Wordt Vervolgd, juni 2016

Poetins ombudsvrouw

Activist Syrië: ‘Geluk is een luxe geworden’

Kinderen foute ouders doorbreken stilte

Maandblad over mensenrechten | juni 2016 | Jaargang 49 #06 | Losse nummers € 4‚50 | www.wordtvervolgdmagazine.nl

wordtver volgd Turkse rechtsstaat kwijnt langzaam weg WV_NR06_2016#2.indd 1

18-05-16 15:36

INHOUD

groeten uit...

Fajara (Gambia)

Ousainou Darboe‚ sinds jaar en dag oppositieleider van Gambia‚ moet met pensioen. Maar hij wil niet.

Vanuit het schemerdonker van zijn huis kijkt hij me indringend aan. ‘De kieswet moet veranderen.

Waarom is mijn leeftijd van 65 een reden dat ik niet mag meedoen aan de presidentsverkiezingen in december?’

Vier keer nam Darboe het op tegen Yahya Jammeh‚ de president van Gambia die het land sinds een staatsgreep in 1994 met ijzeren vuist regeert.

Vier keer verloor hij. De leeftijdsgrens voor presidentskandidaten speelt in dit geval de zittende macht in de kaart. Jammeh is nog maar 51.

Darboe weet dat oppositie voeren tegen Jammeh gevaarlijk is. ‘Maar we zijn het verplicht aan onze kleinkinderen. Als we nu niet opstaan tegen deze dictator wordt het martelen van gevangenen straks gewoon in Gambia’‚ zegt hij.

In Gambia is er voorzichtig verzet tegen de kieswet. Op 14 april‚ een week na ons gesprek‚ slaan ordetroepen een kleine demonstratie voor hervorming van de wet hardhandig uiteen. De deelnemers worden gearresteerd.

Een dag later blijkt Solo Sandeng‚ een partijgenoot van Darboe‚ na zijn arrestatie te zijn overleden. Weer een dag later wordt ook Darboe opgepakt‚ tijdens een protestwake voor Sandeng.

Dappere Gambianen komen in verzet. Activisten twitteren over een ‘Gambiaanse lente’. Videobeelden tonen een paar honderd mensen die zich rondom de rechtbank verzamelen als Darboe – van huis uit advocaat – op 5 mei voorkomt en zijn eigen vrijlating bepleit. Vergeefs.

Tijdens ons gesprek vertelde Darboe een keer drie weken te zijn vastgehouden in een militaire garage. ‘Mijn navel raakte ontstoken‚ maar we mochten ons niet wassen. De insecten kropen over ons heen.’ Zijn leefomstandigheden zullen nu beter zijn. Maar hoe het echt met de 65-jarige gaat?

Ik zou het graag weten.

Arne Doornebal

Cover: © Ozan Kose/AFP/Getty Bijschrift: Turkse vlag naast president Recep Erdog˘an tijdens een top eind 2015 van de G20. Zie pagina 6.

‘Voor Turkije voorzie ik geen verbetering’ Amnesty-onderzoeker Andrew Gardner

6

4 6 11 12 14 16

Vóór alles loyaal aan Poetin Tatjana Moskalkova‚ ombudsvrouw voor de mensenrechten in Rusland

12

VierVijf ‘All the evidence is on our side’ Amnesty-onderzoeker over de wegkwijnende Turkse rechtsstaat Grunberg Column ‘Waarom zouden we haar vertrouwen?’

Profiel van de nieuwe Russische ombudsvrouw De koning snoert alle kritische stemmen de mond Swaziland‚ angstcultuur in een absolute monarchie KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips

2 | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 | Inhoud WV_NR06_2016#2.indd 2

18-05-16 15:20

ONKRUID

‘Dat ik vrij ben‚ kan ik nog steeds niet geloven’ Mazen Darwish volgt ‘zijn’ Syrië nu vanuit Berlijn

18 18 21 23 24 26 31 32

‘Als ik zwijg‚ krijg ik fysieke klachten’ Kind van foute ouders

24

‘Ik kan niet genieten zonder me schuldig te voelen’ Mazen Darwish‚ de Syrische winnaar van de Four Freedoms Award De Zaak Vrijspraak Šešelj is ‘een juridische ramp’ Polman Column Als je vader fout was in de oorlog ‘De waarheid zou ons gezin alleen maar onheil brengen’ Sekstoerisme op de Filipijnen Voor altijd op zoek naar verdwenen vaders Repliek AmnestyNieuws

Eigenlijk had Harry Wu (1937) een gewoon bestaan willen leiden. In de jaren vijftig was hij een doorsnee geologiestudent in Peking‚ die goed kon honkballen en verliefd was op zijn buurmeisje. Maar hij werd een van China’s bekendste dissidenten. Eind april overleed hij tijdens een vakantie in Honduras.

Wu Hongda‚ zoals hij destijds heette‚ deed eind 1956 onbewust afstand van zijn gewone leventje. Tegenover medestudenten veroordeelde hij de invasie van de Sovjet-Unie in Hongarije. Dat Wu daarmee ook de met Moskou bevriende Mao Zedong voor het hoofd stootte – en dus in grote problemen zou komen – had hij niet door.

Mao had kort ervoor het volk juist opgeroepen kritische meningen te uiten. Dat zou zijn regime alleen maar versterken‚ voorspelde de Grote Roerganger: ‘Laat honderd bloemen bloeien en laat honderd gedachtestromen met elkaar wedijveren.’

Het bleek een valstrik. In de jaren erna verdwenen vele critici achter de tralies. Ook Wu werd gearresteerd. ‘Jouw opinie is geen bloem‚ het is giftig onkruid’‚ zei een partijbons. Negentien jaar bracht Wu door in twaalf strafkampen. Onder abominabele omstandigheden moest hij werken in chemische fabrieken en kolenmijnen. Hij werd gemarteld en uitgehongerd.

Eind jaren zeventig kwam Wu vrij. In 1985 verhuisde hij naar de Verenigde Staten‚ waar hij onbezoldigd gastdocent werd aan de Universiteit van Californië. ’s Avonds werkte hij in een donutwinkel. Eindelijk leek hij een ‘gewoon’ leven te kunnen leiden.

Vermoedelijk snakt ook Mazen Darwish (pagina 18) geregeld naar zo’n doorsnee bestaan. De Syrische mensenrechtenverdediger werd begin 2012 opgepakt en kreeg vijftien jaar celstraf en dwangarbeid voor zijn kritiek op het Syrische regime. Vorig najaar kwam hij vervroegd vrij en verhuisde hij naar Berlijn. Syrië kan hij echter niet loslaten. Hij volgt het land op de voet en blijft erover berichten.

Harry Wu wilde zich in de VS aanvankelijk niet meer bezighouden met zijn verleden. Lang hield hij dat echter niet vol. In 1992 verscheen zijn eerste onthullende boek over de Chinese strafkampen. Vermomd als zakenman bezocht hij China nog een paar keer voor onderzoek naar het Goelagsysteem. In 1995 werd hij bij de grens gearresteerd. Onder internationale druk zette Peking hem na 66 dagen het land uit.

Darwish wil ook terug naar Syrië. De strijd staken en genieten van het Berlijnse leven kan hij niet. ‘Geluk is een luxe waar ik me voor schaam’‚ zegt hij.

Dictators kunnen nog zo hard wieden‚ het ‘giftige onkruid’ van dissidenten als Wu en Darwish zal altijd de kop op blijven steken.

Arend Hulshof hoofdredacteur

De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren.

Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.

Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 3

3 18-05-16 15:20

vijf © Muhammad Sadiq/ANP

VIER

Honger in Afghanistan Het kleurrijke schouwspel op de foto‚ begin mei genomen door de Afghaanse fotograaf Muhammad Sadiq‚ speelt zich af in Kandahar‚ de op een na grootste stad van Afghanistan. Honderden vrouwen hebben zojuist voedselpakketten ontvangen uit handen van de organisatie Ummah Welfare Trust‚ een islamitische liefdadigheidsinstelling die sinds 2001 actief is in Afghanistan en tonnen voedsel aan arme gezinnen verschaft.

Afghanistan is een van de armste landen op aarde. Ondanks de goede graanoogst van vorig jaar kampt het land met een voedselcrisis. Oorlog‚ extreme droogte en hulp die niet op de juiste plek terechtkomt zijn enkele van de oorzaken waardoor grote delen van de bevolking er honger lijden.

Strijd om koloniale straatnamen Het is alweer bijna een eeuw geleden dat Duitsland zijn Afrikaanse koloniën verloor. De sporen ervan zijn echter nog zichtbaar. In de Afrika-buurt van Berlijn herinneren tal van straatnamen aan de tijd dat Duitsland de scepter zwaaide in Duits Zuidwest-Afrika (het huidige Namibië) en Duits OostAfrika (tegenwoordig Tanzania‚ Burundi en Rwanda).

Pijnlijk‚ vindt de in Tanzania geboren Mnyaka Sururu Mboro.

De vereniging Berlin Postkolonial‚ waartoe hij behoort‚ ijvert voor het omdopen van Lüderitzstraße‚ Nachtigallplatz en Petersallee‚ die verwijzen naar Duitse kolonisten. ‘Ik begrijp niet dat mensen er trots op kunnen zijn dat er een straat is vernoemd naar Karl Peters’‚ vertelde hij de Deutsche Welle. Peters koloniseerde Oost-Afrika en was berucht om zijn martelpraktijken.

Mboro hoopt dat nieuwe straatnamen zullen bijdragen aan meer bewustwording over de donkere kanten van het koloniale verleden. Meer dan 1.500 mensen ondertekenden echter een petitie voor het behoud van de koloniale namen. ‘Ik was nog niet eens geboren toen Peters in Afrika was. Hebben we geen grotere problemen dan straatnamen?’‚ reageerde een buurtbewoner.

‘Als je aankomt in Utrecht‚ blijf je in Utrecht’ GroenLinks-wethouder Kees Diepeveen over het besluit van de gemeente Utrecht te stoppen met het gesleep met asielzoekers

‘Maak Disneypersonage lesbisch’ Toen de Disney-film Frozen in 2013 uitkwam‚ wist een conservatieve recensent het zeker: de animatiefilm droeg een ‘homoagenda’ uit. Dat de hoofdrolspeelster‚ prinses Elsa‚ aan het eind van de film niet gewoon met een prins trouwde‚ was al een teken aan de wand. En dat de boodschap van de film luidde dat je jezelf moet accepteren zoals je bent‚ interpreteerde hij vanzelfsprekend als een oproep om uit de kast te komen. Net als het nummer Let it go‚ dat de film begeleidde.

Zijn dit gekke homofobe hersenspinsels? Ook homorechtenactivisten zien de link. Alleen zou die best nog wat duidelijker mogen worden uitgedragen‚ vinden zij. Nu Disney werkt aan een vervolg‚ roepen ze de filmproducent via de Twitter-hashtag #GiveElsaAGirlfriend op om Elsa daadwerkelijk uit de kast te laten komen. ‘Een kinderfilm met een personage dat zich voelt aangetrokken tot iemand van hetzelfde geslacht‚ zal je kinderen niet in homo’s veranderen maar hun leren dat liefde talloze gedaantes aanneemt’‚ twittert een van hen.

4 | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 | VierVijf WV_NR06_2016#2.indd 4

18-05-16 15:20

© HH

Twitteren over mensenrechten? Niet in Nepal ‘Mijn Twitter-tijdlijn is oorlogsgebied’‚ zei de Canadese Robert Penner eind vorig jaar tegen een vriend. Penner‚ die sinds 2012 in Nepal werkt‚ had zich kort daarvoor de woede van veel Nepalezen op de hals gehaald omdat hij opkwam voor de rechten van de Madhesi-minderheid.

Penner uitte onder meer kritiek op de nieuwe Grondwet van Nepal. Die zorgt ervoor dat kinderen van vrouwen die met buitenlanders trouwen geen aanspraak meer kunnen maken op volledig burgerschap. Dat is een maatregel die vooral de Madhesi’s treft omdat zij regelmatig over de grens trouwen.

Veel Nepalezen zaten niet te wachten op een westerling die misstanden in Nepal aan de kaak komt stellen. Sommige stuurden dreigtweets‚ andere riepen de staat op hem het land uit te zetten. Dat laatste is precies wat de Nepalese overheid begin mei besloot te doen. Omdat Penners tweets een bedreiging zouden vormen voor de ‘harmonieuze relatie tussen de volkeren uit verschillende kasten‚ stammen en gemeenschappen’ trokken de autoriteiten zijn werkvisum in. Een poging om zijn uitzetting via het Hooggerechtshof aan te vechten‚ liep op niets uit.

Paniekknop op Indiase mobieltjes Een 23-jarige studente uit Delhi werd vier jaar geleden slachtoffer van een groepsverkrachting en overleed. Sindsdien staat geweld tegen vrouwen hoog op de politieke agenda in India. Er zijn de laatste jaren verschillende wetten aangenomen. Ook heeft de regering besloten dat vanaf 2017 alle mobiele telefoons een paniekknop moeten hebben.

Door hierop te drukken‚ kunnen vrouwen de politie en bekenden direct waarschuwen. Vanaf 2018 moeten de telefoons daarnaast standaard een GPS-signaal kunnen verzenden zodat de politie eenvoudig kan zien waar slachtoffers zich bevinden.

Vrouwenrechtenactivisten vrezen dat de maatregel weinig effect heeft. Vrouwen melden seksueel geweld vaak niet‚ omdat ze weinig vertrouwen hebben in justitie en uit angst voor stigmatisering. In 2014 werden in India 9 procent meer gevallen van verkrachtingen gerapporteerd dan het jaar daarvoor.

Startschot opruiming Ogoniland Het is zover. Vijf jaar na de verschijning van een geruchtmakend VN-rapport over olievervuiling in Ogoniland geeft de Nigeriaanse president Buhari begin juni het startsein voor de schoonmaak van dit gebied in de Nigerdelta.

Het is echter te vroeg om de vlag uit te hangen. Ook Buhari’s voorganger beloofde de aanbevelingen uit te voeren van VN-organisatie UNEP. Die behelzen maatregelen die de eerste vijf jaar 1 miljard dollar kosten‚ waarna nog eens 5 miljard nodig is. De uitvoering lag destijds echter bij het ministerie van Oliewinning‚ dat eerder verantwoordelijk was voor de vervuiling. Dit keer valt de operatie onder het ministerie voor Milieu‚ wat betrokkenen hoopvol stemt.

De inwoners van het zwaar vervuilde Bodo in Ogoniland kregen vorig jaar 70 miljoen euro toegewezen van Shell. De oliemaatschappij kocht daarmee een rechtszaak af die burgers waren begonnen wegens olievervuiling. Van het geld zijn vooral huizen gebouwd – zij het vaak maar half‚ omdat de drieduizend euro die iedere burger ontving zelden toereikend was. Het kan John Gbara niet deren. Zijn huis mist nog een plafond‚ stucwerk en een waterleiding. In NRC Handelsblad zei hij: ‘Zoals mijn vrouw voor mij de mooiste is ter wereld‚ is ook mijn huis het mooiste ter wereld.’

VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 5

5 18-05-16 15:20

© Ozan Kose/AFP/Getty

‘Voor Turkije voorzie ik geen verbetering’ Tekst: Froukje Santing

I

stanbul – Even was ik hem uit het oog verloren. Maar dan zie ik Andrew Gardner (38) weer staan. De Amnesty-onderzoeker in Turkije heeft zich op deze aprildag geroutineerd naar voren gewurmd in een van de volgepakte zalen van het Çag˘layangerechtsgebouw in Istanbul‚ met 300 duizend vierkante meter het grootste gerechtsgebouw in Europa. Hij is een niet al te lange man‚ gekleed in lichtblauw overhemd‚ spijkerbroek en donkerblauwe gympen. Het sportieve colbert hangt nu nog om zijn schouders

maar zal‚ ergens tijdens het urenlange proces tegen vier ‘Academici voor Vrede’‚ op de houten balustrade van de publieke tribune belanden‚ naast zijn hardleren schoudertas.

De beheerste maar gedecideerde manier waarop Gardner zich voor in de rechtszaal opstelt‚ tussen de honderden andere internationale waarnemers‚ academici‚ familieleden en sympathisanten‚ tekent het belang van dit proces. Het proces tegen de vier wetenschappers is een testcase‚ zegt de Amnestyonderzoeker. ‘Turkije plaatst het uiten van

6 | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 | Onderzoeker voor Amnesty in Turkije WV_NR06_2016#2.indd 6

18-05-16 15:20

© Guy Martin/HH

In Turkije kwijnt de rechtsstaat weg. Amnesty-onderzoeker Andrew Gardner ziet het al drie jaar onder zijn ogen gebeuren. Froukje Santing loopt een dag met hem mee in Istanbul. ‘President Erdog˘ans advocaten beginnen drie rechtszaken per dag wegens belediging van het staatshoofd.’ kritiek in de criminele sfeer. De aanklacht tegen de vier academici maakt dit goed zichtbaar. Is er nog wel ruimte voor kritiek op het regeringsbeleid in een land dat aandringt op een versnelde procedure voor het lidmaatschap van de Europese Unie? Het verloop van deze zaak moet dat duidelijk maken.’

De ogen van Gardner haken zich vast aan de drie rechters en de openbaar aanklager‚ die in hun zwarte toga voor in de rechtszaal plaatsnemen. Hij wendt zijn blik van hen af als de vier aangeklaagden – Muzaffer Kaya‚ Esra

Mungan‚ Kıvanç Ersoy en Meral Camcı – via een zijdeur door meerdere gevangenisbewakers naar binnen worden geleid. Zij brachten de afgelopen weken in de gevangenis door‚ deels in eenzame opsluiting – de twee vrouwelijke academici in Bakırköy‚ in Istanbul‚ hun mannelijke collega’s in Silivri‚ even buiten de metropool. De vier vormen de voorhoede van een groep van ruim tweeduizend academici in Turkije en daarbuiten‚ verenigd onder de naam ‘Academici voor Vrede’. In een petitie‚ die zij half januari naar buiten brach-

ten‚ roepen ze de regerende conservatief-nationalistische AK-partij op het vredesproces met de Turkse Koerden weer vlot te trekken. Ook willen ze dat het excessieve regeringsgeweld stopt dat in de afgelopen maanden over Zuidoost-Turkije walste‚ in antwoord op de bezetting van volkswijken door jonge Koerdische strijders. De enige uitweg uit deze geweldsspiraal is volgens de ondertekenaars dat de regering een roadmap voor vrede opstelt‚ waarin de politieke eisen van Koerdische bewegingen worden meegewogen. >

Onderzoeker voor Amnesty in Turkije | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 7

7 18-05-16 15:20

Angstcultuur in een absolute monarchie De Amerikaanse president Barack Obama moet sancties instellen tegen Swaziland wegens het gebrek aan democratie. Dat schreef mensenrechtenadvocaat Thulani Maseko in een open brief. Meteen kon hij de isoleercel in: koning Mswati III duldt geen kritiek. Reportage uit een traditionele autocratie. Maseko: ‘Ik werd behandeld als een zware crimineel.’

Tekst: Andrea Dijkstra

M

zaamheid verschuldigd zijn aan de koning – is klein. Er heerst een angstcultuur in het bergachtige koninkrijkje tussen Zuid-Afrika en Mozambique‚ zegt mensenrechtenadvocaat Thulani Maseko. Koning Mswati III‚ de laatste absolute monarch in Afrika‚ houdt zijn regime in stand via een netwerk van tweehonderd traditionele leiders die het lokaal bestuur vormen en die net als hij voor de wet onschendbaar zijn. Daarnaast benoemt hij de premier‚ alle ministers‚ alle rechters‚ twintig van de dertig senatoren en tien van de zestig leden van het Huis van afgevaardigden. ‘Uiteraard kiest hij alleen mensen die zijn systeem steunen’‚ zegt Maseko‚ in zijn huis in Bhunya.

In 2014 werd Maseko met journalist Bheki Makhubu gearresteerd nadat zij een artikel hadden gepubliceerd over machtsmisbruik door een rechter van het Hooggerechtshof. ‘Ik werd behandeld als een zware crimineel’‚ zegt Maseko. ‘Op weg naar de rechtszaal kreeg ik hand- en enkelboeien om.’

‘De koning nam wel onze vier koeien aan‚ Vijftien maanden zat maar ons weigerde hij te ontvangen’ hij gevangen. Daarvan bracht hij er drie door in een isoleercel‚ als ‘straf’ voor de open brief aan de Amerikaanse presiop deze plek luxueuze huurhuizen moeten dent Barack Obama die hij in augustus 2014 komen en dat de huidige bewoners zonder vanuit de gevangenis naar buiten had laten enige compensatie moeten vertrekken. Een smokkelen en die de Britse krant The Guargang naar de rechter veranderde hier niets dian publiceerde. In die brief vroeg hij de aan. ‘Ons justitieel apparaat is niet onafhanAmerikaanse leider – in aanloop naar een kelijk en kiest altijd de kant van dit fonds‚ Afrika-top met verschillende Afrikaanse presimogelijk omdat de broer van koning Mswati denten waaraan Obama zou deelnemen – om III er de baas van is’‚ vertelt de vicevoorzitter koning Mswati III sancties op te leggen die van het buurtcomité dat de ontruimingen hem zouden dwingen tot democratisering. trachtte tegen te houden.

Nog altijd zijn in Swaziland politieke partijen verboden‚ worden demonstraties met geweld Onschendbaar neergeslagen en verdwijnen kritische journaDe kans dat inwoners van Swaziland in oplisten en activisten in de gevangenis. Maseko: stand komen tegen hun chiefs – die gehooranzini – ‘Over twee weken gaan ze onze huizen platbulldozeren’‚ zegt Siphwe Dvuba. Zittend op een plastic krukje voor haar huis staart de 44-jarige weduwe in bloemetjesrok en met ingevlochten kroeshaar naar de glooiende heuvels. De zestig woningen erop vormen de wijk Madonsa‚ aan de rand van de hoofdstad Manzini‚ waar ze al zeventien jaar woont. ‘Stop de ontruimingen’‚ is met een spuitbus op een verlaten huis gespoten.

‘De bewoners ervan zijn al vertrokken‚ maar ik heb geen plek waar ik heen kan’‚ zegt de moeder van twee kinderen. ‘Onze traditionele leider heeft ons dit land toegewezen. In ruil daarvoor gaven we hem‚ volgens Swazi-traditie‚ een koe. En elk jaar betaalden we belasting.’

Onlangs bepaalde het Nationale Voorzieningenfonds van Swaziland‚ een pensioenfonds annex investeringsmaatschappij‚ dat

‘De koning gelooft niet in een meerpartijenstelsel omdat hij dan een deel van zijn macht moet inleveren.’

Rietpluimen De 48-jarige vorst haalt elk jaar wel de buitenlandpagina’s van internationale media als hij in traditionele kleding verschijnt tijdens de zogeheten ‘Reed Dance’‚ een ceremonie waar hij een nieuwe vrouw mag kiezen uit duizenden dansende meisjes die lange rietpluimen met zich meedragen. Minder bekend is dat de chiefs alle inwoners opdragen hun dochters aan de ceremonie te laten deelnemen. ‘Wie dit weigert‚ moet een boete betalen’‚ zegt Maseko.

Door de koning uitgekozen worden is minder eervol dan het lijkt. Drie van de vijftien vrouwen van de koning zijn inmiddels gevlucht; een van hen heeft in Groot-Brittannië politiek asiel aangevraagd‚ omdat ze geestelijk en lichamelijk zou zijn misbruikt.

Minder bekend is ook de rol van Mswati als hoofd van politie en leger‚ als eigenaar van diverse media en telecombedrijven‚ en als iemand die de economie van zijn land in zijn greep houdt. Dat laatste doet hij via zijn investeringsmaatschappijen Tisuka en Tibiyo Taka Ngwane‚ waardoor hij meerderheidsaandelen bezit in alle grote bedrijven in het land. De inkomsten daaruit komen boven op zijn salaris als staatshoofd‚ dat hij in 2014 met 10 procent verhoogde tot 45 miljoen euro per jaar.

De voorliefde van de koning voor prestigeprojecten drukt ook zwaar op het budget van zijn land. Zo liet hij voor 280 miljoen dollar een internationaal vliegveld aanleggen‚ terwijl er nauwelijks een vliegtuig landt. Ook wil hij voor miljoenen euro’s een haven aanleggen die Swaziland via een 70 kilometer lang kanaal verbindt met de haven van de Mozambikaanse hoofdstad Maputo.

14 | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 | Swaziland WV_NR06_2016#2.indd 14

18-05-16 15:20

© Jeroen van Loon

Zijn nieuwste project is een conferentiecentrum met een vijfsterrenhotel voor de jaarlijkse bijeenkomst van de Southern African Development Community (SADC) in augustus‚ het samenwerkingsverband van landen in zuidelijk Afrika waarvan Swaziland dit jaar voorzitter is. En dat terwijl het land bijna bankroet is en 70 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft. ‘Niemand heeft zicht of invloed op al deze uitgaven’‚ zucht Maseko.

Jongeren die zich daar kritisch over uitlaten verliezen hun studiebeurs. Dat overkwam de 25-jarige Maxwell Dlamini die in 2011 met andere studenten een op de Arabische Lente geïnspireerd studentenprotest organiseerde‚ waarbij ze vrije verkiezingen en meer democratie eisten. De studentenleider werd opgepakt‚ zat ruim tweeënhalf jaar gevangen en werd naar eigen zeggen gemarteld. ‘Politieagenten bonden mijn handen op mijn rug en deden plastic over mijn mond waardoor ik bijna stikte. Ze schreeuwden dat ik maar beter het land kon verlaten omdat ze me anders zouden vermoorden’‚ zegt de tengere student in het kantoor van de landelijke jongerenbeweging.

Dlamini heeft last van nachtmerries en wordt behandeld voor een posttraumatisch stresssyndroom. ‘De koning‚ die ook de voorzitter is van de universiteit‚ heeft me voor onbepaalde tijd geschorst waardoor ik mijn studie niet kan afmaken.’

Opvolging Mswati III kan zich ook persoonlijk bemoeien met de opvolging van een chief. Normaliter gaat die positie over van vader op zoon‚ maar als de zoon niet koningsgezind genoeg is‚ benoemt de vorst een ander. Dat gebeurde ook in het district in Bhunya waar mensenrechtenadvocaat Maseko woont. Hijzelf vreest binnenkort van zijn land te worden gegooid. ‘De koning gebruikt deze methode steeds vaker om kritische stemmen de mond te snoeren’‚ zegt de advocaat. Volgens lokale mensenrechtenorganisaties zijn de afgelopen tien jaar duizenden Swazi’s van hun land gezet‚ ook om plaats te maken voor economische projecten waar vooral de koninklijke familie van profiteert.

De autoriteiten verdreven in het najaar van 2014 de 70-jarige Janet Masina met geweld van haar land in Nokwane. De koning

Koning Mswati III tijdens het Marula-festival van 2016.

had besloten er een biotechnologisch instituut te bouwen. ‘Nadat bulldozers onze huizen en bezittingen hadden verwoest‚ bivakkeerden we dagenlang in het open veld. Totdat het Samenwerkingsverband van Kerken ons naar deze plek bracht’‚ zegt de bejaarde vrouw in een lekkende‚ schimmelende tent op het terrein van de lutherse kerk in Manzini‚ waar ze sindsdien met andere dorpsbewoners verblijft.

‘Hoewel we er al ons hele leven woonden‚ kregen we geen compensatie of ander land toegewezen’‚ vertelt Nothando Ginindza (30)‚ die met haar 5-jarige zoontje al anderhalf jaar in de tent woont. Soms gaat ze bedelen of zoekt ze in vuilnisbakken naar iets eetbaars. ‘We zijn persoonlijk bij de koning langsgegaan om hem om compensatie te vragen’‚ vertelt de vrouw. ‘Omdat je niet met lege handen bij hem mag aankomen‚ hadden we geld voor vier koeien ingezameld. De dieren nam de koning aan‚ maar ons weigerde hij te ontvangen.’

Reageren? wordtvervolgd@amnesty.nl Swaziland | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 15

15 18-05-16 15:20

‘Geluk is een luxe geworden’ WV_NR06_2016#2.indd 18

18-05-16 15:20

Mensenrechtenverdediger Mazen Darwish‚ die eind april in Middelburg een van de Four Freedoms Awards 2016 ontving‚ kwam vorig jaar vrij na drieënhalf jaar gevangenschap in Syrië.

Hij vestigde zich met zijn vrouw in Berlijn. Geen moment verliest hij er het conflict in zijn land uit het oog. ‘Dit gaat nog zó lang duren. Ik durf niet meer te zeggen hoe lang.’

Tekst: Minka Nijhuis Fotografie: Marlen Mueller/Take Agency

B

erlijn – Het is net of heel Berlijn de zomer viert. De vogels in het fragiele groen van de bomen tjilpen luid‚ op terrasjes genieten mensen van bier en witte wijn. Cabrio’s toeren voorbij.

Mazen Darwish (41) strekt zijn rug‚ die stijf is na urenlang achter de computer zitten. De Syrische journalist en mensenrechtenactivist knippert tegen het zonlicht en neemt vanaf de stoep voor zijn huis het onbezorgde straatbeeld in zich op.

Zachtjes zegt hij: ‘Ik vind het moeilijk te genieten zonder me schuldig te voelen.’

Hij wil een sigaret roken en dan snel weer naar binnen. Naar zijn laptop op de kleine ovale tafel in de woonkamer‚ waar via allerlei kanalen nieuws over het zoveelste drama in zijn vaderland Syrië blijft binnenstromen.

Darwish is nu vooral bezig met de belegering van de gevangenis in Hama. Enkele dagen eerder kwamen de ongeveer achthonderd politieke gevangenen daar in opstand vanwege de onmenselijke omstandigheden en omdat voor sommige overplaatsing

naar de beruchte Sednaya-gevangenis in Damascus dreigde. Dat staat bijna gelijk aan een doodvonnis. Schietende veiligheidstroepen hebben het gebouw in Hama omsingeld‚ water en elektriciteit zijn afgesneden. Op zijn computer staat een geluidsfragment dat de gevangenen wisten te versturen: ‘O islam‚ O Arabieren. Beantwoord onze oproep.

We gaan dood.’

Terwijl ook zijn mobiele telefoon zich meldt‚ speurt Darwish fronsend verder naar het laatste nieuws. Ironisch genoeg zat hij in datzelfde gebouw opgesloten totdat hij in augustus 2015 vrijkwam. ‘Dat ik vrij ben‚ kan ik nog steeds niet geloven’‚ zegt hij. Ook het lachje op zijn innemende gezicht drukt ongeloof uit. Hij leunt even achterover in de witte bank met kleurige kussens‚ schudt zijn hoofd en zegt het nog eens: ‘Vrij’. Alsof hij het woord het liefst zou willen proeven.

Van origine is Darwish advocaat. Nadat de autoriteiten zijn kantoor in Damascus hadden gesloten‚ richtte hij in 2004 het Syrische Centrum voor Media en Vrijheid van Meningsuiting in

Damascus op‚ een partnerorganisatie van het in Frankrijk gevestigde Verslaggevers zonder Grenzen. Zijn kritische verslagen over mensenrechtenschendingen door het Syrische regime maakten hem al snel een van de grootste vijanden van de staat.

Voortdurend kreeg Darwish te maken met ondervragingen‚ arrestaties‚ reisverboden en andere vormen van intimidatie.

Toen begin 2011 de bevolking in opstand kwam tegen het bewind van Bashar al-Assad‚ was hij een van de weinige Syriërs die berichten de wereld in bleef sturen. Ook vormde hij met zijn medewerkers een belangrijke vraagbaak voor internationale media‚ die in grote delen van Syrië nauwelijks meer

gericht je te vernietigen. Des te kwader worden de ondervragers als dat niet lukt.’ Meteen gaat zijn blik weer naar het scherm: meer wil hij niet kwijt over de gruwelijke martelingen die hij onderging.

Bijna een jaar na zijn arrestatie oordeelde de rechter tijdens een geheim militair tribunaal dat de mensenrechtenactivist terreurdaden had gepleegd‚ zoals het destabiliseren van het land en het stoken van onrust‚ om een veroordeling door de internationale gemeenschap uit te lokken. Hij kreeg vijftien jaar cel en dwangarbeid.

Amnesty en vele andere mensenrechtenorganisaties voerden campagne voor zijn vrijlating.

‘Ik heb er altijd rekening mee gehouden dat ik opgesloten zou worden. Dat scheelde toen het zover was’ konden werken. Ook nu nog wordt hij veel gebeld over de opstand in de gevangenis.

Op 16 februari 2012 gebeurde het onvermijdelijke. Mannen in burger‚ onder wie medewerkers van de meest gevreesde afdeling van de geheime dienst – die van de luchtmacht – overvielen zijn kantoor. Darwish‚ zijn vrouw Yara Bader en veertien andere journalisten‚ bloggers en activisten van het centrum werden opgepakt.

De meeste kwamen na een paar weken of maanden vrij‚ maar Darwish verdween uit beeld.

‘De hel’‚ noemt hij het martelcentrum van de staatsveiligheidsdienst waar hij maandenlang vastzat. ‘Alles daar is erop

Zelfs de Algemene Vergadering van de VN verhief haar stem. Op 10 juni 2013 reageerde hij vanuit een cel in Adra‚ een buitenwijk van Damascus: ‘Voor een gevangene bestaat er geen groter geluk dan de wetenschap dat de buitenwereld zich hem herinnert.

Nu verwoesting en bloedvergieten mijn vaderland overspoelen‚ is geluk echter ook een soort luxe‚ waarvoor ik mij schaam.’

Zolang hij zich kan herinneren wist Darwish dat er veel mis was in zijn land. Zijn vader was een opponent van de regering van wijlen Hafiz al-Assad‚ die tot 2000 president was. Hij hield zich tijdens diens regeringsperiode zeventien jaar schuil. ‘De Het Interview | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 19

19 18-05-16 15:20

Een kind op de Filipijnen 26 | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 | Sekstoerisme Filipijnen WV_NR06_2016#2.indd 26

18-05-16 15:21

Tekst: Henk van Renssen Fotografie: S. Borcard – N. Metraux/ Institute

D

e foto’s op deze pagina’s gaan over iemand die er niet op staat. Iemand die wordt gezocht door de vrouwen en kinderen op de foto’s‚ maar zich schuilhoudt. Hij is een man‚ dat is zeker. Hij was een toerist‚ soldaat of expat en genoot van al het moois dat de Filipijnen te bieden heeft.

Hij werd er vader. En toen verdween hij.

Plaats van handeling is Angeles City‚ een uurtje rijden van Manilla‚ de hoofdstad van de Filipijnen. Angeles City staat bekend om zijn enorme hoerenbuurt. Die ontstond in 1919‚ toen de Amerikanen hier Clark Air Base vestigden‚ hun grootste luchtmachtbasis buiten de Verenigde Staten. Ze vertrokken in 1991‚ maar de bordelen en girlie bars voor de soldaten

Sekstoerisme Filipijnen | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 27

27 18-05-16 15:21

nieuws

nazarski Ontmoeting Als Amnesty intensief campagne voert voor een gewetensgevangene‚ dan gaat die persoon steeds meer voor je leven. Je ziet foto’s‚ leest waarom iemand gevangen is gezet – vaak enorme flauwekulredeneringen van een overheid die een stok moet vinden – bespreekt met collega’s wat je samen met hen kunt doen en je praat met diplomaten en ambtenaren.

In het geval van Arif en Leyla Yunus uit Azerbeidzjan (zie foto hiernaast) kwam daar nog bij dat hun dochter Dinara in Amsterdam woont. Ze kwam op 10 december 2014 naar onze Schrijfmarathon en bleek een onvermoeibaar pleitbezorger voor haar ouders‚ die gevangenzaten omdat ze opkwamen voor mensenrechten in hun land. Daarna bleef ze het Amnesty-kantoor regelmatig bezoeken om hun situatie te bespreken. Die was zeer zorgelijk toen hun gezondheid door de slechte behandeling in de gevangenis almaar verder achteruitging.

Groot was mijn verrassing toen ik enkele weken geleden hoorde dat Arif en Leyla veilig in Nederland waren aangekomen. En het was een fantastische gewaarwording hen een dag later daadwerkelijk te zien en met hen te praten.

Ik kan dat nauwelijks beschrijven: je hebt het idee dat je de personen‚ de omstandigheden‚ de ontwikkelingen in hun zaak door en door kent. Je hebt je

‘Vaak voerden we actie voor het echtpaar Yunus. En dan zijn ze ineens vrij’ hersens gebroken over hoe je hen vrij kunt krijgen‚ verschillende malen actiegevoerd. En dan zijn ze écht vrij en staan ze ineens voor je neus.

Zij is wat kleiner dan ik me had voorgesteld‚ heel elegant gekleed‚ met een mooie‚ ietwat flamboyante hoed; hij is timide‚ lacht soms als zijn vrouw fel uit de hoek komt‚ en brengt dan rustig enkele gedachten naar voren. Ze zijn blij en dankbaar voor alle acties en steun van Amnesty‚ andere organisaties en diplomaten.

Hoewel hun gezondheid te wensen overlaat‚ zitten ze vol plannen en ideeën.

Leyla werkt aan een boek‚ Arif praat gepassioneerd over het Europese migratiebeleid en over de situatie op de Kaukasus. Tegelijkertijd laten ze me weten dat er nog wel wat informatie over gewetensgevangenen ontbreekt in de Amnesty-publicaties over Azerbeidzjan. Daar gaan we iets aan doen: ze zullen met onze onderzoeker hun informatie en analyses bespreken.

Ik ben bijzonder onder de indruk van hun veerkracht‚ hun passie voor rechtvaardigheid en hun enorme expertise. Het is voor hen moeilijk te accepteren dat ze niet langer in hun eigen land kunnen wonen en werken. Maar ze zijn een aanwinst voor Nederland.

Ik hoop van harte dat ze snel de draad kunnen oppakken en verdergaan met hun strijd voor rechtvaardigheid‚ vrijheid en gelijkheid – in Azerbeidzjan en in andere landen.

GOED NIEUWS

Algerijnse activist vrij De Algerijnse mensenrechtenactivist Abdelali Ghellam is op 19 april vrijgelaten. Anderhalve maand eerder kreeg hij een jaar gevangenisstraf voor deelname aan een ‘geweldloze demonstratie’ en ‘verkeershinder’.

Ghellam‚ die zich inzet voor de rechten van werklozen in zijn land‚ had in december 2015 op Facebook mensen opgeroepen te demonstreren voor het provinciehuis van Tamanrasset‚ de grootste provincie van het land. De gouverneur van Tamanrasset had eerder een gesprek geweigerd met bewoners die vreesden van hun land te worden verdreven.

Zeven andere demonstranten‚ die eveneens bij het protest waren opgepakt‚ zitten nog vast. Amnesty beschouwt hen als gewetensgevangenen. Ghellam bedankte de Amnestyactivisten voor hun inzet.

Yunus-echtpaar in Nederland De mensenrechtenverdedigers Leyla en Arif Yunus uit Azerbeidzjan (foto) arriveerden op 19 april in Nederland. In 2014 kreeg Leyla Yunus 8‚5 jaar gevangenisstraf voor ‘verraad’ en ‘fraude’. Ze had eerder de mensenrechtensituatie in Azerbeidzjan bekritiseerd en gezegd dat het om die reden ‘ongepast’ was dat het land in 2015 de eerste Europese Spelen zou organiseren. Haar man kreeg kort erna huisarrest op grond van dezelfde beschuldigingen.

Later werd dit omgezet in 7 jaar gevangenisstraf. Amnesty voerde intensief actie voor het echtpaar en eind 2015 werden Leyla en Arif Yunus om medische redenen voorwaardelijk vrijgelaten. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken nodigde hen in april uit naar Nederland te komen‚ waar ze op Schiphol werden herenigd met hun dochter Dinara‚ die al enkele jaren in Nederland woont. © AI

AMNESTY

Eduard Nazarski‚ directeur Amnesty Nederland‚ e.nazarski@amnesty.nl

32 | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 | Nazarski

WV_NR06_2016#2.indd 32

18-05-16 15:22

© AI

www.amnesty.nl

Bouwwerkzaamheden in het Khalifa International Stadium in Doha‚ Qatar.

Speel de vrijheid Op dertien Bevrijdingsfestivals in heel Nederland kwamen op 5 mei Amnesty-vrijwilligers in actie voor kwetsbare vluchtelingen. Festivalbezoekers konden aan de hand van een spel de route volgen die vluchtelingen afleggen. Amnesty roept de Europese Unie op vóór 2018 ten minste 300 duizend kwetsbare vluchtelingen te hervestigen. Vrijwilligers verzamelden op de festivals handtekeningen onder een oproep aan premier Mark Rutte om vluchtelingen een toekomst te geven.

Ook moet Nederland voldoende financiële steun geven voor humanitaire hulp in de regio’s waar de vluchtelingen vandaan komen‚ aldus de oproep.

Peking ‘verstikt’ burgerorganisaties In China hebben buitenlandse non-gouvernementele organisaties (ngo’s) vanaf volgend jaar een Chinese ‘sponsor’ nodig en moeten ze zich registreren bij de politie. Dat bepaalt een nieuwe wet die Peking eind april heeft aangenomen en die in 2017 in werking treedt.

De wet ‘verstikt’ het maatschappelijk middenveld‚ omdat ze het recht op vrije meningsuiting en vreedzame vergadering aan banden legt‚ zegt Amnesty. De organisatie vraagt China dan ook de wet onmiddellijk in te trekken. De meer dan zevenduizend buitenlandse ngo’s en hun lokale partners die er volgens de staatsmedia zijn‚ zullen de gevolgen van de wet ondervinden. Amnesty zelf zal niet direct door de wet

worden getroffen: de organisatie wordt al decennialang toegang tot het land ontzegd.

China heeft meer omstreden wetten aangenomen of op stapel staan. Eind 2015 werd de antiterrorismewet aangenomen‚ waarmee mensen kunnen worden vervolgd als zij op vreedzame wijze hun godsdienst beoefenen of kritiek uiten op de regering. Later dit jaar treedt waarschijnlijk de cyberveiligheidswet in werking‚ waar in vage bewoordingen de nationale veiligheid en ‘handhaving van de openbare orde’ aan elkaar worden gekoppeld.

Ook deze wet kan volgens Amnesty worden gebruikt om de vrijheid van meningsuiting in China verder te onderdrukken.

Amnesty-poll: sterke solidariteit met vluchtelingen Drie op de tien mensen verwelkomen vluchtelingen in hun buurt met open armen: een op de tien zou zelfs een vluchteling in huis nemen.

Dat blijkt uit een opinieonderzoek dat Amnesty hield onder 27 duizend mensen in 27 landen werelwijd. Half mei publiceerde de organisatie de uitkomsten.Daaruit blijkt dat in China‚ Duitsland en het Verenigd Koninkrijk vluchtelingen het meest worden geaccepteerd‚ in Rusland het minst.

Twee derde van de deelnemers vindt dat hun regering meer zou moeten doen om vluchtelingen te helpen. In landen die veel vluchtelingen opnemen is dat zelfs nog meer: in Duitsland vindt 76 procent dat de regering (veel) meer zou moeten doen‚ in Griekenland 74 procent. Nederland viel buiten het opinieonderzoek.

Amnesty noemt de uitkomsten van het onderzoek bemoedigend. ‘Zo’n sterke mate van solidariteit met vluchtelingen hadden we niet verwacht’‚ zei Amnesty’s secretaris-generaal Salil Shetty bij het verschijnen van de onderzoeksresultaten.

‘De uitkomsten laten de inspirerende menselijke compassie zien die velen hebben met wie op de vlucht is voor oorlogsgeweld. Politici zouden dezelfde spirit moeten tonen’‚ vervolgde hij. Zie www.amnesty.nl.

AmnestyNieuws | Wordt Vervolgd | nr. 06 - juni ’16 |

WV_NR06_2016#2.indd 33

33 18-05-16 15:22

VAN JALOEZIE En dat snappen we. Want Greenchoice is uitgeroepen tot de meest klantvriendelijke energieleverancier door Customer Centric ĂŠn door onderzoeksbureau SAMR. Ook bij de Consumentenbond kwamen we al als beste uit de test. Die waardering van onze klanten, daar zijn we hartstikke trots op. Samen maken we de wereld steeds groener.

En daar worden we allemaal beter van.

De groenste energie is je eigen energie 1041.00.019 GREENCHOICE_GRIJS_GROEN_220x275.indd 1 WV_NR06_2016#2.indd 36

13-05-16 14:48 18-05-16 15:22