Hoop in Venezuela
First lady Burundi schreef niet terug
Mensenrechten voor dummies
wordtver volgd Maandblad over mensenrechten | februari 2016 | Jaargang 49 #02 | Losse nummers € 4‚50 | www.wordtvervolgdmagazine.nl
Schrijfster Saniee: ‘Iraanse vrouwen worden bewuster’ WV_NR02_2016#2.indd 1
20-01-16 16:13
INHOUD
groeten uit... Warschau
Het plein voor de studio’s van de staatstelevisie kleurt rood-wit-blauw. Wit en rood van de Poolse vlag‚ blauw van Europa. En dat laatste maakt het verschil met pro-regeringsmarsen. Hier staan duizenden boze burgers die hun hoop op Europa hebben gevestigd om de democratie in hun land overeind te houden. ‘Dit hebben we sinds het communisme niet meer gezien’‚ zegt Maciej‚ een dertiger die met zijn vriendin de kou trotseert om te protesteren tegen een nieuwe mediawet. ‘De regeringspartij eigent zich de publieke media toe en gooit iedereen eruit die niet denkt zoals de partij voorschrijft.’ Zijn achternaam houdt hij liever voor zich. ‘Je weet maar nooit.’ De Europese Commissie onderzoekt of deze wet in strijd is met de rechtsstaat. Voor de demonstranten is dat geen vraag‚ maar een weet. ‘Democratie is een regering van de meerderheid die de rechten van de minderheid respecteert. Dat laatste is in gevaar’‚ zegt Jolanta Szałkowska‚ een tengere‚ hoogbejaarde vrouw. Ondanks‚ of eigenlijk vanwege haar respectabele leeftijd is ze naar het plein gekomen. De communistische dictatuur heeft haar geleerd wat er kan gebeuren als politie en geheime diensten hun gang mogen gaan. ‘De voorgestelde veranderingen om te mogen spioneren en afluisteren raken de vrijheid van het individu.’ Een andere omstreden Poolse wet die de Europese Commissie gaat onderzoeken maakt het mogelijk zaken voor het Constitutioneel Hof eindeloos te rekken en rechters te straffen. ‘Het hof zou machthebbers op de vingers moeten kunnen tikken. Als het wordt ontmanteld‚ is het individu niets meer’‚ zegt Jerzy Góralski somber. De gepensioneerde ingenieur is een oudgediende van de anticommunistische vakbond Solidarnos´c´. Hij is vol nostalgie en verbijsterd. Zoals velen op het plein.
Ekke Overbeek
‘Ik krijg hier geen letter meer op papier’ Iraanse bestsellerauteur Parinoush Saniee vertrekt naar de Verenigde Staten
14
6
4 6 11 12 14
Cover: © Hossein Fatemi/Panos/HH Bijschrift: drie vrouwen praten bij in het ‘Artiestenpark’ in de Iraanse hoofdstad Teheran. Beeld uit een serie over jonge Iraniërs van de Iraanse fotograaf Hossein Fatemi (zie pagina 6-9).
Venezuela na de omwenteling Politieke gevangenen houden adem in
16
VierVijf ‘Vrij ademen lukt me niet in Iran’ Interview met schrijfster Parinoush Saniee Grunberg Column Mensenrechten voor dummies Een voorpublicatie Winst oppositie Venezuela geeft politieke gevangenen hoop Amnestie hoog op verlanglijst winnende partijen ‘We doen dit voor de generatie na ons’ De missie van de Syrische Reem al-Assil
2 | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 | Inhoud WV_NR02_2016#2.indd 2
20-01-16 16:13
JAKNIKKERS Leven met littekens Nusrat durft haar verminkte handen weer te tonen
26 ‘Als vrienden zijn vermoord‚ wacht ik even met schijven’ Burundese blogster Dacia Munezero
24
19 20 23 24 26 31 32
De Zaak Rwanda-tribunaal verdient meer lof KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips Polman Column ‘Mijn enige wapen is mijn blog’ Burundese Dacia Munezero Verder leven na een zuuraanval Jaarlijks doen 1500 vrouwen aangifte Repliek AmnestyNieuws
Weer of geen weer: iedere vrijdagmiddag demonstreren twee Amnesty-activisten voor de Saudische ambassade in Den Haag. Al anderhalf jaar roepen ze Saudi-Arabië op alle gewetensgevangenen vrij te laten. In het bijzonder staan ze er voor blogger Raif Badawi‚ in 2014 veroordeeld tot tien jaar cel en duizend stokslagen (waarvan hij er tot nu toe vijftig kreeg) voor ‘het beledigen van de islam’. De protesten bleven niet onopgemerkt. Toen de ambassade op de Nationale Dag van het Koninkrijk‚ 29 september‚ een feestje gaf in het Scheveningse Kurhaus haalde de Saudische ambassadeur de kwestie aan in een korte speech. Terwijl in de wereld de vreselijkste dingen gebeuren‚ maken deze demonstranten zich druk over één Saudische gevangene‚ zei hij verontwaardigd tegen de genodigden‚ onder wie buitenlandse diplomaten en vertegenwoordigers van het Nederlandse bedrijfsleven. ‘We waarderen de vrije meningsuiting’‚ voegde hij toe. ‘Maar godslastering valt daar niet onder.’ Als een ambassadeur al in de kramp schiet van twee zwijgende activisten op de stoep‚ hoeveel impact zal een stevig statement van de Nederlandse regering wel niet hebben‚ vraag je je af. Bang hoeven de Saudi’s echter niet te zijn: politieke en handelsbelangen weerhouden Den Haag daar immers van. Slechts af en toe veroordeelt Nederland barbaarse straffen als amputaties van handen en voeten bij dieven‚ steniging van overspelige vrouwen en executies door onthoofding‚ kruisiging of allebei. In dat laatste geval wordt het hoofd eerst weer aan het lichaam vastgemaakt. Nederland is geen uitzondering. De meeste westerse landen‚ de VS en Groot-Brittannië voorop‚ weigeren Riyad te bekritiseren. Zie ook de tamme reacties op de massa-executie van 47 terdoodveroordeelden begin januari. Misschien is het gebrek aan westerse kritiek zelfs de oorzaak van de Saudische verontwaardiging over de twee demonstranten in Den Haag. Een staat die zelden wordt tegengesproken‚ ziet elke vorm van kritiek algauw als een persoonlijke aanval en gaat zich gedragen als een leidinggevende die alleen maar jaknikkers om zich heen duldt. Illustratief daarvoor is de peiling die het Saudische ministerie van Buitenlandse Zaken op zijn website heeft staan. Bezoekers wordt gevraagd wat ze van de webpagina vinden. Ze kunnen kiezen uit: ‘Excellent’‚ ‘Very Good’ en ‘Good’. Scherpere kritiek dan dat kan het regime kennelijk niet verdragen.
Arend Hulshof hoofdredacteur
De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.
Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 |
WV_NR02_2016#2.indd 3
3 20-01-16 16:13
vijf
Wachten op executie Na een jaar gevangenschap krijgt de 15-jarige Shaqayeq (links) uit Iran bezoek van haar oma. De Iraanse werd in 2014 gearresteerd bij een gewapende overval op een winkel in Teheran die ze met haar vriendje pleegde. Hij kon ontsnappen‚ zij werd veroordeeld tot de doodstraf. Hoewel internationale verdragen de doodstraf voor minderjarigen verbieden‚ kunnen in Iran kinderen vanaf 9 jaar ter dood veroordeeld worden. De straf staat in het land onder meer op moord en drugssmokkel. Al decennia wordt hiertegen geprotesteerd door organisaties als Amnesty‚ dat hier eind januari een rapport over uitbracht. Shaqayeq moet nog drie jaar wachten op executie: pas na hun achttiende verjaardag mogen mensen volgens het Iraanse systeem worden gedood‚ meestal door ophanging. Tot die tijd zit ze in een jeugdgevangenis. De foto komt uit een serie die de Iraanse fotograaf Sadegh Souri (1985) maakte in meisjesafdelingen van jeugdgevangenissen in Iran. Daarin figureren vooral meisjes van 16 en 17, sommigen met baby’s. Ze mogen ze in de cel bij zich houden tot ze twee jaar oud zijn. Zie voor foto’s en rapport www.wordtvervolgdmagazine.nl.
Uitspraak over Shell ‘kon niet beter’ Het was een ‘tussenarrest’‚ maar voor de boeren en vissers in de vervuilde Nigerdelta belangrijk: het gerechtshof in Den Haag oordeelde in december dat het bevoegd is de zaak te beoordelen die vier Nigeriaanse boeren met Milieudefensie hebben aangespannen tegen Shell‚ wegens olievervuiling van hun grond en viswater. Shell had betoogd dat de zaak in Nigeria voor de rechter moest komen omdat olielekkages onder verantwoordelijkheid zouden vallen van een Nigeriaans dochterbedrijf van Shell‚ niet van het ‘moederbedrijf’ in Rotterdam. Verder bepaalde het hof dat Milieudefensie als eiser in de procedure mag optreden en dat Shell inzage moet geven in stukken die mogelijk voor het bedrijf belastende informatie bevatten. ‘De uitspraak had niet beter kunnen uitpakken. Dat we op álle punten gelijk zouden krijgen‚ durfden we niet te hopen’‚ reageert Channa Samkalden‚ advocaat van Milieudefensie. Het vonnis betekent dat de inhoudelijke behandeling van de zaak in hoger beroep kan doorgaan. Het hof stelde voor de destijds lekkende pijpleidingen weer op te graven‚ om te onderzoeken of er sprake was van slecht onderhoud of wellicht sabotage‚ zegt Samkalden. ‘Dat vinden wij een goed idee.’
‘Deze strijd wordt niet gewonnen door wie de modernste wapens heeft‚ maar door wie de bevolking aan zijn kant weet te krijgen’ Nicolas Henin over de oorlog met IS‚ die hem tien maanden gijzelde
© Robert Glas
© Sadegh Souri
VIER
Nederlandse staat pleegde censuur Het gerechtshof in Den Haag was op 29 december onverbiddelijk: het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft de vrijheid van meningsuiting en dus de Grondwet geschonden. Het hof deed die uitspraak in een zaak die fotograaf Robert Glas had aangespannen. Justitie had Glas beperkingen opgelegd voor foto’s die hij had gemaakt in detentiecentra. Vooraf had hij een vaker gebruikt contract moeten tekenen met de eis toestemming te vragen bij Justitie voor elke publicatie van zijn foto’s én voor de daarbij afgedrukte teksten. De redactie van Wordt Vervolgd vond dat een vorm van censuur‚ waarop zij de foto’s zonder die toestemming afdrukte in het decembernummer. Staatssecretaris Klaas Dijkhoff laat via zijn woordvoerder weten ‘uitvoering te geven aan de uitspraak’. Of dit betekent dat het ministerie de ‘censuurcontracten’ voortaan niet meer oplegt‚ kan hij niet zeggen. Dat geldt ook voor de vraag of de staatssecretaris inmiddels zelf vindt dat op deze wijze vooraf goedkeuring eisen niet door de beugel kan. ‘We onderzoeken de uitspraak’‚ aldus de woordvoerder. De ChristenUnie heeft in januari Kamervragen gesteld naar aanleiding van de gerechtelijke uitspraak.
4 | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 | VierVijf WV_NR02_2016#2.indd 4
20-01-16 16:13
© HH
Britse humor valt slecht in Kirgizië Het lijkt een flauwe maar onschuldige grap. Een Schotse medewerker van een Canadese goudmijn in Kirgizië plaatste op oudjaarsdag op Facebook een foto van een groep wachtende collega’s. ‘Kirgiziërs staan in de rij voor hun speciale lekkernij: een paardenpenis’‚ schreef hij erbij‚ doelend op het lokale gerecht Chuchuk‚ worst van paardenvlees. Zijn Kirgizische collega’s voelden zich echter beledigd en gingen in staking. De Schot verwijderde de foto van zijn Facebook-pagina en maakte excuses. Maar het kwaad was al geschied. De Kirgizische politie arresteerde hem en niet lang erna zette een rechtbank hem het land uit – officieel omdat zijn papieren niet in orde zouden zijn. De Britse autoriteiten hebben om opheldering gevraagd.
Amsterdam turft aangiftes islamofobie Als een haatzaaier in Amsterdam een moskee bekladt‚ zal de politie dat voortaan apart registreren als ‘moslimdiscriminatie’. Op initiatief van VVD en D66 besloot de gemeenteraad in december deze aparte categorie bij aangiftes in te stellen. D66-fractievoorzitter Jan Paternotte zegt dat de gemeente hierdoor geweld tegen islamitische Amsterdammers en instellingen beter kan bestrijden. Volgens zijn partij hebben twee op de vijf moskeeën in Nederland in de afgelopen tien jaar te maken gehad met gewelddadige incidenten als dreigmails en bekladding. Gevallen van antisemitisme en homodiscriminatie worden al langer apart geturfd in Amsterdam.
Dirty politics in Nieuw-Zeeland De onthulling veroorzaakte in 2014 een aardbeving in het doorgaans slaperige politieke landschap van Nieuw-Zeeland: de regering van premier John Key had voorafgaand aan de verkiezingen in september dat jaar doelbewust een ultraconservatieve blogger ingeschakeld om rivaliserende partijen zwart te maken. Journalist Nicky Hager publiceerde de bewijzen een maand voor de verkiezingen in zijn boek Dirty Politics‚ wat leidde tot het aftreden van Justitieminister Judith Collins. Zij zou contact met de blogger hebben gehad. Kort na de herverkiezing van de regering viel de politie bij Hager binnen om achter de bron te komen waarop hij zijn onthulling had gebaseerd. De agenten namen papieren‚ computers‚ telefoons en een iPod in beslag. Hager vergaarde 23 duizend dollar via crowdfunding voor de proceskosten en daagde de regering voor de rechter. Het resultaat: de inval was ‘illegaal’‚ aldus het Hooggerechtshof in december vorig jaar. De politie had de rechter die het huiszoekingsbevel verstrekte geen informatie gegeven die een inval rechtvaardigde. ‘Het is goed nieuws voor de journalistiek in Nieuw-Zeeland‚’ reageerde Hager. ‘Het bevestigt dat de vertrouwelijke bronnen van journalisten recht hebben op wettelijke bescherming.’
VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 |
WV_NR02_2016#2.indd 5
5 20-01-16 16:13
6 | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 | Vrouwen in Iran WV_NR02_2016#2.indd 6
20-01-16 16:13
‘Op een nieuwe revolutie zit niemand te wachten’
De Iraanse bestsellerauteur Parinoush Saniee dacht na de revolutie van 1979 er niet over te emigreren‚ hoezeer ze de inperking van vrouwenrechten ook verfoeide. Maar nu is het tijd om te gaan. ‘We hebben in Iran zoveel gevochten. Daar heeft niemand meer zin in.’ Tekst: Linda Otter Fotografie: Hossein Fatemi/Panos/HH
T
eheran – Parinoush Saniee is klaar voor vertrek. Binnen enkele maanden – de exacte datum heeft ze nog niet vastgesteld – vertrekt de bekende Iraanse schrijfster naar de Verenigde Staten‚ waar ze een nieuw bestaan gaat opbouwen. ‘Ik krijg geen letter meer op papier. Ik moet vrij kunnen ademen en dat lukt hier niet.’ Saniee oogt een stuk jonger dan haar 67 jaar: ze is levendig en meisjesachtig met kort bruin haar‚ gekleed in een spijkerbroek en felgele trui. Ze is met twee bestsellers een van de bekendste schrijfsters in Iran. Haar debuut Sahme man (2003) won verscheidene Vrouwen in Iran | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 |
WV_NR02_2016#2.indd 7
7 20-01-16 16:13
Menselijkheid voor beginners Eerste klacht ging over Nederland Het VN-Comité tegen Rassendiscriminatie behandelde in 1984 zijn eerste klacht‚ afkomstig van de Nederlandse vrouw Yilmaz. Toen ze zwanger werd‚ kreeg ze ontslag. Want‚ schreef haar werkgever: ‘Als een Nederlands meisje zwanger wordt‚ houdt ze op met werken‚ maar een buitenlandse brengt haar kind onder bij familie en neemt dan bij het minste of geringste ziekteverlof.’ De Nederlandse rechter had de werkgever gelijk gegeven. Ten onrechte‚ vond het VN-Comité: het ontslag was een schending van internationaal recht. Onze grondrechten Als je weleens een Amerikaanse rechtbankserie kijkt‚ weet je hoe vaak daar een beroep wordt gedaan op de Grondwet. First Amendment! roept de advocaat dan‚ ofwel: dit valt onder vrijheid van meningsuiting. Of de advocaat verwijst naar het artikel waarin staat dat je niet ten nadele van jezelf hoeft te getuigen. In een Nederlands rechtbankdrama hoor je dat niet. De Grondwet is bij ons een beetje een ondergeschoven kindje. In Nederland mag een rechter de wetten niet toetsen aan de Grondwet; hij of zij mag niet zeggen dat een wet moet worden veranderd omdat de Grondwet feitelijk iets anders voorschrijft. Duitse en Amerikaanse rechters mogen
dat wel. En toch staan ook in de Nederlandse Grondwet de állerbelangrijkste bepalingen van ons recht‚ waaronder mensenrechten. Wie indruk wil maken‚ kan de belangrijkste artikelen van de Nederlandse Grondwet uit het hoofd leren: Artikel 1: Geen discriminatie. Er staat: ‘Allen die zich in Nederland bevinden‚ worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.’ Artikel 4: Kiesrecht. ‘Iedere Nederlander heeft gelijkelijk recht de leden van algemeen vertegenwoordigende organen te verkiezen.’ Artikel 6: Vrijheid van godsdienst. ‘Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging‚ individueel of in gemeenschap met anderen‚ vrij te belijden.’ Artikel 7: Geen censuur. ‘Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren.’ Artikel 20: Sociale zekerheid. ‘De bestaanszekerheid der bevolking en spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg der overheid.’ Er is ook een ‘bij de wet te regelen recht op bijstand’. Er zit wel een angeltje in veel artikelen van de Grondwet. Dan staat erbij ‘...behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.’
De liefde wint Een man wil met zijn vriendin een huis kopen en vraagt daarvoor geld te leen van zijn ouders. Die willen dat wel geven‚ op voorwaarde dat de zoon de relatie verbreekt. De zoon neemt het geld aan‚ maar houdt de relatie in stand. Dus willen de ouders het geld terug. De rechter stelt de ouders in het ongelijk. Het recht van de zoon om zelf te beslissen over zijn privéleven gaat‚ volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens‚ boven wat in een contract wordt vastgelegd. De privacy in Nederland neemt af. Kijk maar wat er in de 21ste eeuw is gebeurd: • De identificatieplicht is ingevoerd. • Steeds meer opslag van menselijke DNA-profielen. • De politie mag in bepaalde stedelijke zones willekeurig burgers fouilleren. • Er zijn veel meer camera’s op straat.
• De overheid mag achterhalen welke boeken worden geleend in bibliotheken of naar welke websites wordt gesurft. • Nederland maakt vaker gebruik van telefoontaps dan enig ander land. • Er zijn nu ‘kliklijnen’ voor misbruik van voorzieningen‚ voorbereidingen van misdrijven en terrorisme‚ kindermishandeling‚ ouderenmishandeling. • De overheid roept moslims op te waarschuwen bij enig teken van radicalisering of mogelijk ontstaan van terroristische netwerken. In situaties waarin gevaar dreigt‚ zoals bij de dreiging van terrorisme‚ blijken de meeste mensen verregaande inperking van hun privacy te accepteren. Die maatregelen later weer intrekken‚ blijkt in de praktijk echter moeilijk.
12 | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 | Voorpublicatie WV_NR02_2016#2.indd 12
20-01-16 16:13
Stel: je zit in een bejaardentehuis en wordt eens per week gedoucht. Of: je kunt met je rolstoel het gemeentehuis niet in. Zijn je mensenrechten dan geschonden? Wat zijn mensenrechten eigenlijk en waarom zijn ze belangrijk? Daan Bronkhorst beantwoordt die vragen in Mensenrechten voor Dummies‚ dat in februari verschijnt. Het boek richt zich op de geïnteresseerde leek‚ maar ook de doorgewinterde Wordt Vervolgd-lezer zal er onderwerpen in aantreffen die verrassen of tot nadenken stemmen. Een voorpublicatie. Vreemdelingen: geen vloedgolf
• 50 duizend nieuwe asielverzoeken werden in 2015 ingediend in Nederland‚ dat is 0‚08 procent van het wereldwijde aantal vluchtelingen en ontheemden (60 miljoen) en 5 procent van het aantal asielverzoeken in de EU (1 miljoen). • Die 50 duizend asielzoekers zijn 0‚3 procent van de Nederlandse bevolking. • 5 vluchtelingen/asielzoekers per duizend inwoners: dat is de verhouding in Nederland‚ volgens de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR. In Turkije zijn dat er 25‚ in Libanon 200 op de duizend inwoners. • 95 procent van de vluchtelingen blijft in eigen land of vlucht niet verder dan een naburig land. Als illegaal of ‘ongedocumenteerde’ in Nederland verblijven is geen pretje. Een illegaal heeft weinig rechten‚ kan geen legaal werk krijgen‚ heeft vaak geen vaste verblijfplaats‚ en voelt zich vaak opgejaagd door de politie. Klinkeren Een vrouw en haar 9-jarige zoon worden nadat haar asielverzoek definitief is afgewezen op straat gezet. ‘Klinkeren’‚ wordt dat genoemd. De rechter bepaalt dat de desbetreffende gemeente‚ Amsterdam‚ verplicht is tot maatschappelijke opvang. Kinderen behoren tot de ‘kwetsbare personen’ en hebben daarom volgens Europees recht recht op bescherming. En de moeder moet opvang krijgen op grond van het recht op een gezinsleven.
© Odilo Girod
Wordt Europa overspoeld door vluchtelingen en asielzoekers? Nou nee. Verhoudingsgewijs gaat het om beperkte aantallen. Dat geldt ook voor Nederland:
Je mag niet overal een kerk bouwen De vrijheid van godsdienst is een mensenrecht. Zo simpel als het lijkt is het echter niet. Godsdienstvrijheid betekent dat je het recht hebt te geloven wat je wilt‚ of van geloof te veranderen‚ of niet te geloven. Dat houdt echter niet in dat je elke godsdienst ook altijd en overal mag belijden. De staat mag beperkingen opleggen aan bijvoorbeeld de plek van de eredienst (dus ook aan de bouw van een kerk of moskee). Ze mag verder eisen dat je met je godsdienst de ‘openbare orde’ niet verstoort. Naaktlopen zou zo’n verstoring zijn. En misschien in een boerka lopen. Religie niet beboet Een joodse man in Rijswijk die leeft volgens strenge religieuze regels wordt op vrijdagavond na zonsopgang door de politie gevraagd om zijn identiteitsbewijs. Dat heeft hij niet bij zich‚ zegt hij‚ want op de sabbat mag hij niets meenemen. Hij geeft de politie wel toestemming om bij hem thuis zijn rijbewijs op te halen. Aldus geschiedt. Toch wil de officier van justitie dat hij 60 euro boete betaalt. Nee‚ oordeelt de rechter‚ iemand kan niet zomaar worden gedwongen tegen zijn religieuze opvattingen te handelen. En serieus was de overtreding niet‚ want binnen een uurtje kon de identiteit van de man worden vastgesteld.
Mensenrechten voor Dummies (Daan Bronkhorst‚ 150 pagina’s‚ € 8‚99) verschijnt in februari bij Uitgeverij BBNC Voorpublicatie | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 |
WV_NR02_2016#2.indd 13
13 20-01-16 16:13
De verkiezingsoverwinning van de rechtse oppositie in Venezuela begin december leek goed nieuws voor politieke gevangenen. De winnende coalitie heeft amnestie voor hen immers hoog op de agenda staan. Maar de regering van president Maduro kan nog dwarsliggen.
© Reuters
Politieke gevangenen Venezuela houden adem in
Tekst: Wies Ubags
C
Democratische Eenheid (MUD)‚ een coalitie van oppositiepartijen‚ won twee derde van de zetels. Amnestie voor López en duizenden andere gevangen tegenstanders van de regering staat nu hoog op de wensenlijst van MUD. Onder de in 2013 overleden Chávez en diens opvolger Nicolás Maduro zijn tienduizend mensen vervolgd om hun politieke ideeën‚ schat de Venezolaanse organisatie Strafrechtelijk Forum. Een deel van hen is naar het buiLópez moet tenland gevlucht.
aracas – Dramatisch de handen ten hemel geheven‚ na een laatste hartstochtelijke omhelzing van zijn vrouw Lilian Tintori. Zo stapte twee jaar geleden Leopoldo López in de politieauto‚ die hem daarna afvoerde naar de militaire gevangenis Ramo Verde (‘Groene Tak’) in het noorden van Venezuela. López‚ oprichter van de liberale partij Wil van het volk‚ en boegbeeld van MUD‚ de tegen de regering gerichte
‘De vrouw van oppositieleider zich soms uitkleden voor zijn bewakers’ protestbeweging‚ was al een van Venezuela’s spraakmakendste oppositieleiders. Inmiddels is hij de bekendste politieke gevangene van het land. Het moet groot nieuws zijn geweest voor López toen begin december de socialisten de verkiezingen verloren‚ voor het eerst sinds ze zestien jaar eerder aan de macht kwamen onder leiding van de charismatische Hugo Chávez. De Ronde Tafel voor
In een somber kantoor in het centrum van de Venezolaanse hoofdstad Caracas maakt Liliana Ortega‚ directeur van het Comité van Familieleden van Slachtoffers (Cofavic)‚ zich nog altijd boos over hoe weinig aandacht regeringen wereldwijd hadden voor de mensenrechtenschendingen in haar land‚ vooral die van linkse signatuur‚ zoals in Brazilië. ‘Mensenrechten zijn niet links of rechts’‚ schampert ze. Haar organisatie diende tal van ‘goed onderbouwde klachten in over
onrechtmatige arrestaties en martelingen’‚ zegt ze. ‘Maar daar is nooit iets mee gedaan.’ De ergste schendingen werden gepleegd rond de straatprotesten van eind 2013‚ begin 2014. Aanhangers van de regering raakten toen slaags met die van de oppositie. Studenten waren ermee begonnen‚ uit protest tegen de onveiligheid‚ de economische malaise en de politieke onvrijheid in het land‚ waarna oppositiepartijen zich bij hen aansloten. Er werd gericht geschoten‚ in elk geval door veiligheidstroepen en regeringsaanhangers. In totaal vielen er 43 doden‚ onder omstandigheden die nooit goed zijn onderzocht. Aan de vele arrestanten werden basisrechten onthouden‚ zoals het bezoek door een advocaat. Leopoldo López zou een van de aanstichters zijn van het geweld‚ aldus de regering‚ en verantwoordelijk voor de soms dodelijke afloop ervan. Na zich bijna een week schuil te hebben gehouden‚ besloot López zich op 18 februari 2014 over te geven‚ om te laten zien dat hij geen lafaard was. Duizenden aanhangers en tientallen draaiende tv-camera’s waren er getuige van.
14 | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 | Na de verkiezingen in Venezuela WV_NR02_2016#2.indd 14
20-01-16 16:13
© Natalie Keyssar
In september vorig jaar werd Lopez veroordeeld tot bijna veertien jaar cel. De officier van justitie die hem vervolgde‚ vluchtte naar de VS en zei in oktober dat het proces doorgestoken kaart was om Lopez onschadelijk te maken en als voorbeeld te stellen voor andere critici van de regering. Zijn vrouw Lilian Tintori beschuldigt de autoriteiten van marteling omdat hij geen andere gevangenen mag zien en nauwelijks daglicht krijgt. Zijzelf moet naar eigen zeggen vernederingen ondergaan als ze hem bezoekt. Zo moet ze zich soms uitkleden en naakt rondspringen voor de bewakers‚ zegt ze. ‘Moordenaars en fraudeurs’ Of en wanneer López en de andere politieke gevangenen vrijkomen‚ is nog in nevelen gehuld. Het nieuwe parlement kan een amnestiewet indienen‚ maar de regering van president Maduro‚ die aan de macht is tot 2019‚ kan nog dwarsliggen. Voormalig parlementsvoorzitter Diosdado Cabello van de regerende socialistische partij‚ die tot voor kort gold als machtigste politicus van het land na de president‚ zei in
januari dat de regering elke toekomstige amnestiewet naar de prullenbak zou verwijzen. Zo’n wet zou ‘moordenaars en fraudeurs’ onbestraft laten en ‘een onvermijdelijke confrontatie’ tussen de oppositie en de regering tot gevolg hebben‚ zei hij in zijn wekelijkse programma op de staatstelevisie. Een week later bleek echter uit commentaren in de media dat de nieuwe parlementsvoorzitter Henry Ramos van de MUD en de net in de regering benoemde vicepresident Aristobulo Isturiz met elkaar ‘in dialoog’ zijn. Hoewel Cabello inmiddels ‘gewoon’ parlementslid is‚ heeft hij nog altijd veel invloed‚ onder andere in legerkringen. Het contact tussen Ramos en Istúriz kan echter betekenen dat zijn macht tanende is. Mensenrechtenactivist Ortega is dan ook hoopvol over de toekomst. ‘Nu de oppositie in de meerderheid is‚ kan de amnestiewet gewoon worden aangenomen.’ De eerste toespraak van president Maduro voor het nieuwe parlement bevatte ook positieve elementen. Hij stelde voor een commissie in te stellen die het dodelijke geweld gaat onderzoeken tijdens de demon-
Boven: protest in Caracas tegen het Venezolaanse regeringsbeleid in 2014. Links: oppositieleider Leopoldo López (met gele trui op schouder) geeft zich in februari 2014 vrijwillig over aan de politie.
straties van 2014‚ met daarin evenveel regeringsvertegenwoordigers als oppositieleden en een onafhankelijke voorzitter. Ook toonde hij zich bereid tot een dialoog. Parlementsvoorzitter Ramos verwelkomde dit. Maar verder was hij vooral kritisch over het slechte nieuws in Maduro’s rede: de aankondiging van een noodwet‚ waardoor de regering zonder parlementaire toestemming maatregelen kan nemen die de economie uit het slop moeten trekken. De omstreden wet moet echter door het parlement worden goedgekeurd‚ waardoor invoering ervan in zijn huidige vorm onwaarschijnlijk lijkt. Positief was weer dat de door de regering gecontroleerde publieke omroep Ramos’ reactie heeft uitgezonden. Geen oppositieleider was dat gelukt sinds het aantreden van Chávez. Reageren? wordtvervolgd@amnesty.nl
Na de verkiezingen in Venezuela | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 |
WV_NR02_2016#2.indd 15
15 20-01-16 16:13
‘In Syrië is nog steeds een revolutie gaande’ WV_NR02_2016#2.indd 16
20-01-16 16:13
De Syrische activiste Reem al-Assil ergert zich aan de nadruk die het Westen legt op IS. Heimelijk is de Syrische dictator Al-Assad blij met de terreurgroep‚ zegt ze: zolang die bestaat‚ moeten andere rebellen op twee fronten vechten en zien veel landen Al-Assad als minste van twee kwaden. ‘Hij is het grootste probleem in Syrië‚ niet IS.’ Tekst: Minka Nijhuis Fotografie: Jan Boeve
D
e Syrische Reem al-Assil (38) heeft een missie. Ze wil de revolutie laten zien die de wereld niet te zien kreeg. De grote zaal van het Amsterdamse debatcentrum De Balie‚ waar Al-Assil de Vrijheidslezing komt houden die Amnesty en De Balie organiseren‚ raakt deze decemberavond aardig vol. Een band onder leiding van de Syrische protestzanger Ali Gharib‚ die twintig jaar geleden zijn land ontvluchtte‚ opent het programma. Het is alsof Gharib de woorden van Al-Assil over een vergeten revolutie gehoord heeft. ‘Kijk niet weg van wat er gaande is’‚ zingt hij het publiek toe. Voordat ze begint te spreken‚ laat Al-Assil op het grote scherm achter haar woorden en beelden zien die herinneren aan vreedzamer tijden in haar vaderland. Syrië als land van beschaving‚ hoop‚ het alfabet‚ handel‚ verlichting‚ olijven‚ muziek. Terwijl de melancholieke klanken van een cello met pianobegeleiding door de zaal zweven‚ klinkt hier en daar gesnik. Er zitten tientallen Syriërs in het publiek. Som-
mige zijn nog maar amper in Nederland aangekomen. Al-Assil praat licht gespannen‚ maar ook helder en gedecideerd terwijl ze de geschiedenis van de eerste protesten in 2011 uiteenzet die voorafgingen aan de huidige oorlog en humanitaire crisis. Handgebaren onderstrepen haar woorden als ze vertelt over de talloze individuele daden van verzet in de maanden voordat de gewapende groepen begonnen op te duiken. Geen belasting betalen uit protest tegen het bewind. Rode verf in de fonteinen spuiten om het vergoten bloed te symboliseren. ‘De zaak waar Syrische burgers zich voor inzetten is ontmenselijkt. Het gaat altijd over geweld en niet meer over mensen. Naar Syriërs wordt niet geluisterd.’ Ze vindt dat ze die waarschuwing niet vaak genoeg kan laten horen. Ze laat de video zien die haar vriend Anas in 2011 als kerstboodschap op YouTube plaatste en die hem zijn leven zou kosten. Er verschijnen uiteenspattend vuurwerk‚ vrolijke kindertekeningen en de zin: ‘De geboorte
van vrijheid’. Dan volgt de huppelende melodie van Jingle Bells met als refrein: ‘He is killing people with a smile on his face’. Op het scherm zie je het gezicht van de Syrische president Bashar al-Assad. Na afloop van de video blijft het een kort moment doodstil in de zaal. Dan wordt er toch maar geklapt. Ze praat met nadruk als ik haar aan de koffie tref in het café van De Balie‚ onder haar gebloemde beige hoofddoek staan haar ogen ernstig. Vragen zijn amper nodig. Haar verhalen tuimelen zo snel en met zoveel intensiteit naar buiten dat ik het geroezemoes om ons heen niet meer hoor. Dit kan bij ons nooit gebeuren‚ dacht Al-Assil net als veel andere Syriërs toen Tunesië eind 2010 in beweging kwam‚ nadat een fruit-
als scholiere mee moest doen aan marsen‚ en leuzen voor het bewind moest scanderen. Ze hield zich zo onopvallend mogelijk‚ of ze bewoog haar lippen zonder geluid te maken. Half maart 2011 waagden enkelen van haar vrienden het om met andere betogers de straat op te gaan in het oude centrum van Damascus. Al-Assil werkte op dat moment op de universiteit aan haar proefschrift over immunologie. Ook de zorg voor haar twee jonge zoons belette haar om al meteen mee te doen die dag. Elke vrijdag na het gebed in de moskee gingen betogers de straat op. Aanvankelijk waren het vooral jonge mannen die meededen‚ maar na verloop van tijd werd het gezelschap diverser. Het regime zette knokploegen in om de demonstranten uiteen te jagen en te arresteren.
‘We dachten: als enkelen van ons sterven‚ moet dat maar. We doen dit voor de generatie na ons’ verkoper zichzelf in brand had gestoken. ‘Maar toen als gevolg daarvan ook de inwoners van andere landen in de regio begonnen te demonsteren‚ sloeg bij mij toch de opwinding toe.’ Open blik Ze was opgegroeid in een gezin dat met een open blik naar de wereld keek. Als kind woonde ze in Londen‚ waar haar vader oogarts was. Iets van die herinnering aan vrijheid nam ze mee toen ze als 5-jarige naar het repressieve klimaat van Syrië verhuisde. Ze fronst haar voorhoofd terwijl ze vertelt hoe ze
Het weerhield Al-Assil er niet van om mee te doen aan de eerste demonstratie met alleen vrouwen. ‘Mijn hele leven had ik gedroomd van zo’n moment.’ Ze negeerde de waarschuwingen uit haar omgeving dat het te gevaarlijk was en dat ze zich als moeder van twee jonge zonen verre moest houden van de protesten. Al-Assil kende de risico’s maar al te goed. Kort tevoren was haar familie in paniek geraakt nadat haar broer niet was thuisgekomen van de vrijdagse demonstratie. Toen haar moeder zijn verlaten auto bij de moskee aantrof
Het Interview | nr. 02 - februari ’16 |
WV_NR02_2016#2.indd 17
17 20-01-16 16:13
(On)zichtbaar Tekst: Henk Van Renssen Fotografie: Ann-Christine Woehrl/Echo
O
p de opvallendste foto’s doen ze iets gewoons. Zoals die drie vriendinnen op pagina 28‚ die een onderonsje hebben. Heel even dacht ik: gewoon leuke meiden die lol met elkaar hebben‚ in een studentenkamer ofzo. Toen pas vielen me het gezicht en de handschoen van het zittende meisje op‚ de Ugandese Flavia. Wat was er met haar gebeurd? Hetzelfde proces voltrok zich bij de foto met Flavia stoer achterop de motor. En ook weer bij het beeld van de Pakistaanse Nusrat die les krijgt in hairstyling (het poppenhoofd op schoot trekt hier heel erg de aan-
dacht). En misschien overkomt het ook wel iemand die achteloos door deze Wordt Vervolgd bladert en zijn blik heel even laat vallen op de Indiase Neehari‚ die vrolijk haar haar kamt. Wat een goede foto’s zijn dat. Ze houden je hersens voor de gek. Het brein probeert bij dit soort beelden‚ waarop duidelijk iets gebeurt‚ altijd eerst vast te stellen wát er precies gaande is‚ welk verhaal er wordt verteld. En het constateert dan: een heel dagelijks tafereel. Pas daarna gaan je hersenen eens beter kijken naar wíe er precies op de foto staan‚ wie de hoofdpersonen zijn in het
In 2009 moest de Indiase Neehari (25) van haar ouders trouwen met een man die haar seksueel mishandelde. Ze zag geen uitweg meer‚ overgoot zich met kerosine en stak zich in brand. Twee jaar lang sloot Neehari zich op in het ouderlijk huis. Uit schaamte. Nog altijd heeft ze de neiging haar gezicht te bedekken. Wel durft ze haar handen weer te tonen. De plastisch chirurg die haar behandelde (op de foto rechts zit ze in zijn auto) bood haar een baan aan als assistent in zijn medische kliniek.
26 | Wordt Vervolgd | nr. 02 - februari ’16 | Verminkte vrouwen WV_NR02_2016#2.indd 26
20-01-16 16:13
WV_NR02_2016#2.indd 27
20-01-16 16:13
“Hoogste tijd voor klimaat effectieve oplossingen bij u thuis” tonzon.nl/klimaat
TONZON Vloerisolatie®
andere techniek, warmere vloer, hogere besparing Een andere techniek, een warmere vloer en hogere besparing met minder milieubezwaren. Slimme oplossing - beter effect TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens heeft in de praktijk een hoger effect op de vloertemperatuur dan ander materiaal. De hogere vloertemperatuur biedt meer wooncomfort en een veel grotere energiebesparing die bij vloerverwarming kan oplopen tot wel 40%. De energie die nodig was voor grondstof, fabricage,
verpakking, transport en aanbrengen is al binnen enkele winterweken terugverdiend. Omdat het opvouwbare materiaal handig te verwerken is in vaak krappe kruip ruimtes, valt de investering reuze mee. De all-in richtprijs voor het aanbrengen bedraagt bij 30 m2 € 1.325,- en bij 50 m2 € 1.850,-. (inclusief materiaal, montage en btw)
Waarom nog langer wachten? Kijk op tonzon.nl T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) E: info@tonzon.nl
TONZON Vloerisolatie • sinds 1980 de oplossing
WV_NR02_2016#2.indd 36 25-16-008_TonZon_WordtVervolgd_220x285.indd 1
20-01-16 16:13 18-01-16 15:56