De Wassenaarder
in de hoofdrol
donderdag 31 oktober 2013
15
Hoe goedbedoelde ouderlijke ambitie uit de hand kan lopen E
r zijn van die boeken die je in één adem uitleest. ’Havo is geen optie’ geschreven door de 54-jarige Martje van der Brug is zo’n boek. De roman speelt zich af op een middelbare school die gelijkenissen vertoont met het Rijnlands Lyceum, in het fictieve villadorp Berkheij, dat weer overeenkomsten heeft met Wassenaar. Martje weet waar zij het over heeft, ze is oud-leerling van het Rijnlands en haar drie kinderen brachten ook hun schooltijd op het lyceum door. Bovendien heeft zij als lid van een adviesorgaan van de school gezien hoe ver ouders soms gaan in het stimuleren van hun kinderen. Dit alles leverde inspiratie op voor de succesvolle roman die binnen twee weken een tweede druk kreeg. Tijd voor een uitgebreid interview met deze bijzondere schrijfster en voormalig dorpsgenoot. Hoe was jouw schooltijd op het Rijnlands en wat heb je hierna gedaan? “Op mijn twaalfde belandde ik met mijn ouders, twee zusjes en broertje in Wassenaar. Ik woonde op de Helmlaan. Ik ging naar de havo, deed daarna het atheneum. Ik had een superleuke tijd op het Rijnlands, en dat geldt ook voor mijn kinderen. Ik vind het een geweldige school. Na mijn eindexamen ben ik op aanraden van mijn vader in Leiden gaan studeren. Net als mijn halve klas destijds. Eerst geschiedenis, daarna Nederlands. Allebei geen succes. Ik ben nu eenmaal geen studiebol. Uiteindelijk ben ik via een talentenjacht in de reclame terechtgekomen. Ik kreeg jaarcontract, en een opleiding en zo werd ik copywriter. Dat ben ik nog steeds.” Copywriter en auteur zijn toch wel heel verschillende dingen “Zeker. Als reclametekstschrijver schrijf je altijd in opdracht van de klant. Ik droomde al jaren over een roman. Pas twee jaar geleden kwam ik er eindelijk aan toe. Wij woonden jarenlang aan de Schouwweg, maar waren net verhuisd naar Voorschoten. Onze jongste dochter was de deur uit en ik had het door de crisis wat minder druk. Ik schreef
me in voor een cursus romanschrijven op de Schrijversvakschool en heb me als een kluizenaar opgesloten. Na een half jaar was de eerste versie af. Voor de revisie had ik nog eens zes maanden nodig.” Dan nog een uitgever vinden? “In december vorig jaar ben ik gaan zoeken naar een geschikte uitgever. Dat lukte snel. Uitgeverij Artemis & Co past bij me. Artemis is maatschappelijk betrokken, geeft alleen vrouwelijke auteurs uit en richt zich vooral op vrouwelijke lezers. En ja: die lezen nu eenmaal de meeste boeken! Ik heb wel nóg een revisie moeten doen. Uiteindelijk heb ik het boek drie keer geschreven.” Wat is die maatschappelijke boodschap? “Ouders jagen kinderen vaak op om goed te presteren op school. Natuurlijk mag je een luie puber best een schop onder zijn kont geven. Maar het gaat tegenwoordig veel verder. Je ziet kinderen dan ongelukkig zijn op een schooltype dat niet bij ze past. Ze moeten boven hun macht presteren, mogen niet falen. Dat is niet zonder gevaar. Sommige kinderen raken overspannen, worden depressief of krijgen anorexia. Deze problematiek van te hoge verwachtingen speelt overal in Nederland bij hoogopgeleide ouders, echt niet alleen in Wassenaar. Je ziet het trouwens ook terug op het sportveld. Ik heb dit boek geschreven omdat ik ambitieuze ouders aan het denken wil zetten over waar ze soms mee bezig zijn. Ik vind dat een fijne jeugd de beste basis is voor een gelukkig en succesvol leven. Ook zonder een vwo-diploma.” Waarom heb je in je boek gekozen voor een natuurkundelerares en niet voor een docente Nederlands? Daar weet je vast veel meer vanaf? “Ik koos voor Jenneke, het boerenmeisje uit Twente, omdat haar achtergrond een groot contrast vormt met die van kinderen in een villadorp. De meeste scholieren vinden Nederlands lang zo moeilijk niet als natuurkunde. En bovendien kun je nou net in Twente natuurkunde studeren. Ik ben zelf heel slecht in de exacte vakken, ik heb de
Paspoort Naam: Martje van der Brug Geboren: 1959 in Rijswijk Huwelijkse staat: getrouwd met Harry Ferment, advocaat in Den Haag. Drie kinderen: Annelie (27), Folmer (23) en Mechteld (20) Opleiding: HAVO en atheneum, een paar jaar Universiteit Leiden. Cursussen Roman- en scenarioschrijven aan de Schrijversvakschool Amsterdam Beroep: zelfstandig reclametekstschrijver Bijzonderheden: woonde de eerste twaalf jaar van haar leven in Iran, Canada, de VS en op Curaçao - daarna 34 jaar in Wassenaar. Foto: Bouwe Prins Tekst: Loes Rietvelt
informatie over natuurkunde uit een 6vwo-boek gehaald. Natuurlijk heb ik daarbij heel veel fouten gemaakt, maar mijn dochter Mechteld heeft die er allemaal voor me uitgehaald. Ik vond het een mooi contrast: Jenneke, die opgroeide op een boerderij, waar haar ouders totaal niet in haar studie geïnteresseerd waren. En Florentine, een rijk meisje in Berkheij, dat weliswaar veel aandacht krijgt, maar door haar vader onder zware druk wordt gezet om Natuur & Techniek te doen. Ondanks de sociale verschillen zijn ze allebei eenzaam.” In jouw boek zegt Wally, een adellijk personage, dat het niet goed is voor kinderen om op te groeien met succesvolle ouders “Het legt veel druk op een kind als een vader of moeder de baas is van een groot bedrijf. Zeker als zo’n kind toevallig niet heel erg begaafd zijn. En als er heel veel geld is, krijgt zo’n kind ook wel eens een motivatieprobleem. Wat zal het nou nog voor moeite doen? Dan zie je dat een kind op huiswerkcursus moet of naar het particulier onderwijs gaat. Dat is voor normale mensen helemaal niet te betalen. Het levert een merkwaardig verschijnsel op: er zitten nietbegaafde kinderen uit welgestelde milieus op het vwo, terwijl veel begaafde kinderen uit sociaal zwakke milieus die weg naar het vwo nog steeds niet vinden. Dat is echt een aandachtspunt.” Zijn de milieus zoals jij die in je boek omschrijft niet wat overdreven? “Er is een duidelijke komische ondertoon. Ik lach graag. Je moet ‘Havo is geen optie’ zien als een vermakelijke schets van een extreem milieu. Als reclamevrouw weet ik dat je niet te veel moet nuanceren als je de boodschap over wilt krijgen. Het is een roman, een fictief verhaal. ” Veel docenten van het Rijnlands herkennen zich in de personages “Dat vind ik erg geestig, want dan zien ze meer dan ik erin heb gestopt.
Ik heb doelbewust personages en een verhaal bedacht dat zich ook in andere villadorpen zou kunnen afspelen. Er zijn twee uitzonderingen: ik laat rector Geldens allerlei gevleugelde uitdrukkingen gebruiken van een oud-rector van het Rijnlands. Die man had zo’n prachtige manier van spreken, dat was te mooi om niet te gebruiken. En in de wiskundeleraar Bintman kun je elementen herkennen van een markante oud-docent. De belangrijkste overeenkomst met de werkelijkheid is dat ik beschrijf hoe hard docenten werken en hoeveel passie ze hebben voor hun leerlingen. Daar heb ik op het Rijnlands heel veel respect voor gekregen. Ouders zien dat soms niet.” Twee jaar geleden heb je je huis in Wassenaar verruild voor een penthouse in Voorschoten. Bevalt het hier? “Ik ben vaak in ons huis in Zuid-Frankrijk en toen de kinderen het huis uit waren, zochten we naar een appartement zodat we gemakkelijk de deur achter ons dicht konden trekken. Dat vonden we uiteindelijk in Voorschoten. We hebben het hier prima naar onze zin, al voel ik me nog steeds Wassenaarse. Ik ben lid van een Wassenaarse Rotary Club, mijn moeder en vriendinnen wonen er en ik doe nog steeds boodschappen op de Luifelbaan. Nog een paar jaar, dan zijn Voorschoten en Wassenaar één gemeente, haha.” Jouw boek is in korte tijd een hit geworden. Komt er een tweede? “Ja, daar ben ik al mee bezig. Mijn volgende roman gaat over de zorg voor ouders en hoe kinderen in een gezin daar heel verschillend mee om kunnen gaan. Er komt ook een derde roman, over weer een ander thema, die zich ook in Berkheij afspeelt. Een trilogie dus, waarin allerlei personages terugkomen. En steeds met die relativerende ondertoon.” Vindt u het leuk Martje persoonlijk te ontmoeten? Zaterdag 2 november tussen 14.00 en 15.00 uur signeert zij haar roman ‘Havo is geen optie’ in boekhandel De Kler in de Langstraat.