Amnesty in Actie nr. 2 - februari 2014 by amnesty international

Amnesty #02 in Actie voor de actieve achterban jaargang 15 - februari 2014

Sotsji Poetins paradepaardje OEganda groeiende homofobie ethiopiĂ&#x2039; journalist, dus terrorist?

Goed Nieuws

Soms komen dromen uit. Zoals in septem ber vorig jaar, toen de Iraanse mensen rechtenadvocate Nasrin Sotoudeh plotse ling werd vrijgelaten. Ze werd in 2010 tot zes jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens ‘propaganda tegen de staat’. Amnesty voerde in 2013 veel actie voor haar. Net voor de kerst ontvingen we een brief van Nasrin, gericht aan u. Ze schrijft onder andere dit:

2 uitgelicht 3 Goed nieuws 4 Achtergrond Eskinder Nega 6 Bij Amnesty met… 7 eerlijk investeren 8 fotoreportage 10 december 10 reportage Schrijfmarathon 11 Sotsji 12 portret LHBT’ers in Oeganda 14 actie Ethiopische journalist 15 groetenactie

‘Met trots noem ik mij jullie collega, omdat we allemaal mensenrechtenactivisten zijn. In de afgelopen maanden ben ik me bewust geworden van Amnesty’s werk over de hele wereld. Ik realiseerde me dat jullie op koude besneeuwde dagen samenkomen om handtekeningen op te halen. Al deze inspanningen, bijeenkomsten en alle kaarten die jullie naar mij en mijn familie stuurden, waren hartverwarmend en lieten ons weten dat we niet alleen zijn in deze hoek van de wereld. Dat er mensen aan de andere kant van de wereld zijn die dezelfde doelen hebben als wij. Ik dank jullie voor al jullie werk. De gedachte dat mensenrechtenactivisten over de hele wereld een grote wereldwijde familie vormen, geeft mij hernieuwde energie en kracht. De beste wensen voor jullie mooie dromen, Nasrin Sotoudeh.’

Stephen Hopgood (University of London) schrijft in zijn nieuwste boek, The Endtimes of Human Rights, dat hij denkt dat de eindtijd van de internationale bescherming van mensenrechten nabij is. Volgens hem krijgen we een wereld waarin staatssoevereiniteit terrein terugwint en religie weer een meer dominante factor wordt. En dat is een grote uitdaging voor internationale organisaties zoals Amnesty International. Ook het Internationaal Strafhof zal volgens Hopgood niet lang bestaan in deze nieuwe wereld, net zo min als gewapende interventie ter bescherming tegen massale mensenrechtenschendingen.

Debat

Wanneer: 7 februari 2014, 13.00 tot 17.00 uur. Waar: The Hague Institute for Global Justice, Sophialaan 10, Den Haag. Deelname is gratis. Aanmelden bij: StrategischeVerkenningen@amnesty.nl

Er wordt uiteenlopend gedacht over de toekomst van mensenrechten. Hopgood schreef enkele jaren geleden een boek over de geschiedenis van Amnesty International. Op het seminar Endtimes or Breakthrough gaat hij in debat met Todd Landman (University of Essex) en Steve Crawshaw (Amnesty International). Het debat gaat over Hopgoods controversiële stellingen. Amnesty’s Bureau Strategische Verkenningen organiseert het seminar. De voertaal is Engels.

In dit nummer aandacht voor de recente vrijlatingen in Rusland, informatie over onze nieuwe campagne voor individuele slachtoffers van mensenrechtenschen dingen, een interview met persvoorlichter Emile Affolter, een bericht over LHBT’ers in Oeganda, een terugblik op de geslaagde acties rond 10 december. En natuurlijk meer goednieuwsberichten en acties. Omdat we niet alleen maar dromen, maar ook doen. Een geluk kig en actief 2014 gewenst met veel vrijheid en respect voor iedereen! © AI / Karen Veldkamp

DE TOEKOMST VAN MENSENRECHTEN

Elke Kuijper Hoofdredacteur

Cambodja: Yorm Bopha op borgtocht vrij Een grote opluchting voor de Boeung Kak-gemeenschap: de Cambodjaanse activiste Yorm Bopha werd op 22 november 2013 op borgtocht vrijgelaten. Yorm Bopha werd in december 2012 tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld omdat ze een aanslag op twee mannen zou hebben gepland. Maar daar is geen enkele aanwijzing voor. De werkelijke reden voor haar veroordeling is haar vreedzame strijd tegen gedwongen huisuitzettingen in de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh. Amnesty is verheugd dat Yorm Bopha is vrijgelaten, maar vindt het teleurstellend dat de aanklacht gehandhaafd blijft. Yorm Bop ha bedankte Amnesty en haar vrijwilligers voor alle steun. ‘Jullie inzet heeft tot succes geleid, zo blijkt uit mijn vrijlating. Maar mijn zaak is nog niet voorbij. Blijf mij, mijn gemeenschap en andere Cam bodjanen alstublieft steunen. We kunnen het meeste bereiken als we allemaal samenwerken.’ Amnesty blijft actievoeren totdat Yorm Bopha onvoorwaardelijk is vrijgesproken. © AI

dromen

Turkije: gerechtigheid voor familieleden Engin Çeber Een historische uitspraak van het Turkse Hooggerechtshof van Beroep op 11 november 2013: de veroordeling van de ambtenaren, die de moord op Engin Çeber op hun geweten hebben, blijft gehandhaafd. Çeber overleed in 2008 nadat hij was gemarteld. Een gevangenisdirecteur en twee bewakers kregen daarvoor levenslange gevangenisstraffen. Negen andere ambtenaren kregen straffen variërend van vijf maanden tot twaalfenhalf jaar. Dit is de eerste keer dat zo’n veroordeling plaatsvindt in Turkije, waar daders van marte lingen vaak ongestraft blijven. Engin Çeber was 29 jaar toen hij werd gearres teerd en gevangengezet in september 2008. Samen met andere leden van een linkse politieke organisatie vroeg hij tijdens een persconferentie om berechting van de politieagenten die Ferhat Gerçek neerschoten in 2007. Gerçek, die ook lid was van de organisatie, raakte verlamd. De zus van Engin Çeber vertelde Amnesty dat de beslissing van het Hooggerechtshof heel belangrijk is, al krijgt ze haar broer er niet mee terug. ‘Ik ben erg dankbaar voor alle acties die Amnesty voerde voor gerechtigheid.’

Palestijnse autoriteit: Ahmad Qatamesh vrijgelaten Op 27 december werd hij begroet door vrienden en familie: Ahmad Qatamesh is weer een vrij man. Hij werd zonder aanklacht of proces sinds april 2011 vastgehouden door de Israëlische autoriteiten. De Pales tijnse academicus Ahmad Qatamesh is een linkse politiek commentator, die alleen vastzat vanwege zijn politieke overtuigingen. Zijn lidmaatschap van een linkse Palestijnse politieke partij zou de reden van zijn arrestatie zijn geweest. Qatamesh zegt dat dit niet de reden is, en hij beweert dat hij nooit heeft opgeroepen tot geweld. Zijn vrouw, Suha Barghouty, liet iedereen die zich heeft ingezet voor haar mans vrijlating weten: ‘Met blijheid informeer ik jullie over de vrijlating van Ahmad. Daarom wil ik mijn waardering sturen voor alle steun die jullie ons gaven in deze moeilijke tijd. Bedankt, en ik wens jullie een gelukkig nieuwjaar.’

Stephen Hopgood.

Cover LHBT-activist Frank Mugisha denkt er niet over om uit Oeganda te vluchten. Hij blijft zich ‘tot het einde’ inzetten voor homorechten. © AI / Jorn van Eck

2 | AMNESTY IN ACTIE februari 2014

inhoud

meer goed nieuws op www.amnesty.nl/goednieuws AMNESTY IN ACTIE februari 2014 | 3

jacht op journalisten

Eskinder Nega is journalist. Hij berichtte in 2011 over de Arabische Lente en stelde dat iets soortgelijks kan plaatsvinden in zijn land Ethiopië als het regime niet hervormt. Vlak daarna is hij opgepakt. Op grond van de antiterrorismewetgeving werd hij veroordeeld tot achttien jaar gevangenschap.

Een brief vanuit een Ethiopische gevange nis, aan The New York Times: ‘Ik zit gevan gen, samen met zo’n tweehonderd anderen. We zitten in een brede hal die op een pak huis lijkt. Er zijn slechts drie toiletten, voor ons allemaal. De meeste gevangenen slapen op de grond. Die is nog nooit schoon gemaakt. Zo’n duizend mensen delen de kleine luchtruimte hier in de Kaliti-gevange nis. Je kunt wel bedenken wat ons lot is als er een besmettelijke ziekte uitbreekt.’ De briefschrijver is Eskinder Nega, een van de mensen voor wie Amnesty dit jaar actievoert. Amnesty beschouwt hem als gewetensgevan gene. Vanaf maart vraagt Amnesty extra aandacht voor het lot van individuele men senrechtenactivisten, zoals Eskinder Nega.

Enorme toewijding De afgelopen tien jaar zat Eskinder acht keer gevangen. Zijn laatste gevangenname was in september 2011. Pas in juli 2012 hoorde hij zijn vonnis voor ‘terroristische daden’ en ‘hoogverraad’. Hij kreeg daarvoor achttien jaar celstraf. De reden? Hij gaf speeches en schreef artikelen waarin hij kritiek uitte op de overheid en pleitte voor vrijheid van meningsuiting in Ethiopië. In zijn brief vanuit de gevangenis vertelt hij daarover: ‘Ik heb nooit samengezworen om de overheid omver te werpen. Ik bracht 4 | AMNESTY IN ACTIE februari 2014

alleen verslag uit over de Arabische Lente en opperde dat zoiets ook in Ethiopië kan plaatsvinden als het autoritaire regime geen hervormingen doorvoert. Het voor naamste bewijsmateriaal dat de staat tegen mij gebruikte was een YouTube-video waar in ik dit zei op een openbare vergadering. Daarnaast zette ik vraagtekens bij de bizarre bewering van de overheid dat gedetineerde journalisten terroristen zijn.’ Eskinder is een optimist, vertelde Birtukan Mideksa, een vriendin van Eskinder, aan Amnesty. Birtukan was nog niet zo lang geleden zelf ook gewetensgevangene. ‘Eskinder is een van de meest integere mensen die ik ken in mijn land. Hij gelooft in het goede in ieder mens. En dat merk je in zijn persoonlijke leven en zijn activisme. De liefde voor zijn land is heel groot, net als zijn toewijding om mensen een goed leven te laten leiden. Hij begon niet als activist die enkel kritiek leverde op de overheid. Hij gaf haar altijd het voordeel van de twijfel. Hij was ongelooflijk toe gewijd om zijn standpunten en ideeën te uiten.’ Dat kwam hem duur te staan.

steun Opkomen voor mensenrechtenacti visten en slachtoffers van mensen rechtenschendingen, dat is de kern van het werk van Amnesty. Want hoe meer protesten terecht komen bij autoriteiten, hoe groter de kans op vrijlating of betere behandeling. In de campagne die in maart van start gaat wordt actiegevoerd voor activisten die al langer onterecht vastzitten, zoals Eskinder Nega uit Ethiopië. Ook wordt er aandacht besteed aan andere actuele individu ele schendingen van mensenrechten. Wij houden u op de hoogte!

Journalisten Serkalem Fasil (links) en Eskinder Nega houden hun zoon Nafkot vast. Serkalem beviel van Nafkot toen zij en Eskinder in de gevangenis zaten wegens ‘terrorisme’.

leven. Met een dieptepunt in 2005. Toen zaten Eskinder, zijn vrouw Serkalem Fasil en hun vriendin Birtukan in de gevangenis na deelname aan een vreedzaam protest tegen onrechtmatige verkiezingsuitslagen. Honder den andere journalisten en oppositieleden werden ook opgepakt. In de beginperiode van hun gevangenschap mochten ze geen advocaten of familieleden spreken. Eskinder zat maandenlang in eenzame opsluiting. Zijn zwangere vrouw zat in een cel met zo’n ze ventig andere gevangenen. Ze beviel er van hun zoon; Nafkot. Serkalems moeder zorgde voor hem. Pas twee jaar later, in 2007, werden Eskinder en Serkalem vrijgelaten.

Een flink aantal journalisten is veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraffen onder andere op grond van ‘terrorisme’. Zij worden vervolgd omdat ze kritiek leveren op de overheid, oproepen tot hervormingen of omdat ze een band hebben met vreedzame protestbewegingen. Ook politieke oppositie leden worden regelmatig voor dit soort ‘misdrijven’ gestraft. Het meeste bewijs materiaal dat in de rechtszaal tegen hen wordt gebruikt, is schamel. Bewijsmateriaal bestaat uit voorbeelden van de journalisten of opposanten die gebruik maken van hun recht op vrijheid van meningsuiting of vereniging.

Voor hun arrestatie in 2005 gaven Eskinder en Serkalem een krant uit. De overheid verklaarde die illegaal. Dit was, net als zijn arrestatie in 2011, mogelijk door de anti terrorismewetgeving. De autoriteiten verleen den hen geen vergunning voor het opzetten van een nieuwe krant. Eskinder moest daar om zijn toevlucht zoeken tot het schrijven van blogs en andere online publicaties.

De Ethiopische regering beperkt de vrijheid van meningsuiting al jaren door de activi teiten van onafhankelijke media en politieke oppositiepartijen ernstig te onderdrukken. Een afwijkende mening wordt niet getole reerd. De overheid zet (mogelijke) tegen standers gevangen. Sommige mensen verdwijnen na hun arrestatie. Vreedzame protesten worden onderdrukt. Willekeurige arrestatie en detentie zijn alledaagse fenomenen, en martelingen en andere mishandelingen in gevangenissen komen veel voor.

Terroristen

Alledaagse onderdrukking

Bedreigingen, intimidaties en vervolgingen maken al jarenlang deel uit van Eskinders

Serkalem en Eskinder zijn zeker niet de enige belaagde journalisten in Ethiopië.

Volhouden Vorig jaar schreef Eskinder vanuit de gevangenis: ‘Ik zal leven om het licht aan het einde van de tunnel te zien. Misschien wordt het een lange zit, misschien niet. Wat de omstandigheden ook zijn, ik blijf volhouden!’ Pimm Westra

Wilt u iets doen? Stuur dan een brief naar de Ethiopische autoriteiten. Een voorbeeldbrief vindt u op pagina 14.

AMNESTY IN ACTIE februari 2014 | 5

voor de schermen met Emile Affolter (28). Hij studeerde

politicologie in Amsterdam. Als kind wilde hij politieman worden en met sirenes door de stad rijden. Hij leest ieder jaar twee biografieën van Amerikaanse presidenten. Sinds twee jaar werkt hij als persvoorlichter en woordvoerder voor Amnesty.

Emile Affolter is persvoorlichter bij Amnesty: ‘Ik ben van de smaak van de dag.’

Waarom ben je bij Amnesty gaan werken? ‘Na mijn studie werkte ik zo’n vijf maanden als vrijwilliger op de afdeling Politieke Zaken bij Amnesty. Daarvoor had ik stage gelopen bij een lobbyistenkantoor waar ik voor bedrijven werkte. Heel leuk, maar ik wilde liever werk doen waarvan ik denk dat het nuttig is en waar ik meer kan doen dan alleen geld verdienen. Veel studiegenoten wilden bij een ngo werken of zeehondjes redden. Dat heb ik helemaal niet. Ik wilde graag bij Amnesty werken omdat de combi natie van actie en onderzoek uniek is.’ Wat houdt je werk als persvoorlichter in? ‘Als persvoorlichter werk ik veel samen met lobbyisten omdat een groot aantal onderwerpen dat in de media komt ook in de Tweede Kamer wordt besproken. Daarnaast maak ik persberichten, sta ik journalisten te woord en houd ik me bezig met Amnesty’s campagnes. Verder probeer ik Amnesty-rapporten en -acties onder de aandacht te brengen. Acties moeten in de krant, op televisie of op internet komen te staan. Samen met twee collega’s beheer ik ook de sociale media van Amnesty.’ Waarom is het zo belangrijk voor Amnesty om zichtbaar te zijn? ‘Mensen voor wie we actievoeren zien de acties en dat steunt ze. 6 | AMNESTY IN ACTIE februari 2014

Het is ook belangrijk dat mensen in Nederland zien wat Amnesty doet. Ik word ’s morgens niet wakker met de gedachte dat ik de wereld ga redden. Mijn doel is ervoor te zorgen dat mensenrechten meer gerespecteerd worden. En we doen ook veel werk voor zaken die niet op de voor pagina staan of het journaal domineren.’ Wanneer gaf je jezelf een schouderklopje? ‘Op de allereerste Gay Pride in Kiev, Oekraïne. Ik was daar om politiegeweld te monitoren. Erg succesvol: er werd geen geweld gebruikt. Daar ben ik erg trots op, al heb ik er natuurlijk niet in mijn eentje voor gezorgd. Er is minder kans op politie geweld als er buitenlanders en journalisten bij zijn, want die hebben een afschrikkende werking. Er liepen honderd mensen mee met de Gay Pride, tegen zo’n twaalfhonderd politieagenten. De locatie werd pas op het laatste moment bekend en toch waren er een paar honderd tegendemonstranten. De Gay Pride in Kiev was veel minder uit bundig dan die in Nederland, en we liepen ongeveer tweehonderd meter langs een snelweg. Daarna werd iedereen weer in bussen weggebracht. Het klinkt misschien knullig en het is niet perfect, helemaal niet, maar er was wél voor het eerst een Gay Pride in Kiev en dat is een stap.’

Wat was een nachtmerrie? ‘Soms doe ik ergens mijn best voor en dan merk ik dat de invloed beperkt is, als persoon en organisatie. Een goed voorbeeld hiervan is Syrië: wij zijn daar heel hard mee bezig en de internationale gemeenschap is niet in staat om iets aan het conflict te doen. Daar lig ik wel eens wakker van. Wij doen onder zoek en geven bekendheid aan situaties. Ik doe mijn best om te zorgen dat verhalen via (sociale) media de wereld in komen en verspreid worden. Maar iedereen weet wat er in Syrië gebeurt; dat zie je elke dag op de televisie en internet. Dan zakt de moed me soms wel eens in de schoenen. Gelukkig bereikt Amnesty in Syrië soms wel iets met een individueel geval en dat is fantastisch.’ Wat was het meest spannende moment? ‘Ik was in Moskou toen koning WillemAlexander president Poetin bezocht ter afsluiting van het Nederland-Ruslandjaar. Ik zat in de metro met de directeur van Amnesty Rusland en een Amnesty-vrijwilli ger. We waren onderweg naar een brug vlakbij het Kremlin waar we actie zouden voeren. Het was spannend omdat je in Rusland alleen maar eenpersoonsprotesten mag houden. We hadden een actiebord met daarop teksten over het bezoek van de koning en de repressie onder het Poetinregime. Zo’n eenvoudige actie kan raar lopen. Het risico was vooral groot voor de vrijwilliger die mee was. Ik kan weer terug naar Nederland, maar zij woont, studeert en werkt in Rusland. Uiteindelijk verliep het gelukkig probleemloos.’ Wat doe je in de toekomst? ‘Ik wil natuur lijk de baas worden: de nieuwe Eduard Nazarski. Echt’, zegt Emile lachend. ‘Ik denk vaak dat ik weet hoe alles moet. En als je dat denkt, dan moet je ook de ambitie hebben om uiteindelijk directeur te worden. Ik weet veel van mensenrechten en ik denk dat ik weet wat voor organisatie Amnesty is en hoe zij moet functioneren. Geef me tien jaar.’ Pimm Westra

De familie van Eric Doon heeft al generaties een viskwekerij in de Nigerdelta, maar deze is vernietigd door een olielek van Shell-pijplijnen.

eerlijk investeren

U heeft een verzekering bij Aegon, een spaarrekening bij ING. Sommige financiële instellingen investeren in bedrijven die wapens leveren aan dictators. Of die het milieu vervuilen. Nemen uw bank en verzekeraar mensenrechten serieus?

Veel financiële instellingen investeren en beleggen geld in bedrijven die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen. Bijvoorbeeld in Shell, een bedrijf dat betrokken is bij schendingen van de rechten van de lokale bevolking in de Nigerdelta. Al decennialang wordt daar door grote bedrijven olie gewonnen. Dat heeft veel geld op geleverd waar de lokale bewoners van het gebied echter niet van profiteren. Integendeel: de mensen in de olierijke gebieden zijn slachtoffer geworden van grootschalige vervuiling van hun leef gebied, en van conflicten en armoede. Stel uw bank investeert flink in Shell. Hoe weet u dan als consument of uw bank wel genoeg doet om deze lokale bevolking te helpen?

Praktijkonderzoek mensenrechten In december 2013 publiceerden de Eerlijke Verzekeringswijzer en de Eerlijke Bankwijzer een gezamenlijk praktijkonderzoek over mensenrechten. Daarbij werden investeringen in tien grote delfstof winnende bedrijven onderzocht. Er werd nagegaan wat banken en verzekeraars in Nederland doen om ervoor te zorgen dat deze bedrij ven mensenrechten respecteren in de landen waar ze de delfstoffen winnen. Conclusie: verreweg de meeste onderzochte financiële instellingen investeren ‘al te makkelijk’ in delfstofwinnende bedrijven die het niet zo nauw nemen met de mensenrechten. SNS Reaal sprong er in positieve zin uit, omdat zij zowel voor de verzekerings beleggingen als voor het vermogensbeheer een 10 haalde, de hoog ste score. Vier grote verzekeraars wilden niet aan het praktijkonder zoek meewerken: Delta Lloyd, en de drie grote buitenlandse verzekeraars in Nederland; Allianz, Generali en Legal & General.

een 1 scoorde voor haar vermogensbeheer), zich middels een tweet laatdunkend uit over het onderzoek, terwijl een woordvoerder van Aegon juist liet weten dat het onderzoek ‘qua relevantie en kwaliteit het beste praktijkrapport tot nu toe’ had opgeleverd. Positief is ook dat vier grote financiële instellingen, waaronder ABN Amro, schriftelijk toezegden om vanaf 2014 meer te doen om te voorkomen dat zij door hun investeringen diensten verlenen aan delfstofwinnende bedrijven die betrokken zijn bij mensen rechtenschendingen.

Wat kunt u doen? Via de websites van de beide Eerlijke Wijzers kunnen klanten in actie komen en hun bank of verzekeraar aanspreken op de resul taten en scores van het onderzoek. Zo schreven tot begin januari al ruim tweeduizend mensen hun verzekeraar aan via de website. Hoe moeilijk het misschien ook lijkt, er kan wel degelijk verbetering worden aangebracht in de wijze waarop bedrijven, inclusief financiële instellingen, hun verantwoordelijkheid nemen om mensenrechten te respecteren. Zo kunt u als klant van een bank of verzekeraar iets doen voor de lokale bevolking in de Nigerdelta, die haar omgeving en drinkwater door de jaren heen ernstig vervuild heeft zien worden door bedrijven als Shell. U kunt uw bank of verzekeraar erop aan spreken als zij geld investeert in bedrijven die de mensenrechten schenden. Moedig de financiële instelling aan deze bedrijven ertoe te zetten de mensenrechten, waar ook ter wereld, te respecteren. Elke Kuijper

Reacties op onderzoek Het onderzoek heeft tot uiteenlopende reacties van de financiële instellingen geleid. Zo liet een woordvoerder van ABN Amro (die

Kijk op www.eerlijkeverzekeringswijzer.nl of www.eerlijkebankwijzer. nl voor meer informatie en om actie te ondernemen. AMNESTY IN ACTIE februari 2014 | 7

wereldwijde actie In de hele wereld kwamen mensen bijeen op 10 december, Internationale Dag van de Mensenrechten. Honderdduizenden actievoerders deden mee aan Amnesty’s schrijfmarathon, om in totaal 2,1 miljoen brieven te schrijven. Dit alles onder het motto: schrijf een brief, verander een leven. Het idee van de schrijfmarathon ontstond twaalf jaar geleden in Polen. Inmiddels is de jaarlijkse schrijfmarathon uitgegroeid tot het grootste mensenrechtenevenement in de wereld. Zo sloegen Amnestyvrijwilligers en studenten de handen ineen in Togo (2). In Chili namen bekende artiesten deel aan schrijfacties op een festival (3). In Kathmandu, Nepal, schreven actiegroepen brieven nadat ze de straat op waren gegaan (4). Studenten van de politie academie in Mongolië schreven voor mensenrechten (6), net als vrijwilligers in onder andere Israël (7), Taiwan (1), Brazilië (5) en Zuid-Korea (8). Ook in Nederland kwamen we massaal in actie. Lees daarover meer op de volgende pagina. Foto’s: © Amnesty International / AF Rodrigues

ALLE SCHIJNWERPERS OP RUSLAND

President Poetin verleende amnestie ter ge legenheid van de twintigste verjaardag van de Russische grondwet. Onder de amnestie wet vallen kwetsbare groepen, zoals zwangere vrouwen, moeders, invaliden en ouderen die gevangenisstraffen tot vijf jaar uitzitten. Vrijgelaten zijn onder anderen de bandleden van Pussy Riot, zakenman Mikhail Khodorkovski, enkele gevangenen van de Bolotnaya-zaak en bemanningsleden van het Greenpeace-schip Arctic Sunrise. Bekende Nederlanders onder wie Patrick Lodiers, mengden zich op 10 december tussen Amnesty’s brievenschrijvers.

24 uur de pen op papier Het is half tien ’s morgens, 10 december 2013. Er staat een rij voor de deur van het Amnesty-kantoor in Amsterdam. Op de kantoorramen hangen gezichten van activisten voor wie actie wordt gevoerd. Dertig jongeren, verpakt in sjaals en winterjassen, wachten geduldig tot ze naar binnen kunnen. Zij trappen de 24-uurs schrijfmarathon af.

ging zijn, vinden Skype-gesprekken plaats met onder anderen de zus van de Russische gevangene Mikhail Kosenko en Amnesty Turkije. Er komt een videoboodschap binnen van de kinderen van de Saudische Mohammad al-Qahtani. Zij zeggen dat ze zich ontzettend gesteund voelen door alle aandacht. En dit geeft kracht, volgens Lucas: ‘Dan weet je meteen weer waarom je schrijft.’

Op deze Internationale Dag van de Mensenrechten komen mensen wereldwijd in actie om slachtoffers van mensenrechtenschendingen een hart onder de riem te steken en om autoriteiten aan te zetten tot actie. Mensen in heel Nederland maken zich klaar om in 24 uur tijd zo veel mogelijk brieven te schrijven. Om tien uur gaat de schrijfmarathon van start. De ruimtes in het Amnesty-kantoor lopen vol met mensen die plaatsnemen aan de schrijftafels of neerploffen in de zithoeken.

Het blijft 24 uur lang druk op het Amnesty-kantoor, waar echte doorzetters tot in de late uurtjes worden vermaakt door dj’s en live bandjes. Lucas vindt de schrijfmarathon een goed initiatief. ‘Terwijl ik aan tafel zit, hoor ik reacties van mensen die al tien jaar geen brief meer hebben geschreven met een pen. Dan is het gewoon leuk om te horen dat ze dat nu wel doen.’ Zelf stopt hij soms vijf tot tien minuten met schrijven. ‘Om te stretchen’, lacht hij, ‘ik zit constant voorover gebogen en krijg last van mijn nek.’

Een van hen is Lucas Dols (33) uit Amsterdam. Hij maakt deel uit van een van de schrijfteams. Van zijn team is hij de enige die 24 uur lang door blijft schrijven. ‘Ik besloot mee te doen omdat ik heel erg geloof in het met de hand schrijven van brieven. Als duizenden geschreven brieven ergens aankomen, dan maakt dat waarschijnlijk meer indruk dan e-mails. Ik kan nu fysiek iets voor anderen doen.’ Terwijl de schrijvers zich verdiepen in de cases en pennen onophoudelijk het witte papier vullen, wisselen artiesten en muzikanten elkaar op het podium af. Op de achtergrond klinkt het zoemende geluid van de tatoeëerpen: wie wil kan ook een Human Rights Tattoo laten zetten.

Op 11 december om 10 uur ’s morgens worden de laatste bemoe digende woorden op papier gezet. Honderdduizenden mensen kwamen wereldwijd in actie. In Nederland werd op honderdzestig verschillende locaties geschreven. Ruim zevenhonderd mensen schreven bijna zesduizend brieven en kaarten in Amsterdam op het Amnesty-kantoor. Wereldwijd werden er ruim 2,1 miljoen brie ven geschreven. Lucas schreef in zijn eentje zo’n honderdtachtig brieven. Of hij er dit jaar weer bij is? ‘Ja, zeker. Dan neem ik meer vrienden mee en blijf ik weer 24 uur.’

Een aantal bekende Nederlanders komt langs om te schrijven. Onder hen Patrick Lodiers, Paulien Cornelisse, Youp van ’t Hek, Bryan Roy en Frénk van der Linden. Teams van politieke partijen en Greenpeace houden ook tafels bezet. Terwijl de pennen in bewe 10 | AMNESTY IN ACTIE februari 2014

Russische gevangenissen en strafkampen lijken in december leeg te lopen. Goed nieuws voor ruim twintigduizend Russische gevangenen. Onder hen enkele activisten voor wie Amnesty actievoerde. Speelt Poetin het slim, zo vlak voor de Spelen?

Pimm Westra

Charmeoffensief Niet iedereen is even blij met zijn of haar vrijlating. Maria Alekhina en Nadezhda Tolokonnikova, van de punkband Pussy Riot, werden drie maanden voor het einde van hun straf vrijgelaten. In 2012 werden ze veroordeeld tot twee jaar strafkamp vanwege ‘hooliganisme’. Alekhina vertelt in een interview met The New York Times dat ze Poetins actie niet als humaan of barm hartig ziet, maar als een leugen. ‘Ik denk dat dit een poging is om de reputatie van Rusland een beetje op te vijzelen voordat de Olympische Spelen in Sotsji beginnen. Met name voor de West-Europeanen. We hebben niet gevraagd om gratie. Ik had liever mijn straf uitgezeten, ik heb de genade van Poetin niet nodig.’ Is Poetin inderdaad bezig met een charme offensief? Zijn timing is in ieder geval op merkelijk. Hij lag flink onder vuur nadat hij in 2012 wetten invoerde die het recht op vrijheid van meningsuiting, vergadering en vereniging ernstig beperkten. Critici van het Poetin-regime werd de mond gesnoerd, ngo’s die geld uit het buitenland ontvangen, kregen het stempel ‘spion’, homo’s werden terug de kast in gestuurd, demonstreren is praktisch onmogelijk gemaakt en websites die het regime niet bevallen, kunnen geblok keerd worden. Alle ogen zijn gericht op Rus land in de aanloop naar de Winterspelen.

schrijvers, bedankt! Kijk voor foto’s, filmpjes en

De grote Poetin-show

reacties op www.amnesty.nl/schrijfmarathon.

Het sportevenement is Poetins parade paardje; het moet een afspiegeling zijn van

Maria Alekhina (Pussy Riot) laat zich de mond niet snoeren. Vlak na haar vrijlating uitte zij kritiek op het Poetin-regime.

zijn persoonlijke succes. Een teleurstelling dus, dat regeringsleiders en staatshoofden van onder andere de Verenigde Staten, België, Frankrijk en Duitsland de Spelen boycotten of het ‘te druk’ hebben om aan wezig te zijn. President Obama stuurt wel een paar openlijk homoseksuele sporters naar Sotsji en Engeland stuurt een minister die naam maakte met het homohuwelijk. De negatieve publiciteit lijkt Poetins droom in gevaar te brengen. Naast de nieuwe amnestiewet onder tekende Poetin begin 2014 ook een decreet dat ruimte moet geven voor demonstraties tijdens de Olympische Winterspelen. Tegenstrijdig, aangezien het Kremlin alle demonstraties daar in augustus 2013 nog verbood uit ‘veilig heidsoverwegingen’. Protestgroepen moeten hun demonstraties dan wel tot in detail afstemmen met de lokale autoriteiten en zij mogen alleen op aan gewezen plekken protesteren, dertien kilometer buiten Sotsji. Of critici toe stemming krijgen voor protestacties, valt nog te bezien.

Post-Sotsji Van 7 tot 23 februari zal Rusland nog in de schijnwerpers staan. Wat er eind februari gebeurt, als de camera’s niet meer draaien en internationale journalis ten zijn weggegaan, blijft een vraag. Het verleden leert dat er voor echte verande ring van een schrijnende mensenrechten situatie meer nodig is dan tijdelijke media-aandacht. Want ook in China worden mensenrechten nog altijd grof geschonden, ondanks de belofte tijdens de Spelen in Beijing in 2008 om mensen rechten en vrije media meer te respecte ren. Reden genoeg om Rusland in de gaten te houden en actie te blijven voeren. Want de vrijlating van een aantal gewetens gevangenen betekent niet dat de repressie in Rusland ten einde is. Pimm Westra

Artyom Savyolov, Mikhail Kosenko en vele andere vreedzame activisten zitten nog steeds vast. Vraag om hun vrijlating via www.amnesty.nl/rusland AMNESTY IN ACTIE februari 2014 | 11

oeganda: uit de kast, in de bak

‘Een homoseksueel is hetzelfde als een pedofiel. Homo’s zijn uit op het rekruteren van jongeren om homoseksualiteit te verspreiden. Homo’s zijn on-Afrikaans. Homo-zijn is geen mensenrecht. Homo’s moeten worden gevangengezet en gedood.’ Een greep uit het homofobe gedachtengoed dat in Oeganda heerst. Het is een warme avond in oktober, twee jaar geleden, als Frank Mugisha de tabloid Rolling Stone onder ogen krijgt. De kop: ‘Hang ze op!’. De namen van Mugisha en negenennegentig andere (veronderstelde) homoseksuele Oegandezen zijn gepubli ceerd. David Kato, een vriend van Mugisha, begint dreigementen te ontvangen. Hij staat op dat moment bekend als de eerste Oegan dees die openlijk voor zijn geaardheid uitkomt en is daarom de bekendste homo rechtenactivist. Drie maanden na de publi catie wordt hij vermoord. Thuis wordt zijn hoofd met een hamer ingeslagen. Sindsdien staat Frank Mugisha bekend als grootste voorvechter van homorechten in Oeganda. ‘De dood van David maakte me bang, paranoïde zelfs,’ vertelde Mugisha eerder aan Amnesty in Actie. ‘Daarna her pakte ik me. Davids dood overtuigde me nog meer van mijn taak. Ik werk nu twee keer zo hard.’ En dat blijkt nodig te zijn. Op vrijdag 20 december 2013 stemde het Oegandese parlement voor een omstreden antihomowet.

Levenslang De Oegandese president Yoweri Museveni deelde echter op 17 januari mee, dat hij weigert de antihomowet te ondertekenen. Hij stuurde een brief naar de Kamer waarin hij kritiek uit op het besluit van de voorzitter om de wet aan te nemen. Er waren onvol doende parlementsleden aanwezig tijdens 12 | AMNESTY IN ACTIE februari 2014

de stemming eind december. Museveni wil dat de wet wordt gewijzigd. Hoe deze er volgens hem uit moet komen te zien, is niet bekend. In de laatst bekende versie van de wet kan homoseksualiteit bestraft worden met een levenslange gevangenis straf. Maar niet alleen homo’s en lesbiennes zijn de dupe. Iedereen die weet dat iemand homoseksueel is, moet dit binnen 24 uur aan de autoriteiten melden. Gebeurt dat niet, dan kan er een gevangenisstraf van drie jaar worden opgelegd, of een hoge boete. De wet verplicht dus ook docenten, huis bazen, familie en vrienden om aangifte te doen van het feit dat iemand homoseksueel is. Preventie en behandeling van hiv zou, na invoering van de wet, illegaal worden. Homoseksualiteit was in Oeganda al straf baar. Met de nieuwe wet kan het nog strenger bestraft worden. Daarnaast is de wet een vrijbrief om te discrimineren en zet deze aan tot haat en geweld tegen LHBT’ers (lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders). Sinds 2009 ligt de wet al op de plank. Maar een eerste versie werd door de internationale gemeen schap veroordeeld, onder andere omdat die wet de doodstraf bevatte. En de laatste versie van de wet redde het dus ook niet. Vermoed wordt dat president Museveni de wet weigerde te tekenen omdat hij vreest voor terugtrekking van financiële steun uit het buitenland. Lokale LHBT-organisaties zijn geen voorstander van zo’n terugtrek

Oegandese dagbladen zoals Rolling Stone en The Red Pepper plaatsten namen, adressen en foto’s van homoseksuelen.

king omdat het de burgers van Oeganda treft en LHBT’ers het mikpunt van wraak kunnen worden.

Lifestyle Religieuze leiders oefenden al enige tijd druk uit op de president om de antihomowet wel te ondertekenen. Dat is niet verrassend, want homohaat in Oeganda wordt steeds

In het conservatieve christelijke land pro beren homorechtenactivisten, ondanks alle haat, te blijven geloven. Kasha Nabagasera is een van hen. Zij is met Frank Mugisha een van de weinige homorechtenactivisten in Oeganda die zich publiekelijke inzetten. Nabagasera gaat bijna niet meer naar de kerk. Niet omdat ze haar geloof verloren is. ‘Voor mij draait het om liefde, maar in de

President Yoweri Museveni: ‘homoseksuePresident Yoweri Museveni: ‘homoseksuelen zijn abnormale len zijn abnormale mensen, maar ze kunnen worden gered.’

mensen, maar ze kunnen worden gered.’ opnieuw aangewakkerd en gevoed door fundamentalistische prekers en intole rante, homofobe politici. Homoseksuelen worden gemarteld, vermoord, verkracht en gevangengezet, simpelweg omdat ze homo zijn. Er heerst een sterke overtui ging dat niemand homoseksueel geboren wordt. Homoseksualiteit wordt vaak ge zien als een lifestyle die is overgewaaid uit het westen, of homoseksuelen zijn bezeten door de duivel. En dus kan het genezen worden. Zo schreef ook president Museveni in zijn brief dat homoseksuelen ‘abnormale’ mensen zijn, die ‘gered’ kunnen worden door ze economische kansen te bieden.

kerk wordt nu alleen maar haat gepredikt.’ De activiste wordt aanhoudend bedreigd. Ook Nabagasera verscheen in de krant Rolling Stone als vermeend homoseksueel. De bedreigingen begonnen echter al lang voor deze publicatie. ‘Ik ontsnapte drie keer aan verkrachtingen. Ik ben zo vaak geslagen, dat ik het me niet meer herinner. Mijn fami lie heeft me gelukkig niet laten vallen.’

maken homoseksuele relaties met weder zijdse instemming strafbaar. Het is van groots belang dat er stappen worden gezet om LHBT’ers te beschermen tegen geweld en discriminatie.’ Ook de organisatie Sexual Minorities Uganda (SMUG) roept de president op de wet niet te tekenen. ‘Ik ben diep verontwaardigd en teleurgesteld dat het Oegandese parlement op deze onwetende en onredelijke manier gehandeld heeft,’ zegt Frank Mugisha, die tevens directeur is van SMUG. Ook nu Museveni heeft geweigerd de wet te onder tekenen, is het volgens Mugisha nog geen tijd om feest te vieren. ‘We zullen tot het einde tegen deze wetgeving vechten.’ Pimm Westra

Amnesty heeft in samenwerking met COC het Pride Fonds opgericht dat LHBT-activisten steun biedt. Meer weten? www.amnesty.nl/ pridefonds

Stappen zetten Volgens een woordvoerder van de Verenigde Naties moeten er meerdere zaken verande ren. ‘Oeganda zou uit de huidige strafwet ook de achterhaalde bepalingen uit de koloniale tijd moeten schrappen, want deze AMNESTY IN ACTIE februari 2014 | 13

JOURNALIST, DUS TERRORIST

Schrijf naar de Ethiopische autoriteiten en vraag om Eskinder Nega’s vrijlating.

Wat kunt u doen? Schrijf een brief aan de minister-president. Vraag hem om de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrij lating van Eskinder Nega en roep hem op een einde te maken aan de bedreigingen en vervolgingen van journalisten en mensen rechtenactivisten.

Voorbeeldgroet Estimadas y estimados amigos, quiero enviarles mi solidaridad

con respecto a las amenazas y otros actos de intimidación

que sufren como defensores de derechos humanos.

Comunidad de Paz de San José de Apartadó

AA 243 de Apartadó

Eskinder Nega zit al tweeënhalf jaar onterecht gevangen onder barre omstandigheden.

Vreedzaam demonstreren Met name een artikel dat Eskinder begin februari 2011 op een website plaatste, was de autoriteiten een doorn in het oog. In het artikel schreef hij over de protesten in Egypte en de verklaring van het Egypti sche leger dat zij geen geweld zou gebrui ken tegen demonstranten. Het Ethiopische leger zou volgens Eskinder hetzelfde moeten doen als er in Ethiopië protesten zouden uitbreken. Hij stelde dat het leger het recht op vreedzame demonstraties moet erkennen en dit recht moet beschermen. Zijn artikel eindigde met een oproep aan de generaals: ‘Ga niet tegen je geweten in!’ Hierop werd Eskinder ervan beschuldigd het leger te ondermijnen. Ook zou hij verantwoordelijk worden gehouden als er protesten zouden uitbreken.

De vredesgemeenschap van San José de Apartadó bestaat uit burgers die weigeren partij te kiezen in Colombia’s gewapende conflict dat al ruim veertig jaar duurt. De bewoners lopen constant gevaar.

Een groep van ruim vijftienhonderd Colum biaanse boeren kwam in 1997 samen en richtte een vredesgemeenschap op. Zij wil len niets te maken hebben met het conflict tussen het regeringsleger, paramilitaire groeperingen en guerillabewegingen zoals FARC. De bewoners weigeren om zich te bewapenen of om mensen in het conflict te voorzien van informatie. Tijdens de op richting van de gemeenschap verklaarden de bewoners aan alle partijen dat ze niets met het conflict te maken wilden hebben en geen kant zouden kiezen.

‘Misschien wordt dit het jaar waarin vrijheid van meningsuiting en vereniging wordt gerespecteerd. Misschien wordt dit het jaar waarin Ethiopiërs niet langer wor den gevangengezet vanwege hun politieke overtuiging.’ Dit zei de Ethiopische journalist Eskinder Nega in september 2011. Enkele dagen later werd hij opgepakt. Hij werd vervolgens tot een gevangenisstraf van achttien jaar veroordeeld vanwege ‘terrorisme’, nadat hij in speeches en artikelen kritiek had geleverd op de regering en was opgekomen voor vrije meningsuiting. Ook had hij kritische opmerkingen gemaakt over de antiterrorismewetgeving die volgens hem wordt gebruikt om critici het zwijgen op te leggen. Amnesty beschouwt Eskinder als een gewetensgevangene.

groetenactie

Stuur vóór 1 maart 2014 een brief naar: Prime Minister Hailemariam Desalegn P.O. Box 1031 Addis Ababa Ethiopië Voor meer informatie, adressen en voorbeeldbrieven: www.amnesty.nl/acties

(plaats, datum) Dear Prime Minister, Please allow me to express my concern about Eskinder Nega, who was sentenced to prison on terrorism charges in 2011. I urge you to immediately and unconditionally release Eskinder Nega, as he is being held solely for the peaceful exercise of his right to freedom of expression. I also call on you to stop using criminal proceedings to silence critics, and to end other forms of harassment of journalists and members of civil society including human rights activists.

De gemeenschap wil in vrede samenleven. Maar sinds de oprichting zijn al meer dan tweehonderd leden vermoord of slachtoffer geworden van gedwongen verdwijning. Anderen zijn bedreigd of slachtoffer gewor den van seksueel geweld. Zij kunnen uw steun gebruiken. Stuur een kaart!

Antioquia Colombia (Beste vrienden, ik leef mee in deze tijden van bedreigingen en steun jullie mensenrechtenwerk.)

Meer groeten op www.amnesty.nl/groetenlijst

webshop.amnesty.nl Steun Chicoco-radio Nu in de webshop: een unieke tas gemaakt van oude Amnesty-spandoeken. Elk exemplaar heeft een andere afbeel ding en kleur. De spandoeken werden eerder ingezet tijdens campagnes tegen onrechtmatige huisuitzettingen in sloppenwijken in onder andere Brazilië, Thailand, Kenia en Nigeria. Met deze tas steunt u het Chicocoproject: het eerste radiostation in de Nigeriaanse Nigerdelta. Chicoco-radio wordt gemaakt door en voor de mensen

in de sloppenwijken, met als doel bewo ners bewust te maken van hun rechten.

Help mee en bestel de shopper voor € 17,95.

MEER WETEN OVER ACTIEF ZIJN BIJ U IN DE BUURT: WWW.AMNESTY.NL/REGIO Zie voor de cursuskalender: www.amnesty.nl/infopunt

Thank you for your attention in this matter. Yours sincerely, (naam, adres)

14 | AMNESTY IN ACTIE februari 2014

Amnesty in Actie is een interne uitgave van de Nederlandse afdeling van Amnesty International en geeft achtergrond informatie aan actieve leden | Hoofdredactie Elke Kuijper | Eindredactie Pimm Westra | Redactie Floor Beuming, Bernadette Booij en Moniek van Zijl | Verder werkte mee Ellen Nieuwenhuis | Fotoredactie Jorn van Eck en Karen Veldkamp | Uitgever Ellen Nieuwenhuis | Lay-out Heijdens Karwei, Amsterdam | Druk Senefelder Misset, Doetinchem | Redactie- & Amnesty-secretariaat Keizersgracht 177 (bezoekadres) Postbus 1968, 1000 BZ Amsterdam, T 020 626 44 36, E amnestyinactie@amnesty.nl | Servicecenter T 020 535 21 11, E servicecenter@amnesty.nl | Bankrekening giften 454 000 (IBAN NL42 INGB 0000 454000) t.n.v. Amnesty International, Amsterdam | Verschijningsdata 2014 28/02, 28/03, 29/05, 04/07, 29/08, 26/09, 24/10 | ISSN 1570-6193 Oplage 15.000 | Amnesty in Actie wordt verpakt in recyclebaar kunstfolie waaruit bij verbranding geen giftige stoffen ontstaan.

PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-151

www.pefcnederland.nl

Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door: AMNESTY IN ACTIE februari 2014 | 15

kom in actie op 7 februari. doe niets! www.amnesty.nl/turnoff