EXOF_OPISTHOF_14x21:Layout 1
5/29/08
3:42 PM
Page 1
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ
Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών Μάρκου Μουσούρου 89 & Στίλπωνος 33, 11636 Αθήνα Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 -7013271, - 266, - 291
www.alzheimerathens.gr
ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΗΣ
Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν
Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν
EXOF_OPISTHOF_14x21:Layout 1
5/29/08
3:42 PM
Page 3
Γονίδια, τρόπος ζωής και σταυρόλεξα!
Επιμέλεια Δρ. Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος - Ψυχίατρος Κύνθια Κονδύλη, Νευρολόγος
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 3
ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
Εισαγωγή Στις μέρες μας, εφημερίδες, περιοδικά και τηλεόραση ασχολούνται συνέχεια με το πώς μπορούμε να παραμείνουμε υγιείς, να διατρεφόμαστε σωστά και να διατηρούμαστε σε φόρμα. Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για την υγεία τους καθώς μεγαλώνουν και αναρωτιούνται αν μπορούν να κάνουν κάτι για να προλάβουν ασθένειες της τρίτης ηλικίας, όπως είναι η Νόσος Aλτσχάιμερ. H Nόσος Aλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας και προσβάλλει το 8% των ατόμων άνω των 65 ετών. Ριζική θεραπεία δεν υπάρχει και οι τρόποι πρόληψής της δεν είναι ακόμη πλήρως διευκρινισμένοι. Υπάρχουν ωστόσο πρόσφατες έρευνες που μας δίνουν ελπίδες. Σύμφωνα με τα ευρήματα των μελετών αυτών, η επιβράδυνση της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων είναι εφικτή. Καθυστέρηση έστω και 5 ετών στην έναρξη της νόσου, θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον αριθμό των ανθρώπων που πάσχουν. Το φυλλάδιο αυτό εκδίδεται στο πλαίσιο του Προγράμματος «Βοηθώ τη μνήμη μου» που πραγματοποιείται με την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων και απευθύνεται στα μέλη των Λεσχών Φιλίας του Δήμου. Αθήνα, Ιούνιος 2008
Δρ. Παρασκευή Σακκά Νευρολόγος - Ψυχίατρος Πρόεδρος της Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών 3
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 4
Η πρόληψη μιας πολυπαραγοντικής ασθένειας όπως η Νόσος Aλτσχάιμερ είναι μια πρόκληση Πολλές ασθένειες όπως ο διαβήτης, η καρδιακή νόσος και η αρθρίτιδα είναι πολυπαραγοντικές. Γενετικοί, περιβαλλοντικοί αλλά και σχετικοί με τον τρόπο ζωής παράγοντες «συνεργάζονται» για την εμφάνιση και την εξέλιξη των νόσων αυτών. Η σημασία αυτών των παραγόντων μπορεί να ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Η Νόσος Aλτσχάιμερ είναι μια από αυτές τις νόσους. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλους τους παράγοντες κινδύνου για τη Νόσο Aλτσχάιμερ, μπορούμε ωστόσο να τροποποιήσουμε μερικούς. I
U4
γ
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 5
Μη τροποποιήσιμοι
παράγοντες κινδύνου για τη Νόσο Aλτσχάιμερ Η ηλικία είναι ο σημαντικότερος γνωστός παράγοντας κινδύνου για τη Νόσο Aλτσχάιμερ. Ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια πάνω από την ηλικία των 65 ετών. Από διάφορες μελέτες έχει υπολογισθεί ότι περίπου οι μισοί άνθρωποι άνω των 85 ετών πάσχουν από Aλτσχάιμερ. Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά λόγω της αύξησης του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες όπως είναι η Ελλάδα. Η γενετική προδιάθεση είναι ένας άλλος γνωστός παράγοντας κινδύνου που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, αλλά αφορά σε ένα πολύ μικρό ποσοστό, λίγοτερο από 5% του συνολικού αριθμού των ασθενών. Η Νόσος Aλτσχάιμερ πρώιμης έναρξης είναι μια σπανιότατη μορφή της νόσου που πλήττει ανθρώπους 30-60 ετών και οφείλεται σε μεταλλάξεις σε ορισμένα γονίδια. Ένα άτομο έχει 50% πιθανότητες να αναπτύξει τη νόσο αν ένας από τους γονείς του φέρει κάποια από αυτές τις μεταλλάξεις. Η όψιμης έναρξης Νόσος Aλτσχάιμερ, η συνηθέστερη μορφή, αναπτύσσεται μετά την ηλικία των 65 ετών. Οι επιστή-
5
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 6
μονες ανακάλυψαν ότι συγκεκριμένες μορφές του γονιδίου της απολιποπρωτεϊνης Ε (ΑpoE) μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου: Η ApoEε2, η σπανιότερα απαντώμενη μορφή, μπορεί να προσφέρει κάποια προστασία Η ApoEε3, η συχνότερα απαντώμενη μορφή, παίζει ουδέτερο ρόλο Η ApoEε4, που ανευρίσκεται σε περίπου 40% των ασθενών με Νόσο Aλτσχάιμερ φαίνεται ότι αυξάνει τον κίνδυνο (η ύπαρξη αυτού του γονιδίου δεν σημαίνει ότι το άτομο θα εμφανίσει οπωσδήποτε Νόσο Aλτσχάιμερ, απλώς αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου. Επίσης πολλοί άνθρωποι που αναπτύσσουν τη νόσο, δεν φέρουν το γονίδιο ε4). Οι ερευνητές τώρα βρίσκονται σε εντατική αναζήτηση άλλων γονιδίων που μπορεί να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο νόσησης. Η ανακάλυψη τέτοιων γονιδίων είναι απαραίτητη για την κατανόηση των αιτίων της νόσου και θα βοηθήσει στη δημιουργία νέων φαρμάκων και άλλων στρατηγικών πρόληψης και θεραπείας. I
U6
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 7
Η έρευνα για τις
στρατηγικές πρόληψης της Νόσου Aλτσχάιμερ Πρόσφατες έρευνες υποδηλούν ότι η διατήρηση ενός συνολικά υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να μειώνει τις πιθανότητες ανάπτυξης σοβαρών νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της Νόσου Aλτσχάιμερ. Οι επιστήμονες μελετούν έναν αριθμό παραγόντων που αφορούν στη συνολική υγεία, τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον που θα μπορούσαν να «κάνουν τη διαφορά».
ΑΓΓΕΙΑΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
U Χοληστερίνη και ομοκυστεΐνη
Mελέτες σε πειραματόζωα αλλά και σε ανθρώπους έχουν συσχετίσει τον κίνδυνο για εμφάνιση Νόσου Aλτσχάιμερ με υψηλές τιμές χοληστερίνης στο αίμα. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε τους επιστήμονες να αναρωτηθούν αν τα φάρμακα που μειώνουν τα επίπεδα χοληστερίνης θα μπορούσαν να μειώσουν επίσης τον κίνδυνο για Νόσο Aλτσχάιμερ και άνοια γενικότερα, μέχρι στιγμής όμως οι μελέτες δεν έχουν επιβεβαιώσει αυτήν την υπόθεση.
7
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 8
Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι υψηλά επίπεδα του αμινοξέος ομοκυστεϊνη στο αίμα συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεϊνης είναι γνωστό ότι αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ότι υψηλά επίπεδα αυτού του αμινοξέος προκαλούν θάνατο των κυττάρων του εγκεφάλου. Η συσχέτιση μεταξύ κινδύνου για Νόσο Aλτσχάιμερ και ομοκυστεϊνης είναι σημαντική διότι τα επίπεδά της στο αίμα μπορούν να μειωθούν με την πρόσληψη φυλλικού οξέος και βιταμινών Β6 και Β12.
U Αρτηριακή υπέρταση Είναι γνωστό ότι ακόμη και σε σχετικά υγιή ηλικιωμένα άτομα, η υψηλή αρτηριακή πίεση και άλλοι αγγειακοί παράγοντες κινδύνου, όπως ο διαβήτης και η καρδιαγγειακή νόσος, μπορεί να βλάψουν τα αγγεία του εγκεφάλου και να μειώσουν την παροχή οξυγόνου σε αυτόν, με αποτέλεσμα έκπτωση μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών.
U8
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 9
U Ο διαβήτης και η αντίσταση στην ινσουλίνη Μεγάλες μελέτες δείχνουν ότι ο σακχαρώδης διαβήτης σχετίζεται με διάφορους τύπους άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της Νόσου Aλτσχάιμερ και της αγγειακής άνοιας (μια μορφή άνοιας που σχετίζεται με εγκεφαλικά επεισόδια, μεγάλα ή μικρά). Η Νόσος Aλτσχάιμερ και ο τύπου 2 διαβήτης μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως η αύξηση της επίπτωσης με την ηλικία, η γενετική προδιάθεση και η εναποθέση δύο διαφορετικών βλαπτικών αμυλοειδικών πρωτεϊνών (στον εγκέφαλο στην περίπτωση της Aλτσχάιμερ και στο πάγκρεας στην περίπτωση του διαβήτη). Μη φυσιολογική ρύθμιση της γλυκόζης, στοιχείο-κλειδί για τον διαβήτη, μπορεί επίσης να εμπλέκεται στην παθογένεια της Νόσου Aλτσχάιμερ. Οι επιστήμονες μαθαίνουν συνεχώς περισσότερα για την πιθανή σχέση μεταξύ Νόσου Aλτσχάιμερ και διαβήτη. Τα διαβητικά άτομα εμφανίζουν 65% αύξηση του κινδύνου εμφάνισης νόσου σε σχέση με τα μη διαβητικά άτομα. Μένει να ερευνηθεί αν τα φάρμακα που δίνονται για τη θεραπεία του διαβήτη είναι αποτελεσματικά και στη Νόσο Aλτσχάιμερ.
9
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 10
U Νοητική ενδυνάμωση Μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι η διατήρηση του εγκεφάλου σε εγρήγορση σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Σε μια μελέτη, για παράδειγμα, οι ερευνητές ζητούσαν περιοδικά σε περισσότερους από 700 συμμετέχοντες να καταγράψουν τον χρόνο που αφιέρωναν σε δραστηριότητες που περιελάμβαναν: ακρόαση ραδιοφώνου, ανάγνωση εφημερίδας, σταυρόλεξα και επίσκεψη σε μουσεία. Παρακολουθώντας τους συμμετέχοντες για 4 χρόνια, οι ερευνητές βρήκαν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης της Νόσου Aλτσχάιμερ ήταν κατά μέσο όρο 47% χαμηλότερος στα άτομα που ασχολούνταν συχνά με τέτοιου είδους δραστηριότητες σε σχέση με τα άτομα που ασχολούνταν λιγότερο συχνά. Πολλές άλλες μελέτες επίσης έχουν επιβεβαιώσει αυτά τα αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, ένας αυξανόμενος όγκος μελετών υποστηρίζει ότι όσο υψηλότερο είναι το προηγούμενο μορφωτικό επίπεδο του ασθενούς, τόσο καλύτερα διατηρείται η μνήμη και η ικανότητα για μάθηση. Μια άλλη μελέτη υποστηρίζει την αξία της δια βίου μάθησης και των δραστηριότητων που διεγείρουν τις νοητικές ικανότητες. Σε αυτή τη μελέτη που συμμετείχαν υγιείς ηλικιωμένοι καθώς και άλλα άτομα με πιθανή Νόσο Aλτσχάιμερ,
U 10
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 11
οι επιστήμονες βρήκαν ότι κατά τη διάρκεια της πρώιμης και μέσης ενήλικης ζωής τους, οι υγιείς ηλικιωμένοι ασχολούνταν με περισσότερες νοητικές δραστηριότητες και για περισσότερο χρόνο σε σχέση με αυτούς που τελικά ανέπτυξαν Νόσο Aλτσχάιμερ. Πολλές επίσης έρευνες υποστηρίζουν ότι η άσκηση της μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών βελτιώνει πραγματικά τις γνωστικές ικανότητες των υγιών ηλικιωμένων αλλά και ασθενών με ήπια Νόσο Aλτσχάιμερ. Σε μια μελέτη υγιών ηλικιωμένων άνω των 65 ετών, 10 συνεδρίες άσκησης της μνήμης, του λόγου και της συνδυαστικής ικανότητας είχαν σαν αποτέλεσμα τη βελτίωση των λειτουργιών αυτών και το πιο σημαντικό, αυτή η βελτίωση διήρκησε για 2 έτη μετά την ολοκλήρωση της άσκησης. Οι ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης βοηθούν ακόμα και ασθενείς που βρίσκονται στο ήπιο ή μέτριο στάδιο της άνοιας.
11
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 12
U Φυσική δραστηριότητα Υπάρχουν σοβαρά στοιχεία που υποστηρίζουν ότι η σωματική άσκηση δυναμώνει την καρδιά μας, διατηρεί τη γραμμή μας και επιπλέον μάς προστατεύει από την άνοια. Δύο πρόσφατες μελέτες σε ηλικιωμένους υποστηρίζουν την αξία της άσκησης. Η πρώτη μελέτη χρησιμοποίησε τη Μαγνητική Τομογραφία εγκεφάλου για να μετρήσει τη νοητική δραστηριότητα υγιών ενηλίκων 58 -78 ετών, πριν και μετά από ένα εξάμηνο πρόγραμμα έντονης πεζοπορίας. Οι ερευνητές βρήκαν ότι εκτός από τη βελτίωση της καρδιαγγειακής κατάστασης των συμμετεχόντων, βελτιώθηκε και η λειτουργία ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου. Σε σχέση με μια ομάδα που έκανε καθιστική ζωή, οι συμμμετέχοντες, μετά το εξάμηνο της πεζοπορίας, ήταν σε θέση να συγκεντρώνονται καλύτερα και να θυμούνται περισσότερες πληροφορίες. Σε μια δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν τη συσχέτιση της φυσικής δραστηριότητας και της νοητικής λειτουργίας σε 6000 υγιείς γυναίκες από 65 ετών και άνω σε μία περίοδο 8 ετών και βρήκαν ότι οι γυναίκες που ασκούνταν είχαν μικρότερη πιθανότητα να πάθουν άνοια από αυτές που δεν ασκούνταν. Οι επιστήμονες κάνουν υποθέσεις για να εξηγήσουν γιατί η φυσική δραστηριότητα βοηθά και το μυαλό μας, εκτός
U 12
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 13
από το σώμα μας. Μια από τις υποθέσεις είναι ότι, μπορεί να σχετίζεται με τη βελτίωση της ροής αίματος προς τον εγκέφαλο, ώστε αυτός να ανταποκρίνεται καλύτερα στις δοκιμασίες ή στην ενεργοποίηση κυτταρικών μηχανισμών που βελτιώνουν την εγκεφαλική λειτουργία.
U Εξετάζοντας τον ρόλο των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων
Η φλεγμονή των ιστών στον εγκέφαλο είναι ένα σύνηθες χαρακτηριστικό της Νόσου Aλτσχάιμερ, αλλά δεν είναι σαφές αν αποτελεί αιτία ή επακόλουθο της νόσου. Ορισμένες μελέτες πληθυσμών δείχνουν συσχέτιση μεταξύ μειωμένου κινδύνου για Νόσο Aλτσχάιμερ και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών όπως η ιβουπροφένη, η ναπροξένη, η ινδομεθακίνη και οι νεότεροι αναστολείς κυκλοοξυγενάσης. Οι επιστήμονες προσπαθούν να τροποποιήσουν τις φλεγμονώδεις διεργασίες στον εγκέφαλο που σχετίζονται με τη Νόσο Aλτσχάιμερ και εξακολουθούν να ψάχνουν αν συγκεκριμένα αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν την ανάπτυξη ή την εξέλιξη της νόσου.
13
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 14
U Αντιοξειδωτικές ουσίες Η φλεγμονή των ιστών του εγκεφάλου όπως και το οξειδωτικό Stress είναι πιθανά αίτια της Νόσου Aλτσχάιμερ. Αυτή τη στιγμή γίνονται μεγάλες μελέτες για να διευκρινίσουν αν οι αντιοξειδωτικές ουσίες που προσλαμβάνονται από την τροφή ή οι βιταμίνες C και E μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της άνοιας. Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, όπως είναι η μεσογειακή δίαιτα μπορεί να συμβάλλει και στην πρόληψη της Νόσου Aλτσχάιμερ.
U Το gingo biloba Αυτό το φυσικό προϊόν έχει προταθεί ως πιθανή θεραπεία ή προφυλακτική αγωγή για τη Νόσο Aλτσχάιμερ. Στην Αμερική διεξάγεται μεγάλη κλινική μελέτη για να διερευνήσει αν το gingo biloba συμβάλλει στην πρόληψη ή στην επιβράδυνση της άνοιας σε ηλικιωμένα άτομα.
U 14
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 15
U Εμβόλια Μπορεί στο μέλλον ένα εμβόλιο να προστατεύει από τη Νόσο Aλτσχάιμερ; Η χορήγηση εμβολίων σε ποντίκια ήταν τόσο αποτελεσματική στην μείωση εναποθέσεων β-αμυλοειδούς (του κύριου συστατικού των πλακών που αναπτύσσονται στον εγκέφαλο ασθενών με Νόσο Aλτσχάιμερ) και στη βελτίωση των επιδόσεων σε δοκιμασίες μνήμης, ώστε οι επιστήμονες διεξήγαγαν κλινικές μελέτες σε ασθενείς με Aλτσχάιμερ. Αυτές οι μελέτες διεκόπησαν λόγω παρενεργειών που ενεφάνισαν μερικοί από τους συμμετέχοντες. Παρ΄ όλα αυτά, συνεχίζεται τόσο σε ζώα όσο και σε ανθρώπους έρευνα πάνω στα εμβόλια και τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.
U Ο ρόλος της κοινωνικής επαφής Υπάρχουν στοιχεία από μελέτες σε πειραματόζωα, σε ανθώπους που νοσηλεύονται στο σπίτι τους και σε κοινωνικοποιημένους ηλικιωμένους, που δείχνουν συσχέτιση μεταξύ της κοινωνικής δραστηριότητας και της νοητικής επίδοσης. Ηλικιωμένοι με πλούσια κοινωνική ζωή και συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες τείνουν να εμφανίζουν λιγότερα γνωστικά ελλείμματα και μειωμένο κίνδυνο για άνοια.
15
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 16
Περισσότερη έρευνα θα απαιτηθεί προκειμένου να κατανοήσουμε γιατί οι κοινωνικοί δεσμοί παίζουν προστατευτικό ρόλο. Για παράδειγμα, οφείλεται απλώς στο ότι ένας τρόπος ζωής με έντονη κοινωνική αλληλεπίδραση προσφέρει γνωστικά ερεθίσματα; ΄Η αυτός ο τρόπος ζωής συμβάλλει με κάποιον άλλον τρόπο στις «γνωστικές εφεδρείες» του εγκεφάλου;
U Τι μπορούμε να κάνουμε; Οι γνώσεις μας πάνω στις αιτίες της Νόσου Aλτσχάιμερ αυξάνονται αλματωδώς. Μέχρι στιγμής καμμία θεραπεία δεν έχει αποδείξει ότι προλαμβάνει την εμφάνισή της, μπορούμε όμως να πάρουμε μέτρα προκειμένου να ελέγξουμε τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου. Αυτά περιλαμβάνουν: U
Μείωση των επιπέδων χοληστερόλης και ομοκυστεΐνης
U
Έλεγχο του διαβήτη
U
Τακτική σωματική άσκηση
U
Κοινωνικοποίηση
U
Υγιεινή Διατροφή
U
Δραστηριότητες που διεγείρουν τις νοητικές λειτουργίες
U 16
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 17
Όλες οι παραπάνω στρατηγικές είναι καλό να ακολουθούνται, καθώς συμβάλλουν στη διατήρηση και βελτίωση της καλής υγείας γενικότερα. Ωστόσο είναι καλό να θυμάται κανείς ότι η τήρηση αυτών των κανόνων δεν προφυλάσσει οπωσδήποτε όλα τα άτομα από τη Νόσο Aλτσχάιμερ. Ακόμη και αν αποδεικνυόταν ότι αυτές οι στρατηγικές είναι όλες αποτελεσματικές, υπάρχει πάντα η κληρονομικότητα, έστω και σε μικρό ποσοστό, και άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες που δεν έχουν επαρκώς μέχρι σήμερα μελετηθεί. Μια άλλη σημαντική πράξη που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να συμμετέχει στις έρευνες που γίνονται για την άνοια. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε τέτοιες έρευνες, αναφέρουν ως σημαντικό όφελος την τακτική επαφή με ειδικούς γιατρούς, που έχουν μεγάλη εμπειρία και γνώσεις. Επίσης αισθάνονται ότι συμβάλλουν στην πρόοδο της επιστήμης που θα βοηθήσει στο μέλλον ανθρώπους που πάσχουν από τη Νόσο Aλτσχάιμερ.
17
Í
ALZ_20SEL_14x21:Layout 1
5/29/08
3:40 PM
Page 18
U Μια τελευταία λέξη: προσοχή Επειδή η Nόσος Aλτσχάιμερ είναι μια ασθένεια με μεγάλο ειδικό βάρος που προκαλεί σημαντική επιβάρυνση στην οικογένεια, οι ασθενείς και οι φροντιστές μπορεί να δελεάζονται από μη δοκιμασμένες, μη αποδεδειγμένες και μη επιστημονικές θεραπείες, φάρμακα ή στρατηγικές. Πριν να δοκιμάσουν οτιδήποτε υπόσχεται την πρόληψη της Νόσου Aλτσχάιμερ (χάπια, συμπληρώματα διατροφής, μηχανήματα, εγχειρήσεις), οι άνθρωποι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί και να επικοινωνήσουν με τον γιατρό τους. Αυτές οι θεραπείες μπορεί να είναι απλώς ανόητες ή σπατάλη χρημάτων ή ακόμη περισσότερο επικίνδυνες, ή τέλος να αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα που παίρνει ο ασθενής. I
U 18
EXOF_OPISTHOF_14x21:Layout 1
5/29/08
3:42 PM
Page 3
Γονίδια, τρόπος ζωής και σταυρόλεξα!
Επιμέλεια Δρ. Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος - Ψυχίατρος Κύνθια Κονδύλη, Νευρολόγος
EXOF_OPISTHOF_14x21:Layout 1
5/29/08
3:42 PM
Page 1
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ
Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών Μάρκου Μουσούρου 89 & Στίλπωνος 33, 11636 Αθήνα Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 -7013271, - 266, - 291
www.alzheimerathens.gr
ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΗΣ
Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν
Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν