Research thesis - urbs by alpapami

Αστική ψυχολογία: ποιοτική και ποσοτική ανάλυση του αστικού ιστού στο Λονδίνο

Φοιτήτριες: Αλίκη Παπαμιχαλοπούλου, Καρίνα Σμαγκούλοβα Επιβλ. Καθηγήτρια: Άλκηστις Ρόδη

urbs.

Περίληψη

Η παρούσα μελέτη διερευνά τις επιρροές του αστικού περιβάλλοντος στην ψυχολογία. Ξεκινάει από μία ανασκόπηση της αστικής εξέλιξης και των επιπτώσεών της στον κάτοικο της πόλης μέσα από γνωστά κείμενα της εκάστοτε εποχής. Ο βασικός κορμός της εργασίας αναφέρεται στα στοιχεία του αστικού ιστού που αλληλεπιδρούν με τον άνθρωπο. Στη συνέχεια τα στοιχεία αυτά μελετώνται στην περίπτωση της πόλης του Λονδίνου. Μέσω της κατανόησης και αξιολόγησής τους, ως προς την αστική ψυχολογία, επιδιώκεται ο (ανα)σχεδιασμός του αστικού ιστού των σύγχρονων μητροπόλεων.

Abstract

This essay analyzes how urban environment affects the psychology of its residents. In the beginning, there is a historical review of urban evolution and the ways it affected each period’s citizens. The main body covers some of the most important urban elements and in which ways they interract with people. In addition, there is an analysis of London’s urban elements with regard towards urban psychology. The purpose of this research is to export results related to urban psychology and the ways that it could interract with urban design.

Ευχαριστούμε την κυρία Ρόδη για τις γνώσεις και τις σκέψεις της. Η βοήθειά της ήταν πολύτιμη καθ’όλη την διάρκεια της έρευνας.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή

Ιστορική Αναδρομή

Αστικά στοιχεία που επηρεάζουν την ανθρώπινη ψυχολογία: Φως

Πράσινο

Όψεις

Διαδρομές

Χρώμα

Συγκριτική ανάλυση στην περίπτωση του Λονδίνου Φυσικό και τεχνητό πράσινο

Το φως και η σκιά στις όψεις των κτιρίων

Διαδρομές στην πόλη

Χρώμα στο αστικό πρόσωπο

Ειδικά συμπεράσματα- Αξιολόγηση

Γενικά συμπεράσματα

Βασικές σχεδιαστικές αρχές

Παράρτημα

Βιβλιογραφία

160

Εισαγωγή

Ο Dr. Jaap Peen, υποστηρίζει, κατόπιν έρευνας, ότι η αστική ζωή διπλασιάζει την πιθανότητα εμφάνισης σχιζοφρένειας, δηλαδή ασκεί τόση επιρροή στον ανθρώπινο εγκέφαλο όση και η χρήση μεγάλης ποσότητας μαριχουάνας κατά την διάρκεια της εφηβείας. Παράλληλα, η ίδια έρευνα έδειξε ότι το αστικό περιβάλλον αυξάνει το ποσοστό άγχους των κατοίκων του κατά 21% και το ποσοστό ψυχολογικών διαταραχών κατά 39%. Την ίδια στιγμή, Άγγλοι ερευνητές στο νοσοκομείο του Hammersmith αιτιολόγησαν τα παραπάνω αποτελέσματα μέσω της ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη σχετίζεται με πολλές λειτουργίες του εγκεφάλου μία εκ των οποίων είναι η κατάληψη του από σκέψεις όταν κάτι καλό ή κακό συμβαίνει στο άτομο. Συνήθως παρατηρούνται ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης στους εγκεφάλους ασθενών σχιζοφρένιας. Καθώς λοιπόν οι αστικοί ρυθμοί ζωής προκαλούν στρες στους κατοίκους τους εξαιτίας, μεταξύ άλλων, της τεράστιας πυκνότητας κατοίκισης ή και της απομόνωσης τους, η αστική ζωή σχετίζεται από πολλούς ερευνητές με την σχιζοφρένεια και άλλες ψυχολογικές διαταραχές.1 Αφορμή για την ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα αποτέλεσε η παρατήρηση των έντονων επιρροών που το αστικό περιβάλλον ασκεί στον ψυχισμό και τις συνειδητές ή μη επιλογές του ατόμου. Σκοπός της εν λόγω εργασίας είναι ο τρόπος που η κατανόησή του πως η ψυχολογία μπορεί να επηρεάσει την ανάγνωση και τον (επανα)σχεδιασμό της σύγχρονης μητρόπολης. Στόχος είναι να ερευνηθεί το ζήτημα της αστικής ψυχολογίας με πρωταρχικό γνώμονα το σχεδιασμό κάτι που μέχρι τώρα θεωρούμε ότι δεν έχει συμβεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει βιβλιογραφική ανασκόπηση με θέμα την αστική εξέλιξη και τις επιρροές που είχε αυτή στην ανθρώπινη ύπαρξη μέσα από γνωστά κείμενα της εκάστοτε περιόδου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Whilliam Whyte, η μελέτη της έρευνας του οποίου, συνέβαλε στην ανάλυση των αστικών καταστάσεων. Παράλληλα,μέσω της μελέτης των “Κηπουπόλεων”2 του Ebenezer Howard έγιναν κατανοητές οι ραγδαίες αλλαγές στις αστικές συνθήκες που οδήγησαν στη διατύπωση και μελέτη της αστικής ψυχολογίας. Στη συνέχεια, μελετήθηκε ο όρος της ψυχογεωγραφίας, όπως διατυπώθηκε από τον Guy Debord. Μέσα από αυτή την ιστορική αναδρομή προέκυψαν τα στοιχεία που μελετάμε στο αστικό περιβάλλον και τα οποία σχετίζονται με την ψυχολογία των κατοίκων του: το αστικό πράσινο, οι όψεις των κτιρίων, το φως, το χρώμα και οι διαδρομές μέσα στην πόλη είναι αυτά τα οποία δημιουργούν ποιότητες στον χώρο, οι οποίες με την σειρά τους επηρεάζουν σημαντικά την ατομική ψυχοσύνθεση.

1. Benedictus, Leon. Sick cities: why urban living can be bad for your mental health. 2014. The Guardian. 2. Οι κηπουπόλεις ή αλλιώς garden cities αποτέλεσαν ένα κίνημα το οποίο αναπτύχθηκε στην Αγγλία τον 19ο αι. ως αντίδραση στο διαμορφωμένο από τη βιομηχανική επανάσταση περιβάλλον των πόλεων.

Το φως επηρεάζεται άμεσα από τη μορφή του αστικού ιστού και αναμφίβολα επιδρά στην ψυχολογία των κατοίκων. Χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, το φυσικό και το τεχνητό, με το δεύτερο να έχει δημιουργηθεί ως απόρροια της ανάγκης του ανθρώπου όπου το φυσικό είναι ανεπαρκές. Παρατηρείται ότι με την εναλλαγή των εποχών, εναλλάσσεται και ο τρόπος που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει και διαχειρίζεται την ποιότητα του φωτός στον αστικό ιστό. Για παράδειγμα, κατά τους χειμερινούς μήνες οι άνθρωποι τείνουν να προτιμούν τα φυσικά φωτισμένα σημεία της πόλης λόγω της θερμοκρασίας, ενώ αντίθετα το καλοκαίρι τους σκιασμένους χώρους. Το αστικό πράσινο είναι αναμφισβήτητα άλλο ένα στοιχείο που επηρεάζει άμεσα την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Η ένταξή του στον αστικό ιστό είναι απόρροια της εσωτερικής ανάγκης του ανθρώπου να έρθει σε επαφή με τη φύση. Η μελέτη του αστικού πρασίνου βασίστηκε στις διάφορες περιπτώσεις εφαρμογής του που συναντάμε μέσα στην πόλη και στη σημασία που έχει η κάθε μία στην ψυχολογία του ανθρώπου. Επίσης, οι όψεις των κτιρίων της πόλης είναι αυτές που διαμορφώνουν κυρίως τον αρχιτεκτονικό της χαρακτήρα και την βασική αντίληψη του ανθρώπου για την αστική “σκηνή”. Οι άνθρωποι τείνουν να έχουν εναλλαγή στα συναισθήματά τους με την διφορετικότητα στις όψεις, κάτι το οποίο έχει άμεσο αντίκτυπο στην ψυχολογία τους. Αυτό οδηγεί στην άμεση ανάγκη μελέτης της αλληλεπίδρασης των κτιρίων με τον περιβάλλοντα αστικό ιστό και τους ανθρώπους που κινούνται εντός του. Στη συνέχεια, μελετήθηκε η κίνηση του ανθρώπου στον αστικό ιστό καθώς και οι παράγοντες που την επηρεάζουν, όπως η προσβασιμότητα και η συνδεσιμότητα. Η μελέτη ξεκινά από τα κείμενα του Δοξιάδη περί της υποδούλωσης της ανθρώπινης κίνησης με την εισαγωγή του αυτοκινήτου στο αστικό τοπίο3 και καταλήγει στη σύγχρονη μητρόπολη, όπου πλέον η εν λόγω συνθήκη έχει καλλιεργηθεί σε τέτοιο βαθμό που το ίδιο το άτομο αδυνατεί να λειτουργήσει απαλλαγμένο από τους κανόνες κίνησης. Το τελευταίο στοιχείο μελέτης που εξετάζεται είναι το αστικό χρώμα, η θεωρία του οποίου έγκειται στην αντίληψη του ανθρώπου για τα χρώματα του αστικού ιστού. Μέσα από την ανάλυση του τρόπου με τον οποίο το κάθε χρώμα επηρεάζει την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία και σε συνδυασμό με την μελέτη των διαφόρων χρωμάτων που συναντάμε στην αρχιτεκτονική της πόλης προκύπτουν συμπεράσματα ως προς τις διάφορες ποιότητες. Έτσι το χρώμα αποκτά, πλέον, τον ρόλο ενός εργαλείου αστικού σχεδιασμού.

3. Doxiadis, Constantinos. Texts, Design Drawings, Settlements. 2006. Ikaros.

Ιστορική Αναδρομή

Οι ανάγκες της πόλης από την εμφάνισή της έως σήμερα, επαναπροσδιορίζονται ως συνέπεια μίας κοινωνίας που συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται. (εικ.1) Το 1800, μόλις το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού κατοικούσε σε αστικό περιβάλλον. Το 1900, το ποσοστό είχε αυξηθεί κατά 11 μονάδες, παρ’όλα αυτά μόλις 12 πόλεις ξεπερνούσαν το 1 εκατομμύριο κατοίκους. Μέχρι το 1950, σχεδόν το 30% των ανθρώπων παγκοσμίως ζούσαν σε πόλεις. Το 2008 για πρώτη φορά ο παγκόσμιος πληθυσμός διαιρέθηκε ισόποσα μεταξύ των αστικών και των επαρχιακών περιοχών. Ο πληθυσμός σε περισσότερες από 400 πόλεις ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο και σε δεκαεννιά πόλεις τα δέκα εκατομμύρια. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2050, το ποσοστό των κατοίκων των πόλεων θα ξεπεράσει το 70% και ότι η μεγαλύτερη αστική ανάπτυξη θα συμβεί στις υποανάπτυκτες χώρες. (εικ.2)4

Εικόνα 1: Κοινωνική δομή της αρχαίας Αιγύπτου.

Εικόνα 2: Χάρτης πληθυσμιακής ανάπτυξης των αστικών κέντρων έως το 2030. (πηγή: www.urbanage.com ) 4. United Nations. World Urbanization Prospects. United Nations, 2004.

Για να καλυφθούν οι υπέρογκες ανάγκες του αστικού πληθυσμού που συνεχώς αυξάνεται, οι δομές των πόλεων έχουν αλλάξει, η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει αυτοματοποιήσει πολλές από τις λειτουργίες τους, ευρύτερες περιοχές έχουν διαμορφώσει απόλυτα συγκεκριμένες χρήσεις και δρόμοι ταχείας κυκλοφορίας τείνουν να τις διαπερνούν. Ήδη από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης5, ο άνθρωπος άρχισε να απομακρύνεται από την φύση γεγονός που έχει έως και σήμερα επηρεάσει τόσο την ψυχική όσο και την σωματική του υγεία σε μεγάλο βαθμό. (εικ. 3)

Εικόνα 3: Hong Kong, Urban Jungle, @doyoutravel

Οι χωρικές και οι κοινωνικές δομές του αστικού ιστού, όπως τα κτίρια, οι υποδομές μεταφοράς, τα πάρκα καθώς και οι ανθρώπινες δραστηριότητες σε συνέπεια με τις καταστάσεις που τις διέπουν, μπορούν να ενεργοποιήσουν διάφορα συναισθήματα για το άτομο που αποκρίνεται σε αυτά τα φαινόμενα. Πως λοιπόν, η κοινωνική αλλά και η χωρική δομή της πόλης επηρεάζουν την ψυχολογία των περισσότερων από τρία δισεκατομμύρια κατοίκων της.

Εικόνα 4: Καταγεγραμμένη χρήση εννοιών

5. Κατά την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης (1760-1860) συντελλέστηκαν ραγδαίες αλλαγές σε τεχνικό, κοινωνικό αλλά και οικονομικό επίπεδο με την αγροτική παραγωγή να εξελίσσεται σε βιομηχανική, κάτι που αργότερα επηρρέασε και τις υπόλοιπες χώρες ανά τον κόσμο.

Από τις αρχές του 18ου αιώνα, φαίνεται να διαχωρίζονται οι δύο έννοιες, rural και urban, δείχνοντας ότι οι διαφορές μεταξύ της αστικής και της επαρχιακής κοινωνίας έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται αισθητές (εικ.4). Το επιχείρημα έρχεται να τεκμηριώσει το γεγονός ότι το 1783, ο Richard Mique6 δημιουργεί για την Μαρία Αντουανέτα το Hameau de la Reine, που στόχο είχε να αναπαραστήσει την εμπειρία της επαρχιακής ζωής την οποία δεν είχαν την δυνατότητα να βιώσουν οι κυρίες της αυλής (εικ. 5).

Εικόνα 5: Χάρτης Hameau de la Reine, Richard Mique, 1783

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο πληθυσμός της Νέας Υόρκης τετραπλασιάστηκε και οι κάτοικοι εξέφρασαν την ανάγκη τους για δημόσιους, ανοιχτούς χώρους συχνάζοντας κυρίως στα κοιμητήρια της πόλης, όπου προσπαθούσαν να αποφύγουν την φασαρία και το χάος του αστικού κέντρου. Ως αποτέλεσμα, το 1857 διεξήχθη ο διαγωνισμός για τον σχεδιασμό του Central Park και την επόμενη χρονιά εγκαινιάστηκε η πρώτη περιοχή του πάρκου, η ολόκληρη έκταση του οποίου διατέθηκε το 1873.

6. Ο Richard Mique (1728-1794) υπήρξε Γάλλος Νεοκλασσικός αρχιτέκτονας της εποχής.

Άλλος ένας φυσικός παράγοντας που συσχετίζεται άμεσα με την ανθρώπινη ψυχολογία στο αστικό περιβάλλον είναι το φως. Από το 1916, στη Νέα Υόρκη ίσχυσε νόμος που επιβάλλει την ένταξη των υψηλών κτιρίων σε ιδεατό στερεό που μειώνεται προς τα επάνω, ώστε οι ακτίνες του φωτός να φτάνουν στους δρόμους της πόλης. Για το φως μίλησε και ο Whiliam Whyte7, ο οποίος το 1980, συσχέτισε τις κινήσεις των ανθρώπων που χρησιμοποιούν τους δημόσιους χώρους της Νέας Υόρκης με την κίνηση του φωτός σε αυτούς και με την θερμοκρασία. Συμπέρανε ότι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οι πολίτες απέφευγαν το ηλιακό φως και τα σκιασμένα σημεία των πλατειών χρησιμοποιούνταν περισσότερο, πράγμα που αντιστράφηκε το χειμώνα.

Αργότερα, ο Ebenezer Howard8, πρότεινε τις κηπουπόλεις, με σκοπό να καλύψει κυρίως τις ανάγκες των εργατών που ζούσαν στο μολυσμένο/ βιομηχανικό αστικό περιβάλλον, έχοντας παρατηρήσει τις συνέπειες που αυτό είχε τόσο στην ψυχολογική όσο και στην φυσική τους κατάσταση. (εικ.6)

Εικόνα 6: E. Howard, The Three Magnets,1902, Garden Cities of Tomorrow

Κάνοντας μία αναδρομή στην ιστορική εξέλιξη των χώρων αστικού πρασίνου προκύπτει ότι κάθε ιστορική περίοδος διαμορφώνει τα δικά της χαρακτηριστικά. Τα πρώτα αστικά πάρκα, εμφανίστηκαν κατά τον μεσαίωνα, όπου οι Βασιλικές οικογένειες και οι αριστοκράτες ασκούσαν θήρα της πανίδας που αναπτυσσόταν σε αυτά. Αυτή η περιοχή, συνήθως, περιφραζόταν από τοίχους ή πυκνούς φράχτες από φυτά, έτσι ώστε να μην είναι προσβάσιμη σε άλλους ανθρώπους. Πριν από την εμφάνιση των κοινόχρηστων πάρκων, υπήρχαν οι «ιδιωτικοί κήποι», οι οποίοι από την εποχή των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας έως και τους κήπους των επαύλων και των ανακτόρων της Αναγέννησης, στόχευαν στην αναψυχή των ανώτερων τάξεων και δεν ήταν προσβάσιμοι στο ευρύ κοινό.

7. Ο Whilliam Whyte (1917-1999) ήταν Αμερικανός δημοσιογράφος και αστικός αναλυτής που ασχολήθηκε έντονα με την καταγραφεί της ανθρώπινης συμπεριφοράς εντός του αστικού ιστού. 8. Ο Ebenezer Howard (1850-1928) ήταν προτεστάτης του κινήματος Garden City.

Κατά τη βιομηχανική επανάσταση, πρωτοεμφανίστηκαν οι κοινόχρηστοι πράσινοι αστικοί χώροι, με την έννοια που τους ξέρουμε και στην σημερινή εποχή. Τα πάρκα δημιουργήθηκαν για τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος στις βιομηχανικές πόλεις. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν χώροι αστικού πρασίνου προς όφελος του κοινωνικού συνόλου που υπέφερε από τις ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης. Με το πέρασμα των χρόνων, παρατηρήθηκε αλλαγή στη σημασία και στο ρόλο των πράσινων χώρων. Στις αρχές του 20ου αιώνα, αναπτύσσονται θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι χώροι πρασίνου πρέπει να εξελίσσονται παράλληλα με την πόλη, να είναι ενταγμένοι σε αυτήν, να προσφέρουν ένα υγιεινό και όμορφο περιβάλλον στους πολίτες, και να αποτελούν χώρους ξεκούρασης και αναψυχής, κάτι το οποίο κατά τον 19ο αιώνα δεν συνέβαινε, καθώς η ανάπτυξη του αστικού ιστού ήταν ανεξάρτητη των φυσικών χώρων πρασίνου. Ιδιαίτερη έμφαση στην σημασία και τον σχεδιασμό των χώρων πρασίνου έδωσαν τα κινήματα «City Beautiful» και η «Κηπούπολη». Το «City Beautiful», αφορούσε κυρίως τις υποβαθμισμένες περιοχές της Αμερικής και τον εξωραϊσμό των πόλεων, όπου οι συνθήκες διαβίωσης για τους κατοίκους ήταν πολύ άσχημες και το περιβάλλον εξίσου ανθυγιεινό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί επίσης, το Mall στη Ουάσινγκτον και το σχέδιο Burnham για το Σικάγο, σύμφωνα με το οποίο θα σχεδιαζόταν εκ νέου η σύνδεση της με τα προάστια, μέσω μεγάλων αυτοκινητοδρόμων, παράλληλα των οποίων θα υπήρχαν αστικά πάρκα και χώροι πρασίνου. Ο αστικός κάνναβος στη συνέχεια θα διαιρούνταν από τις διαγώνιες λεωφόρους που θα τον διαπερνούσαν και θα κατέληγαν σε μία αρκετά μεγάλη έκταση πρασίνου, στην οποία θα βρίσκονταν πλέον και όλες οι διοικητικές υπηρεσίες. (εικ.7)

Εικόνα 7: Χάρτης Burnham, Chicago, 1909

Από την άλλη, το κίνημα της «Κηπούπολης», συνεδύαζε τα θετικά στοιχεία του αστικού κέντρου και της υπαίθρου. Ιδρυτής του κινήματος ήταν ο Ebenezer Howard, ο οποίος πρότεινε ο πλυθησμός της να μη ξεπερνά τους 32.000 κατοίκους σε έκταση 1.000 εκταρίων. Περιμετρικά, θα διαμορφώνονταν χώροι πρασίνου, στους οποίους θα υπήρχαν αγροκτήματα και άλλες λειτουργίες όπως νοσοκομεία. (εικ.8)

Ο Guy Debord9, θεμελιωτής της έννοιας της ψυχογεωγραφίας, υποστήριξε ότι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε έναν χώρο επηρεάζεται από τον μηχανισμό της καθημερινής μαζικής αναπαραγωγής, που μας κάνει να συνηθίζουμε τον περιβάλλοντα χώρο, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε στο αίσθημα της οδήγησης, το οποίο θέλει το άτομο να μηχανοποιεί τον χρόνο και τον χώρο, λόγω της συνεχούς εναλλαγής του τοπίου που το περιβάλλει. Ο “Ψυχογεωγραφιτής” στον περίπατό του προσπαθεί να αποβάλλει αυτή την κατάσταση μέσω της ένταξής του στην εμπειρία του χώρου όπου και βρίσκεται. Παράλληλα, στο έργο του Θεωρία της Περιπλάνησης (1958), παρουσιάζει την ψυχογεωγραφία ως τρόπο αντίστασης στον καταναλωτισμό και την εμπορευματοποίηση. Θεωρεί ότι μέσω της περιπλάνησης ο άνθρωπος καταφέρνει να καλύψει πρωταρχικές ψυχικές και σωματικές ανάγκες πράγμα που τον ικανοποιεί και μειώνει οποιαδήποτε υλική του επιθυμία. (εικ. 8)

Εικόνα 8: Ψυχογεωγραφικός χάρτης Παρισιού, Guy Debord, 1957

Παρ’όλα αυτά, θα ήταν σκόπιμο να συσχετισθεί ο όρος της ψυχογεωγραφίας και με την κατά τον Simmel10, έννοια του “Ψυχικού Τόνου” (Stimmung), για να επιτευχθεί η περαιτέρω ερμηνεία του. Ο Georg Simmel υποστήριξε ότι το αστικό τοπίο είναι μία σύνθεση στοιχείων, τα οποία στο σύνολό τους χαρακτηρίζονται από τον Ψυχικό Τόνο του τοπίου. Η έννοια της ψυχής ωστόσο, συμπεριλαμβάνει την υποκειμενικότητα, γεγονός που αφαιρεί από τον Ψυχικό Τόνο του τοπίου την αντικειμενικότητα ως προς την αντιμετώπισή του.

Οι ρίζες της ψυχογεωγραφίας ανάγονται στις αρχές των καλλιτεχνικών ομάδων των Ντανταϊστών11 και των σουρεαλιστών. Ωστόσο, οι Καταστασιακοί είναι εκείνοι που εφήρμοσαν στην πράξη τις θεωρητικές αρχές της Ψυχογεωγραφίας. Οι καταστασιακοί ήταν μία ομάδα ριζοσπαστών καλλιτεχνών και θεωρητικών που έδρασαν την περίοδο 1957-1972. Θεωρούσαν ότι ο άνθρωπος περισσότερο από όλα επηρεάζεται από τον περιβάλλοντα χώρο και τις καταστάσεις γύρω του. Τόσο το ιδεολογικό τους υπόβαθρο, όσο και η τεχνική της Δομησης Καταστάσεων που εφάρμοζαν, οδήγησαν σε μία νέα οπτική αντίληψη της πόλης. Πειραματίστηκαν περισσότερο με την δόμηση και την καλλιτεχνική διαμόρφωση του περιβάλλοντος σύμφωνα με την ανθρώπινη επιθυμία. Από τα βασικότερα μέσα του πειραματισμού αυτού ήταν η “Ψυχογεωγραφία” και η “Ενωτική Πολεοδομία”. Σκοπός τους ήταν να ικανοποιηθούν πρωταρχικές ανθρώπινες ανάγκες, καλύπτοντας ανώτερες επιθυμίες και αισθήματα. Δημιούργησε περιβάλλοντα μέσα στα οποία επικρατούσαν ευνοϊκές συνθήκες για να ικανοποιηθούν οι εκάστοτε επιθυμίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο σχεδιασμός μίας νέας μορφής πόλης , η New Babylon από τον Constant Nieuwenhuys. Ωστόσο η ψυχογεωγραφία δεν αναφέρεται μόνο στις επιπτώσεις του περιβάλλοντος στην ψυχική κατάσταση του ατόμου, αλλά και πως το ίδιο το άτομο διαμορφώνει το περιβάλλον με βάση τον ψυχισμό του.

9. Ο Guy Debord (1931-1994) υπήρξε Γάλλος θεωρητικός και ιδρυτικό στέλεχος του Καταστασιακού Κινήματος. 10. O Georg Simmel (1858-1918) ήταν Γερμανός κοινωνιολόγος, φιλόσοφος και κριτικός. Εμβάθυνε στην ανάλυση της έννοιας της κοινωνιολογίας και εστίασε στη σχέση του όρου με την μητρόπολη, θεμελιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την ανάλυση της αστικής ψυχολογίας. 11. Οι Ντανταϊστές ανήκουν στο καλλιτεχνικό κίνημα του Ντανταϊσμού που αναπτύχθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και εξέφραζε την αισθητική αναρχία της εποχής. Το κίνημα χαρακτηρίζεται από εσκεμμένο παραλογισμό και ο σουρεαλισμός αποτελεί μετεξέλιξή του.

Άλλη μία ομάδα, προγενέστερη των Καταστασιακών, που συνδέθηκε με την εμφάνιση του όρου της Ψυχογεωγραφίας είναι αυτή των Λεττριστών12 (Lettrists) οι οποίοι την χρησιμοποίησαν σαν τεχνική αστικής εξερεύνησης. Οι Λεττριστές ήταν μία ομάδα ριζοσπαστών καλλιτεχνών και θεωρητικών με έδρα το Παρίσι την περίοδο μεταξύ του 1952 και του 1957, με βασικούς εκπροσώπους τον Guy Debord και τον Ivan Chtcheglov. Εκείνοι ήταν οι πρώτοι που ανέπτυξαν την τεχνική της περιπλάνησης στο Παρίσι. Κατά την διάρκεια μίας τέτοιας περιπλάνησης, το 1953, προτάθηκε ο όρος Ψυχογεωγραφία, εντοπίζοντας έτσι ένα μοτίβο συναισθημάτων που διαπερνούν τον αστικό ιστό. Μέσω της καταγραφής των αστικών περιπλανήσεων των Λεττριστών δημιουργήθηκαν οι ψυχογεωγραφικοί χάρτες, από αφαιρετικές αναπαραστάσεις των διαδρομών που οι περιπλανώμενοι πραγματοποιούσαν στην πόλη, αναδιαμορφώνοντας τις ήδη υπάρχουσες καταστάσεις μέσω της εισαγωγής του ψυχικού παράγοντα στη διαδικασία της καταγραφής. Ένα από τα κυριότερα παραδείγματα ψυχογεωγραφικών χαρτών είναι εκείνος που συνέταξε ο Guy Debord το 1959, υπό την ονομασία Naked City (εικ. 8). Το όνομα εξέφραζε την άποψη των Λεττριστών που ήθελαν την αστική εξερεύνηση να αποκτά ερωτικό χαρακτήρα εφ’όσων παραλληλιστεί με την εξερεύνηση του γυναικείου σώματος. Μέσω της τεχνικής του κολάζ, χρησιμοποίησε κομμένα τμήματα ενός συμβατικού χάρτη του Παρισιού και κατέγραψε τις μεταξύ τους σχέσεις μέσω κόκκινων βελών, τα οποία αναπαριστούσαν τις ροές των κινήσεων. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να αναπαραστήσει χωρικά τοπία τα οποία πλέον εμπεριείχαν και χρονικά βιώματα και έτσι ο χάρτης μετατράπηκε σε μία καταγραφή τόσο της εμπειρίας όσο και της επιθυμίας του περιπλανώμενου. Κύριος σκοπός είναι να ερευνηθούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες διετελέσθη η περιπλάνηση και αυτές οι οποίες επηρέασαν τον περιπλανούμενο σε βιολογικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο. Με την περιπλάνηση ασχολήθηκε και ο Walter Benjamin13 στο έργο του Arcades Project, όπου την παρουσιάσε ως το μέσο που χρησιμοποιεί ο αστικός παρατηρητής για να αναλύσει την πόλη αλλά και ως έναν τρόπο ζωής του ίδιου του παρατηρητή. Συγκεκριμένα αναφέρει πως «το πλήθος είναι το πέπλο μέσα στο οποίο η οικεία πόλη μεταμορφώνεται για τον πλάνητα σε φαντασμαγορία». Άλλο ένα παράδειγμα προσέγγισης της ψυχογεωγραφίας καταγράφηκε το 2002, όταν ο Iain Sinclair αποφάσισε να ακολουθήσει την διαδρομή της λεωφόρου Μ25, η οποία εκτείνεται περιμετρικά του Λονδίνου με τα πόδια, την ίδια στιγμή που ο συνάδελφός του την διέσχιζε με το αυτοκίνητό. Μέσω αυτού του πειράματος ήθελε να αντιληφθεί την διαφορά αντίληψης του περιβάλλοντος μέσω των δύο τρόπων κίνησης συγχέοντας πάλι την χωρική με την χρονική έννοια της περιπλάνησης με σκοπό να προκύψουν αντίστοιχα συμπεράσματα. (εικ. 9)

Εικόνα 9: Απόσπασμα από την ταινία του Iain Sinclair: London Orbital, 2002 - Εναλλαγή πλάνων περιπλάνισης και οδήγησης. 12. Το κίνημα του Λετρισμού εμφανίστηκε στην Γαλλία γύρω στο 1940 και βασίστηκε στη θεωρία του Σουρεαλισμού και του Ντανταϊσμού. 13. Ο Walter Benjamin (1892-1940) ήταν Γερμανός θεωρητικός και φιλόσοφος.

“Η μελέτη των συγκεκριμένων κανόνων και επιρροών που έχει το περιβάλλον πάνω στα συναισθήματα και την συμπεριφορά των ατόμων ορίζει τον όρο της ψυχογεωγραφία.” Guy Debord, 1955 “Η ψυχογεωγραφία είναι σαν ένα κουτί παιχνιδιών γεμάτο με δημιουργικές στρατηγικές εξερεύνησης της πόλης. Το μέσο είναι οτιδήποτε θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή των πεζών από τις καθημερινές τους πορείες και ο σκοπός είναι η εισαγωγή του περιπλανητή σε μία διαδικασία αναγνώρισης και βιωματικής εμπειρίας του αστικού τοπίου.” Hart Joseph, 2004 “Η ψυχογεωγραφία λειτουργεί με βάση τους άξονες της μνήμης, της εμπειρίας και του χώρου.” Anthony Vidler “Ορίζεται από την σύνθεση των εννοιών του τυχαίου και της συγκυρίας.” Wilfried Hou Je Bek “Η ψυχογεωγραφία αναφέρεται στην ψυχολογία και την γεωγραφία, αντικείμενα μελέτης των οποίων είναι ο άνθρωπος και το τοπίο, αντίστοιχα.” Janicijevic Aleksandar “Πάρ’τε τον χάρτη του Λονδίνου, τοποθετήστε πάνω του ένα ποτήρι και σημαδέψτε το περίγραμμά του. Έπειτα, βγείτε έξω στην πόλη και ακολουθείστε προσεγγιστικά την διαδρομή που έχει δημιουργηθεί στον χάρτη. Κατά την διάρκεια, καταγράψτε την εμπειρία που βιώνετε με οποιοδήποτε μέσο προτιμάτε (ταινία, φωτογραφία, χειρόγραφα, μαγνητόφωνο κλπ.). Αποτυπώστε την απορροή της υφής του δρόμου, τα graffiti,τα επώνυμα σκουπίδια, τα απομεινάρια μίας συζήτησης. Να είστε έτοιμοι να συναντήσετε μεταφορές, οπτικά pattern, συμπτώσεις, αναλογίες, ομοιότητες και εναλλαγές στην vδιάθεση των δρόμων. Μόλις ολοκληρώσετε τον κύκλο, η καταγραφή θα έχει φτάσει στο τέλος της. Ο περίπατος αφορά το περιεχόμενο που θα έχετε συλλέξει και το περπάτημα αφορά την διαδρομή που διασχίσατε.” Robert MacFarlane, 2005, A Road of One’s Own.

Το φως στον κόσμο των αισθήσεων

“να καταστήσει ορατό τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος μας αγγίζει” 14 Maurice Merleau-Ponty “...Το να βάλει τάξη στη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον- είναι το έργο του αρχιτέκτονα” 15 Rasmussen Steen Eiler 16 “...Το φως αποκαλύπτει την αρχιτεκτονική και ταυτόχρονα φανερώνει τη σημασία του κτιρίου, το αναδεικνύει, ή το αφήνει αδιάφορο. Το φως συμβολίζει αυτό που βρίσκεται πέρα από τη συνήθη αντίληψή μας, μπορεί να φανερώσει ή να αποκρύψει και έχει τη δύναμη να μας παρασύρει. Το σκοτάδι - η απουσία του φωτός- είναι ένα μέρος της εμπειρίας μας για το φως. Όπως το μαύρο χρώμα είναι απαραίτητο για να γίνει αισθητό το άσπρο, έτσι και το σκοτάδι είναι απαραίτητο για να ολοκληρωθεί η αποκάλυψη του φωτός. Το σκοτάδι δυσχεραίνοντας την οπτική μας αντίληψη, αντιπροσωπεύει το άγνωστο, προκαλεί δυνατά αισθήματα φόβου αποτελώντας έτσι μία μεταφορική ερμηνεία του νοήματος της ζωής.” Το φως είτε γίνεται αντιληπτό από τον άνθρωπο είτε όχι, δηλαδή είτε είναι ορατό είτε είναι αόρατο, επηρεάζει και χαρακτηρίζει τον αισθητό σε εμάς κόσμο προσδίδοντάς του χρώματα και σκιές. Οι σκιές και το σκοτάδι αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της αισθητηριακής αντίληψης, καθώς μετατρέπουν τις διαστάσεις του βάθους σε έννοιες περισσότερο ασαφείς, κάνουν αμυδρότερη την καθαρότητα της όρασης και ενεργοποιούν την περιφερειακή όραση και την φαντασία. Για παράδειγμα, η εικόνα ενός δρόμου σε μία παλιά πόλη μοιάζει περισσότερο μυστήρια και ελκυστική με τα εναλλασσόμενα φωτεινά και σκοτεινά σημεία κατά μήκος της, σε σχέση με την εικόνα ενός τυπικού ομοιόμορφα φωτισμένου δρόμου. Το φως χωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες με κριτήριο τον τρόπο δημιουργίας του. Η πρώτη κατηγορία είναι το φυσικό φως, δηλαδή ο ήλιος και το τεχνητό που είναι η φωτιά ή μεταγενέστερες μορφές τεχνητού φωτισμού. Και οι δύο κατηγορίες είναι εξίσου σημαντικές για τον άνθρωπο και την ψυχολογία του, καθώς το στοιχείο αυτό επηρεάζει καθημερινά τον τρόπο που αισθάνεται , έχοντας επίδραση τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο πάνω του. Το φυσικό φως έχει άμεση σχέση με τη ψυχή και τα συναισθήματα του ανθρώπου για αυτό τον λόγο όταν ο άνθρωπος βρίσκεται κοντά στο φως και στη φύση γεμίζει αυτοπεποίθηση και ενέργεια.

14. ”to make visible how the world touches us”, Maurice Merleau-Ponty (1964), “Maurice trans. H.L. and T.A. Dreyfus. Sense and Nonsense” Evanston, Illinois: Northwestern University Press, σελ.7 15. ”to bring order and relation into human surroundings- in the task of the architect” Rasmussen Steen Eiler, (1984), “Experiencing Architecture”, Cambridge: MIT Press, Massachusetts of Technology, σελ.34 16. Rasmussen Steen Eiler (1998-1990) ήταν ένας Δανός αρχιτέκτονας αρχιτέκτονας και πολεοδόμος καθηγητής του Royal Danish Academy of Fine Arts και ένας πολυγραφότατος συγγραφέας και ποιητής. Έγινε γνωστός κυρίως μέσα από τον κλάδο της πολεοδομίας και αποτέλεσε μέλος του εργαστηρίου Πολεοδομικού Σχεδιασμού της Δανίας από το 1924, εκπρόσωπος του Συμβουλίου της Ακαδημίας και ηγέτης της 1942-1948. Επίσης κατά το διάστημα 1932-1938 εργάστηκε στο Τμήμα της Πολεοδομίας του Δήμου Κοπεγχάγης. 17. Κανλής Γρηγόρης, Σοφοκλέους Μήνα, (2001), “Ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι : η έμπνευση αρχιτεκτονικής δημιουργίας” <http://courses.arch.ntua.gr/111750.html>, Διαλέξεις 2001 Ε.Μ.Π, τελευταία ανάγνωση 05-05-14

Η καλή διάθεση, η συντροφικότητα και η ευεξία είναι τα πιο εμφανή θετικά αποτελέσματα που μπορεί να του δώσει. Παράλληλα, η ανάγκη που δημιουργήθηκε στον άνθρωπο να έχει την ίδια διάθεση, να νιώθει την ίδια ασφάλεια και όταν σκοτεινιάζει, οδήγησαν στην χρήση του τεχνητού φωτισμού. Σε αρκετές περιπτώσεις, αναλαμβάνει το ρόλο να προσδιορίσει την κίνηση ενός περιπλανώμενου στον αστικό ιστό μίας πόλης, λαμβάνοντας γραμμική μορφή και προτρέποντάς τον να διαγράψει μία συγκεκριμένη πορεία. (βλέπε εικόνα)

Δρόμος του Λονδίνου το βράδυ

Για την καλύτερη κατανόηση της ψυχολογικής δράσης που έχει, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν όταν ο άνθρωπος ζούσε σε πρωτόγονες καταστάσεις. Το πρωινό φως και η φωτιά(τεχνητό φως) ήταν τα αντικείμενα παρατήρησής του και αυτά που του προκαλούσαν ιδιαίτερη εντύπωση. (βλέπε εικόνα 2) Η έντονη παρουσία του πρωινού φωτός του έδινε την ευκαιρία να παρατηρεί οτιδήποτε υπήρχε γύρω του καθαρά. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, το φως άλλαζε χρώμα και έπαιρνε μία απόχρωση του κόκκινου, με αποτέλεσμα το περιβάλλον γύρω του να φαίνεται πιο ζεστό. Έπειτα, μόλις χανόταν το φως επικρατούσε το μαύρο χρώμα, δηλαδή το σκοτάδι.(βλέπε εικόνα 3) Μέσα από αυτό το παράδειγμα αντιλαμβανόμαστε πως για χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος έχει παρατηρήσει το φως και έχει διαμορφώσει τη ζωή του βασιζόμενος σε αυτό. Η σχέση του με το φως είναι τόσο σημαντική που τα συναισθήματα που έχουν δημιουργηθεί γύρω από αυτό είναι «αποθηκευμένα» στο DNA του.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος και η σχέση του με τη φωτιά

Το σκοτάδι της νύκτας

Ένα τελευταίο στοιχείο του φωτός που επηρεάζει και αυτό με την σειρά του την ψυχολογία των ανθρώπων είναι οι ποιότητές του. Είναι λογικό κάθε περιοχή να έχει διαφορετικό φωτισμό, με χαρακτηριστικό ρυθμό εναλλαγής ημέρας και νύχτας η κάθε μία. Συνεπώς, για κάθε περιοχή ο φωτισμός έχει μία δυναμικότητα στην έντασή του, στον προσανατολισμό του και στην φωτεινότητά του. Αυτή η χαρακτηριστική για κάθε τόπο εναλλαγή του φωτισμού, που είναι τόσο ποιοτική όσο και ποσοτική, έχει άμεση επιρροή στη ψυχολογία του περιπλανώμενου αλλά και του επισκέπτη ενός κτιρίου.

18. Theo Gimbel, «Healing Through Colour», C W Daniel Co Ltd. 1987

Α. Ορισμοί των εννοιών περιβάλλον και αστικό περιβάλλον Περιβάλλον ορίζεται το σύνολο όλων των φυσικών και πολιτισμικών συνθηκών μέσα στις οποίες ζουν και αναπτύσσονται οι ζώντες οργανισμοί. Αστικό περιβάλλον ορίζεται το δομημένο περιβάλλον μίας πόλης, καθως και η φύση εντός των ορίων της. Σε αυτό το πλαίσιο, το φυσικό περιβάλλον μπορεί να οριστεί και ως το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής, την υγεία των ανθρώπων, την πολιτιστική παράδοση και τις βασικές αισθητικές αξίες. Το δομημένο περιβάλλον κάθε πόλης είναι μοναδικό και συνίσταται για κάθε πόλη από έναν συνδυασμό κτιρίων, ιστορικών μνημείων, δρόμων και άλλων δομημένων αστικών χώρων. Με τον όρο περιβάλλον εννοούμε ένα σύνολο από φυσικούς, βιολογικούς ή κοινωνικούς παράγοντες, ικανούς να έχουν ένα άμεσο ή έμμεσο, βραχύχρονο ή μακρόχρονο αποτέλεσμα στους ζώντες οργανισμούς και τις ανθρώπινες δραστηριότητες (Ternisien, 1973). 19 Η έννοια του περιβάλλοντος, όπως επισημαίνει και ο Gewirtz (1969) 20 , πρέπει να προσδιοριστεί τόσο με όρους των ερεθισμών που επηρεάζουν τη συμπεριφορά όσο και με όρους της λειτουργικής σχέσης της συμπεριφοράς με τον έλεγχο των ερεθισμών. Ο όρος περιβάλλον περιλαμβάνει, ακόμη, τον τρόπο με τον οποίο το αντιλαμβανόμαστε και έχουμε την εμπειρία του, τον τρόπο με τον οποίο το αλλάζουμε και το χρησιμοποιούμε για κάλυψη των αναγκών μας, καθώς και το πώς προσαρμόζουμε τη συμπεριφορά μας σε ένα οικοσύστημα που βρίσκεται σε διαρκή αλλαγή (Ittelson et al., 1974) . 21 Στα πλαίσια αυτής της συνεχούς αναζήτησης μεταξύ των ανθρώπων και της φύσης, γεννήθηκε ο όρος Περιβαλλοντική Ψυχολογία, για τον οποίο είναι πολύ δύσκολο να δοθεί ένας ξεκάθαρος ορισμός, καθώς οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτό το κλάδο έρευνας πληθαίνουν διαρκώς. Ωστόσο, σύμφωνα με τους Ittelson και Rivlin (Eds., 1970), θα λέγαμε πως η Περιβαλλοντική Ψυχολογία δεν είναι μια θεωρία ντετερμινισμού. Βλέπει το άτομο όχι σαν ένα παθητικό προϊόν του περιβάλλοντος, αλλά ως μια ύπαρξη που επενεργεί στο περιβάλλον και που με τη σειρά της επηρεάζεται απ’ αυτό. Η κυρίαρχη ιδέα που διαπερνά τις μελέτες της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας είναι ότι το άτομο, αλλάζοντας τον κόσμο, αλλάζει και τον εαυτό του ή και αντίστροφα.

Αστικό πράσινο

Η έντονη αστικοποίηση και η άναρχη δόμηση του 20ου και 21ου αιώνα έχουν συντελέσει στην αισθητή μείωση του ανοικτού αστικού πράσινου χώρου. Οι υπάρχοντες χώροι πρασίνου είναι κατακερματισμένοι και ασύνδετοι, τόσο μεταξύ τους όσο και με τον αστικό ιστό, ενώ η λειτουργικότητά τους και ο ρόλος τους ως υποδομή και αισθητικός σκελετός της πόλης εξασθενίζει συνεχώς. (βλέπε πίνακα 1) Καθημερινά οι επιπτώσεις της έλλειψης οργανωμένων και συνδεδεμένων χώρων πρασίνου αντανακλώνται εξίσου στα τρία αλληλένδετα συστατικά κάθε σύγχρονης πόλης, στην κοινωνία, στην οικονομία και στο περιβάλλον. Ειδικότερα, τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα με την ανάπτυξη των αστικών κέντρων και τον δυτικό τρόπο ζωής, ο σύγχρονος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από την αποξένωσή του από τη φύση και την αντίληψή του σε σχέση με την κυριαρχία του σε αυτήν. Το αποτέλεσμα δεν έχει να κάνει μόνο με τη καταστροφή του πλανήτη, αλλά και με την απομάκρυνση του ανθρώπου από τις φυσικές του λειτουργίες σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο. 19. J. Ternisien, (1973). Environnement. Ecole maternelle Frangaise, 8, 4-6. 20. J. Gewirtz, (1969). Definition of the social environment. In D. Goslin (Ed.), Handbook of socialization theory and research (pp. 57-212). Chicago: Rand McNally, College Publishing Company 21. Ittelson, W. H., Proshansky H. M., Rivlin, L. G., & Winkel, G. H. (1974). An introduction to environmental psychology. New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc.

Στον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης (Council of Europe, 1986) για τους ανοιχτούς χώρους αναφέρονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά τους, αλλά και επισημαίνεται ο ρόλος που διαδραματίζουν μέσα στην πόλη : Ο ανοιχτός χώρος είναι βασικό τμήμα της αστικής κληρονομιάς, δομικό στοιχείο της αισθητικής και αρχιτεκτονικής μορφής μίας πόλης, παίζει σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο, είναι οικολογικά αξιόλογος, είναι σημαντικός για την κοινωνική αλληλεπίδρασηκαι την ενίσχυση της κοινωνικής ανάπτυξης, στηρίζει οικονομικούς στόχους και δραστηριότητες. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός συνεισφέροντας στις ανάγκες αναψυχής και ελεύθερου χρόνου της κοινωνίας και έχοντας οικονομική αξία στην ενίσχυση του περιβάλλοντος (βλέπε πίνακα 2).

Πίνακας 1: Επιφάνεια κοινόχρηστου πρασίνου ανά κάτοικο σε συνάρτηση με τον πληθυσμό της πόλης . (Πηγή Αθ. Αραβαντινός – Π. Κοσμάκη 1988, υπαίθριοι χώροι στην πόλη, σελ. 140)

Πίνακας 2: Κατηγοριοποίηση χώρων αστικού πρασίνου στις σύγχρονες πόλεις Πηγή: Maidstone Borough Council (2005) Green Spaces for Maidstone Strategy

Β. Η θεραπευτική επαφή με την φύση

Η επαφή µε τη φύση μπορεί να βελτιώσει τη σωματική, ψυχική, πνευματική και συναισθηματική υγεία του ατόμου . Η φύση είναι ένας χώρος που δεν προκαλεί πνευματική καταπόνηση. Πολλές καθημερινές δραστηριότητες απαιτούν επικεντρωμένη προσοχή, απομνημόνευση και επαναπροσδιορισμό των πληροφοριών και ερεθισμάτων. 22 Αντίθετα εργασίες που απαιτούν µόνο την παρατήρηση, είναι πολύ πιο ξεκούραστες, μειώνουν σε φυσιολογικά επίπεδα τους σωματικούς ρυθμούς και εξισορροπούν τα αποτελέσματα της πνευματικής κόπωσης. Μέσω της επίδρασης που ασκεί ο νους στο σώμα, η παρουσία της φύσης προσφέρει ένα διάλειμμα αναζωογονημένης ανάπαυσης και ανανέωσης σε όλο τον οργανισμό.23 . Η επαφή µε τη φύση αυξάνει την ευτυχία, μειώνει το άγχος, επηρεάζει ευρύτερα τις αξίες και τις νοοτροπίες των ανθρώπων κάνοντάς τους να δίνουν μεγαλύτερη αξία στην κοινωνική ζωή, καθώς και στις στενές ανθρώπινες σχέσεις, ενώ γίνονται πιο ικανοί για αισθήματα αλληλεγγύης. Αυτό, οδηγεί σε μείωση της αλλοτρίωσης και της αποξένωσης από τον εαυτό του και τους γύρω του, αισθήματα που χαρακτηρίζουν το σύγχρονο άνθρωπο, ιδίως των πόλεων, ο οποίος είναι πιο αδιάφορος για τους συνανθρώπους του σε σχέση µε τους ανθρώπους της υπαίθρου. Μια βόλτα στη φύση, για παράδειγμα στο δάσος, στη θάλασσα ή σε ένα πάρκο, μπορεί να αλλάξει τη λειτουργία του εγκεφάλου και να βελτιώσει την ψυχική μας διάθεση και υγεία, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι της πόλης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αγχωδών διαταραχών, κατάθλιψης και άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας, ίσως τελικά να οφείλεται στο ότι έχουν μικρότερη επαφή με τη φύση. Το θέμα διερεύνησαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Μια προηγούμενη μελέτη της ίδιας ομάδας βρήκε ότι τα άτομα που έκαναν μια βόλτα στο campus του Στάνφορντ, το οποίο είναι καταπράσινο, ένιωθαν πολύ πιο ευχάριστα από ότι όταν έκαναν την ίδια διαδρομή δίπλα στον μποτιλιαρισμένο δρόμο. Στη νέα μελέτη τους, οι ερευνητές εξέτασαν προσεκτικά τις επιδράσεις που μπορεί να έχει μια βόλτα στην οποία σκεφτόμαστε τα αρνητικά της ζωή μας, με συνέπεια να αισθανόμαστε χειρότερα για τον εαυτό μας. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι μια βόλτα στη φύση μπορεί να αποτελέσει έναν τρόπο βελτίωσης της ψυχικής διάθεσης και καταπολέμησης του άγχους και της κατάθλιψης.

Η επαφή του ανθρώπου με τη φύση

22. Kaplan, R., Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. New York: Cambridge University Press. 23. Burkhardt M. (2000). Healing relationships with nature. Contemporary therapies in nursing and midwifery, 6: 35- 40.

Γ. Οι νέες μορφές πρασίνου στις πόλεις

Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι πολεοδόμοι και οι επαγγελματίες του σχεδιασμού, έχουν αρχίσει να ανταποκρίνονται στο πρόβλημα της έλλειψης των πάρκων, βρίσκοντας καινοτόμες λύσεις για να προσθέσουν περισσότερους πράσινους χώρους στην πόλη. Αυτές περιλαμβάνουν πράσινες φυτεμένες στέγες (green roofs), πράσινους φυτεμένους τοίχους (green walls) και pocket-parks. Πράσινες στέγες (Green roofs) Ως πράσινη στέγη ή φυτεμένο δώμα ορίζεται η επιφάνεια της οροφής κτιρίων, που καλύπτεται από βλάστηση ή μπορεί να χαρακτηρισθεί κάθε κήπος μεταξύ του οποίου και του εδάφους υπάρχει μία δομική κατασκευή. Η βλάστηση σε αυτές τις περιπτώσεις αναπτύσσεται σε ελεγχόμενες συνθήκες με στόχο τα οικονομικά, ενεργειακά και περιβαλλοντικά οφέλη. Τα φυτεμένα δώματα είναι επίσης γνωστά ως οικολογικές στέγες, πράσινες οροφές, ταρατσόκηποι, roof gardens, green roofs κ.α. Η ιδέα για την τοποθέτηση φυτών στα δώματα και στις στέγες ξεκίνησε από τα ιστορικά χρόνια. Η εμφάνιση των πρώτων φυτεμένων δωμάτων εντοπίζεται γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ. με τους Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας, οι οποίοι συγκαταλέγονται μέχρι σήμερα στα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Στην εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, αρκετά φυτεμένα δώματα συναντώνται σε παλάτια και επαύλεις της Ιταλίας, καθώς επίσης και σε εκκλησιαστικά κτίρια και μοναστηριακά συγκροτήματα της βορειοδυτικής Γαλλίας. Μιλώντας για την οικολογική αρχιτεκτονική, οι καθηγητές Sim Van der Ryn και Stuart Cowan (1996) υποστηρίζουν πως οι φυτεμένες οροφές βοηθούν στην καταπολέμηση του άγχους που δημιουργείται από την έλλειψη χώρου πρασίνου στις αστικές κοινότητες. Συνδυάζοντας τον πολιτισμό και τη φύση, μπορούμε να σχεδιάσουμε ενεργά την αναγέννηση της ανθρώπινης και οικολογικής υγείας. O Friedensreich Hundertwasser αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς σύγχρονους ζωγράφους της Αυστρίας. Εκτός από τη ζωγραφική πειραματίστηκε και με την αρχιτεκτονική. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των κτιρίων που σχεδίασε ήταν η ανομοιομορφία των αρχιτεκτονικών στοιχείων, οι πολύχρωμες διακοσμήσεις, οι τρούλοι, οι καμπύλες γραμμές αλλά και τα φυτεμένα δώματα. Ειδικά για τα φυτεμένα δώματα, ο Hundertwasser υποστήριξε ότι εκπληρώνουν την ηθική υποχρέωση του ανθρώπου να επανατοποθετήσει τη φύση στη θέση που της αρμόζει: δηλαδή πάνω από τον άνθρωπο. Σύμφωνα, λοιπόν με τον καλλιτέχνη, ο άνθρωπος, που από τα παλαιότερα χρόνια επιδίωκε να κυριαρχήσει στη γη, έχει φτάσει σήμερα στο σημείο να δολοφονεί τη φύση. Για αυτό το λόγο, οι ανθρώπινες κοινωνίες πρέπει να ξανά-υποταχτούν στη φύση, τόσο σε συμβολικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Με την κατασκευή φυτεμένων δωμάτων λοιπόν, η γη τοποθετείται πάνω από τον άνθρωπο. Το χώμα, που αναπόφευκτα αφαιρείται όταν κτίζεται ένα κτίριο, ξαναβρίσκει τη θέση του πάνω στη στέγη.

Hotel Therme Rogner Bad Blumau Kunsthaus” by Intentional art - Own work

Πράσινες προσόψεις (Green Walls) Οι φυτεμένες όψεις ονομάζονται αλλιώς και κατακόρυφοι κήποι. Στην ουσία πρόκειται για την κάλυψη των κατακόρυφων όψεων ενός κτίσματος με φυτά και βλάστηση ή ακόμη και τη δημιουργία κατακόρυφων τοίχων από φυτά (φυτοφράχτες). Τα οφέλη είναι πολλά, ιδιαίτερα στους πυκνοκατοικημένους αστικούς χώρους όπου η έλλειψη πρασίνου αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Το πράσινο εκτός από αισθητική αναβάθμιση μπορεί να βελτιώσει την ενεργειακή και ηχομονωτική συμπεριφορά ενός κτιρίου. Ειδικά όσο αφορά στην ενεργειακή αναβάθμιση η βλάστηση προσφέρει σκίαση, φυσικό δροσισμό ακόμη και θερμομόνωση, δηλαδή χαρακτηριστικά που βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής τον ανθρώπων. Γενικά μειώνει το μικροκλίμα σε τοπικό επίπεδο (φαινόμενο αστικής νησίδας) και προσφέρει μια ενδιαφέρουσα θέα. Όσον αφορά στην ηχομόνωση, οι φυτοφράκτες είναι ιδανικοί στη μείωση εξωτερικών θορύβων από αυτοκινητόδρομους αλλά και στην απορρόφηση μέρους των ρύπων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κατακόρυφων κήπων αποτελεί αυτό του Caixaforum στη Μαδρίτη, οπού φιλοξενείτε έξω από ένα καλλιτεχνικό και πολιτιστικό κέντρο και σχεδιάστηκε από τον Patrick Blanc, ο οποίος δημιούργησε μερικούς από τους πιο διάσημους κατακόρυφους κήπους στην Ευρώπη. Οι αρχιτέκτονες δήλωσαν ότι ήθελαν να “δημιουργήσουν μια πολύ ασυνήθιστη συνάντηση μεταξύ του ακατέργαστου και του φυσικού, ... να ενσωματώσει τη φύση, ώστε να υπάρχει η μυρωδιά ενός κήπου όπου δε θα το περίμεναν”.

CaixaForum, Madrid, Herzog & de Meuron

Πάρκα τσέπης (Pocket parks) Τα pocket parks είναι μικροί θύλακες πρασίνου σε κενούς ή υπολλειματικούς χώρους της πόλης όπως μία τσέπη χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο για το αίσθημα της ζεστασιάς, της ασφάλειας αλλά και της μυστικότητας, έτσι και ένα «πάρκο τσέπης» μπορεί να θεωρηθεί ως «ένας χειροποίητος ζεστός χώρος» που δημιουργεί μία μικρή όαση για τους ανθρώπους. Επιπλέον πολλοί άνθρωποι χαρακτηρίζουν αυτά τα πάρκα ως μικροί χώροι σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, με πολυώροφα κτίρια περιμετρικά και μόνο από την μία πλευρά προσβάσιμοι. Το πρώτο «pocket park» κατασκευάστηκε στην Νέα Υόρκη το 1967 και είναι γνωστό ως «Paley Park». Την λογική του και το μέγεθος του ακολούθησε μετά από χρόνια και το πρώτο «pocket park» της Κοπεγχάγης το 2002, το «Odins Lomme». Τα «πάρκα τσέπης» είναι ίσως η ευκολότερα υλοποιήσιμη μορφή πρασίνου η οποία μπορεί να ενσωματωθεί σε ένα αστικό κέντρο, καθώς το μέγεθος του είναι μικρό σε σχέση με ένα μεγάλο πράσινο πάρκο. Συνεπώς, αυξάνουν την ποιότητα του αστικού πρασίνου, λειτουργώντας ως «σκαλοπάτια» μεταξύ άλλων τύπων αστικών χώρων πρασίνου. Το 1969 αναπτύχθηκε η παρακάτω θεωρία: «Για να καταφέρει αυτή η μορφή πάρκου να έχει αισθητή επιρροή στη ζωή των κατοίκων μίας πόλης θα πρέπει να θεωρηθεί ως απλή άνεση της καθημερινότητας. Έχει μετατραπεί σε καθημερινή ανάγκη, και η ανάγκη, εξ ορισμού, πρέπει να είναι άμεσα και εύκολα προσβάσιμη. Η παρουσία τους, επομένως, θα πρέπει να γίνεται αισθητή μέσα στην πόλη αλλά και σε κάθε περιοχή ξεχωριστά – στο δρόμο προς την δουλειά, στο δρόμο για το σπίτι, όπως και κατά την ώρα του γεύματος. Εάν ένα τέτοιο σύστημα πάρκων πρόκειται να επιτύχει, πρέπει

Paley Park, New York

Odins Lomme, Copenhagen

Η έρευνα, η οποία διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Exeter - Medical School της Αγγλίας, βασίζεται σε στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια 18 χρόνων από πίνακες τους οποίους είχαν δημιουργήσει πάνω από 1.000 συμμετέχοντες με σκοπό να διερευνήσουν την αυτοαναφερόμενη ψυχολογική υγεία των ατόμων με την πάροδο του χρόνου και τη σχέση μεταξύ του αστικού πράσινου χώρου, της ευημερίας και της ψυχικής δυσφορίας. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι ο αστικός πράσινος χώρος μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη για την ψυχική ευεξία. Ο αντίκτυπος του χώρου πρασίνου εξετάστηκε μέσω ενός θετικού, αξιολογικού μέτρου ευημερίας – ικανοποίησης από τη ζωή – καθώς και ενός πιο βιωματικού δείκτη της ψυχικής κακής υγείας – η κλίμακα γενικού ερωτηματολογίου για την υγεία (GHQ). Τα στοιχεία προέκυψαν από την έρευνα του βρετανικού νοικοκυριού, μία εθνική αντιπροσωπευτική διαχρονική έρευνα των νοικοκυριών στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία διεξήχθη ετησίως από το 1991 έως το 2008 και περιλάμβανε πάνω από 5.000 νοικοκυριά και 10.000 μεμονωμένους ενήλικες. Οι πράσινοι χώροι της περιοχής προέκυψαν από τη γενική βάση δεδομένων για τη χρήση γης, η οποία ταξινομεί τη χρήση της γης σε υψηλή γεωγραφική ανάλυση σε ολόκληρη την Αγγλία και έχει ήδη εφαρμοστεί σε 32.482 περιοχές (LSOAs) – μία τυποποιημένη γεωγραφική μονάδα που χρησιμοποιείται για την αναφορά μικρών στατιστικών της περιοχής. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι όταν ζουν σε αστικές περιοχές με μεγαλύτερες ποσότητες χώρων πρασίνου. Σε σύγκριση με περιπτώσεις όπου ζουν σε μικρότερο χώρο, εμφανίζουν σημαντικά χαμηλότερες ψυχικές δυσκολίες και σημαντικά υψηλότερη ευεξία (ικανοποίηση ζωής). Η ανάλυση κατέστησε, επίσης, δυνατή τη σύγκριση των ευεργετικών αποτελεσμάτων του πράσινου χώρου με άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την ευημερία. Σε συγκριτικούς όρους, η κατοίκηση σε μία περιοχή με υψηλότερα επίπεδα χώρου πρασίνου συνδέθηκε με βελτιώσεις στους δείκτες ευημερίας που αντιστοιχούν περίπου στο ένα τρίτο αυτών που αποκτήθηκαν από το να παντρευτούν ή το δέκατο μεγαλύτερο από ότι οι απασχολούμενοι έναντι των ανέργων.

Στοιχεία του αστικού ιστού

Όψεις των κτιρίων Το να περπατάει κάποιος σε μία άγνωστη πόλη φαντάζει μυστηριώδης για πολλούς ανθρώπους. Καθώς προχωράει, το περιβάλλον γύρω του εναλλάσσεται από την εικόνα 1 στην εικόνα 2 και ο καθένας αξιολογεί αυτήν την αλλαγή ως δυσάρεστη ή λιγότερο ασφαλής, με αποτέλεσμα να αλλάζει η συμπεριφορά και η ψυχολογία του κάνοντας το βάδισμά ταχύτερο ή παίρνοντας την απόφαση να αλλάξει εντελώς πορεία. Σε αντίθεση με την εικόνα 3, όταν τυχαίνει να βρεθεί κάποιος σε ένα αντίστοιχο τμήμα της πόλης το αξιολογεί ευνοϊκά, αισθάνεται μία ήρεμη συναισθηματική αλλαγή και πιθανότατα θα επιβραδύνει την πορεία του έτσι ώστε να απολαύσει αυτή την εμπειρία. Σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, τα περιβαλλοντικά «συνθήματα» που υπάρχουν γύρω μας, τα οποία ίσως να περνάνε απαρατήρητα μερικές φορές, επηρεάζουν την εκτίμησή μας για τη περιβάλλοντα χώρο, τα συναισθήματα, τα συμπεράσματα και τις συμπεριφορές μας. Το κεφάλαιο αυτό βασίζεται στην πεποίθηση ότι ο οπτικός χαρακτήρας των κτιρίων έχει σημαντικές αισθητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη εμπειρία.

εικόνα 10. Δρόμος με καταστήματα

εικόνα 11. Απομονωμένος δρόμος σε συνοικία της Αμερικής

Εικόνα 12

Α. Η Αισθητική του αστικού σχεδιασμού. Η διαμόρφωση των προσόψεων των κτιρίων ως στοιχείο αστικού σχεδιασμού. Στο ευρύτερο πλαίσιο των πόλεων συναντάμε ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία που καταλήγουν να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος τους. Από αυτά θα αναφέρουμε τις γειτονιές, τα εμπορικά κέντρα και τις πλατείες, και θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε με συντομία τις συμπεριφορές οι οποίες εκδηλώνονται συνήθως εκεί. Γειτονιές Οι γειτονιές μπορούν να περιγραφούν εύκολα από τα φυσικά χαρακτηριστικά τους, όπως είναι ο τύπος των κατοικιών που υπάρχουν εκεί, το είδος της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και οργάνωσης που αναπτύσσεται, καθώς και από τα εθνικά, κοινωνικοοικονομικά και δημογραφικά στοιχεία των κατοίκων τους (Holahan & Wandersman, 1987). Στα πλαίσια μίας γειτονιάς παρατηρείται συνήθως έντονα το χαρακτηριστικό της συνοχής, της επανάληψης, της δραστηριότητας και της καθαρότητας. Οι κάτοικοι συναναστρέφονται, δημιουργώντας άλλοτε πιο στενές και άλλοτε πιο τυπικές σχέσεις. Σε κάθε περίπτωση, το περιβάλλον της γειτονιάς βοηθά στην άμεση επαφή των ανθρώπων και πληροί τις προϋποθέσεις για μία ήρεμη καθημερινότητα. Τη συνθήκη αυτή, την βοηθούν οι όψεις των κατοικιών, καθώς κατά ένα μεγάλο ποσοστό, είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να καλύπτουν παράλληλα και την ιδιωτική αλλά και την δημόσια ζωή των ανθρώπων Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε, από γειτονιά σε γειτονιά, βρίσκονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, χωρίς όμως αυτό να επηρεάζει τη γενική αίσθηση της κοινότητας, καθώς και την αίσθηση ότι ένα τμήμα, πέρα από τις ιδιοκτησίες τους, τους ανήκει. Εμπορικά κέντρα- πλατείες Σε πολλές μεγαλουπόλεις, με στόχο τη δημιουργία ζωής και την ανάπτυξη πιο στενών σχέσεων μεταξύ των κατοίκων, μεταξύ άλλων, άρχισαν να αναπτύσσονται πεζόδρομοι. Δημιουργήθηκαν, έτσι, τα λεγόμενα εμπορικά κέντρα των πόλεων. Πιο συγκεκριμένα, στο αστικό κέντρο συνήθως ένας ή δύο εμπορικοί δρόμοι μετατρέπονται σε πεζόδρομους, με στόχο τη μείωση της κυκλοφορίας αυτοκινήτων και την ελεύθερη κυκλοφορία των πεζών. Θα λέγαμε ότι τα εμπορικά κέντρα αποτελούν ένα νέο είδος οργάνωσης του χώρου στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Με τη δημιουργία ενός εμπορικού κέντρου για πεζούς επιδιώκεται, επιπλέον, η αστική ανάπλαση και η αισθητική βελτίωση της περιοχής, η οποία αρκετές φορές υστερούσε αισθητικά, με τη δημιουργία χαρακτηριστικών που ωθούν τον άνθρωπο να «εξερευνήσει» αυτούς τους χώρους, να κοινωνικοποιηθεί και να βελτιώσει την διάθεσή του.

Συνήθως, στα εμπορικά κέντρα δημιουργούνται και πλατείες όπου έχει διαπιστωθεί ότι «ζωντανεύει» το περιβάλλον (Bell et al., 1990). Αισθητικές παρεμβάσεις, όπως σιντριβάνια, γλυπτά ή και χώροι για ξεκούραση, ακόμη και καφετέριες, παγκάκια, κινητοποιούν τα άτομα να μείνουν αρκετά στους χώρους αυτούς. Η ιδέα, ακόμη, που δημιούργησε αυτού του είδους τους πεζόδρομους, τα εμπορικά κέντρα και τις πλατείες ήταν, πέρα από τη μείωση της κίνησης και του θορύβου, να ενισχυθεί το εμπόριο, με τη δημιουργία καταστημάτων σε περιοχές που συχνά ήταν υποβαθμισμένες. Β. Μελέτη για όψεις Σύμφωνα με νέα μελέτη, οι πιθανές επιδράσεις που μπορεί να έχει η αστική αρχιτεκτονική στις ζωές των κατοίκων της πόλης είναι πολύ σημαντικές. Η μέτρηση της φυσιολογικής ανταπόκρισης ενός ατόμου στο περιβάλλον, του επιτρέπει μια βαθύτερη κατανόηση της αρχιτεκτονικής και έχει τη δυνατότητα να ενημερώνει και ενδεχομένως να διαμορφώνει μελλοντικά σχέδια. Ο Colin Ellard, ο οποίος ερευνά τις ψυχολογικές επιπτώσεις του σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο του Waterloo στον Καναδά, έχει διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι επηρεάζονται έντονα από τις προσόψεις των κτιρίων. Μία σύνθετη, ενδιαφέρουσα πρόσοψη, γενικά, έχει θετική επίδραση σε ένα άτομο ενώ είναι πιο πιθανό να επηρεάσει αρνητικά ένα άτομο εάν είναι απλή και μονότονη. Ωστόσο, η σημασία του αστικού σχεδιασμού ξεπερνά πολύ την αίσθηση της καλής αισθητικής. Σύμφωνα με την έρευνα, η κύρια αιτία για το «κοινωνικό άγχος» είναι η έλλειψη κοινωνικών δεσμών και συνοχής στις γειτονιές. Ένα πρόσφατο άρθρο του BBC αναφέρθηκε περαιτέρω στον Andreas Meyer-Lindenberg από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, που έδειξε ότι «η αστική ζωή μπορεί να αλλάξει την εγκεφαλική βιολογία σε μερικούς ανθρώπους, με αποτέλεσμα τη μείωση της γκρίζας ύλης στο σωστό αμφιβληστροειδές προμετωπιαίο φλοιό και τον περιγεννητικό πρόσθιο φλοιό του ματιού, περιοχές στις οποίες οι αλλαγές έχουν συνδεθεί προηγουμένως με αγχωτικές εμπειρίες πρώιμης ζωής». Οι αστικές αρχές αναγνωρίζουν πλέον ότι η κοινωνική απομόνωση αποτελεί μείζοντα παράγοντα κινδύνου για πολλές ασθένειες. Έτσι, ο σχεδιασμός που ενθαρρύνει τις συνδέσεις είναι όλο και πιο σημαντικός. Η αποβάθρα Cherry Garden Pier του RMJM, για παράδειγμα, επέφερε αστική αναβάθμιση σε ένα διάσημο χώρο κοντά στη γέφυρα Tower Tower του Λονδίνου. Κατασκευασμένο πάνω από πέντε ξεχωριστά επίπεδα, το Cherry Garden Pier φέρνει την απόλυτη ζεστασιά στον όλο και πιο κρύο ορίζοντα του Λονδίνου, δημιουργώντας τις καταλληλότερες συνθήκες έτσι ώστε οι άνθρωποι να αισθάνονται ευχάριστα και οικεία ο ένας με τον άλλον. Το πρόγραμμα περιελάμβανε έναν ελκυστικό κήπο με θέα τον ποταμό Τάμεση, ο οποίος έλκυσε τους κατοίκους της περιοχής. Αυτό το παράδειγμα υποστηρίζεται φαινομενικά από την ιδέα του Ellard για το τι πρέπει να είναι μία πόλη : «Η ζωή ανάμεσα σε εκατομμύρια αγνώστους είναι μία πολύ αφύσικη κατάσταση για έναν άνθρωπο. Μία από τις δουλειές μίας πόλης είναι να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα. Πως δημιουργείτε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον ευγενικά σε αυτό το περιβάλλον; Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν οι άνθρωποι αισθάνονται καλά. Εάν αισθάνεστε θετικοί, έχετε περισσότερες πιθανότητες να μιλήσετε με έναν ξένο». Οι ειδικοί της ψυχολογίας από το Πανεπιστήμιο του Essex έχουν ανακαλύψει ότι τα σύγχρονα κτίρια με πολλές οριζόντιες ευθείες γραμμές και κιγκλιδώματα, διαφέρουν τόσο πολύ από τη φύση ώστε μπορούν να προκαλέσουν ημικρανίες. Ο Arnold Wilkins, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Essex, δήλωσε ότι «επειδή τα επαναλαμβανόμενα πρότυπα αστικής αρχιτεκτονικής παραβιάζουν τους κανόνες της φύσης , είναι πιο δύσκολο για τον ανθρώπινο εγκέφαλο να τα επεξεργάζεται αποτελεσματικά». Το συμπέρασμα λοιπόν, είναι ότι οι αρχιτέκτονες πρέπει να βρουν νέους τρόπους όχι μόνο να παρέχουν λειτουργικότητα αλλά να τονώσουν τις αντιλήψεις εκείνων που θα περάσουν και θα αλληλεπιδράσουν με τα έργα τους. Η ανάγκη για μία ολιστική προσέγγιση της αστικής αρχιτεκτονικής δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη.

να τονώσουν τις αντιλήψεις εκείνων που θα περάσουν και θα αλληλεπιδράσουν με τα έργα τους. Η ανάγκη για μία ολιστική προσέγγιση της αστικής αρχιτεκτονικής δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη. Δ. Πείραμα του William Whyte Το 1970, ο θρυλικός αστικός και επαγγελματικός παρατηρητής William “Holly” Whyte σχημάτισε μία μικρή επαναστατική ερευνητική ομάδα η οποία ονομάστηκε The Street Life. Στόχος της ήταν η διερεύνηση της περίεργης δυναμικής των αστικών χώρων. Την εποχή εκείνη, αυτή η ανθρωπολογική παρατήρηση εφαρμόστηκε στη μελέτη των αυτοχθόνων πολιτισμών σε μακρινούς εξωτικούς τόπους, αλλά όχι στο πιο άμεσο και απολαυστικό μας περιβάλλον: την πόλη που κρύβει εξαιρετικά θαύματα της συνηθισμένης ζωής, αν γνωρίζουμε μόνο πώς να τα ψάξουμε. Έτσι, ο Whyte και η ομάδα του άρχισαν να κοιτάζουν τα πάρκα, τις πλατείες και τις διάφορες άτυπες περιοχές αναψυχής όπως τα μπλοκ της πόλης – συνολικά μελέτησαν 16 πλατείες, 3 μικρά πάρκα και «πολλές αποδόσεις και τελειώματα» - προσπαθώντας να καταλάβουν γιατί μερικοί αστικοί χώροι δουλεύουν για τους ανθρώπους, ενώ άλλοι όχι και ποιές είναι οι πρακτικές συνέπειες για να ζεις καλύτερη και πιο χαρούμενη ζωή στο αστικό περιβάλλον. Τα ευρήματά τους συλλέχθηκαν τελικά στην «Κοινωνική Ζωή των Μικρών Αστικών Χώρων» το 1980 και συντέθηκαν σε μία συνοδευτική ταινία 55 λεπτών, όπου παρουσιάζονται μερικές αξιοσημείωτες αντίθετες ιδέες στο ζωντανό πυρήνα της πόλης. Πολύ πιο ενδιαφέρουσες από τα στατικά χαρακτηριστικά του αρχιτεκτονικού τοπίου, είναι οι δυναμικές ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν και οι εκπληκτικοί τρόποι με τους οποίους εκτυλίσσονται. Ο Whyte γράφει στον πρόλογο: «Αυτό που μας εντυπωσίασε περισσότερο είναι η συμπεριφορά των απλών ανθρώπων στους δρόμους της πόλης – τα τελετουργικά τους στις οδικές συναντήσεις, για παράδειγμα, η κανονικότητα των τυχαίων συναντήσεων, η τάση για αμοιβαίες χειρονομίες στις οδικές συναντήσεις». Η ομάδα του Whyte συνέχισε να διερευνά πληθώρα στοιχείων όπως το ιδανικό ποσοστό καθιστικού σε πλατεία (μεταξύ 6% και 10% του συνολικού ανοιχτού χώρου για κάθε τριάντα τετραγωνικά πόδια της πλατείας), την περίπλοκη αλληλεπίδραση του ηλίου, του ανέμου, των δέντρων και του νερού (είναι ωφέλιμο να «συσσωρεύεις» τον ήλιο και να ενισχύεις το φως του σε μερικές περιπτώσεις και να το απορρίψεις σε άλλους). Αυτοί οι παράγοντες και πολλοί άλλοι εντάσσονται στα στοιχεία που κάνουν μία πλατεία «τέλεια». Χαρακτηριστικά ο ίδιος αναφέρει: « Μία καλή πλατεία ξεκινά από την γωνία του δρόμου. Εάν είναι μία πολυσύχναστη γωνία, έχει μία ζωηρή κοινωνική ζωή από μόνη της. Οι άνθρωποι δεν θα περιμένουν απλώς να αλλάξει το φως του περιβάλλοντος. Μερικοί θα συνομιλήσουν, άλλοι θα χαιρετηθούν. Εάν υπάρχει ένας πωλητής στη γωνία, οι άνθρωποι θα συγκεντρωθούν γύρω του και θα υπάρξει σημαντική αμφίδρομη κίνηση εμπρός και πίσω μεταξύ της πλατείας και της γωνίας.[...] Η περιοχή όπου συναντιούνται ο δρόμος και η πλατεία ή ο ανοιχτός χώρος είναι το κλειδί για την επιτυχία ή την αποτυχία. Στην ιδανική περίπτωση, η μετάβαση πρέπει να είναι τέτοια ώστε να είναι δύσκολο να καταλάβεις πού τελειώνει και πότε ξεκινάει η άλλη. Το Paley Park της Νέας Υόρκης είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα. Το πεζοδρόμιο μπροστά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πάρκου. Ένα φυλλοειδές φύλλωμα δέντρων εκτείνεται πάνω από το πεζοδρόμιο. Σε εκείνο το σημείο υπάρχουν γλάστρες με λουλούδια στα πεζοδρόμια και σε κάθε πλευρά των σκαλοπατιών, καμπυλωτά καθίσματα, μετατρέποντάς το έτσι σε σημείο ραντεβού για πολλούς ανθρώπους». Τα αστικά πάρκα, ο Whyte, δήλωσε πως είναι ένας αναπόσπαστος μηχανισμός για την τόνωση της αλληλεπίδρασης μας με την πόλη – ίσως να είναι και ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο αγαπητά από τους ανθρώπους. Αναφέρει: «Το πάρκο διεγείρει την παρορμητική χρήση. Πολλοί άνθρωποι θα κοντοσταθούν και θα κοιτάξουν καθώς περνούν, θα κάνουν παύση και στη συνέχεια θα επιταχύνουν τα βήματά τους προς τα σκαλοπάτια».

Διαδρομές Στην Πόλη

Η κίνηση των ανθρώπων εντός του αστικού ιστού αποτελεί άλλο ένα στοιχείο της πόλης που διαμορφώνει μία ποιοτική σχέση μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντός του. Η ποιότητα αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί από την έννοια του walkability και σχετίζεται κυρίως με την ευκινησία των ανθρώπων που ζουν στον αστικό ιστό. Η ευκινησία αυτή επηρεάζεται κυρίως από τα στοιχεία της πόλης, καθώς πολλοί παράγοντες του αστικού περιβάλλοντός μπορούν είτε να δώσουν έναυσμα για περιπλάνηση ή να αποτελέσουν εμπόδια. Όσο πιο εύκολη η κίνηση του ατόμου στον αστικό ιστό τόσο περισσότερο το άτομο οικειοποιείται τον χώρο της πόλης και αισθάνεται ελεύθερο εντός του περιβάλλοντός της. Η παρουσία ή η απουσία πεζοδρομίων, μονοπατιών ή άλλων περιοχών περίπατου για τους πεζούς, η κίνηση στις οδικές λωρίδες, οι λειτουργικές χρήσεις των οικοπέδων της πόλης καθώς και το αίσθημα ασφάλειας είναι μερικά από τα στοιχεία που παίζουν ρόλο στην κίνηση των πεζών στην πόλη. Επίσης μπορούμε να προσθέσουμε στην λίστα με τους παράγοντες που επηρεάζουν αυτή την κίνηση την εύκολη ή δύσκολη πρόσβαση στα μέσα μαζικής μεταφοράς, την παρουσία φωτός σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου, τα έπιπλα του αστικού χώρου καθώς και τα επίπεδα θορύβου στην πόλη. Η ραγδαία στροφή της ανθρωπότητας προς την αστική κατοίκιση οδήγησε στην αναδιαμόρφωση πόλεων, την αυτοματοποίηση πολλών λειτουργιών τους καθώς και την αλλαγή των ίδιων των δομών σε πολλές περιπτώσεις. Παρ’όλο που όλα τα παραπάνω έγιναν με σκοπό να ικανοποιηθεί ο ίδιος ο άνθρωπος και οι ανάγκες του, τα αποτελέσματα σε πολλές περιπτώσεις οδήγησαν σε εξ ολοκλήρου αντίθετες καταστάσεις που τον κατέστησαν υπόδουλό του αστικού ιστού που τον περιβάλλει. Από την βιομηχανική επανάσταση και μετά, λόγω της εισαγωγής της μηχανής στον αστικό ιστό, ο σχεδιασμός απέκτησε ως βασικό του γνώμονα την κίνηση του αυτοκινήτου στην πόλη αδιαφορώντας περισσότερο για τον άνθρωπο.

Εικόνα 13: A one-mile walk in Bellevue, WA

Εικόνα 14: A one-mile walk in Seattle’s Phinney Ridge

Α. Βιομηχανική επανάσταση

past

present

Εικόνα 15: Ο άνθρωπος δεν είναι πλέον ελεύθερος να κινείται στην πόλη του. Doxiadis, Constantinos. Texts, Design Drawings, Settlements. 2006. Ikaros.

Η πόλη του παρόντος έχει γίνει εξω-ανθρώπινη ως προς τις διαστάσεις της - κανείς δεν περπατάει πια απ’τη μία άκρη της πόλης στην άλλη - και απάνθρωπη ως προς τη διαμόρφωση πολλών τμημάτων της. Στη μικροκλίμακα: Ενώ κατά το παρελθόν οι άνθρωποι ήταν κύριοι του χώρου τους διασχίζοντας ελεύθερα τους δρόμους και τις πλατείες - τώρα συνωστίζονται ανάμεσα σε αυτοκίνητα και τοίχους, και αδυνατούν πλέον να διασχίσουν το δρόμο κατά βούληση. Στη μακροκλίμακα, οι πόλεις έχουν γίνει πολύ χαλαρά αστικά συστήματα λόγω της αυξανόμενης ατομικής κινητικότητας που οφείλεται στο αυτοκίνητο. Κατά συνέπεια, πολλοί άνθρωποι ζουν τώρα σε πολύ χαμηλές πυκνότητες και η ανάπτυξη των πόλεων έχει γίνει ασυνεχής, αφήνοντας μη ανεπτυγμένες περιοχές μέσα στο εσωτερικό του συστήματος τους, το οποίο τώρα πρέπει να συνδεθεί πιο στενά. Αυτές οι απάνθρωπες πόλεις αποτυγχάνουν να υπηρετήσουν τον σύγχρονο Άνθρωπο και θα αποτύχουν περαιτέρω αν οι παρούσες τάσεις συνεχιστούν. Στην πορεία, θα εξαλείψουν ακόμα περισσότερες ανθρώπινες αξίες και μπορεί να συνθλίψουν τον Άνθρωπο ή να προκαλέσουν το θάνατο του πολιτισμού του. 24 Κ. Δοξιάδης

24. Doxiadis, Constantinos. Texts, Design Drawings, Settlements. 2006. Ikaros.

Πριν ξεκινήσει η μαζική παραγωγή των αυτοκινήτων και των ποδηλάτων, το περπάτημα ήταν το κύριο μέσο μεταφοράς των ανθρώπων. Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας αυτός ήταν ο τρόπος μετακίνησης. Παλαιότερα λοιπόν, οι πόλεις ήταν εξ ολοκλήρου κατασκευασμένες με σκοπό να εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο. Έτσι δημιουργήθηκε το αστικό πρότυπο με τα κτίσματα γύρω από μία κεντρική πλατεία. Όπως το πάρκο σήμερα, έτσι και η πλατεία ευνοούσε την κοινωνική συναναστροφή που το άτομο έχει ανάγκη για να νιώθει ότι ανήκει στο κοινωνικό σύνολο. Από το 1930 και μετά, η οικονομική ανάπτυξη οδήγησε στην αύξηση της παραγωγής αυτοκινήτων τα οποία κατά την διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου έγιναν οικονομικά προσιτά για το κοινό και το γεγονός αυτό απαίτησε την κατασκευή δρόμων στις πόλεις. Από τότε, οι πόλεις άρχισαν να χτίζονται με γνώμονα την κίνηση του αυτοκινήτου σε αυτές και όχι του ανθρώπου. Κατά τον Δοξιάδη, οι πόλεις έγιναν απάνθρωπες καθώς η μηχανή επέτρεψε στον άνθρωπο να κατοικεί σε μεγαλύτερη απόσταση από το κέντο τους γεγονός που δημιούργησε νεκρές ζώνες εντός των ορίων τους όπου τόσο οι μεγάλες αποστάσεις όσο και οι σχεδιαστικές αρχές αποτρέπουν την ανθρώπινη κίνηση. Στην αναφορά του περί εγκλημάτων του αστικού ιστού, ο Δοξιάδης αναφέρει πως ένα από αυτά είναι και η απώλεια της ανθρώπινης κλίμακας λόγω του ελέγχου των δρόμων και των πλατειών από την μηχανή. Η ανθρώπινη κλίμακα έχει χαθεί από τα περισσότερα σημεία της πόλης πράγμα που είναι επιβλαβές τόσο για την ανθρώπινη υγεία όσο και για το φυσικό περιβάλλον. Στις σύγχρονες μητροπόλεις οι άνθρωποι κατέληξαν να ζουν σε μακρινές αποστάσεις ο ένας από τον άλλον με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η κοινωνική συναναστροφή, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ψυχικής υγείας. Πέρα από τα οφέλη που έχει το ίδιο το περπάτημα ως δραστηριότητα στην ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου, το βασικότερο όφελος που προσφέρουν οι πόλεις οι οποίες σχεδιάζονται για να περπατιούνται είναι η δυνατότητα που αυτή η δραστηριότητα δίνει για κοινωνική συναναστροφή. Το άτομο έχει ανάγκη να νιώθει ότι είναι ανεξάρτητο, ότι έχει δυνατότητες στον χώρο όπου ζει και όχι ότι η πόλη το υποδουλώνει και το αναγκάζει να ζει υπό τους ρυθμούς της. Σύντομα η εκτεταμένη χρήση του αυτοκινήτου συνδέθηκε με την περιβαλλοντική ρύπανση πράγμα που οδήγησε στην άρρηκτη συσχέτιση του όρου του walkability με τον βιοκλιματικό αστικό σχεδιασμό. Για να παρατηρήσουμε κάποια παραδείγματα αστικών χώρων που δημιουργήθηκαν για τον άνθρωπο και όχι για το αυτοκίνητο, δεν μένει παρά να ανατρέξουμε σε πόλεις που χτίστηκαν πριν την έλευση του αυτοκινήτου. Κάποια από αυτά τα παραδείγματα έχουν κρατήσει μέχρι και σήμερα τον χαρακτήρα τους λόγω του σχεδιασμού τους που απορρίπτει το αυτοκίνητο ως μέσο μεταφοράς. Κυριότερο το παράδειγμα αυτό της Βενετίας, όπου η ύπαρξη του υδάτινου παράγοντα καθιστά ανέφικτη.

Β. Συμπεριφορά των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της κίνησης. Η Jane Jacobs25 στο βιβλίο The Death And Life of Great American Cities ορίζει τα πεζοδρόμια ως σημεία κοινωνικής διεπαφής ικανά να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα μίας πόλης. Καθώς η κίνηση των πεζών αποτελεί τον βασικό λόγο χρήσης των πεζοδρομίων, μπορούμε αμέσως να συμπεράνουμε ότι το walkability αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες για την διαμόρφωση της ζωής της πόλης καθώς και κατά συνέπεια για την ψυχολογία των χρηστών της. Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι υπάρχει μια σειρά από τύπους συμπεριφορών στους αστικούς χώρους. Ένας από τους βασικούς κανόνες είναι ότι τα άτομα προτιμούν τους απλούς, ευθείς δρόμους όταν πρόκειται να μεταβούν από ένα σημείο σε ένα άλλο. Παρατηρείται για παράδειγμα ότι στις πανεπιστημιουπόλεις προτιμάται η χρήση των ίσιων και σαφώς σχεδιασμένων δρόμων από τα μονοπάτια που συχνά μπορεί να είναι και ομορφότερα. Άλλος τύπος συμπεριφοράς είναι η ταχύτητα με την οποία κινούνται τα άτομα. Συνήθως προσαρμόζουν την ταχύτητα τους στην ταχύτητα με την οποία κινούνται οι γύρω τους, ενώ όταν βρίσκονται με μεγάλο πλήθος μειώνουν την ταχύτητα τους. Η ύπαρξη μεγάλου πλήθους φέρνει αλλαγές όχι μόνο στην ταχύτητα, αλλά και στην πορεία που θα ακολουθήσει κανείς μέσα στην πόλη. Στην περίπτωση αυτή συχνά γίνονται παρακάμψεις. Όταν συναντηθεί κανείς με μια ομάδα ατόμων που στέκονται και μιλούν, αντί να ακολουθηθεί ο ίσιος δρόμος ή να διασχίσει κανείς το πλήθος, συνήθως παρατηρείται το άτομο να πηγαίνει γύρω από την ομάδα αντί να ακολουθεί τον ίσιο και απλούστερο δρόμο. Παράλληλα αναφέρθηκε και νωρίτερα ότι υπάρχει άρρηκτη συσχέτιση μεταξύ των κτιριακών όψεων και της κίνησης των πεζών μπροστά τους. Με βάση το πείραμα του Whyte μία τυφλή όψη δημιουργεί αφιλόξενο τοπίο εμπρός της και δεν ευνοεί την στάση για κοινωνική συναναστροφή.

Εικόνα 16: Αναπαράσταση κίνησης πεζών στο Λονδίνο @human

25. Jacobs, Jane. The Death and Life of Great American Cities. 1961.

Γ. Σχεδιάζοντας πόλεις για τον άνθρωπο Η περιπλάνηση στην πόλη είναι μία δραστηριότητα ικανή να τονώσει την κοινωνική διεπαφή εντός του αστικού ιστού. Οι άνθρωποι καλλιεργούν την αίσθηση της συνοχής και τα παιδιά αποκτούν χώρους για συνάθροιση εντός των φιλικών προς τους ανθρώπους χώρων . Το περπάτημα από μόνο του μπορεί να μειώσει την αίσθηση μοναξιάς και να δώσει ενισχύσει το αίσθημα της κοινωνικότητας. Η δημιουργία και ο σχεδιασμός με βασικό γνώμονα τον άνθρωπο αποτελούν το έναυσμα για την εδραίωση κοινωνιών εντός του αστικού περιβάλλοντος. Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικότερες σχεδιαστικές αρχές που μπορούν να επιφέρουν τα εν λόγω αποτελέσματα. (εικ. 17)

Εικόνα 17: Διάγραμα σχεδιαστικών αρχών ως προς το walkability Living Streets, Creating Walking Cities: A Blueprint For Change

Προτεραιότητα στο Περπάτημα Για να καταστεί δυνατός ο σχεδιασμός με γνώμονα την κίνηση του ανθρώπου στην πόλη είναι απαραίτητη η εδραίωση ηγετικής θέσης, ικανής να ρυθμίσει και να οραματιστεί μακροπρόθεσμα την ποιότητα ζωής των κατοίκων της πόλης. Παράλληλα, καθώς τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας επηρεάζουν άμεσα την πεζή κίνηση των ανθρώπων, βασικό ρόλο παίζει και ο σχεδιασμός της κίνησής τους. Έτσι, καθίσταται απαραίτητη η σχεδίαση του συγκοινωνιακού χάρτη μίας πόλης με γνώμονα την κίνηση των ανθρώπων πέρα από τον ιστό του. Την ίδια στιγμή, καθώς πλέον σχεδιάζεται η κίνηση των ανθρώπων στην πόλη, πρέπει και να ληφθεί υπόψιν η στάση τους εντός του αστικού τοπίου και κατά την διάρκεια των διαδρομών αυτών. Όπως προαναφέραμε, οι άνθρωποι αποφεύγουν την στάση για κοινωνική συνάθροιση μπροστά από τυφλές όψεις και ταυτόχρονα προτιμούν την κίνηση σε δρόμους όπου υπάρχει η σχέση πεζοδρομίου - κτιρίου (βιτρίνες). Αυτό συσχετίζει τους παράγοντες κίνησης και στάσης για τον άνθρωπο, πράγμα που καθιστά τον σχεδιασμό ευκολότερο.

Περιπλάνηση ως πρωταρχικός γνώμονας σχεδιασμού Είναι απαραίτητη η σχεδίαση γειτονιών οι οποίες προάγουν την κίνηση των κατοίκων προς τις κοινωνικές τους δραστηριότητες χωρίς την χρήση αυτοκινήτου. Πρωταρχικό ρόλο παίζει η μακροπρόθεσμη μείωση της χρήσης του αυτοκινήτου στον τρόπο ζωής των κατοίκων, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί εφ’όσων η ίδια η πόλη προάγει το περπάτημα, την ποδηλασία και τα μέσα μαζικής μεταφοράς απορρίπτοντας την χρήση του αυτοκινήτου εντός του ιστού της. Σημαντικός παράγοντας είναι ο σχεδιασμός κατοικήσιμων περιοχών γύρω από τους χώρους κοινωνικής συνάθροισης έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους κατοίκους να μετακινούνται πεζοί. Για να καταστεί αυτό δυνατό είναι ο σχεδιασμός πολυποίκιλων γειτονιών ως προς τις χρήσεις τους, έτσι ώστε τα μέσα μαζικής μεταφοράς και τα μαγαζιά να αποκτήσουν ζωτική σημασία εντός του χώρου.

Δημιουργία Δικτύου Κίνησης Οι σημαντικότεροι προορισμοί εντός της πόλης θα πρέπει να ενώνονται από ένα σωστά σχεδιασμένο δίκτυο κίνησης των ανθρώπων χωρίς την απαραίτητη χρήση του αυτοκινήτου ή των μέσων μαζικής μεταφοράς. Ο σχεδιασμός, η καλυτέρευση καθώς και η συντήρηση του δικτύου κίνησης μεταξύ βασικών χώρων κοινωνικής συνάθροισης όπως είναι τα εστιατόρια είναι απαραίτητα για να εδραιωθεί το δίκτυο ως θεσμός. Σημαντική είναι επίσης και η συνεργασία με τους ίδιους τους κατοίκους της κοινωνίας με σκοπό να κατανοηθούν σε βάθος οι ανάγκες τους καθώς και για να γίνει η καταγραφή των χώρων στους οποίους συναθροίζονται.

Αστικό Χρώμα

Το χρώμα είναι βασικό στοιχείο τόσο του φυσικού όσο και του τεχνητού περιβάλλοντός μας. Η λειτουργία του χρώματος δεν έγκειται μόνο στην διακόσμηση, αλλά και στην ανθρώπινη ψυχολογία. Η έκφραση του χρώματος είναι από μόνη της ικανή να επηρεάσει την ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου ή την αντίδρασή του ως προς την λειτουργία ενός χώρου (εικ.18), όπως οι όψεις των κτιρίων ή και το ίδιο το αστικό πράσινο.

αγάπη πάθος θυμός κίνδυνος

δράση χαρά

υγεία πλούτος

επαγγελματισμός

πλούτος ευημερία

καθαρότητα ελιτισμός

Εικόνα 18: Σημασία χρωμάτων στην ανθρώπινη ψυχολογία

δράση χαρά ελπίδα οπτιμισμός

επικοινωνία χαλάρωση

ασφάλεια

Α. Θεωρία του Χρώματος Το 1810, ο Johann Wolfgang von Goethe δημοσίευσε την Θεωρία των Χρωμάτων, όπου ανέλυε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα χρώματα υπό την δική τους οπτική σκοπιά (εικ.19). Παρ’όλο που η αντίληψη αυτή διαφέρει με βάση το φύλο, την εθνικότητα και άλλους παράγοντες, υπάρχουν κάποιες βασικές κατευθυντήριες γραμμές με βάση τις οποίες μπορούμε να αναλύσουμε την επιρροή που ασκούν στους πολίτες τα χρώματα του αστικού περιβάλλοντος. Η αλλαγή χρωμάτων στις εξωτερικές όψεις των κτιρίων παίζει σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση αλλά και την αναζωογόνηση του αστικού ιστού, εφ’όσων συνεπάγεται την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται τον συγκεκριμένο χώρο. Εικόνα 19: Θεωρία του Χρώματος, Johann Wolfgang von Goethe

Β. Εφαρμογή του Χρώματος στον Αστικό Ιστό Το αστικό περιβάλλον αναφέρεται στα τοπία που αναπαριστούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα μίας πόλης. Ο σχεδιασμός του χρώματος, ως προς την αστική του διάσταση, αναφέρεται στην εφαρμοσμένη ανάλυση του χρώματος στον αστικό ιστό. Στον αστικό σχεδιασμό, η εφαρμογή του χρώματος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επίδραση του συνολικού χώρου στους κατοίκους του αστικού ιστού. Το χρώμα είναι ένα σύμβολο καθώς και ένα έντονο περιτύλιγμα ενός κτιρίου. Είναι ένα στοιχείο, ικανό να τονώσει τα χαρακτηριστικά του. Αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της αισθητικής ενός αρχιτεκτονικού ή αστικού χώρου. Στο άκουσμα της Αιγύπτου μας έρχεται στο μυαλό το κίτρινο χρώμα σε συνδυασμό με τους Φαραώ. Αντίστοιχα έχουμε συσχετίσει την Ελλάδα με το μπλε, το λευκό καθώς και τους εγκαταλειμμένους αρχαίους ναούς. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μοναδικά χαρακτηριστικά τα οποία έχουν συνδεθεί με ένα κυρίαρχο χρώμα. Κάθε πόλη, ως εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας, διαθέτει ένα ιδιόμορφο αστικό αλφάβητο, το οποίο αναπαρίσταται τόσο μέσω του γεωγραφικού όσο και του εθνικού πολιτισμού της. Η ίδια αστικοποιημένη μορφή μίας γλώσσας υποδεικνύει τα μνημεία μίας πόλης σε μία δεδομένη χρονική στιγμή. Παράλληλα, το φυσικό περιβάλλον είναι εκείνο που δέχεται αλλαγές ή σε κάποιες περιπτώσεις καταστρέφεται ολοσχερώς από τον ανθρώπινο παράγοντα. Συγκεκριμένα η αδιαφορία προς το αστικό χρώμα δημιουργεί ομογενοποιημένες πόλεις χωρίς κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα. Σημαντικότερο όλων είναι η χρωματική και οπτική ρύπανση «color pollution» η οποία βλάπτει τόσο φυσιολογικά όσο και ψυχολογικά το άτομο. Οι παραπάνω λόγοι καθιστούν την ανάλυση της εφαρμογής του χρώματος στον αστικό ιστό τόσο σημαντική.

Η πόλη αποτελεί το μέρος το οποίο έχει πυκνοκατοικηθεί από ανθρώπους και το χρώμα του χώρου αυτού δημιουργεί το συνολικό χρώμα της πόλης. Αντιπροσωπεύει τον πολιτισμό της, τον βαθμό της εξέλιξής της καθώς και την γενική της εικόνα. Το χρώμα της πόλης είναι εκείνο που πολλές φορές ευθύνεται για την συστηματική ανάπτυξη μίας πόλης ή σε αντίθετες περιπτώσεις για την παρακμή εκείνης. Από την δεκαετία του 1950, ο όρος αστικό χρώμα (urban color) χρησιμοποιείται τόσο στην Κορέα, την Ιαπωνία όσο και σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη. Αργότερα δημιουργήθηκε ο όρος χρωματική ρύπανση (color pollution) ο οποίος αναφέρεται στο συνηθισμένο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες πόλεις οι οποίες χρησιμοποιώντας την ίδια χρωματική παλέτα καταλήγουν να μοιάζουν μεταξύ τους χάνοντας κάθε στοιχείο της ιδιομορφίας τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πόλη του Πεκίνου, η δημοτική αρχή της οποίας αναφέρει πως οι όψεις των κτιρίων της χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο το γκρι χρώμα με σκοπό να δημιουργήσουν ένα σοβαρό και εκλεπτυσμένο αστικό τοπίο. Σήμερα, το χρώμα στο αστικό περιβάλλον παραμένει αντικείμενο έρευνας με ιδιαίτερη σημασία για την ανθρώπινη ιστορία, την προστασία του πολιτισμού και την δημιουργία αρμονικών χώρων συμβίωσης εντός της πόλης. Παράλληλα, η ίδια η πόλη αντιπροσωπεύει το χρώμα. Οι κάτοικοι της πόλης δημιουργούν χρωματικές σχέσεις με αποτέλεσμα το χρώμα του αστικού χώρου να παρουσιάζει την ζωή και την ενέργεια της πόλης, καθώς και τις αξίες των ανθρώπων που ζουν εκεί. Το ίδιο το χρώμα αποτελεί την διάθλαση της τοπικής κουλτούρας. Διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές δημιουργούν μοναδικά τοπία και κλιματικές καταστάσεις, οι οποίες ασκούν άμεση επιρροή στον σχηματισμό και την εξέλιξη της ανθρώπινης ύπαρξης, της φυλής και της κουλτούρας. Έτσι, προκύπτουν διαφορετικές εκφάνσεις του αστικού χρώματος και της χρωματικής αισθητικής, τα οποία με την σειρά τους κερδίζουν μία σημαντική θέση στην διαμόρφωση του εκάστοτε τοπικού πολιτισμού. Στην «Γεωγραφία του Χρώματος» (1970), ο Jean Philippe Lenclos μελετάει την οπτική επίδραση των διαφόρων μέσων χρωματικής έκφρασης στον άνθρωπο καθώς και την αισθητική με παράγοντα την ανθρώπινη ψυχολογία. Το πιο συνηθισμένο χρώμα στην αρχιτεκτονική είναι το καφέ. Η χρήση του είναι έντονη στον χώρο της πόλης, από την αναπόφευκτη καφέ όψη του ξύλου έως και τις συνήθεις καφέ όψεις των κτιρίων στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές. Παρ’ολο που το συναντάμε παντού, σπάνια αποτελεί το εξέχων θέαμα ενός χώρου. Όπως το πράσινο έχει ταυτιστεί αναπόφευκτα με την φύση, έτσι και το καφέ με το χώμα και τη γη. Το καφέ χρώμα συναντάται και στα βουνά, τους λόφους και τα δέντρα που αποτελούν αδιάλλακτεςπροεκτάσεις της γης. Το Εικόνα 20: A House for Oiso by Dorell.Ghotmeh.Tane / καφέ αποτελεί το κυριότερο γήινο χρώμα, Architects (DGT), Oiso, Japan θυμίζοντάς μας την αναπόφευκτη σχέση που έχουμε με την επιφάνεια στην οποία κατοικούμε. Για τον λόγο αυτό, υπάρχουν αρκετά αρχιτεκτονικά έργα που κάνουν χρήση του συγκεκριμένου χρώματος λόγω αυτής της οικειότητας που δημιουργεί στον άνθρωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το σπίτι στο Oiso της Ιαπωνίας, όπου το χώμα από το ίδιο το τοπίο πάνω στο οποίο κτίστηκε το σπίτι χρησιμοποιήθηκε ως επίχρισμα στον εξωτερικό φλοιό των τοίχων, δημιουργώντας έτσι την ίδια χρωματική απόχρωση μεταξύ του τεχνητού και του φυσικού περιβάλλοντος στο σημείο. (εικ.20)

Γ. Η επίδραση του χρώματος στο περιβάλλον και την καθημερινότητα

Μέσα από τη διερεύνηση των χρωμάτων, του ρόλου τους στη φύση, της σημασίας των χρωμάτων στα κτίσματα και γενικότερα στο φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου, της συμβολής των χρωμάτων στον πολιτισμό και στις τέχνες και τέλος της ψυχολογικής επίδρασης των χρωμάτων στα συναισθήματα των ανθρώπων και τις επιλογές τους, ανακαλύπτουμε τους κώδικες των χρωμάτων σε ότι μας περιβάλλει και στην ψυχολογία μας. Το χρώμα αναμφίβολα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην αντίληψη της αρχιτεκτονικής στο σύνολο της. Χρησιμοποιείται ως εργαλείο σχεδιασμού των αρχιτεκτονικών έργων προκειμένου να τονίσει τα επιμέρους στοιχεία, την πορεία και την χάραξη αλλά και να καλύψει τις αυξημένες απαιτήσεις στον τομέα της αισθητικής και της ψυχολογίας που ένας συγκεκριμένος χώρος υπαγορεύει. Αποτελεί οργανικό μέρος και αναπόσπαστο κομμάτι της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Ο Theo Van Doesburg έχει αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το χρώμα είναι ένα εκφραστικό υλικό ισοδύναμο με άλλα υλικά όπως η πέτρα, ο σίδηρος, ή το γυαλί. Με δεδομένο ότι τα οικοδομήματα επηρεάζουν τον άνθρωπο μέσω των αισθήσεων, το χρώμα δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί μόνο ως διακοσμητική προσθήκη μικρής σημασίας σε μια αρχιτεκτονική δημιουργία. Η επιλογή του χρώματος στις αρχιτεκτονικές κατασκευές δεν υπόκειται σε αυστηρούς κανόνες. Υπάρχουν όμως, πέντε θεμελιώδεις άξονες βάσει των οποίων υιοθετείτε ο χρωματισμός των αρχιτεκτονικών στοιχείων. Αυτοί είναι: η κατασκευή, η λειτουργικότητα, ο συμβολισμός, η ψυχολογία και η διακόσμηση. Ιστορικά υπήρξαν περίοδοι κατά τις οποίες το χρώμα δεν κυριαρχούσε στις αρχιτεκτονικές κατασκευές. Την εποχή της ασπρόμαυρης φωτογραφίας του 20ου αιώνα όπου τα νεωτεριστικά κτήρια έδιναν τη λανθασμένη εντύπωση ότι ήταν λευκά, επικρατούσε η αντίληψη ότι ο τρόπος για να δημιουργήσεις κάτι μοντέρνο και συμβατό με την εποχή ήταν να μείνεις στις αποχρώσεις του λευκού και του γκρι. Αυτή ή αντίληψη για κάποιους αρχιτέκτονες ήταν μια ψευδαίσθηση. Στον 20ο αιώνα στην Ευρώπη, το ενδιαφέρον για το χρώμα στην αρχιτεκτονική έχει εκφραστεί με διάφορους τρόπους. Δύο όμως είναι οι περίοδοι που ξεχωρίζουν, χαρακτηρισμένες από διαφορετικές αντιλήψεις. Η πρώτη, μεταξύ της δεκαετίας του ‘20 και του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, στην οποία οι αρχιτέκτονες οι ίδιοι αντιμετώπισαν το θέμα του χρώματος, είτε με την υιοθέτηση κάποιου είδους πολυχρωμίας, είτε, αντίθετα, με τον αποκλεισμό του χρώματος από το σχέδιο των κτιρίων τους. Η δεύτερη περίοδος, αφορά τη δεκαετία του ‘50 κυρίως στην Γαλλία, όπου μια νέα μορφή χρωματισμού των κτιρίων προέκυψε, από την πρωτοβουλία ορισμένων καλλιτεχνών-ζωγράφων. Πολλά έχουν αλλάξει από τότε στην αρχιτεκτονική, οι νέες τεχνολογίες και τα καινοτόμα υλικά που αναπτύσσονται διευρύνουν την δυνατότητα του αρχιτέκτονα να πειραματιστεί με το φως και το χρώμα με έναν ενεργειακά αποδοτικό και περιβαλλοντικά άρτιο τρόπο, προετοιμάζοντας το έδαφος για ένα συναρπαστικό μέλλον με οικοδομήματα που θα έχουν περισσότερα χρώματα.

05 / Bond Street

12 / Liverpool Station

11 / Bank

10 / St Paul’s

09 / Chancery Lane

07 / Tottenham Court Road

08 / Holborn

06 / Oxford Circus

04 / Marble Arch

03 / Lancaster Gate

02 / Queensway

01 / Notting Hill Gate

Σχεδιαστικές αρχές στην περίπτωση του Λονδίνου

Το Λονδίνο αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα μίας σύγχρονης μητρόπολης. Είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης και κατοικείται από περισσότερους από 8.6 δισεκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι προβλέπεται να έχουν φτάσει τους 13 δισεκατομμύρια έως το 2050. Από αυτούς, μόλις το 63% έχει γεννηθεί στην Αγγλία γεγονός που το καθιστά μία από τις πλέον πολυπολιτισμικές πόλεις του κόσμου. Η διαφορά ως προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κατοίκων του έχουν επηρεάσει και την διαμόρφωση του αστικού ιστού. Η πόλη είναι όπως μία σύμπραξη πολλών μικρών χωριών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Αυτή η ποικιλομορφία αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην επιλογή του Λονδίνου ως αντικείμενο έρευνας υπό το πρίσμα της ψυχολογίας των κατοίκων της πόλης. Επιλέξαμε 12 περιοχές οι οποίες βρίσκονται σε απόσταση 600 μ. (7’ διάρκεια πεζής κίνησης) γύρω από τις 12 στάσεις της γραμμής central line εντός της ζώνης 1 του μετρο του Λονδίνου. Καθώς η γραμμή εκτείνεται από το ανατολικό έως το δυτικό Λονδίνο, τα χαρακτηριστικά των χρηστών τους καθώς και τα δημογραφικά στοιχεία της κάθε περιοχής αλλάζουν ριζικά από την μία άκρη στην άλλη, γεγονός που δίνει το δείγμα της ανάλυσης. Σαν συνδετικό στοιχείο μεταξύ όλων υπάρχει το μετρό και πλέον η απόσταση μεταξύ των περιοχών μπορεί να υπολογιστεί με βάση τον χρόνο που κάνει ένας άνθρωπος να πάει από την μία στην άλλη με το μετρο - η απόσταση πλέον γίνεται χρονική αντί για χωρική, μιάς και η ανθρώπινη ψυχολογία αντιλαμβάνεται καλύτερα τον χρόνο μεταξύ γεγονότων και καταστάσεων αντί της γεωγραφικής απόστασης που υπάρχει μεταξύ τους. Το αστικό πράσινο, οι όψεις των κτιρίων σε συνάρτηση με το φως, το αστικό χρώμα καθώς και οι διαδρομές που ακολουθούν οι χρήστες της πόλης αποτέλεσαν τα στοιχεία της εν λόγω έρευνας με σκοπό να εξαχθούν συμπεράσματα ως προς τις ποιότητες που αυτά προκαλούν στην ψυχολογία των κατοίκων.

σταθμός μετρό

περιοχή μελέτης - 7’ χρόνος περιπλάνησης

central line circle line district line hammersmith and city line northern line metropolitan line jubilee line piccadilly line victoria line bakerloo line

Road Network

Urban Context

Το αστικό πράσινο στην πόλη του Λονδίνου

14% ιδιωτικοί κήποι

33% πράσινη βλάστηση

Η φύση, η αίσθηση του πράσινου στοιχείου στην πόλη, όπως έχει ήδη αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο, επηρεάζει άμεσα την ψυχολογία και την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων μίας πόλης. Παίρνοντας ως παράδειγμα την πόλη του Λονδίνου, θα αναφέρουμε τα πιο χαρακτηριστικά σημεία της, στα οποία η ύπαρξη πρασίνου επιδρά είτε θετικά είτε αρνητικά. Μέσα από έρευνα η οποία διεξήχθη το 2015 από την Greenspace Information for Greater London CIC, αναφέρεται πως το 47% του Κεντρικού Λονδίνου είναι πράσινο, από το οποίο το 33% είναι πράσινη βλάστηση και το υπόλοιπο 14% εκτιμάται ότι είναι φυτοκομικός ιδιωτικός οικιακός χώρος, κυρίως κήποι κατοικιών. Σε συνέχεια αυτής της έρευνας, παρατηρήθηκε πως το μεγαλύτερο ποσοστό από τους ανοικτούς χώρους σε ολόκληρο το Λονδίνο, το καταλαμβάνουν τα πάρκα και οι κήποι (πίνακας 1), και παράλληλα η έρευνα που αφορούσε ειδικά τον δημόσιο ανοικτό χώρο της πόλης , δείχνει πως τα περισσότερα ποσοστά καλύπτονται από πάρκα, κήπους και pocket parks.(πίνακας 2). Οι κάτοικοι του Λονδίνου, λοιπόν, δέχονται αρκετά ψυχολογικά ερεθίσματα μέσω των διαφόρων εναλλαγών που υπάρχουν στο περιβάλλον τους, και σαφώς η ψυχολογία τους επηρεάζεται καθημερινά, άλλες φορές θετικά και άλλες αρνητικά, από αυτά. Η ανάλυση που ακολουθεί αποδεικνύει την επίδραση της αστικής φύσης του Λονδίνου στον άνθρωπο. Για την καλύτερη εξαγωγή συμπερασμάτων, εστιάσαμε σε συγκεκριμένα σημεία μέσα στις ήδη επιλεγμένες 12 περιοχές (τοποθετώντας τα σε κάναβο 500 επί 500 μέτρα), τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το είδος και τον τρόπο φύτευσης, με αποτέλεσμα να προσφέρουν διαφορετικές ποιότητες στον άνθρωπο. 47

Πίνακας 1: Στοιχεία που λαμβάνονται από το σύνολο δεδομένων ανοιχτού χώρου GiGL (Μάιος 2015). Ο ανοιχτός χώρος ορίζεται ως ανεπτυγμένη γη που έχει αξία αναψυχής ή έχει πιθανότητα για αξία αναψυχής. Η αξία μπορεί να είναι οπτική, να προέρχεται από το ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον ενός ιστοτόπου ή από την απόλαυση των εγκαταστάσεων που παρέχει. Περιλαμβάνει δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, αλλά δεν περιλαμβάνει ιδιωτικούς κήπους.

Πίνακας 2: Οι δημόσιοι ανοικτοί χώροι προσδιορίστηκαν από δημοσιευμένα έγγραφα του δήμου, όπως οι στρατηγικές ανοιχτού χώρου και τα πλαίσια τοπικής ανάπτυξης. Επιπρόσθετα, κάποιες συνοικίες επικοινωνήθηκαν για πληροφορίες όπου οι προσδιορισμοί ήταν ασαφείς. Στις περιπτώσεις που ο προσδιορισμός του δημόσιου ανοικτού χώρου είναι ασαφής, οι ονομασίες που δημοσιεύθηκαν στο υποπεριφερειακό αναπτυξιακό πλαίσιο (2006) χρησιμοποιήθηκαν για τις ονομασίες περιφερειακού πάρκου, μητροπολιτικού πάρκου και περιφερειακού πάρκου. Όπου δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμες πληροφορίες για τον προσδιορισμό μικρότερων δημόσιων ανοιχτών χώρων (ή όπου τα δεδομένα δεν έχουν ακόμη συμπεριληφθεί λόγω χρονικών περιορισμών), η GiGL προκάλεσε τις πιθανές ονομασίες σύμφωνα με άλλες πληροφορίες στο σύνολο δεδομένων ανοιχτού χώρου.

01/ Notting Hill

Γραμμική φύτευση

57,67%

zoom-in

αεροφωτογραφία 2

29,61%

zoom-in

αεροφωτογραφία 3

4,92%

zoom-in

09/ Chancery Lane

02/ Queensway

αεροφωτογραφία 1

Γραμμική φύτευση

Οι δενδροστοιχίες είναι στοιχείο που συναντάμε σε αρκετά σημεία της πόλης του Λονδίνου και αποτελεί σημαντικό στοιχείο του αστικού ιστού. Επηρεάζει θετικά την ψυχολογία των περιπλανόμενων καθώς η γραμμική τους κυρίως τοποθέτηση δημιουργεί μία ήρεμη ατμόσφαιρα στους δρόμους, προσφέροντας παράλληλα προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία αλλά και φιλτράρισμα από την σκόνη και τους ρύπους που υπάρχουν στους δρόμους. Η ψυχολογία αναφέρει πως η γραμμή σχετίζεται με την κίνηση των ματιών ή την ροή, επομένως προσφέρει στον άνθρωπο την αίσθηση της συνέχειας και τον προτρέπει να συνεχίσει την διαδρομή του με ευχαρίστηση. Συγκεκριμένα, για την περιοχή Επιπλέον, είναι ένας καλός τρόπος σύνδεσης του Notting Hill, υπάρχουν των διαφόρων λειτουργιών μέσα στην πόλη, πολλές αναφορές για το καθώς αυτού του είδους η φύτευση μπορεί “μαγικό“ περιβάλλον που είτε να ενώσει διαφορετικούς δρόμους και έτσι δημιουργείται ειδικότερα με να λειτουργήσει ως “κρίκος” στην δημιουργία την έναρξη της άνοιξης. Στους μίας νέας διαδρομής (αερ. 2), είτε να προσφέρει δρόμους υπάρχουν μανόλιες, ένα ευχάριστο περιβάλλον στα στενά κυρίως άνθη κερασιάς και άλλα δέντρα δρομάκια που οδηγούν σε κατοικίες (αερ. 3). που ευθυγραμμίζονται με Έτσι, αυτός ο τρόπος σχεδιασμού περπατιτικών τα βικτοριανά και γεωργιανά διαδρομών, προτρέπει τους κατοίκους να αρχοντικά, και το αρωματικό μετακινηθούν ως πεζοί, με φυσικό επόμενο φυτό γλυκίνη (wisteria) τo οποίo τη μείωση της χρήσης των αυτοκινήτων, προσδίδει επιπλέον χρώμα πράγμα το οποίο αυξάνει κατά μεγάλο βαθμό στους δρόμους, ενώ παράλληλα τη διάθεση και την ψυχολογία των ανθρώπων. διακοσμεί ένα μεγάλο ποσοστό όψεων των κατοικιών της περιοχής. Επομένως, οι κάτοικοι αυτής της γειτονιάς, αποκτούν αμέσως καλύτερη διάθεση, αντικρίζοντας αυτό το θέαμα στην καθημερινότητά τους.

04/ Marble Arch/ Portman Square

Ανάπτυξη πρασίνου σε πλατείες και πάρκα

10,94%

zoom-in

αεροφωτογραφία 5

5,44%

zoom-in

αεροφωτογραφία 6

5,22%

zoom-in

06/ Oxford Circus/ Soho Square

05/ Bond Street/ Cavendish Square

αεροφωτογραφία 4

07/ Tottenham Court Road/ Lincoln’s Inn Fields

Ανάπτυξη πρασίνου σε πλατείες και πάρκα

20,15%

zoom-in

αεροφωτογραφία 8

5,66%

zoom-in

08/ Holborn/ Red Lion square

αεροφωτογραφία 7

Τα δένδρα είναι το μοναδικό στοιχείο που όχι μόνο δεν εμποδίζει τη λειτουργικότητα μίας πλατείας, αλλά της προσδίδει αισθητική και περιβαλλοντική αξία. Προσφέρει στον άνρθωπο, μία διέξοδο στην καθημερινότητά του, ένα κομμάτι της πόλης στο οποίο μπορεί να χαλαρώσει και να αποφύγει την κατά τ’άλλα σκληρή εικόνα της. Στην πόλη του Λονδίνου, οι φυτεμένες πλατείες και τα πάρκα είναι ο κατ’εξοχήν τόπος συνάντησης, ψυχαγωγίας, άθλησης και χαλάρωσης. Όπως φαίνεται και στις περιπτώσεις που έχουμε επιλέξει Τα πάρκα στην πόλη (αερ. 4-8) υπάρχουν πλατείες διασκορπισμένες μέσα στην καταλαμβάνουν το 20,44% πόλη, οι οποίες μπορούν πολύ εύκολα να δημιουργήσουν των δημόσιων ανοικτών μία καλή διάθεση ακόμα και σε ένα περαστικό που χώρων. πηγαίνει στο γραφείο του. Λειτουργούν ως “πηγή ενέργειας” στην δύσκολη καθημερινότητα των κατοίκων.

10/ St. Paul’s/ St.Paul’s Cathedral

Ανάπτυξη πρασίνου στον περιβάλλοντα χώρο δημόσιων κτιρίων

7,79%

zoom-in

αεροφωτογραφία 10

1,40%

zoom-in

αεροφωτογραφία 11

4,67%

zoom-in

12/ Liverpool Street/ St. Michel Cornhill

11/ Bank/ St. Botolph’s Church

αεροφωτογραφία 9

Ανάπτυξη πρασίνου στον περιβάλλοντα χώρο δημόσιων κτιρίων

Σε αρκετούς προαύλιους χώρους των δημόσιων κτιρίων του Λονδίνου, όπως στις εκκλησίες, τα σχολεία, υπάρχει φύτευση, είτε χαμηλή είτε ψηλή με πυκνά δέντρα. Η ένταξη των χώρων αυτών στο δυναμικό του πρασίνου της πόλης είναι πολύ σημαντική και δείχνει να έχει θετικά αποτελέσματα στον αστικό ιστό. Ενοποιεί με πολύ διακριτικό τρόπο τον δημόσιο περίπατο με το δημόσιο κτίριο, όπως στις συγκεκριμένες περιπτώσεις των εκκλησιών (αερ. 9-12), και προτρέπει τον άνθρωπο να περιηγηθεί στον προαύλιο χώρο έστω και αν το μέγεθός του είναι περιορισμένο. Έτσι αντιλαμβανόμαστε πως η ύπαρξη ή η απουσία Δημιουργεί έτσι, μία φύτευσης σε αυτούς τους χώρους μπορεί να ατμόσφαιρα γύρω αποτελέσει κριτήριο επιλογής από τον άνθρωπο. από το κτίριο, η οποία Για παράδειγμα, η επιλογή ενός σχολείου με προσφέρει γαλήνη φυτεμένο προαύλιο χώρο, σίγουρα θα είναι πιο και ηρεμία τόσο στους έντονη από τον γονέα, γνωρίζοντας τα οφέλη που περαστικούς όσο και έχει το παιδί του από την επαφή με την φύση. στους επισκέπτεςχρήστες.

03/ Lancaster Gate

Διαμόρφωση χώρων πρασίνου σε αδόμητα οικόπεδα

43,90%

αεροφωτογραφία 12

zoom-in

Η ύπαρξη αδόμητων οικοπέδων μέσα στην πόλη, αποτελεί σίγουρα αρνητικό στοιχείο για τον αστικό ιστό. Το κενό που δημιουργείτε στη θέαση του κάθε ανθρώπου, δημιουργεί μία θλίψη και αρνητική διάθεση, δηλώνοντας πως σε εκείνο το σημείο δεν υπάρχει ζωή. Φαίνεται, λοιπόν, πως στην πόλη του Λονδίνου, αυτό το φαινόμενο των κενών οικοπέδων, έχει εκμευταλλευτεί με πολύ καλό τρόπο, καθώς στα σημεία αυτά υπάρχουν είτε μικρά φυτεμένα πάρκα (pocket parks), είτε έχει διαμορφωθεί ένα είδος πλατείας με βλάστηση. Στην παραπάνω περίπτωση, έχουμε εντοπίσει Η ενίσχυση του πρασίνου μέσα στην πόλη, με ένα σημείο με φύτευση, το οποίο έχει την προσθήκη του και σε αυτά τα κενά σημεία, διαμορφωθεί σε αδόμητο οικόπεδο ανάμεσα αναμφίβολα, βοηθά στην εμπειρία που έχει από μικρές ξενοδοχειακές μονάδες. Τόσο ο πεζός, καθώς υπάρχει ανά τακτά χρονικά η ύπαρξη αυτών των μονάδων όσο και ο διαστήματα η συνέχεια της φύτευσης, κάτι το διάλογος που υπάρχει με την βόρεια πλευρά οποίο περνά υποσυνείδητα στο μυάλο του, του Hyde Park, συνεισφέρουν στην απόλυτη προκαλώντας του ευχάριστα συναισθήματα. ένταξη αυτού του χώρου στον αστικό ιστό. Αναμφίβολα, οι επισκέπτες των ξενοδοχείων, θα νιώθουν μία επιπλέον χαλάρωση έχοντας τόσο κοντά τους το στοιχείο της φύσης, ενώ παράλληλα η συνέχεια που υπάρχει τόσο οπτική όσο και πρακτική καθώς περιπλανιέται κάποιος στην πόλη, προσφέρει μία παραπάνω ευχαρίστηση.

Το φως και η σκιά στις όψεις των κτιρίων

Από την γενική εικόνα του Λονδίνου, αντιλαμβανόμαστε πως οι περιοχές από το δυτικό στο ανατολικό τμήμα της πόλης, διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό κυρίως ως προς τις χρήσεις, τις λειτουργίες και το ύφος τους. Ως αποτέλεσμα αυτών, παρατηρούμε μεγάλες διαφορές στα στοιχεία των κτιρίων, κυρίως στις όψεις. Οι όψεις ως βασικό στοιχείο, αποκτούν με τη σειρά τους πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της ημέρας, κυρίως λόγω της εναλλαγής του φωτός και της σκιάς. Μέσα από τις αεροφωτογραφίες, εστιάσαμε σε σημεία ενδιαφέροντος που ανήκουν στις 12 περιοχές που έχουμε ήδη επιλέξει, παρατηρήσαμε τις εναλλαγές του φωτός και της σκιάς, και παράλληλα μέσω φωτογραφιών (προοπτικών και όψεων) καταλήξαμε σε συμπεράσματα τα οποία έχουν άμεση σχέση με την ψυχολογία των ανθρώπων. 57

01/ Notting Hill

02/ Queensway

Διακλαδώσεις φωτός μέσα στον ιστό της πόλης

αεροφωτογραφία 2

04/ Marble Arch

03/ Lancaster Gate

αεροφωτογραφία 1

αεροφωτογραφία 4

05/ Bond Street

06/ Oxford Circus

αεροφωτογραφία 3

αεροφωτογραφία 5

Παρατηρώντας από ψηλά τις περιοχές του Λονδίνου, αντιλαμβανόμαστε πως το φως, το οποίο διαχέεται μέσα στον αστικό ιστό, αποκτά τη μορφή της κάτοψής του, έχει δηλαδή ως “οδηγό” τα κτίρια, τους δρόμους, τη φύτευση. Το Λονδίνο, όπως παρατηρούμε και στις αεροφωτογραφίες 1-6, δηλαδή κυρίως στο δυτικό τμήμα της, έχει κυρίως παράλληλους δρόμους με κάποιους κάθετους να τους χωρίζουν ανά διαστήματα, γεγονός που βοηθά σε μεγάλο βαθμό τον φυσικό φωτισμό των περισσοτέρων.

αεροφωτογραφία 6

Οι σκιές που δημιουργούνται, παράλληλα, από τη διάχυση αυτή του ηλίου, είναι εξίσου γραμμικές, προσφέροντας στα αντίστοιχα σημεία σκίαση. Ωστόσο, τα είδη των κτιρίων που συναντάμε σε αυτή την πλευρά, είναι κυρίως κατοικίες και μαγαζιά της αντίστοιχης γειτονιάς, επομένως τα ύψη είναι κατά μέσο όρο χαμηλά. Αυτό σημαίνει πως σε πολλά σημεία η σκίαση θα είναι περιορισμένη, γεγονός το οποίο μπορεί να δημιουργήσει αρνητικά συναισθήσματα στον άνθρωπο λόγω της υπερβολικής έκθεσής του στον ήλιο, αλλά αντίθετα μπορεί να του προσφέρει ένα ευχάριστο περιβάλλον κατά τη διάρκεια μίας ηλιόλουστης μέρας.

08/ Holborn

07/ Tottenham Court Road

Διακλαδώσεις φωτός μέσα στον ιστό της πόλης

αεροφωτογραφία 8

10/ St. Paul’s

09/ Chancery Lane

αεροφωτογραφία 7

αεροφωτογραφία 10

11/ Bank

12/ Liverpool Street

αεροφωτογραφία 9

αεροφωτογραφία 11

αεροφωτογραφία 12

Αντίθετα, στην ανατολική πλευρά του Λονδίνου, στην οποία βρίσκονται κατ’ εξοχήν εταιρίες και το εμπορικό κέντρο της πόλης, παρατηρούμε πως υπάρχει μία πιο χαώδης κατάσταση, τόσο στην πορεία των δρόμων όσο και των κτιρίων. Αυτό συνεπάγεται, και την αντίστοιχη αντανάκλαση του φωτός, όπως επίσης και των σκιάσεων, καθώς οι διακλαδώσεις γίνονται πολύ πιο έντονες και απότομες ανάμεσα στους δρόμους και τα κτίρια. Επιπλέον, τα κτίρια σε αυτή Όλα αυτά συμβάλλουν στο να δημιουργούν την πλευρά της πόλης έχουν αρνητική διάθεση στους ανθρώπους που πολύ μεγαλύτερο ύψος, με πηγαινοέρχονται στο κέντρο της πόλης, είτε για αποτέλεσμα το φως που διαχέεται τις εργασίες τους είτε για τις καθημερινές τους στους δρόμους του κέντρου να ανάγκες. Η έλλειψη πλούσιας ποσότητας φωτός, μειώνεται κατά ένα ποσοστό σε καλλιεργεί μία κακή διάθεση και σίγουρα συμβάλλει σχέση με την αντίθετη πλευρά. στη μείωση της όρεξης για την εκπόνηση των καθημερινών τους υποχρεώσεων.

01/ Notting Hill

02/ Queensway

Ποιόητα όψεων: φως και σκιά

εικόνα 1

71,62%

εικόνα 3

44,75%

εικόνα 5

41,77%

εικόνα 2

61,91%

εικόνα 3

31,50%

εικόνα 6

05/ Bond Street

06/ Oxford Circus

04/ Marble Arch

03/ Lancaster Gate

31,54%

Όσον αφορά τις όψεις, η μετάβαση από την δυτική στην ανατολική πλευρά του Λονδίνου, διαφέρει αρκετά τόσο στο ύφος των κτιρίων, όσο και στις χρήσεις τους. Αυτό συνεπάγεται, μία έντονη διαφοροποίηση και στις όψεις τους, καθώς όπως είναι λογικό, στις περιοχές όπου υπάρχουν καταστήματα και μεγάλες εταιρίες, κυριαρχούν οι βιτρίνες και οι όψεις με τα μεγάλα ανοίγματα. Ο συνδυασμός, λοιπόν, όλων αυτών μαζί με τη ύπαρξη του φωτός - άρα και της σκιάς- εναλλάσσεται ανάλογα με την κάθε περιοχή. Αυτό συμβαίνει λόγω της διαφορετικής πυκνότητας των Παρατηρώντας τις εικόνες ανά περιοχή, κτιρίων και των φυτεύσεων, της διαφοράς στα ύψη τους αντιλαμβανόμαστε πως οι σκιάσεις που αλλά και της ύπαρξης περισσότερων τμημάτων ανοικτών δημιουργούνται κυρίως στο δυτικό τμήμα της χώρων στη δυτική πλευρά του Λονδίνου. Στην εικόνα 2 και πόλης (εικ. 1-5) είναι μικρότερης έκτασης από 3 φαίνεται με πολύ καθαρό τρόπο, καθώς το φως διαχέεται αυτές του ανατολικού τμήματος (εικ.6-12). μέσα στους δρόμους σε πολύ μεγάλη έκταση παρόλο που πρόκειται για ένα δρόμο με κτίρια και βλάστηση αντίστοιχα.

08/ Holborn

07/ Tottenham Court Road

Ποιόητα όψεων: φως και σκιά

εικόνα 7

44,31%

εικόνα 9

21,69%

εικόνα 11

48,98%

εικόνα 8

43,50%

εικόνα 10

49,51%

εικόνα 12

11/ Bank

12/ Liverpool Street

10/ St. Paul’s

09/ Chancery Lane

67,63%

Αντίθετα, όσο πλησιάζουμε στο κέντρο της πόλης και προς την ανατολική του μεριά, αντιλαμβανόμαστε πως οι σκιάσεις καλύπτουν μεγαλύτερο μέρος των δρόμων και πως αντίστοιχα το φως που διαχέεται μέσα σε αυτές τις περιοχές είναι περιορισμένο ή “κόβεται” απότομα λόγω των πολυόροφων κτιρίων.

01/ Notting Hill

02/ Queensway

Ποιόητα όψεων: φως και σκιά

όψη 2

04/ Marble Arch

03/ Lancaster Gate

όψη 1

όψη 4

05/ Bond Street

06/ Oxford Circus

όψη 3

όψη 5

όψη 6

Όπως έχουμε αναφέρει οι όψεις είναι επίσης στοιχείο που αλλάζει αισθητά όσο μετακινούμαστε μέσα στην πόλη. Στις εικόνες 1-5, παρατηρούμε τις όψεις διαφόρων κατοικιών, χωρίς μεγάλα ανοίγματα και παράλληλα κάποια μαγαζιά στις γειτονιές που έχουν αναπτυχθεί. Έχοντας κατά νου τον άνθρωπο ως θεατή και πεζό σε όλα αυτά τα στοιχεία, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως δρόμοι σαν και αυτούς, του προσφέρουν ηρεμία και χαλάρωση, κυρίως όταν η μέρα τους ξεκινά και τελιώνει σε αυτές τις περιοχές. Ωστόσο, τις βραδινές ώρες θα μπορούσε κάποιος να πει, πως για ορισμένους ανθρώπους αυτές οι συνθήκες θα μπορούσαν να προκαλέσουν το αίσθημα του φόβου και του άγχους.

08/ Holborn

07/ Tottenham Court Road

Ποιόητα όψεων: φως και σκιά

όψη 8

10/ St. Paul’s

09/ Chancery Lane

όψη 7

όψη 10

11/ Bank

12/ Liverpool Street

όψη 9

όψη 11

όψη 12

Σε αντίθεση με τις εικόνες 6-12, όπου κινούμαστε προς το κεντρικό και δυτικό Λονδίνο, βλέπουμε πως οι όψεις γίνονται πιο έντονες, με πιο μεγάλα ανοίγματα και εισόδους. Ο άνθρωπος, λοιπόν, ως πεζός και παρατηρητής στην πόλη, περνώντας από αυτούς τους δρόμους, συγκριτικά με την αντίθετη πλευρά της πόλης, θα αισθανθεί μία πίεση κυρίως οπτική. Ωστόσο το αίσθημα της ασφάλειας θα μπορούσε κανείς να πει πως θα ήταν μεγαλύτερο ειδικά τις βραδινές ώρες.

Διαδρομές Στην Πόλη

Το Λονδίνο διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα και λειτουργικότερα δίκτυα μετρό στον κόσμο, το οποίο χρησιμοποιείται κατά μέσο όρο από 1.37 δισεκατομμύρια ανθρώπους ετησίως. Είναι το βασικότερο μέσο μετακίνησης και διανομής ανθρώπων στο κέντρο της πόλης και σχετίζεται αλληλένδετα με την μετέπειτα πεζή κίνηση των χρηστών του. Με σκοπό να αναλύσουμε το walkability του Λονδίνου συλλέξαμε στατιστικά δεδομένα από τους σταθμούς του μετρό στην εκάστοτε περιοχή. Οι μετρήσεις αφορούν τους ανθρώπους που εξήλθαν από το σταθμό τις καθημερινές, τα Σάββατα καθώς και τις Κυριακές το έτος 2016. Έπειτα μέσα από την χρήση ποσοτικών κύκλων αναπαραστήσαμε το μέγεθος του ανθρώπινου αποτυπώματος στις περιοχές έτσι ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση μεταξύ τους. Η διαδικασία αυτή ξεπερνά τα όρια της καταγραφής των πεζών στον χώρο, αλλά δίνει την δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων για τον χαρακτήρα και τις χρήσεις των περιοχών.

Transport 16’

Other 12’

London

Other 30’

Transport 15’

20’ active / day

Average City 50’ active / day

Running 1’ Walking 8’

Walking 16’

Διαγράματα κίνησης των ανθρώπων στο Λονδίνο σε συνάρτηση με το δείγμα μίας μέσης πόλης. (City of London vs. the World, http://cities.human.co/details/United_Kingdom/City_of_London)

18.42%

18.19%

71.61%

64.26%

83.26%

100

33.96%

15.86%

14.11%

7.06%

8.71%

39.35%

17.18%

02 03

πίνακας 1

05 06

07 10 11

Όπως προαναφέρθηκε, η επισκεψιμότητα των σταθμών του μετρό σχετίζεται και με την χρήση των κτιρίων της περιοχής. Στα σημεία όπου η χρήση περιορίζεται σε επαγγελματικούς φορείς, η πρόσβαση μέσω του μετρό είναι μεγαλύτερη από τα σημεία στα οποία συναντάμε αστική κατοίκιση. Αυτό φανερώνεται και μέσα από την μελέτη των εν λόγω σταθμών κατά τις ημέρες του Σαββατοκύριακου, όταν και παρατηρείται ραγδαία μείωση της κίνησης. Παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι αποφεύγουν να επισκέπτονται την περιοχή εργασίας τους κατά τον ελεύθερό τους χρόνο ακόμη και αν εκείνη προσφέρει εναλλακτικές δραστηριότητες. Οι χώροι στους οποίους οι άνθρωποι τείνουν να νιώθουν καταπίεση είναι δύσκολο να συσχετιστούν με αισθήματα χαράς. Έτσι ενώ τις καθημερινές στον σταθμό Bank αποβιβάζονται πάνω από 100.000 άνθρωποι, τα Σάββατα ο αριθμός μειώνεται στους 35.000 και τις Κυριακές υφίσταται μείωση της τάξης του 50%. Αντίστοιχα, ενώ τις καθημερινές η χρήση του σταθμού στο Notting Hill Gate περιορίζεται κυρίως στους κατοίκους της περιοχής, τα Σάββατα παρατηρείται αύξηση λόγω του υπαίθριου παζαριού που λαμβάνει χώρα και προσελκύει επισκέπτες από άλλες περιοχές του Λονδίνου.

Μηχανή αντί ανθρώπου zoom 1

Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η πόλη δημιουργήθηκε με σκοπό να ικανοποιήσει τον άνθρωπο. Παρ’όλα αυτά με την ένταξη της μηχανής στη συνάρτηση, ο άνθρωπος έχασε την δύναμη του και υποδουλώθηκε στον βωμό της κίνησης του αυτοκινήτου, το οποίο 13.3% προσβασιμότητα κατέλαβε τον αστικό ιστό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η χωρική έκταση που ανήκει στον άνθρωπο υπολογίζεται αν αφαιρέσουμε από τον αστικό ιστό το χτισμένο έδαφος και τον χώρο κίνησης του αυτοκινήτου. Αυτό που θα προκύψει είναι η περιοχή κίνησης του ατόμου, στην οποία όμως και πάλι είναι αναγκασμένος να ακολουθεί τους αντίστοιχους κανόνες. Αυτό έχει ως συνέπεια, το άτομο να δυσκολεύεται να οικειοποιηθεί το περιβάλλον του και να χάνει το αίσθημα της ένταξης εντός του αστικού συνόλου. Επίσης, όσο λιγότερη είναι η προσβασιμότητα μίας περιοχής, τόσο πιο άγνωστη παραμένει σε εκείνον, κάτι το οποίο δεν προάγει αισθήματα ασφάλειας, τα οποία είναι απαραίτητα για την κοινωνική ευημερία του συνόλου. Στο παράδειγμα του Notting Hill, ο άνθρωπος έχει πρόσβαση μόλις στο 13.3% του αστικού χώρου μελέτης, ενώ στο υπόλοιπο 86.7% εντάσσονται οι δρόμοι και τα κτίσματα. Στο διάγραμμα 1 απεικονίζονται οι χώροι οι οποίοι μπορούν να χαρακτηριστούν “φιλικοί” για την ανθρώπινη κίνηση. Παρ’όλο που το ποσοστό πρόσβασιμότητας είναι χαμηλό, η καλλιέργεια του αισθήματος της οικειότητας μπορεί να υποβοηθηθεί από το γεγονός ότι η χρήση της περιοχής είναι κυρίως οικιστική και διαμορφώνει ένα φιλόξενο κλίμα στον επισκέπτη.

Μηχανή αντί ανθρώπου μέσος όρος επιβατών που εξήλθαν από τους σταθμούς (Stations, Stops & Piers, www.tfl.gov.uk)

23745

saturdays sundays

31214 16485

12450

saturdays

13002

saturdays sundays

διάγραμμα 1

πίνακας 3

διάγραμμα 2

πίνακας 4

διάγραμμα 3

10315

04 / Marble Arch

weekdays

πίνακας 2

02 / Queensway

weekdays

sundays

01 / Notting Hill

weekdays

19912 17638 12690

Ελευθερη κίνηση

zoom 2

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2011 και αφορούσε τη συμπεριφορά των ανθρώπων κατά την κίνησή τους εντός του αστικού τοπίου παρατηρήθηκε ότι ενώ στα πάρκα, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να ακολουθήσει οποιαδήποτε πορεία χωρίς αναγκαστικά να κινείται εντός των σχεδιασμένων μονοπατιών θα αποφύγει να το κάνει. Αυτό αποδίδεται στo πρότυπο κίνησης εντός των ορίων που έχει καλλιεργηθεί υποσυνείδητα στο άτομο έπειτα από την χρόνια κίνησή του εντός της αστικής πραγματικότητας. Στο παράδειγμα που αναφέρθηκε στο πρώτο κεφάλαιο, ο Δοξιάδης παρουσιάζει τη διαφορά αυτών των δύο προτύπων κίνησης εντός της πόλης, όπου ο άνθρωπος ενώ αρχικά έχει την ελευθερία της κίνησης, την χάνει μόλις εισάγεται το αυτοκίνητο στο προσκήνιο. Πλέον, έπειτα από δεκαετίες συμβίωσης εντός του περιβάλλοντος της πόλης, η υποδούλωσή της κίνησης εκείνου για χάρη της μηχανής έχει πραγματοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που πλέον η κίνησή του διακατέχεται από κανόνες ακόμη και εντός ενός ελεύθερου από εξωτερικούς παράγοντες χώρου. Στο zoom 2, παρουσιάζεται η κίνηση των ανθρώπων εντός του ελεύθερου χώρου του Hyde Park, η οποία δεν διαφέρει κατά πολύ από την κίνησή τους στον δομημένο τετράγωνο γύρω από το σταθμό του Lancaster Gate. Έτσι, ακόμη και σε ένα σημείο της πόλης όπου θεωρητικά ο άνθρωπος διαθέτει ελευθερία κίνησης, πλέον έχει ανάγκη να ακολουθήσει κανόνες και να περιοριστεί εντός αυτών χάνοντας την δυνατότητα να αισθάνεται ελεύθερος. 70

Ελευθερη κίνηση

03 / Lancaster Gate

διάγραμμα 4

weekdays saturdays sundays

10429 8259 6353 πίνακας 5

Διαδρομές

Στο κεντρικό Λονδίνο, πολλοί σταθμοί λειτουργούν συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον, καθώς οι επισκέπτες επιλέγουν να αποβιβαστούν στον έναν και να ακολουθήσουν την διαδρομή που τους οδηγεί στον άλλον όπου και θα επιβιβαστούν για να επιστρέψουν. Αυτό δικαιολογεί έμπρακτα τη δημιουργία της ποιότητας του walkability μέσω του στοιχείου του μέσου μαζικής μεταφοράς. Πλέον η τοποθέτηση των σταθμών στον χάρτη δεν σχετίζεται μόνο με την λειτουργικότητα των περιοχών αλλά και με τις διαδρομές πεζής κίνησης που δημιουργούνται μεταξύ τους. Ο σταθμός Oxford Circus διαθέτει έναν απο τους μεγαλύτερους αριθμούς αποβιβασθέντων με 83.2 εκατομμύρια ανθρώπων να εξέρχονται από αυτόν. Ένα μεγάλο ποσοτό τους θα περπατήσουν ανατολικά της Oxford Street και θα επιβιβαστούν στον σταθμό Tottenham Court Road. Όπως προαναφέρθηκε, η κίνηση των πεζών αποτελεί τον βασικό λόγο χρήσης των πεζοδρομίων οπότε και το walkability αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες για την διαμόρφωση της ζωής της πόλης. Έτσι, η διαδρομή μεταξύ των εν λόγω σταθμών, δημιουργεί ένα εμπορικό κέντρο με τις βιτρίνες των καταστημάτων να παίζουν κυρίαρχο ρόλο κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης των επισκεπτών. Τότε, ο άνθρωπος χάνει την κυριαρχία της σκέψης του και πλέον κινείται με βάση τα συμφέροντα του καταναλωτισμού. Κατά το μήκος της Oxford Street, παρατηρείται μία αύξηση της ταχύτητας της κίνησης των ανθρώπων καθώς εκείνοι κατακλύζονται από πληροφορίες προϊόντων και νοιώθουν ανίκανοι να τις αξιοποιήσουν κατάλληλα. Επίσης, η συγκεκριμένη περιπλάνηση χάνει τα στοιχεία της ευεξίας και αντίθετα καλλιεργεί αισθήματα απόγνωσης, έντασης και προβληματισμού.

Διαδρομές

07 / Tottenham Court Road

06 / Oxford Circus

διάγραμμα 6

Αστικά στοιχεία που διαμορφώνουν την ανθρώπινη κίνηση

Στα κεντρικότερα σημεία της πόλης και εκεί όπου η χρήση των κτιρίων μπορεί να χαρακτηριστεί εξ ολοκλήρου επαγγελματική - καταναλωτική, η κίνηση του ατόμου προάγεται μέσω της αύξησης διαβάσεων καθώς και του πλάτους των πεζοδρομίων. Παρατηρούμε λοιπόν ότι πλέον οι κανόνες κίνησης των ανθρώπων εντός της πόλης δεν σχετίζεται μόνο με την κίνηση της μηχανής αλλά και με τα συμφέροντα του τεχνοκρατισμού και του καταναλωτισμού. Ο πρώτος θέλει να εξασφαλίσει την έγκαιρη άφιξη των υπαλλήλων μίας εταιρίας στον εργασιακό τους χώρο και ο δεύτερος ασχολείται με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκθεση ενός προϊόντος μέσω της αύξησης της χωρητικότητας του πεζοδρομίου μπροστά από την βιτρίνα του καταστήματος. Και ενώ τα μεγάλα πεζοδρόμια θα μπορούσαν να θεωρηθούν θετικό στοιχείο για την κίνηση του ανθρώπου στον αστικό ιστό, στην πραγματικότητα τείνουν να επηρεάζουν αρνητικά την ανθρώπινη ψυχολογία. Τα μεγάλα πεζοδρόμια συνεπάγονται μεγάλη χωρητικότητα και πλέον παρατηρούμε τεράστιες ποσότητες ανθρώπων να περπατάνε κατά μήκος τους. Εκεί είναι που γεννιούνται αισθήματα τρόμου και πίεσης καθώς το άτομο είναι αναγκασμένο πλέον να ενταχθεί σε ένα σύνολο κίνησης και να χάσει ακόμη και την λιγοστή ελευθερία κίνησης που κατείχε νωρίτερα.

zoom 3

Ο σταθμός Liverpool Street αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους της πόλης λόγω του συνδυασμού των τρένων, του υπογείου αλλα και του υπέργειου συρμού. Παρατηρούμε ότι γύρω από τον σταθμό, υπερτερεί η κίνηση του ανθρώπου με την πεζοδρόμιση πολλών σημείων, κάτι που αραιώνει καθώς απομακρυνόμαστε από το σημείο και πλέον καταλαμβάνουν την κίνηση τα οχήματα. (zoom 4) zoom 4

Αστικά στοιχεία που διαμορφώνουν την ανθρώπινη κίνηση

05 / Bond Street

διάγραμμα 7

12 / Liverpool Street

διάγραμμα 8

Συχνότητα κίνησης με βάση τη χρήση

Αντίστοιχα, όσο κινούμαστε ανατολικά, η χρήση των κτιρίων γίνεται αμιγώς επαγγελματική και η χρήση των σταθμών περιορίζεται κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου. Για παράδειγμα, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι στο Bank, οι χρήσεις των κτιρίων είναι κυρίως επαγγελματικές, εφ’όσων παρατηρούμε αυξημένη ροή τις καθημερινές, πολύ λιγότερη τα Σάββατα και μειωμένη τις Κυριακές.

09 / Chancery Lane

weekdays

sundays

διάγραμμα 10

saturdays

weekdays

sundays

15510

10203

8536

4352

33354

33394

μέσος όρος επιβατών που εξήλθαν από τους σταθμούς (Stations, Stops & Piers, www.tfl.gov.uk)

saturdays

διάγραμμα 9

10 / St. Paul’s

πίνακας 4

πίνακας 5

Συχνότητα κίνησης με βάση τη χρήση

11 / Bank

weekdays

sundays

saturdays

διάγραμμα 11

3785 33425

102345

πίνακας 6

Αστικό Χρώμα

Με σκοπό να μελετήσουμε το αστικό χρώμα της πόλης ακολουθήσαμε την μέθοδο προσδιορισμού χρώματος μέσω της ψηφιακής εικόνας. Η εικόνα του δρόμου στο εκάστοτε σημείο χρησιμοποιήθηκε με σκοπό να προκύψει ένα διάγραμμα χρωμάτων τα οποία αναπαρίστανται σε αυτή και έτσι εξήχθη το χρώμα που κυριαρχεί στο κάθε σημείο του ευρύτερου αστικού χώρου. Με σκοπό να επιτευχθούν επισφαλή αποτελέσματα λήφθηκαν υπόψιν οι συνθήκες κατά τις οποίες τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες των σημιακών τόπων. Παρ’όλα αυτά οι καιρικές συνθήκες, καθώς και η φωτεινότητα άσκησαν ελάχιστη επιρροή στον ορισμό του χρώματος του περιβάλλοντος. Παρ’όλο που η ύπαρξη του ήλιου επηρέασε την φωτεινότητα των εικόνων, δεν αλλοίωσε την απόχρωση των εξαγόμενων χρωμάτων.

Θερμά / Ψυχρά χρώματα Όπως προαναφέρθηκε, το καφέ ανήκει στην κατηγορία των θερμών, χρωμάτων τα οποία τείνουν να κάνουν το άτομο να αισθάνεται ότι οικειοποιείται τον χώρο στον οποίο βρίσκεται. Η εμφάνιση του χρώματος αυτού στη φύση παίζει σημαντικό ρόλο καθώς αποτελεί ένα από τα πλέον γήινα χρώματα. Παράλληλα, λόγω της οικειότητας αυτής, στην αρχιτεκτονική το καφέ συσχετίζεται και με το κατά πόσο είναι προσιτό ένα κτίριο στον άνθρωπο. Αντίθετα με το καφέ, το λευκό χρώμα στις κτιριακές όψεις συνδέεται με τον ελιτισμό και δημιουργεί μία απόσταση μεταξύ του κτιρίου και του ανθρώπου. Έτσι, τα δημόσια, προσβάσιμα από τον άνθρωπο κτίρια, καθώς και οι περισσότεροι χώροι πολιτισμού (Barbican Centre, Tate Modern κλπ.) χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγω τα θερμά χρώματα στις όψεις τους. Επίσης το καφέ χρησιμοποιείται περισσότερο σε περιοχές όπου το κόστος ζωής είναι χαμηλότερο. Αυτό συνεπάγεται και την χρήση του λευκού χρώματος σε περιοχές όπου το κόστος ζωής ανεβαίνει.

23.8% 22.5% 21.3% 16.5% 10.2% 5.8%

εικόνα 1

32.9% 23.2% 21.5% 20.4% 0.7% 0.7% 0.6% εικόνα 2

71.1%

Στη περίπτωση του Λονδίνου αυτό παρατηρείται έντονα στη διαφορά μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού τομέα της πόλης. Καθώς το δυτικό κομμάτι αποτελείται από ακριβότερες περιοχές, το λευκό κυριαρχεί στην αρχιτεκτονική και δημιουργεί μία εκλεπτυσμένη ατμόσφαιρα σε αντίθεση με το ανατολικό Λονδίνο όπου κατοικεί κυρίως η μικρομεσαία τάξη . Παράλληλα, ο συγκεκριμένος ισχυρισμός μπορεί να τεκμηριωθεί από παραδείγματα στο δυτικό Λονδίνο, όπου ενώ το κυρίαρχο χρώμα στην αρχιτεκτονική είναι το λευκό, οι εργατικές κατοικίες οι οποίες υπάρχουν διάσπαρτα στις περιοχές τείνουν να έχουν καφέ χρώμα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το καφέ κτίριο που απεικονίζεται στην εικόνα 2 στην περιοχή Queensway, το οποίο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το απέναντί του κτίσμα.

14.2% 8.3% 4.7% 1.2% 0.4%

εικόνα 3

43.9% 27.6% 16.3% 10.2% 1.6% 0.7% 0.4% εικόνα 4

Θερμά / Ψυχρά χρώματα

01 / Notting Hill

02 / Queensway

11 / Bank

12 / Liverpool Station

Χρώμα φυσικού στοιχείου

Το αστικό πράσινο αποτελεί αδιάλλακτα ένα από τα βασικότερα στοιχεία της πόλης που προσδίδουν χρώμα. Με την εναλλαγή των εποχών και κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες παρατηρούμε ότι περιοχές που το καλοκαίρι σφύζουν από ζωντάνια και μεταδίδουν ευεξία στους επισκέπτες, μεταλλάσσονται σε μουντά σημεία της πόλης. Αυτό συμβαίνει καθώς τα δέντρα χάνουν τα φύλλα τους και το καφέ χρώμα παίρνει τη θέση του πράσινου. Οι εποχιακές αλλαγές του χαρακτήρα μίας περιοχής παρατηρούνται εντονότερα εκεί όπου το αστικό πράσινο καταλαμβάνει μία έκταση της τάξεως του 10% ή παραπάνω στο σύνολο της περιοχής μελέτης. Τέτοια παραδείγματα είναι οι περιοχές γύρω από τους σταθμούς Queensway και Lancaster Gate, στις οποίες το αστικό πράσινο καταλαμβάνει το 15.5% και 13.2% αντίστοιχα, κυρίως λόγω της ύπαρξης του Hyde Park.

46.3% 26.8% 23.9% 3%

εικόνα 5

39.8% 24.6% 18.7% 13.3% 2.4% 0.7% 0.4% εικόνα 6

Χρώμα φυσικού στοιχείου

03 / Lancaster Gate

04 / Marble Arch

Κινούμενα χρώματα

31.6% Άλλο ένα στοιχείο που θα μπορούσε κανείς να πει ότι 28.8% διαμορφώνει το αστικό χρώμα 27.1% είναι ο ίδιος ο άνθρωπος λόγω της 11.2% ένδυσης καθώς και τα οχήματα της πόλης. Το εντυπωσιακό είναι 0.3% ότι παρ’όλο που και τα χρώματα 0.3% τους επηρεάζουν σίγουρα τον 0.2% αστικό χαρακτήρα, τείνουν να έχουν ελάχιστη επιρροή στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι στη συνάρτηση υπάρχει η κίνηση, η οποία δεν επιτρέπει στο ανθρώπινο μάτι να 66.8% αντιληφθεί και να απορροφήσει εις 29% βάθος την πληροφορία πριν αυτή 1.2% απομακρυνθεί και δεν υπάρχει πια στο οπτικό του πεδίο. Παρ’όλα 0.9% αυτά όπως προαναφέραμε οι 0.9% κάτοικοι της πόλης δημιουργούν χρωματικές σχέσεις με αποτέλεσμα 0.6% το χρώμα του αστικού χώρου 0.6% να παρουσιάζει την ζωή και την ενέργεια της πόλης, καθώς και τις αξίες των ανθρώπων που ζουν εκεί. Στο παράδειγμα του Λονδίνου, η χαρακτηριστική κόκκινη απόχρωση των λεωφορείων αποτελεί ένα στοιχείο που αδιάλλακτα συμβολίζει τον πολιτισμικό του χαρακτήρα.

εικόνα 7

εικόνα 8

Κινούμενα χρώματα

05 / Bond Street

06 / Oxford Circus

Φωτισμός ως παράγοντας αποχρώσεων 29.6% 27.5% 18.8% 15.6% 5.3% 1.1% 0.9% εικόνα 9

25.6% 21.6% 17% 13.3%

Επιπλέον, ο φωτισμός παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε ένα χρώμα καθώς και στην επιρροή που αυτό ασκεί στην ψυχολογία των κατοίκων της πόλης. Ενώ το φως δεν μπορεί να τροποποιήσει την ίδια την απόχρωση της πρόσοψης ενός κτιρίου, μπορεί να διαμορφώσει τον τόνο της. Για παράδειγμα, ενώ μία λευκή όψη χαρακτηρίζεται από καθαρότητα και προκαλεί διαύγεια στον περαστικό, αν φωτιστεί λιγότερο θα πάρει την απόχρωση του γκρι το οποίο μπορεί να προκαλέσει βαρυά συναισθήματα στην ατομική ψυχοσύνθεση. Η εναλλαγή του χαρακτήρα του χρώματος συμβαίνει και όπου υπάρχει η χρήση έντονων χρωμάτων όπως το κεραμιδί, το οποίο όταν φωτίζεται συσχετίζεται με την ευφορία ενώ όταν σκιάζεται παραπέμπει περισσότερο στο καφέ. Η διαφορά αυτή παρατηρείται έντονα στην εικόνα 11, όπου το φωτισμένο κτίριο στην αριστερή πλευρά του δρόμου έχει την ίδια απόχρωση με ένα από τα κτίρια της σκιασμένης απέναντι πλευράς στην πραγματικότητα, αλλά αυτό αλλοιώνεται σε δεδομένες χρονικές στιγμές λόγω τού φωτισμού.

12.7% 4.7% 3.9% εικόνα 10

26.6% 23% 19.2% 10.8% 6.1% 5.5% 5.1% εικόνα 11

37.2% 15.9% 15.8% 13.1% 8.1% 5.5% 4% εικόνα 12

Φωτισμός ως παράγοντας αποχρώσεων

07 / Tottenham Court Road

08 / Holborn

09 / Chancery Lane

10 / St Paul’s

Ειδικά συμπεράσματα

Η πόλη του Λονδίνου αποτελεί αναμφίβολα μία πολυπολιτισμική πόλη, με μεγάλο αριθμό μόνιμων κατοίκων αλλά και επισκεπτών τον χρόνο. Η μορφή και ο χαρακτήρας της, προσφέρουν πολλές διαφορετικές εμπειρίες στον άνθρωπο, δίνοντας του την δυνατότητα να τις εξερευνήσει και να αισθανθεί μία πληθώρα συναισθημάτων. Οι διαφορετικές περιοχές, λοιπόν, διαθέτουν διαφορετικά στοιχεία μεταξύ τους, τα οποία με την σειρά τους δημιουργούν διαφορετικές ποιότητες. Ερευνώντας τα στοιχεία αυτά μέσα στην πόλη - και επιλέγοντας 12 συγκεκριμένες περιοχές γύρω από την κεντρική γραμμή του μετρό στη ζώνη 1- συμπεράναμε πως ο άνθρωπος δέχεται μία πληθώρα ερεθισμάτων από το περιβάλλον του Λονδίνου, με αποτέλεσμα η ψυχολογία του να μεταβάλλεται διαρκώς, σε άλλες περιπτώσεις με θετικό τρόπο και σε άλλες με αρνητικό. Διευρευνώντας την πόλη ως προς τα πράσινα σημεία της, τις όψεις των κτιρίων σε συνάρτηση με το φως, το χρώμα και τις διαδρομές μέσα σε αυτήν, συγκεντρώσαμε τις σημαντικότερες επιρροές αυτών σε συνάρτηση πάντα με την ψυχολογία του ανθρώπου. Παίρνοντας, ως παράμετρο το φυσικό φως, αναλύσαμε τον τρόπο με τον οποίο διαχέεται αυτό μέσα στην πόλη, αποδεικνύοντας, πως η μορφολογία της, επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα φωτισμού και σκίασης, το οποίο με την σειρά του αποτελεί μία ποιότητα του αστικού ιστού που αναμφίβολα επιδρά στην ψυχολογία του ανθρώπου. Από την έρευνα μας συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως το φως για τον άνθρωπο αποτελεί πηγή ζωής και ευεξίας, ενώ αντίθετα η απουσία του προκαλεί αρνητικά συναισθήματα όπως κακή διάθεση, φόβο και άγχος. Ακόμα και αν μιλάμε για το φυσικό φωτισμό, δηλαδή για ένα συγκεκριμένο εύρος ωρών μέσα στη μέρα, υπάρχουν σημεία που και κατά τη διάρκεια αυτών, δέχονται μεγάλη σκίαση κυρίως λόγω των πολυόροφων κτιρίων και της πυκνότητάς τους. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στις όψεις των κτιρίων, παρατηρήσαμε, επιπλέον, πως και αυτές με την σειρά τους έχουν την ικανότητα να επιδράσουν στην ψυχολογία τους. Είτε φυσικά φωτισμένες είτε σκιασμένες, οι διαφορές που υπάρχουν στις περιοχές, αντικατοπτρίζονται και στο στοιχείο της όψης, κάνοντας τον άνθρωπο άλλοτε να νιώθει ασφάλεια - λόγω των μεγάλων ανοιγμάτων και των εισόδων- και άλλοτε να αισθάνεται φόβο και άγχος. Μιλώντας για το αστικό πράσινο της πόλης, αξίζει να σημειωθεί πως αναλογικά με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, το Λονδίνο διαθέτει ένα αρκετά ικανοποιητικό ποσοστό πρασίνου στο σύνολό του, γεγονός που βοήθησε πολύ στην διεξαγωγή συμπερασμάτων από την έρευνα, προσφέροντας διαφορετικά παραδείγματα. Τα πιο βασικά στοιχεία πρασίνου που συναντάμε στη συγκεκριμένη πόλη, είναι τα πάρκα και οι φυτεμένες πλατείες, η γραμμική φύτευση στους δρόμους, η ανάπτυξη πρασίνου στους προαύλιους χώρους δημόσιων κτιρίων και τέλος η εκμετάλλευση των ανοικοδόμητων οικοπέδων με σκοπό την δημιουργία πράσινων χώρων. Όλα τα παραπάνω, δημιουργούν μία σειρά ποιοτήτων στην καθημερινότητα του ανθρώπου, ο οποίος δέχεται τα αποτελέσματα αυτών, αποκτώντας εναλλαγές στην ψυχολογία του. Στην πλειονότητά τους, όλες οι κατηγορίες φύτευσης που συναντάμε, προκαλούν θετικά συναισθήματα, όπως χαλάρωση, ηρεμία και ευχαρίστηση. Η γραμμική φύτευση που υπάρχει στους δρόμους, όπως και η ύπαρξη πάρκων, δημιουργεί στον άνθρωπο μία ευχάριστη διάθεση, τον προκαλεί να αποφύγει τα μέσα μαζικής μεταφοράς, με αποτέλεσμα να μειώνεται τόσο η ρύπανση του περιβάλλοντος, αλλά και ταυτόχρονα να αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό η προσωπική του διάθεση. Παράλληλα, οι προσπάθειες που γίνονται στην πόλη, για την ανάπτυξη πρασίνου εξωτερικά των δημόσιων κτιρίων και στις ανοικοδόμητες εκτάσεις, δημιουργούν ένα πολύ θετικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί να ανακαλύψει κάποιος, περιπλανόμενος στην πόλη. Αυτά τα σημεία πληθαίνουν διαρκώς και λειτουργούν ως “πηγές ενέργειας” για τον άνθρωπο, προσφέροντας στιγμές χαλάρωσης στην καθημερινότητά του. Στη συνέχεια, θεωρώντας ότι το χρώμα στον αστικό ιστό προβάλλεται κατά κύριο λόγο μέσω της αρχιτεκτονικής, καταλήξαμε πως επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία των ανθρώπων μέσω του στοιχείου της όψης. Από την γενική εικόνα του Λονδίνου, είναι ξεκάθαρο πως στο δυτικό τμήμα της κυριαρχούν τα ψυχρά χρώματα, όπως το λευκό, ενώ αντίθετα στην ανατολική της πλευρά 88

τα θερμά (γήινα) χρώματα, όπως το καφέ. Αυτό αυτόματα, δημιουργεί πολλαπλά συναισθήματα στον άνθρωπο, ο οποίος εκλαμβάνει σε έντονο βαθμό αυτή τη διαφορά στους χρωματισμούς, με την μετακίνησή του από την μία πλευρά της πόλης στην άλλη. Το λευκό χρώμα, το οποίο διαθέτει έντονο το στοιχείο του ελιτισμού -και γενικότερα τα ψυχρά χρώματα - αναμφίβολα δημιουργεί μία απόσταση μεταξύ του ανθρώπου και του κτιρίου, προκαλώντας θαυμασμό αλλά παράλληλα αμήχανια ως προς την πρόσβαση και την προσέγγισή του. Σε αντίθεση, με τα θερμά χρώματα, τα οποία συναντάμε στην ανατολική πλευρά, προδιαθέτουν τον άνθρωπο για ένα οικείο περιβάλλον, καλλιεργούν το αίσθημα της γειτονιάς και της αμεσότητας. Όλα τα παραπάνω, ωστόσο, καταλήξαμε πως με την παράμετρο του φυσικού φωτισμού, των καιρικών συνθηκών και των εποχιακών αλλαγών, μπορούν να μετατραπούν σε μουντά ή ζωντανά χρώματα. Αυτή η εναλλαγή στους τόνους των χρωμάτων, μπορεί να προκαλέσει ευεξία και ευχαρίστηση στον άνθρωπο και αντίστοιχα να μειώσει τη διάθεση του και να του προκαλέσει βαριά συναισθήματα. Στο τελικό στάδιο της έρευνάς μας, επικεντρωθήκαμε στις διαδρομές του πληθυσμού στη πόλη του Λονδίνου, με βασικό κριτήριο το μετρό, την καθημερινότητά τους και τις περιοχές μέγιστου ενδιαφέροντος, σε συνδυασμό με την ψυχολογία τους και τη συμπεριφορά τους. Αρχικά, παρατηρήθηκε έντονα το στοιχεία της συνήθειας, καθώς οι άνθρωποι είτε βρίσκονται σε ένα ανοικτό ελεύθερο χώρο όπως ένα πάρκο, είτε περπατάνε στους δρόμους της πόλης, επιλέγουν να ακολουθούν κατά μέσο όρο μία συγκεκριμένη και κοινή πορεία με τους υπόλοιπους ανθρώπους, δίχως να παρεκλίνουν από την προφανής διαδρομή. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στη δύναμη της συνήθειας, καθώς από πολύ μικρές ηλικίες, εξασκούμαστε στο να ακολουθούμε τους υπόλοιπους ανθρώπους γύρω μας, κάτι το οποίο όταν φτάνει η στιγμή να αφεθούμε ελεύθεροι το στερούμαστε με αποτέλεσμα να προκαλείται ορισμένες φορές το αίσθημα της καταπίεσης και της συγκράτησης. Επιπλέον, είναι εμφανές πως μέσω του μετρό, ο αριθμός που μετακινείται καθημερινά στην πόλη, είναι πολύ μεγάλος και αυτό έχει ως συνέπεια την εξίσου μεγάλη μετακίνηση των πέζων. Η συγκέντρωση των πεζών στην κεντρική και ανατολική πλευρά του Λονδίνου τις καθημερινές είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή στην αντίθετη πλευρά της πόλης, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συνοστισμός και οι άνθρωποι να αισθάνονται πολλές φορές πίεση και εκνευρισμό. Αντίθετα, στη δυτική πλευρά, παρατηρείται αύξηση της κίνησης των ανθρώπων κυρίως τα σαββατοκύριακα, λόγω του οτί οι άνρθωποι συνειδητά επιλέγουν να απομακρυνθούν από την καθημερινή τους πορεία. Αυτό σημαίνει πως παρόλο που υπάρχει συνοστισμός σε εκείνες τις περιοχές, τα συναισθήματα που δημιουργούνται δεν πλησιάζουν σε αυτά της καθημερινότητας, καθώς οι περισσότεροι είναι χαλαροί και απολαμβάνουν την βόλτα τους. Επομένως, σε αυτές τις περιπτώσεις, κυριαρχεί το αίσθημα της χαλάρωσης, της απόλαυσης και της χαράς. Καταλήγοντας, το Λονδίνο αναμφίβολα αποτελεί μία πολυδιάστατη πόλη, προσφέροντας διαφορετικές εμπειρίες στους κατοίκους αλλά και στους επισκέπτες της. Οι διαφορές που παρουσιάζονται μέσα στην πόλη, επηρεάζουν την ψυχολογία και την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων, προκαλώντας τους άλλοτε ευχάριστα και άλλοτε δυσάρεστα συναισθήματα. Οι ίδιοι αλληλεπιδρούν καθημερινά με κάθε ένα από τα στοιχεία που αναφέραμε, δημιουργώντας έτσι μία σχέση δράσης-αντίδρασης με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Ως γενική εικόνα, αποδείξαμε πως η δυτική με την ανατολική πλευρά της πόλης, παρουσιάζουν έντονες διαφορές οι οποίες μεταμορφώνουν την εμπειρία των ανθρώπων σε ένα ατελίωτο ¨παιχνίδι συναισθημάτων”, ικανό να τους επηρεάζει καθόλη τη διάρκεια της ημέρας τους. Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, ότι το περιβάλλον της πόλης, και συγκεκριμένα τα στοιχεία του αστικού ιστού που την αποτελούν, έχουν την δύναμη να επιδρούν εσωτερικά σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, επηρεάζοντας έτσι ακόμα και τις καθημερινές του συνήθειες, τις επιλογές και σε μεγάλο βαθμό τη ζωή του.

Γενικά συμπεράσματα

Στην παρούσα εργασία ερευνήθηκε ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τα διαφορετικά στοιχεία που υπάρχουν μέσα στον αστικό ιστό και πώς αυτά δημιουργούν με τη σειρά τους διάφορες ποιότητες, οι οποίες εν τέλει επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία τους. Μέσα από την έρευνα που έγινε σχετικά με αναλύσεις αρχιτεκτόνων και ψυχολόγων που σχετίζονται με το συγκερκιμένο θέμα, αλλά και ολοκληρώνοντας την δική μας προσωπική έρευνα παίρνοντας ως πόλη-μελέτης το Λονδίνο, διαπιστώνουμε πως τα περισσότερα στοιχεία που διαμορφώνουν τον αστικό ιστό, είναι ικανά να επηρεάσουν την ψυχολογία του κάθε ανθρώπου αλλάζοντας όχι μόνο τη διάθεση και τη συμπεριφορά του, αλλά και την αντίληψη που μπορεί να έχει για μία περιοχή ή ένα στοιχείο μέσα στην πόλη. Στοιχεία, λοιπόν όπως το φως, το οποίο προϋπάρχει εκτομμύρια χρόνια πριν στις ζωές των ανθρώπων, έχει την δύναμη να “μεταμορφώνει” την πόλη με τις διάφορες εναλλαγές του, να προσφέρει διαφορετικές προοπτικές, να δημιουργεί νέους τόνους χρωμάτων μέσα στον αστικό ιστό και να του προκαλεί μία πληθώρα συναισθημάτων. Καθώς, το φως έχει άμεση σχέση με την ψυχή του ανθρώπου, είναι σε θέση να τον εφοδιάσει με αυτοπεποίθηση και ενέργεια, να του προσφέρει το αίσθημα της ασφάλειας, αλλά ταυτόχρονα η απούσια του μπορεί να επιφέρει και τα αντίθετα αποτελέσματα όπως για παράδειγμα το αίσθημα του φόβου και της ανασφάλειας. Εξίσου σημαντικός, θα λέγαμε ότι είναι και ο ρόλος του αστικού πρασίνου στις ζωές των ανθρώπων. Αποτελεί τους φυσικούς πνεύμονες της πόλης και συντελεί αναμφίβολα στην ψυχική αναζωογόνηση, τη δημιουργία ερεθισμάτων ισορροπίας και την ξεκούραση των κατοίκων της. Ο ρόλος του μέσα στην πόλη μπορεί να χαρακτηρισθεί ως θεραπευτικός, καθώς συμβάλει τόσο στην ατομική αύξηση της ευτυχίας των ατόμων - αποβάλλοντας το άγχος και την πίεση - όσο και στην συλλογική τους συμπεριφορά, κάνοντάς τους να εκτιμήσουν περισσότερο την αξία της κοινωνικής ζωής και να μειώσουν το αίσθημα της αποξένωνης από τους γύρω τους. Όλα τα παραπάνω, στις σημερινές σύγχρονες πόλεις, έχουν πάρει νέες μορφές, πέρα από την ύπαρξη των συμβατικών πάρκων, καθώς φαίνεται πως γίνεται αντιληπτό πλέον ότι η ποιοτική αλλά και ποσοτική αύξηση του πρασίνου της κάθε πόλης μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής και την ψυχική υγεία των κατοίκων της. Αναλύοντας κάθε έντονο στοιχείο της πόλης που επηρεάζει την ψυχολογία και με δεδομένο ότι τα οικοδομήματα επηρεάζουν τον άνθρωπο μέσω των αισθήσεων, η σύνθεση των όψεων και το χρώμα δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν μόνο ως διακοσμητική προσθήκη μικρής σημασίας στις αρχιτεκτονικές δημιουργίες μέσα στον αστικό ιστό. Η μονοτονία και η έλλειψη συνοχής στις γειτονιές, είναι κάτι το οποίο επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία των ανθρώπων προκαλώντας τους ακόμη και “κοινωνικό άγχος”. Όταν αυτό συνοδευέται παράλληλα από την χρήση ψυχρών χρωμάτων, τότε τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνονται. Αντίθετα, οι όψεις με πολυπλοκότητα και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, όταν συνδυάζονται με θερμά χρώματα, όπως το καφέ χρώμα, δημιουργούν ένα ευχάριστο και οικείο περιβάλλον για τον άνθρωπο, ο οποίος αισθάνεται την επίδραση αυτών στη ψυχολογία του πολύ έντονη με θετικό στοιχείο την οικειότητα και την χαλάρωση. Επομένως, οι αλλαγές στα χαρακτηριστικά των όψεων και των χρωμάτων, αναμφίβολα, παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση και αναζωογόνηση του αστικού ιστού, εφόσον συνεπάγονται την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το περιβάλλον τους. Η σχέση μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος δοκιμάζεται, επίσης, μέσω της κίνησης των ανθρώπων στον αστικό ιστό, δημιουργώντας διαφορετικές ποιότητες υπό το πρίσμα της έννοιας του walkability. Η ευκινησία αυτή, όπως έχουμε ήδη αναλύσει, επηρεάζεται εξίσου σημαντικά και από όλα τα παραπάνω στοιχεία της πόλης, είτε δημιουργώντας κίνητρο για περιπλάνηση είτε εμπόδιο. Η ψυχολογία του ατόμου, κατά την περιπλάνηση του, μπορεί να επηρεαστεί από την έλλειψη ή την παρουσία πεζοδρομίων, από την ύπαρξη μονοπατιών και ειδικών διαδρομών μέσα στην πόλη, αλλά ακόμα και από την τοποθέτηση διαφόρων χρήσεων στα οικόπεδα της. Ο άνθρωπος

εκλαμβάνει αυτά τα ειδικά στοιχεία στη διαδρομή του είτε ως θετικά είτε ως αρνητικά, με αποτέλεσμα να προσαρμόζει την κίνηση του, κατά κύριο λόγο, σε συγκεκριμένες διαδρομές οι οποίες του προσφέρουν κυρίως ευχάριστα συναισθήματα. Άρα, ο ρόλος τους στον αστικό ιστό αποτελεί σημαντική παράμετρο για την δημιουργία εμπειριών και ποιοτήτων στον άνθρωπο και πρέπει να μελετάτε συλλογικά με κάθε προηγούμενο στοιχείο της πόλης, καθώς τα συναισθήματα στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι “κινητά”, εφόσον μιλάμε για κίνηση, και έχουν την ικανότητα να εναλλάσονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα μέσα σε μία πορεία. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη σημασία όλων των προαναφερθέντων στοιχείων που χαρακτηρίζουν μία πόλη, τόσο την ατομική τους επίδραση, όσο και τη συλλογική τους. Ο άνθρωπος, από τη φύση του έχει “εκπαιδευτεί” να δέχεται διαφορετικές επιρροές από το περιβάλλον του, άρα και διαφορετικά συναισθήματα. Στόχος των αρχιτεκτόνων, των σχεδιαστών και των πολεοδόμων, θα πρέπει να είναι η ομαλή συνύπαρξη όλων των στοιχείων που υπάρχουν μέσα στον αστικό ιστό, η ποσοτική και ποιοτική παρουσία αυτών, η συνέχεια μεταξύ τους και η ορθή τοποθέτηση και παρουσίαση στο αστικό περιβάλλον. Με κύριο γνώμονα πάντοτε τον άνθρωπο και τη ψυχολογία του, η πόλη αξίζει να μετατραπεί σε ένα περιβάλλον ικανό να προσφέρει κάθε είδους εμπειρία με πολλαπλούς τρόπους, δημιουργώντας τα καταλληλότερα συναισθήματα στον άνθρωπο για την ψυχική του υγεία. Αυτή η αντιμετώπιση, θα οδηγήσει στη δημιουργία μίας πόλης που θα “αγκαλιάζει” τους κατοίκους της ακόμα και στην καθημερινότητά τους και αντίστροφα θα ωθήσει τους ανθρώπους να γνωρίσουν κάθε πτυχή της πόλης, αποκτώντας ευχάριστα συναισθήματα που ακόμα δυσκολεύονται να βγούν στην επιφάνεια.

Διατύπωση βασικών σχεδιαστικών αρχών

1. Αρχή της ισορροπίας στον αστικό ιστό Η ισορροπία αντιπροσωπεύει εξ ορισμού την ομοιόμορφη τοποθέτηση των οπτικών στοιχείων σε μία σύνθεση.Ως εκ τούτου η απόλυτη ισορροπία μεταξύ των διαφόρων στοιχείων μέσα στην πόλη ,επιτυγχάνεται μόνο όταν η οπτική επίδραση τους κατανέμεται ίσα και αρμονικά σε όλα τα μέρη της. Έτσι ο άνθρωπος θα αντικρίζει μία κοινή - αλλά όχι όμοια- ισορροπία σε οποιοδήποτε τμήμα του αστικού ιστού, αποκτώντας διαφορετικά σημεία ενδιαφέροντος. 2.Εστίαση Ο σχεδιαστής-αρχιτέκτονας της πόλης θα πρέπει να δημιουργεί σημεία εστίασης μέσα στον αστικό ιστό με βασικό γνώμονα τον άνθρωπο. Περιπλανόμενος στους δρόμους και τα πάρκα της πόλης, είναι θετικό να παρατηρεί διαφορετικά στοιχεία γύρω του τα οποία θα καταγράφει πιθανότατα στη μνήμη του και αυτά με τη σειρά τους, θα του καλλιεργούν μία πληθώρα συναισθημάτων. 3.Προσθήκη χρωματικών και σχεδιαστικών τοπόσημων στην πόλη Η προσθήκη νέων τοπόσημων στην πόλη, μικροκατασκευές σε γωνίες του δρόμου, διάσπαρτες στα πάρκα και στις πλατείες και σχεδιαστικές λεπτομέρειες ιδίου χρώματος στις όψεις των κτιρίων, θα μπορούσαν να είναι μερικές κινήσεις οι οποίες θα προσέφεραν μία νέα ατμόσφαιρα στον αστικό ιστό, καλλιεργώντας ενθουσιασμό στους ανθρώπους. 4.Δημιουργία όψεων-σκηνικών Η χρήση όψεων-σκηνικών μέσα στην πόλη, μπροστά από προσόψεις κτιρίων, θα έδιναν ένα νέο χαρακτήρα στους δρόμους, δημιουργώντας ένα “παιχνίδι” μεταξύ των κτιρίων, των ανθρώπων και της κίνησής τους στο χώρο. 5. Μείξη αστικού χρώματος Η ποικιλομορφία στα χρώματα των κτιριακών όψεων θα οδηγήσει στην διέυρυνση των ανθρωπίνων συναισθημάτων και θα αποτρέψει το φαινόμενο της χρωματικής ρύπανσης που αναλύσαμε προηγουμένως. Το παραπάνω μπορεί να συμβεί μέσω του ορισμού ενός απαιτούμενου χρωματικού εύρους ανα περιοχή. 6. Δίκτυο κίνησης Οι σημαντικότεροι προορισμοί εντός της πόλης θα πρέπει να ενώνονται από ένα σωστά σχεδιασμένο δίκτυο κίνησης των ανθρώπων. Η προσβασιμότητα των περιοχών όσο και η σύνδεση μεταξύ τους συμβάλλει στην κοινωνική επαφή και κατά συνέπεια στην καλή ψυχολογία των κατοίκων.

Παράρτημα environmental psychology | περιβαλλοντική ψυχολογία μελετά τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την ανθρώπινη ψυχολογία οι μεταβολές του φυσικού περιβάλλοντος social psychology | κοινωνική ψυχολογία μελετά την κοινωνική επαφή ως προς την επιρροή που ασκούν οι πράξεις των υπολοίπων στην συμπεριφορά ενός ατόμου urbanology ο τομέας της κοινωνικής ψυχολογίας που ειδικεύεται στην καθημερινότητα του αστικού ιστού και τα προβλήματά της sociology μελετά την εξέλιξη, την οργάνωση αλλά και την λειτουργία της κοινωνίας psychology | ψυχολογία μελετά την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση του ατόμου urban | αστικός προσδιορίζει οτιδήποτε ανήκει ή σχετίζεται με το αστικό περιβάλλον urban development | αστική ανάπτυξη αφορά την κτιριολογική ανάπτυξη του αστικού τοπίου urban planning | αστικός σχεδιασμός μελετά τόσο την ανάπτυξη όσο και την λειτουργία των πόλεων city planning | πολεοδομικός σχεδιασμός μελετά τον σχεδιασμό και τον συντονισμό της ανάπτυξης και της αναμόρφωσης των αστικών περιοχών exurb οικιστική περιοχή εκτός των προαστίων της πόλης suburban προσδιορίζει οτιδήποτε ανήκει ή σχετίζεται με τα προάστια της πόλης urban psychology | αστική ψυχολογία η μελέτη της ψυχολογίας των κατοίκων μίας πόλης urban decay | αστική παρακμή τόσο η φθορά όσο και η αλλοίωση μίας αστικής περιοχής psychogeography μελετά τις συγκεκριμένες επιπτώσεις του γεωγραφικού χώρου στα συναισθήματα και την συμπεριφορά των ατόμων urbanism ο χαρακτήρας της ζωής στο αστικό περιβάλλον rurban συνδυάζει τις έννοιες τόσο του αστικού όσο και του επαρχιακού urb μία αστική περιοχή 95

3.1% διαβάσεις

χτισμένος χώρος

7.56%

άχτιστος χώρος

φύτευση

27%

8.9%

63%

πεζοδρόμια

δρόμοι

21.4%

01 / Notting Hill Gate

χτισμένος χώρος 27%

άχτιστος χώρος 63%

δρόμοι 21.4%

πεζοδρόμια 8.9%

φύτευση 7.56%

διαβάσεις 3.1% 97

02 / Queensway

77.4%

22.6%

15.7%

3.6%

φύτευση

διαβάσεις

9.7% πεζοδρόμια

δρόμοι

18.4%

άχτιστος χώρος

χτισμένος χώρος

χτισμένος χώρος 22.6%

άχτιστος χώρος 77.4%

δρόμοι 18.4%

πεζοδρόμια 9.7%

φύτευση 15.7%

διαβάσεις 3.6% 99

03 / Lancaster Gate

78.7%

21.3%

2.9%

χτισμένος χώρος

διαβάσεις

13.2% φύτευση

8.1% πεζοδρόμια

δρόμοι

28.6%

άχτιστος χώρος

100

χτισμένος χώρος 21.3%

άχτιστος χώρος 78.7%

δρόμοι 28.6%

πεζοδρόμια 8.1%

φύτευση 13.2%

διαβάσεις 2.9% 101

04 / Marble Arch

78.7%

21.3%

3.55% φύτευση

4.4%

11.9% πεζοδρόμια

διαβάσεις

30.1%

χτισμένος χώρος

δρόμοι

άχτιστος χώρος

102

χτισμένος χώρος 29.8%

άχτιστος χώρος 61.2%

δρόμοι 30.1%

πεζοδρόμια 11.9%

φύτευση 3.55%

διαβάσεις 4.4% 103

05 / Bond Street

69.6%

30.4%

4.1%

2.4%

διαβάσεις

12.3% πεζοδρόμια

χτισμένος χώρος

φύτευση

27.6% δρόμοι

άχτιστος χώρος

104

χτισμένος χώρος 30.4%

άχτιστος χώρος 69.6%

δρόμοι 27.6%

πεζοδρόμια 12.3%

φύτευση 2.4%

διαβάσεις 4.1% 105

06 / Oxford Circus

58.3%

41.7%

30.2%

13.9%

1.9% 4.1%

πεζοδρόμια

φύτευση διαβάσεις

χτισμένος χώρος

δρόμοι

άχτιστος χώρος

106

χτισμένος χώρος 41.7%

άχτιστος χώρος 58.3%

δρόμοι 30.2%

πεζοδρόμια 13.9%

φύτευση 1.9%

διαβάσεις 4.1% 107

07 / Tottenham Court Road

68.3%

32.7%

8.7%

1.6% 2.8% φύτευση διαβάσεις

χτισμένος χώρος

πεζοδρόμια

δρόμοι

31.3%

άχτιστος χώρος

108

χτισμένος χώρος 32.7%

άχτιστος χώρος 68.3%

δρόμοι 31.1%

πεζοδρόμια 8.7%

φύτευση 1.6%

διαβάσεις 2.8% 109

08 / Holborn

68.3%

32.7%

9.7%

11.9% 3.7% φύτευση διαβάσεις

χτισμένος χώρος

πεζοδρόμια

δρόμοι

28.9%

άχτιστος χώρος

110

χτισμένος χώρος 51.2%

άχτιστος χώρος 48.8%

δρόμοι 28.9%

πεζοδρόμια 9.7%

φύτευση 11.9%

διαβάσεις 3.7% 111

09 / Chancery Lane

49.7%

50.3%

8.1%

3.9%

2.4%

φύτευση

διαβάσεις

χτισμένος χώρος

πεζοδρόμια

δρόμοι

21.2%

άχτιστος χώρος

112

χτισμένος χώρος 50.3%

άχτιστος χώρος 49.7%

δρόμοι 21.2%

πεζοδρόμια 8.1%

φύτευση 3.9%

διαβάσεις 2.4% 113

10 / St Paul’s

61.7%

39.3%

33.1%

11.2%

11.5%

2.6%

πεζοδρόμια

φύτευση

διαβάσεις

χτισμένος χώρος

δρόμοι

άχτιστος χώρος

114

χτισμένος χώρος 39.3%

άχτιστος χώρος 61.7%

δρόμοι 33.1%

πεζοδρόμια 11.2%

φύτευση 11.5%

διαβάσεις 2.6% 115

11 / Bank

48.3%

51.7%

38.6%

10.7%

1.2% 2.3%

πεζοδρόμια

φύτευση διαβάσεις

χτισμένος χώρος

δρόμοι

άχτιστος χώρος

116

χτισμένος χώρος 51.7%

άχτιστος χώρος 48.3%

δρόμοι 28.6%

πεζοδρόμια 10.7%

φύτευση 1.2%

διαβάσεις 2.3% 117

12 / Liverpool Street

11.7%

1.2%

10.7% πεζοδρόμια

χτισμένος χώρος

φύτευση

38.6% δρόμοι

άχτιστος χώρος

88.3%

118

χτισμένος χώρος 88.3%

άχτιστος χώρος 11.7%

δρόμοι 3.6%

πεζοδρόμια 8.1%

φύτευση 0.8%

διαβάσεις 0% 119

01/ Notting Hill

1 αεροφωτογραφία 1

02/ Queensway

zoom-in

αεροφωτογραφία 2

zoom-in

120

03/ Lancaster Gate

1 zoom-in

αεροφωτογραφία 4

zoom-in

04/ Marble Arch/ Portman Square

αεροφωτογραφία 3

121

06/ Oxford Circus/ Soho Square

05/ Bond Street/ Cavendish Square

αεροφωτογραφία 5 zoom-in

αεροφωτογραφία 6

zoom-in

122

08/ Holborn/ Red Lion square

07/ Tottenham Court Road/ Lincoln’s Inn Fields

αεροφωτογραφία 7 zoom-in

αεροφωτογραφία 8

zoom-in

123

10/ St. Paul’s/ St.Paul’s Cathedral

09/ Chancery Lane

αεροφωτογραφία 9 zoom-in

αεροφωτογραφία 10

zoom-in

124

12/ Liverpool Street/ St. Michel Cornhill

11/ Bank/ St. Botolph’s Church

αεροφωτογραφία 11 zoom-in

αεροφωτογραφία 12

zoom-in

125

02/ Queensway

01/ Notting Hill

126

04/ Marble Arch

03/ Lancaster Gate

127

06/ Oxford Circus

05/ Bond Street

128

08/ Holborn

07/ Tottenham Court Road

129

10/ St. Paulâ&#x20AC;&#x2122;s

09/ Chancery Lane

130

12/ Liverpool Street

131

2 01/ Notting Hill

αεροφωτογραφία 1

εικόνα 1

αεροφωτογραφία 2

εικόνα 2

02/ Queensway

132

2 03/ Lancaster Gate

αεροφωτογραφία 3

εικόνα 3

αεροφωτογραφία 4

εικόνα 4

04/ Marble Arch

133

2 05/ Bond Street

αεροφωτογραφία 5

εικόνα 5

αεροφωτογραφία 6

εικόνα 6

06/ Oxford Circus

134

2 07/ Tottenham Court Road

αεροφωτογραφία 7

εικόνα 7

αεροφωτογραφία 8

εικόνα 8

08/ Holborn

135

2 09/ Chancery Lane

αεροφωτογραφία 9

εικόνα 9

αεροφωτογραφία 10

εικόνα 10

10/ St. Paul’s

136

2 11/ Bank

αεροφωτογραφία 11

εικόνα 11

αεροφωτογραφία 12

εικόνα 12

12/ Liverpool Street

137

2 01/ Notting Hill

02/ Queensway

03/ Lancaster Gate

138

2 04/ Marble Arch

05/ Bond Street

06/ Oxford Circus

139

2 07/ Tottenham Court Road

08/ Holborn

09/ Chancery Lane

140

2 10/ St. Paulâ&#x20AC;&#x2122;s

11/ Bank

12/ Liverpool Street

141

03/ Lancaster Gate 01/ Notting Hill

zoom 1

zoom 2

142

12/ Liverpool Street 05/ Bond Street

zoom 3

zoom 4

143

02/ Queensway

01/ Notting Hill

διάγραμμα 1

διάγραμμα 2

144

04 / Marble Arch

03 / Lancaster Gate

διάγραμμα 3

διάγραμμα 4

145

06 / Oxford Circus

05 / Bond Street

διάγραμμα 5

διάγραμμα 6

146

08 / Holborn

07 / Tottenham Court Road

διάγραμμα 7

διάγραμμα 8

147

10 / St. Paul’s

09 / Chancery Lane

διάγραμμα 9

διάγραμμα 10

148

12 / Liverpool Street

11 / Bank

διάγραμμα 11

διάγραμμα 12

149

01 / Notting Hill Gate

23.8% 22.5% 21.3% 16.5% 10.2% 5.8% εικόνα 1

02 / Queensway

32.9% 23.2% 21.5% 20.4% 0.7% 0.7% 0.6% εικόνα 2

03 / Lancaster Gate

46.3% 26.8% 23.9% 3%

εικόνα 3

04 / Marble Arch

39.8% 24.6% 18.7% 13.3% 2.4% 0.7% 0.4% εικόνα 4

150

05 / Bond Street

31.6% 28.8% 27.1% 11.2% 0.3% 0.3% 0.2% εικόνα 5

06 / Oxford Circus

66.8% 29% 1.2% 0.9% 0.9% 0.6% 0.6% εικόνα 6

27.5% 18.8% 15.6% 5.3% 1.1% 0.9% εικόνα 7

08 / Holborn

25.6%

07 / Tottenham Court Road

29.6%

21.6% 17% 13.3% 12.7% 4.7% 3.9% εικόνα 8

151

26.6%

09 / Chancery Lane

23% 19.2% 10.8% 6.1% 5.5% 5.1% εικόνα 9

10 / St. Paul’s

37.2% 15.9% 15.8% 13.1% 8.1% 5.5% 4% εικόνα 10

71.1%

11 / Bank

14.2% 8.3% 4.7% 1.2% 0.4%

εικόνα 11

12 / Liverpool Street

43.9% 27.6% 16.3% 10.2% 1.6% 0.7% 0.4% εικόνα 12

152

4 01 / Notting Hill Gate

02 / Queensway 153

4 03 / Lancaster Gate

04 / Marble Arch 154

4 05 / Bond Street

06 / Oxford Circus 155

4 07 / Tottenham Court Road

08 / Holborn 156

4 09 / Chancery Lane

10 / St. Paulâ&#x20AC;&#x2122;s 157

4 11 / Bank

12 / Liverpool Street 158

159

Βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία: Abraham, Julie. Metropolitan Lovers. USA, 2009. Minesota. Advances in Environment, Behavior and Design, Volume 4, edited by Gary T.Moore and Robert W. Marans Plenum Press, New York, 1997. Alkayat, Zena. London Villages: Explore the City’s Best Local Neighbourhoods. London, United Kingdom. 2013. Frances Linkoln Publishers Ltd. Belton, Robert J. Sights of Resistance: Approaches to Canadian Visual Culture. Calgary: U of Calgary P, 2001. Print. Benedictus, Leon. Sick cities: why urban living can be bad for your mental health. 2014. The Guardian . Benko, Rges. Strohmayer, Ulf. Space & Social Theory: Interpreting Modernity and Postmodernity. 1997. Wiley- Blackwell. Brandt, Carlos V. London +10. London, United Kingdom. 2010. Architectural Association London. Burkhardt M. (2000). Healing relationships with nature. Contemporary therapies in nursing and midwifery, 6: 35- 40. Council of Europe (1986). Open space. Public living room for the locality. Council of Europe. Brussels. Debord Guy, Introduction to a Critique of Urban Geography, ζην Les Lèvres Nues #6, 1955 Doxiadis, Constantinos. Texts, design drawings, settlements. 2006. Ikaros. European Commission (1999). European Sustainable Cities. EC. Brussels. Gausa, Manuel. Muller, Willy. Guallart, Vincente. The Metapolis Dictionary of Advanced Architecture: City, Technology and Society in the information Age. 2nd edition, 2008. Actar. Gewirtz, J. (1969). Definition of the social environment. In D. Goslin (Ed.), Handbook of socialization theory and research (pp. 57-212). Chicago: Rand McNally, College Publishing Company. Girouard, Mark. Cities & People. London, 1985. Yale University Press. Gottdiener, Mark. The New Urban Sociology. McGraw-Hill Sociology. Ittelson, W. H., Proshansky H. M., Rivlin, L. G., & Winkel, G. H. (1974). An introduction to environmental psychology. New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc Janicijevic Aleksandar, Psychogeography now- Window to an urban future, http://photoblog.urbansquares.com, Toronto, 2008. Kaplan, R., Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. New York: Cambridge University Press. Low, Setha M. Lawrence-Zuniga, Denise. The Anthropology of Space and Place: Locating Calture. 2003. Wiley- Blackwell. Madanipour, Ali. Design of urban space an inquiry into a socio-spatial process. 1996. Chichester John Wiley & Sons.

160

Massey, Doreen. For Space. UK, 2005. Sage Publications Inc. Mercer, Charles. Living in Cities Psychology and the Urban Environment. USA, 1975. Penguin. Organisation for Economic Cooperation and Development (2000). Shaping the urban environment in the 21st century. OECD. Paris Seymour, W. N. (1969). Small urban spaces : the philosophy, design, sociology and politics of vest - pocket parks and other small urban open spaces. New York Stein, Jay M. Classic Readings in Urban Planning. 2004. APA Planners Press. Susser, Ida. The castells reader on cities and social theory. Blackwell Publishers. Ternisien J. , (1973). Environnement. Ecole maternelle Frangaise, 8, 4-6. United Nations (1987). Brundtland Report. Our Common Future. World Commission on Environment and Development.

Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία: Αραβαντινός – Π. Κοσμάκη, «Υπαίθριοι χώροι στην πόλη», Ε.Μ.Π., Αθήνα 1988 Κοσμάκη Π. - Λουκόπουλος Δ. (2007) ‘Αστικά κενά-Μικρά πάρκα’, Περιοδικό monument [διαδίκτυο (online)]. Simmel Georg, Περιπλάνηση στην Νεωτερικότητα, επίμετρο: Habermas Jurgen, επιμέλεια: Γάγγας Σπ, Καλφόπουλος Κ, μετάφραση: Σαγκριώτης Γ, Σταθάτου Ο, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2004

161