Aia flipsnack by amnesty international

Amnesty #03 in Actie VOOR DE ACTIEVE ACHTERBAN JAARGANG 15 - MAART 2014

SYRIË drie jaar na de revolutie GEBRUIK JE MACHT kom in actie SAUDI-ARABIË acties hebben effect

AMNE_AIA_NR3_05.indd 1

19-02-14 15:46

INHOUD 2 UITGELICHT 3 GOED NIEUWS 4 ACHTERGROND Gebruik je macht 6 Bij Amnesty met… 7 VERHALEN UIT SOTSJI 8 FOTOREPORTAGE Syrië: drie jaar later 10 MOVIES THAT MATTER #Chicago Girl 11 SAUDI-ARABIË Internationale steun gesignaleerd 12 PORTRET Pussy Riot 14 ACTIE Oekraïense demonstrant 15 GROETENACTIE

15 MAART: ACTIEDAG ‘GEBRUIK JE MACHT’ ‘Misschien wordt dit het jaar waarin vrijheid van meningsuiting wordt gerespecteerd. Misschien wordt dit het jaar waarin Ethiopiërs niet langer worden gevangengezet vanwege hun politieke overtuiging.’ Dit zei de Ethiopische journalist Eskinder Nega in september 2011. Enkele dagen later werd hij opgepakt. Hij werd tot achttien jaar gevangenisstraf veroordeeld vanwege ‘terrorisme’ en ’hoogverraad’. Dat is een verzonnen aanklacht. Eskinder zit alleen maar vast omdat hij gebruik maakte van zijn recht op vrije meningsuiting. Eskinder is een van de mensen voor wie we dit jaar actievoeren. Hoe meer mensen protesteren tegen zijn onterechte gevangenisstraf, hoe groter onze vuist is tegen onrecht. Daarom gaan we de komende maanden hard aan de slag om het aantal deelnemers aan Amnesty’s spoedacties te verdubbelen. Dat doen we onder de noemer ‘Gebruik je macht’. Want door aan onze acties mee te doen, hebben mensen meer macht dan ze denken: de macht om met een e-mail, sms of brief iemand vrij te krijgen. Op zaterdag 15 maart organiseren we een actiedag waarin de campagne wordt belicht. Centraal staan de verhalen van de gewetensgevangenen Eskinder Nega uit Ehtiopië en Johan Teterissa uit Indonesië. We vragen de deelnemers ook om mee te denken over de manier waarop we onze spoedacties bij zoveel mogelijk mensen onder de aandacht kunnen brengen. Locatie: Amnesty-huis, Keizersgracht 177, Amsterdam Tijd: 12.00 – 16.00 uur Programma: Welkom door Amnesty-directeur Eduard Nazarski, introductie ‘Gebruik je macht’, uitleg over de situatie van Eskinder en Johan, workshops over de acties voor Eskinder en Johan, en ‘Hoe betrek je meer mensen bij Amnesty’s spoedacties?’ Geef je op voor de actiedag op www.amnesty.nl/actiedag

2 | AMNESTY IN ACTIE maart 2014

AMNE_AIA_NR3_05.indd 2

19-02-14 15:46

GOED NIEUWS

Saskia Grootegoed Hoofdredacteur

Tijdens het Goed Geld Gala in Amsterdam op 4 februari werd bekend dat Amnesty Nederland wederom 3,6 miljoen euro ontvangt van de Nationale Postcode Loterij. Deze jaarlijkse bijdrage is voor Amnesty een belangrijke bron van inkomsten. Amnesty bedankt de Postcode Loterij en haar deelnemers voor deze royale bijdrage!

COVER De Syrische minister van Informatie, Omran

Bahrein: twee jongens vrijgelaten Jehad Nabeel al-Samee (10) en Abdullah Yousif al-Bahrani (13) uit Bahrein worden vrijgelaten. Dit besloot een kinderrechtbank op 27 januari. De jongens blijven voorlopig wel onder supervisie van een maatschappelijk werker. Amnesty voerde actie voor de twee, die in december tijdens een demonstratie gearresteerd werden door de oproerpolitie. Jehad en Abdullah, die elkaar niet kenden, werden ervan beschuldigd stenen te hebben gegooid naar de politie. Dezelfde avond werden ze vrijgelaten, maar twee dagen later moesten ze zich weer melden voor verhoor. Daarna werd de detentieperiode telkens verlengd. Ze hebben altijd ontkend stenen te hebben gegooid. Jehad snapte niet wat er tijdens de ondervragingen tegen hem werd gezegd. Abdullah vertelde dat hij bij de ondervragingen in zijn nek is geslagen en dat er werd gedreigd met elektrische schokken als hij niet zou bekennen.

Terwijl ik samen met collega’s druk bezig ben met het voorbereiden van de activiteiten voor ‘Gebruik je macht’ (pagina 4-5) blijven in mijn mailbox de spoedacties binnenkomen. Een actie voor de Russische journalist Elena Klimova die wordt verdacht van ‘homopropaganda’, omdat ze online aandacht vraagt voor de problemen van LHBT-jongeren. Een actie voor een Pakistaanse man die ter dood veroordeeld is omdat hij zich schuldig zou hebben gemaakt aan godslastering. Een update over de actie voor Dmitrii Bulatov, de Oekraïner die eind januari werd ontvoerd en gemarteld omdat hij samen met anderen demonstraties leidde. Elke dag ontvang ik dergelijke spoedacties. Ik overleg vervolgens met collega’s hoe we te werk gaan. In sommige gevallen sturen we de actie snel per e-mail naar onze achterban. In andere gevallen volgt er een brievenschrijfactie. We zijn trots dat we hier binnenkort een kanaal aan toe kunnen voegen: de Urgent Action App. Met deze app voor op uw smartphone wordt het straks nóg makkelijker om razendsnel in actie te komen. Nieuw is dat u met één druk op de knop direct uw protest naar de autoriteiten stuurt. Binnenkort vertellen we er graag meer over. Wilt u weten hoe zo’n spoedactie werkt? Bekijk dan de achterpagina van deze Amnesty in Actie.

Mexico: gerechtigheid na twaalf jaar actie Vier militairen die worden beschuldigd van marteling en verkrachting zijn in januari 2014 gevangengezet en worden berecht door een civiele rechtbank. Zij zijn verdachten in de zaak van Inés Fernández en Valentina Rosendo Ortega Cantú die in 2002 werden verkracht in de Mexicaanse staat Guerrero. Beide vrouwen deden aangifte maar de militaire rechtbank die de zaak behandelde nam de militairen in bescherming. De vrouwen en hun gezinnen werden gedurende de procedure bedreigd. Amnesty organiseerde schrijfacties voor Inés Fernández en Valentina Ortega, en duizenden Nederlanders schreven een brief. In 2011 erkende de militaire aanklager dat de militaire rechtbank onbevoegd is deze zaak te behandelen. De militairen zitten nu gevangen en zullen door een civiele rechtbank worden berecht. Het duurde twaalf jaar, maar nu komt er eindelijk gerechtigheid voor Inés en Valentina.

Gambia: journalisten op borgtocht vrij Musa Sheriff en Sainey M.K. Marenah zaten bijna een maand in de gevangenis vanwege de publicatie van een artikel. De journalisten werden 16 januari op borgtocht vrijgelaten. Als ze alsnog veroordeeld worden, kunnen ze gevangenisstraffen tot twee jaar opgelegd krijgen. In december publiceerden ze een artikel over jonge aanhangers van de regerende partij (APRC) die zouden overlopen naar de oppositiepartij (UDP). Vier dagen later werden beide schrijvers opgepakt. De aanklacht: ‘het publiceren van onjuist nieuws met als doel angst en verontrusting te veroorzaken’ en ‘samenzwering om een misdrijf te plegen’. Deze dubieuze aantijgingen worden in Gambia vaak gebruikt om journalisten de mond te snoeren. Musa en Sainey zijn op borgtocht vrijgelaten, maar het gevaar is nog niet geweken. Een tweede rechtszitting was op 21 januari. De uitspraken zijn nog niet bekend. © Privéfoto

SPOED

Zoabi, staat de pers te woord in Genève. Eerder vertelde hij dat de Syrische overheid niet instemt met een overgangsregering. © Panos / Mark Henley

MEER GOED NIEUWS OP WWW.AMNESTY.NL/GOEDNIEUWS AMNESTY IN ACTIE maart 2014 | 3

AMNE_AIA_NR3_05.indd 3

19-02-14 15:46

SCHRIJF, MAIL OF SMS. GEBRUIK JE MACHT! Jij hebt de macht om mensen vrij te krijgen. Om marteling te laten stoppen. Om ‘verdwijningen’ tegen te houden. Jij hebt de macht om angst om te zetten in hoop. Gebruik die macht! Met deze boodschap zet Amnesty de komende maanden de spoed acties in de schijnwerpers.

Soms is er geen tijd voor twijfel. Dan is razendsnel handelen vereist omdat iemand in gevaar is. Zoals bij de fotograaf Ahmad Fadan uit Bahrein, die eind december werd opgepakt. Hij wilde verslag doen van een demonstratie. Maar daar waren de autoriteiten niet van gediend. Ahmad verdween achter de tralies. Amnesty begon onmiddellijk een spoedactie. De spoedactie is Amnesty’s simpele en doeltreffende actiemethode: duizenden mensen, waar ook ter wereld, sturen een bericht naar machthebbers om marteling te voorkomen, om de vrijlating van een gewetensgevangene te vragen of een dreigende executie tegen te houden. Er worden in korte tijd zoveel oproepen naar de autoriteiten verstuurd, dat deze niet genegeerd kunnen worden. Dat werkt regelmatig. Hoe meer mensen aan de spoedacties deelnemen, hoe groter de vuist tegen onrecht is. Als machthebbers beseffen dat de ogen van de wereld op hen zijn gericht, zullen zij schendingen van mensenrechten eerder bestrijden.

De allereerste spoedactie Op 19 maart 1973 kwam Amnesty voor het eerst met spoed in actie. Vakbondsleider Luiz Basilio Rossi was vierenhalve week daarvoor opgepakt in São Paulo,

Brazilië. Rossi’s vrouw Maria smokkelde meteen na zijn arrestatie een briefje naar de buren. De dochter van de buren bracht het naar een priester. Die speelde het door aan de bisschop. En enige tijd later kwam María’s boodschap bij het hoofdkantoor van Amnesty in Londen aan. Gezien eerdere berichten uit Brazilië, achtte men de kans groot dat Rossi gemarteld zou worden. Daarom werd onmiddellijk actie ondernomen. Binnen korte tijd werden de autoriteiten met protesten bestookt. Op 24 oktober 1974 werd Luiz Rossi vrijgelaten. Hij vertelde: ‘De folteraar wil je isoleren, wil alle contacten met de buitenwereld doorsnijden. Maar Amnesty was in staat die isolatie te doorbreken. Toen de autoriteiten begrepen dat andere mensen wisten wat er met mij gebeurde, waren ze gedwongen voorzichtiger met mij om te gaan. Ik ben een voorbeeld van jullie succes en een symbool van het belang dat jullie je werk voortzetten.’

Actiedag 15 maart Hoe meer mensen deelnemen aan de spoedacties, hoe luider de stem tegen onrecht. Op 15 maart organiseert Amnesty de actiedag ‘Gebruik je macht’. Die dag gaan we samen met vrijwilligers brainstormen over de vraag hoe we het

aantal deelnemers aan Amnesty’s spoedacties kunnen verdubbelen. Daarnaast is er aandacht voor de situatie van de Ethiopische journalist Eskinder Nega en de leraar Johan Teterissa uit Indonesië, die gevangenzitten. Voor hen gaan we actievoeren. Op pagina 2 leest u meer over deze actiedag.

Actiepakket Kunt u niet naar de actiedag komen, maar wilt u wel helpen om zoveel mogelijk mensen op te roepen om deel te nemen aan de spoedacties? Vraag dan het actiepakket aan. Hierin vindt u een flyer met uitleg over de spoedacties én een handige wervingskaart waarmee u vrienden en familie eenvoudig op kunt geven voor de spoedacties. Saskia Grootegoed

VRAAG HET PAKKET AAN! STUUR EEN MAILTJE NAAR SERVICECENTER@AMNESTY.NL ONDER VERMELDING VAN ‘ACTIEPAKKET GEBRUIK JE MACHT’.

4 | AMNESTY IN ACTIE maart 2014

AMNE_AIA_NR3_05.indd 4

19-02-14 15:46

zij kWAmen Weer vrij JALILA AL-SALMAN

‘Het is door uw steun dat ik en anderen vrijkwamen. We hebben meer van uw steun nodig. Alstublieft, doe wat u kunt.’ Dit zei Jalila al-Salman nadat ze december 2012 vervroegd was vrijgelaten. De Bahreinse lerares had in maart 2011 opgeroepen tot een algemene lerarenstaking als steunbetuiging aan demonstranten die voor hervormingen in Bahrein pleitten. Ze kreeg hiervoor drie jaar gevangenisstraf opgelegd. Ook werd ze gemarteld: ze kreeg lange tijd nauwelijks te eten en ze werd acht dagen lang opgesloten in een koelcel. Amnesty-supporters kwamen met succes voor haar in actie.

YORM BOPHA

‘Ik wil iedereen bedanken die tijd vrijmaakte om brieven naar mijn regering te schrijven waarin zij om mijn vrijlating vroegen. Jullie inzet heeft tot succes geleid.’

Dat liet Yorm Bopha weten, vlak na haar vrijlating. De Cambodjaanse strijdt al jaren voor het recht op huisvesting in haar land. Ze werd in september 2012 opgepakt omdat ze een aanslag op twee mannen zou hebben gepland. Maar daar was geen enkele aanwijzing voor. Na een oneerlijk proces werd ze tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld. Amnestysupporters voerden actie voor haar vrijlating. Yorm Bopha werd in november 2013 op borgtocht vrijgelaten.

AMNE_AIA_NR3_05.indd 5

AMNESTY IN ACTIE maart 2014 | 5

19-02-14 15:46

ACHTER DE SCHERMEN met Christian Mommers (35). Hij

zat voor zijn studie een tijd in Oeganda en wil nog een keer terug om weer te raften op de Nijl. Hij woonde in Israël en Slowakije, maar heeft ‘eigenlijk een heel saai leven’. Sinds twee jaar is hij senior medewerker Politieke Zaken bij Amnesty.

De Amnesty-campagne ‘Ik schaam me diep’ ging toen bijna van start. Het was moeilijk omdat wij iets wilden veranderen op gebied van vreemdelingendetentie, maar zoiets tragisch als de dood van Aleksandr Dolmatov wil je ook niet gebruiken. Wij wilden ons punt maken en het was heel belangrijk dat dit op een ethische manier gebeurde. Dit was lastig omdat de emoties soms hoog opliepen rondom dit onderwerp, en onze punten soms rationeel van aard zijn.’

Christian Mommers: ‘Ik ben geen lobbyist die de hele dag in Den Haag rondhangt in de hoop politici tegen het lijf te lopen.’

Waarom ben je bij Amnesty gaan werken? ‘Ik werkte eerder voor organisaties die zich bezighouden met rechten van vluchtelingen en migranten, zoals VluchtelingenWerk en ngo’s in Egypte en Israël. Ik zag hier vooral de gevolgen van mensenrechtenschendingen. Werken bij Amnesty geeft me de mogelijkheid om iets te doen aan de andere kant van het verhaal. Ik ben niet meer alleen bezig met de symptomen van een probleem, maar met de oplossing.’ Wat houdt je werk als senior medewerker Politieke Zaken in? ‘Ik probeer, samen met mijn collega’s, de Nederlandse overheid te bewegen om zich in het buitenland in te zetten voor mensenrechten, en tegelijkertijd mensenrechtenproblemen in Nederland zelf aan te pakken. Ik schrijf brieven en informeer de Tweede Kamer zodat zij druk kunnen zetten op de regering. Ook vraag ik ambassades in landen als Saudi-Arabië om rechtszaken tegen mensenrechtenverdedigers bij te wonen. Ik werk nauw samen met de persafdeling van Amnesty, omdat het politieke debat vaak beïnvloed wordt door wat er in de media gebeurt.’ Waarom is je werk onmisbaar? ‘Lobby is een belangrijke vorm van actievoeren naar aanleiding van het onderzoek dat Amnesty

doet. We zetten politici aan tot actie. Politici doen ook hun voordeel met Amnesty. Ze zien ons als een betrouwbare organisatie. Soms vragen ze ons om informatie te geven over een bepaald onderwerp, of ze vragen wat ons standpunt is.’ Wanneer gaf je jezelf een schouderklopje? ‘Amnesty heeft bijna een jaar campagne gevoerd voor vrijheid van meningsuiting in Rusland. Dat zie ik terug in de druk die Tweede Kamerleden op de regering zetten om bij elk bezoek aan Rusland een statement te maken of mensenrechtenorganisaties te ontmoeten. Ik denk dat dit in veel mindere mate was gebeurd zonder de druk van Amnesty. Dat is niet een schouderklopje voor mij persoonlijk, maar wel voor iets wat we samen hebben bereikt. Dat is heel mooi om te zien. Het gaat niet alleen over de gascontracten en internationale veiligheid: mensenrechten zijn onderdeel van de gespreksstof geworden.’ Wat was een nachtmerrie? ‘Ik heb wakker gelegen van het Dolmatov-debat, over de Russische asielzoeker die zichzelf ophing in vreemdelingendetentie. Het debat zelf was een uitputtingsslag. Het duurde van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Ik probeerde mensen van informatie te voorzien.

Wat was een ontroerend moment? ‘Vlak voor de kerst gingen we met een Syrische vluchteling naar de Kamer om te vertellen over de situatie in Syrië en over de problematiek rondom bootvluchtelingen op de Middellandse Zee. Het bootje van deze man was vergaan. Zijn zoon en hij overleefden het, maar de rest van zijn familie is omgekomen. Hij vertelde aan een stel Kamerleden wat er aan de hand was. Toen kwam het wel heel dichtbij. Ik heb normaal gesproken geen direct contact met slachtoffers van mensenrechtenschendingen, dus ik werd met mijn neus op de feiten gedrukt. Soms heb ik de neiging om in Haagse politieke termen te denken omdat dat nu eenmaal mijn werkterrein is, maar het individuele gezicht is ook heel belangrijk. Dit is waar het over gaat.’ Wat doe je in de toekomst? ‘Ik ben niet zo van de carrièreplanning. Mijn werk is misschien wel het leukste dat je binnen dit kantoor kunt doen. Ik ben betrokken bij bijna alle onderwerpen waarmee Amnesty bezig is. Maar het is enorm gedreven door de actualiteit en daarom is het vluchtig en moet ik constant op mijn tenen lopen. Na verloop van tijd wil ik iets doen waarbij ik veel tijd aan een bepaald onderwerp kan besteden. Welke functie daarbij hoort binnen Amnesty, weet ik nog niet. Misschien zit ik dan wel weer in het buitenland.’ Pimm Westra

6 | AMNESTY IN ACTIE maart 2014

AMNE_AIA_NR3_05.indd 6

19-02-14 15:46

Amnestyonderzoeker Damelya Aitkhozhina (rechts) luistert naar de opname van een gesprek tussen de Russische politie en de advocaat van milieuactivist Yevgeniy Vitishko (links).

VERHALEN UIT SOTSJI

Amnesty’s persvoorlichter Emile Affolter was in Sotsji rondom de aftrap van de Winterspelen. Hij sprak daar Ivan, die tegen zijn wil uit de kast werd getrokken. Ook ontmoette hij advocaat Semyon Simonov die zich inzet voor arbeidsrechten. Ivan: de ‘enige’ homo in Sotsji

Simonov: protest zonder toeschouwers

Als de zeventienjarige Ivan (zijn naam is om veiligheidsredenen gefingeerd) aan komt lopen bij een McDonalds in Sotsji wordt er net een lading vrijwilligers afgezet bij het treinstation. We lopen naar een café in de buurt. Hij bestelt koffie, ik probeer koffie te bestellen maar krijg vragende blikken en vervolgens een kop thee.

Vlak voor de Olympische Spelen gebeurt iets wat heel normaal is in Rusland. Er wordt een activist gearresteerd. Yevgeniy Vitishko wilde naar Sotsji reizen maar werd aangehouden en veroordeeld tot vijftien dagen administratieve detentie. Hij zou volgens de autoriteiten bij een bushalte hebben staan vloeken. Een helder signaal van de Russische autoriteiten: als het ons niet bevalt, ben je aan de beurt.

Ivan vertelt hoe het is om openlijk homo te zijn in de stad van de Olympische Spelen. Een stad waar volgens de burgemeester niemand homo is. Nadat Ivans VKontakte-pagina (vergelijkbaar met Facebook) een jaar geleden werd gehackt, werd bekend dat hij niet op vrouwen maar op mannen valt. Hoewel hij dit al aan zijn moeder had verteld, wilde hij (nog) niet dat zijn vrienden het wisten. Sinds iedereen op school van zijn geaardheid weet, wordt hij met enige regelmaat bespuugd. Af en toe wordt hij aangevallen. Eén keer is hij het slachtoffer geworden van een poging tot verkrachting. Ivan: ‘Ik diende op school een klacht in vanwege de aanvallen. Een leraar zei toen dat het misschien verstandig is als ik gewoon verander.’ Na de introductie van de wet tegen homopropaganda vorig jaar is de houding van mensen tegenover de LHBT-gemeenschap volgens Ivan vijandiger geworden. Ivan maakt zich zorgen over de toekomst, over wat er gebeurt als de Spelen zijn afgelopen. ‘Het enige wat de overheid nu tegenhoudt om ons niet nog harder aan te pakken, is de internationale aandacht. Als die verdwijnt, wordt het erger dan het al is. Ik ben bang dat de toekomst een nachtmerrie wordt.’ Na het gesprek lopen we terug naar het station tussen de Olympische vrijwilligers door, die in kleurrijke pakken allervriendelijkst hun werk doen. Zij genieten van de Spelen, Ivan vreest voor de toekomst.

Toen ik telefonisch van zijn advocaat hoorde dat Vitishko was gearresteerd, zat ik te praten met Semyon Simonov. Hij werkt als advocaat voor de mensenrechtenorganisatie Memorial in Sotsji en zet zich in voor arbeidsmigranten. Veel mensen die hebben gewerkt aan de bouw van de Olympische stadions en hotels, kregen nooit betaald voor hun werk. Zij werden na hun werkzaamheden gevraagd om Rusland te verlaten of gedwongen uitgezet. Simonov sprak vier maanden geleden met het IOC en gaf ze een lijst met daarop zevenhonderd namen van mensen die op deze manier slachtoffer werden van de Spelen. Hij heeft sindsdien niets meer van het IOC gehoord. Simonov vertelde ook hoe er in Sotsji wordt omgegaan met protest: je vraagt een vergunning aan en mag dan de burgemeester bezoeken. Wat blijkt? Op de aangevraagde datum wordt ineens een sportdag georganiseerd. Helaas. Soms komt er nog een voorstel voor een alternatieve locatie. Dat is steevast op een plek waar niemand je kan zien of horen. Vrijheid van expressie Rusland-stijl. Emile Affolter

Blijf ook nA de spelen ActIevoeren voor mensenrechten In ruslAnd. kijk OP WWW.AMNESTY.NL/RUSLAND AMNESTY IN ACTIE maart 2014 | 7

AMNE_AIA_NR3_05.indd 7

19-02-14 15:46

PRATEN OVER SYRIË Drie jaar geleden, op 15 maart 2011, begon de revolutie in Syrië. Deze liep uit op een brute burgeroorlog die al meer dan honderdduizend mensen het leven kostte. Na jaren van diplomatieke verwijten, aanvaringen en armworstelen, stemden de grootste politieke spelers van Syrië er uiteindelijk schoorvoetend mee in om met elkaar te praten. Daarom reisden ze begin 2014 af naar het Zwitserse Meer van Genève, een idyllische locatie. Onder toeziend oog van de internationale gemeenschap (veertig buitenlandministers en gezanten van de Verenigde Naties, Europese Unie en Arabische Liga) proberen Syrische partijen een politiek raamwerk te timmeren om het conflict te beëindigen. Voor gesloten hoteldeuren wacht de pers ongeduldig op het laatste nieuws. Achter de deuren wordt elk voorstel tot aftreden van president Assad verworpen en ergeren oppositieleden zich aan deze ‘dialoog der doven’. Op straat zwaaien proAssad-demonstranten met Syrische vlaggetjes, terwijl in Homs een exodus plaatsvindt van een groep vrouwen, kinderen en oudere mannen die, als enige resultaat van de onderhandelingen, na ruim een jaar de belegerde stad eindelijk mag verlaten. Doe mee met de solidariteitsactie voor Syrische burgers op www.amnesty.nl/syrië. © Panos/Mark Henley

AMNE_AIA_NR3_05.indd 8

19-02-14 15:46

AMNE_AIA_NR3_05.indd 9

19-02-14 15:46

Internetactiviste Ala’a Basatneh vecht tegen geweld in Syrië op tienduizend kilometer afstand.

#CHICAGO GIRL Ala’a Basatneh (1992) draagt ondanks haar jonge leeftijd een enorme verantwoordelijkheid. Vanachter haar computer in Chicago bemiddelt ze tussen Syrische burgerjournalisten die de misdaden van het regime van Bashar al-Assad vastleggen en de internationale media. Een verkeerd ingeschatte introductie kan dodelijke gevolgen hebben, want de Syrische geheime dienst ligt continu op de loer. Tot nu toe heeft Ala’a de schimmige figuren van haar Facebook-pagina weten weg te houden. ‘Ze benaderen me met valse namen, of via een internetprofiel dat net daarvoor is aan gemaakt. Ze zijn niet echt slim.’ Hoewel ze inmiddels is uitgegroeid tot een internationaal symbool, begon Ala’a haar pad als internetactiviste opmerkelijk bescheiden. Ze had niet meer dan zestig Facebook-vrienden toen ze in 2011 besloot om de Syrische revolutie vanaf een afstand van meer dan tienduizend kilometer te steunen. ‘Ik had niets met sociale media’, zegt ze. ‘Ik gebruikte Facebook enkel om met vriendinnen te kletsen.’ De arrestatie en marteling van vijftien jongens die anti-overheidsleuzen hadden geschilderd op een school in de stad Daraa, maakte haar op slag tot een voltijds activiste. ‘Toen ik die afschuwelijke verminkingen zag besefte ik dat ik iets moest doen.’ Het aantal Facebook-vrienden is sindsdien gegroeid tot meer dan tweeduizend. Ala’a, die als baby vanuit Syrië naar de Verenigde Staten kwam, brengt haar dagen door met het coördineren van demonstraties, het uitstippelen van ontsnappingsroutes via Google Maps en het vertalen en online zetten van ooggetuigenverslagen. Ze is hiermee een onmisbare schakel tussen de Syrische burgerjournalisten en internationale media als CNN, Al Jazeera en de BBC. Drie jaar van barbaarse oorlogsvoering heeft grimmige sporen achtergelaten bij het Syrische verzet. Een half

jaar geleden bemerkte Ala’a dat talloze burgerjournalisten de wapens hadden opgepakt en zich bij het Vrije Syrische Leger hadden gevoegd. ‘Ze voelden dat ze met een camera niets bereikten. Eerst begreep ik het niet, maar het zijn ook maar mensen.’ De uitzichtloosheid van het conflict heeft ook van Ala’a een tol geëist. In mei 2012 kwam haar goede vriend Bassell Al Shahade, een van de bekendste burgerjournalisten in Syrië, om het leven in de stad Homs. ‘Ik voelde me zo moedeloos. Ik wilde me fysiek gaan inzetten.’ Ala’a besloot om medicijnen in te zamelen en die persoonlijk af te leveren. Ze vloog naar Istanbul en stak via een mijnenveld illegaal de Syrische grens over. Op bezoek in een geïmproviseerd ziekenhuis zag ze hoe het Assadregime vaten vol explosieven uit een vliegtuig wierp en daarmee zes gebouwen verpulverde. ‘Zeven mensen stierven die dag, luttele meters van me vandaan.’ De ervaring heeft haar vastberadenheid versterkt, ook al voelt ze zich soms geïsoleerd. ‘Maar als ik de beelden zie van lijdende kinderen en stervende vrouwen, voel ik dat ik moet doorgaan. Ik heb geen keus.’ Jeroen Ansink Het MOVIES THAT MATTER FILMFESTIVAL gaat in maart weer van start. #Chicago Girl: The Social Network Takes on a Dictator is een van de films die draait op Amnesty’s hoofdprogramma A Matter of ACT. Hier worden tien documentaires getoond die een beeld schetsen van de levens van mensenrechtenverdedigers wereldwijd. De kaartverkoop begint op 6 maart. Kijk nu wat er speelt op www.moviesthatmatter.nl.

10 | AMNESTY IN ACTIE maart 2014

AMNE_AIA_NR3_05.indd 10

19-02-14 15:46

EERSTE SUCCESSEN IN SAUDI-ARABIË

In september 2013 voerde Amnesty Nederland op vele fronten actie voor be scherming van mensenrechtenverdedigers in SaudiArabië. We zetten onderzoek, lobby en samenwerking met activisten in om Nederland en de EU te bewegen tot, onder meer, het bijwonen van rechtszaken. Met succes, zo bleek al snel.

Op 28 november merkte Amnesty’s MiddenOostenexpert Floor Beuming dat haar werkzaamheden voor mensenrechten in SaudiArabië effect hadden. Zij voerde een skypegesprek met de euforische Saudische mensenrechtenverdediger W. ‘Hij was de dag ervoor stijf van de adrenaline in één ruk van de rechtszaal waar zijn collega Fadhel Maki al-Manasif terechtstond naar huis gereden en kon daarna nóg niet slapen van opwinding.’ Je zou denken dat zijn collega was vrijgesproken, maar wat deze opwinding teweegbracht, was de komst van drie Europese diplomaten bij de rechtbank. Ze wilden als waarnemer de hoorzitting bijwonen. De rechter stuurde hen met een list weg -hij zei dat de hoorzitting niet doorging en begon toen zij waren vertrokken alsnog- maar hun intentie alleen al was genoeg om de Saudische mensenrechtenbeweging hoop te geven. Floor: ‘W. was in alle staten, zo blij verrast. Hij zei dat het iedereen enorm veel energie had gegeven en dat ze nu nog vastberadener zullen zijn in hun werk, omdat ze hopen dat als zij gearresteerd worden, de internationale gemeenschap in actie zal komen.’ De medewerkers van ACPRA, een mensenrechtenorganisatie, hadden de hoop op internationale steun eigenlijk al opgegeven. Sinds 2011 was het ene na het andere boegbeeld van hun organisatie achter de tralies beland, zonder dat de internationale gemeenschap daartegen protesteerde. Moedeloos waren ze gestopt met het vragen om hulp. Maar nu zullen ook zij weer om internationale waarnemers bij rechtszaken tegen collega’s vragen. Die waarnemers zorgen ervoor dat de autoriteiten weten dat de wereld meekijkt of het recht op een eerlijk proces wordt nageleefd.

Amnesty-actieweek Deze kleine maar belangrijke stap naar gerechtigheid voor Saudische mensenrechtenverdedigers werd in gang gezet na de Amnesty-actieweek eind september 2013. Hoogtepunten van die week waren

Amnesty boekt succes: de eerste internationale waarnemers zijn gesignaleerd in de Saudische rechtbank.

de publicatie van het rapport Wie zwijgt, stemt toe? Het gebrek aan Nederlandse steun voor vervolgde Saudische mensenrechtenverdedigers, een lobbytour met Saudische activisten langs politici in Brussel, Londen en Den Haag en een debat in Amsterdam.

Daarnaast vroeg de EU op Nederlands initiatief aan de Saudische autoriteiten wat de procedure is om als waarnemer toegelaten te worden tot de rechtbank. Vervolgens spraken de EU-ambassades af meer rechtszaken tegen mensenrechtenverdedigers te gaan bijwonen, vernam Amnesty.

De week bracht in Nederland de politieke discussie over bescherming van Saudische mensenrechtenverdedigers op gang en bracht de Nederlandse, EU- en Britse autoriteiten in contact met deze activisten. Naar aanleiding daarvan nam de Tweede Kamer begin oktober een motie aan dat de Nederlandse regering meer en zichtbaarder moet inzetten op mensenrechtenkwesties in Saudi-Arabië en andere Golfstaten.

In de rechtszaal

De regering kwam meteen in actie. In oktober bekostigde zij de aanwezigheid van Saudische mensenrechtenverdedigers bij een VN-bijeenkomst in Genève waar de mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië werd besproken. De Nederlandse afvaardiging bracht daar Amnesty’s voornaamste zorgpunten en aanbevelingen over.

Inmiddels hebben EU-diplomaten de rechtszaal ook daadwerkelijk betreden. Bij een hoorzitting van een ACPRA-medewerker op 9 januari waren vier diplomaten van de EU en één van de VS aanwezig. En bij de hoorzitting in de zaak van Al-Manasif op 4 februari zaten drie Europeanen en twee Amerikanen in de zaal. Al-Manasifs voeten waren voor het eerst niet geboeid. Was dat het eerste effect van de aanwezigheid van de buitenlandse waarnemers? Bernadette Booij

KOM IN ACTIE! stuur een BrIef voor de vrijlAtIng VAN MOHAMED AL-QAHTANI EN ABDULLAH AL-HAMID vAn AcprA vIA Amnesty.nl/schrijfActIeAcprA AMNESTY IN ACTIE maart 2014 | 11

AMNE_AIA_NR3_05.indd 11

19-02-14 15:46

PUSSY RIOT: VAN PUNK TOT WERELDFAAM

Vermoeid zitten ze achter een tafel, tegenover zo’n vijftig Neder landse journalisten. Hun bleke gezichten lichten op door de flit sende camera’s. De twee bandleden van Pussy Riot zijn recent vrijgekomen. Maria Alekhina (25) en Nadezhda Tolokonnikova (24) reizen de wereld over om hun verhaal te vertellen. Ze werden van de ene op de andere dag wereldnieuws toen ze in februari 2012 tijdens een kerkdienst actievoerden tegen de herverkiezing van president Poetin. In kleurige bivakmutsen speelden bandleden van Pussy Riot een protestlied: ‘Heilige maagd Maria, moeder van God, jaag Poetin weg.’ Pussy Riot is een opvallend, feministisch, politiek kunstcollectief in Rusland. De band bestaat uit zo’n tien leden die protestacties houden in felgekleurde jurken en panty’s. Het optreden van een aantal leden in de Christus Verlosserskathedraal in Moskou was van korte duur. Bewakingspersoneel stopte het binnen een minuut. Enkele dagen later werden drie van de leden gearresteerd.

Maria vult haar aan door over haar ergste ervaring te vertellen. ‘Een vrouw werd na een werkdag van zestien uur uit een van de barakken gedragen op een stretcher. Ze was dood. Iedereen moest daarna een papier ondertekenen waarop stond dat ze niets hadden gezien en niets zouden zeggen. Nu we vrij zijn, willen we deze verhalen bekend maken bij een breder publiek.’ Maria leunt weer achterover in haar stoel, en beide dames staren stoïcijns de zaal in.

Madonna voor mensenrechten

Poetin reageerde in een televisie-interview op de arrestaties: ‘Ik denk niet dat we ze hard moeten straffen. Ik hoop dat ze zelf hun conclusies trekken.’ De opgepakte bandleden waren Maria Alekhina, Nadezhda Tolokonnikova en Jekaterina Samoetsevitsj. In juli 2012 verschijnen ze voor de Russische rechtbank. Ze worden veroordeeld tot twee jaar strafkamp, wegens ‘hooliganisme’. Ze gaan in beroep en Jekaterina komt er een paar maanden later vanaf met een voorwaardelijke straf. Maria en Nadezhda moeten in de strafkampen blijven.

Er is veel gebeurd in de strafkampen. Maria zat vijf maanden in eenzame opsluiting nadat ze gevangenisautoriteiten ervan beschuldigde dat die zware criminelen die ook in het strafkamp vastzaten, aanmoedigden om haar te intimideren. Nadezhda vertelde dat het gevangenispersoneel haar bedreigde. In een brief sprak ze zich uit tegen de erbarmelijke omstandigheden in de strafkolonie, waaronder de lange en zware werkdagen in de barakken waar gedetineerden als naaister moeten werken. Vlak daarna verdween Nadezhda enige tijd: ze werd overgeplaatst en de Russische autoriteiten weigerden te bevestigen waar ze was. Zowel Maria als Nadezhda gingen in hongerstaking uit protest tegen het strenge gevangenisregime.

Hoe ze dit ervoeren, vertellen ze in januari in het Amsterdamse debatcentrum de Balie. ‘Het was complete slavernij,’ zegt Nadezhda.

Er was veel internationale aandacht voor de vrouwen. Nadezhda: ‘Medegevangenen zeiden tegen me: “Als jij niet Tolokonnikova

Complete slavernij

12 | AMNESTY IN ACTIE maart 2014

AMNE_AIA_NR3_05.indd 12

19-02-14 15:46

Bandleden Nadezhda (links) en Maria (rechts) blijven vechten tegen het Poetinregime.

was, dan was je allang in elkaar geslagen”.’ De wereldwijde aandacht zorgde er waarschijnlijk voor dat Maria en Nadezhda enigszins werden ontzien. Mensenrechtenorganisaties, maar ook popsterren zoals Madonna en Sting probeerden hen een hart onder de riem te steken en vroegen om hun vrijlating. Die vrijlating kwam na 21 maanden gevangenschap.

parantie. De Russische staat gedraagt zich als een ondeugende puber,’ zegt Nadezhda. De vrouwen probeerden in de dagen na hun vrijlating weer te wennen aan het leven in Moskou. Uit protest droegen ze de donkergroene gevangenisjassen die ze meenamen vanuit de strafkolonies. Poetin heeft Maria en Nadezhda uit de gevangenis

NADEZHDA TOLOKONNIKOVA: ‘DESTAAT RUSSISCHE NADEZHDA TOLOKONNIKOVA: ‘DE RUSSISCHE GEDRAAGT STAAT GEDRAAGT ZICH ALS EEN ONDEUGENDE ZICH ALS EEN ONDEUGENDE PUBER.’ PUBER.’ Vrijheid Op 23 december 2013 kwamen de leden van Pussy Riot op vrije voeten, vlak voor het einde van hun straf. Ze vielen onder president Poetins amnestiewet omdat ze beiden moeder zijn. Door niets en niemand laten de bandleden zich de mond snoeren. ‘Rusland zonder Poetin!’ riep Maria vlak na haar vrijlating. Beide vrouwen zeggen dat ze liever hun tijd hadden uitgezeten in de strafkolonies. Ze denken dat ze zijn vrijgelaten omdat president Poetin de reputatie van Rusland op wilde vijzelen voor de Olympische Winterspelen in Sotsji. Ook in Amsterdam halen ze flink uit naar de Russische autoriteiten. ‘Er is veel corruptie en weinig trans-

gehaald, maar naar eigen zeggen zit de gevangenis nog steeds in ze. Hun eerste prioriteit is dan ook om aandacht te krijgen voor de omstandigheden in Russische gevangenissen, en het lot van de vrouwen waarmee zij in de strafkolonies zaten.

Einde punkprotest Met de internationale bekendheid en dit idee in hun achterhoofd, begonnen de Russinnen aan een wereldtoer. Vanuit Rusland vlogen ze naar Singapore en vervolgens reisden ze af naar Parijs, Amsterdam, Dublin, Stockholm. Tot slot stond New York nog op de agenda. De dagen van Nadezhda en Maria zijn volgeboekt met persconferenties en

interviews, waarbij ze de focus leggen op de situatie in Russische gevangenissen. ‘In het kamp zagen we zoveel ellende, dat we onze ogen daar niet voor kunnen sluiten,’ zegt Maria. De tijden van punkprotest zijn voorbij: Nadezhda en Maria willen zich alleen nog inzetten voor mensenrechten. Internationale steun helpt daarbij, volgens Nadezhda. ‘Weet dat alles wat achter gesloten deuren tegen Poetin gezegd wordt, ook meteen wordt vergeten. Maar zeg het publiekelijk en hij zal het onthouden.’ Tussen alle interviews door, brachten Nadezhda en Maria nog een bezoek aan Amnesty in Amsterdam. Ze ondertekenden de petitie die de Russische autoriteiten oproept een reeks wetten af te schaffen die in strijd zijn met het recht op vrije meningsuiting, vereniging en vreedzaam protest. De petitie werd ruim 129.000 keer ondertekend en op 31 januari bood Amnesty de petitie aan bij de Russische ambassade in Den Haag. Maria: ‘Hoe bizar deze wetten ook zijn, ze zijn werkelijk in mijn land. We willen onze dankbaarheid tonen voor alle steun die we van Amnesty krijgen.’ Pussy Riot wordt nog steeds scherp in de gaten gehouden. Dit bleek tijdens de Spelen in Sotsji waar Nadezhda en Maria weer werden opgepakt. Pimm Westra AMNESTY IN ACTIE maart 2014 | 13

AMNE_AIA_NR3_05.indd 13

19-02-14 15:46

ONDERZOEK NAAR POLITIEGEWELD

Roep Oekraïense autoriteiten op onafhankelijk onderzoek in te stellen.

Op de avond van 22 januari verdween hij plotseling. Een week later dook hij weer op. Bulatov zegt dat hij ontvoerd werd. In de vrieskou werd hij uit een auto gegooid in een bos vlakbij Kiev. Hij is geslagen en gemarteld, een stuk van zijn oor is afgesneden. Al die tijd werd hij geblinddoekt. Op dit moment zit Bulatov in het buitenland, waar hij medische zorg krijgt.

Honderdduizenden Oekraïners protesteerden nadat president Viktor Janoekovitsj in november 2013 bekendmaakte dat hij geen associatieverdrag met de Europese Unie zou ondertekenen. Dmitrii Bulatov was een van de organisatoren van de zogenoemde Automaydan-bijeenkomsten in Kiev, waarbij automobilisten deelnamen aan protestacties en goederen naar demonstranten brachten.

Dmitrii Bulatov nam actief deel aan de protesten in Kiev voordat hij werd ontvoerd.

Excuses niet voldoende Politiegeweld is in Oekraïne al lange tijd een probleem. Daders worden zelden berecht. De beelden van het geweld tegen de demonstranten hebben veel internationale verontwaardiging opgeroepen. Met publieke excuses van de president als resultaat. Maar excuses zijn niet genoeg. Er moet onderzoek komen en de daders moeten worden berecht. Er zijn meerdere gevallen bekend waarbij de Oekraïense politie demonstranten heeft vastgezet zonder hun verblijfplaats bekend te maken aan de familie. Veel demonstranten zeggen dat ze door onbekende mannen zijn ontvoerd en gemarteld. Een van hen is er zeker van dat zijn ontvoerders en folteraars politieagenten waren. Wat kunt u doen? Schrijf een brief aan de Oekraïense autoriteiten. Vraag hen om onmiddellijk een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de ontvoering, marteling en mishandeling van Dmitrii Bulatov en andere demonstranten. Roep de autoriteiten op de daders van al deze misdrijven te berechten.

STUUR VÓÓR 1 APRIL 2014 EEN BRIEF NAAR: Prosecutor General Viktor Pavlovich Pshonka Vul. Riznitska 13/15 01601 Kyiv Oekraïne VOOR ANDERE ACTIES: WWW.AMNESTY.NL/ACTIES

(plaats, datum) Dear Prosecutor General, On the evening of 22 January 2014, Dmitrii Bulatov, one of the organizers of the Automaydan rallies in the Euromaydan demonstrations in Kyiv was abducted. In the following days he was severely beaten and tortured. I call on you to open an immediate, independent and effective investigation into the abduction, torture and other ill-treatment of Dmitrii Bulatov. Furthermore I ask you to ensure that those who carried out this attack face criminal proceedings, as appropriate. I also urge you to investigate all incidents of the mistreatment of Euromaydan protestors, whether by law enforcement officials or unidentified assailants. Finally, I ask you to take all effective measures to prevent the repetition of such incidents. Yours sincerely, (naam, adres)

14 | AMNESTY IN ACTIE maart 2014

AMNE_AIA_NR3_05.indd 14

19-02-14 15:46

GROETENACTIE

De Chinese Liu Xia is al ruim drie jaar onderworpen aan streng huisarrest. Ze is een van de mensen voor wie Amnesty actievoert in het kader van ‘Gebruik je macht’. Steun Liu Xia in deze eenzame tijd.

De Chinese kunstenares Liu Xia heeft sinds oktober 2010 huisarrest. Die dag werd bekend dat haar man, Liu Xiaobo, de Nobelprijs voor de Vrede had gewonnen. Ze kan sindsdien haar huis niet uit en mag geen vrienden en familie zien wanneer zij dat wil. Haar huis wordt bewaakt, de telefoon wordt afgeluisterd, haar computer is in beslag genomen. Haar familie wordt geintimideerd. Liu Xia’s enige ‘misdrijf’ is dat ze getrouwd is met Liu Xiaobo. Hij riep in 2009 de Chinese regering op hervormingen door te voeren. Daarna werd hij tot elf jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens het ‘aanzetten tot omverwerping van de staat’. In januari kreeg Liu Xia een hartstilstand. Ze heeft goede medische hulp nodig.

VOORBEELDGROET

我们记挂着你，支持你的工作！

We are thinking about you and support your work.

LIU XIA P/A AMNESTY INTERNATIONAL AFD. LANDEN POSTBUS 1968 1000 BZ AMSTERDAM

Stuur een (niet-religieuze) kaart naar Liu Xia. Ze is op 1 april jarig. Laat haar weten dat ze niet alleen is.

(We denken aan u en steunen uw werk)

meer groeten op WWW.Amnesty.nl/groetenlijst

WEBSHOP.AMNESTY.NL Narcis voor rechten Deze bijzondere narcis staat al sinds 2008 symbool voor mensenrechten. Kwekerij Narveco vernoemde hem naar Amnesty, die hem opdroeg aan de Chinese mensenrechtenactiviste Zeng Jinyan, die werd geconfronteerd met intimidatie, arrestatie en mishandeling. Ze reageerde verheugd: ‘Wat kan meer steun zijn, dan zo’n prachtige bloem? Dat ze geluk mag brengen aan ons allemaal.’ De narcissen zijn nu verkrijgbaar in onze webshop.

BESTEL EEN ZAKJE MET VIER BOLLEN VOOR € 8.95. BloeItijd: mAArt-AprIl.

meer Weten over ActIef zijn Bij u In de Buurt: WWW.Amnesty.nl/regIo ZIE VOOR DE CURSUSKALENDER: WWW.AMNESTY.NL/INFOPUNT Amnesty in Actie is een interne uitgave van de Nederlandse afdeling van Amnesty International en geeft achtergrondinformatie aan actieve leden | hoofdredactie Saskia Grootegoed | Eindredactie Pimm Westra | Redactie Elke Kuijper, Floor Beuming, Bernadette Booij en Moniek van Zijl | Verder werkten mee Jeroen Teitler, Emile Affolter en Jeroen Ansink | Fotoredactie Jorn van Eck en Karen Veldkamp | Uitgever Ellen Nieuwenhuis | Lay-out Heijdens Karwei, Amsterdam | Druk Senefelder Misset, Doetinchem | Redactie- & Amnesty-secretariaat Keizersgracht 177 (bezoekadres) Postbus 1968, 1000 BZ Amsterdam, T 020 626 44 36, E amnestyinactie@amnesty.nl | Servicecenter T 020 535 21 11, E servicecenter@amnesty.nl | Bankrekening giften 454 000 (IBAN NL42 INGB 0000 454000) t.n.v. Amnesty International, Amsterdam | verschijningsdata 2014 28/03, 29/05, 04/07, 29/08, 26/09, 24/10 | ISSN 1570-6193 Oplage 15.000 | Amnesty in Actie wordt verpakt in recyclebaar kunstfolie waaruit bij verbranding geen giftige stoffen ontstaan.

PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-151

www.pefcnederland.nl

Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door: AMNESTY IN ACTIE maart 2014 | 15

AMNE_AIA_NR3_05.indd 15

19-02-14 15:46

Iemand wordt opgepakt.

Met succes: vaak verbetert de situatie.

Amnesty onderzoekt de zaak.

GEVAAR

AUTORITEIT 6 Autoriteiten worden razendsnel overspoeld met protesten.

3 Amnesty organiseert een spoedactie.

5 Dat doen ze via e-mail, sms en via de Urgent Action App.

AMNE_AIA_NR3_05.indd 16

Wereldwijd komen mensen binnen 48 uur in actie.

19-02-14 15:46