Zayıf olduğu yerde silikleşen by Ali Demirsoy

Zayıf olduğu yerde zavallılaşan, güçlü olduğu yerde canavarlaşan insanları üreten öğreti Prof. Dr. Ali Demirsoy, Hacettepe Üniversitesi

Çıkarken dalları kırarsan, inerken tutunacak dal bulamazsın.

Tarihin derinliklerine inildikçe bir bireye tanınan gücün, güçle ilintili olarak da çevresinde biatın (körü körüne boyun eğmenin) ve bunun sonucu olarak da dogmanın egemen olduğu topluluklar artıyor. Tarihin yazıldığı Ön Asya’ya bir göz atın. Firavunlar ile birlikte gömülen çevresini, kralları için canını veren fedaileri, kurban edilen bakireleri bir düşünün. Hepsinin kutsal bildiği bir doğası vardı. Bu dogma insan soyunu, özellikle de körü körüne iyice saplanmışları binlerce yıl etkiledi ve bu toplumlarda belirli bir davranış biçiminin doğmasına zemin hazırladı. Kuşkusuz dogma kültürünün tartışılması gereken birçok yönü vardır. Ancak biz bugün bu kültürün sadece bir yönünü sergilemeye çalışacağız. Bu kültürün insanlara verdiği en kötü miras: Zayıf olduğu yerde amiyane bir tabirle köpekleşme, güçlü olduğu yerde de canavarlaşma davranışını ortaya çıkarmasıdır. Liderine, şeyhine, aşiret reisine ya da dünyada çeşitli adlarla bilinen her türlü manevi liderine körü körüne bağlanmış kişilerin ortak yönü, üstüne karşı tartışmasız bir biat, altına karşı (bu çocuğu ya hoşgörüsüzlüktür.

Çünkü

da eşi de olabilir) inanılmaz bir

olayları

insani

değerlerle

sorgulamaz;

sorgulamayı bilmez. Sorgulamaya kalkıştığında da sıkı sıkıya sarıldığı dogma onu boğar. Dönün dinler tarihine; her sayfası düşünen, sadece

kendi olmaya çalışan insanların akıtılan kanlarıyla yazılmıştır. Doğru karar verme (esasında insan olmak) için düşünme esastır. Düşünme ise sadece merak ve kuşkuyla kazanılır. Kuşku da merak da dogmanın düşmanıdır. Ya bunları birbirinden ayıracaksınız (çoğu yerde buna laik devlet yapısı deniyor) ya da birinden birini tercih edeceksiniz. Belli ki ikisini birbirinden ayıran ülkeler belirli ölçüde bu boyunduruktan kurtulmuş, bilgi (henüz bilim topluluğuna değil) topluluğuna adım atmışlar. Seksen yıldır dogmanın dalgalarıyla boğuşan, yasalara göre laik Türkiye Cumhuriyeti’nin varacağı liman –yeni gelişmeler nedeniylemerakla bekleniyor. Güçlüye karşı suskun, zayıfa karşı aslan kesilme davranışının bir açıklaması olmalıdır. Eğer siz güç karşısında kaderinize razı olmaya alıştırılmış iseniz, güçlü gördüğünüz her şey karşısında taviz vermeye de hazırsınız demektir. Bu kesim, gücün karşısında eğilir ve verilen talimatları bir emir telaki eder. Dünyanın neresinde olursa olsun, bu tavra alıştırılmış kesim, her ne kadar “ben Tanrıdan başka hiçbir şeyden korkmam” derse de, gücün karşısında eğilme alışkanlığını hiç bir zaman bırakamaz. Politikacı ise, liderine; mürit ise şeyhine; tebaa ise kralına ya da ağasına, düşünmeksizin itaat eder. Hıncını kimden çıkarır, zayıftan ve çaresizden; hele biat ettiği kişi ya da makam bu zayıf kesime yönelik yaptırımlar uygulanmasını emretmişse, uygulayacağı zulmü de bir çeşit ibadet olarak görmeye başlar. Bu nedenle bu topluluklarda demokrasi hiç bir zaman gerçek rayına oturamaz. Yaşadıkları olumsuzlukları da kadere bağlama gibi bir duygudan hiçbir zaman kurtulamazlar. Gerçek demokratik düzene geçememiş toplulukları bu yolla daha başarılı bir şekilde

yönetebilirsiniz.

Tutucu

yönetimlerin

kısa

vadeli

başarılı

yönetimleri de bundan kaynaklanır. Eğer bir toplumun bireyleri, yapma günah olur cehenneme gidersin,

yap sevap olur cennete gidersin, şunu yaparsan döverim, bunu yaparsan seni parka, sinemaya, gezme götürmem gibi yüzlerce çeşit hepimizin bildiği geleneksel sözle tehdit ediliyor ve güce boyun eğmesi her fırsatta dile getiriliyor ve bunun için korku ve baskı kullanılıyorsa; yemek yersen çikolata alırım, akıllı oturursan sinemaya götürürüm, dersini çalışırsan yazın bisiklet alırım gibi yapması gereken şeylere bir anlamda rüşvet verilmeye kalkışılırsa, sonuçta ortaya çıkacak neslin kendi özgür tavrını ortaya koyacak gücü olmayacaktır. Zaten inandığı güç de kendi adına kurban kesersen, hacca gidersen, günde beş vakit namaz kılarsan ve gece sabahlara kadar kendi adına dua okursan bin bir güzelliğin olacağı cennetine, bunları yapmazsan bin bir işkencenin olacağı cehennemine atmayı söylemiyor mu? Bütün bunları sorgulamadan yapmalısın. Bir gün lider olarak birileri ortaya çıkıyor ve elindeki devlet olanaklarını kullanarak kendine karşı tavır gösterenleri tehdit ediyor, baskı altına alıyor; sadece oyunu verme karşılığı maaş bağlıyor, yiyecek, içecek dağıtıyorsa, bu toplumun genel görünüşü, daha doğrusu katmanları şu şekilde oluşacaktır: Bağırtısı sürdükçe lidere biat eden, pislikleri kapatan, düşünen halkın (kalmışsa) gerçeği öğrenmesini önleyen yalaka bir çevre ile (başta satılık basın) çalışanların alın terlerinden gasp edilmiş birikimleri, oyunu satarak gıda, yakacak, yerine göre maaş temin eden bir güruh. Çağdaş toplumlarda ayrıca lokomotif olacak bir kesim daha olmalı. Lider ne derse desin, koşullar ne olursa olsun, yasalar çerçevesinde fikrini açıklayan, olabilecek tehlikeleri önceden haber veren, çözüm yolları öneren, gerektiğinde Tanrı buyruklarına bile karşı çıkan, doğru bildiğinden şaşmayan, belki de toplumun en saygı kesimi: Üniversite camiası. Bu kesim, YÖK yasası çıktığı günden bu yana silikleştirildiği için toplumumuzun asıl katmanı olmaktan çıkmış durumda. Onların tek

korkusu ek ders ücreti getirecek derslerinin ellerinden alınması; mutlulukları ise sayteyşın indeks denen bir yolla, yükseltilmek için gerekli puanı toplamaktan ibaret gibi görünüyor.

Yapamadıklarımız var yapabildiklerimiz var Doğuştan gelen sakatlık ve hastalıkların iyileştirilmesine ya da giderilmesine, dogmatik toplumlar neden bu güne kadar hiçbir katkıda bulunamadılar, sanata ve edebiyata katkılarının da neden sınırlı olduğunu belki merak edebilirsiniz. Eğer dikkatle tarafsız bir gözle incelemeye alırsanız, bunların hepsinin aynı kapıya çıktığını görürsünüz. Dünyanın hangi coğrafyasında olursa olsun bu batağa saplanmışlarda benzer sonucu gözlersiniz. Bir insanın bazı özgürlükleri bulunmaz. Örneğin, ailesini seçme, doğduğu tarihi ve yeri seçme; vücut ve duyusal yapısını ya da hastalıklarını oluşturan genleri seçme gibi. Bu özellikleri bakımından hiç kimse

suçlanamaz,

cezalandırılamaz.

Ancak

elinde

olanları

(bu

cümleden akıllarını) kullanamayanları, sorunlarına çözüm yollarını aramayanları, masum olarak görmek de mümkün değildir. Eğer insansanız kusurlarınız da olacak, üstün yönleriniz de olacak. Belirli bir yaşa geldiğinizde aileniz, eğitiminiz, çevreniz, hatta genetik yapınız size belirli bir kimliği kazandıracaktır. Bu kimlik birçok ögeden oluşacaktır. Bir kısmını ömür boyunca taşımaktan gurur duyarız, adımız, soyadımız, ailemiz, milliyetimiz, ülkemiz, yerine göre dinimiz, yerine göre mezhebimiz, mesleğimiz ve benzer onlarca özellik sayılabilir. Bunların bir kısmını

doğal

olarak

değiştirmeye

yeltenmeyiz

bile,

adımız

soyadımızda olduğu gibi. Ancak bir kısmını yeni koşullar ve bilgiler karşısında ele alıp değiştirmemiz de bizim olgunluğumuzun bir ifadesi olarak görülür. Kendini gerçekleştirmiş bir insan, yaşam süresi içinde

değişime ve yeniliklere açık, bir günü başka bir günü ile tıpa tıp aynı olmayan insandır. Yanlış anlaşılmasın; bu, her gördüğüne göre rotasını değiştiren insan demek değildir. Hiçbir çıkar beklemeden bu değişmeye hazır insan olgun insandır. Zaman zaman bu duygularla yanlış yola girmiş olsa bile bu onun olgunluğuna gölge düşürmez. İnsanın en ürkütücüsü bütün bunları göz ardı ederek, güçlü olduğu yerde, hele devletin egemenlik araçlarını ele geçirmişse, kendine rakip olacakları ya da yandaş olmayacakları ya da aynı dünya görüşünü paylaşmaya yanaşmayanları ya da yaptığı bin bir melaneti yüzüne vurmaya kalkışanları ya da hesap sormaya yeltenenleri acımasız bir şekilde ezenlerdir. Bunlar, bu olgun kesime karşı aslanlar gibi kükrerleler. Yandaşları ve çevresi için yasaların ya çevresinden dolaşırlar ya da fırsatını

yakalarlarsa

yasaları

melanetlerine

uygun

bir

şekilde

değiştirmeye kalkışırlar. Dünyada kim olursa olsun herkese karşı (güçlüye de güçsüze de) tavrını değiştirmeden davranan birini olgun bir insan olarak belki niteleyemeyiz; ancak onu rezil kategorisine de koyamayız. Çünkü karşısındakinin gücüne göre tavır değiştirmeyen bir kişilik yapısıdır; saygın bir tarafı vardır; beğensek de beğenmesek de… Ancak bir insanın kendini güçsüz hissettiği, daha açık bir anlatımla, o anda ülkesinde sahip olduğu denetim, şantaj, komplo kurma, korkutma, yıldırma gibi aşağılık yolları uygulayamayacağı kişilere karşı el pençe durmasını kabul etmek de mümkün değildir. Bir defa el pençe durduğunuz bu kişilerin şantajından ürkmüş iseniz, ülkenizi de bu korkularınızla birlikte uçuruma sürüklemeye başlamışsınız demektir. Böyle bir tezgâhta kılıcın her iki yönü de tehlike saçmaya başlar. Yabancılara karşı kimliğini yitirmiş bir idari sistem, başkalarının yörüngesinden artık çıkamaz; ancak ülkesinde ayağa kalkacak, doğru yolu gösterecek, toplumu aydınlatacak insanları da tırpanla biçmekten

kaçınmaz. O ülkenin insanları iki değirmen taşının arasına akıtılmaya başlanır; zaman içinde de un ufak edilir. Dogmanın en keskin olduğu İslam ülkelerine ve Hıristiyanlığın bağnazlık derecesinde yaygın ülkelere bakınız. Ayrıcasız hepsi halkını eziyor; kendini sömüren ve aşağılayan ülkelerin liderleriyle de kol kola dans ediyor. Buraya kadar anlatılanlar dünyada dogmayla boğuşan her ülkenin sorunu gibi gözüküyor. Bu ülkelerde, zayıflara karşı baskı, ezme, korkutma, yasa dışılık, her türlü ahlaksızlık, insanları satın alma ile güçlülere karşı taviz birlikte kol kola yürüyor. En kötüsü de ezilen halkın, liderlerinin kendini güçlü hissettiği yerlerde yer yer kükremesini bir kahramanlık olarak algılayıp ona biat etmesi oluyor. Böylece kurulduğu söylenen demokrasi özünde horoz dövüşüne döndürülüyor. En çok öten ve bağıran horoz oyları topluyor. Kimse konuşmanın içeriğine ve evrenselliğine bakmıyor. Alttaki kesim ne yazık ki evin dışındaki (ülkesinin dışındaki) kuyruk sallamaları göremediği için de ülkesinin geleceği açısından doğru karar veremiyor; ufku daralıyor. Dogmasından en çok sıyrılmış ülke olarak bilinen Hollanda’da bu olumsuzlukların en az olduğu söyleniyor. Bu nedenle demokrasinin geçmişte de en başarılı uygulandığı ve ülkesinin büyüklüğüne göre bilime ve sanata en çok katkı yapmış ülkelerin başında geldiği biliniyor.

Ne yazık ki aldığınız alkışlar her zaman niteliklerinizin iyi olduğunu yansıtmıyor Sizi alkışlayanların ve sizin kükrediğiniz adamların nitelikleri çok önemli. Oyunu satılığa çıkarmış güruhun alkışları insanı yüceltmez, alçaltır. Bu kesimin tek derdi çalışmadan kapısının önüne konacak bedava yiyecek ve yakacak temini ile tutunduğunu zannettiği dogmasının

kaşınmasıdır. Yerleşmiş evrensel bir değeri olmadığı için her türlü melanete maydanoz olabilir. Bir kesim tarafından efsanevi başbakanımız olarak tanıtılan Sayın Süleyman Demirel, seçimlere girerken, karşı partinin tarım ürünlerine olması gerekenden çok daha yüksek fiyatlar vereceğini vaat etmesi üzerine, onlar ne veriyorlarsa ben 5 lira fazlasını vereceğim diyerek bu kesimin nasıl alınıp satılabileceğini ortaya koymuş oluyordu. Oyu alınıp satılabilen insanın demokrasisi olmayacağı gibi, var olan demokrasinin asla bir parçası da olamazlar. Bu nedenle bu insanların alkışlarının da demokrasi ve uygarlık ölçütleri açısından bir değeri olmaz. Bu kesime oynayanlar da er ya da geç iflah olmaz. Ülkemdeki parti grup toplantıları da doğrusu iç karartıcı durumdadır. Her partiye aynen uygulanan bir şablonumuz var. Parti başkanı Parti Grup Salonuna ayakta alkışlayanların eşliğinde giriyor, kürsüye çıkıyor, veriyor veriştiriyor. Haklı ya da haksız sesini en çok yükselttiğinde, rakiplerine bir çeşit hakaret edercesine yüklendiğinde, ayağa kalkmış milletvekilleri liderin gözüne girercesine alkışlarla ona bağlılıklarını göstermede yarışıyorlar. Lider sözünü bitiriyor, aynı alkışlarla salonu terk ediyor. Hâlbuki Parti Grup toplantıları bin bir çeşit fikrin tartışılacağı ve ortak bir karar alınacağı yerler olmalıdır. Özünde bizim demokrasimiz, halkın kendi iradesi falan değil, parti başkanının oyu, artı liderin hazırlamış olduğu listesindeki milletvekili sayısıdır.

Alkışı en sessiz karşılayan, alkışı en çok hak etmiş kişidir (Konfüçyüs M.Ö. 551479).

Balık sadece baştan değil her yerinden kokmuşa benziyor. Ben uzun yıllar Hacettepe Üniversitesinin senatosunda görev yaptım. Senatörler öğretim üyeleri tarafından seçilir; kimseye bağımlı değillerdir. İstedikleri

gibi konuşurlar (dikkatte alındıklarını da pek görmedim). Görev yaptığım bu sürede kritik oylamalarda içimizden ister istemez olumlu ya da olumsuz çıkabilecek oyları hesaplardık. Doğrusunu isterseniz bu hesaplar için çok da zorlanmazdık. Çünkü Rektörün oyunun rengini tahmin edebilirsek, rektör tarafından atanan ya da atanması teklif edilen dekanların, yüksek okul müdürlerinin oylarını saymaya gerek görmezdik; hesaplamayı rektör artı dekan ve yüksek okul müdürleri olarak hesaplardık. Burada hesap edilemeyenler senatörlerdi; çünkü bağımsız düşünebiliyorlardı. Eğer milletvekilleri adaylarını il il siz seçiyor, onu da halka şu ya da bu şekilde onaylattırıyor ve salonlarda kendinizi alkışlattırıyorsanız, bunun adı tek kişilik demokrasi olur.

Saygın alkış, saygın nutuk nasıl olur? Tarihe geçecek kükreme ve nutuklar nasıl olabilirdi, kime karşı olabilirdi? Hiçbir yasal hakları olmadan hiç bir savunulabilir gerekçeye dayanmadan Irak, Afganistan, Vietnam, Kore, Sudan’a askeri birlikler çıkararak mazlum halkı öldüren, süren, bin bir işkence yapanlara karşı dikleşme ve tepki alkışlanabilir. Cezayir’de 1,5 milyon insanı işkence ile katleden Fransa’ya dikleşme; Cezayir bağımsızlık isterken bu yönde oy kullanma erdemini gösterenler alkışlanmalıydı. Vilayetimiz Mısır’ın bir zamanlar Süveyş Kanalı benimdir dediğinde, ona savaş ilan eden sömürgecilere “kusura bakmayın ben mazlumun yanındayım” diyerek, ülkesinin

topraklarını

sömürgeci

ülkelerin

uçaklarına

kapatanlar

alkışlanmalıydı. Böyle adamların var mı? Varsa da ben bilmiyorum… Kıbrıs’ta bağrına, Ege’de göğsüne, Avrupa birliğinde sırtına hançeri batıranlara, gözünün içine baka baka hem de kendi ülkende seni tehdit edenlere karşı tavrını koyacaksın. On binlerce vatandaşının ölümüne neden olan bir caniyi ülkesinde, elçiliğinde barındıranlara efeleneceksin.

Polis copları altındakilere, parmaklıkların ardındakilere, üniversitelerdeki çaresiz öğrencilere, çadırların içinde hakkını arayanlara, ürününü değerlendirmeye çalışanlara efelensen ne olur? Ulufeye alıştırılmış güruh için kabadayılık geçerli bir meziyet olmaya devam ediyor olsa da, uygar dünyada bu tip hamasi nutukların artık yerinin kalmadığı biliniyor. Gerçek kabadayılığı bu coğrafyada kim yapıyor? Tabii ki İsrail. Gelme

vururum

diyor,

vuruyor.

Meclisinden

kimseden

özür

dilemeyeceğim diye karar çıkarıyor. Birileri sadece balkonlara bağırıyor ve eline tutuşturulan ölülerini sessiz sedasız gömüyor.

Bağırma! Aşağılama! Süklüm püklüm durma! Sadece düşün!!! Ben insanım, kimsenin kölesi ya da beyi olmaya niyetli değilim. Ülkemin de benim gibi olmasını çok istiyorum. NATO’da kalacağız diye komşularımı satmak istemem, benim eyaletimdeki insanların soy kırımına uğratılmasına göz yumamam üstüne üstlük el altından da yardım edemem; benden güçlü olduğunu düşündüklerimin cinayetlerine sessiz kalamam. Avrupa birliğine gireceğim diye bin bir takla atamam; her gün ülkeme hakaret ettiremem; ülkemin birliği ve düzeni için yapılacak oyunların hiç birine alet olamam; kapı önlerinde beklemeye suskun kalamam. Dogmanın pençesinde kurtulup bir türlü uygar dünyanın bir parçası olamamış birkaç petrol ülkesi insanının aşağılık duyguları giderilsin diye, düşman bildikleri bir ülkenin liderlerine aslan gibi kükreyerek Atatürk Cumhuriyetinin kişilikli devlet politikasını zedeleyemem. Bizim dikeleceğimiz yer bu kapı değil, başka kapılardır. Ne yazık ki bizim kükrememiz gereken kapıların önünde bekliyor; zaman zaman da bu kapıların efendilerinin biçtikleri görevleri yerine getiriyoruz (Kore senin neyine, Somali senin neyine, Afganistan senin neyine, Irk’ın yıkımına çanak tutmak senin neyine). Bunların hepsi bana söylendi

“gıkım çıkmadan” yaptım. Efendilerin evet demedikleri hareketlerimiz oldu mu oldu. Herkesin bildiği bağımsız bir kararımız var: Kıbrıs hareketi. Ortaklarımız 36 yıldır bu kişilikli davranışı bir türlü hazmedemediler. Kaldı ki bu hareket bir emrivaki de değildi; daha önce karara bağlanmış bir hakkın kullanımıydı. Her toplantıda belli ki bu hakkımızı kullandığımız için yerden yere vuruluyoruz.

Alman

başbakanının

10.01.2011

tarihinde

Kıbrıs’ın

Güneyinde verdiği beyanat yenilir yutulur gibi değil. Türkiye’nin batı ucundaki 400 yıllık eyaletimizden türeyen bir devletin başkanının Dadaşlar Diyarı olarak bilinen, milliyetçiliği hiç kimseye bırakmayan bir ilimizde, meydana çıkıp da “Türk Askeri Kıbrıs’ta işgalcidir; geriye çekilmediği sürece Avrupa birliğine … üye olursunuz; Ege’de de ne işiniz var” diyorsa (09.01.2011); ne halktan ne basından ne üniversitelerden ses çıkmıyor ve ne de orada bulunan zevattan birkaç mırıldanmanın ve bu ağır sözlerin üzerini örtemeye yönelik birkaç cümleden öte bir tepki gösterilemiyorsa, bu ülke çok daha ağır şeyler yaşayacaktır demektir. Doğrusunu isterseniz Yorgo Papandreu’yu kutlamak gerekiyor. Çünkü Avrupa’da, Yunanistan’da ne ise Erzurum’da da kendisi oldu. Başbakanımızın, bakanlarımızın, basınımızın, halkımızın gözünün içine baka baka isteklerini ve tehditlerini bir bir dizdi. Hiçbir Türk Devleti yetkilisinin Erzurum’da ya da ülkemin bir başka bir yerinde konuk olan birine ya da bir başka ülkede o ülkenin dışındaki bir devlet yetkilisine bağırmasını ve efelenmesini tasvip etmem; kınarım. Ancak, Brüksel’de, Washington’da, Londra’da, Paris’te ve Berlin’de yetkililere ülkemin çıkarı için efelenip, gerekli sözleri bir devlet yetkilisine yakışacak şekilde cesurca söylerse, o zaman Türk Pasaportu ile ben de horozlanarak tüm dünyada dolaşırım. Prof. Dr. Ali Demirsoy

Sayın Kardeşim Tutucu ülkeleri içten içe kemiren en büyük dert, yetkili insanların güçlü oldukları yerde zalim; güçsüz oldukları yerde de pısırık olmalarıdır. Bu nedenle bu ülkelerde ne adalet tecelli ediyor ne demokrasi yerleşiyor ne de dünya yüzeyinde saygın bir yere gelinebiliniyor. Fikirler açık açık tartışılamadığı için de her türlü tehlikeye açık hale geliniyor. Bu yazının kime uyduğuna siz karar vereceksiniz. Sevgilerimle