam sessiz olarak, yalnız dudakların işaretiyle yapıldığından bunu ancak görenler anlayabilirler. Bundan dolayı işmam gözü gören fakat kulağı duymayan sağırlara mahsus olduğu söylenmektedir. Revm de harakenin durumunu açıklamak için bir beyandır. Bunu ancak duyanlar anlar. Bunu gözleri görmeyen amalar kulakları vasıtasıyla anlarlar. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

3 – MEDDİ LİYN:

‫ و‬ve ‫ ي‬harflerinden herhangi biri

sakin ise önceki harf de meftuh ise

‫و‬

‫’ ي‬den sonraki

harflerde durulma sebebi ile sakin iseler meddi liyn olur. Örnek:

İzah: Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi sakin

‫’ ي‬den

sonraki harf aslında harakeli. Fakat durulduğu zaman sakin olarak okunur. Bu durumda meddu liyn yapılarak yani şöyle okunur:

Şayet

‫و‬

yapılmaz.

‫ي‬

’den sonraki harfte durulmazsa med

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

MEDDU LİYNİN HÜKMÜ: Meddu liyni 1, 2 ve 3 elif miktarı, yani 2, 4, 6 haraket miktarı uzatmak CAİZdir. Yani meddu arız gibi Kasr, Tavassut veya Tul ile okunur.

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

UYARI: Bir vakit içinde Kur’an okuyan kimse, caiz olan medlerin hepsini aynı miktarda uzatması gerekir. Yani caiz olan medleri 4 haraket uzatmak isteyen kişi bütün caiz medleri 4 haraket uzatması gerekir. Bu bir vakit için geçerlidir. Başka bir vakitte Kur’an okurken 3 haraket uzatmak isterse aynı şekilde bütün caiz medleri 3 haraket uzatması gerekir. Bazısını çok bazısını az uzatmak caiz değildir. PRATİK ALIŞTIRMALAR 1 - Aşağıdaki ayetleri dikkatlice dinleyin ve içindeki Meddi Muttasıl ve Meddi Munfasılları çıkarın:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

2 – Aşağıdaki ayetleri dinleyerek meddi lazım ve meddi arızları bulun:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

İKİNCİ HÜKÜM: SAKİN NUN VE TENVİNİN HÜKÜMLERİ Sakin nun demek; cezimle biten nun demektir. TENVİN: Nunlamak demektir. Bilhassa isimlerin sonuna yazıyla değil lafzen bitişen sakin nundur. Belli şekli olmadığı için çift harake ile yazılır, fakat hakiki nundur. Harake değildir. Durulduğu zaman nasb hali (yani; tenvinden sonra okunmayan bir elif gelmesi) hariç telaffuz edilmez. Nasb halinde ise tenvin elif olarak okunur.

ÖRNEKLER:

kelimelerini okurken durulduğunda

şeklinde okunur.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

kelimesi ise durulduğunda

şeklinde okunur. Sakin nun ve tenvinin dört hükmü vardır. Bunlar: İzhar, iklab, idgam, ihfa. a) İZHAR: Kelime Manası: Belirtmek, açıklamak demektir. Tecvid ıstılahında ise; nun harfi ve tenvini gunnesiz olarak kendi mahrecine göre çıkarmaktır. Sakin nun veya tenvinden sonra boğaz harfleri denilen altı harften birisi gelirse izhar olur. Yani tenvin ve sakin nun olduğu gibi okunur. Bu harfler şunlardır:

Örnek:

Yukarıdaki

örnekte

harflerinden birisi olan

cezimli

nundan sonra izhar

‫ ع‬harfi gelmiştir. Bu sebeple nun

harfi olduğu gibi ve izhar harflerinin sesine karıştırılmadan ayrı olarak okunur. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyin ve siz de tekrarlayın. 1) Sakin Nun ve izhar harflerinin aynı kelimede olduğu örnekler:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

2) Sakin Nun ve İzhar harflerinin ayrı ayrı kelimelerde olduğu örnekler.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

3 – Tenvinle ilgili örnekler:

b) İKLAB: Kelime manası: Çevirmek demektir. Tenvin ve sakin nundan sonra olur. Yani nun ve tenvin

‫ب‬

harfi gelirse iklab

‫‘م‬e çevrilerek gunne ile okunur.

Örnek: Yukarıdaki örnekte birinci kelime sakin nun ile bitmiş, ikinci kelime

‫ ب‬harfiyle başlamıştır. Bu sebeple iklab

yapılır ve gunneli olarak şöyle okunur:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

c) İDGAM: Sakin nun ve tenvini, kendisinden sonra gelen idgam harflerine çevirmek demektir. Çevrilen harf ve sonraki harf birleşerek şeddeli bir harf olur. İdgam harfleri şunlardır:

İdgam İki Türlüdür: 1 – İdgam bila Gunne (Gunnesiz İdgam). 2 – İdgam bi Gunne (Gunneli İdgam). Şimdi bunları tek tek inceleyelim:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

1 – İdgam bila Gunne (Gunnesiz İdgam): Tenvin veya sakin nundan sonra

‫ ل‬veya ‫ ر‬harflerinden bir tanesi

gelirse gunnesiz idgam olur. Yani tenvin ve sakin nun bu harflere çevrilerek okunur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimenin sonu tenvinle bitmiş ikinci kelimeyse idgam harflerinden

‫ر‬

ile başlamıştır. Buna göre burada idgam bila gunne yapılır ve şöyle okunur:

‫ ل‬harfi için de aynı durum söz konusudur. Örnek: Bu kelime aşağıdaki gibi okunur.

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN: Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

2 – İdgam bi Gunne (Gunneli İdgam): Tenvin veya sakin nundan sonra

‫ ي م ن و‬harflerinden biri gelirse

gunneli idgam olur. Yani tenvin veya sakin nun bu harflere çevrilip gunne ile okunur. Tecvid alimleri sakin nun ile idgam harflerinin ayrı kelimelerde olmasını şart koştular. Sakin nun ile gunneli idgam harfleri bir kelimede olurlarsa o zaman izhar olur ve harfler aynen okunur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte birinci kelime sakin nun ile bitmiş, ikinci kelime ise idgam harflerinden birisi olan

‫ي‬

ile

başlamıştır. Buna göre burada idgam bi gunne yapılır. Ve nun harfi ye harfine dönüşür ve şöyle okunur:

Şu ayetlerde idgam yapmamak daha iyidir:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN: Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

İdgamla İlgili Bir Hatırlatma:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Tenvin veya sakin nundan sonra

‫ م ن ل ر‬harfleri

gelirse KAMİL (yani; tam) idgam olur. Örnekler:

Tenvin ve sakin nundan sonra

‫و‬

gelirse NAKIS (yani; yarım) idgam olur. Örnekler:

c) İHFA: Kelime manası: Gizlemek demektir.

‫ي‬

harfleri

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

İstilahi manasıysa: Tenvin veya sakin nundan sonra ihfa harfleri geldiğinde tenvin veya sakin nunu idgam ile izhar arasında gunne ile okumaktır. İhfada gunne yapıldığı halde şeddeden uzaktır. Yani; nun sesi hafif gunne ile genizden ağıza verilir. Fakat ne idgam bi gunnede olduğu gibi ses genizde tutulur, ne de izharda olduğu gibi ayrı ayrı okunur. Ağız bir miktar açılıp, dil alt dişlere yaslatılır ve diş arkasından iki nun sesi gibi ses verilir. Bazı kimseler bu kuralı doğru uyguladıklarını zannederler. Fakat bu kuralın doğru çıkıp çıkmadığını anlamak için gunneyi yaparken burnu tutmak yeterlidir. Eğer ki burun tutulduğunda nun harfi çıkmakta zorlanıyorsa işte o zaman yapılan ihfa doğrudur. Fakat burun tutulduğu halde hala nun harfi rahatlıkla çıkarılabiliyorsa o zaman yapılan ihfa doğru değildir. Tenvin veya sakin nundan sonra aşağıdaki harflerden biri gelirse ihfa olur: Örnek: Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimede nun harfi sakin, ikinci kelimede ise ihfa harflerinden olan kef harfi gelmiş. Bu durumda nun harfi izhar ile idgam arasında gunneli olarak okunur. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyin ve siz de tekrar ediniz: a) Sakin nun ve ihfa harflerinin aynı kelimelerde olduğu örnekler:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) Sakin nun ve ihfa harflerinin ayrı ayrı kelimelerde olduğu örnekler:

c) Tenvinle ilgili örnekler (Tenvin ve ihfa harfleri her zaman ayrı ayrı kelimelerde olur.)

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

ÜÇÜNCÜ HÜKÜM: SAKİN MİM VE HÜKÜMLERİ Sakin mim, kelimenin sonunda veya içinde cezimli olarak gelen mim demektir. Ve başlıca üç tane hükmü vardır. a) İZHAR: Sakin mim’den sonra (BE) ve (ME) harflerinin dışında herhangi bir harf gelirse izhar olur. Yani (ME) hiç değiştirilmeden olduğu gibi okunur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimenin sonu sakin mim ile bitmiş, ikinci kelimenin ilk harfiyse (BE) ya da (ME) dışındaki bir harf. Bu durumda (Mim) harfi izhar yapılarak, yani olduğu gibi okunur. Uyarı: Sakin mimden sonra VAV veya FE harfi gelirse Mim’in kapalı okunma ihtimalı olabileceğinden dolayı Mim’in dikkat edilerek ve izharla okunarak iyi telaffuz edilmesi gerekir. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri siz de dinleyiniz ve tekrarlayınız.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) İDGAM: Sakin mim’den sonra harakeli mim harfi gelirse gunneli idgam olur. Sakin mim ile ondan sonra gelen harakeli mim harfi birleştirilerek sanki şeddeli bir mim harfi varmış gibi ve gunneli olarak okunur. Gunnenin miktarı yine iki harakedir. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimenin sonu sakin mimle bitmiş, ikinci kelime harakeli mim harfiyle başlamış. Bu durumda her iki mim birleştirilerek ve şeddeli bir şekilde gunne yapılarak okunur. Şu şekilde:

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve tekrarlayınız:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

c) İHFA: Sakin mimden sonra (BE) harfi gelirse gunneli ihfa olur. İhfa: idgam ile izhar arası okumak demektir. Gunnenin miktarı idgamda olduğu gibi bir elif miktarı, yani iki harakettir. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimenin son harfi sakin mim ile bitmiş, ikinci kelimenin ilk harfiyse (BE) harfiyle başlamıştır. Bu durumda Mim harfi ihfa yapılarak okunur. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

100 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM DÖRDÜNCÜ HÜKÜM: ŞEDDELİ (MİM)’İN VE ŞEDDELİ (NUN)’UN HÜKÜMLERİ Şeddeli (Mim) ve şeddeli (Nun) gunne yapılarak okunur. Gunnenin miktarı iki harakettir. Örnek:

Bu örnekte görüldüğü gibi şeddeli mim gelmiştir. Ve bu mim okunacağı zaman gunne yapılarak okunur.

Bu örnekte de görüldüğü gibi şeddeli nun gelmiştir. Ve bu nun okunacağı zaman gunne yapılarak okunur. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdıki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız: a) Şeddeli Nun:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

b) Şeddedi Mim:

101

102 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM BEŞİNCİ HÜKÜM: İDGAMIN GENEL HÜKÜMLERİ Sıfatlarına göre idgam başlıca üç kısma ayrılır. Bunlar: a) İdgam Mutemasil b) İdgam Mutecanis c) İdgam Mutefarik Şimdi bunları tek tek inceleyelim: a) İdgam Mutemasil: Çıkış yerleri ve sıfatları aynı olan harflerden birincisi sakin, ikincisi harakeli ise idgam yapmak gerekir. Yani iki harf birleştirilerek şeddeli bir şekilde okunur. Örnek:

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi birinci kelimenin son harfi sakin bir harfle bitmiş ve ondan sonraki kelime de yine aynı harf harakeli olarak gelmiştir. Bu durumda iki harf idgam yapılarak yani; birleştirilerek ve şeddeli olarak şu şekilde okunur:

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

103

b) İdgam Mutecanis: Çıkış yerleri aynı sıfatları farklı olan iki harften birincisi sakin ikincisi harakeli ise idgam yapılır. Bu durumda birinci harf, ikinci harfe dönüştürülür ve ikinci harf şeddeli gibi okunur. Bu harfler toplam 8 tanedir ve üç mahrec üzerinde bulunurlar:

1– ‫ط د ت‬ 2– ‫ظ ذ ث‬ 3-

‫م ب‬

Bu harflerin kelimelerde bulunuş şekilleri şöyledir:

)‫ظ‬-‫ت) (ذ‬-‫ط) (ط‬-‫د) (ت‬-‫ت) (ت‬-‫(د‬ )‫ذ‬-‫م) (ث‬-‫(ب‬ Bu yazılan harflerden sakin olarak gelen ilk harf, harakeli olarak gelen sonraki harfe çevrilerek ve şeddeli bir şekilde okunurlar. Örnek: Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi kelimenin içindeki birinci harf sakin ve çıkış yeri aynı fakat sıfatı farklı olan ikinci harf ise harakeli olarak gelmiştir. Bu durumda birinci harf olan (De), ikinci olan (Te)’ye çevrilerek ve şeddeli bir şekilde okunur. Yani şöyle olur:

Uyarı: Yukarıdaki yazılan harflerden sadece sakin olan (Ta harfinden sonra harakeli (Te) harfi geldiğinde tam

104 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM (kamil) idgam yapılmaz. Çünkü (Ta) harfinin sıfatı (Te) harfinden daha kuvvetli olduğu için (Ta) harfi (Te) harfine daha baskın gelir ve bu durumda tam değil, nakıs idgam yapılır. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN: Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız.

c) İdgam Mutekarib: Mahreci ve sıfatı birbirine yakın olan iki harften birincisi sakin, ikincisi harakeli olarak

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

105

gelirse idgam yapmak gerekir. Yani birinci harf ikinci harfe dönüştürülür ve şeddeli olarak okunur. Bu harfler şunlardır.

)‫ك‬-‫(ق‬ 2 - )‫ر‬-‫(ل‬ 1-

Not: Bu harflerden kaf harfi kef harfinden, lam harfi de ra harfinden önce gelmesi şarttır. Böyle olmadığı zaman idgam yapılmadan okunur. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

106 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

ALTINCI HÜKÜM: SAKİN LAMIN HÜKÜMLERİ a) İzhar (Lamın olduğu gibi okunması) b) İdgam (Lamın sonraki harfe katılarak okunması) Şimdi bunları tek tek açıklayalım. a) İzhar (Lamın olduğu gibi okunması): Sakin lamın asıl okunuşu izhardır. Bu da şu durumlarda olur: 1 – Kameri harflerin başında marife (belirlilik) takısı (yani; El) olarak geliyorsa. Arapçada 28 harf olduğunu öğrenmiştik. Bunlardan 14 tanesi kameri 14 tanesi ise şemsi harflerdir. KAMERİ HARFLER ŞUNLARDIR:

Örnekler:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

107

2) İsim lamı veya fiil lamı veya harf lamı ister başta ister ortada isterse sonda olsun, bu gibi durumlarda sakin olur ve izhar ile okunur. Örnek:

Kelimenin aslı sadece ismin ve madi fiilin sonunda harakelidir ve ancak durulduğu zaman sakin olarak ve izharla okunur. Yukarıdaki tabloda geçen kelimelerden ( ‫ْع ْد ْل‬ َ ‫ اَل‬ve ‫ ) قَ تَ ْل‬kelimeleri aslında aşağıdaki gibi yazılırlar.

108 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM Ancak kelimenin sonunda durulmaları halinde yukarıdaki gibi sakin ve izharla okunurlar. Bu kelimelerden ‫ْع ْد ْل‬ َ ‫ اَل‬isimdir.‫ قَ تَ َل‬ise fiildir.

Bunun gibi Lam’dan önce vasıl hemzesi geldiği zaman Lam sakin olur ve aynı şekilde izharla okunur. Bu hükümlerden iki durum ayrı tutulmuştur. Bu ise kelimenin sonunda sakin lamdan sonra lam harfi gelmesi veya ra harfi gelmesi halleridir. Bu meseleye idgamla ilgili genel hükümlerde kısmen değinmiştik. Lam’ın hükümlerinden idgamda tekrar açıklayacağız. Sonu tenvinle biten bir kelimeden sonra (el) takısı gelmişse tenvinle biten kelimenin sonu nun harfiyle kesralı olarak ve el takısına bağlanarak izharla okunur. Örnek:

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

109

b) İdgam (Lamın sonraki harfe katılarak okunması): Lam harfinin idgam yapıldığı iki durum vardır. 1) Sakin lamdan sonra Lam veya Ra harfi gelirse idgam yapılır ve gunnesiz idgam olur. İdgamla ilgili genel hükümlerde bu konuyu içeren bir örnek vermiştik. Örnekler:

Fakat Mutaffifin suresinin 14. ayetinde lam harfinden sonra ra geldiği halde idgam yapılmaz ve sekte yapılır. Sekteyle ilgili hükmü daha sonra açıklayacağız. 2) Şemsi harflerin başında marife (belirlilik) takısı (El) olarak geliyorsa. *ŞEMSİ HARFLER ŞUNLARDIR:

110 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM Örnekler:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

111

YEDİNCİ HÜKÜM: TEFHIYM (KALIN OKUMA) VE TERKIYK (İNCE OKUMA) HÜKÜMELRİ: Arapçada dokuz harf hariç diğer kalan 19 harf ince (terkıyk) okunur. Kalın (tefhıym) okunan bu dokuz harf ise şunlardır:

Bu dokuz harf ise iki türlüdür: A – Devamlı Kalın Okunanlar: Bu harflere istila harfleri de denir. Bu harfler ister dammeli, ister fethalı, isterse de kesralı durumlarda olsun, herhalukarda kalın okunurlar. Bu harflerden (‫ )ص ض ط ظ‬harflerine itbak harfleri denir. DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN: Şu örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız:

112 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

B – Bazen İnce Bazen Kalın Okunan Harfler: Bu harfler LAM ve RA’dır. Şimdi bunları tek tek inceleyelim: 1) Lam harfinin Kalın (Tefhıym) ve İnce (Terkıyk) Okunduğu Haller: a) Tefhıym (Lamın Kalın Okunması): Lam harfi sadece Allah (c.c) lafzında eğer ki kendisinden önceki harf dammeli veya fethalı olarak gelmiş ise kalın okunur. Örnek:

Yukarıdaki örneklerdeki gibi durumlarda Allah lafzındaki lam harfi tefhıym yapılarak yani; kalın okunur. b) Terkıyk (Lamın ince okunması): Lam harfi Allah (c.c) lafzında eğer ki kendisinden önceki harf kesralı olarak gelmiş ise ve Allah lafzında lamın tefhıym

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

113

yapılarak okunması dışındaki damme, fetha ve kesralı durumlarda hep ince okunur. Örnekler:

Yukarıdaki örneklerdeki gibi durumlarda lam harfi hep ince okunur. 2 – Ra harfinin Tefhıym (Kalın), Terkıyk (İnce) ve Her İki halde Okunduğu Durumlar: a) Ra harfinin Tefhıym Okunduğu Durumlar: Ra harfi şu durumlarda kalın okunur: 1 – Ra harfi damme veya fethalı ise. Bu durumdaki ra’dan sonra onu uzatan elif veya vav harfi gelse de hüküm aynıdır. 2 – Ra harfi aslından veya durulduğu için sakin (cezimli) olup kendisinden önceki harfin harakesi damme veya fethalı ise.

3 – Ra harfi asli sakin olup kendisinden önceki harf kesra, fakat kendisinden sonra gelen harf “istila harflerinden (sürekli kalın olarak okunan harflerden) birisiyse ve bu harf fethalı veya dammeli olarak gelmişse.

114 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

Fakat istila harfi meksur ise her iki okuyuş da caizdir. (Yani; tefhiym ya da terkiyk.) Örnek:

4 – Ra harfi, vasıl hemzesinden sonra sakin olarak gelmiş ve kendisinden önceki harfin harakesi arızı kesra (yani geçildiğinde düşen) ise.

5 – Ra harfi durulduğu için sakin ve ra harfinden önceki harfin harakesi de sakinse ve bu sakin harften önceki harf de damme veya fetha ise.

b) Ra harfinin Terkıyk Okunduğu Durumlar: Ra harfi şu durumlarda ince okunur: 1 – Ra harfi kesra olduğu zaman. Bu durumdaki ra’dan sonra onu uzatan ye harfi gelse de aynı şekilde ince okunur.

2 – Ra harfi ister asli sakin, isterse durulduğu için sakin olsun Ra’dan önceki harf kesra ise.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

115

3 – Ra harfi durulduğu için sakin olup bir önceki harf de sakin ve bu sakin harften önceki harfin harakesi kesra ise. 4 – Ra harfi durulduğu için sakinse ve Ra’dan önceki harf sakin ye ve sakin ye’den önceki harf de kesra ise.

5 – Ra harfi durulduğu için sakin olup ondan önceki harf liyn harfi ise ve liyn harfinden önceki harf fethalı ise.

c) Ra harfinin hem terkıyk hem hefhiym okunduğu durumlar: Ra harfi şu durumlarda hem ince hem de kalın okunabilir. 1) Ra harfi sakin ve ondan önceki harf kesra ise, ondan sonraki gelen harf de istila harflerinden biriyse ve meksur olarak gelmişse.

2) Ra harfi asli sakin veya durulduğu için sakinse ve ondan önceki gelen harf istila harflerinden biri ve sakin olarak gelmişse, istila harfinden önceki harf de meksur olarak gelmişse.

116 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM SEKİZİNCİ HÜKÜM: KALKALE HÜKÜMLERİ Tecvid ilminin mühim konularından birisi de kalkaledir. İyi öğrenilmediği takdirde açık yanlışlıklar yapılabilir. Kalkalenin lügat manası: Irgalamak, sarsmak veya sallamak demektir. Tecvid ıstılahında: Bu sıfata sahip harflerin sesini mahrecinde tahrik ederek veya sarsarak çıkarmaktır. Kalkale hükmü ancak kalkale harfleri sakin olduğu zaman uygulanır. Şayet bir kelimenin ortasında veya sonunda kalkale harfleri sakin olarak bulunursa kalkale yapılar. Kalkale harfleri şunlardır:

Bu harflerin sakin oluşları, ister asli olsun isterse arızi (yani durulması sebebiyle) olsun durum değişmez. Kelimenin sonunda kalkale yapıldığında daha şiddetli yapılır, buna kalkale kubra denir. Kelimenin ortasında ise daha hafif yapılır. Buna da kalkale sugra denir. Örnek:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

117

DİNLEYİN VE TEKRARLAYIN Aşağıdaki örnekleri dinleyiniz ve siz de tekrarlayınız.

118 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

119

DOKUZUNCU HÜKÜM: SEKTE Sektenin manası; iki harf arasında nefes almadan sesi kesmek demektir. Sektede nefes yaklaşık bir elif miktarı yani iki haraket kadar tutulur. Kur’an’ı Kerim’de 4 yerde bulunur. 1 – Kehf: 1-2

Bu ayette “ivecan” kelimesinde sekte yapılır ve şöyle okunur: Sondaki tenvin elife çevrilerek elif üzerine, meddi tabi halinde nefes tutularak yapılır ve nefes bırakılmadan “kayyıma” kelimesine geçilir. 2 – Yasin 52

Burada da sekte “markadina” kelimesindeki elif üzerine yapılır ve meddi tabi halinde nefes tutularak yapılır. Sonra nefes bırakılmadan “Heza” kelimesine geçilir. 3 – Kıyame: 27

Men-rak da sekte men’deki nun üzerine yapılır. Nun harfi okunduktan sonra nefes almadan ses bir müddet kesilip diğer kelimeye devam edilir. Bu iki kelime ayrı ayrı kelimelerdir. Eğer sekte yapılmayıp bila gunne Merrak şeklinde okunacak olursa iki kelimenin arası karıştırılmış olur ki, bu kelimenin

120 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM manası “çorbacı” demektir. Böyle okununca manası değiştirilmiş olur. 4 – Mutaffifin: 14

Bel-rane de sekte bel deki Lam üzerine yapılır. Lam okunduktan sonra sekte yapılır. Daha sonra ra harfine geçilir. Bu iki kelime sekte ile okunmayıp lam harfi ra’ya uğradığında mütekaribeyn olarak okunacak olursa bu iki kelime bir kelime gibi olup mananın bozulmasına sebep olur. Zira bel Rane, berrane olur ki manası küpçü demektir. Sekte ile buna mani olunmuş olur.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

121

ONUNCU HÜKÜM: BESMELE VE EUZUNUN OKUNMASI HÜKÜMLERİ Bu meselede dört durum söz konusudur: 1) Surelerin Başındaki Besmelenin sıralı bir okuyuş sırasında bir sureden diğer sureye geçerken okunması: Surelerin birbiri peşisıra okunması sırasında, bir sure bitip diğer sureye geçişte surelerin başındaki besmele şu dört durumdan birisiyle okunur: a – Bir önceki okunan surenin bitiminde durmayıp besmeleye başlanır ve yine durulmaz okunması gereken sureye başlanır. b – Bir önceki okunan surenin bitiminde durulur ve sonra besmele okunur ve yine durulmadan okunması gereken sureye başlanır. c – Bir önceki surede durulur. Sonra besmele okunur ve sonra yine durulur. Okunacak sureye başlanır. d – Bir önceki surenin bitiminde durulmadan geçilerek besmele okunur. Sonra da durulur. Ve sonra ikinci sureye geçilir. 2) Surelerin Başındaki Besmelenin Euzu ile birlikte okunması: Şayet okuyuşa yeni başlanılıyorsa ve euzu çekiliyorsa bu durumda da okuyuş şu dört durumdan birisiyle yapılır: a) Euzu çekildikten sonra durulmayıp besmele okunur ve yine durulmaz okunacak sureye başlanır. b) Euzu çekildikten sonra durulur ve sonra besmele okunurak durulmadan okunacak sureye başlanır. c) Euzu çekildikten sonra durulur, sonra besmele okunur ve yine durulur, sonra da okunacak sureye başlanır.

122 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM d) Euzu çekildikten sonra durulmayıp besmele okunur ve sonra durulur, sonra da okunacak sureye başlanır. 3 - Surelerin başındaki besmelenin okuyuş sırasında Euzu ile birlikte okunması Şayet bir sureden diğer sureye geçmek şeklinde sıralı bir okuyuş yapılıyorsa bu durumda okuyuş şu üç durumdan birisiyle yapılır. a) Bir önceki sureden sonra yeni sureye başlarken, bir önceki surede durulmaz, sonra euzu çekilir, sonra durulmaz besmele çekilir ve yine durulmaz okunacak sureye başlanır. b) Bir önceki sureden sonra yeni sureye başlarken, önceki surede durulur. Sonra euzu okunur ve durulur ve sonra besmele okunarak durulmadan okunacak sureye başlanır. c) Bir önceki sureden sonra yeni sureye başlarken, önceki surede durulur, sonra euzu çekilir ve durulur, sonra besmele okunur ve durulur, sonra da okunacak sureye başlanır. Daha önceki geçen hükümlerdeki 4. hüküm ise okuyuş sırasında euzu için geçerli olmaz. Çünkü bu şekilde okuma yapılırsa, sanki euzu bir önceki sureden bir ayetmiş gibi anlaşılabilir. Bu yüzden bu okuyuş caiz değildir. Şöyle ki; eğer bir önceki surede durulmadan euzu çekilir, sonra durulmayıp besmele çekilip besmelede durulursa, bu durumda euzu bir önceki sureden bir ayet gibi algılanabilir. 4 - Okuyuşa ara verdikten sonra, yeniden okuyuşa dönüldüğünde euzu ve besmelenin okunması:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

123

Eğer sıralı bir okuyuş yapılıyor, fakat ara verilmiş, sonradan tekrar okuyuşa başlanacaksa bu durumda şu iki durumdan birisiyle okumak caizdir: a) Okuyuşa direkt olarak euzu ile başlanır. b) Okuyuşa hem euzu hem de besmele ile başlanır.

124 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM BAZI OKUMA KURALLARI a) Kur’an’ı kerimde birkaç kelime vardır ki; bunlar Kaf durağından sonra gelip başlarında hemzei vasl vardır. Burada durulduğu takdirde hemze harakesine göre okunur, geçildiği zaman ise hemze okunmadan geçilir. Bunlar:

b) Ayrıca 7 kelime daha vardır ki, bu kelimelerin sonunda görülen elif hiçbir şeyden, bedel olmayarak gelmiştir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

125

Yukarıdaki sonu kırmızıyla biten kelimelerde nefes yetmeyip durulursa veya ayet sonu olup durulursa bu kelimelerin sonundaki elif, harfi med gibi kabul edilerek meddi tabi olarak durulur. Geçiş halinde elif okunmadan kasr ile geçilir. Örneğin; Bu kelimeyi geçiş halinde şöyle okuruz:

Fakat

kelimesinde durulursa bu kez: şeklinde ve meddi tabi olarak durulur. c) Kelimenin sonu harakeli olsa bile durulurken cezim olarak durulur. Örneğin:

126 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

d) Vav ve ye harfleri harakeli gelip (vav)ın öncesi damme, ye’nin öncesi kesra olsa durulurken harakeleri kaldırılıp meddi tabi olarak durulur. Örnek:

e) Kelimenin sonu tenvinli ise iki damme yahut iki kesra olduğunda tenvin kaldırılarak cezim olarak durulur. Ancak tenvin iki fetha ise tenvin elife çevrilerek meddu’l ivad olarak durulur. Örnek:

f) Kelimenin sonu meddi tabi ise yine meddi tabi olarak durulur: g) Meddi tabi olan kelime vav-ı mukaddera yahut ye-i mukaddera ile meddu sıla sugra olan he harfiyle bitiyorsa meddu sıla sugra olarak durulmaz, cezim olarak durulur. Örnek:

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

127

h) Durulan kelimenin sonu şeddeli ise durulurken o harf üzerinde biraz bastırılarak şeddeli olduğu belirtilir.

)‫(ة‬ harfi de kelimenin sonunda durulduğunda )‫(ه‬

i) Bazı ayetlerin sonunda harakeli olarak bulunan veya

sesini verir. Fakat çıkan harf zamir değildir.

128 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

VAKF (DURAK) İŞARETLERİ (SECAVENDLER) Vakf: lügatta durmak demektir. Tecvidde manası ise; Kur’an okunurken herhangi bir kelime üzerinde bir müddet sesi kesip, nefes alarak dinlenme haline denir. Kur’an’ı kerim okurken vakıf (durak) yerlerini gösteren işaretlere secavend (durak işaretleri) denir. Kur’an’da yanlış bir mananın meydana gelişine sebep olmamak için vakıf işaretlerinin hükmünü bilmek ve ona göre okumak gerekir. Kur’an okuyan kimsenin hatalı duruşlar ve geçişler yapmaması için Mushaflara küçük harflerle “Vakıf işaretleri” yani; durak işaretleri konmuştur. Bu işaretlerin bulunduğu kelimelerde durulup da öyle ezberlenip ona göre okunursa hata yapılmamış olunur. Bu vakıf işaretleri şunlardır: Vakfı LAZIM alametidir. Yani bu harfin geldiği yerde muhakkak durmak gerekir. Şayet durulmayıp vasıl (yani geçiş) yapılırsa mananın bozulacağına işaret eder. Vakfı MUTLAK alametidir. Yani yapılan vakfın caiz, lazım veya murahhas olduğuna dair bir kayıt mevcut değilse, vakf yapılması daha iyi olmakla birlikte, geçiş yapmak da caizdir.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

129

Vakfı CAİZ alametidir. Yani bu işaretin bulunduğu yerde durulabilir de geçilebilirde. Fakat durmak daha iyi görülmüştür. Vakfı MURAHHAS (ruhsat-müsaade) alametidir. Yani okuyucunun nefesi daralmışsa bu işaretin bulunduğu yerde durulabilir. Vakfı MUCEVVEZ alametidir. Bir görüşe göre durmak caiz, diğer görüşe göre ise caiz değildir. Fakat durmak caiz olmakla birlikte geçmek daha iyi görülmüştür. Duraklamanın CAİZ OLMADIĞInın alametidir. “Burada durma! Çünkü mana tamamlanmamıştır” manasındadır. Fakat okuyucu durmaya mecbur kalır da durursa , durduğu kelimeyi yeniden tekrar ederek okumaya başlar. Eğer durulan yer ayetin sonunda ise yeniden tekrara gerek yoktur. Kıraat imamlarına göre bu harfin geldiği yerde durmayıp geçmek daha iyidir. Fakat durmak da caizdir. Daha önceki durak işaretinin hükmündedir. “Evvelki gibi” manasındadır. Bu işaret ayet sonlarında bulunur ve RUKU alametidir. Bir kıssanın ya da mevzunun bittiğini, yeni bir konuya başlanacağını gösterir. Şayet namazlarda ruku’ya gidilmesi isteniyorsa kıraate son verilerek bu gibi yerlerde bitirilmesi daha uygundur. Bu sebeble ruku alameti denilmiştir. Bu işaret sekte yapılması gereken kelimelerin sonunda bulunur ve o kelimede sekte yapılması gerektiğini bildirir. Bazen de kelimelerin altında ‫ سكته‬şeklinde gösterilir.

130 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM “GEÇ” demektir. Yani o kelimede durulmaması gerektiğini ifade eder. “DUR” demektir. Yani o kelimede durulması daha iyi görülmüştür. Bu kelime üzerinde biraz dur demektir. Vakfı MUANEKA alametidir. Birbirine yakın olan üç noktadan birinde durulmuşsa ikincisinde geçmek gerektiğini, şayet birincisinde geçilmişse ikincisinde durmak gerektiğini ifade eder. DİNLEYİN VE BULUP TEKRARLAYIN a) Al-i imran suresinin 190’dan 195’e kadar olan ayetlerini dinleyin ve şimdiye kadar öğrendiğiniz bütün hükümleri bulun ve tekrarlayın.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

131

b) Kehf Suresinin 102-110. ayetlerini iyice dinleyin ve şimdiye kadar öğrendiğiniz bütün hükümleri bulun ve tekrarlayın.

132 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

c) Ta-ha suresinin 1’den 37’ye kadar olan ayetlerini iyice dinleyin. Sonra da şimdiye kadar öğrendiğiniz hükümleri bulun ve uygulayın.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

133

134 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

d)Hakka suresini dinleyin ve şimdiye öğrendiğiniz bütün hükümleri bulup uygulayın.

kadar

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

135

136 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

e) Buruc Suresi’nin 1’den 9’a kadar olan ayetlerini dinleyin ve şimdiye kadar öğrendiğiniz bütün hükümleri bulup uygulayın.

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

137

138 KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM TEORİK SORULAR. 1 – Sebebi sukun olan kaç med vardır? 2 – Sebebi hemze olan kaç med vardır? 3 – Muttasıl ile munfasıl med arasındaki farkı belirtin. 4 – Uzun meddussıla ile kısa meddussıla arasındaki farkı belirtin? 5 – Aşağıdaki medler kaç harake uzatılır? a) Meddul Bedel b) Meddi Arız c) Meddi Lazım d) Meddi Tabii e) Meddu’l ivad f) Uzun meddu sıla 6 – Sakin nun ve tenvinin hükmü ne zaman iklab olur? 7 – Sakin nun ve tenvin hangi harflerde idgam yapılır ve idgamın çeşitleri nelerdir? 8 – İhfa nedir? İhfa harfleri hangileridir? 9 – İzhar nedir? İzhar harfleri hangileridir? 10 – Şeddeli mim ve şeddeli nun nasıl okunur? 11 – İdgam mütemasil nedir? 12 – İdgam mütecanis nedir? 13 – İdgam mutekarib nedir? 14 – Devamlı kalın okunan harfler hangileridir? 15 – Sakin lam nasıl okunur? 16 – Kameri ve şemsi harfler nelerdir? 17 – Bazen kalın, bazen ince okunan harfler hangileridir? Ve bunlarla ilgili hükümler nelerdir? 18 – Kalkale nedir? Kalkale harfleri nelerdir? 19 – Sekte nedir? Ve sekte hangi durumlarda yapılır? 20 – Vakıf işaretleri ve ifade ettiği manalar nelerdir?

KUR’AN’I TECVİDLİ OKUMAYI ÖĞRENİYORUM

139