NIE UW SBRIE F AM NES TY I NTE RN ATI O N AL V ROUW ENRE CHTENTE AM M AART 2013
FOCUS OP VROUWEN In dit nummer:
Kunst als kritische stem: Europese campagne tegen vrouwelijke genitale
Kunst als kritische 1 stem: Europese campagne tegen vrouwelijke genitale verminking Indiase wetswijzigingen in nasleep van de verkrachtingszaak in New Delhi
2
VZW HELP: Dokters die vrouwen hun leven teruggeven
3
Petitie: My Body My Rights
5
Meer info?
De website van Amnesty International Vlaanderen vind je op http:// www.aivl.be/ Het digitaal archief van Focus op Vrouwen vind je op http:// www.aivl.be/nieuws/ focus-op-vrouwen
Op 27 februari 2013 streek END FGM, de campagne van Amnesty International tegen vrouwelijke genitale verminking, neer in Brussel. Door middel van kunstwerken werd op een creatieve manier aandacht gevraagd voor een niet te onderschatten problematiek.
verwijzing naar de wrede praktijk om de vagina bij miljoenen meisjes en vrouwen dicht te naaien.
Daarna werden 4 kunstenaars – Adriana Bertini uit Brazilië, Ilaria Venturini Fendi uit Italië, Nayia Evangelou uit Cyprus en Walter Van Beirendonck Met de END FGM- campagne spoort Amnesty de uit België - gevraagd om met deze rozenblaadjes Europese Unie aan om de gruweldaad van vrou- een kunstwerk te maken. Vervolgens trok de welijke genitale verminking te voorkomen en de campagne op bewustmakingsreis door Europa waar op verschillende locaties telkens één werk slachtoffers beter te beschermen. werd onthuld. Dichtgenaaide roos Amnesty voert sinds 2010 een Europese campagne tegen vrouwelijke genitale verminking ( female genital mutilation of FGM in het Engels), een ernstige mensenrechtenschending. In dat jaar tekenden meer dan 42.000 Europeanen een petitie op rozenblaadjes. Het symbool van de campagne is immers een dichtgenaaide roos, een
Brussel was het eindpunt van de reis, maar niet van de campagne. Op 27 februari 2013 was er een congres in het Europees Parlement met experts en politici, en ’s avonds vond een gala plaats in BOZAR waar onder andere het kunstwerk ‘Walking Lips’ van Walter Van Beirendonck onthuld werd.
Pagina 2
Een actieplan voor vrouwelijke genitale verminking in Europa
Nieuwsbrief Amnesty International Vrouwenrechtenteam
duidden onder andere op het gebrek aan kennis bij dokters in Europa, de nood aan medisch onderzoek en psychologische ondersteuning voor deze vrouwen en de prevalentie van vormen van (zelf)verminking bij vrouwelijke asielzoekers.
Op het congres van 27 februari 2013 in het Europese parlement kwamen vrouwen getuigen over genitale verminking. Achteraf kwamen beleidsmakers, experts en nietgouvernementele organisaties aan het woord en was er ruimte om ervaringen en gedach- Amnesty hoopt dat de urgentie van dit proten uit te wisselen. bleem is doorgedrongen bij de beleidsmakers en pleiten voor een Europees actieplan Isabelle Durant, vicevoorzitter van het Euro- om vrouwen beter te beschermen en te onpees Parlement benadrukte de nood aan een dersteunen.
Cijfers Wereldwijd zijn er jaarlijks 3 miljoen slachtoffers van genitale verminking. In Europa wonen naar schatting 500.000 genitaal verminkte vrouwen. In België zou het om 6.000 vrouwen gaan, terwijl bijna 2.000 jonge meisjes de ingreep riskeren.
ambitieuze Europese langetermijnvisie. Vrouwelijke genitale verminking is immers ook een Nai Han Lau realiteit binnen de Europese grenzen waar naar schatting een half miljoen vrouwen mee kampen. Andere sprekers op het congres
Indiase wetswijzigingen in nasleep van de verkrachtingszaak in New Delhi
Na de gruwelijke verkrachting en dood van een meisje in New Delhi, was de roep om aanpassing van de wetgeving over seksueel geweld in India groot. Straffeloosheid moest bestreden worden. Tot welke wetswijzigingen heeft dit uiteindelijke geleid? En zijn deze in overeenstemming met internationale mensenrechtenstandaarden?
Nirbhaya staat symbool voor alle verkrach- Binnen- en buitenlandse weerklank te Indiase vrouwen De brutaliteit van het geweld in deze Op 16 december 2012 werd een drieën- groepsverkrachtingszaak met dodelijke twintigjarige studente brutaal verkracht afloop, bracht massale nationale protesten door zes mannen op een bus in New Delhi, op gang. Niet enkel in New Delhi, maar over India. Twee weken later overleed zij aan heel India en zelfs erbuiten, kwamen menhaar verwondingen. Om de privacy van het sen op straat om het incident te veroordemeisje en haar familie te beschermen, werd len, het hoge aantal zaken van verkrachting haar identiteit niet publiek gemaakt. Zij en seksueel geweld in het land aan te klakreeg de naam Nirbhaya wat ‘onbevreesd’ gen, en om strengere wetgeving en efficiënbetekent. Nirbhaya staat intussen symbool tere vervolgingen te eisen. De omvang van voor iedere verkrachte vrouw in India. de protesten was ongezien in India. Wat hoopvol stemt, is dat deze zaak erin slaagde
een duidelijke reactie en een maatschappelijk debat op gang te brengen. Justice Verma Committee Ook vanuit politieke hoek bleef een reactie niet uit. Een commissie werd opgericht onder leiding van het voormalige Hoofd van Justitie in India, J. S. Verma. Zij moest voorstellen aanleveren om de wetgeving over seksuele misdrijven te hervormen. Om deze opdracht uit te voeren, deed de Verma Commissie een oproep aan het publiek, en vooral juristen, NGO’s, vrouwenorganisaties en midden-
Pagina 3
-veldorganisaties om een bijdrage in te dienen. Ook Amnesty International deed aanbevelingen aan de commissie.
heid over de verklaring dat personen die veroordeeld zijn tot een levenslange gevangenisstraf niet vroegtijdig kunnen vrijkomen. In Op 23 januari 2013 bracht de Commissie haar plaats van strenge straffen zou de focus moeten liggen op de hervorming van systemen rapport uit. Kernpunten waren o.a. het aanvan rapportering, onderzoek, vervolging en pakken van straffeloosheid voor seksueel bestraffing. geweld door politieleden, opnemen van ‘verkrachting binnen het huwelijk’ in de definitie, erkennen van verkrachting van mannen Strafwet (Amendement) Besluit 2013 en transgenders, behandelen van verkrachDe bestaande wetgeving werd aangepast via ting als een schending van het recht op lichade aanname van ‘Strafwet (Amendement) melijke en mentale integriteit in plaats van als besluit 2013’ op3 februari. Dit ondanks de een misdaad tegen de moraliteit, creëren van protesten van mensenrechtengroeperingen nieuwe protocollen voor medisch onderzoek en vrouwenrechtenorganisaties. en behandeling van slachtoffers, en herzien van de wetten over vrouwenhandel. Het nieuwe besluit negeert namelijk de belangrijkste aanbevelingen van de Verma ComAmnesty International meent dat de meeste missie, vooral over de verantwoordelijkheden hervormingen voorgesteld door de Verma van politieagenten en het kaderen van seksuCommissie positief zijn. Wel uit ze bezorgd-
eel geweld als een schending van het recht op lichamelijke integriteit. Het bevat vage en discriminerende bepalingen. De doodstraf wordt voorzien voor bepaalde seksuele misdrijven. Effectieve immuniteit blijft bestaan voor leden van de staatsveiligheid die beschuldigd worden van seksueel geweld. De gebruikte definitie van ‘vrouwenhandel’ houdt het risico in dat gedwongen prostitutie wordt gelijkgeschakeld met vrijwillig sex werk door volwassenen. En tot slot worden homoseksuele relaties gecriminaliseerd. Amnesty International en Human Rights Watch roepen dan ook op het nieuwe besluit te verwerpen en aan te passen of te vervangen. Anke Van Vossole
VZW HELP: Dokters die vrouwen hun leven teruggeven Dr. Herman De Gezelle is gynaecoloog en werkt in het AZ Sint Lucas ziekenhuis in Gent. Hij vertelt ons meer over zijn vrijwilligerswerk voor de VZW HELP. Samen met dokter Jan Aerts uit Turnhout opereert hij vrouwen in Afrika die aan fistels lijden als gevolg van hun bevalling.
“Het belangrijkste aspect voor mij is om mensen terug in de maatschappij te kunnen brengen.” Dr. Herman De Gezelle
Wat is het doel van VZW Help? Hoeveel mensen zijn betrokken bij de Sinds vijf jaar ga ik zelf op missie. Ik wou eigenlijk al langer zoiets doen, maar ik had VZW Help is een Belgische afdeling van de VZW? het altijd te druk. Nu heb ik er spijt van dat Duitse VZW Interplast. Chirurgen kunnen Een twintigtal mensen (artsen, verpleegik niet vroeger begonnen ben. We gaan met zich vrijwillig aansluiten om reconstructieve sters, tandartsen, …) nemen deel aan de de Belgische ploeg reeds zes jaar naar Machirurgie uit te voeren in ontwikkelingslan- missies vanuit België. dagaskar en sinds 2012 gaan we ook naar Ethiopië. den. Het gaat om operaties die nauwelijks Hoe worden de missies gefinancierd? uitgevoerd worden door de lokale gezond- De artsen en verpleegkundigen die op missie Wat was uw motivatie om met zoiets te heidsdiensten wegens een gebrek aan goed vertrekken betalen de helft van de kosten. beginnen? opgeleide chirurgen en/of aan middelen. We verzamelen zelf het nodige materiaal Het belangrijkste aspect voor mij is om menToch gaat het over afwijkingen of aandoe- mee, dat we deels zelf meenemen en deels sen terug in de maatschappij te kunnen op voorhand met containers verzenden. De ningen die ernstige consequenties hebben rest van de kosten wordt gefinancierd door brengen. Slachtoffers van bv. vesicovaginale fistels worden uitgestoten door hun gezowel op fysiek als op sociaal vlak voor de inkomsten uit lezingen, private donaties, meenschap en plegen soms zelfmoord. Met slachtoffers, zoals verminkingen door brand- officiële instanties, … de nodige operatie kunnen we die zware wonden, gespleten lip, open gehemelte, sociale gevolgen vermijden. Sinds wanneer bent u zelf betrokken bij die vesicovaginale fistels, … missies en waar bent u reeds naartoe gegaan?
Pagina 4
Nieuwsbrief Amnesty International Vrouwenrechtenteam
bruikbaar is achter. Zo krijgt de kliniek bv. genoeg verbanden voor één jaar. Wat zijn de grootste moeilijkheden om de missies uit te voeren? Het ter plaatse krijgen van materiaal is niet eenvoudig. Onze containers zijn bv. enige tijd blijven staan bij de douane in Ethiopië. Ook het opleidingsdeel verloopt niet altijd eenvoudig. We willen ook lokale mensen in de kliniek opleiden terwijl we bezig zijn. In Madagaskar is het moeilijk om hiervoor gemotiveerde kandidaten te vinden: de slechte toestand van de ziekenhuizen en de overheersende corruptie ontmoedigen de mensen. We hopen in Ethiopië betere resultaten te krijgen. Kunt u ons wat meer uitleggen over fistels? Wat is het en wanneer komt het voor? Een fistel is een verbinding tussen de blaas en de vagina als gevolg van een zeer lange bevalling, bv. door een te smal bekken. Het komt bijna nooit meer voor in Westerse landen omdat we hier in dergelijke gevallen een keizersnede uitvoeren en dit gebeurt niet altijd in verschillende Afrikaanse landen. De oorzaak is meestal een gebrek aan geld voor het vervoer naar het ziekenhuis te betalen, de gezondheidszorg te betalen, de medicatie te betalen of door een laattijdige doorverwijzing naar een kliniek door de plaatselijke vroedvrouw. De bevalling kan dan tot een week duren! Het kind overleeft het meestal niet, de moeder ook niet altijd. De urineblaas en de vagina zijn langdurig gekneld tussen het hoofd van het kind en het eigen schaambeen. Hierdoor ontstaat lokaal weefselschade met necrose als gevolg en later een open verbinding tussen blaas en vagina door het afsterven van het weefsel. Wat zijn de consequenties van een fistel? De fysieke consequenties zijn zeer ernstig voor de slachtoffers. Ze lopen meer kans op ontstekingen van de blaas en nieren waardoor dat ze vlugger sterven aan nierinsufficiëntie. Maar ook de sociale gevolgen zijn verschrikkelijk. Door de fistel verliezen de vrouwen dag en nacht urine. Voornamelijk de geur zorgt voor een volledige uitstoting van deze vrouwen uit hun gemeenschap. Deze vrouwen mogen niet meer in huis wonen bij hun gezin en familie. Ze verliezen alle nut en functie in hun gemeenschap en plegen vaak zelfmoord.
vroedvrouwen en een betere infrastructuur (vervoer en de toegang tot gezondheidszorg voor iedereen). Ook de leeftijd van vrouwen kan een invloed hebben. In sommige landen worden meisjes vanaf hun eerste regels uitgehuwelijkt. Een bevalling op de leeftijd van 12 of 13 jaar kan de kans op fistel verhogen omdat het lichaam dan nog niet helemaal volgroeid is. Daaromtrent is een betere voorlichting van de bevolking heel belangrijk. Als een fistel dan toch voorkomt kan het curatief hersteld worden door chirurgie. Dat is wat we tijdens de missies doen. Hoe worden de missies voorbereid? De voorbereiding gebeurt door de artsen die op missie gaan. We zoeken zelf klinieken en organisaties waar we de operaties kunnen uitvoeren. Ik ben bijvoorbeeld twee keer naar Ethiopië geweest om een partnerschap te sluiten met een lokaal ziekenhuis. We vertrekken meestal twee keer per jaar voor periodes van twee à vier weken. Eens de datum vastligt, verwittigt onze lokale partner de bevolking. Zo maken ze een eerste selectie van de mogelijke kandidaten die geopereerd zullen worden op basis van hun fysieke toestand en hun financiële middelen. De missies zijn namelijk bedoeld om de armste mensen te bereiken die anders niet geopereerd zouden worden.
Wat zijn uw indrukken over het verloop van de missies? Deze ervaringen zijn onvergetelijk. Het is zeer confronterend om mensen te zien leven met zo weinig. Het zet ons terug met onze voeten op de grond, en we beseffen beter wat we hier in België hebben! Het is hier in de ziekenhuizen zo veilig geworden om te bevallen dat men vergeet dat er wel degelijk ernstige risico’s aan zwangerschap en bevallen verbonden zijn. En wat heeft de meeste indruk gemaakt op u? De dankbaarheid van de vrouwen die we hebben geopereerd is voor mij het belangrijkste! Ze worden terug in hun gemeenschap opgenomen en dat verandert hun leven volledig. Het is trouwens vergelijkbaar voor de andere plastische chirurgie: ook mannen worden uitgestoten door bv. fysische afwijkingen en kunnen geen vrouw vinden om te trouwen. De operatie geeft hen ook de kans om terug te keren in hun gemeenschap.
Hoe ziet de toekomst van jullie missies uit? We zijn op zoek naar een gynaecoloog die rectovaginale fistels tijdens de missies kan opereren, alsook naar artsen gespecialiseerd in brandwonden, oogziekten en ONKHoe verlopen de missies? ziekten. We zouden eveneens graag vroedAls we toekomen ter plaatse,zijn de op voor- vrouwen meenemen om lokale vroedvrouhand geselecteerde kandidaten al aan het wen op te leiden in Ethiopië. Er is nog veel wachten op ons. Ze krijgen van ons een vast werk aan de winkel! identificatiebandje. Ze wachten voor de kliniek totdat ze aan de beurt zijn. Dit kan ver- Noëlle Michel schillende dagen duren. Dan beginnen we Wat kan er gedaan worden om deze vrese- aan de operaties. Op twee weken tijd opere- Meer info op http://www.vzwhelp.net/ lijke gevolgen te vermijden? ren we ongeveer 20 fistels en 80 hazenlippen Eerst en vooral preventie: preventie bestaat naast de andere operaties. We gebruiken uit een betere opleiding van plaatselijke ons eigen materiaal en laten alles wat her-
Pagina 5
Petitie: My Body My Rights
Roep wereldleiders op om seksuele en reproductieve rechten van huidige en toekomstige generaties te beschermen! Een pleidooi voor seksuele en reproductieve rechten en gezondheid Te veel jonge vrouwen en meisjes worden geconfronteerd met geweld, stigma en discriminatie. Ze hebben geen toegang tot voorbehoedsmiddelen zonder de toestemming van hun partner of familie, ze worden gedwongen te huwen of de toegang tot abortus wordt hen ontzegd. Aangeleerde denkpatronen en gedragingen van jongens en meisjes zorgen er vaak voor dat deze mensenrechtenschendingen gehandhaafd worden. Een aantal regeringen en groepen stellen zelfs het principe van gendergelijkheid in vraag.
Hieronder nog de Nederlandse vertaling van de online petitie: Wereldleiders, permanente vertegenwoordigers van de VN en internationale organisaties
Wereldwijd eisen honderden sociale bewegingen, waaronder miljoenen jongeren, gerechtigheid. Lokale, nationale en internationale activisten laten van zich horen. Ze eisen betekenisvolle participatie van jongeren, waaronder jonge vrouwen, aan het publieke leven; volledige toegang tot informatie, onderwijs en levensonderhoud en de toeDe seksuele en reproductieve rechten van bijna 1.8 miljard jongeren passing van mensenrechten waaronder seksuele en reproductieve wereldwijd dreigen miskend te worden. Vele jongeren slagen er na- rechten. melijk niet in om toegang te krijgen tot informatie, seksuele opvoeding en seksuele en reproductieve gezondheidszorg die ze nodig heb- We vragen jullie om blijvend actie te ondernemen door prioriteit te ben om een veilig en gezond leven te leiden. Dit ondanks de gedane verlenen aan de gezondheid en mensenrechten van jongeren, in het toezeggingen van wereldleiders 20 jaar geleden tijdens de internatio- bijzonder jonge vrouwen en adolescente meisjes, in de ICPD+20 en de nale conferentie over bevolking en ontwikkeling. Als wereldleiders er post -2015 ontwikkelingsagenda, waaronder: niet in slagen deze beloften na te komen, staan ook de seksuele en Universele toegang tot kwalitatieve en geïntegreerde seksuele reproductieve rechten van vele anderen in de toekomst op het spel. en reproductieve gezondheidszorg, hulpverlening en informatie met respect voor mensenrechten en met een nadruk op Schiet in actie en teken de petitie gelijkheid, billijkheid en diversiteit Uitgebreide seksuele opvoeding en andere programma’s die Dit jaar komen wereldleiders samen om de vooruitgang inzake seksujongeren in staat stellen hun lichaam te leren kennen en hun ele en reproductieve gezondheid en rechten te bespreken en om hun mensenrechten uit te oefenen toekomstvisie uiteen te zetten. Teken nu en dring er bij hen op aan Leiderschap van jonge vrouwen op alle niveaus en in alle tyactie te ondernemen voor de gezondheid en mensenrechten van pes van besluitvormingsprocessen die hun leven kunnen beïnjongeren wereldwijd. Wij zorgen ervoor dat jullie stem gehoord vloeden wordt! Gedurende het hele jaar overhandigen wij jullie handtekenin Respect, bevordering en bescherming van seksuele en reprogen tijdens verschillende evenementen. ductieve rechten Teken de petitie op https://campaigns.amnesty.org/actions/sexualWij vertegenwoordigen het heden en de toekomst van onze gemeenand-reproductive-rights. schappen, onze naties en de wereld. Wij rekenen erop dat jullie snel en correct zullen handelen.
Focus op vrouwen is een digitale nieuwsbrief van het Amnesty International Vrouwenrechtenteam. De ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijk de standpunten van Amnesty International.
Redactie: Nai Han Lau Anke Van Vossole NoĂŤlle Michel Nicky Broeckhoven Verantwoordelijke uitgever: Karen Moeskops Kerkstraat 156 2060 Antwerpen Redactieadres: Amnesty International Vlaanderen vzw Kerkstraat 156 2060 Antwerpen T 03 271 16 16 F 03 235 78 12 Wil je graag een elektronische versie van Focus op Vrouwen in je mailbox ontvangen? Surf naar www.amnesty.be/vrouwen en schrijf je in.
Amnesty International is een wereldwijde onafhankelijke en onpartijdige organisatie die de naleving van alle mensenrechten nastreeft door onderzoek en actie. Onze activisten worden gedreven doorverontwaardiging over ernstige mensenrechtenschendingen en door hoop op een wereld waarin alle mensenrechten werkelijk-heid zijn voor alle mensen. Giften zijn welkom op rekeningnummerBE25 0000 0000 8282. (nieuw IBAN num-mer) Giften vanaf 40 euro op jaarbasis zijn fiscaal aftrekbaar. Meer info over hoe je Amnesty International kan steunen, lees je opwww.amnesty.be/steunons